DNG 4/2014

België - Belgique P.B. Gent X BC 801

®VLAANDEREN

ZORG ZAAM

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS DECEMBER 2014 - FEBRUARI 2015 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

colofon driemaandelijks ledenblad van het August Vermeylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

De Nieuwe Gemeenschap:

Peter Benoy, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Jago Kosolosky, Roland Laridon, Johan Notte, Paul Pataer, Johan Soenen, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet, Tom Cools, Anne Van De Genachte (+ vormgeving)

Welkom op de nieuwe editie van Lupercalia, het zinnenstrelende liefdesfeest voor de vrijdenker.

Wat mag u deze keer van ons verwachten?

Veel. Meer. Beter.

Wij leggen de klemtoon op feest, want dat moet Lupercalia zijn.

Meer feest, maar ook meer prikkeling.

Tijd voor uzelf en een drankje.

Tijd voor een gesprek, een dansje, en tussendoor de meisjes (en jongens) van plezier!

Redactie

Algemeen secretariaat Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09/223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

Abonnement

12 euro (4 nummers).

Lidmaatschapsbijdrage minimum 10 euro (individu-

eel of gezin); minimum 6 euro (jongeren tot 18 jaar, studenten, werklozen); 30 euro (steunend lid). U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr. 001-1274522-18 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

Verantwoordelijke uitgever

Koen Goethals, p/a Tol-

huislaan 88, 9000 Gent.

Voorpagina

Anne Van De Genachte

de redactie verwacht dat de aangeboden/toegestuurde artikels getypt zijn met dubbele interlinie. De redactie behoudt zich het recht voor artikels taalkundig en/of stilistisch aan te passen en - mits goedkeuring van de auteur - te synthetiseren en/of in te korten. Artikels dienen ingeleverd te worden ten laatste 6 weken voor datum van verschijning.

Kopij

Auteursrechten personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Reknr. 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Steun het Vermeylenfonds

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

Wij verwelkomen u met • hostessen in sensuele ontwerpen van Els De Munck • Lupercusbier en een wulpse chocoladecreatie – Art du ciel • Wij brengen u • Lijfeigen – fototentoonstelling van Roode Oogjes.

• Erotisch Zelfportret – fotografe Hilde Braet.

• Erotische foto’s – Hans De Greeve • Winnaars erotische kortfilmwedstrijd • Buikdanseres Samyra met haar Samy’s • Sensuele tango • Een wandeling langsheen prostitutiehuizen in Gent • Top 5 erotische film- en theaterscènes – Jessa Wildemeersch • Erotische boeken Voorstellingen: • Van piemel tot pik (bord) - Erotisch proza door Bart Decaluwe • Erotische poëzie - André Collier (o.v.)

• Mieke Maaike - theater door Lucinda Dusoleil • Zwarte Mine bi den Rooden Hond - prostitutie in de middeleeuwen – Lezing door Guy Dupont, historicus en archivaris • Waarom is erotiek belangrijk en toch zo problematisch? - Lezing door Willem Elias, filosoof en publicist. Onderbouwd met pittig beeldmateriaal • BBW, CFNM, OON, MILF, ...: WTF? – Wiskunde en erotiek, een lezing door Jean Paul Van Bendegem

Lupercalia 15 februari 2015 19.30 uur – deuren 19 uur Meer info vindt u binnenkort op onze website en op www.lupercalia.be

ZORG EN WELZIJN

¬ Peter Benoy

¬ Anita Van Huffel

XTRA – GEDICHT

Caroline De Neve

INHOUD [DECEMBER 2014 - FEBRUARI 2015]

04 STANDPUNTEN 04 Wegkwijnen achter tralies ¬ Henri Heimans 07 Ouderzorg in Nederland en België

¬ Raymond Vervliet en Jjohan Notte

11 Armmoede © Filip Naudts

¬ Peter Heirman

14 BOEKEN 16 INFO & VERSLAGEN 25 ADELING IN DE KIJKER

¬ Oostende

26 BV

¬ Peter Benoy

28 COLUMN

edito

Een beschaving meet je af aan het welzijn van haar meest kwetsbare burgers. Kinderen, bejaarden, kansarmen, mensen met een beperking, sans papiers, geïnterneerden … Hoe gaat onze samenleving met hen om? Bieden wij hen voldoende zorg en verbondenheid aan? Kunnen ook zij een volwaardig leven leiden?

Zeker in deze barre tijden van besparingen en een politieke verharding van onze samenleving, moeten we de zwaksten onder ons een platform geven. Ook zij hebben een boodschap.

Daarom besloten we dit nummer te maken. We kozen drie groepen die elk een eigen problematiek kennen en veel kunnen zeggen over de noodzaak van een efficiënt georganiseerde en solidaire welvaartsstaat: geïnterneerden, bejaarden en mensen in armoede.

Toen enkele fragmenten uit de documentaire ‘9999’ in mei op tv verschenen, werden we geconfronteerd met de middeleeuwse wijze waarop ons land nog steeds omgaat met geïnterneerden. Schrijnende beelden spatten van het scherm en een golf van verontwaardiging trok doorheen het land. Topmagistraat Henri Heimans luidde de alarmbel, opnieuw.

Hoe zit het met de bejaardenzorg in België? Ieder van ons moet er ooit op kunnen rekenen, het belangt ons allen aan. Zal er wel nog voldoende bejaardenzorg zijn? Waar gaan we naartoe? We vergeleken de toestand in Nederland met die in België.

De laatste groep die aan het woord komt, zijn de mensen in armoede.

Zij zullen het hard te verduren krijgen met deze nieuwe regering. Op hun smalle schouders komt heel wat druk te staan. Ook nu worden zij aan hun lot overgelaten, onzichtbaar achter de kleurrijke gevels in de stad. Peter Heirman van het Netwerk tegen Armoede pleit voor een versterking van de sociale bescherming.

www.vermeylenfonds.wordpress.com 3 EDITO

docu 9999 © Jonathan Wannyn

Wegkwijnen achter

tralies In mei zond Ter Zake enkele fragmenten uit van 9999, een beklijvende documentaire waarin geïnterneerden in de gevangenis van Merksplas de hoofdrol spelen. Het zijn schokkende beelden. We zien mensen met een psychiatrische stoornis of verstandelijke handicap die volledig aan hun lot worden overgelaten. Zonder enige zorg of therapie belanden zij achter tralies en blijven daar jaren zitten.

Vaak zelfs voor banale feiten. Topmagistraat Henri Heimans luidde al verschillende malen de alarmbel voor deze schrijnende situatie.

Toen ik het memorandum (een reeks aanbevelingen die een speciaal opgerichte reflectiegroep voor 'Zorg en Detentie' opstelde en uitbracht op 25 juli 2014) doornam, schrok ik. Er staat bijvoorbeeld: “Er dienen colleges van beroepsbeoefenaars opgericht te worden die protocollen en richtlijnen inzake goede praktijken van zorgverlening in gevangenissen opstellen.” Is er dan werkelijk nog maar zo weinig georganiseerd rond gezondheidszorg in gevangenissen?

Henri Heimans: “Ik zat als jurist bij die groep, samen met geneesheren en verpleegkundigen die in de gevangenissen werken, en ik ben daar ook van geschrokken. De somatische zorg wordt nog min of meer opgevolgd, maar de geestelijke gezondheidszorg is beneden alle peil. Die detentieperiode zou op vlak van gezondheid een neutrale periode moeten zijn, of zelfs een verbeterperiode, en toch gebeurt daar niets. Dat is catastrofaal.

Sinds enkele jaren bestaan er wel zorgteams, bestaande uit een psychiater, een psycholoog, psychiatrische verpleegkundigen, soms ook een orthopedagoog, maar die werken allemaal slechts parttime. Bovendien zijn die ploegen totaal onderbemand en kunnen ze dus ook niet zoveel doen. Bovendien biedt de infrastructuur van de gevangenissen niet de mogelijkheid om therapie te geven, maar enkel noodhulp, en dan nog... . Heel problematisch en ook zichtbaar in de docu 9999, is de medicatietoediening. Het voorschrijven van medicatie gebeurt door een arts of psychiater, maar de toebedeling en controle op inname niet. En dat is hallucinant. In de film

zien we een geïnterneerde die begint te praten met een cipier over welke medicatie hij zou nemen en welke niet. Niemand weet het nog.

Uiteindelijk neemt hij de pillen mee voor ’s avonds of een andere keer. Nochtans moeten antipsychotica heel zorgvuldig gegeven worden, volgens een heel broos evenwicht van toediening. Dat moet ook voortdurend opgevolgd worden. Maar de mensen zitten daar en worden niet gezien.”

Krijgen geïnterneerden geen bezoek van een psychiater?

Henri Heimans: “Neen. Zij kunnen een aanvraag indienen om eens een psychiater te zien. Maar er lopen geen zorgverleners rond die de geïnterneerden bezoeken. Zij zitten opgesloten in hun cel en zijn niet permanent zichtbaar voor de cipiers, waardoor niemand eigenlijk kan zien of een geïnterneerde vreemd reageert op een medicatie, of die bijvoorbeeld begint te beven of gedurende uren plat ligt in zijn bed. Daarenboven is er ook de problematiek van de gedwongen medicatie.

Voor mensen met een psychose is die noodzakelijk. Bij dat ziektebeeld is het niet behandelen veel erger dan het gedwongen behandelen. Anders kun je een chronische psychose krijgen, die kan leiden tot schizofrenie en die onomkeerbaar is. Men kan medicamenteus zeer veel doen, maar in gevangenissen hangt dat af van de goodwill van de psychiater die daar slechts parttime zit. Gedwongen medicatie gebeurt met een spuit. Als geneesheer heb je er opnieuw geen zicht meer op hoe die persoon zal reageren. Als die daarnaast ook

stand.

4 STANDPUNTEN

.

nog gehamsterde pillen inneemt, of pillen koopt, want dat gebeurt allemaal in het penitentiair milieu, dan kan dat slecht aflopen.”

Op welke manier moet de problematiek van de geïnterneerden aangepakt worden?

Henri Heimans: “Eerst en vooral moeten we de grote toestroom in het systeem van internering aanpakken, en dat begint al in de rechtszaal. In Nederland heeft men drie gradaties van ontoerekeningsvatbaarheid, maar in België kan je enkel toerekeningsvatbaar of ontoerekeningsvatbaar zijn. Zwart of wit. Natuurlijk verplicht je de forensische deskundigen (forensische psychologen en psychiaters, red.) om daar een keuze in te maken, of een advies te verstrekken dat niet genuanceerd is. De rechter verwacht dat. Maar het brein werkt niet zwartwit en zit veel genuanceerder in elkaar. Daar zit dus al een fundamentele discrepantie tussen wat de wet vereist en de wetenschappelijke kwaliteit van een advies.

Daarenboven moet er veel meer geïnvesteerd worden in psychologische en psychiatrische expertises, en de experts moeten beter betaald worden. Er bestaat ook geen gespecialiseerde opleiding of specialisatie in ‘forensische psychiatrie’, waardoor er in België, in vergelijking met onze buurlanden, nauwelijks forensische psychiaters zijn. Voor de psychologen geldt hetzelfde probleem. Er is ook geen enkel instituut die de kwaliteit van de forensische psychologen en psychiaters opvolgt, en er is ook geen eenvormige methodologie. Op dat vlak heerst er een enorm tekort.”

Henri Heimans: “Daarnaast is er tevens een fundamenteel verschil tussen het interneringssysteem in België en het TBS-systeem (ter beschikkingstelling) in Nederland. In België kan men voor om het even welk misdrijf geïnterneerd worden terwijl men in Nederland pas beschikbaar wordt gesteld voor TBS wanneer men een misdrijf heeft gepleegd waar 3-4 jaar gevangenis op staat.

Door dat verschil ga je een hele groep mensen met een stoornis die een relatief banaal feit hebben gepleegd, uit het TBS-systeem houden. Het strafrecht voorziet namelijk tal van andere mogelijkheden buiten de effectieve gevangenisstraf of de internering. Je hebt probatie, werkstraf, verplichte begelei-

dingssystemen, … Bij Belgische internering is de instroom in het systeem heel groot juist omdat het toepasselijk is op alle mogelijke misdrijven.”

Betekent dit dat er onder die 3.876 geïnterneerden in België in 2013 een groot aantal mensen slechts een zeer banaal feit hebben gepleegd?

Henri Heimans: “Ik kan u het voorbeeld geven van Angelina. Mieke Dobbels heeft aan de hand van de brieven die zij naar mij stuurde, een monoloog geschreven over deze geïnterneerde vrouw. Angelina, haar schuilnaam, is een vrouw die lijdt aan borderline persoonlijkheidsstoornis en die in de psychiatrie is terechtgekomen door gedwongen opname, naar aanleiding van haar stoornis en haar drugverslaving. Tijdens haar verblijf in de psychiatrie vond men twee portemonnees in haar rugzak. Die had ze een paar dagen voordien gestolen op café. Voor dat feit werd ze geïnterneerd en zit ze intussen al bijna vijf jaar vast in de gevangenis. Dit is een typisch voorbeeld van iemand die geïnterneerd is voor heel banale feiten. Wanneer je dan haar levensgeschiedenis bekijkt, zie je dat haar stoornis het gevolg is van seksueel misbruik door haar vader in haar jonge jaren. Zij is meer slachtoffer dan dader.”

“Voor een efficiënt beleid zouden zowel de gemeenschappen als de departementen Volksgezondheid en Justitie moeten samen zitten.”

Is zij een uitzondering?

Henri Heimans: “Er zijn nog veel gevallen zoals zij. In de publieke opinie denkt men bij internering meteen aan psychopaten of mensen met psychotische aandoeningen, die zware feiten of levensdelicten hebben gepleegd, zoals Farid Le Fou. Maar het grootste deel van die populatie zijn eigenlijk mensen 5 STANDPUNTEN

die lichte feiten hebben gepleegd. Zo ken ik een dame die de politiediensten stalkte met grote hoeveelheden faxen, tot in de honderden. Die dame heeft in haar voorgeschiedenis lang gewerkt in het leger, als burgerpersoneel, en dan een psychiatrische aandoening opgelopen. Ze is daarvoor geïnterneerd geweest, maar we hebben haar opnieuw vrij gelaten.”

U vindt ook dat er in de geestelijke gezondheidszorg en de brede zorgsector (ambulante zorg, thuiszorg, begeleid wonen, …) te weinig aan het probleem wordt gedaan.

Henri Heimans: “Veel te weinig. Ik ben in Québec geweest en daar bestaat naast een systeem van wijkgezondheidscentra, zoals bij ons, tevens een systeem van psychiatrische poliklinieken in de wijken. Daar kunnen mensen heen met hun psychiatrische problematiek, eventueel zelfs met gedwongen opvolging. Zo zouden we mensen die slechts lichte feiten hebben gepleegd, ook thuis kunnen laten begeleiden in plaats van te interneren. En op die manier kunnen ze dan sneller uitstromen uit de gevangenissen. Maar ook op preventief vlak is er in de geestelijke gezondheidszorg in België nog veel werk. Hoe minder men investeert in preventie van geestelijke gezondheidszorg, hoe groter de nood aan behandeling. Dat zijn communicerende vaten. Als die doelgroep preventief niet wordt geholpen, belandt ze bij justitie. Wat evenzeer geld kost. Dat is een vicieuze cirkel. Als de Vlaamse gemeenschap bezuinigt op het vlak van geestelijke gezondheidszorg, ontstaan er gigantische wachtlijsten, waardoor instellingen de moeilijke gevallen gemakkelijker afstoten, waardoor die mensen via justitie of gedwongen opname in het federale budget terechtkomen. En eens ze in het justitiële systeem zitten, moet er opnieuw gezocht worden buiten het justitiële naar de hulpverlening en zorg. Zo is de cirkel rond.

Voor een efficiënt beleid zouden al de overheden moeten samenzitten. Dan spreek ik over de gemeenschappen en de departementen Volksgezondheid en Justitie. Maar ook de wetgeving rond internering zou behandeld moeten worden in gemengde commissies, Justitie en Volksgezondheid op federaal vlak, en ook daar moet men de gemeenschappen bij betrekken.”

In Gent opent het eerste Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) van België haar deuren. Welke geïnterneerden zullen er allemaal opgevangen worden?

Henri Heimans: “Het centrum hanteert geen enkele exclusiecriteria. Zij gaan zowel mensen met psychotische aandoeningen, wat toch een derde uitmaakt van de geïnterneerden, als de mensen met persoonlijkheidsstoornissen (borderline stoornissen en de kernpsychopaten) en de mensen met een verstandelijke beperking opnemen. Er worden speciale methodieken ontwikkeld voor die drie groepen. Zij gaan ervan uit dat zij 96% van de patiënten zullen kunnen helpen.

Zeer ambitieus.”

Wat kan een forensisch psychiatrisch instituut bijdragen aan het forensisch onderzoek tijdens rechtszaken?

Henri Heimans: “Mensen die zwaarwichtige feiten hebben gepleegd, worden altijd eerst in

CV Henri Heimans was tot aan zijn pensioen in 2014 topmagistraat bij het Gentse hof van beroep. Hij is tevens voorzitter van de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij (CBM), een rechtscollege dat onder meer bepaalt waar een geïnterneerde geplaatst wordt, wanneer en onder welke voorwaarden hij in vrijheid wordt gesteld, enzovoort. Regelmatig klaagt hij de schrijnende toestand van de geïnterneerden in ons land aan. Vaak krijgen zij te weinig aangapaste zorg en verblijven zij jarenlang achter tralies, zonder degelijke therapie.

voorhechtenis vernomen, een periode waarin ook het onderzoek en psychiatrische expertises worden uitgevoerd. Momenteel gebeuren die expertises zuiver ambulant. De expert komt naar de gevangenis en voert een kort gesprek met de betrokkene. In het beste geval komt er nog een psycholoog wat testen afnemen en dat is het. Vervolgens wordt er een verslag gemaakt voor de hoven en rechtbanken. Maar voor de complexe gevallen en zware feiten, zeker de levensdelicten, zou er een observatieperiode moeten ingelast worden tijdens die voorhechtenis, in een penitentiair observatiecentrum zoals het FPC, waar ze opgesloten zijn en waar ze multidisciplinair worden onderzocht: een psychiatrisch onderzoek, een sociaal onderzoek naar werkomgeving, familie, enzovoort. In Nederland bestaat dit al lang. In het Pieter Baan Centrum in Utrecht zie je mensen kort nadat ze zware feiten hebben gepleegd in leefgroepen zitten. Daar worden ze langdurig onderzocht door psychologen en psychiaters, andere gedragswetenschappers, en dat leidt na 6 tot 8 weken tot een maatschappelijk verantwoord beeld van de betrokkene en zijn problematiek. Dit moet het FPC ook waarmaken.”

Zal het centrum de geïnterneerden ook op lange termijn begeleiden?

Henri Heimans: “Zeer zeker. Bij aanvang start iedereen in de observatieafdeling waar hun diagnose herbekeken wordt en zij de meest geschikte behandelmethode voorgeschreven krijgen. Die blijven ze volgen totdat men ze klaar acht om door te stromen naar behandelingen die minder restrictief zijn, in klinieken of met begeleid wonen, thuisverpleging, andere hulpverlening…. Want het is wel de bedoeling dat ze doorstromen naar de samenleving. Dat betekent dat er moet samengewerkt worden met de zorgsector in Vlaanderen, die haar deuren moet openzetten om deze mensen op te nemen en te begeleiden. Natuurlijk zullen zij er veel beter aan toe zijn dan zij die nu, onbehandeld en met veel frustraties, uit de gevangenis stromen.

Op deze manier worden de geïnterneerden voorgoed uit de gevangenissen gehaald en opgevolgd in een centrum, waar ze de zorg krijgen die ze nodig hebben om opnieuw in de samenleving te re-integreren.”

6 STANDPUNTEN

Dat betekent opnieuw dat er samenwerking op een hoger niveau moet georganiseerd worden.

Henri Heimans: “Inderdaad. Dat is weer een probleem van Volksgezondheid en de Vlaamse Gemeenschap, het Riziv, en de sociale sector. Er zijn bijvoorbeeld een aantal geïnterneerden die eigenlijk wel autonoom zouden kunnen functioneren met hulpverlening, maar die geen woonst hebben. De wachtlijsten van huisvesting zijn gigantisch.

En dus blijven ze zwalpen in de dakloosheid of zelfs gewoonweg in de gevangenis zitten.”

Ziet de toekomst er positief uit?

Henri Heimans: “Als er voldoende budget wordt voorzien, wel. Voldoende middelen om gekwalificeerd personeel aan te werven in de FPC, en ook om het vervolgverhaal van die zorgnetwerken te financieren, zowel de ambulante als de residentiële zorg. Maar er zijn ook meer middelen nodig voor de preventieve fase, dat is de fase van de Vlaamse gemeenschap, en voor het interneringssysteem zelf, voornamelijk voor de betere organisatie en financiële organisatie van de forensische expertises. Het gaat dus over veel budgetten in diverse sectoren en dat is ook het probleem als men niet samen aan tafel gaat zitten.”

En momenteel ziet het er niet naar uit dat men gaat samen zitten.

Henri Heimans: “Voor mij is dat nog een vraagteken.”

Wat zal er nu eigenlijk gebeuren met Frank Van den Bleeken, de geïnterneerde die euthanasie aanvroeg?

Henri Heimans: “Wat betreft Frank Van Den Bleeken zitten we met een status quo. Principieel verzet niemand van de overheid zich tegen euthanasie, maar er heeft zich ook nog geen kliniek beschikbaar gesteld om die aanvraag uit te voeren. Frank zit momenteel dus nog steeds in de gevangenis van Turnhout (dit interview werd in november afgenomen, red.).”

Interview en tekst: Caroline De Neve ‘9999’ is een documentaire van filmmaakster Ellen Vermeulen. Info over deze productie vind je op de website www.9999themovie. com

Blaauwe Hoeve

MINDER BETUTTELING, MEER ONAFHANKELIJKHEID OUDERZORG IN NEDERLAND “Vreselijke plekken zijn die rusthuizen, de ellende en onrust zijn er tastbaar. Daarom worden er in Nederland vandaag ook veel gesloten. Mijn moeder zat in een serviceflat, want al wordt het altijd weer ontkend, in Nederland is alles opgedeeld volgens rangen en standen – ik haat dat!

Zo’n serviceflat huur je, en je koopt er zorg naargelang van je budget”, aldus Adriaan van Dis in een interview in het weekblad Humo*. De ouderenzorg in Nederland maakt dus niet zo’n goede indruk op Adriaan van Dis. Raymond Vervliet en ik bezochten de “Blaauwe Hoeve”, een complex van voorzieningen voor ouderen in de Nederlandse gemeente Hulst. Na een wandeling omheen de gebouwen en een drankje in de brasserie hadden we een afspraak met Piet van der Maas en Jan Vansteenkiste, beheerders van Curamus, een vzw voor dienstverlening voor ouderen waartoe De Blaauwe Hoeve ook behoort.

Drs. Pieter van der Maas en Jan Vansteenkiste

Hoe zit dat nu met die hatelijke serviceflats?

Jan Vansteenkiste: “In de serviceflats in Nederland wonen de mensen helemaal zelfstandig, er is wellicht iemand aanwezig als een soort aanspreekpunt maar de klemtoon op verblijf is groter. De service zit dan in het feit dat de bewoners gebruik kunnen maken van een zaal, sommigen zien het in Nederland zelfs heel groot met een zwembad erbij en wat meer luxe maar voor de rest gaat alles via de zorgverzekeraar.

Iedereen behoudt ook zijn eigen behandelaars en zijn eigen huisarts.

Waar wij naartoe gaan is eigenlijk een tussenvorm, tussen aan de ene kant de mensen meer zekerheid bieden, zekerheid van alarmering, zekerheid van 24 uur op 24 bereikbaarheid en beschikbaarheid van zorg maar dan wel thuis. Het is dus een soort van beschutte omgeving. In een serviceflat in Nederland is de beschutting minder, daar is het veel meer elk voor zich. Bovendien is de kostprijs veel hoger. Hier moet het beschermd en beschut wonen ook toegankelijk zijn voor mensen die voorheen in een rusthuis terecht konden.”

We hebben vooraf even de website van Curamus geraadpleegd en er de intrigerende bewering gevonden dat “Curamus een nieuwe aanpak van dienstverlening voor ouderen en een andere kijk op zorg heeft”.

Waarin verschilt het “nieuwe” van het “oude” en welke visie zit daar achter?

Piet van der Maas: “Je moet het verhaal aanvliegen vanuit alle veranderingen die in Nederland plaatsvinden want er gebeurt nogal wat in de Nederlandse zorg. Net zoals bij jullie worden de zorgkosten te hoog en de duurste vorm van zorg is de intramurale zorg (de zorg 7 STANDPUNTEN

die geboden wordt in een zorginstelling, red.). Die moeten we dus zien te verminderen. De Blaauwe hoeve was één van de eerste locaties waar het verzorgingstehuis werd gesloopt. De torens die je hier ziet zijn in feite allemaal gewone huurappartementen en de mensen die in het verzorgingstehuis verbleven, zijn allemaal verhuisd naar een eigen appartement dat ze huren van een woningbouwvereniging of projectontwikkelaar. En dat geeft natuurlijk een heel andere verantwoordelijkheidsverhouding. Het feit dat mensen en hun mantelzorgers weer verantwoordelijk worden voor hun eigen zorg en bestaan, maakt dat ze actiever worden, toch andere keuzes maken die in een verzorgingstehuis niet meer gemaakt worden. Maar ook in het verzorgingstehuis krijgen de bewoners meer verantwoordelijkheid: een koffiekar komt niet meer langs, de bewoners krijgen een koffiezetapparaat om zelf koffie te zetten, lukt het niet dan kan er gebeld worden en dan komt iemand helpen. ‘s Middags eet men in het restaurant. De verzorgers komen enkel nog langs na afspraak. Dat geeft toch een andere sfeer, een andere manier om zijn leven in regie te zetten.”

of arm bent, iedereen heeft recht op dezelfde zorg, dezelfde medicatie en dezelfde behandeling. De toegankelijkheid tot de zorg wordt gescheiden van je eigen financiële mogelijkheden. De eigen bijdrage bij een intramurale opname is wel afhankelijk van je inkomen. Dus hoe hoger je inkomen, hoe hoger de eigen bijdrage. Die wordt berekend op het inkomen van twee jaar terug. De hoogste bijdrage die hier betaald wordt, is 2.800 euro per maand en de laagste ongeveer 300 euro.”

Wordt bij de berekening van het inkomen ook rekening gehouden met het vermogen zoals eigendommen, spaarboekjes e.d.?

Jan Vansteenkiste: “Vroeger werd 8% van het vermogen bij het inkomen geteld, maar nu is dat 12% en meer. De tendens in Nederland is in elk geval dat de overheid steeds meer de financiële toestand zal onderzoeken en daar ook meer een beroep zal op doen. Vroeger was het mogelijk dat voor de opname heel veel werd aangekocht zoals nieuwe kleren, een nieuwe dure tv, nieuwe meubels e.d. zodat minder spaargeld overbleef en aldus minder moest betaald worden. Nu is dat niet meer mogelijk.”

We hebben daarnet even rond het domein gelopen en gemerkt dat er toch verschillende soorten gebouwen staan: je In Nederland wordt al enkele jaren fors bespaard, hebt die flatgebouwen maar er staan ook huisjes ook in de ouderenzorg? met een tuintje, je ziet ook lage gebouwen. Zijn “De rusthuizen Jan Vansteenkiste: “De regering zal in deze kabigaan gewoon weg netsperiode minstens drie miljard euro bezuinigen, dat verschillende verzorgingseenheden?

Piet van der Maas: “Naast de flatgebouwen zijn en worden vooral in de thuiszorg. Ze wil in 2017 niet meer uiter verpleegtehuizen voor mensen met zware pro- vervangen door geven dan in 2013. De mensen die thuis wonen zulblemen. Er staan hier huisjes voor mensen met appartementen len weldra merken dat er minder professionele hulp dementie en mensen met chronische somatische waar de ouderen wordt aangeboden. Ofwel zullen ze zichzelf meer ziekten; de huisjes vooraan met het tuintje zijn ge- zelf verantwoormoeten behelpen of meer betalen voor bijkomende wone huurhuisjes, die hier al lang staan, de oude delijk voor zijn” hulp. Bepaalde diensten zullen door de gemeenten “aanleunwoningen” zeg maar. Verder vindt men worden opgenomen, wat ook zal gepaard gaan met op het domein alle mogelijke zorgvoorzieningen, bezuinigingen. Wij zullen onze dienstverlening ook adviseurs maar ook een fietsenmaker, kapper, brasserie, een restaurant anders moeten organiseren willen we toekomen met het geld dat we enz. Alle spullen die men nodig heeft, zijn dicht bij de hand. Op die zullen krijgen. Het beleid is in feite contradictorisch: enerzijds wil de manier voelen de ouderen zich vaak veiliger maar ook minder eenoverheid dat de mensen zolang mogelijk thuis blijven en uitgerekend zaam. Men kan er gemakkelijk iemand ontmoeten, men woont er op de thuiszorg gaat hij beknibbelen. En wat de financiering van de met lotgenoten. Bovendien worden er ook activiteiten aangeboden langdurige zorg voor de ouderen betreft, de maximale tarieven bestaan waar men vrij kan aan deelnemen. Alles is in feite beschikbaar en men nog maar worden niet meer uitgekeerd. Wij moeten als het ware als maakt er enkel gebruik van op het moment dat het nodig is.” zorgaanbieder in heel Nederland steeds meer doen om hiervoor net altijd iets minder geld te krijgen.”

Is dit een uniek project hier in Nederland?

Hartelijk dank voor dit gesprek!

Piet van der Maas: “Dit is de standaard over heel Nederland aan het worden. De locaties die nog niet zo ver zijn, zijn dat over vijf à tien Raymond Vervliet en Johan Notte jaar wel. De rusthuizen gaan gewoon weg en worden vervangen door *Humo, 4 november 2014, nr 3870/45 appartementen die de ouderen zelf huren, zelf inrichten en voor alles zelf verantwoordelijk zijn. Hulp kunnen ze krijgen van de thuiszorg of wijkverpleging. Dat is de binding met de zorgaanbieder. Heb je echt zware zorg nodig, kun je echt zelf niet meer, dan ga je in een instelling voor langdurige zorg.”

Hoe zit het met de financiële bijdrage van de bewoners? Kan iedereen hier wonen?

Jan Vansteenkiste: “Wat de zorg betreft, maakt het niet uit of je rijk 8 STANDPUNTEN

VLAAMSE ZORGFORMULES

Directeur Dirk Notte voert het woord tijdens een gebruikersraad in de centrale cafetaria van het woonzorgcentrum in Beernem

OOK BELGIË KIEST VOOR MEER ZELFSTANDIGHEID

In Vlaanderen bracht ik een bezoek aan de woonzorgzone van de vzw Bejaardenzorg te Beernem in West-Vlaanderen waar ik een gesprek had met de directeur Dirk Notte. Ook hier wordt gestreefd naar de afbouw van de residentiële (intramurale) zorg niet alleen om economische redenen maar ook en misschien zelfs vooral omdat ouderen zelf wensen om zolang mogelijk thuis te kunnen blijven.

Dirk Notte: “ De ouderenzorg in Vlaanderen vormt samen met de thuiszorg de zgn woonzorg. Thuiszorg omvat een breed gamma van uiteenlopende vormen van hulp- en dienstverlening. In principe kan iedereen- jong en oud - een beroep doen op thuiszorg. De doelstelling van die hulp- en dienstverlening is dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Toch zijn er omstandigheden waardoor ouderen niet meer wensen thuis te wonen. Volgens een onderzoek van Prof Dominique Verté zijn er vier redenen nl de woning is onaangepast, eenzaamheid, te beperkte mobiliteit en gebrek aan veiligheid. Onze vzw heeft verschillende woonzorgformules uitgebouwd die mede een antwoord bieden op het beleid van de Vlaamse Overheid om de intramurale zorg – de rusthuizen momenteel woonzorgcentra genoemd - zoveel mogelijk voor te behouden voor ouderen met een complexe chronische zorgvraag die omwille van de hoger vernoemde criteria niet langer thuis kunnen blijven. Vooreerst is er het centrum voor kortverblijf dat tijdelijk verzorging en opvang biedt. In dit centrum verblijven vooral ouderen wiens mantelzorger of thuisverpleger tijdelijk niet beschikbaar is door ziekte of vakantie. Het dagverzorgingscentrum ver-

vult in feite dezelfde functie maar enkel overdag. De genoemde centra zorgen er dus voor dat de ouderen langer in hun eigen woning kunnen wonen. Zoals gezegd zijn er omstandigheden waardoor de ouderen op zoek moeten gaan naar alternatieven. Voor ouderen die nog zichzelf grotendeels kunnen behelpen, die dus handelsbekwaam zijn is er de assistentiewoningen, de vroegere serviceflats. Het gaat hier om een groep van woningen die ingebed zitten in een beveiligde omgeving en meestal ook gekoppeld zijn aan een woonzorgcentrum. Per 30 appartementen moet er een woonassistent zijn. Het zijn aangepaste appartementen waar de bejaarde volledig zelfstandig woont. Het appartement heeft minstens een leefruimte, keuken, slaapkamer, toilet en badkamer. De woning is ook voorzien van een oproepsysteem waardoor bij een noodsituatie binnen enkele minuten een hulpverlener aanwezig is.

Ten slotte heb je het woonzorgcentrum. Dit is de nieuwe benaming voor het rusthuis. Dit biedt permanente opvang en verzorging aan ouderen. Dit is de enige woonvoorziening voor ouderen dat niet meer gecombineerd is met thuis wonen.”

In Nederland wil men de woonzorgcentra afschaffen omdat ze te duur zijn. Op het domein van de Blaauwe Hoeve in Hulst werd trouwens het tehuis volledig afgebroken en vervangen door appartementsblokken van wat wij hier assistentiewoningen noemen.

Dirk Notte: “In het huidig woonzorgcentrum verblijven ouderen die permanente zorg nodig hebben, waarvan 70% dement is. Gegeven de gemiddelde verblijfsduur van 3 jaar gaat het hier eigenlijk om zorg bij 9 STANDPUNTEN

het levenseinde. We hebben soms 90-jarigen die totaal vereenzaamd hier komen aankloppen maar als ze geen cognitieve beperkingen hebben en zich nog zelfstandig kunnen voeden, kleden en wassen (de O en A-zorgprofielen) dan is wonen in het woonzorgcentrum geen optie en wordt er door de sociale een ander zorgtraject uitgebouwd via de andere woonzorgformules.

Het verblijf in het woonzorgcentrum is ook duur voor de bewoner.

Dirk Notte: “Dat moet ik tegenspreken. Hier betaalt men 50 euro per dag voor het verblijf. De verzorging wordt betaald door het RIZIV. Dat is dus 1.500 euro per maand en in dit bedrag zijn alle nutsvoorzieningen inbegrepen als ook het eten en de verzorgingsproducten.

De meeste bewoners hebben hier een pensioen van meer dan 1.000 euro, ze moeten dus maximum 500 euro per maand opleggen. De huidige generatie van ouderen zijn doorgaans vrij bemiddeld, hebben goed kunnen sparen. Toen ik hier kwam werken, eind de jaren 1980 gebeurde het nog dikwijls dat ouderen hun bijdrage niet meer konden betalen maar nu is dat uiterst zelden. En als dat dan toch nog het geval is dan komt het OCMW tussen. Maar het OCMW doet dat niet zomaar, er wordt vooraf een grondig vermogensonderzoek gedaan.”

In Nederland is de kostprijs voor de zorg gebonden aan het inkomen: hoe rijker men is hoe meer men moet betalen. Is dat in België ook zo?

Dirk Notte: “De bijdrage voor de formules “ouderenzorg” is voor iedereen hetzelfde, rijk of arm. De betaling voor de thuiszorgformule “gezinszorg” is wel gerelateerd aan het inkomen.”

En de assistentiewoningen, zijn die voor iedereen betaalbaar?

Dirk Notte: “De huurprijs is vooral afhankelijk van de aard van de flat, de ligging en de omgeving. Een flat in een stad of aan de kust is duurder dan een flat op het platteland. De prijzen in Vlaanderen variëren van 20 tot 60 euro per dag enkel voor de huur. De nutsvoorzieningen en het eten komen daar veelal nog bovenop. De flats zijn immers voorzien van een keuken. Men kan zelf zijn eten klaarmaken. Zonder al te technisch te willen worden wil ik er nog aan toevoegen dat er twee soorten assistentiewoningen zijn nl de aangemelde en de erkende. De aangemelde zijn zoals de naam het zelf zegt, enkel aangemeld: men heeft de overheid laten weten dat er assistentiewoningen verhuurd worden en hoeveel de huurprijs bedraagt. Andere eisen worden er niet gesteld. Dat soort assistentiewoningen worden meestal verhuurd door immobiliënkantoren. De assistentiewoningen die erkend zijn zoals hier moeten beantwoorden aan de eisen zoals ik hoger heb beschreven en worden geregeld gecontroleerd door de overheid.”

de ouderenzorg ook nog aan bod komt?

Dirk Notte: “Tot 30 juni werden de woonzorgcentra voor wat zorgkost betreft gefinancierd door de federatie, de Belgische staat dus. Op 1 juli 2014 werd die bevoegdheid overgeheveld naar de Vlaamse Gemeenschap maar die moet besparen. Er is echter een overgangsmaatregel genomen tot 31 december 2017. De kans is dus groot dat er een nieuw beleid zal gevoerd worden en als dat beleid de weg opgaat van de woonbonus dan mogen we het ergste vrezen. Ook hier zal de verder uitbouw van woonzorgcentra kritischer worden bekeken. Tot eind 2015 wordt de realisatie van alle bijkomende voorafgaande vergunningen alvast opgeschort Ik vind persoonlijk dat als men wil besparen in de sociale zekerheid men eerst en vooral de gezondheidszorg zou moeten herzien en dan vooral de prestatiegeneeskunde in ziekenhuizen en het overmatig medicatiegebruik. Meer dan de helft van onze bewoners neemt antidepressiva, cholesterolverlagers en slaapmiddelen.

Wij stellen ons o.a. heel veel vragen omtrent het gebruik van bepaalde dure medicatie en medische interventies van ouderen in Vlaanderen.

Vroegtijdige zorgplanning, waarbij de bewoner de regie meer in handen krijgt (via een wilsverklaring) omtrent zijn gewenste zorg. bij het levenseinde is een win-win situatie voor de oudere en de maatschappij.

Woonzorgcentra moeten wij blijven aanbieden voor die ouderen met een permanente onvoorspelbare complexe en chronische zorgvraag.

Het gaat hier om permanente zorg en dat lukt niet in een woning met assistentie. De afbouw of plafonnering van woonzorgcentra dient vanuit die context gekoppeld te worden aan de uitbouw van “thuisondersteunende” zorgnetwerken waarin alle zorgactoren actief zijn met een sleutelrol voor de lokale dienstencentra. Die kunnen fungeren als een gezondheidscentrum per wijk, buurt of gemeente, waarbij de oudere begeleid wordt naar de woonzorgformule die het best aansluit bij zijn zorgvraag. Extra aandacht dient hierbij te gaan naar de draagkracht van de mantelzorgers en de ouderen die ondanks het netwerk door de mazen van het net vallen tengevolge van vereenzaming en kansarmoede. Pas dan kan men spreken van een vermaatschappelijking van de zorg.

Hartelijk dank voor dit verhelderend gesprek.

Johan Notte

In Nederland zijn alle assistentiewoningen eigendom van woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars.

Dirk Notte: “Dat zie ik ook hier meer en meer in die richting evolueren. De projectontwikkelaars hebben het geld en wij de expertise. Zij zullen gronden kopen, appartementen bouwen en onze vzw inhuren om de exploitatie te doen.”

In Vlaanderen wordt zowat in alle sectoren fors bespaard. Denk je dat 1 0 STANDPUNTEN

ARMMOE

© Jean-Pierre Brubbels

SOCIALE BESCHERMING WORDT NET MET STEEDS GROTERE MAZEN

De toegankelijkheid van onze zorg gaat er allesbehalve op vooruit. Eerder dit jaar werden dramatisch slechte cijfers de wereld in gestuurd over het uitstel van gezondheidszorg om financiële redenen. 8,6 % van de Belgen zit in die situatie, bleek toen uit een onderzoek op vraag van de Europese Commissie. In een vergelijkende studie met 30 landen belandt België op een schamele 20ste plaats. Bij mensen met een laag inkomen schiet het cijfer zelfs naar omhoog tot 20 %, 1 op 5 dus.

Zonder meer alarmerend.

Met de plannen van de nieuwe Vlaamse en federale regeringen zal de drempel voor kwetsbare gezinnen voor (gezondheids)zorg en welzijn alleen maar groter worden. Zonder bijsturing van de beleidsplannen dreigt de gezondheidskloof in 2019, bij de volgende verkiezingen, dieper te gapen dan ooit. De Vlaamse regering loopt hoog op met de armoedetoets waaraan ze haar beleid wil onderwerpen, maar de resem besparingen die mensen in armoede dreigen te treffen, zullen die armoedetoets nooit doorstaan. We zijn dus heel erg benieuwd naar de resultaten ervan, maar vrezen het ergste.

In de geestelijke gezondheidszorg vallen mensen met een laag inkomen zo mogelijk nog vaker uit de boot. Maar liefst 72 % van de mensen die een beroep doen op een ocmw of caw, voelen zich psychisch niet goed, een cijfer dat veel hoger ligt dan bij mensen die geen beroep doen op sociale ondersteuning. Verenigingen waar armen het woord nemen krijgen ook steeds meer mensen met psychische problemen over de vloer, net omdat ze elders geen aangepaste zorg vinden. In het project Oog voor elkaar, ook met elkaar, een samenwerking tussen het Netwerk tegen Armoede en Cera, werden die drempels blootgelegd en werden er concrete aanbevelingen gedaan om ze te overwinnen. Uit het project bleek onder andere dat de geestelijke gezondheidszorg veel meer buiten haar muren moet treden en mensen moet proberen te bereiken in een omgeving die voor hen vertrouwd is.

De vermaatschappelijking van de zorg wint steeds meer veld. Het Netwerk tegen Armoede is daar niet bij voorbaat tegen gekant, maar vreest dat die in de huidige context vooral uitdraait op een platte besparing waarvan de meest kwetsbare gezinnen het eerste slachtoffer zijn. De 1 1 STANDPUNTEN

Vlaamse regering zegt dat ze betutteling achterwege wil laten en mensen de ruimte wil geven om zelf hun kansen te ontplooien. Klinkt mooi, maar in de praktijk dreigen mensen simpelweg aan hun lot overgelaten te worden. En houden ze net veel minder ruimte over om hun leven uit te bouwen, door gebrek aan inkomen en te veel drempels voor broodnodige basisvoorzieningen zoals (gezondheids)zorg.

Kwetsbare gezinnen vangen de klappen op!

DERDEBETALERSREGELING Het is onaanvaardbaar dat financiële drempels zoveel mensen gezondheidszorg ontzeggen. Daarom moet voor het Netwerk tegen Armoede zo snel mogelijk een veralgemeende en automatische derdebetalersregeling ingevoerd worden, minstens in de eerstelijnsgezondheidszorg.

De derdebetalersregeling houdt in dat mensen bij een consultatie enkel nog het remgeld moeten betalen. De rest van het ereloon van de arts wordt rechtstreeks met het ziekenfonds afgerekend. Mensen moeten dus niet langer het volledige ereloon voorschieten, wat vaak leidt tot uitstel van doktersbezoek.

Mensen met een verhoogde tegemoetkoming mogen de toepassing van de derdebetalersregeling vragen bij een geconventioneerde arts, maar amper van 1/3 van de gerechtigden op het statuut vraagt het ook aan.

Bovendien zijn niet alle huisartsen geconventioneerd en vragen niet alle mensen met statuut verhoogde tegemoetkoming expliciet naar die derdebetalersregeling. Dat is te wijten aan onwetendheid, schaamte, een hoop andere problemen waardoor mensen er niet toe komen om een aanvraag te doen. En, zeer belangrijk, de ingewikkelde procedure om het statuut aan te vragen. Voor bepaalde categorieën doen ziekenfondsen inspanningen om de verhoogde tegemoetkoming proactief toe te kennen. Dat is zeker een stap vooruit, maar dat neemt niet weg dat een pak mensen nog altijd uit de boot valt en niet krijgen waar ze recht op hebben.

Bovendien laat de groep mensen die gezondheidszorg uitstelt, zich niet zo gemakkelijk afbakenen. Heel wat mensen vallen net boven de inkomensgrenzen voor de verhoogde tegemoetkoming, maar hebben even goed financiële problemen die hen ertoe dwingen om doktersbezoek uit te stellen. Dat gaat dan concreet over alleenstaande ouders, personen met hoge medische kosten en andere gezinnen die door omstandigheden met een beperkt budget moeten rondkomen (bijvoorbeeld als gevolg van schulden). Hun inkomen lijkt niet zo laag en ze hebben geen specifiek sociaal statuut (met daaraan gekoppelde rechten en tegemoetkomingen), maar het besteedbaar inkomen ligt na afbetaling van schulden, huur- en energiekosten dikwijls een flink stuk lager. Als zij bij de dokter enkel het remgeld moeten betalen en niet het volledige ereloon moeten voorschieten, zijn zij dus zeker geholpen.

De veralgemeende toepassing van die derdebetalersregeling vermijdt bovendien stigmatisering. Mensen moeten er niet meer naar vragen of hoeven zich niet te schamen als ze het toegekend krijgen door hun huisarts. Iedereen, rijk of arm, betaald enkel het (eventueel verlaagde) remgeld bij de dokter.

Om gezondheidszorg toegankelijker te maken vraagt het Netwerk tegen Armoede om meer te investeren in wijkgezondheidscentra. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid van de federale en Vlaamse overheid. In Vlaanderen en Brussel zijn momenteel 23 wijkgezondheidscentra actief. Ze beantwoorden aan een reële nood aan betaalbare gezondheidszorg. Artsen en ander medisch personeel werken er volgens een forfaitair systeem, waardoor patiënten niet per consultatie moeten betalen. Mensen hoeven gezondheidszorg dus niet langer uit te stellen om financiële redenen. Bovendien werken de centra integraal en multidisciplinair en zijn ze sterk ingebed in de buurt waarin ze actief zijn.

Mensen worden bijvoorbeeld veel vlotter doorverwezen naar meer gespecialiseerde zorg die ze nodig hebben (geestelijke gezondheidszorg, tandheelkunde, kine, …). Dat garandeert laagdrempelige, kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg.

Veel steden en regio’s blijven vandaag helaas verstoken van een wijkgezondheidscentrum. De provincie West-Vlaanderen heeft er bijvoorbeeld geen enkel op haar grondgebied. Daarom roept het Netwerk tegen Armoede de nieuwe Vlaamse en federale regeringen op om veel forser te investeren in de totstandkoming van meer wijkgezondheidscentra. Wij betreuren het dat hierover in de respectievelijke regeerakkoorden bitter weinig terug te vinden is.

VLAAMSE SOCIALE ZEKERHEID Ook het bredere welzijnsbeleid van de nieuwe Vlaamse regering baart ons zorgen. De plannen in het regeerakkoord ogen op het eerste zicht ambitieus. Deze regering wil een volwaardige Vlaamse sociale bescherming uitbouwen. De staatshervorming die een hele resem bevoegdheden inzake welzijn overhevelt van het federale naar het Vlaamse niveau, moet daarvoor de hefboom bieden.

Het Netwerk tegen Armoede vreest dat die Vlaamse sociale zekerheid een net wordt met te grote mazen waardoor steeds meer mensen uit de boot dreigen te vallen. De plannen voor de zorgverzekering beloven op dat vlak weinig goeds. De regering houdt vast aan een forfaitaire bijdrage, die dan nog eens sterk verhoogd wordt, ook voor de laagste inkomens. Zij zien hun bijdrage verdubbeld van €10 naar €25, meer dan een verdubbeling. Bovendien blijft de groep die recht heeft op

1 2 STANDPUNTEN

het verlaagd tarief veel te beperkt. Enkel mensen met recht op een verhoogde tegemoetkoming komen in aanmerking.

een invaliditeitsuitkering of een laag pensioen duiken onder de armoedegrens. Het Netwerk tegen Armoede voerde hierrond het voorbije jaar heel actief campagne en eiste de optrekking van alle inkomens en uitkeringen tot de Europese armoedegrens. Zolang het recht op een waardig inkomen niet gegarandeerd wordt, zullen kwetsbare gezinnen gezondheidszorg blijven uitstellen. 1 op 10 Vlamingen en 1 op 7 Belgen die hun basisbehoeften (voedsel, gezondheidszorg, wonen, onderwijs) niet kunnen financieren, daarvan moet een rijk land als het onze het schaamrood op de wangen krijgen.

En, zoals hierboven al aangehaald, veel mensen met financiële problemen vallen net boven de inkomensgrenzen voor verhoogde tegemoetkoming. En uiteraard speelt ook hier het grote probleem van onderbescherming. Als amper 1/3 van de rechthebbenden het statuut van verhoogde tegemoetkoming ook effectief aanvraagt, schiet je sociale bescherming schromelijk te kort. Willen we een (Vlaamse) sociale zekerheid die effectief herverdeelt, dan moeten we dringend werk maken van een automatische toekenning van rechten. Die is er nog altijd niet.

We roepen de federale regering op om hier werk van te maken.

Nagenoeg alle politieke partijen erkenden voor de verkiezingen dat dit onaanvaardbaar is. Na de verkiezingen kwamen ze al snel op hun stappen terug. In het federale regeerakkoord staat de optrekking van (in eerste instanties de laagste) uitkeringen tot de armoedegrens wel vermeld, maar zonder budget en timing. Bovendien wil men eerst alle sociale voordelen (premies, tegemoetkomingen, …) in rekening brengen om te zien of een inkomen wel echt onder de armoedegrens zit. Dat is een oneigenlijk gebruik van de Europese armoedegrens, want die bepaalt het bedrag aan basisinkomen dat men nodig heeft om waardig te leven en de basisbehoeften te financieren, los van eventuele bijkomende voordelen. In de feiten zullen maar heel weinig mensen hun inkomen zien stijgen en zullen dus heel veel kwetsbare gezinnen niet de zorg krijgen waar ze recht op hebben en die ze heel hard nodig hebben.

Bijdragen aan sociale bescherming moeten volgens draagkracht gebeuren. Hoe hoger je inkomen, hoe meer je bijdraagt, hoe langer, hoe minder. Dat doe je niet met een forfaitair tarief en een (meer dan verdubbeld) gunsttarief voor een zeer beperkte groep. Daarom pleit het Netwerk tegen Armoede al langer om de instap in de Vlaamse sociale bescherming via algemene middelen (belastingen) te regelen en met een meer gediversifieerde bijdrage volgens inkomen.

Gezinnen met kinderen delen nog eens extra in de klappen. De kinderbijslag (een kersverse Vlaamse bevoegdheid) wordt in 2015 niet geïndexeerd, een bijkomende indexsprong als het ware voor wie kinderen opvoedt. Op de koop toe worden de laagste tarieven in (en enkel die) in de kinderopvang meer dan verdrievoudigd, van €1,5 naar €5 per dag.

Dat is een extra factuur voor de meest kwetsbare gezinnen van om en bij de €60 per maand. Onbegrijpelijk voor een Vlaamse regering die beweert dat ze maximaal wil inzetten op activering. Een alleenstaande moeder met die aan de slag wil (blijven) met een minimumloon, ziet de kosten voor kinderopvang met factor 3 stijgen. Ze dreigt zo op het einde van de maand een stuk minder over te houden met job dan zonder job.

ARMOEDEGRENS 1 op 10 Vlamingen en 1 op 7 Belgen moeten rondkomen met een inkomen dat onder de Europese armoedegrens ligt (€1.074/maand voor een alleenstaande en €2.256/maand voor een gezin met twee kinderen. Mensen met een leefloon (817€/maand voor een alleenstaande en €1.089/maand voor een gezin) zitten daar bijvoorbeeld ver onder.

Maar ook langdurig werkzoekenden, chronisch zieken, mensen met

CV Peter Heirman is stafmedewerker communicatie bij Netwerk tegen Armoede. In het Netwerk tegen Armoede werken 59 verenigingen, waar mensen in armoede het woord nemen, in Vlaanderen en Brussel, samen met het uiteindelijke doel armoede en sociale uitsluiting uit te bannen. www.netwerktegenarmoede.be

Een inkomen onder de armoedegrens en zorg- en welzijnsvoorzieningen die (fors) duurder worden. Het is duidelijk dat kwetsbare gezinnen in de hoek zitten waar de klappen vallen. Als onze Vlaamse en federale regeringen zorg en welzijn toegankelijk willen maken voor iedereen, weten ze © Annemie De Vos wat hen te doen staat.

Geen inkomens of uitkeringen meer onder de armoedegrens, een veralgemeende en automatische derdebetalersregeling, investeringen in wijkgezondheidscentra en een (Vlaamse) sociale bescherming die de bijdragen van elke burger koppelt aan het inkomen.

Peter Heirman

1 3 STANDPUNTEN

EXCLUSIEF VOOR VF-LEDEN

20% KORTING OP 5 BOEKEN VAN EPO

GA NAAR WWW.EPO.BE/VERMEYLENFONDS EN BESTEL ONLINE!

derzoek naar hedendaagse arbeidsverhoudingen en -organisatie stellen ze onomwonden: Hayek leidt tot vrijheid voor de elite en armoede voor de werkende mensen.

Als de sociale strijd ook een strijd is om de hegemonie van ideeën is het ontmaskeren van de pin-up van Nieuw Rechts stevige munitie. (tekst website EPO)

een soort Franse Revolutie avant la lettre wil doorvoeren. Met getuigenissen van alle bekende en minder bekende renaissancefiguren en artiesten die toen in Brussel verbleven, van Dürer tot Erasmus, van Vesalius tot Pieter Bruegel. (tekst website EPO)

19,90 € 15,90 € BRUSSEL. VAN RENAISSANCE TOT REPUBLIEK Een gezellige roomse keizer die rondstruinde in Olen en elders: zo portretteerden de katholieken keizer Karel, en zo leerde u hem kennen op school. Maar in het echt was Karel een oorlogsstoker. Altijd en overal en bij iedereen op zoek naar geld om zijn oorlogen te financieren. Gedreven door haat tegen al wat niet katholiek was. De man van repressie en oorlog tegen indianen, Ottomanen, NoordAfrikanen maar ook… tegen zijn eigen Brusselse bevolking toen die voor religieuze en maatschappelijke verandering koos.

Lucas Catherine, historicus van Vergeten Zaken, vertelt het verhaal van de Geuzenopstand in Brussel, maar ook, nadat de adel het verzet opgeeft en letterlijk met de noorderzon verdwijnt, het verhaal van de Brusselse burgerij en het volk dat de republiek uitroept en

17, 50 € 14 € DE PARADOX VAN HAYEK Kent u Friedrich von Hayek? Beroemd denker. Nobelprijswinnaar. Patroonheilige van alles wat rechts is, van Mark Rutte in Nederland tot Bart De Wever in Vlaanderen. Zijn centrale these: inmenging van de staat in de economie is een beperking van de vrijheid van de mens. Zijn alternatief: de absolute vrijheid van de ondernemer.

Hayek, met zijn Nobelprijs, zijn publicaties en zijn invloed op hele generaties politici en economen zal het wel weten, zeker? Toch maken de auteurs in dit toegankelijk en met veel voorbeelden gestoffeerd boekje brandhout van zijn theorieën. Uitvoerig puttend uit on-

24,95 € 20 € DE ESSENTIËLE CHOMSKY Brandend actueel. Dat is wel het minste wat je kunt zeggen van deze bundeling van vier cruciale werken door Noam Chomsky, politiek activist en Amerika’s grootste dissident.

In het eerste deel ‘Het ware gelaat van Uncle Sam’, schetst Chomsky de agressieve buitenlandpolitiek van de VS, vanaf WOII tot de eeuwwisseling. Haarfijn ontleedt hij de beproefde technieken waarmee de VS andere landen en continenten onder zijn ‘beschermende, democratische vleugels’ dwong (en dwingt) om het eigen imperialisme te vrijwaren. Fascistische regimes in heel Latijns-Amerika werden in stand gehouden of geholpen bij het grijpen van de macht, om de groeiende democratie en de mondigheid van het volk te fnuiken. Amerika vreesde vooral de dreiging van het goede voorbeeld. Als verzet bij het ene volk werkt, zal het andere dra volgen.

Daarom werden landen als Nicaragua, El Salvador, Chili, Haïti, en vele andere, geconfronteerd met een Amerikaanse onzichtbare arm die zijn marionetten op de juiste posities

boek 14 BOEK

plaatste en er dood en vernieling liet zaaien.

Tot er van een ontwakende democratie geen sprankje meer overbleef. En dat allemaal onder het motto van de ‘democratie’. Een ironie die in het Pentagon nog steeds de plak zwaait.

Even actueel als beangstigend, is de problematiek rond het NAFTA (North American Free Trade Agreement), het vrijhandelsakkoord tussen Canada, de VS en Mexico dat in 1994 in werking trad. De gevolgen van dit akkoord voor de arbeiders in Mexico en Canada, maar ook in eigen land zijn desastreus: loonverlies, jobverlies, verslechtering van de werkomstandigheden, negeren van milieunormen, enzovoort. Ook in Europa is men momenteel met de VS over een vrijhandelsakkoord aan het onderhandelen, het TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership).

Eurocommissaris Karel De Gucht heeft er de handen mee vol. Tegenstanders vrezen dat dit handelsakkoord de Europese milieunormen zal uithollen, waardoor chloorkippen, ggo’s en andere verboden producten hun ingang zullen vinden in Europa. Daarnaast hekelt men de immense uitbreiding van de macht van multinationals over overheden, waardoor bedrijven overheden voor de rechter kunnen slepen indien hun bedrijfswinsten worden aangetast door regelgeving. Dergelijke misdadige bedrijfspraktijken, waar landen of staten tegen elkaar worden uitgespeeld, met als gevolg een vernietigende “race to the bottom”, zijn schering en inslag in de VS. Arbeiders hebben er veel minder rechten en lagere lonen. Vakbonden bestaan amper. Al wat de grote bedrijven tegenstand biedt, wordt zo snel mogelijk met de grond gelijkt gemaakt.

De overheid blijft achterwege. Chomsky vat het als volgt samen: “De echte vrije markt, dat is iets voor de armen. Wat we hier hebben is een duaal systeem – bescherming van de rijken door de overheid en de discipline van de vrije markt voor ‘de rest’.”

Doet dit een belletje rinkelen?

Voeg daar een militair apparaat aan toe dat miljoenen dollars opslokt onder het excuus van terreur, de afwezigheid van een openbare gezondheidszorg, media en pers die achteloos de propaganda van het Witte Huis verspreiden, een nietsontziende inlichtingendienst, immense bedrijven die de touwtjes van de economie en de politieke klasse in handen

heeft, en je hebt het recept van een neoliberale imperialist die op dictatoriale wijze de democratie verspreidt.

Bent u een debutant in het werk van Noam Chomsky, dan moet u dit boek zeker lezen.

Alleen al om te ontdekken dat alles wat Chomsky in de jaren 90 heeft neergepend nog even actueel is. (Caroline De Neve)

voor verzet in de geest van zijn mentor wijlen Jaap Kruithof. Voor de noodzaak ethisch, esthetisch en politiek te denken en te kiezen.

Voor het schone, het goede en het medemenselijke denken en doen.

20 € 16 € IN HET LICHT VAN DE WERELDLITERATUUR. EEN HUMANISTISCHE BLOEMLEZING

20 € 16 € SCHOON PROTEST General Motors dat in het laatste decennium de helft van zijn winst uit schuldinningen haalde. Kunstmatige eilanden in de Stille Oceaan die veranderen in kolonies van superrijken en ongeremd met 'transhumanisme' experimenteren. Toppolitici afkomstig uit de 1%, tijdens hun loopbaan gesponsord door de 1% en op het einde van hun mandaat terug opgenomen door de 1%. De wereld van vandaag bekeken door de verrekijker van het neobarbarisme levert vreemde taferelen op. Is wat we beleven vooruitgang? Een volgende fase in het kapitalisme? Een vreemdsoortige ontsporing? Of een grote regressie, een implosie gevoed door een verregaande vorm van bijziendheid? Rik Pinxten ontleedt de situatie in de sociaal-culturele sector, de zorg en de kunsten, maar wijst ook op die initiatieven die de neoliberale reductie van de mens tot homo economicus overwinnen. Een pleidooi 15 BOEK

Humanisten krijgen soms te horen dat zij toch wel heel veel moeten missen, omdat zij nu eenmaal niet kunnen beschikken over een 'eigen boek'. Inderdaad, humanisten hebben geen bijbel, geen koran, geen enkel heilig boek. Natuurlijk wil dat niet zeggen dat zij geen behoefte hebben aan teksten waardoor zij zich kunnen laten inspireren, zich verbonden kunnen voelen, richting kunnen vinden.

Of aan teksten waaraan zij hun overtuigingen kunnen toetsen, waaraan zij inspiratie, troost of hoop kunnen ontlenen. Maar gelukkig: zij hebben daarvoor de wereldliteratuur! "Het menselijk bestaan is niet bij voorbaat zinloos of zinvol. Wij kunnen er wel zin aan geven.

Een bloemlezing met 100 teksten als in dit boek kan daarbij dienen als bron van bezinning en bezieling. Voor mensen, door mensen.

En voor een zinvol bestaan: humanistischer kan een boek moeilijk zijn!" - Rob Tielman, oud-voorzitter van het Humanistisch Verbond en het Humanistisch Historisch Centrum.

ver slag BERT WEVERS IN KORTRIJK Op 8 november 2014 stelde Bert Wevers zijn werk tentoon in VC De Mozaïek in Kortrijk.

Het Sarah D’Hondt kwartet bracht muzikale omkadering voor de avond. © Yves Durnez

Kunstenaar Bert Wevers poseert samen met het Sarah D'hondt kwartet op de tentoonstelling 'Verlooren'

Sarah D'hondt brengt verhalen van den Grooten Oorlog op muziek

VROUWEN EN VRIJZINNIGHEID (VILVOORDE, 15/11) Het was een mooi initiatief: sterk onderwerp, gedragen door twee ervaren dames die nooit hoefden te zeggen: “het was van voor mijn tijd”: ze hebben het allebei meegemaakt, de twee Lydia’s: Lydia Chagoll, de kunstenares, de filmmaakster van 83 en Lydia Deveen-De Pauw, de rode geuzin, de staatssecretaris, de kunsthistorica, de erevoorzitter van Vermeylenfonds Brussel… 85 jaar jong. Het was duidelijk van in het begin: je hebt nog steeds feministen nodig om de rechten van vrouwen te behoeden voor rechtse aanvallen en religieuze aanvallen vanuit welke hoek dan ook.

Het Vermeylenfonds Vilvoorde kreeg meteen de steun van de Grijze Geuzen, het HVV en het HuisvandeMens.

Lydia Deveen-Depauw, Viona Westra en Lydia Chagoll © Frans Ramael

1 6 VERSLAG

Moderator Viona Westra had het dus niet moeilijk: een uur gesprek zou snel om zijn en de dames zouden eerder ingetoomd moeten worden dan aangemoedigd. Het gesprek maakte duidelijk dat zonder vrijzinnige vrouwen (geholpen hier en daar door en aantal mannelijke collega’s) de wetten voor legalisering van abortus er nooit zouden gekomen zijn. Zelfs de koning had die tijd last van plotse penopauze en “was niet in staat” de wet te ondertekenen.

Dat vrouwen baas in eigen buik wilden zijn, en dus zelf wilden beslissen hoeveel kinderen ze wilden en wanneer was een zaak die rechtstreeks inging tegen de wil van de kerk, die lang elke mogelijkheid tot geboorteplanning tegenhield. Ook nu nog zijn het de eunuchs in lange gewaden die ons willen leiden langs Gods kroostrijke wegen.

Ook de euthanasiewetgeving is werk van vrijzinnigen. En nog steeds is duidelijk dat de katholieke zuil vele mensen in de onwetendheid houdt. Er is wel duidelijk een verschil tussen euthanasie en sedatie. Waar het over gaat is de wil van de patiënt (die er tijdig aan moet denken, voor het begint te duisteren in het hoofd)… en niet de wil van familie, kennissen en verzorgend personeel.

Enfin… U begrijpt het al: het was een stevig gesprek, waarbij de dames regelmatig krachtig en hilarisch te keer gingen. Ze hebben beiden trouwens nog een heleboel plannen om hun ideeën in boek en film te verwerken.

Ik voelde me gesterkt door deze twee rijpere “zussen”. Het publiek ook.

Na een korte culinaire pauze werd het een uur en half stil tijdens de vertoning van “Ma Bister”, de film die Lydia Chagoll maakte over de geschiedenis van roma’s en sinti’s, met vooral de vinger op de grote wonde van het fascisme, dat er in geslaagd is 11 miljoen zigeuners te verdelgen, vergassen, verminken… neer te kogelen… Als slaven werden ze behandeld, uitgehongerd en tot levend experimenteel materiaal veroordeeld… zoals zovele joden. 90 minuten ijzige stilte en onderdrukte emoties bij zoveel gruwel.

17u. Er zijn geen woorden meer over… wel beelden die in ons gegrift staan… en blijven.

Viona Westra

20 SEPTEMBER 2014 DE OOST-VLAAMSE ONTMOETINGSDAG VAN HET AVF IN EVERGEM Rond 9.30 sijpelden de eerste aanwezigen binnen in ons gezellige ontmoetings-ruimte Germinal in de Evergemse Vélodroomstraat .

Koffie met bijhorende koffie-koeken werden gesmaakt en we maakten kennis met onze compagnons de route voor deze dag.

Door mistige slierten begaven we ons naar het oude gehucht Kluizen. We werden opgewacht door onze gids die alle geheimen van onze waterhuishouding uit de doeken deed op en rondom het waterspaarbekken. Voorwaar een boeiende en interessante materie die ons doet stilstaan bij de vanzelfsprekendheid (of juist niet?) van ons dagelijkse watervoorziening.

nog een boeiende namiddagactiviteit voor de boeg hadden . http://www.cluysenaer.be We werden in Ertvelde verwacht op de unieke molensite waar nog een wind- én een rosmolen werkzaam zijn. De molenaar leidde ons rond en demonstreerde zijn “molenpark” met gepaste trots . De man vertelde passioneel over zijn molens en ook het paard liet zich gewillig inspannen om ons een demonstratie van de rosmolen te bezorgen. Velen onder ons hadden nog nooit gehoord van een rosmolen, laat staan er eentje in volle werking te mogen aanschouwen. Voor de liefhebbers vermelden we graag dat je hier ook kan overnachten in een leuk gastenverblijf. http://www.molen-ertvelde.be

Het waterspaarbekken in Kluizen © Marc De Coninck

Rond het middaguur schoven we de benen onder de mooi gedekte tafel en werden we verwend met enkele schitterende gerechten in De Cluysenaer. De bijzonder vriendelijke gastvrouw ontving ons in dit fantastisch restaurant te Kluizen waar je naast superlekkere gerechten ook een keuze kan maken uit honderden Schotse whisky’s . Deze whisky’s lieten we maar aan ons voorbij gaan gezien we

De molenaar van Ertvelde © Marc De Coninck

1 7 VERSLAG

We rondden de mooie leerrijke dag af met een laatste gezamenlijk glas in de Germinal. Tevreden om zo veel moois en interessants maakte de afsluiter de dag volledig geslaagd. Want het feit dat verschillende Vermeylenfondsleden mekaar leerden kennen op deze ontmoetingsdag maakte de dag tot een geslaagde activiteit.

Tot de volgende ontmoeting.

Het Evergemse AVF-team.

Schotse whisky in De Cluysenaer © Marc De Coninck

36STE PROVINCIALE WEDSTRIJD OOR SCHILDERKUNST OOSTENDE

Eerste laureaat Daniël Dehulster, omringd door onze algemeen voorzitter Koen Goethals (uiterst links), Luc Debuckouy en algemeen ondervoorzitter Philippe Ruysschaert, neemt zijn prijs in ontvangst

FOTOVERSLAG ROODE OOGJES

De eerste tentoonstelling van onze fotokern ‘Roode Oogjes’ in Asse, bleek een schot in de roos © Jean-Pierre Brubbels

1 8 VERSLAG

HET VERMEYLENFONDS STEUNT

VERF

U OOK?

Onze jongste Vermeylenfonds-telg liep mee in de nationale betoging op 6 november in Brussel. Tegen de verharding van de maatschappij, vòòr een solidaire samenleving. ©Sarah Mistiaen

HART BOVEN HARD is een aangroeiende burgerbeweging.

Ze bundelt mensen en verenigingen in hun verzet tegen de harde regeringsplannen. Ze streeft naar een samenleving die werk maakt van herverdeling, menselijke verbondenheid, gelijke rechten, en waarde boven winst. Van minderheden tot de milieubeweging, van studenten tot senioren, van cultuur tot wel-zijn: al 1.000 organisaties en 15.000 mensen tekenden onze Alternatieve Septemberverklaring. Intussen ontstaan regionale kernen. De komende maanden volgen allerlei activiteiten en een grote nationale parade in het voorjaar.

HART BOVEN HARD gaat hard! - hartbovenhard.be

❱❱ Ondertekende jij de Alternatieve Septemberverklaring van HART BOVEN HARD nog niet? Doe het nu op hartbovenhard.be/septemberverklaring. Het Vermeylenfonds is jou daarin al voorgegaan. ❱❱ STAAK MEE OP 15 DECEMBER met de vakbonden, de culturele en socio-culturele sector en iedereen die de welvaartsstaat genegen is.

Tegen de verharding en verzuring van de maatschappij, voor verdraagzaamheid en solidariteit! Het Vermeylenfonds sluit die dag de deuren en trekt mee de straat op, naar de pikketten van de bedrijven, om zijn medemens een hart onder de riem te steken.

Kurt Defrancq * Jean Paul Van Bendegem Herwig Deweerdt * Ann Verhelst

Humoristisch verbaal vuurwerk over de Kunst van het Leven& het Leven van de Kunst De première van VERF vindt plaats op 11 maart 2015.

Meer info binnenkort op onze website.

ABIGAIL’S PARTY Tristero Hilarische komedie in pure seventies-stijl - incl. kapsels, kostuums en foute cocktails! ”Een perfect gedoseerde komedie (…) zeldzame intelligente humor met een wrang randje.”

(Cutting Edge) za 27 en zo 12 december cc De Grote Post Oostende info en tickets: www.degrotepost.be

1 9 VERSLAG

Vernieuw je lidmaatschap voor 2015 en geniet van de vele voordelen.

We zetten ze even voor jou op een rijtje:

VERNIEUW JE

LIDMAAT

Vanaf 2015 bieden wij nog tal van andere voordelen aan:

Hoe vernieuw ik mijn lidmaatschap?

Je vernieuwt je lidmaatschap via je afdeling of neemt contact op met het algemeen secretariaat van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, via info@vermeylenfonds. be of 09 223 02 88

❱❱ Je ontvangt ons driemaandelijks tijdschrift De Nieuwe Gemeenschap (dng) ❱❱ Je krijgt kortingen op activiteiten van alle afdelingen en nationale evenementen van het fonds ❱❱ Je krijgt kortingen op prestigieuze evenementen van cultuur-collega’s (Manifiesta, 1.000 voices for peace (Festival van Vlaanderen), …) ❱❱ Je bent deelnemer van en steunt onze unieke vereniging die strijdt voor een meer solidaire en warme samenleving. Zowel vrijdenkers als cultuurliefhebbers zijn vriend aan huis

SCHAP IN 2015

❱❱ 20% korting op een selectie boeken van uitgeverij EPO (speciaal voor jou uitgekozen en terug te vinden in elke uitgave van dng of via de link www.epo.be/ vermeylenfonds) ❱❱ 1 ticket betalen + 1 ticket gratis voor een selectie concerten in Muziekcentrum De Bijloke. Tickets betaal je aan het Vermeylenfonds (BE50 001-1274522-18), met vermelding van je naam, het aantal tickets en het concert. Jouw tickets zullen klaar liggen aan de balie van De Bijloke. Verheug je alvast op deze concerten: za 24.01.2015 | Brussels Philharmonic | Der letzte Mann - symfonisch filmconcert De film Der letzte Mann is een expressionistisch meesterwerk. Visueel vooruitstrevend en mijlpaal in de stillefilmgeschiedenis. Brussels Philharmonic brengt live de soundtrack, die in 2002 gehercomponeerd werd voor symfonisch orkest. De film speelt ondertussen op het witte doek, achter het orkest.

Tickets: 30 euro rang 1 / 24 euro rang 2 vr 13.02.2015 | Nadar Ensemble | Recht – muziektheater Componist Hannes Seidl en filmmaker Daniel Kötter richten, samen met het Vlaamse Nadar Ensemble, hun blik op geografische en andere grenzen. Ook de begrenzingen van het podium, de klank en de uitvoering zelf worden in vraag gesteld.

Tickets: 22 euro

do 12.03.2015 | Zehetmair Quartett – strijkkwartet Het Oostenrijkse Zehetmair Quartett behoort tot de fine fleur van de strijkkwartetten. Bovendien is het viertal erg karig met zijn optredens, elk liveconcert is een parel om te koesteren. Het programma, als altijd verrassend, brengt drie werelden samen: die van Mozart, Debussy en Hindemith. Tickets: 22 euro di 26.05.2015 | Christian McBride Trio - jazz Jazzgrootheid Christian McBride keert terug naar de hem dierbare triobezetting. Hij wordt daarin bijgestaan door jongelingen die al net zo’n diepgaande kennis hebben van de Amerikaanse traditie van kwieke swing, gedreven blues, vurige gospel en lijzige ballades.

Tickets: 24 euro Meer info vind je op www.debijloke.be

❱❱ Kortingen bij verschillende voorstellingen in cultuurcentrum De Grote Post Oostende. Het reductietarief staat telkens vermeld bij de voorstelling.

Meestal bedraagt de korting 2 euro per ticket. Deze actie start vanaf 15/12.

In het voorjaar volgt er tevens een rondleiding met gids in het voormalige postgebouw (P.T.T./R.T.T.-gebouw) dat het cultuurcentrum huisvest en werd ontworpen door architect G. Eysselinck. Meer info volgt in onze nieuwsbrief. ❱❱ Extra acties met diverse musea en cultuurhuizen zijn nog in onderhandeling en worden binnenkort in onze maandelijkse digitale nieuwsbrief meegedeeld. Hou dus je e-mail in de gaten voor meer ledenvoordelen! Je kunt je abonneren op deze nieuwsbrief door een mailtje te sturen naar caroline@vermeylenfonds.be 2 0 VERSLAG

STE UN

HET VERMEYLENFONDS IN DEZE MOEILIJKE TIJDEN

De besparingen van de Vlaamse regering snijden diep. Ook het Vermeylenfonds deelt in de klappen: wij verliezen meer dan 5% van onze subsidies. Dat doet natuurlijk pijn.

Ondanks het harde werk van het bestuur en de medewerkers van het fonds ontvingen we van het agentschap Sociaal-Cultureel Werk een negatieve evaluatie voor de beleidsperiode 2010-2015. Dit betekent dat wij bovenop die 5% besparingen van de regering nog eens 10% extra dreigen te verliezen vanaf 2016. De minister velt het verdict tegen eind 2014. De druk om het sociaal cultureel werk meer met cijfers te verantwoorden wordt steeds groter.

Voor het Vermeylenfonds, dat momenteel hard werkt aan een heroriëntering en een vernieuwde invulling van de opdrachtverklaring, heeft dit gevolgen. Net nu we ons nog meer willen inzetten voor mens en maatschappij, cultuur nog meer onder de mensen willen verspreiden, nog meer leden aantrekken en verenigen, wordt er in ons budget gesnoeid. We moeten verregaande besparingen doorvoeren en bijkomende inkomsten genereren.

Daarom richten wij ons tot jou ❱❱ Geef je mening en help ons inhoudelijk Graag zouden we je mening kennen over de noodzakelijkheid en de taken van het fonds. Hiervoor verzoeken we jou ons te helpen door de enquête in te vullen die je vindt op de homepage van onze website (www.vermeylenfonds.be). De gegevens worden anoniem verwerkt en helpen ons bij de opmaak van ons nieuwe beleidsplan 2016-2020. ❱❱ Steun ons met een gift Wil je ons ondersteunen met een gift? Vanaf 40 euro per kalenderjaar ontvang je een fiscaal attest voor uw financiële bijdrage. Je kunt zelf uiteraard kiezen hoeveel je wilt schenken.

Vanaf 100 euro word je als GUS (gulle schenker) op onze website en in het tijdschrift vermeld! ❱❱ Neem het fonds op in je testament Draag je het Vermeylenfonds in je hart en wil je het voortbestaan ervan mee helpen verzekeren? Dan is een legaat zeker het overwegen waard. Je kan het Vermeylenfonds opnemen in je testament. Bovendien kan een schenking aan het Vermeylenfonds fiscaal voordeel opleveren voor je erfgenamen dankzij het duo-legaat (info hierover vind je onder meer op http://www.giften-legaten.be/ v2/duo-legaten/). Wens je meer uitleg of een gesprek hierover? Neem gerust contact op met het algemeen secretariaat. Directeur Johan Notte zal je graag te woord staan, uiteraard met de nodige discretie.

Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors.

Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat

SYMPATHIE SPONSORS

van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, 09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

Lydia De Pauw-Deveen, ere-voorzitter; Vermeylenkring Brussel ✪ Johan Soenen(†); ✪ Albert Cools ✪ Claudine Mennens; ✪ Raymond Vervliet-Van Dunghen; ✪ Macharis-Jans; ✪ Carolus Pelgrims ✪ Bouquet-De Peuter; ✪ Frank Spaey; ✪ Frank Van Akelijen; ✪ AudenaertVanvoorden; ✪ Gisèle Haspeslagh; ✪ Roelofs-Heyrmans; ✪ Roels-De Prest; ✪ Verraes-De Bock; ✪ Vander Stoelen ✪ Benny Joos; ✪ Kristiaan Notte

2 1 VERSLAG

in fo 14.12 T.E.M. 28.12/100 JAAR OORLOG - VERLOOREN Schilderijen van Bert Wevers, muziek van Sarah D’hondt, Koen De Cauter, Kris Auman en Stijn Bettens In het kader van 100 jaar Grote Oorlog brengt het Vermeylenfonds dit jaar doorheen Vlaanderen een programma met portretten van schilder Bert Wevers en muziek van Sarah D’hondt. Het project wil geen verheerlijking van de gevallen slachtoffers of van het patriottisme. Het zoekt daarentegen een manier om het universele leed te verbeelden. Leed dat ook vandaag nog door vele conflicten wordt veroorzaakt. De muzikale omlijsting wordt gebracht door het project ‘Verlooren’; Sarah D’hondt: Zang & woord (winnares concours Franse chanson 2013)

Koen De Cauter: Zang, gitaar, klarinet & sopraansaxofoon Kris Auman: Contrabas Stijn Bettens: Accordeon, bandoneon & accordina Zondag 14 december 2014 om 15u vernissage met optreden Verlooren Expo open op zondag 14 december, zaterdag 20 en zondag 21 december en zaterdag 27 en zondag 28 december 2014 Gratis, mits inschrijving Locatie: Galerij Pim De Rudder, Hoogstraat 6 in Assenede Inschrijving: fabjen@vermeylenfonds.be of 09/223 02 88 Organisatie: Vermeylenfonds met de steun van demens.nu 18.12/ DE VRIJMETSELARIJ: DE GROTE ONBEKENDE (OF TOCH NIET)?

JEAN PAUL VAN BENDEGEM In deze lezing is het de bedoeling om eenvoudigweg het curieuze fenomeen toe te lichten van de vrijmetselarij. De lezing bestaat uit vijf deeltjes: welke literatuur is beschikbaar, wat zijn de historische wortels, wat is de situatie in België toen en vandaag, wat gebeurt er eigenlijk binnen die beschermde muren en waarom ben ik na dertig jaar nog steeds trots en blij een vrijmetselaar te zijn?

Voldoende tijd voor vragen wordt voorzien.

Donderdag 18 december 2014 - 20 u Locatie: Sociaal Huis, Kerkstraat 7, Waarschoot Kostprijs: kaarten: 5 euro/ 8 euro Reserveren: eliane.bonamie@telenet.be 0486 914 837 of kristineheyde@gmail.com - 0499 145 930 Organisatie: Vermeylenfonds Waarschoot met de steun van het Vlaams Fonds voor de letteren

25.01/ ALGEMENE LEDENVERGADERING Locatie: in de gebouwen van de Hogeschool West-Vlaanderen, departement Lerarenopleiding in de Sint-Jorisstraat 71 in Brugge om 11u.

Inkom: afhankelijk van feestmaal Info: Inschrijving verplicht voor 15 januari 2015 - Andrée Desmet, 050/35.94.39 – j.ducazu@scarlet.be.

Organisatie: AVF Brugge

29.01/ LEZING DOOR ROLAND DESNERCK Roland Desnerck heeft steeds interesse gehad voor het verschijnsel taal en voor de heemkunde; vandaar zijn levenswerk ‘het Oostends Woordenboek’.

Donderdag 29 januari 2015 om 20u Locatie: hotel Burlington, Kapellestraat 90 in Oostende Inkom: gratis Info: Joël Nieuwenhuyse – 059/80 30 61 – jnieuwenhuyse@telenet.be Organisatie: AVF Oostende 31.01/ ALGEMENE VERGADERING GEVOLGD DOOR JAARLIJKS ETENTJE BIJ DE KUIPER Locatie : Vrijzinnig ontmoetingscentrum Robert Moucheron, Frans Geldersstraat 21, Vilvoorde om 11u00 Info : www.vrijzinnnigvilvoorde/vermeylenfonds Organisatie : AVF Vilvoorde

schilderij van Bert Wevers

22 INFO

07.02/ BEZOEK AAN HET RED STAR LINE MUSEUM ANTWERPEN Locatie : Red Star Line Museum, Montevideostraat, 3, 2000 Antwerpen om 11u00 Inkom : 8 euro, 6 euro voor 65-plussers Info : www.vrijzinnnigvilvoorde/vermeylenfonds Organisatie : AVF Vilvoorde

12.02/ FILM EN NABESPREKING LAND VAN WIJNSBERGE Filmvoorstelling ‘Le rêveur d’Ostende’ en nabespreking door Land Van Wijnsberge.

Locatie: VLC Geuzetorre, Kazernelaan 1 in Oostende om 20u00 Inkom: gratis Info: Joël Nieuwenhuyse – 059/80 30 61 – jnieuwenhuyse@telenet.be Organisatie: AVF Oostende

film (animatiefilm, videoclip en kortfilm), literatuur (kortverhaal en poëzie), graffiti, muziek, beeldhouwen, kalligrafie, grafisch kortverhaal, stripverhaal, etsen, choreografie en schilderkunst. Alle kunstwerken worden opgenomen in een tentoonstelling en een kunstboek.

Volgende kunstenaars nemen deel: BREEMEERSCH CHRISTELLE, auteur kortverhaal DERUYTTER GINA, schilderkunst GOUDSWAARD WOUTER, stripverhaal MEYFROODT SINERJEY, choreograaf MYLLE JEROEN en PARENT FABRICE, videoclip SIMOEN PETER, tekeningen en etsen SYLVIE MARIE, poëzie VAN BRUGGHE TOM, animatie – videoclip VAN DEN BERGHE SEPPE, grafisch kortverhaal VAN DEN BORRE NICO, fotostripverhaal VANNESTE BRENT, muzikant-songschrijver (Steak Number Eight) VERDONCK CECILE, kalligrafische schilderijen VERSCHOORE JATSE, grafittikunstenaar VLONK EVA, fotografe.

Vrijdag 20 februari 2015 om 19u30 Opening van de tentoonstelling met live optredens en voorstelling van het kunstboek.

Locatie: ‘De Kring’, Patronagiestraat in Waarschoot.

De tentoonstelling is ook te bezoeken op zaterdag 21 en zondag 22 februari telkens van 10u tot 18u.

Info: Luc Maddelein - 0477 47 58 73 – luc. maddelein@curieus.be Een organisatie van Curieus, Vermeylenfonds Waarschoot en Jeugdhuis ’t Ende.

20.02/ DE CELLOSUITES VAN BACH Uitgangspunt van dit cultureel – artistiek project vormt een eenvoudig verhaal, nl. 'De cellosuites van Bach', op basis waarvan vervolgens kunstenaars actief in 12 verschillende kunstdisciplines aan de slag zijn gegaan.

Elke kunstenaar kreeg daarbij de volledige artistieke vrijheid om dit verhaal op zijn of haar manier te ‘vertellen’. Volgende kunstvormen komen daarbij aan bod: fotografie,

7.03/ TONEEL ‘HET EENZAME WESTEN’ In het eenzame Westen ligt een dorp. In dat dorp leven twee broers op voet van oorlog met elkaar. Nadat de ene hun vader vermoordde, trok de andere letterlijk een streep door het ouderlijk huis. Nu eigent hij zich alles toe.

Een onhoudbare situatie. En dus probeert de jonge priester hen met elkaar te verzoenen.

Wanneer de vuilgebekte schoonheid van het dorp hopeloos verliefd op hem wordt, dreigt

8.02/ ALGEMENE LEDENVERGADERING Locatie: La Rose des Sables, Gaupinlaan 1 in Oostduinkerke om 10u30 Inkom: afhankelijk van feestmaal Info: Inschrijven verplicht - Maurits De Picker – 058/51 98 65 - depicker. maurits@ skynet.be Organisatie: AVF Koksijde

09.02/ LEZING ‘ALZHEIMER EN DEMENTIE’ DOOR CHRISTINE VAN BROECKHOVEN Locatie: de podiumzaal van CC ’t Getouw, Molenhoekstraat 2 in Mol om 20u00 Inkom: gratis Gelieve vooraf in te schrijven via ralf.celen@ demens.nu Organisatie: AVF Mol ism HVV en deMens. nu

23 INFO

hij nog als eerste de dieperik in te gaan.

Een satire over gemiste kansen, onvervulde verlangens, elkaar de duvel aandoen, worstenbroodjes, zelfgestookte drank en die eeuwige wraak die geen voldoening geeft.

Locatie: feestzaal De Panne, gemeentehuis De Panne om 20u.

Inkom: nog te bepalen Info: Robert Claes – 058/42 29 02 – claes. guns@skynet.be Org.: AVF Koksijde i.s.m. Vrijzinnige koepel

22.03/ NATUURWANDELING Natuurwandeling met Robert Claes Locatie: de Hoge Blekker om 13u30 Inkom: gratis Info: Robert Claes – 058/42 29 02 – claes. guns@skynet.be Organisatie: AVF Koksijde

24.03/ LEZING DOOR BERT ANCIAUX SUPERDIVERS – INTERCULTURALITEIT & VERENIGINGSLEVEN Locatie : Vrijzinnig ontmoetingscentrum Robert Moucheron, Frans Geldersstraat 21, Vilvoorde om 20u00 Inkom : gratis Info : www.vrijzinnnigvilvoorde/vermeylenfonds Organisatie : AVF Vilvoorde

25.03/ SCHOON PROTEST – PROF. DR. EM. RIK PINXTEN, UGENT Locatie: De Zondvloed, Onze-Lieve-Vrouwestraat 70, 2800 Mechelen om 20u00 Info: Tom Cools - tom@vermeylenfonds. be - 0486 78 02 34 - http://upv.vub.ac.be/ upv-regionaal Organisatie: AVF Mechelen

DER LETZTE MANN

BRUSSELS PHILHARMONIC ZA 24 JANUARI 2015 – 20:00 DE BIJLOKE - CONCERTZAAL

In 2002 wordt de soundtrack van de waanzinnige, wonderlijke zwart-witwereld van Der letzte Mann herschreven voor symfonisch orkest. Brussels Philharmonic brengt nu de live-versie. De film is een expressionistisch meesterwerk. Zwart-witklassieker. Visueel vooruitstrevend en mijlpaal in de stillefilmgeschiedenis.

Toen Friedrich Wilhelm Murnau in 1924 Der letzte Mann draaide, kon hij niet voorspellen dat zijn film anno 2014 nog altijd met superlatieven zou worden overladen. Meer nog: het verhaal over een portier die zijn job verliest, heeft in het huidige crisis-Europa nog niets aan relevantie ingeboet.

RESERVEER NU: debijloke.be - 09 269 92 92 SCHRIJF JE IN VOOR ONZE NIEUWSBRIEF VIA DEBIJLOKE.BE

Breekt u uw hoofd liever over iets anders dan uw lastenboek?

Dan bent u bij ons aan het juiste adres. De P&V Groep biedt een zeer uitgebreid gamma verzekeringen aan grote bedrijven en instellingen, zowel op het vlak van leven als niet-leven. We bieden productoplossingen aan die perfect op uw wensen afgestemd zijn.

Meer weten? Contacteer ons gerust!

• via mail: instit@pvgroup.be • via telefoon: 02/250 91 11 • via de website: www.pv.be

Afdeling i/d kijker

Oostende

De afdeling Oostende vierde begin dit jaar haar 50-jarig bestaan met een academische zitting en een tentoonstelling in de bibliotheek van Oostende.

De afdeling was één van de eerste afdelingen van het Vermeylenfonds in de provincie WestVlaanderen met als voorzitter volksvertegenwoordiger Alfons Laridon, die tevens eerste voorzitter van de provinciale geleding werd.

De nationale beeldhouwwedstrijd, gevolgd door de schilderwedstrijd, waren initiatieven met een grote uitstraling. Het Vermeylenfonds Oostende speelt nog steeds een belangrijke rol in het culturele leven van de stad.

"OOSTENDE IS EEN VAN DE EERSTE AFDELINGEN VAN HET VERMEYLENFONDS OPGERICHT IN WEST-VLAANDEREN"

25

foto van rechts naar links: ROLAND LARIDON voorzitter; YVETTE DE SCHEEMAEKER - bestuurslid; JOËL NIEUWENHUYSE - secretaris; BEN LARIDON bestuurslid; JACQUES MERTENS - bestuurslid, niet op de foto: NICOLE SWARTELÉ (foto: ©Annie Vandenbussche).

op het atheneum een kern van leerlingen die erg geïnteresseerd waren in allerlei vormen van kunstuitingen zoals theater, muziek, literatuur.

Ronald Commers, Eddy Van Vliet en Willem Houbrechts waren trouwens studiegenoten van mij op het atheneum. Op mijn achttiende ben ik dan als klerk gaan werken aan de universiteit van Gent.”

© Eva Konrad

Peter Benoy ¬ EEN GESPREK MET PETER BENOY In elk nummer van DNG bevindt zich sinds 1991 een gedicht. Raymond Vervliet was hiervan de initiatiefnemer en gedurende vele jaren selecteerde hij het gedicht. In 2008 nam Peter Benoy de fakkel over.

Tijd dus om Peter eens voor te stellen aan de lezers.

Peter Benoy werd geboren in Deurne in 1944, vlak voor de bevrijding.

Zijn vader was ambtenaar bij de RTT, een staatsbedrijf dat instond voor de telefoon- en telegrafieverbindingen, de voorloper van het huidige Belgacom. Zijn moeder werkte voor zijn geboorte als modiste maar stopte met haar job nadat ze Peter op de wereld zette.

Na de lagere school volgde Peter zijn secundair onderwijs in het atheneum van Antwerpen, maar die studies heeft hij niet beëindigd.

Peter Benoy: “Ik was in die tijd nogal rebels, er was met mij niet veel aan te vangen. Ik wilde naar de academie gaan maar ik mocht niet van mijn ouders. Hierdoor verloor ik mijn interesse om nog verder te studeren. Toch heeft het atheneum een grote invloed gehad op mijn verdere leven en dit vooral door twee leraars. Leo Michielsen, een leraar geschiedenis die zijn leerlingen op een schitterende wijze de geschiedenis van de klassenstrijd inlepelde en Frans Janssens, een leraar Nederlands die zijn leerlingen in contact bracht met kunst. Zo ontstond

Hoe ben je daar terecht gekomen?

Peter Benoy: “Ik was gestopt met mijn studies maar veel van mijn vrienden studeerden verder, onder meer aan de universiteit van Gent.

Ik vond dat ik daar ook moest zijn, want het was toen een erg boeiende periode, er groeide van alles. Het was trouwens in de aanloop naar mei ’68, dat ik ook van heel nabij heb meegemaakt. Hoewel ik geen student was, werd ik toch lid van de vereniging van socialistische studenten, die onder invloed van Ernest Mandel brak met de BSP (Belgische Socialistische Partij, red.). Mandel was misschien niet de grootste strateeg maar op het vlak van analyse heeft hij me sterk beïnvloed. In maart’68 verbleef ik in Parijs. De aanvoerder van de anti-Vietnambeweging in Duitsland, Rudi Dutschke, werd ineens in Berlijn neergeschoten. In geen tijd stond er een massa jonge mensen aan de Duitse ambassade in Parijs. Daniel Cohn-Bendit, die later Europarlementslid van Duistland zou worden, was op dat ogenblik studentenleider in Parijs. Ik heb toen ook de CRS, de nationale politie van Frankrijk, aan het werk gezien. Onwaarschijnlijk hoe hard die probeerden de betoging te breken. Zo reden ze met moto’s tegen volle snelheid in op de betoging. Er vielen veel gewonden. In mei ’68 ging ik terug. Op een bepaald ogenblik was een deel van Parijs overgenomen door de studentenbeweging en regelde die zelfs het verkeer. De arbeidersbeweging heeft zich een tijdlang aangesloten bij de revolte maar haakte uiteindelijk weer af, een keuze waar de Franse communistische partij een erg dubieuze rol in speelde. De revolte in Parijs heeft zich nadien heel snel verspreid over vrijwel de hele wereld.”

In Vlaanderen is de revolte in feite gegroeid uit de actie rond ‘Leuven Vlaams’, op het eerste gezicht toch een nationalistische beweging .

Peter Benoy: “Dat was de tijd van Paul Goossens. De beweging rond ‘Leuven Vlaams’ ontstond in 1967, maar radicaliseerde heel vlug. De anti-Vietnam beweging vloeide daar ten dele uit voort. In de linkse studentenverenigingen voerde men tevens discussies rond de federalisering. De BSP heeft in het interbellum een historische fout gemaakt door de acties rond de federalisering te negeren. Hierdoor is de Vlaamse Beweging in rechtse handen terechtgekomen, met alle gevolgen van dien. Nu gaan de discussies vooral over belachelijke zaken zoals de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde en het breken van de solidariteit met Wallonië.”

bv

Hoe ben je in het theater terechtgekomen?

Peter Benoy: “Mijn interesse voor kunst is er altijd geweest, zeker wat literatuur en schilderkunst betreft. Mijn engagement voor theater is eigenlijk een uitvloeisel van die hele sfeer rond mei ’68. Die periode heeft een grote invloed gehad op de ontwikkeling van het politiek theater met gezelschappen als De Nieuwe Scène, De Mannen van de Damme, Vuile Mong en de Vieze Gasten… Ik was als acteur actief bij

2 6 BV

Het Trojaanse Paard, met de vorig jaar overleden Marianne Van Kerckhoven als bezieler. In die tijd waren de gezelschappen nog niet geprofessionaliseerd. Dat is pas door het theaterdecreet van 1974 gekomen.

In het politiek theater was de boodschap belangrijker dan de artistieke kwaliteit en eigenlijk voelde ik me daar niet goed bij. Ik vond dat men met goede toneelstukken zoals Leopold II van Hugo Claus evenveel kon vertellen dan met die belerende teksten van het politiek theater. Ik werkte toen in het RUCA (Rijksuniversitair centrum van Antwerpen, red.) en richtte er het universitair theater Theaterstudio RUCA op.

Met dit gezelschap realiseerde ik de wereldpremière van ‘Le Rêve de d’Alembert’ van Diderot. In 1985 kwam het voorstel om directeur te worden van het Reizend Volkstheater. Ik was toen net afgestudeerd aan de universiteit van Leuven waar ik een licentiaat in theaterwetenschappen had behaald. Dat was in 1983. Mijn opdracht bestond erin om het Reizend Volkstheater (RVT) opnieuw op de kaart te zetten.

In de jaren 40 had Herman Teirlinck het Nationaal Toneel opgericht met het RVT als reizende vleugel Toen ik er directeur werd, was het gezelschap op sterven na dood. Het had een rode kaart gekregen van de Raad voor Advies en de enige kans tot overleven was een nieuwe aanvoerder die het roer zou omgooien. Dat was dus mijn taak. Na vier seizoenen slaagde ik erin om het RVT een nieuw gezicht te geven. In 1991 heeft dat geleid tot de oprichting van theater Zuidpool. Na de hervorming kon nog moeilijk gesproken worden van een volkstheater, het repertoire wijzigde volledig en bovendien was RVT ook nog eens de afkorting van Rust- en verzorgingstehuizen. Gekoppeld aan die overgang huurden we een pand aan de Lange Noordstraat in Antwerpen, een bierdepot dat we inrichtten tot een theaterzaal. “ Werkte je met een vast gezelschap of met freelance acteurs?

Peter Benoy: “Aanvankelijk hadden we een vast gezelschap. Ik had het geluk om zowel in het RVT als in Zuidpool nog te kunnen werken met

een aantal monumenten van de generatie vóór mij, zoals Nand Buyl, Senne Rouffaer en Dries Wieme, en nadien met jong aanstormend talent zoals Luc Perceval, Ignace Cornelissen, Koen De Sutter, Arne Sierens, Marijke Pinoy en Jan Steen. Door een negatieve beoordeling van de Raad voor Advies werden de subsidies verlaagd. Een vast gezelschap was niet meer betaalbaar zodat we kleinschaliger zijn moeten gaan werken met freelance acteurs en regisseurs. De beoordeling van de Raad voor Advies ging niet uitsluitend over artistieke waardering.

Die Raad bestond toen hoofdzakelijk uit theaterdirecteurs dierechter en partij waren. Je kon aan de cijfers van de subsidies zo zien welk theater in de Raad voor Advies was vertegenwoordigd en welke niet. Nu, die verlaging van de subsidies had evenwel geen invloed op de publieke belangstelling. Door het kwalitatief aanbod had theater Zuidpool een trouw publiek opgebouwd.”

De Vlaamse regering is van plan de subsidies voor cultuur fors in te krimpen. Zal theater Zuidpool dat kunnen overleven?

Peter Benoy: “Toevallig was er gisteren een Raad van Bestuur. Volgend jaar zal theater Zuidpool het zoals alle theaters moeten doen met 7,5% minder subsidies. Dat is een ramp, je kunt je niet voorstellen wat dat betekent en waarschijnlijk is het nog maar een begin. De grote theaters zullen blijven bestaan, maar al wat klein is, wordt bedreigd.”

Enkele maanden geleden ontving ik een uitnodiging voor de opening van een tentoonstelling met kunstwerken van jou.

Peter Benoy: “Ik heb inderdaad de hogere graad schilderkunst behaald aan de academie van Overijse. Minstens eenmaal per jaar exposeer ik.

Mijn nieuwste creaties zijn krantenfoto’s die ik bewerk met zwarte inkt. De oorspronkelijke kleuren van de foto’s worden evenwel behouden en dat leidt tot boeiende resultaten , vind ik. Ik koop nu niet enkel kranten om te lezen maar ook om foto’s te bewerken.”

Worden die werken dan gebruikt als model om over te schilderen op doek?

Peter Benoy: “Nee, maar ik gebruik die soms wel als uitgangspunt. Ik reproduceer het ontwerp dus niet, maar het dient wel om een spoor te zetten, en ik weet nooit vooraf waar ik uitkom, dichtbij het ontwerp of onherkenbaar.”

Bij een volgende gelegenheid kom ik zeker je expositie bezoeken. Hartelijk dank voor dit gesprek, Peter.

Johan Notte

2 7 BV

column

ZELFS DE HOFNAR KREEG EEN LOON DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY –

Bij het aantreden van Sven Gatz als minister van cultuur in de Vlaamse regering hebben enkele kunstenaars als het ware de rode loper voor hem uitgerold; hij zou meer voeling hebben met de sector en meer kennis van zaken dan zijn voorgangers. Hoe noem je dat?

Juist: het vel van de beer verkopen voor hij geschoten is. Op 24 september 2014 kondigde de nieuwbakken minister aan dat de aan theaters en musea toegezegde subsidies voor de werkingsjaren 2015 en 2016 met 7,5 % zullen verminderd worden. Daarentegen moeten grotere instellingen van de Vlaamse Gemeenschap, zoals deSingel, Vlaamse Opera, AB gelukkig maar 2,5% inleveren. Met één pennetrek wordt jarenlang opbouwwerk teniet gedaan. Mag dit dan al een desastreuze en onbetamelijke beslissing zijn, kort daarna volgde een correctie: de subsidies zullen ook in 2014 al verminderd worden, maar voor 2015 zal de 7,5% dan afgezwakt worden naar 7,17 %. Ik wil het hierna vooral hebben over de theatersector, die ik het best ken.

Voor de kandidatuur van Gatz ter sprake kwam, waren de grote lijnen van het cultuurbeleid van deze regering al uitgetekend, zodat zijn rol zich in deze beperkt blijft tot iets dat vergelijkbaar is met de boodschapper in een klassieke tragedie - een personage dat hij met verve vertolkt. Handig trachtte hij de maatregel als iets positiefs voor te stellen: ‘Wij hebben beslist om jeugd wat te ontzien, waardoor de gesubsidieerde kunst wat meer moet besparen.’ Zo wekt hij de indruk dat zelfs een status quo van de cultuursubsidies het populaire en electoraal interessantere jeugdwerk zou benadelen en bovendien doet hij het voorkomen dat beide werken als een soort communicerende vaten, alsof er geen andere mogelijkheden zijn.

Hier en daar een ontslag, een productie minder spelen, misschien een kleine verhoging van de toegangstickets en het is vergeten? De consequenties van deze onmiddellijke subsidievermindering zijn in werkelijkheid, zeker voor kleine en middelgrote gezelschappen, catastrofaal. De kerngedachte van de wetgeving die al decennialang de cultuursubsidies regelt, is dat gezelschappen beoordeeld worden op hun artistieke en zakelijke werking; op die gronden kunnen subsidies, eventueel na een politieke correctie, verhogen, verminderen of gestopt worden. De beslissingen worden minstens een jaar vooraf genomen zodat 2 8 COLUMN

tijdig de nodige bijsturingen kunnen gebeuren of desnoods de boeken kunnen neergelegd worden. Door de huidige onverwachte sanering zullen vooral kleinere theaters op de rand van de afgrond komen te staan en sommige zullen wellicht verdwijnen, niet op grond van een kwalitatieve beoordeling, maar ten gevolge van een onverantwoorde politiek.

Het zit in de genen van de podiumkunsten dat ze in seizoenen werken. Om begrotingsredenen subsidieert de overheid in kalenderjaren. Voor 2014 en 2015 liggen niet alleen de programmatie maar ook alle contracten vast.

Een aanzienlijk deel van de uitgaven van theaters zijn vaste kosten (huur gebouwen, energie, allerhande wettelijke verplichtingen,...) waarop niet kan bespaard worden. Het is dus uitgesloten om binnen die logica 7,17% vermindering op te vangen. Afdankingen vragen soms lange opzegperiodes. Een productie afvoeren zou bv. een averechts effect hebben, omdat de contractueel vastgelegde lonen van gastmedewerkers sowieso moeten betaald worden en de inkomsten van de voorstellingen vervallen. Zelfs al zou je spelen zonder decors en zonder kostuums, daar haal je het niet mee. Afsluiten met tekorten dus. Banken zijn al lang niet toeschietelijk meer met kredietlijnen voor gesubsidieerde instellingen en ze zullen het zeker nu niet zijn. Bovendien wegen de interesten zwaar door. Dat betekent dat er in het jaar 2016 niet alleen 7,17% moet gesaneerd worden op het deel van de begroting dat niet tot de vaste kosten behoort, maar ook het doorgeschoven tekort van vorige jaren.

Hoe speel je dat klaar? Uitgerekend tijdens het seizoen 2015/16 worden de theaters beoordeeld met het oog op de subsidies voor de jaren 2017 en volgende, dus op een ogenblik dat hun artistieke mogelijkheden zwaar gehypotekeerd zijn door de regeringsbeslissing.

Een cul-de-sac. De sector, al gedurende jaren happend naar adem, zit knel.

Aan de theaters wordt gesuggereerd dat ze maar moeten samenwerken; een toverformule die al ministers lang meegaat. Niets klinkt zo redelijk. Het lijkt wel of theaters nu niet samenwerken; integendeel, ze werken al jaren samen op allerhande manieren. De talrijke co-producties illustreren dat. Armoede verplicht hen daartoe. Wat de overheid in feite voor ogen heeft zijn fusies waarbij twee theaters één worden en één subsidie kan geschrapt worden. Fusies zijn er altijd gebeurd in het theaterlandschap, maar ze bleken niet altijd succesvol. Elk gezelschap heeft zijn artistieke identiteit en het samenvoegen ervan kan alleen resulteren uit een organische evolutie die

tijd vraagt en zeker geen oplossing kan bieden op korte termijn.

Dan is er nog de natte droom van elke rechtgeaarde neoliberaal: zoek sponsoring of mecenaat. Als je de affiches en jaarfolders van gezelschappen bekijkt, wordt snel duidelijk dat de belangstelling van de zakenwereld bijna uitsluitend gaat naar grote huizen en prestigieuze projecten als het Festival van Vlaanderen, De Singel, Vooruit, musical, enz... Voor kleine huizen gaat het, ondanks hun inspanningen, vooral over het ter beschikking stellen van materiaal of over kleine bedragen waartegenover dikwijls zware tegenprestaties staan.

De belangstelling van de zakenwereld gaat bijna uitsluitend naar grote huizen en prestigieuze projecten als het Festival van Vlaanderen Hoe gezond een samenleving is kan o.m. gemeten worden aan de mate waarop ze haar intelligentia en kunstenaars, die van nature kritisch zijn ingesteld en een gewetensfunctie vervullen, kan dulden en betalen. In lang vervlogen tijden betaalden de koningen ook hun hofnar hoewel die al spottend zijn kritiek uitte. Het bestaan van een non-profit sector die aan kunstenaars de mogelijkheid biedt om oneerbiedig om te springen met de traditionele waarden en lastige vragen te stellen, is een essentiële voorwaarde voor een democratische en dynamische maatschappelijke ontwikkeling. Dat standpunt staat lijnrecht tegenover de neoliberale politiek van de regering en de werkgeversorganisaties, die vinden dat de kunstensector zijn maatschappelijke 2 9 COLUMN

betekenis overschat, meer commercieel moet denken en zich moet privatiseren. Het gaat hen niet alleen over besparen. Terecht zegt Bart Caron: ‘De grote culturele instellingen worden gespaard omdat N-VA die als politiek prestigieuze vuurtorens van Vlaanderen beschouwt’. Wat zich in het middenveld en in de marge beweegt, is niet alleen overbodig, maar ook ongewenst omdat het een tegendraadse of verontrustende factor kan worden.

Een maand na de Vlaamse regering richtte ook de federale regering een bloedbad in de cultuur aan. De subsidies van o.m. De Munt, BOZAR en het Nationaal Orkest werden spectaculair verminderd.

Intussen verklaarde minister Reynders dat die maatregel enigzins zal afgezwakt worden door een ‘culturele uitzondering’. Wanneer Peter de Caluwe van De Munt de ‘donkerblauwe visie die alles onder de economische noemer plaatst’ aanklaagt, reageert Jean-Pierre Rondas, ooit een redelijk mens, met de uitspraak: ‘In deze functie zou hij deze gedachten beter voor zich houden’. Deze woorden leggen de dreiging van het reële gevaar bloot, nl. dat de subsidies gerelateerd worden aan de onderdanigheid van de culturele sector die daardoor zijn onafhankelijkheid verliest. En zeggen dat je voor de prijs van nog geen halve vleugel van één van de nieuwe gevechtsvliegtuigen die op het boodschappenlijstje van de regering staan, een ‘culturele uitzondering’ kunt maken voor heel de kunstensector.

De subsidies aan ondernemingen zijn tijdens het voorbije decennium meer dan verdubbeld. Wellicht was dat nodig omdat ze geen sponsors of mecenassen vonden en niet genoeg samenwerkten. De ironie van Raymond van het Groenewoud spookt door mijn hoofd: ‘Help de rijken...’.

MACHINERIE – EEN COLUMN VAN ANITA VAN HUFFEL – Gezondheidsproblemen van meerdere dierbaren om mij heen, hebben mij de laatste maanden van de kaart geveegd. De wereld is mij ontgaan.

Kranten bleven ongelezen, het nieuws gleed van me af.

De confrontatie aangaan met hun fysiek lijden voelt aan als weggeblazen worden door een wervelwind. Tegelijkertijd weet ik dat hulp moet geboden worden en dat men het hoofd koel dient te houden, want er moeten maatregelen genomen worden. Pas als dat allemaal geregeld is, mag de wereld beetje bij beetje terugkomen.

Hoewel ik nu, meer dan ooit, besef wat essentieel is in mijn leven, dook ik ter gelegenheid van deze column opnieuw de ‘wereld’ in, mij informerend via krantenartikelen en tv-programma’s. Het lukte maar half, omdat “besparingen” en “er is geen alternatief ” mij de keel uithingen.

Geen kwaad woord van mij over de gezondheidszorg. Die werkt als een machinerie, eenmaal op gang haalt ze snelheid en efficiëntie. In het besef dat het niet overal zo is, ben ik zeer dankbaar hier geboren te zijn. Een groot toevallig geluk. De onrealistische plannen om op gezondheidszorg te besparen door van elke behandeling éénheidsworst te maken, doen mij hartzeer.

Ik voel me, na de wervelwind, teruggeworpen in een hartelozer Vlaanderen.

Het lijkt erop dat ons sociaal bestel - verkregen door jarenlange strijd en overleg - wordt aangetast, met verdachtmakingen bovenop, als zou onze welvaartsstaat er één zijn van pure verwennerij. Uitsluitend te wijten aan de socialisten bovendien!

Dat economie de boventoon voert, weten we vooral sinds de bankencrisis. Het houdt maar niet op. Europa - laat ons zeggen Duitsland - besliste, tegen het advies van wijze economen in, dat staten met een overheidstekort drastisch moeten besparen. Dat leidde in sommige Europese landen tot pure ellende.

Om onze staathuishoudkunde op orde te brengen moet er dus in de eerste plaats bespaard worden door de overheid. Je hoort niets anders meer. Om de economie te steunen echter, moet er geld worden uitgegeven. De particulier mag dus eigenlijk niet sparen: “het geld moet rollen”. Daar zou het op neerkomen. Een rare spagaat, waar de modale burger de kriebels van krijgt en zich dus ook aan het sparen zet, want hij vreest namelijk voor zijn pensioen. De vraag daalt, de economie stagneert en we zitten in een neerwaartse spiraal.

Na de verkiezingen van 2013 slaan onze Vlaamse en federale overheid ijverig aan het besparen op alle posten, maar zeker op cultuur, daar ligt de Vlaming niet wakker van, moet men gedacht hebben. Zodra hun plannen mondjesmaat bekend geraakten, viel het op: hier wat minder subsidiëren; daar wat minder uitkeren; daar wat op beknibbelen; dit wat duurder maken… een verschuiving van lasten hier en daar; een indexsprong, het viel allemaal op de schouders van jou en mij! En vele

kleintjes maken een groot, ook in onze portemonnee.

De vorige regering had ook al bespaard, maar alles kan beter en driftiger.

Nijdiger vooral. Ik sloeg hen gade in het Vlaams Parlement tijdens ‘Villa Politica’, waar M. Diependaele en blonde furie A. De Ridder zich danig profileerden door wild uit te halen naar een socialist op het spreekgestoelte die hun scheve besparingen bij ‘De Lijn’ aanklaagde.

Meer nog dan aan de inhoud, stoor ik mij aan de stijl van deze nieuwe politiek. Gelukkig waren er J.Crombé en B. Rzoska om de discussie weer tot niveau op te krikken. Maar eigenlijk deugt die inhoud ook niet. Zelfs James Calbraith, zoon van de vermaarde econoom Kenneth Galbraith en zelf ook econoom, zegt het: “belastingen stimuleren vervanging van arbeid door machines. Arbeid wordt permanent belast, innovatie (vb. app’s) wordt maar één keer belast en soms zelfs fiscaal gestimuleerd.” Bedrijven weren dus arbeid. Wat kan er dus terechtkomen van de belofte van de overheid om nieuwe banen te scheppen bij bedrijven?

Maatregelen om lenen nog goedkoper te maken, aansporingen om het ondernemen aantrekkelijk te maken, privileges en duistere afspraken met ondernemers… haalt het iets uit? Eén denkpiste: belast de machines en hun programma’s in plaats van de arbeid. Hoe moet men dat meten? Dat de bollebozen uit de IT wereld daar nu eens een app voor ontwerpen!

En dan zwijgen we nog over de vermogenswinsttaks en de ‘Coucketaks’.

Komaan, ik mag toch denken dat er alternatieven zijn. Haal niet alles uit onze zakken!

In de machinerie van de politiek heb ik weinig vertrouwen. Ze werkt maar één keer: bij verkiezingen. De energie van woede bij werknemers echter stemt mij hoopvol. Voor de aandrijfkracht van die machinerie zorgen onze beleidsmakers zelf. Eindelijk weten we van ons af te bijten en komt er iets op gang. Als dit, op lange termijn, ten bate van de hele mensheid is, zijn we op de goede weg.

3 0 COLUMN

OPEN BRIEF AAN MINISTER VAN MEDIA SVEN GATZ “GEEF DE LEVENSBESCHOUWELIJKE OMROEPEN EEN TOEKOMST” De levensbeschouwelijke radio en Tv-uitzendingen zijn altijd een taak geweest van de openbare omroep in Vlaanderen, zoals in vele landen in Europa.

Deze uitzendingen werden toevertrouwd aan representatieve verenigingen van de erkende levensbeschouwingen.

Dit stelsel laat toe aan elke levensbeschouwing om eigen accenten te leggen binnen zelfgekozen formats.

Inhoudelijk gaan zij alle uit van de positieve waarden van godsdienst en levensbeschouwing, en doen dit op een genuanceerde en evenwichtige wijze.

Op eigentijdse wijze maken de levensbeschouwelijke Tv-omroepen zelf relevante en gewaardeerde producties. Zij doen dat op Tv in de vorm van interviews met belangrijke intellectuelen uit binnen en buitenland (Lichtpunt en Humanistisch-Vrijzinnige Radio) , door op zoek te gaan naar mensen voor wie hun christelijke geloofsovertuiging een dragende kracht is in hun leven (ERTS,PRO,Braambos ), of door hun traditie en aspecten van hun geschiedenis in beeld te brengen (MTRO,Orthodoxie, IGU, PRO ).

Het zelfde geldt voor de radio uitzendingen. Echter, zonder een substantiële inbreng van eigen middelen ( van 2 tot 5 maal de subsidiëring) , is het niet mogelijk om boeiende interviews op locatie te maken.

Dit speelt in op de verwachting die de burger heeft van een openbare omroep in een seculiere samenleving, namelijk dat hij degelijke informatie krijgt over wat reilt en zeilt op levensbeschouwelijk vlak zodat hij zelf keuzes kan maken.

Hierbij kan aangestipt worden dat er bij het publiek een grote belangstelling is voor zingeving en dat het belang van levensbeschouwingen en godsdiensten erkend wordt door de Vlaamse Overheid in haar Verklaring van 21 maart 2014. Dit sluit trouwens ook aan bij de EBU-verklaring over de kernwaarden van publieke mediadiensten, die door de meeste publieke omroepen, inclusief de VRT, wordt onderschreven.

En tot slot is er nog de tewerkstelling, de 2 grote levensbeschouwelijke omroepen hebben namelijk een tewerkstelling van elk 5 personeelsleden via contracten van onbepaalde duur.

Het sociaal passief omvat bij beide meer dan 100 maand vooropzeg waarvoor geen reserves konden opgebouwd worden gezien de geldende regelgeving.

Hier dreigt een heuse sociale catastrofe, indien de Minister bij sluiting niet met middelen over de brug komt.

Vandaar dat de levensbeschouwelijke omroepen unaniem oproepen om het huidige systeem na 2015 voort te zetten.

Zij beseffen dat iedereen moet besparen maar vragen met aandrang dat de onrechtvaardige inlevering van 20% zou worden teruggebracht tot een niveau dat geldt voor de meeste andere gesubsidieerde sectoren.

Namens, vzw Katholieke Televisie- en Radio-omroep (Braambos) : Toon Osaer vzw Het Vrije Woord (Lichtpunt) : Wim Van Rompaey vzw Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging (Het Vrije Woord-radio) : Mario Van Essche vzw Moslim Televisie- en Radio omroep (MTRO) : Mohamed Achaibi vzw Protestantse omroep (PRO) : Antoinette Panhuis vzw Evangelische Radio & Televisie stichting (ERTS) : Koen Celis vzw Israëlitisch Godsdienstige Uitzendingen (IGU) : Alexandre Wajnberg Orthodoxe Kerk in België : Metropoliet Athenagoras Peckstadt

“We aim to reach and offer our content to all segments of society, with noone excluded. Everyone, everywhere. We strongly underline the importance of sharing and expressing a plurality of views and ideas. We strive to create a public sphere, in which all citizens can form their own opinions and ideas.”

Uit de kijk- en luistercijfers en de vele reacties blijkt dat de gebruikers tevreden zijn over ons aanbod. De uitzendingen worden echter op korte en lange termijn bedreigd. In 2015 dreigt een opgelegde inlevering van 20%, nadat in 2010 reeds 6,5% werd ingeleverd en de werkingsmiddelen niet langer geïndexeerd werden, terwijl lonen en productiekosten zijn blijven stijgen. Dit is een regelrechte vorm van contractbreuk en brengt volgend jaar de uitzendingen en de kwaliteit ernstig in gevaar. De levensbeschouwelijke omroepen vinden het ook verontrustend dat de Minister geen enkele waardering heeft voor de vele uitzendingen, die in de geschreven pers en bij het publiek op veel aandacht konden rekenen. Op langere termijn stellen zich nog meer problemen, indien de Minister de erkenning niet verlengt.

Zo werden contracten afgesloten met producenten die lopen over meerdere jaren. Deze contracten bevatten bindende clausules en hebben uiteraard financiële implicaties. Daarbij moet vermeld dat levensbeschouwelijke Tvomroepen een kleine maar belangrijke speler voor de Vlaamse audiovisuele industrie zijn, wat het VAF en Vlaamse producenten kunnen getuigen.

De grote levensbeschouwelijke Tv-omroepen zijn trouwens ook een gerespecteerde partner in Europese coproducties, wat het European Documentary Network kan bevestigen.

www.lichtpunt.be Eugène Plaskylaan 144, bus 3 1030 Brussel tel: 02 735 91 54

AdhuisvandeMens_Opmaak 1 7/02/12 12:48 Pagina 1

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32