Dng#2 - 2017

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

DUURZAME STAD

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS JUNI - AUGUSTUS 2017 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng2_v2.indd 1

29/05/17 17:18

OP KREDIET De stad is de toekomst. De verstedelijking stijgt, de natiestaat brokkelt langzaam af, Europa neemt bevoegdheden over. Lokaal ontstaan steeds meer burgerinitiatieven die het beleid in hun stad trachten te beïnvloeden, of zelf te maken. Het is een veranderende wereld waarin nog niet iedereen zijn weg heeft gevonden.

Een duurzame stad is de enige toekomst, als we de ecologische uitdagingen en die van een snel wijzigende demografie op een positieve manier willen incorporeren. Maar hoe pakken we dat aan? We moeten de stad herschapen tot ontmoetingsplek voor mensen van verschillende achtergronden en levensbeschouwingen, waar de interculturele dialoog gericht is op het maken van goede afspraken voor ons grote samenlevingsproject. De exclusie van ‘de anderen’ is niet meer haalbaar, stelt antropoloog Rik Pinxten, en evenmin wenselijk.

Conflict doet pijn, verarmt, neemt weg. Bekeringsijver (voor religie, denkwijze, levensstijl, mode) leidt tot onbegrip en aantasting van het fundamentele zelf. Het omarmen van de reële diversiteit in onze maatschappij zal een verrijking zijn, eens we de manier hebben gevonden om elkaar te aanvaarden en in echte interactie te treden.

Caroline De Neve

SYMPATHIE SPONSORS

Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel. 09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

GUS Luk Claes

dng2_v2.indd 2

MAART - APRIL - MEI 2017

04 STANDPUNTEN 04 Rechtvaardige duurzaamheid 07 Verstedelijking en diversiteit 10 Religie en duurzaam leven

12 15 16 18 24

BOEKEN HET RAADSEL VAN JEAN PAUL ECONOLAB PROJECT AGENDA EN VERSLAG GEDICHT ¬ Peter Benoy

26 BV ¬ Karin Temmerman

28 COLUMN ¬ Peter Benoy ¬ Anita Van Huffel

COLOFON

edito

Een duurzame stad moet ook ecologisch zijn, deel uitmaken van de transitie naar zo klimaatneutraal mogelijk. Maar evenzeer moet zij sociale rechtvaardigheid beogen, en liefst nog beide combineren zegt Pascal Debruyne, postdoctoraal onderzoeker aan de UGent..

Projecten als Foodsavers waarbij voedseloverschotten uit de Gentse grootwarenhuizen worden verdeeld onder de kwetsbare groepen in de samenleving, slagen erin om armoede en opwarming samen als één grote vijand te bestrijden. Ook de andere centrumsteden experimenteren met dit soort initiatieven. Hoopvol zoeken naar een nieuwe wereld. Begrijpen dat de immense afvalberg, goedkope kledingmerken, ongebreideld consumentisme … ergens langsheen de ketting niet enkel in het milieu maar ook onder de mensen slachtoffers maakt.

We zijn het aan onszelf en de rest van de wereld verplicht om hier een einde aan te stellen. Duurzame, sociaal rechtvaardige steden, kunnen de microkredieten zijn voor een nieuwe, duurzame wereld.

INHOUD

DE NIEUWE GEMEENSCHAP: driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Raf Burm, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Lieve De Neve, Matilde Dierickx, Koen Goethals, Vlad Kips, Roland Laridon, Johan Notte, Eliane Van Alboom, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

ABONNEMENT 15 euro (4 nummers).

LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

COVER Duurzame stad © Evy Menschaert voor Victoria Deluxe STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Reknr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

29/05/17 17:18

VERBINDING GEZOCHT Nour, een Syrische vluchteling die in ons land verblijft en al heel wat uitdagingen heeft moeten overwinnen, nam deel aan een poëzieproject van Solidariteit, een vereniging aangesloten bij het Vermeylenfonds.

Samen met andere jongeren van diverse achtergronden volgde hij vijf workshops rond woord, ritme, expressie, samen poëzie schrijven.

Initiatiefnemer Nerkiz Şahin: “In het geheel stond verbinding altijd centraal. De verbinding tussen fotograaf en deelnemers, tussen verf en doek, tussen woord, beeld en taal. Woorden uit kranten vonden verbinding en een nieuw leven op een witte achtergrond. Of net andersom vond een foto de woorden en verbond ze tot een zin. Collectieve werken ontstonden gaandeweg en openden wegen naar nieuwe oorden, waar elk woord een eigen leven begon te leiden.”

focus Het project eindigde met de voorstelling van een dichtbundel, ‘Verbinding gezocht’.

Ga naar pagina 16-17 voor de fotoreportage.

3 FOCUS

dng2_v2.indd 3

29/05/17 17:18

stand.

Rechtvaardige duurzaamheid In het kader van Belmundo maakt VF Gent een begeleide wandeling door het Rabot © Michel Zeghers

dng2_v2.indd 4

Met het project Foodsavers worden voedseloverschotten uit Gentse supermarkten gebruikt voor de meest kwetsbare groep in de samenleving. © ocmw

Duurzaamheid is wat uit. Het nieuwe buzz word heet nu ‘transitie’. Heikele kwesties die het begrip en de praktijk van duurzaamheid teisterden, passeren echter opnieuw de revue. Duurzaamheid is een wat postpolitiek begrip. De assumptie dat sociale rechtvaardigheid (nogal oppervlakkig vertaald als ‘people’), de ecologische uitdaging (‘planet’) en economische ontwikkeling (‘profit’) netjes samenvallen in een duurzame puzzel (zie Brundtland rapport, 1987), is hooguit

een fijne spielerei in de hoofden. De realiteit is bezet met machtsverhoudingen.

En die bepalen welke keuzes gemaakt worden. Het hoeft niet gezegd dat ecologie en sociale rechtvaardigheid het vaak bekopen in de machtswedren om ‘profit’ te realiseren. Maar laat ons eens van deze wat abstracte wolk afdalen. Zijn er dan geen goede praktijken waar sociale rechtvaardigheid en ecologische transitie hand in hand gaan? Allerminst.

4 STANDPUNTEN

29/05/17 17:18

Twee verhalen uit Gent tonen praktijken waar sociale rechtvaardigheid en ecologische transitie met elkaar verknopen. Het zijn de bouwstenen van wat een duurzame stad kan betekenen. Het is een duidelijke keuze om de ‘profit’-poot in functie van het streven naar sociale rechtvaardigheid te plaatsen, waarbij de ecologische poot de hefboom is. Hoe? De twee praktijken vertellen een verhaal van heel wat actoren die samenwerken, waardoor ze een coalitie vormen die werkt aan de sociale stijging van kwetsbare groepen. Het zijn dat soort praktijken en verhalen die vaak verdwijnen tussen de plooien van de dominante representatie van duurzame ‘goede praktijken’. Die zijn verre van klassenneutraal, en zijn geworteld in behoeftes van bepaalde groepen in de stad.

Ze dienen niet alleen een andere agenda om ‘bepaalde’ behoeftes te adresseren, maar ze zijn vaak ook verbonden met een ander wereldbeeld en streven.

RECHTVAARDIGE DUURZAAMHEID IN NABIJHEID We zijn in de Gentse RabotBlaisantvestwijk. Deze wijk trekt vaak de kop van het peloton aan van arme wijken van Vlaanderen. Vaak bestaat er een negatief en stereotype beeld van deze wijk. Een probleem –of concentratiewijk, zo krijgt de wijk Rabot-Blaisantvest al vlug een stempel.

De kracht om de wijk er bovenop te krijgen, wordt buiten de wijk gezocht. Het zijn de “toekomstige bewoners” die competenties hebben om de zittende bewoners te versterken. “De wijk heeft nood aan sociale mix”, heet dat dan.

Maar op de voormalige stadsgassite (waar de oude gebouwen van het voormalige bedrijf Alcatell-Bell werden gesloopt) groeide een ander verhaal, met oog voor de potentie van de wijk en de competentie van zijn zittende bewoners. Het lege terrein werd bezet door organisaties. Al vlug bleek uit een rondvraag bij bewoners dat er heel wat behoefte was aan tuintjes en ruimte om te spelen. In het kader van het stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’ dat ‘bruggen wil slaan’ vanuit de geïsoleerde Rabot-Blaisantvestwijk naar andere stadswijken, kwam er van onderop, door organisaties als Rocsa (Nu: Manoeuvre: sociaal-artistieke praktijk) en Samenlevingsopbouw Gent, dit ‘andere’ verhaal over ‘tijdelijk ruimtegebruik’.

Dit werd gaandeweg opgepikt en ondersteund door vooral de Dienst Beleidsparticipatie maar ook de milieudienst en de Diensten Economie en Dienst Cultuurparticipatie. Een stuurgroep werd opgericht en ‘De Site’ kwam tot leven als een evenementenplein en publieke gebruiksruimte voor de wijk. Uit de vele tuintjes groeide overheen de jaren gestaag een collectief stadslandbouwproject. Er kwam ook een grote akker bij. En de tuintjes die eerst recreatief waren, werden verbonden met een alternatieve munt (‘de Torekes’).

Buurtbewoners die veel tijd hebben, en competenties die niet gevalideerd worden in het kader van de mainstream arbeidsmarkt verdienen er ‘Torekes’. De lokale munt kan worden gebruikt om te winkelen bij de wijkwinkels of een maaltijd te nuttigen in het sociaal restaurant ‘Toreke’.

Het project ‘De Site’ zou over een periode van tien jaar uitgroeien tot het ruimtelijk knooppunt in een breder economisch buurtnetwerk. De groenten en kruiden die collectief verbouwd worden, zouden verwerkt worden in het project ‘Rabot op je bord’. De verwerkte groenten en kruiden, omgezet in producten als gelei, spreads en soep, zouden verkocht worden in de Sociale Kruidenier. Daarnaast worden de groenten en kruiden geleverd aan het sociaal restaurant Toreke.

Met het project Foodsavers worden lokale voedseloverschotten verdeeld onder kwetsbare groepen in de samenleving Het project ‘De Site’ en de uitgebouwde buurteconomie en duurzame kringlopen, beantwoorden niet zozeer aan een alternatieve levensstijl, waarbij zelf voedsel kweken een soort ‘hier en nu’ reactie is tegen grootschalige landbouw en de winkelketenaanpak waar de voedselkilometers en voedselvervreemding domineren. Het wil ook niet

meteen bijdragen aan de strijd tegen klimaatverandering. De Site komt tegemoet aan de noden en behoeftes van kwetsbare groepen in de wijk, vaak met migratieroots.

De Site is een tijdelijke herverdeling van de ruimte, het terugclaimen van ruimte die groepen ontberen, een antwoord op stijgende voedselprijzen.

Maar de doelstelling van Samenlevingsopbouw Gent met dit ecologische project is ook om basiswerkingen op te zetten die de collectieve stem van bewoners meeneemt in toekomstige sociaalruimtelijke veranderingen in de wijk.

Een deel woningen van het toekomstige Tondelierproject verdween om plaats te maken voor publieke ruimte voor de zittende wijkbewoners. Daarnaast zullen de tuinen en de akker een andere plaats krijgen in de wijk, zodat de werking kan doorgaan. Rechtvaardige duurzaamheid is een alledaagse praktijk in dit project.

Hoe slaagt men daar in? Door evenzeer een laagdrempelige ontmoetingsplaats te zijn waar mensen terecht kunnen, en sociale professionals ‘nabij zijn’. Het is een plaats van vertrouwen, - zeg maar ‘breed onthaal’ - waar mensen terecht kunnen wanneer ze geen aansluiting vinden op de verzorgingsstaat of verzuipen in de sociale bureaucratie die daarmee samenhangt.

Daar waar de vraag in veel andere duurzame projecten of transitiepraktijken gesteld wordt “Hoe kunnen we andere doelgroepen bereiken?”, is die vraag op de Site overbodig. De praktijk vertelt hoe dat moet, met die “doelgroepen” als deel van het antwoord.

FOODSAVERS: TUSSEN KLIMAATNEUTRALITEIT EN HERVERDELING Er is veel te doen geweest rond het project "foodsavers", gelanceerd door het Gentse Stadsbestuur, waar schepen Rudy Coddens en Schepen Tine Heyse de handen in elkaar slaan om voedselverspilling tegen te gaan. De ecologische boodschap van dat project verkoopt zichzelf. Klinkt wat hip en spreekt progressieve Gentenaars aan.

Voedselverspilling tegengaan is belangrijk in termen van duurzaamheid. Met dit project zet men in op het verminderen van de klimaatimpact van het Gentse voedselsysteem. Tegen eind 2017 willen het

5 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 5

29/05/17 17:18

OCMW Gent en de Stad Gent jaarlijks zo’n 100 ton voedseloverschotten recupereren en verdelen. Deze overschotten zullen initieel hoofdzakelijk afkomstig zijn van de REO-veiling in Roeselare en 6 filialen van 3 grote supermarktketens in Gent.

Het vermijden van voedselverspilling zorgt voor een positieve klimaatimpact.

Volgens berekeningen van de voedselen landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) staat 100 ton voedselverspilling vermijden gelijk aan 254 ton CO2-besparing. Het past in de beleidsstrategie ‘En Garde’. Met de voedselstrategie Gent en Garde zet Stad Gent al verschillende jaren in op een verduurzaming van het Gentse voedselsysteem.

Maar er is ook een belangrijke sociale poot. Er wordt tegelijkertijd een sociaal tewerkstellingsproject opgezet waar doelgroep-medewerkers worden opgeleid.

Een groot deel van het verse voedsel die onder de noemer gaan van 'overschottten' van winkels en restaurants, gaat naar de zogenaamde KRAS diensten, waar er aan basisdienstverlening wordt gedaan door private krachten en vrijwilligersbewegingen (http://www.krasgent.be/) die zich inzetten voor kwetsbare groepen, waaronder ook mensen zonder papieren of burgers met een precaire verblijfsstatus. Zo ontstaat een netwerk in de stad om lokale en onvermijdbare voedseloverschotten een nieuwe bestemming te geven binnen de doelgroep van mensen die er het meest nood aan hebben. De Stad Gent en OCMW Gent trekken hiervoor jaarlijks 180.000 euro uit.

Om nog wat meer van de wolk af te komen, wandelen we even binnen in een zogenaamde ‘Krasdienst’ in de Brugse Poort.

Dat zijn diensten die vaak verbonden zijn met vrijwilligersorganisaties of religieuze organisaties. Hier is er ruimte voor laagdrempelige ontmoeting met een gratis kom soep of koffie. Dat wordt gekoppeld aan basisdienstverlening, en dat op een manier die je in het mainstream sociaal werk al te weinig ziet. Crisissen in kwetsbare gezinnen, waaronder "honger" worden bestreden via het 'foodsaversproject'.

Gratis en voor niks wordt er gezond voedsel verspreid voor zeer kwetsbare gezinnen, wel gekoppeld aan gesprekken en basisdienstverlening. De dagelijkse berg vers voedsel per dag in één dienst is onwaarschijnlijk groot. Absurd in een stad

waar de magen van de onderbuik van de stad knorren.

Maar belangrijk is de wereld van verschil dat dit maakt op het integratiepad van deze gezinnen, voor vertrouwenspersonen, vrijwilligers en ook voor hulpverleners.

De verschillende puzzelstukken, waar "foodsavers" er eentje van is, vormen in hun geheel een alternatieve integratie-aanpak waar Vlaanderen veel van zou kunnen leren.

Basiswerk en basisdienstverlening zijn de bouwstenen van een streven naar sociale rechtvaardigheid dichtbij mensen, met voedsel als hefboom. Het project Foodsavers weet zo verschillende streefdoelen maar ook behoeftes met elkaar te verbinden. Ook hier is een coalitie van diverse actoren belangrijk.

Maar anders dan bij De Site, toont het de innovatieve kracht die een lokale overheid kan inzetten om andere actoren op sleeptouw te nemen. In tegenstelling tot het beeld van een passieve overheid en ‘het falen van de politiek’ toont dit soort praktijken een ander gezicht van wat een ondernemend politiek bestuur kan doen.

tijd, ‘I will say this only once’, dat we onze spotlight zetten op dít soort duurzame praktijken, in plaats van voortdurend dezelfde de revue te laten passeren.

Pascal Debruyne

LISTEN VERY CAREFULLY… Een duurzame stad kan niet ophouden bij de al te herkenbare ‘goede praktijken’ die voortdurend gereproduceerd worden.

Die zijn al te vaak verbonden met sterke groepen in het streven naar tegemoetkoming aan ‘hun’ behoeftes. Maar een stad moet een pluriversum van groepen met verschillende noden en behoeftes reflecteren.

Specifiek voor kwetsbare groepen moet duurzaamheid (en dito ‘transitie’) voorbij het vaak postpolitieke begrip dat daarvan bestaat. Rechtvaardige duurzaamheid vraagt keuzes: het vooropstellen van sociale rechtvaardigheid met ecologische duurzaamheid als hefboom. De economische meerwaarde daarvan moet de sociale stijging van kwetsbare groepen bevorderen. Het is

ID PASCAL DEBRUYNE is postdoctoraal onderzoeker aan de UGent, vakgroep Conflict & Development Studies (Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen).

Hij is voorzitter van vzw Uit De Marge en Samenlevingsopbouw Gent vzw.

6 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 6

29/05/17 17:18

© Evy Menschaert voor Victoria Deluxe

Verstedelijking en diversiteit Er is vanalles gaande in de wereld van vandaag. Sinds de laatste grote aderlating, Wereldoorlog II, zien politicologen het ontstaan van wat men noemt de ‘postsoevereine staat’ in de hele wereld en met name in Europa. Dat betekent dat de staat een aantal veranderingen ondergaat: • de inhoudelijke binding van één cultuur (volk) en één natie verdampt: we zijn Amerikanen geworden in onze muziekkeuze, eten Chinees en Turks, maar ook Italiaans en drinken Franse wijn, gebruiken tussentaaltjes die Engels combineren met newspeak, reizen naar de hele wereld, en leven in een economisch mondiaal interdependente wereld; • we zijn snel en grondig verstedelijkt: van 10% van de wereldbevolking in steden in 1900 zijn we naar 60% gegaan op amper een eeuw tijd. Dat houdt bijvoorbeeld in dat de natiestaat niet meer de entiteit is waar welvaart wordt geproduceerd, maar wel de stad en de interstedelijke regio.

In België en Vlaanderen zijn dat GentKortrijk-Rijsel, Antwerpen-Rotterdam, Hasselt-Maastricht-Aken/Keulen.

Maar verstedelijken betekent dat

interpersoonlijke netwerken rond economische belangen, rond smaken, enz. dominant worden, en veel minder de natiestaat waartoe je behoort. Je hebt meer contact met een chatnetwerk, met een internationaal internetaanbod over reizen, over mode, over wetenschappelijke of politieke discussies, over business, enz. dan met de Vlaamse organisaties.

Het is op dit lokale niveau dat New Commons (nieuwe coöperatieven die een correctie aanbrengen op de marktwerking) ontstaan, meestal in een stadscontext.

Die Commons zullen waarschijnlijk in de duurzame stedelijke maaatschappij van morgen een steeds grotere rol gaan spelen.

• staten worden ook post-soeverein omdat niet enkel taken en competenties naar onder verdwijnen (naar de steden), maar ook naar boven: de NATO, de EU, de UNO zelfs worden prioritair belangrijk voor hele grote domeinen van ons bestaan, en de natiestaat (België, maar uiteraard ook Vlaanderen) gaat meer en meer over deelgebieden. Dat betekent ook dat reeds enkele decennia de welvaartproductie vooral in steden en stedelijke gebieden

*

(inter-steden) gebeurt, en minder en minder in landen.

• verstedelijking betekent echter ook en altijd migratie: steden ontstaan niet door lokale demografische explosies, maar door migraties. In de periode van WOII is de hele regio London-Amsterdam-FrankfurtParijs grondig gemengd geworden: naast de 28 Europese burgerschappen zijn er in onze steden nu van 150 (Gent met zijn 250.000 inwoners) tot 220 (Amsterdam) niet-Europese origines aanwezig.

• ten slotte is Europa in dezelfde periode wel een belangrijke economische entiteit geworden, maar geen politiek zwaargewicht meer (zoals dat in 1900 wel was) en mondiaal zelfs een relatief marginale factor. Ook demografisch is dit een interessante evolutie: Noord-Amerika en Europa samen (de ‘blanke wereld’) tellen circa 10% van de wereldbevolking, en worden met de dag ook minder de gids of vuurtoren voor andere delen van de wereld. Dat brengt weer mee dat het gewicht van de steden, als draaischijven van welvaartsproductie, ook politiek vergroot.

7 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 7

29/05/17 17:18

EXCLUSIEDENKEN

Burgers en burgergroepen van elke origine worden uitgenodigd om projecten te formuleren voor het samenleven van een intrinsiek gemengde populatie. Dat is de opdracht voor de politiek van vandaag

moeilijk tot onmogelijk. Willen we dus in de sterk verstedelijkte wereld van vandaag en morgen duurzaam (en min of meer vredevol) samenleven, dan zijn we volgens mij vooral toe aan een ernstige herdenking van de houding van exclusie waarbij we verschil enkel als een probleem kunnen zien (zoals de Inquisitie ons leerde) en niet als een opportuniteit. Of nog , en volgens mij vooral: we moeten trachten om verschillen te bestuderen en te begrijpen om dan tot intercultureel onderhandelde afspraken te komen. Rector Van Goethem (van de UAntwerpen, inaugurale rede) vatte dit punt samen door te stellen dat we bescheidener moesten worden. Ja, maar actief zoekend in een interculturele mentaliteit ook: er is geen ‘beste’ oplossing voor vele vragen, zeker niet als die de beste moet zijn simpelweg omdat ze van ons komt. Elke wetenschapper met voldoende ernst weet dat mensen en gemeenschappen zeer complex zijn en dat elk model en elk inzicht, hoe streng wetenschappelijk onderzocht ook, hoogstens de meest houdbare van het moment is. Een voorlopig binnen de mogelijkheden best argumenteerbare visie op de dingen, geen in stenen tafelen gebeitelde waarheid.

In de gemengde maatschappij met diepe onderlinge afhankelijkheid waarin we leven (nog verscherpt door de ecologische verbondenheid die nu wel duidelijk geworden is door de klimaat- en milieustudies) moeten we een nieuwe en diepe verandering van mentaliteit nastreven: we moeten leren onszelf en de anderen te bestuderen als even zovele vormen van menselijke invulling. Dat kan door een vergelijkende mentaliteit aan te nemen: ik tracht als empathisch wezen (wat de mens ten slotte bij uitnemendheid is) in diepe interactie met de ander of medemens een

kennis op te bouwen over hoe die medemens in mekaar steekt. Interactief impliceert dat de bestudeerde dat samen met mij doet, praxiologisch in een geleerd discours (volgens Bourdieu) en niet unidirectioneel vanuit de westerse superieure positie.

Wanneer we tot samenleven willen of moeten komen, en ik denk dat dit noodzakelijk is, dan is het zaak om die voorlopig betrouwbare of houdbare kennis over onszelf en de ander in te brengen in diepe, gelijke negotiaties met alle betrokkenen om te zien wat min of meer duurzaam en democratisch samenleven zou mogelijk maken.

GEMENGDE POPULATIE Dit is niet zo etherisch als het misschien op het eerste gezicht lijkt: we hebben dat al gedaan tot op zekere hoogte, bijvoorbeeld in de genderproblematiek. In vergelijking met een halve eeuw geleden zijn we duidelijk gevorderd in gelijkberechtiging van vrouwen en van holebi’s, zonder al de eindmeet te hebben bereikt, en dat precies door de ander als volwaardige gesprekspartner te leren benaderen, en MET hen te spreken en te onderhandelen.

En dat is niet als objecten waarOVER dan gesproken, genormeerd en gesanctioneerd kon worden. Niet iedereen is mee, maar dit is wel een voorbeeld van een goed traject.

Laat ons dat in de intrinsiek gemengde populatie waarin we nu sinds een goede generatie leven ook zo doen. De vraag wordt dan niet meer: hoe pas ik de andere aan mij aan? Welke waarden heb ik en hoe kan de andere hier leven als hij of zij die ook aanneemt, vanuit mijn als het ware

8 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 8

29/05/17 17:19

© Evy Menschaert voor Victoria Deluxe

van exclusie en van monoculturaliteit, dan hebben we een ernstig probleem. Want dan zal de maatschappij binnen de stadscontext vooral als probleem, en niet als element van duurzaam en verrijkend samenleven worden gezien.

Wat betekent exclusie? Gedurende niet minder dan 15 eeuwen in onze streken van christelijke cultuur (of 13 eeuwen in de oudere islamitische gebieden rond de Middellandse Zee) hebben deze twee grote godsdiensten de geesten gevormd vanuit een exclusiedenken: de enige echte, volwaardige, ‘beschaafde’ manier van leven, met hoop op eeuwig leven, is leven volgens de voorschriften van het boek, door de hoogste god zelf voorgeschreven. Daarbij hoorde de bekering van alle andersgezinden in de buurt, maar ook in de hele wereld (sinds de ontdekkingsreizen). Wanneer de verstedelijking “toeslaat” zoals ze dat de voorbije twee generaties doet in de wereld (en ook bij ons), dan wordt de culturele vermenging intens opgedreven, zoals getoond. Als dan bewust of onbewust het exclusiedenken blijft voortgaan, dan roept dat gegarandeerd conflicten op, of eventueel een draconisch nieuw apartheidssysteem (waarbij iedere geloofsgroep een deelgebiedje zou beheren). Een duurzame maatschappij, met een gemeenschappelijk leven (qua onderwijs, cultuur, zelfs recht of politieke organisatie) wordt dan bijzonder

© Evy Menschaert voor Victoria Deluxe

Mijn punt: wanneer nu de politieke of maatschappelijke organisatie van een gebied met een dergelijk proces van diversifiëring aan de ene kant en van grondige interdependentie voor overleving aan de andere kant, politiekmaatschappelijk blijft werken in een mentaliteit

evidente superieure norm dus? De vraag wordt wel: gegeven de intrinsiek gemengde populatie die we zijn, hoe kunnen we die populatie duurzaam en relatief leefbaar (niet hyper-conflictueus bvb) vormgeven? Ik denk dat we iedereen bij dat gesprek moeten kennen en erkennen, om duurzaam succes te hebben. Dat zal niet gemakkelijk zijn, maar het lijkt me de enige weg.

Hoe functioneert een stad in zo’n diepe vraagstelling? Om te beginnen is de stad niet het begin en einde van alle maatschappelijke organisatie. Politici kunnen in deze visie bvb geen bron meer zijn van plannen die de maatschappij voor alles en iedereen top-down uitdenken en organiseren. Politici worden facilitatoren die een fundamenteel participatief proces van

verticale structuur (o.a. ook de staat) blijven benadrukken en de horizontale vorm afdoen als gerommel in de marge of zelfs als ongehoord relativisme of anarchisme.

De progressieve invulling van politiek zal een andere balans formuleren, waarbij de impact en de zeggenschap van de horizontale democratie zwaarder zal wegen in de combinatie met de verticale structuren. De eerste houding tracht de beweging naar een post-soevereine staat te beperken of zelfs te ontkennen, en de tweede tracht er een hertekening van het landschap uit te distilleren, met veel meer macht in de steden.

BESLUIT Het is duidelijk dat er volgens mij heel

© Evy Menschaert voor Victoria Deluxe

samenleven kunnen begeleiden, wettelijk vormgeven, en de verschillende niveaus van organisatie aflijnen en deels structureren.

Ik denk dat democratie de meest geschikte vorm van communiceren, handelen en onderhandelen zal blijken, maar dan een democratie op vele niveaus en met reële zeggenschap van lokale groepen naast en samen met hogere niveaus. Concreet denk ik dat politiek zich zal moeten heruitvinden door mogelijke samenwerkingsvormen tussen zogenaamd verticale democratie (staatslogica, verkiezingssysteem) te verbinden met horizontale democratische vormen (zelfbestuur op lokaal niveau, verantwoordelijkheid en recht op actie op lokaal en stedelijk niveau bvb). De conservatieve voorstellen van politieke vormgeving zullen waarschijnlijk de

wat op onze tafel ligt. De economische ontwikkelingen zullen die maatschappelijke ontwikkelingen enkel versnellen, meen ik. Terwijl de economie, en dan vooral de financiële economie, volgens sommige economen nu grotendeels losgezongen is van de politiek of de politiek in dienst genomen heeft (de fameuze 1%-elite waar Stiglitz naar verwijst) riskeren we zo een ‘failed state’ statuut voor alle bestaande staten, die buitenspel gezet worden en hoogstens mogen opdraven om de factuur door belastingbetalers te laten betalen wanneer het misloopt. Dat is niet zozeer anarchisme (met regering van onderuit), als wel een nieuwe standenmaatschappij met een nieuwe elite die alles zou mogen en enkel de staat repressief gebruikt om de andere onder controle te houden. Dat is

een de facto verlaten van de democratische projecten, en dat kan volgens mijn beperkte verbeelding enkel leiden tot nieuwe pogroms. Ik roep dus op om niet deze weg te volgen of te promoten (zoals rechtse regimes dit te veel doen, mijns inziens), maar om werk te maken van een grondige herdenking waarbij alle betrokkenen in de populatie op gelijkwaardige basis gekend en gehoord worden in een diepe interculturele samenspraak om daaruit op lokaal, op regionaal en op hoger niveau voorstellen voor duurzaam, best democratisch en ook vredevol samenleven te halen. Burgers en burgergroepen van elke origine worden dus uitgenodigd om projecten te formuleren voor het samenleven van een intrinsiek gemengde populatie. Dat is de opdracht voor de politiek van vandaag. De stad wordt daarin een grotere politieke speler dan in de voorgaande paar eeuwen, vermoed ik.

Is dat dromerij? Waarom zou het? Onze moderne democratie is niet ontstaan in Griekenland (om van Goethem nog een laatste keer te citeren), maar wel in onze steden (vooral in Italië en ook Vlaanderen vanaf de 11de eeuw), en werd door burgers als een vorm van zelfbestuur uitgedacht en uitgeprobeerd. Als uitsmijter: in een algemeen landschap van lijfeigenschap decreteerden die burgers zelfstandig dat elke lijfeigene die de stadspoorten binnen geraakte voor zonsondergang daardoor het recht verwierf om als vrije mens in de stad te blijven leven. Misschien een ideetje uit onze eigen geschiedenis om eens opnieuw onder de aandacht te brengen?

Rik Pinxten * Dit is een deeltje uit de Athenalezing ‘Staat van de staat’, Antwerpen, oktober 2016.

ID RIK PINXTEN

is emeritus gewoon hoogleraar in de antropologie en de studie van religies aan de Universiteit Gent. Hij deed onder andere onderzoek bij de Navajo-indianen in de VS en publiceerde onder meer De Strepen van de Zebra (2007), Schoon Protest (2014) en De eeuw van onze kinderen (2016).

9 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 9

29/05/17 17:19

Religie en duurzaam samenleven Er gaat geen dag voorbij of religie komt wel in het nieuws. Pas nog had Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open Vld, een pleidooi gehouden voor het stopzetten van financiering van religies door de overheid (De Standaard, 15 april 2017), of staatssecretaris Pieter De Crem (CD&V) haastte zich om te verklaren dat hij niet in een Europese islam geloofde. “Het lijkt me nog altijd enorm moeilijk om de islam te laten sporen met westerse waarden” (De Standaard, 22 april 2017). Politici struikelen bijna over elkaars voeten in hun haast om ronkende verklaringen over religie en samenleving af te leggen.

deze streng religieuze gemeenschap op een strikt orthodoxe wijze haar geloof wenst te belijden, zonder zich veel in te laten met de rest van de samenleving.

De islamitische hoofddoek daarentegen doet de gemoederen hoog oplaaien. Het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap vaardigde in september 2013 zelfs een algemeen totaalverbod uit op het dragen van zichtbare levensbeschouwelijke kentekens en steekt daarmee Frankrijk die nochtans een sterke traditie van laicité heeft langs rechts voorbij. Wat is er aan de hand? Vanwaar die zenuwachtigheid? Hoe valt dat grote verschil in houding tegenover de moslimgemeenschap te verklaren, vergeleken met die tegenover de orthodox joodse gemeenschap in ons land?

Bij nader inzien heeft het iets met “waarden en normen” te maken.

CD&V-voorzitter Wouter Beke haastte zich om te reageren op zijn partijgenoot Pieter De Crem en te beklemtonen dat de islam “wel te verzoenen is met westerse waarden” (De Standaard, 23 april 2017), weliswaar een islam die “op een Europese leest geschoeid is, de Europese islam.” Daaruit mogen we afleiden dat er volgens Wouter Beke ook een andere, niet-Europese islam bestaat die niet te verzoenen valt met westerse waarden.

© Flickr/ Matthew Fearnley & murdelta

Religie lijkt wel terug van weggeweest. Op zijn minst opmerkelijk te noemen in een geseculariseerd Vlaanderen waar de rooms-katholieke kerkpraktijk is teruggelopen tot minder dan zes procent. Ruiterlijk toegegeven: wanneer de nieuwsberichten bol staan van religie, gaat het bijna uitsluitend over de religie van een sinds enkele decennia sterk aangroeiende groep mensen met wortels in migratie, de islam.

In Brussel is de superdiverse samenleving van morgen al een feit: een smeltkroes van tientallen culturen en talen waarbij mensen met een migratie-achtergrond de meerderheid vormen. In sommige scholen in Brussel bedraagt het aantal leerlingen dat islam volgt tachtig tot negentig procent.

De zichtbare aanwezigheid in steden als Brussel, Antwerpen en Gent van een voor onze contreien nieuwe religie maakt veel mensen zenuwachtig. Zou het met dat nieuwe te maken hebben?

De even zichtbare aanwezigheid van orthodoxe, chassidische joden in Antwerpen is een vertrouwd stadsbeeld en wekt geen enkele beroering. Hun opvallende uiterlijk (de hoeden met bontranden, de zwarte kleding, de lange pijpenkrullen of peies) is voor niemand een bron van ergernis. Dat zij onder elkaar een eigen taal spreken, het Jiddisch, daar ligt niemand van wakker. Evenmin van het feit dat zij in Antwerpen zo’n veertien eigen joodse scholen hebben. Je leest ook nergens columns die te kennen geven dat de chassidische joden zich meer zouden moeten integreren. Niemand die er zich aan stoort dat

Wat het verschil tussen die Europese en niet-Europese islam dan wel mag zijn is niet meteen duidelijk, maar ze wordt alleszins als een probleem ervaren voor het duurzaam samenleven. Maar wat is duurzaam samenleven? Daaronder verstaan we dat mensen zich in alle vrijheid kunnen ontplooien en hun persoonlijk en sociaal leven kunnen inrichten volgens hun eigen persoonlijke levensbeschouwing en moraal, zonder daarbij de harmonie met hun omgeving te verstoren.

En een bepaalde vorm van islam zou dat duurzaam samenleven in de weg staan. Religie als struikelblok dus.

Maar klopt dat wel? Wat is er dan zo bijzonder aan de islam als religie? En waarom zou deze niet verzoenbaar zijn met “de westerse waarden”? Wat zijn die westerse waarden dan precies? En bestaat er wel zoiets als een “Europese islam”? Is religie onverzoenbaar met een seculiere samenleving? Of kan religie ook een positieve factor zijn die het duurzaam samenleven kan bevorderen? Is religie alleen maar een struikelblok die onze drang naar homogeniteit in de weg staat? Of kan religie ook onvermoede kansen bieden tot verbindende dialoog in de superdiverse samenleving van morgen? Hoe dient de overheid zich hierin op te stellen? Allemaal vragen waarop je vruchteloos naar een antwoord zoekt in de verhitte debatten voor en tegen. Vragen waarvoor we graag te rade zouden gaan bij experts. En laat daar nu net het schoentje knellen.

Meer en meer wordt duidelijk dat er echt nood is aan academische, wetenschappelijk gevormde experts op het vlak van religie en de complexe functie van levensbeschouwing in de maatschappij. In dit soort van debatten kunnen zij een belangrijke maatschappelijke rol 1 0 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 10

29/05/17 17:19

vervullen. Maar als je in Vlaanderen op zoek gaat naar academische opleidingen in religiewetenschap stuit je op een probleem. Zo goed als alle hoger onderwijs rond religiewetenschap wordt georganiseerd door confessionele instituten, met de KU Leuven op kop. Deze leveren door de katholieke kerk officieel erkende diploma’s af voor het godsdienstonderwijs in katholieke scholen, pastoraal werk in ziekenhuizen en gevangenissen enz. Opdrachten waarvoor je verplicht een kerkelijk mandaat nodig hebt. De historische polarisering in Vlaanderen tussen gelovig en niet-gelovig had tot gevolg dat religie willen bestuderen bijna automatisch betekende dat je tot de gelovige, katholieke zuil werd gerekend. Voor een onafhankelijke, wetenschappelijke, niet aan confessionele richtlijnen gebonden religiewetenschap was er in een dergelijk klimaat weinig plaats.

Of liever, dat was tot voor kort zo. Precies omdat er op dat vlak in Vlaanderen een grote lacune heerste, werd in februari 2016 in de schoot van de Vrije Universiteit Brussel – bakermat van het vrijzinnig humanisme - het Alviella Institute opgericht. Dit instituut doet niet alleen aan onderzoek, maar organiseert ook een postgraduaat in levensbeschouwelijke studies en verschillende zomerscholen.

Religiewetenschap aan het seculiere Alviella Institute steunt resoluut op de principes van het Vrij Onderzoek. Het instituut is dan ook volledig vrij van gelijk welk dwingend toezicht vanuit religieuze overheden dat aan confessionele faculteiten wordt opgelegd. Een instituut dat dan ook als geroepen komt om zich te buigen over de vele hete hangijzers die zich aandienen op het vlak van religie en duurzaam samenleven.

“AUGUST” DOET ZIJN INTREDE BIJ DE ‘ORDE VAN DEN PRINCE’ De trofee August, een keramisch beeldje van de Brugse kunstenaar Willy Vansieleghem, werd de laatste zeven jaar door het toenmalige Vermeylenfonds West-Vlaanderen gekozen om uitgereikt te worden aan de 1ste laureaat van de jaarlijkse wedstrijd voor schilderkunst van het Vermeylenfonds. “August” werd een begrip en is inmiddels zeer goed ingeburgerd bij menig kunstenaars. Het voorbije jaar werd de kunstenaar gecontacteerd door de Orde van de Prince, een pluralistisch en apolitiek genootschap dat zich inzet voor de Vlaams-Nederlandse taal en cultuur. Zij hadden hun oog laten vallen op het beeldje en vroegen eveneens om het te mogen gebruiken. De beeldjes zouden dienen als waarderingsgeschenk voor personen die een lezing of iets speciaals doen binnen hun afdeling. Wat ook geschiedde. De eerste exclusieve kunstwerkjes van Willy Vansieleghem, tevens ruim 40 jaar lid van het Vermeylenfonds, vonden inmiddels hun bestemming bij de Orde van den Prince afdeling Houtland.

Alexander F. van Biezen Senior Research Fellow, Alviella Institute

ID ALEXANDER F. VAN BIEZEN (1963) is senior research fellow aan het Alviella Institute in Brussel. Hij studeerde filosofie aan de Vrije Universiteit Brussel en religiewetenschappen aan de KU Leuven en werkt momenteel aan de Vrije Universiteit Brussel aan een doctoraat in de filosofie over de top-down kosmologie van Stephen Hawking en Thomas Hertog. Hij is bijzonder geboeid door het snijvlak van wetenschap en religie.

11

dng2_v2.indd 11

29/05/17 17:19

DE RECENSENT SMART CITIES Hoe ziet de ideale stad eruit binnen tien, vijftien jaar? Hoe slim zijn onze Vlaamse en Nederlandse steden vandaag al? Moeten we bang zijn voor de stad van de toekomst of er hoopvol naar uitkijken?

Een expert op het vlak van deze prangende vragen en slimme stadsprojecten is Pieter Ballon, professor aan de VUB en directeur bij IMinds waar hij de Smart City-activiteiten in Vlaanderen en Brussel coördineert. Van zijn hand komt het boek “Smart Cities: hoe technologie onze steden leefbaar houdt en slimmer maakt”. Op een manier die voor iedereen leesbaar is en al dan niet technisch onderricht, beschrijft Pieter Ballon diepgaand de sociale, geschiedkundige en technologische evoluties van onze steden in vlotte bewoordingen en klare termen. Het boek is een kritische kijk op de hype van smart cities: steden die beloven heel wat schrijnende problemen op te lossen zoals fileleed, criminaliteit, milieuproblemen, overbevolking en andere ongemakken met behulp van de heilige graal van de 21ste eeuw: data. Die informatie wordt gebruikt om in real time beslissingen te nemen en de impact ervan te analyseren. Maar waar wordt de grens getrokken voor het verzamelen van data voor het te persoonlijk wordt en hoe weeg je pakweg de nood aan veiligheid af tegenover die aan privacy? En wat als die data haar weg naar verkeerde toepassingen vindt? Zoals reclame die je voorgeschoteld krijgt afhankelijk van je gemoedstoestand om zo effectief mogelijk te zijn of iets te geautomatiseerde infrastructuren waarbij enige humanitaire nuance in de kiem wordt gesmoord. “Smart Cities” toont aan dat we een balans moeten vinden tussen de mogelijkheden en valkuilen die technologie met zich meebrengt, en welke modellen we het best volgen. Het boek zelf is in

perfecte harmonie. Pieter Ballon heeft ervoor gekozen om het in drie even belangrijke delen op te splitsen. Hoopvolle positieve vooruitzichten worden besproken in het hoofdstuk van de utopie: slimme horloges, intelligente sensoren en een virtueel canvas over je leefwereld (augmented reality) zijn hier de hoofdrolspelers. Het volgende hoofdstuk behandelt de dystopie: gehackte verkeersborden, verdwenen jobs en een algemeen Orwelliaans perspectief op de toekomst. Het laatste gedeelte van het boek is gewijd aan de realiteit: waar staan we nu, welke steden staan al met één voet in de toekomst en hoe kunnen we hen inhalen?

Een stad slim maken gebeurt echter niet op een-twee-drie en we mogen zeker ook niet het milieu uit het oog verliezen want je kunt onmogelijk een leefbare stad in een onleefbare wereld creëren. “Smart Cities” is een aanrader voor digitale adepten en wakkere burgers die willen stilstaan bij het feit hoe de technologische ontwikkelingen mee onze wereld zullen helpen vormgeven.

Ook is het interessant voor de jongste generatie aangezien zij in die toekomst gaan leven en actief bepalen hoe die eruit ziet.

Want als er één ding is dat “Smart Cities” duidelijk maakt, dan is het dat de impact van de smart city te groot en te belangrijk is om enkel overgelaten te worden aan de technici van vandaag. Blijft nog de vraag hoe de toekomstige technologieën van smart cities kunnen helpen bij het ontwikkelen van een sociaal rechtvaardige samenleving. Dat boek moet nog geschreven worden.| Vlad Kips Smart Cities. Hoe technologie onze steden leefbaar houdt en slimmer maakt/ Pieter Ballon/ Lannoo Campus/ 2016/ ISBN 9789401429382/ 29,99 euro

OPSTAND VAN DE NATUUR Vorig jaar hadden het Vermeylenfonds Philipp Blom te gast in de Gentse Minardschouwburg voor een lezing met de ronkende titel Philosophy in an age of climate change - How the enlightenment contributed to modern catastrophes and how it can help solve them. Voor een afgeladen zaal bracht de Duitse historicus een onderhoudende uiteenzetting van zijn op dat moment lopende onderzoek over de gevolgen van de kleine ijstijd op de samenleving en wat we hieruit kunnen leren met oog op de huidige klimaatveranderingen. Ondanks enkele kritische bedenkingen over zijn conclusies was het toch reikhalzend uitkijken naar het bijhorende boek.

Uitgangspunt van De opstand van de natuur is wat er in een samenleving verandert als het klimaat verandert. Het tijdperk dat hij behandelt - de kleine ijstijd - is wat dat betreft goed gekozen omdat het zo uitgebreid gedocumenteerd is. Een gemiddelde daling van twee graden Celcius had verregaande gevolgen voor mens en natuur. Ongezien harde winters en een opeenvolging van mislukte oogsten zorgden voor hongersnoden en volksverhuizingen. De samenleving zag zich gedwongen tot een enorme metamorfose op sociaal, economische en intellectueel vlak.

Het eerste deel geeft een schets van de start van de klimaatveranderingen rond 1570 en de directe gevolgen daarvan voor mens en natuur. De auteur gaat hierbij nader in op het perspectief van hoe de mensen zelf reageerden en welke - vaak fantastische -verklaringen ze aan de oorzaken van deze bruuske klimaatsverandering gaven. Het volgende deel belicht de ontwikkelingen op landbouwkundig, economisch, sociaal, militair en cultureel vlak in de eerste helft van de zeventiende eeuw hoe deze ontwikkelingen de mensen hielpen de klimatologische veranderingen het hoofd te bieden. In het laatste deel van de eigenlijke uiteenzetting onderzoekt Blom de nieuwe manier van denken en het ontstaan van het methodisch wetenschappelijk onderzoek, grotendeels ontstaan door de waarneming en de confrontatie met de natuur.

12 BOEKEN

dng2_v2.indd 12

29/05/17 17:19

In de epiloog verlaat hij de geschiedschrijving en schets hij de analogie met de huidige klimaatverandering. Jammer genoeg gebeurt dit iets te veel met de rem op. Dat de huidige klimaatverandering ernstige gevolgen zal hebben voor de wereld staat niet ter discussie, maar het idee dat we hierdoor slechts te kiezen hebben uit een liberale of een autoritaire droom is een al te binaire voorstelling. Het doet afbreuk aan de vele alternatieven om de hedendaagse mondiale problemen aan te pakken. Dat het liberalisme voor persoonsgebonden kwesties een grote vooruitgang is gebleken, staat buiten kijf.

Het principe van de vrijhandel echter heeft altijd al de kiem van zijn eigen ondergang in zich gedragen. Het is grotendeels het economisch liberalisme geweest dat roofbouw heeft gepleegd op de planeet en hierdoor rechtstreeks mee - niet alleen, want ook de communistische planeconomie had nefaste ecologische gevolgen - verantwoordelijk is voor de huidige klimaatsveranderingen.

Het vreemde is ook dat als je kijkt naar het functioneren van de vrijhandel de vrijheid van de ene de onvrijheid van de andere betekent.

De verliezer zal altijd uitgesloten worden. Zo komt het liberalisme aan de wieg te staan van de autoritaire droom. De wereld verdient dan ook een beter begrippenkader dan dat van het liberalisme. Een kader waar niet langer de vrijheid van het individu en de vrijhandel centraal staan, maar wel verbondenheid en een holistisch opgevatte marktwerking.

Deze kritische noot terzijde is De opstand van de natuur een plezier om te lezen. Los van de gecontesteerde epiloog is dit een rijk en knap opgebouwd boek. Het maakt ons bewust van de drastische impact van klimaatverandering op het sociaal-economisch bestel. Net zoals dat het geval was bij Ondergang van Jared Diamond maakt dit boek duidelijk dat de problemen waar we vandaag mee geconfronteerd worden niet veel verschillen van die van samenlevingen in vroegere tijden.

Of de mensheid er in zal slagen alsnog het huidige suïcidale pad te verlaten, valt af te wachten. Maar gewaarschuwd zijn we alleszins.

De opstand van de natuur. Een geschiedenis van de kleine ijstijd (1570-1700) en het ontstaan van het moderne Europa, Philipp Blom, De Bezige Bij, 2017, ISBN 978 90 234 4822 8

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR / EN BESTEL ONLINE!

maakt mens, dier en planeet ziek. Toch is Meynen niet pessimistisch, zelfs niet in tijden van Trump. Hij toont hoe overal mensen in de maalstroom rechtop gaan staan en zich verzetten tegen het kwartaalkapitalisme.

Non-fictie van de bovenste plank waarin de Grote Verhalen van deze tijd oplichten.

Uitgeverij EPO | 2017 | ISBN 9789462670914

15,00 € " 12,00 € BRIEF AAN MIJ KIND, INAYA – BLERI ILESHI Inaya. Zo zal het eerste kind van Bleri Lleshi heten. Terwijl de auteur vol ongeduld op haar geboorte zit te wachten, staan zijn gedachten niet stil. Hij besluit ze te bezweren met een brief. Over zijn eigen roots diep in de Albanese Alpen. Over Brussel, de geboortestad van Inaya. Over de wereld waarin ze zal opgroeien.

“Ik kan niet alles over deze tijden vertellen”, schrijft hij. “Je zal ze zelf moeten beleven.

Maar de dag dat je dit boek in handen neemt, zal je een aantal reflecties van je vader kunnen lezen over de geest van onze tijd. Ik wil je bewust maken over ongelijkheid en uitsluiting.

Over het racisme en het seksisme die je zal meemaken. Maar ik wil je ook vertellen over hoopvolle mensen en initiatieven. En over de verrijking die je in jou hebt. Over de verschillende werelden en hoe je het beste uit die werelden moet nemen om jouw eigen levensverhaal te maken.”

Uitgeverij EPO | 2017 | ISBN 9789462670990

22,5 € " 18,00 € FRONTLIJNEN – NICK MEYNEN Napels, aanschouwt de geschifte Griekse goudkoorts, ontdekt in Dubai dat er niet genoeg zand is en komt in Congo tot een verrassende vaststelling over de globale economie. Op elke plaats die hij aandoet, op elke frontlijn, komt naar boven: dit economisch systeem is onhoudbaar want het

19,90 € " 15,90 € TERUG OP DE PLAATS DIE IK NOOIT HEB VERLATEN – TOBIAS SCHIFF In Terug op de plaats die ik nooit heb verlaten vertelt Schiff, in korte, ritmische zinnen die lezen als verzen, over zijn lange tocht langs de concentratiekampen van Hitler. Hij overleefde dankzij zijn jeugd, zijn schalkse humor, zijn slimme kneepjes, zijn branie, zijn moed en een flinke dosis geluk. Maar ook omdat hij zelfs in het zwartste donker een klein lichtje zag branden. Dit op algemene vraag heruitgegeven boek is daarvan de ontroerende getuigenis.

Uitgeverij EPO | 2017 | ISBN 9789462671041

13 BOEKEN

dng2_v2.indd 13

29/05/17 17:19

lijke verhaal over het mozaïek en de dynamiek van culturen, religies, veiligheid, sluikstort, onderwijs, armoede en gemondialiseerde rijkdomproductie behouden. Maar in twee nieuwe hoofdstukken blikt de auteur ook terug op een bewogen jaar. Hoe beleefden wijkbewoners en het middenveld de storm? En wat weten we nu eigenlijk over het weefsel van de Molenbeekse jihadisten?

Uitgeverij EPO | 2017 | ISBN 9789462670815

20.00 € " 16,00 € IN MOLENBEEK – HANS VANDECANDELAERE September 2015. Hans Vandecandelaere stelt zijn boek over Oud-Molenbeek voor. Twee jaar lang had hij zich in 'de Bronx van Brussel' ondergedompeld, twee jaar lang was hij langs pastoors en imams, schooldirecties, danseressen en politiecommissarissen gereisd. Maar toen ontplofte Parijs. En een paar maanden later ook Brussel. Telkens bleek er een link met Molenbeek. De gemeente werd internationaal nieuws.

In deze herziene uitgave blijft het oorspronke-

24,5 € " 19,50 € MENSEN MAKEN DE STAD – DIRK HOLEMANS Onze steden staan voor een immense uitdaging. De stadsbevolking neemt fors toe, en nog nooit woonden er zo veel groepen mensen met een verschillende achtergrond. De kloof tussen arm en rijk neemt elk jaar toe, en ook de ecologische voetafdruk van de stad is groter dan de planeet kan dragen. Dit leidt tot dé vraag van de 21ste eeuw: hoe kan de stad tegelijkertijd groeien en meer solidair en ecologisch worden?

Als denktank voor sociaalecologische verandering nodigde Oikos onderzoekers en professoren uit om samen na te denken over de

toekomst van de stad. Wat kunnen de krachtlijnen zijn voor een toekomstgericht stedelijk beleid? In de antwoorden komen vier kernwoorden naar boven: wonen, solidariteit, superdiversiteit en klimaatneutraal. Ze worden tot een geheel samengeweven met een pleidooi voor participatie en stedelijk burgerschap als rode draad. Want Mensen maken de stad is een boek over en voor stadsbewoners die hun toekomst in handen nemen.

Uitgeverij EPO | 2012 – 2015 | ISBN 9789491297281

170214_vermeylenfonds_feb17IIII.pdf 1 12/05/2017 10:19:24

C

M

Y

CM

MY

CY

SEIZOEN 17-18

DEBIJLOKE.BE

CMY

K

BRUSSELS PHILHARMONIC & LARS VOGT | COLLEGIUM VOCALE GENT | DEFILHARMONIE & MARITA SOLBERG | SYMFONIEORKEST VLAANDEREN & DE BEREN GIEREN | ORCHESTRE DES CHAMPS-ELYSÉES & KRISTIAN BEZUIDENHOUT | ANIMA ETERNA BRUGGE | B’ROCK & VOCALCONSORT BERLIN | LIEBRECHT VANBECKEVOORT | ENSEMBLE MARE NOSTRUM | LONDON CHAMBER ORCHESTRA & VLADIMIR ASHKENAZY ...

14

dng2_v2.indd 14

29/05/17 17:19

Het raadsel van Jean Paul Beste lezers, Filosoof, wiskundig brein, logicus en vrolijke atheïst Jean Paul Van Bendegem brengt ons enigma’s, logische doordenkertjes en wiskundige hoofdbrekers om onze hersentjes dagenlang te martelen.

Elk raadsel heeft een antwoord. Hebt u het gevonden, dan mag u dat doorsturen naar caroline@vermeylenfonds.be. In het volgende nummer verschijnt het juiste antwoord en de naam van de winnaar.

“’T IS NIE WAAR, ÉH!” Iemand zegt “De zon schijnt”, iemand anders kijkt naar buiten, ziet dat de zon schijnt en zegt: “Awel, dat is nu eens helemaal waar!”. Waarom zegt de tweede persoon dat wat de eerste heeft gezegd waar is? Heel simpel, omdat wat hij heeft gezegd het geval is. Samengevat, een uitspraak p is waar als wat de uitspraak zegt het geval is. Waaruit meteen volgt dat p onwaar zal zijn als wat de uitspraak zegt niet het geval is. Geef toe, veel helderder kan je het niet krijgen. Maar je voelt mij al komen: zo simpel is het nu ook weer niet. Laat mij uitleggen waarom.

Meestal gaan uitspraken over iets wat zich afspeelt in de wereld, zoals met de schijnende zon. Maar het kan ook zijn dat de uitspraak iets zegt over een andere uitspraak.

Stel dat iemand over Charlotte zegt: “Charlotte is een zeer betrouwbare vrouw, alles wat zij zegt is waar”. Dan heeft die iemand niets gezegd over een specifieke uitspraak van Charlotte maar wel over al haar uitspraken. Nu is het al minder evident om uit te zoeken of de uitspraak over Charlotte waar of onwaar is. Maar het kan in principe. Tot hier gaat alles goed. Helaas (of gelukkig voor de filosofen, logici en wiskundigen) zijn er ook uitspraken waarmee je in de problemen komt. Het volstaat dat ik zeg: “Wat ik nu zeg, is onwaar” om meteen een groots probleem te hebben. Want: stel dat de zin waar is, dan is wat de zin zegt het geval en wat zegt die zin? Dat hij onwaar is. Maar stel dat de zin onwaar is dan is wat hij zegt niet

het geval dus is het niet zo dat de zin onwaar is, wat hetzelfde betekent als dat de zin waar is. Oei! De zin is waar als en slechts als hij onwaar is. Dat heet een tegenspraak en daar hebben we het moeilijk mee.

Wat je uit het bovenstaande niet mag concluderen is dat alle uitspraken die iets zeggen over andere uitspraken, inbegrepen zichzelf, tot problemen zullen leiden. Want, als iemand zegt: “De zin die ik nu uitspreek telt negen woorden”, dan is dat evident waar, wat een eenvoudige controle laat zien. En nu schiet de logicus wakker. Als het soms wel en soms geen problemen veroorzaakt, kunnen we te weten komen wanneer wat het geval is? Grote verrassing: dit blijkt behoorlijk ingewikkeld te zijn! (De filosoof is weer aan het werk geweest: het begon doodsimpel en een goeie vierhonderd woorden later is het al ingewikkeld, mijn excuses daarvoor!)

Een voorbeeld van een iets complexer scenario is dit: Jan: “Wat Piet zegt, is waar” Karel: “Wat Jan zegt is waar maar wat Piet zegt is onwaar” Piet: “Wat Karel zegt, is onwaar”.

Is dit een probleem of niet?

Beginnen bij het begin. Wat Jan zegt kan waar of onwaar zijn. Neem de eerste mogelijkheid: Jan spreekt de waarheid. Dan is wat Piet zegt waar en dus is de uitspraak van Karel onwaar. De uitspraak van Karel is onwaar indien Jan niet de waarheid spreekt of Piet wél de waarheid. De eerste mogelijkheid kan niet want we hebben aanvaard dat Jan de waarheid spreekt. Dus blijft de mogelijkheid dat Piet de waarheid spreekt en dat is zo. Dus voor dit scenario is er een oplossing: Jan en Piet spreken de waarheid, Karel niet.

Voilà, opgelost! Maar het verhaal hoeft hier niet te eindigen want er is nog een tweede mogelijkheid: wat Jan zegt is onwaar. Wat gebeurt er dan? Als de uitspraak van Jan onwaar is, is de uitspraak van Piet ook onwaar, waaruit dan weer volgt dat de uitspraak van Karel waar moet zijn. Nu krijgen we wel een probleem want de uitspraak van Karel kan

niet waar zijn vermits wat Jan zegt niet waar is. (Wie zou opmerken dat Karel wel gelijk heeft wat Piet betreft moet zich realiseren dat de uitspraak van Karel van de vorm ‘A en B’ is met A: ‘Jan spreekt de waarheid’ en B: ‘Piet spreekt niet de waarheid’. Een bewering van de vorm ‘A en B’ is maar waar indien zowel A als B waar zijn en dat is niet het geval. Is logica niet heerlijk?) Welke les valt hieruit te trekken? Het is niet omdat er één scenario lukt dat daarom alle scenario’s moeten lukken.

Het wordt nog complexer (en ook een beetje geestig) als we uitspraken die iets zeggen over de wereld combineren met uitspraken over uitspraken. Stel dat Jan zegt: “Wat ik zeg is onwaar of Sinterklaas bestaat”.

Opnieuw zijn er twee mogelijkheden: wat Jan zegt kan waar of onwaar zijn. Eerste scenario: Jan spreekt de waarheid. Dan is het eerste deel van zijn uitspraak fout en dus blijft alleen het tweede deel over en dus moet je besluiten dat Sinterklaas bestaat.

Op zich al een verrassende conclusie maar het gaat verder. Tweede scenario: Jan spreekt niet de waarheid. Dan is het eerste deel van zijn uitspraak waar en dat maakt de hele uitspraak waar. (Wie naar waarheid zegt dat de zon schijnt mag ook zeggen dat de zon schijnt of dat het regent.) Maar dat brengt ons terug naar het eerste scenario en dus bestaat Sinterklaas opnieuw. Dus, hoe dan ook, waar of onwaar, Sinterklaas bestaat. Hoewel er op het eerste gezicht geen probleem is met het toekennen van waarheidswaarden, is er dus duidelijk wel een probleem met de conclusie! Kijk, dat is logica op haar best.

UITDAGING: Het raadsel is deze keer bedrieglijk eenvoudig: toon aan dat er een scenario zonder problemen bestaat voor de volgende lijst van uitspraken: Jan: “De appel in mijn hand is groen of Karel spreekt de waarheid.”

Karel: “De appel in Jans hand is niet groen en Marcel spreekt niet de waarheid.”

Marcel: “Jan en Karel zeggen onwaarheden.”

Piet: “Niemand, ik ook niet, spreekt hier de waarheid.”

15

dng2_v2.indd 15

29/05/17 17:19

POËZIE VERBINDT DE STAD Solidariteit, een Gentse vereniging aangesloten bij het Vermeylenfonds, startte het gloednieuwe en bijzondere project ‘Poëzie verbindt’ op.

In tijden van oorlog, terreur en samenlevingsproblemen wilde de organisator jongeren met verschillende achtergronden bij elkaar brengen om samen poëzie te schrijven, om kunst te maken. Met dit project wilde hij aantonen dat kunst kan verbinden, ondanks een verschillende etnische en culturele achtergrond.

dng2_v2.indd 16

Er volgden vijf workshops op verschillende locaties die de nodige inspirerende sfeer uitademen: MSK, MIAT, Huis van Alijn, Sint-Pieters-Abdij en het Poëziecentrum.

Ondersteund door Yilmaz Koçak, artistiek participatief medewerker van De Centrale, brachten dichters Nerkiz Şahin, Johan De Vos en David Troch het talent van de deelnemers naar boven.

De vijf sessies resulteerden in de dichtbundel ‘Verbinding gezocht’ en een voorstelling met rake performances. Een schitterende namiddag verbond de kunstenaars met het publiek. Annelies Storms, schepen van cul-

tuur, toonde dat talent in Gent wordt gewaardeerd.

De dichtbundel verbinding gezocht… is te koop voor 10€ in het Poëziecentrum, Vrijdagmarkt 36, 9000 Gent.

De vallende nacht laat de hemel in de zee verglijden Tot enkel een dieprode kleur overblijft Dan wisselt de zon haar plaats

29/05/17 17:19

Foto's van boven naar onder en van links naar rechts Het dichterscollectief: (vlnr) Wim De Winter, Nawel Kalbi, Yilmaz Koçak, Céderik Goossens, Johan De Vos, Lioubov Melantchouk, Nerkiz Şahin © Eduardo Tardaguila Semih Erikçi verzonken in gedachten © Eduardo Tardaguila Nawel Kalbi en Lore Bhadrena aan het dichten © Marc De Coninck Familie en vrienden werden uitgenodigd op de voorstelling van de dichtbundel © Robert Huygens Samen geïnspireerd raken door ritme en taal: de magie van het dichten © Eduardo Tardaguila Deelneemster Lioubov Melantchouk maakte een gravure voor het project. Zo ontstond er een wisselwerking tussen woord en beeld © Eduardo Tardaguila

met de maan Daken hunkeren naar rust Op het grensmoment wanneer slaap de wereld toedekt Collectief

KUS De deur viel dicht Ik zette mijn stap de avond in een warme wind droeg zachte regendruppels over mijn aangezicht

WOORDEN VERMOORDEN Laten we woorden vermoorden Voor ze nog iemand pijn doen.

Ik heb mijn vingers nog, jij je lippen.

Laten we woorden vermoorden Maar niet vandaag.

Ik moet je nog iets vertellen.

Alican Ünal

Ze kusten me wakker

dng2_v2.indd 17

Voor de tweede maal die dag ontwaakte ik en zag hoe die verbijsterend mooie zonsondergang Me het goud van de dag liet zien.

1 7 Bhadrena Lore

TIJD De eerste trede is onschuldig en vol met hoop.

De laatste is vol spijt en er is het plotse besef van tijd.

Betül Akkaya HET ANTWOORD Wat is een woord Wie spreekt daar Waarom praten Als niemand luistert Zwijgen … is het antwoord Nerkiz

29/05/17 17:19

AGENDA Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

DO 15/06 – 18.45U VERMEYLENFONDS GAAT NAAR GHELAMCO Lezing met rondleiding doorheen het Ghelamco-dorp o.b.v. een professionele gids.

Breng wat cash mee, uw deelnamegeld bekostigt de gids maar niet het drankje achteraf.

LOCATIE Parking KAA Gent, Ottergemsesteenweg Zuid 808, 9000 Gent. Afspraak aan de hoofdingang.

INKOM Leden €5 leden/Niet-leden €7 INSCHRIJVING 09 223 02 88 of fabjen@vermeylenfonds.be of www.vermeylenfonds.be, zie rubriek ‘alle activiteiten’ ORGANISATIE VF Gent

ZO 18/06 – 10.30U CREA MET CORRY: SCHILDEREN OP CANVAS Schilderen op canvas LOCATIE VC Poincaré, Stormestraat 131/18, 8790 Waregem INKOM €5 (drankje inbegrepen) INSCHRIJVING via vcpoincare@telenet.be ORGANISATIE VF Waregem

ZO 18/06 – 08.10U TIMELESS BEAUTY In de voormiddag bezoeken we de antiek en brocante markt. In de namiddag na het eten, bezoeken we de tentoonstelling Timeless beauty (Marc Lagrange) in het GalloRomeins Museum.

LOCATIE Wachtzaal Leuvense station, trein van 08.29u INKOM Volwassenen €10/ kinderen/jongeren 4-26 jaar €1/55+,personen met beperking, kortinghouders en groepen vanaf 20 p. €8/ gezinnen €21 INSCHRIJVING 016 26 14 54 of josdormaels@ skynet.be ORGANISATIE VF Leuven i.s.m. Atelier Lagrange

ZA 24/06 – 16u00 80 JAAR AUGUST VERMEYLEN 16u00 Verwelkoming door Armand Sermon, voorzitter AVK en filmfragment.

16u30 De Wandelende Jood, Jiddische liederen (Isabelle Eisenstein), bloemlezing (Herwig Deweerdt)

17u00 Vernissage, opening tentoonstelling door Axel Weydts Kunstenaars: Martine Depypere, Marnix Beirlandt, Marc Galleen en Kristof Santy (laureaten Provinciale Wedstrijd Schilderkunst).

LOCATIE VC Mozaïek, Overleiestraat 15A, 8500 Kortrijk INKOM Gratis INSCHRIJVING mjkerckhove@telenet.be ORGANISATIE VF Kortrijk

camera, lenzen, techniek, tentoonstellingen, evenementen, cadrage, selectie, techniek, boeken, tentoonstelling...

LOCATIE lokaal Noorderlicht, Marktstraat 6 in Zelzate.

INKOM Deelname is gratis INSCHRIJVING VF Zelzate pascal.meyvaert@ skynet.be ORGANISATIE VF Zelzate

ZO 25/06 – 11.00U G EEFPLEIN

Gelegenheidstoespraak naar aanleiding van de 11 juli viering.

LOCATIE Vrijzinnig Huis Koksijde – Galloperstraat 48 INKOM Gratis INSCHRIJVING 0475 97 21 98, marc-mortier@ telenet.be ORGANISATIE VF Koksijde

We toveren DOK Gent dit jaar om tot een groot GEEFPLEIN. Geven en nemen is onze leuze.

Het GEEFPLEIN wordt een groot feest voor iedereen!

Breng je spullen bij voorkeur tussen 9u en 11u (later mag natuurlijk ook) en meld je eerst aan bij het onthaal.

LOCATIE DOK Gent, Koopvaardijlaan 13, 9000 Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING niet nodig. Voor bijkomende informatie en vragen: geefplein@gmail.com ORGANISATIE VF Gent

ZO 25/06 – 14.00U UITSTAP NAAR MALO: BEZOEK BELLE-EPOQUEWIJK Met Robert Claes als gids. We komen om 14u00 samen op de parking nabij “La Peniche” en gaan naar de bestemming door middel van carpooling.

LOCATIE parking nabij “La Peniche” / tramhalte Schipgat INKOM Leden gratis /Niet-leden €10 INSCHRIJVING 058 42 29 02 of claes.guns@ skynet.be ORGANISATIE VF Koksijde

DO 29/06 – van 13.30u tot 15.45u S CHILDEREN EN TEKENEN Schilderclub ‘ZOZIE’; spontaan tekenen of schilderen in het gezelschap van mensen met dezelfde interesse.

LOCATIE lokaal Noorderlicht, Marktstraat 6 in Zelzate.

INKOM Deelname is gratis INSCHRIJVING VF Zelzate lucien.pardo@telenet. be of info@avf-zelzate.be ORGANISATIE VF Zelzate en Schilderclub ZOZIE

DO 29/06 – 19u F OTOKLAP Gezellige laagdrempelige babbel over fotografie, beelden, beeldtaal, compositie,

DO 06/07 – 19.30u LEZING DOOR DR. MARC VERMEERSCH

ZA 08/07 – 17.00U F ESTIVAL VAN DE ZEEGEUS 17.00u Academische Zitting met panelgesprek "Hoe bereikt de georganiseerde vrijzinnigheid de vrijzinnige jongeren" 18.40u Uitreiking Prijs van de Zeegeus 19.00u Receptie 19.30u Optredens van Skumic, ‘t Westvlams Gemiengeld Vintekoor en Level Six. LOCATIE MEC Staf Versluys, Kapelstraat 76 in Bredene INKOM Gratis INSCHRIJVING fvc@skynet.be of 059 32 64 95 ORGANISATIE V.C. De Fakkel i.s.m. Gemeentestuur Bredene met steun van deMens.nu, IMD en Comité feest van de Zeegeus

ZO 16/07 t.e.m. ZO 23/07 – 12.00 LITERAIR ZOMERLIEF – tijdens Gentse Feesten Bekende lezers kiezen een literair fragment dat hen raakt. Hun geliefde auteurs antwoorden met eigen werk. Kom luisteren naar hun gesprek over boeken, schrijvers, leven, lezen, zomer, dat wat raakt en blijft hangen. Aansluitend kunt u ook genieten van een tuinaperitief.

PROGRAMMA

ZO 16/07: Christophe Vekeman & Ann De Bie MA 17/07: Koen Peeters & Bambi Ceuppens DI 18/07: Lara Taveirne & Joris Hessels WO 19/07: Heleen Debruyne & Maarten Boudry DO 20/07: Stefan Hertmans & Kadir Balci

1 8 AGENDA

dng2_v2.indd 18

29/05/17 17:19

VR 21/07: Joke Van Leeuwen & Wouter Van Bellingen ZA 22/07: Kader Abdolah & Meyrem Almaci ZO 23/07: Jeroen Olyslaegers & Willem Wallyn LOCATIE het Huis van Oombergen (KANTL), Koningstraat 18, Gent INKOM via Uitbureau €7 euro/leden VF, Trefpunt, Herita, VLAST €5 INSCHRIJVING leden Vermeylenfonds via http:// www.vermeylenfonds.be/index.php/en/alleactiviteiten, niet-leden via www.uitbureau.be of 09/233 77 88 ORGANISATIE Vermeylenfonds, de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL), en Trefpunt vzw

VR 23/06 – ZO 25/06 FOTOTENTOONSTELLING DIRK BRAECKMAN De wereldberoemde kunstfotograaf Dirk Braeckman, afkomstig uit Waarschoot, stelt zes kunstwerken tentoon. En dit terwijl hij België representeert op de Biënnale van Venetië.

LOCATIE de leegstaande woning van de firma van Guy Reyniers, Kerkstraat 4 te Waarschoot.

INKOM bij het ter perse gaan nog niet gekend INSCHRIJVING guido.dhont@telenet.be ORGANISATIE VF Waarschoot

DO 10/08 – 08.00u tot 21.00u D AGUITSTAP MUSEUM VOORLINDEN EN DEN HAAG Vermeylenfonds Waarschoot en Gent bezoeken Den Haag en Museum Voorlinden.

Op donderdag kunnen de tuinkunstwerken van het museum bezocht worden. Gelieve snel in te schrijven, a.d.h.v. het aantal inschrijvingen wordt geopteerd voor een bus of carpoolen.

LOCATIE Den Haag Nederland IN KOM bij het ter perse gaan nog niet gekend INSCHRIJVING johan.notte@telenet.be of 0476/50 93 83 ORGANISATIE VF Waarschoot en VF Gent

VR 25/08 – 19.30u LINE MAREEL, NAJAARSTENTOONSTELLING De voorbije vijf jaar is het werk van Line Mareel sterk geëvolueerd en stelt ze opnieuw tentoon.

Vrijdag 25 augustus om 19.30u vernissage.

De tentoonstelling loopt van zaterdag 26 augustus t/m zondag 3 september 2017 open op zaterdag en zondag van 14.00u tot 18.00u LOCATIE VC De Sleutelbrug, Beenhouwers-

straat 1-3 in Brugge

ZA 09/09 D AGTRIP

INKOM Gratis INSCHRIJVING 050 35 94 39, j.ducazu@scarlet.

Met trein en boot naar Damme, gegidst bezoek aan expo “150 jaar Uilenspiegel”.

LOCATIE Damme INKOM €25 alles inbegrepen INSCHRIJVING 0493 66 08 99, secretaris.avfblankenberge@gmail.com ORGANISATIE VF Blankenberge

be

ORGANISATIE VF Brugge

ZA 26/08 T REINUITSTAP NAAR DIKSMUIDE Gegidst bezoek aan Museum aan de Ijzer met tentoonstelling "Wanneer de dood uit de hemel valt”.

LOCATIE Diksmuide INKOM €25 alles inbegrepen INSCHRIJVING 0493 66 08 99 of Secretaris. avfblankenberge@gmail.com ORGANISATIE VF Blankenberge en Curieus Blankenberge

ZA 02/09 – 20.00U V RIENDINNEN Toneelvoorstelling met Marleen Merckx en Annemarie Picard.

LOCATIE BOC Klein Rusland, Schoolstraat 18, 9060 Zelzate INKOM Leden €9/Niet-leden €15 INSCHRIJVING winnie.vandeweyer@gmail.com ORGANISATIE VF Zelzate

ZA 02/09 – 14.15U F RANS MASEREEL, VERZET IN BEELDEN Mu.ZEE in Oostende pakt uit met een grote overzichtstentoonstelling over het leven en het oeuvre van Frans Masereel, zowat de grootste graficus en houtsnijder van de 20ste eeuw.

LOCATIE aan ingang van Mu.Zee, Romestraat in Oostende INKOM Leden €13/Niet-leden €15 INSCHRIJVING 050/35.94.39 - j.ducazu@scarlet. be. Inschrijven uiterlijk vóór 15 augustus.

ORGANISATIE VF Brugge

DO 07/09 – 14.30U E EN ANDER PERSPECTIEF OP TURKIJE Turkije en zijn president Erdogan zijn niet meer uit het nieuws weg te slaan. Prof. dr. Dries Lesage (Internationale Politiek UGent) geeft duiding bij de Turkse politiek en samenleving. Na de lezing is er tijd voor vragen.

LOCATIE Vrijzinnig Huis, Galloperstraat 48 in Koksijde INKOM Leden €3/Niet-leden €5 - koffie inbegrepen INSCHRIJVING 0475 97 21 98 of marc-mortier@telenet.be ORGANISATIE VF Koksijde i.s.m. UPV-Westkust

ZA 09/09 P OPERINGE Poperinge herdenkt de Chinese arbeiders die werden ingezet bij de opruiming van het slagveld en het begraven van de doden via de fototentoonstelling ‘Vive Labeur’.

In de namiddag bezoeken we Talbot House en Lijssenthoek Military Cemetery.

LOCATIE Poperinge INSCHRIJVING 050 35 94 39, j.ducazu@scarlet.be ORGANISATIE VF Brugge

ZO 10/09 – 14.00U R EPAIRCAFE Een team vrijwilligers staat klaar om samen beschadigde huishoudtoestellen, pc’s en fietsen te herstellen.

LOCATIE VC Poincaré, J. Stormestraat 131 in Waregem.

INKOM gratis INSCHRIJVING filip.dheedene@ond.vlaanderen. be ORGANISATIE VF Waregem i.s.m. Curieus

ZA 23/09 GRANDIOOS GROEN VF Kortrijk en VF Oudenaarde gaan samen naar Grandioos Groen. Trudy Ernste is gastvrouw, gids en organisatrice. VF Oudenaarde heet iedereen welkom!

LOCATIE MOU, Museum Oudenaarde en de Vlaamse Ardennen, Markt 1, 9700 Oudenaarde INKOM verdere info volgt INSCHRIJVING mjkerckhove@telenet.be of 0474 17 11 73 ORGANISATIE VF Kortrijk & VF Oudenaarde

VR 29/09 – 20.00U G AINSBOURG Dé muziektheatervoorstelling gebaseerd op het leven van Serge Gainsbourg. Spilfiguren zijn Rudolf Hecke, eerste Nederlandstalig biograaf van Serge Gainsbourg en Nathalie, tot de verbeelding sprekende zangeres en vrouw.

LOCATIE Herberg Macharius, Coyendanspark 1, 9000 Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING Kom op tijd want vol is vol ORGANISATIE De Buren van de Abdij, VF Gent en Masereelfonds

1 9 AGENDA

dng2_v2.indd 19

29/05/17 17:19

VERSLAGEN 18/03 VAN NU EN STRAKS

22/4 LEUVEN, JARIG EN NOG PIEPJONG!

Op de Van nu & straks dag van 18 maart in het Vredeshuis Gent trekt Vermeylenfonds volop de kaart van de transitievoorvechters. De kernwoorden waren verbinding, vernieuwing, verjonging & vervrouwelijking. Lien Van De Velde, Mia Reynaert en Tarik Fraihi werden dankbaar onthaald in de Raad van Bestuur.

Na een ecologisch bewuste en superlekkere lunch door Sara Van Damme van lunchbar Boon, mochten we genieten van de woordenkunst van Kevin Amse. Helemaal in de lijn van ons nieuwe zijn gaf de man een kaakslag aan het ongebreideld kapitalisme en de hypocrisie van vandaag.

In de namiddag gingen we zelf aan de slag in sofalabs met de thema’s deeleconomie en burgerinitiatieven. Dirk van de Poel en Pascal Debruyne gaven stof tot nadenken. De interne kwaliteitszorg werd geoptimaliseerd in de workshop financieel beheer door Staf Cools.

We sloten de dag af met een toast op de omschakeling naar een andere economie.

Op zaterdag 22 april was het zover: de eerste echte jubileumviering van Vermeylenfonds Leuven. Velen zullen zich afvragen hoe een eerbiedwaardige grijze Vlaamse organisatie aan zo’n jonge telg komt. De Leuvense geschiedenis is er eentje van groeien, scheiden, hernieuwen, verdwijnen en terugkomen. De moeder van AVF-Leuven vinden we terug in de oude culturele beweging van de socialistische partij, -toen nog BSP- het CSC, dat onderdak had gevonden in de gebouwen van

Van Nu en Straks © Marc De Coninck

2 0 VERSLAG

dng2_v2.indd 20

29/05/17 17:19

Leuven 25 jaar © Frank Ramael

De Proletaar in Leuven. Het CSC werd daarna dakloos en kwijnde weg. Maar een paar dapperen uit de socialistische onderwijssector probeerden de leden weer bijeen te krijgen. Het is immers niet zo leuk dat een universiteitsstad als Leuven voor haar culturele en sociale activiteiten enkel een beroep kon doen op het Davidsfonds. Leden van het ACOD-onderwijs en van de VSOP (de vereniging voor socialistisch onderwijspersoneel) werden weer opgetrommeld en vormden in 1992 de kern van een dubbele culturele beweging: een samenwerking van VSOP voor de sociale activiteiten en Vermeylenfonds voor de culturele. Robert Waebens was daarvan de grote bezieler. In 2010 stopte het VSOP met haar activiteiten en een aanzienlijk aantal leden stapten toen over naar het Vermeylenfonds.

25 jaar keihard werken. De jonge organisatie had een totaal ander leeftijdsprofiel dan haar leden, die nu zachtjesaan allemaal aan bejaardentarief mogen rijden met de trein. Ook was de stap naar vernieuwing niet zo gemakkelijk, want de bestuursleden, die allemaal uit de onderwijssector kwamen, hadden het niet gemakkelijk met inmenging van buiten… of van hogerop. Ondertussen is de gemiddelde leeftijd nog niet gezakt, maar stapt men flink mee in de wind van nieuwe gedachten en projecten.

En dat was te merken aan de feestviering op 22 april. Het academische gedeelte greep plaats in de gotische zaal van het stadhuis. John Crombez mocht er de spits afbijten met een vlot betoog over de vraag hoe je duurzame economie kunt verzoenen met het behoud van de sociale rechten. Papieren had hij daar niet voor nodig: het was een

duidelijke en boeiende uiteenzetting die niet alleen het huidige politieke beleid durfde aan te pakken. Het was ook een pleidooi voor de rol van het middenveld en haar organisaties. Niet alleen vakbonden hebben in neoliberale tijden de wind tegen, ook de actieve organisaties die het middenveld bevolken en allerlei thema’s en problemen durven aan te kaarten moeten niet rekenen op veel steun van nationale overheden. En toch bieden zich elke dag nieuwe uitdagingen aan die wij willen aanpakken. En bovendien is er een ongelooflijk boeiend cultureel en artistiek aanbod, dat we in onze programmatie willen betrekken.

Onze schepen van cultuur, ook Vermeylenlid, kon aan John’s betoog even vlot een lokaal stuk breien, dat ons aanzette om er na die 25 jaar weer wat nieuwe jaren bij te nemen…

8 trouwe leden kregen voor hun inzet en vrijwilligerswerk een penning overhandigd aangeboden door de stad, die ook een receptie had voorzien, die voor oude en nieuwe contacten, afspraken en discussies kon zorgen.

Afdeling Leuven telt nu ongeveer 100 leden, waarvan de helft aanwezig was tijdens het “officiële” gedeelte. 35% trok ook nog verder naar de ACOD-gebouwen waar een overvloedig kaas- en wijnbuffet klaarstond. Herinneringen werden bovengehaald in een fotomuur, een video en een paar korte en krachtige speeches en tussen eten en drinken door.

Leuven kan er weer tegen voor een paar jaar… maar wat verjonging zou wel mogen! (vw)

2 1 VERSLAG

dng2_v2.indd 21

29/05/17 17:19

REISVERSLAG POLEN Een rondreis in Polen is vooral een confrontatie met de gruwel van de Tweede Wereldoorlog. Met 27 leden maakten we kennis met de verwoestingen door de blitzkrieg op 1 september 1939 in Gdansk. In Warschau bezochten we het museum van de opstand die op 1 augustus 1944 uitbrak; de wraak door het Duitse leger was de vernietiging van Warschau. De confrontatie met de terreur van de vernietigingskampen in Auschwitz en Birkenau was hartverscheurend. We maakten echter ook kennis met het heroïsche verzet door de Poolse bevolking, tijdens maar ook na de Tweede Wereldoorlog : de wederopbouw van Warschau, de redding door Oscar Schindler van duizenden joden en het verzet tegen het communistisch regime door de vakbond Solidarnosc. Naast de bekende steden Gdansk, Warschau en Krakau bezochten we ook het idyllisch stadje Torun, geboorteplaats van Copernicus en Poznan, één der oudste steden van Polen. Gids Mija De Greef loodste ons met veel enthousiasme door de overweldigende schoonheid van de steden, de leerrijke musea en de verbazende hoeveelheid kerken en kathedralen. (JN) foto's van boven naar onder en van links naar rechts Groepsfoto aan het standbeeld van Chopin in de tuin van het Lazienski paleis in Warschau - ® Sonia Van Briel Zicht op de erg drukke Grote Markt van Krakau – ® Willy Vanroose Wandeling langs het koninklijk paleis in Warschau - ® Yvie Van Breedam Bezoek aan een synagoge in de joodse wijk in Krakau - ® Yvie Wandeling door het vernietigingskamp van Auschwitz ® Yvie Een volledige kerk werd gebeeldhouwd in de zoutmijn van Wieliczka, de oudste zoutmijn van Europa - ® Yvie De gids geeft toelichting aan de ingang van het kamp in Birkenau -® Yvie

2 2 VERSLAG

dng2_v2.indd 22

29/05/17 17:19

p litsi n g K k a l a a n - G en i r oo t f pv A aa r d i j laan -

D

S OK

ZONDAG 25 JUNI 11 TOT 17 UUR

REPAIR CAFE + UP/RECYCLING + HAPJES + MUZIEK+ KINDERANIMATIE --- GRATIS--INFO FB-groep GEEFPLEIN OP DOK! – 092230288 Vermeylenfonds Met de steun van stad Gent

dng2_v2.indd 23

29/05/17 17:19

Getij Trillend getij, getij vol lichamen, Vol ritselende botten, bloed, vol stof van schubben, Vol vermalen licht, vol sterrenschelpen, Heilig getij, jij verzamelt de lichamen.

Diep getij, draaiende sterren, Schuim, vlees, spiegels waar de engelen gaan, Dampen, dampen die vreemd opslaan Waar de spiegels gaan langs dwalende verten.

Magisch getij, zacht getij, Getij dat denkt, tussen de hemelen ligt, Engelengetij, getij zo wezenlijk, Getij dat rommelt, dat wijsheid heeft, En ons de heilige en de magiër teruggeeft, Onverwacht getij, getij dat de hemel verlegt, Broedend getij, getij zwanger van stormen, O stof van magiërs, getij vol engelen, Geestesgetij, getij met vlees doorvlochten, Getij als een wolk gemaakt Die er onder door opheldert, Wereld, bol, ster, licht, Korrels stof, diamanten, Machtig getij, groot getij, Getij op een ronde wolk gelijkend Die de verten bijeenbrengt, Herstel onder ons de verstrooiing der lichamen, Levend getij, o jij die door de onzegbare as Der vergane werelden doorboord wordt met zijn fabels, Gewemel van werelden die steeds worden herboren Kneed weer met je handen brokkelig zand, Laten je manen van bloed ons doorboren. (augustus 1922) Antonin Artaud

ANTONIN ARTAUD Eén van de meest intrigerende en tragische figuren van de Franse literaire- en theaterwereld is ongetwijfeld Antonin Artaud (Marseille 1896 - Ivry-sur-Seine 1948).

Waren zijn talloze opnames in psychiatrische instellingen het gevolg van een hersenvliesontsteking in zijn kinderjaren? Dat is niet duidelijk. Zijn leven werd getekend door jeugdtrauma’s (de dood van zijn zusje van zeven maanden; zijn eerste seksuele ervaring…), ondraaglijke pijnen en verslaving aan laudanum (opiumtinctuur) om die pijnen te bestrijden; uiteindelijk sterft hij op zijn 51-ste aan kanker. Tot vandaag worden dichters en theatermakers over heel de wereld door hem beïnvloed; Julian Beck, Peter Brook, Hugo Claus (die hem als geestelijke vader adopteerde), Arthur Adamov, Roger Blin, Grotowski, de dichters van de Beat Generation zijn slechts enkele voorbeelden.

In 1920 wordt hij behandeld in een instelling in Villejuif nabij Parijs. De directeur ervan, Eduard Toulouse, stimuleert hem om gedichten en korte teksten te schrijven voor een tijdschrift waarbij hij betrokken is. Wanneer Artaud de instelling verlaat blijft hij in Parijs. Hij is sterk geïnteresseerd in theater en komt spoedig in contact met grote regisseurs als Lugné-Poe en Charles Dullin. Deze laatste neemt hem op in zijn gezelschap ‘L’Atelier’.

Na twee seizoenen houdt hij het voor bekeken, verwijt de grote Dullin een gebrek aan methode en verkiest met andere regisseurs te werken. In 1923 krijgt hij een eerste filmrol aangeboden; de volgende twaalf jaar zal hij in 24 fims spelen met regisseurs als Carl Dreyer (La Passion de Jeanne d’Arc), G.W. Pabst (L’Opéra de quat’sous), Fritz Lang (Liliom) en Abel Gance (Napoléon).

In 1923 debuteert Artaud ook als dichter met ‘Tric Trac du Ciel’. Waarom is het zoveel moeilijker om over Artaud te praten dan over een ander, vroeg de toneelschrijver Adamov zich af. Ten eerste, antwoordt hij, omdat zijn poëzie bijna niets te maken heeft met de bestaande poëzievormen, ondefinieerbaar is dus. Ten tweede omdat zijn leven onscheidbaar is van zijn werk op een nooit geziene manier in de literatuurgeschiedenis.

Nadat Artaud, na de publicatie van het ‘Surrealistisch manifest’ (1924) van André Breton, tot diens beweging is toegetreden, verschijnt spoedig ‘L’Ombilic des Limbes’; de eerste zin klinkt als de aanzet van een manifest: ‘Là ou d’autres proposent des

dng2_v2.indd 24

29/05/17 17:19

oeuvres je ne prétends pas autre chose que de montrer mon esprit’. En verder: ‘Je voudrais faire un livre qui dérange les hommes, qui soit comme une porte ouverte et qui les mène où ils n’auraient jamais consenti à aller, une porte simplement abouchée avec la réalité’. In ‘Le Pèse-Nerfs’, dat kort nadien het licht ziet, verwoordt hij zijn streven naar een authentieke taal die zijn gedachten niet vervalst: ‘Je suis celui qui a le mieux senti le désarroi stupéfiant de sa langue dans ses relations avec la pensée’. Al in zijn vroege werken laat Artaud zich niets voorschrijven, zich niet inperken door conventies of genres; ‘montrer mon esprit’ is wat zijn vorm bepaalt. Hij gebruikt gedichten, korte teksten, dialogen en klankgedichten door elkaar.

In zijn surrealistische jaren schrijft hij o.m. opmerkelijke teksten in briefvorm, zoals ‘Adresse au Pape’, ‘Adresse au Dalai-Lama’.

Een ervan, ‘Lettre aux médecins-chefs des asiles de fous’ kan volgens sommigen beschouwd worden als een blauwdruk voor de anti-psychiatrie. In 1926 wordt hij uitgesloten uit de surrealistische kern nadat hij met Roger Vitac het ‘Théâtre Alfred Jarry’ heeft gestart. Breton en de zijnen keerden zich in die dagen niet alleen tegen de roman als genre, maar ook tegen het theater. Met dit klein gezelschap wou hij nu juist zijn visie hierop in de praktijk omzetten. Het zal maar enkele seizoenen bestaan maar de invloed ervan is desondanks enorm geweest. In 1938 publiceert Artaud ‘Le Théâtre et son double’, waarin ook ‘Le Théâtre et la cruauté’ is opgenomen; geschriften die direct of indirect aan de basis liggen van hedendaagse vernieuwende ontwikkelingen in deze sector.

Op dat ogenblik is hij al enkele maanden opgenomen wegens paranoïde aanvallen en wordt hij als gevaarlijk bestempeld. Hij verblijft in diverse instellingen. Door tussenkomst van vrienden wordt hij vanaf februari 1943 in de psychiatrische instelling van Rodez in de zogenaamde ‘zone libre’ behandeld door Gaston Ferdière, een sympatisant van de surrealisten, die de Art-therapie introduceerde. Pas in mei ‘46 zal hij zijn vrijheid herwinnen.

Marée Palpitante marée, marée plein de corps, D'os murmurants, de sang, de poussières d'écailles, De lumières broyées, de coquilles d'étoiles, Sainte marée qui rassembles les corps.

Marée profonde, astres tournants, Ecume, chair, miroirs où vont les anges, Fumées, fumées aux volutes étranges Où passent les miroirs des horizons errants.

Marée magique, marée douce, Marée qui penses, marée d'entre le ciel, Angélique marée, marée essentielle, Marée grondante, marée sage, qui nous rends le saint et le mage, Marée sourde, marée qui déranges le ciel, Marée couvante, marée grosse d' orages, O poussière de mages, marée pétrie d'anges, Marée d'esprit, marée tissue de chair, Marée faite comme un nuage Qui s'éclaire par en dessous, Monde, sphère, astres lumière, Gains de poussière, diamants, Marée puissante, marée large, Marée comme un nuage rond Qui rassembles les horizons, Replace parmi nous la dispersion des corps, Marée vivante, ô toi que la cendre ineffable Des mondes écoulés traverse de ses fables, Fourmillante de mondes sans cesse renaissants Repétris avec tes mains de sables friables, Traverse-nous avec tes crinières de sang.

(Août 1922) Antonin Artaud

Het verzameld werk van Artaud bestaat uit minstens 26 delen; een aanzienlijk deel ervan, zoals zijn ‘Lettres de Rodez, schreef deze poète maudit tijdens zijn interneringen.

Het gekozen gedicht komt uit zijn debuutbundel: ‘Triktrak des Hemels’, Fizz-Subvers Press, Alkmaar, 1976, in een vertaling van Benno Karkabé.

Keuze gedicht en tekst: Peter Benoy

dng2_v2.indd 25

29/05/17 17:19

kinderen van lagere sociale klassen naar de universiteit konden gaan.

Die democratisering kwam er grotendeels onder druk van de socialisten maar dat de economie toen nood had aan meer hooggeschoolden zal ook wel een rol gespeeld hebben. In elk geval kwamen heel wat jongeren terecht in een enorm burgerlijk bastion. Je voelde dat je kon studeren en gepromoot werd, maar aan de andere kant waren de professoren dat niet gewend en er eigenlijk ook niet mee gediend. Je voelde een soort structurele vernedering die zich enkele jaren later vertaalde in het studentenprotest van eind de jaren zestig . In de studierichting die ik volgde, filosofie en moraal, waren er echter professoren die de kant van de studenten kozen, zoals Rudolf Boehm, Jaap Kruithof en Leo Apostel. Het waren ook die professoren die de filosofie aan de Gentse universiteit op een internationaal niveau tilden. Je leerde er zelfstandig lezen en papers schrijven, een onderbouwd standpunt formuleren en verdedigen. Dat was toen uitzonderlijk aan de universiteit, waar het doorgaans was: ‘dit is mijn standpunt en dat moet je aanvaarden.’”

RIK

PINXTEN

¬ EMERITUS GEWOON HOOGLERAAR IN DE ANTROPOLOGIE

bv

Rik Pinxten groeide op in een arbeiderswijk vlakbij de Seefhoek in Antwerpen. Traditioneel was dat de woonomgeving van havenarbeiders zoals zijn grootvader. Zijn vader was loodgieter. Het was toen een gure buurt met veel jeugdbendes, door het stadbestuur verwaarloosd. Vanuit die context was het in die tijd zeker niet vanzelfsprekend dat Rik hoger onderwijs zou volgen. Op aandringen van enkele leerkrachten mocht Rik naar de normaalschool gaan. Hier raakte hij door de leraar zedenleer gefascineerd door filosofie. Op aanraden van die leerkracht ging hij aan de universiteit van Gent moraal en filosofie studeren.

Rik Pinxten: “Het was de tijd van de democratisering van het onderwijs die helaas slechts enkele jaren heeft geduurd, en waardoor ook

dng2_v2.indd 26

Als onderzoeker aan de universiteit ben je bekend geworden door je veldwerk bij de Navajo-indianen in Noord-Amerika. Wat was de aanleiding om daar te gaan werken?

Rik Pinxten: “Ik vond dat de filosofie te exclusief gericht was op het denken van een beperkte groep. De zgn. universele waarheden van de filosofen gingen over de denkwereld van de happy few, niet over de belevingswereld van mensen die ik kende. Door literatuur werd ik me ervan bewust dat die universele waarheden evenmin gelden voor 90% van de wereldbevolking, verdeeld over vele culturen. Dat werd alleszins nooit onderzocht. Dat was de directe aanleiding om onderzoek te doen bij de Navajo-indianen, en vooral ook omdat de taalstructuur bij die mensen fundamenteel anders is dan de onze. Het is een werkwoordtaal. Om het heel beeldend te zeggen, ze spreken over de zon door het gebruik van een werkwoord. Ze spreken over de wereld als een geheel van processen en gebeurtenissen terwijl wij al 25 eeuwen bezig zijn over het wezen van het zijn, de dingen, het object. De Navajo-indianen denken dus op een verregaand andere manier over de wereld. Die cultuur bestaat al eeuwen, ze hadden onze denkwijze niet nodig om te overleven. En toch hebben wij westerlingen de pretentie te poneren dat onze cultuur superieur is, en bijvoorbeeld de enige die nadenkt. Dat stoort me mateloos.”

In het Westen leeft inderdaad het idee dat onze cultuur met zijn waarden van de liberale rechtsstaat superieur is. Onlangs werd dat nog maar eens in de verf gezet in een boek van Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten. Ben je het daar niet mee eens?

Rik Pinxten: “Waar ik het niet mee eens ben, is dat men hier in het Westen dan onkritisch naar onze eigen samenleving kijkt. Zijn er geen nadelige aspecten aan onze samenleving? Zijn we onderweg geen dingen verloren, bijvoorbeeld lichamelijkheid? Dat idee van de reine geest brengt toch ook gedrochten voort: zo kun je op zeer logische wijze bewijzen dat een alleenheerser beter is dan dat gefoefel en geklooi van de democratie. Ik beweer hier niet dat alles negatief is aan onze westerse samenleving. Ik vind het wel merkwaardig dat men die koloniale manier van optreden tegenover ‘anderen’ nooit in vraag stelt. We zijn 2 6 BV

29/05/17 17:19

Rik Pinxten: 'Op de grote uitdagingen waar we nu voor staan heeft het doorgedreven kapitalisme geen antwoord'

immers momenteel de suprematie, de feitelijk overmacht vanuit de goeie koloniale tijd, in de wereld kwijt. Nu al deels economisch en binnenkort waarschijnlijk ook militair.

Daardoor hebben we al 25 jaar geen overwinning meer in onze oorlogen. Neem nu Libië, een zandbak met een paar miljoen inwoners.

Dat is een fractie van het aantal inwoners van New York of een derde van de Belgische bevolking. En toch krijgen we het conflict niet opgelost op de manier die gunstig is voor het Westen. En dan heb ik het nog niet over de brokken die we in het Midden-Oosten maken en hierdoor decennialang de vijandschap vanuit Syrië en Irak op onze nek halen. Dat maakt toch duidelijk dat het Westen zijn suprematie kwijt is en dat het dus tijd is om eens wat zelfkritisch te zijn: waar zijn we mee bezig? Maar nee, we blijven maar herhalen dat we superieur zijn. Dat is hallucinant en moreel gezien onmenselijk. Ook, hoe gaan we om met het milieu? De klimaatverandering door de opwarming van de aarde (die het Westen voor het merendeel veroorzaakte) heeft uitdroging van Noord-Afrika en dus hongersnood voor gevolg. De mensen zien geen toekomst meer in hun land en vluchten naar het Westen.”

Wat problemen met migratie voor gevolg heeft.

Rik Pinxten: “In Gent, met zijn tweehonderdvijftigduizend inwoners leven er 157 nationaliteiten van niet-Europese origine. Die hoge graad van vermenging heeft plaatsgehad in dertig jaar tijd in de hele regio London, Amsterdam, Frankfurt, Parijs. Natuurlijk zorgt dat voor problemen, onder meer de radicalisering. En hoe gaat het superieure Westen dat aanpakken? Door een psychiatrische therapie, want het probleem ligt bij die ‘geradicaliseerden’. We gaan een psychologisch bad geven om hen te genezen. Typische symptoompolitiek van de huidige rechtse regeringen. En dat scoort natuurlijk. Men geeft de indruk dat men de problemen aanpakt maar in feite gaat men voorbij aan de reële oorzaken. In Gent komt ca 20% van de leerlingen zonder diploma uit het onderwijs, in Antwerpen en Brussel zelfs 27%. Meer dan een kwart van de jongeren in Antwerpen komt op straat zonder diploma en dus geen of zeer beperkte beroepskansen, met minder perspectief op een gelukkig leven. Zou het geen goed idee zijn om daar eens structureel op in te grijpen?”

Niet alleen het recht op degelijk onderwijs maar ook de hele sociale zekerheid staat onder druk. De traditionele verdedigers, de sociaaldemocraten krijgen in Europa zware klappen. Hoe is het zo ver kunnen komen?

Rik Pinxten: “Na de Tweede Wereldoorlog waren de linkse partijen vele jaren in heel Europa dominant aanwezig. Het sociaal zekerheidstelsel als beschavingsfase was vrijwel overal aanwezig: iedereen heeft

recht op gezondheid, onderwijs, voeding en noem maar, een ongelooflijk project. Na de oliecrisis in de jaren zeventig en de val van de muur en de instorting van de Sovjetunie eind jaren tachtig komt hierin langzaam verandering, vooral onder invloed van Reagan en Thatcher. Hun neoliberaal discours steunde op de bewering dat reguleringen de markt verzwakken met als voorbeeld de ineenstorting van de Sovjetunie. Deregulering dan maar. Wat je dan krijgt, is een steeds minder motiverend project van herverdeling. In deze context zijn de sociaaldemocraten maar ook de christendemocratie blijven mee regeren en dat was een grote fout. Van alles wat verkeerd gegaan is met de migratie of de ontsporende markt kregen zij de fout. Vandaar dat ze nu in Europa zware klappen krijgen. Hier in België worden we geconfronteerd met de neoliberale visie van een Bart De Wever die dat paart aan de maatschappijvisie van de reactionair Theodore Dalrymple. Zijn discours is de visie van het ancien regime waar iedereen zijn plaats kent: je hebt de leider en zijn elite, en het volk dat kalm moet blijven. Volgens Geert Bourgeois zijn zij verdedigers van de Verlichting en waarschijnlijk meent hij dat nog ook. Maar dat is dan niet de Verlichting zoals ik die begrepen heb, waarbij de burgers op basis van gelijkwaardigheid samenwerken aan de ontwikkeling van een nieuw project (vrijheid én gelijkheid én solidariteit). In de neoliberale visie is vrijheid er enkel voor degenen die het goed hebben, die meer durven. Solidariteit is uit den boze, daar doen ze niet aan mee want dat is toch maar profiteren van de ‘hardwerkende Vlaming’. Zo’n samenleving is evenwel niet houdbaar. Op de grote uitdagingen waar we nu voor staan, heeft het doorgedreven kapitalisme van de elite (die 1%) geen antwoord. Ik denk dat dan terrein vrijkomt voor de basisdemocratie. In de landen in Zuid-Europa die het meest getroffen zijn door dat neokapitalisme maar ook in Engeland en de Verenigde Staten zie je dat allerlei bewegingen ontstaan die zelf instaan voor de nodige voorzieningen. Een soort coöperatieven, de new commons, rond onderwijs, kinderopvang, voeding… Als de overheid het niet meer kan en de grote kapitalisten het niet meer willen omdat de risico’s te groot zijn, dan zullen we daar wel zelf voor zorgen. Daar moet voor mij een brede progressieve politieke partij in mee functioneren, ook de sociaaldemocratie.”

Hartelijk dank voor dit gesprek.

Johan Notte Van Rik Pinxten verscheen in 2016 het boek ‘De eeuw van onze kinderen’ (Epo)waarin hij de geschiedenis van de naoorlogse periode laat samenvallen met zijn eigen geschiedenis.

2 7 BV

dng2_v2.indd 27

29/05/17 17:19

Vrouwenliefde en het geestelijk DNA van Parijs DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY in de buurt een boekhandel met uitsluitend Engelstalige literatuur. Wanneer in de rue de l’Odeon, 12, tegenover ‘La Maison des Amis du Livre’, een handelspand vrijkwam, aarzelde ze niet en installeerde ze daar in mei 1921 haar boekhandel ‘Shakespeare & Company’.

‘Sylvia had een levendig, scherp getekend gezicht, bruine ogen die even wakker waren als die van een klein diertje en vrolijk als die van een jong meisje (…) Niemand die ik ooit gekend heb is aardiger voor mij geweest’ herinnerde Hemingway zich in ‘A moveable feast’.

Sylvia Beach en James Joyce, 1922

De mysterieuze charme waarmee Parijs generatie na generatie betovert, zit besloten in de Seine. Het is een rivier op mensenmaat.

Moest de Seine zo breed zijn als de Thames in Londen of de Schelde in Antwerpen zou Apollinaire niet kunnen schrijven: ‘Sous le pont Mirabeau coule la Seine/ Et nos amours...’. In Parijs is de rivier een scheidslijn maar geen breuklijn. Meer dan 15 bruggen verbinden beide oevers; zo hebben de Rive Gauche en de Rive Droite zich ongeveer gelijkmatig kunnen ontwikkelen. De twee eilanden in het centrum hebben die verbondenheid ongetwijfeld versterkt.

Een ander punt dat de stad voor mij bijzonder maakt is nog subjectiever dan het vorige. Ik zoek er graag naar de sporen van de tijd dat Parijs in de eerste decennia van de XXste eeuw het artistiek centrum van de wereld was. Achter de façades die de verhalen daarover belichamen en daarover getuigen, al dan niet met een herinneringsplaat, wil ik de geesten oproepen van de kunstenaars en intellectuelen die mijn ontwikkeling hebben gestuurd of beïnvloed. Is het bestaan van een spiritueel DNA denkbaar? Wellicht niet. Op de bewuste plaatsen staan, mijn kennis erover oproepen en mijn verlangen om er meer over te weten, volstaan voor mij. Spiritistische sessies zijn aan mij niet besteed.

Vandaag wil ik u meenemen naar twee adressen met zo’n gedenkplaat: één in de rue de l’Odeon en een ander in de rue de Fleurus, beide op de Rive Gauche. Het verhaal van twee koppels, drie Amerikaanse vrouwen en een Parisienne, die in het interbellum een meer dan belangrijke rol in het culturele leven hebben gespeeld. Britse en Amerikaanse intellectuelen en kunstenaars waren in die tijd sterk aangetrokken door het artistieke klimaat van Parijs en verbleven er lange periodes, ook omdat het leven er voor hen goedkoop was. De impact van de expats mag niet onderschat worden, zeker niet in de beeldende kunst; de kunstenaars van de École de Paris kwamen voor de overgrote meerderheid uit het buitenland, vooral uit Rusland.

In november 1915 opende de 23-jarige Adrienne Monnier in de rue de l’Odeon 7, ‘La Maison des Amis des Livres’, een uitermate publieksvriendelijke boekhandel en uitleenbibliotheek gespecialiseerd in moderne Franstalige literatuur. Ze nodigde schrijvers uit om uit hun werk voor te lezen en organiseerde voordrachten. Door haar gedrevenheid werd haar zaak spoedig een belangrijke ontmoetingsplaats van de literaire avant-garde.

Eén van haar enthousiaste bezoekers was de 5 jaar oudere Amerikaanse Sylvia Beach. In 1919 opende zij met de steun van Adrienne

Beide boekhandels werden complementair evenals hun zaakvoerders die omstreeks dezelfde tijd partners in de liefde werden. In de etalage van Sylvia lagen vooral de hedendaagse Engelse en Amerikaanse auteurs, terwijl haar vriendin aan de overkant de fine-fleur van de Franse literatuur aanbood. Monnier gaf ook een tijdschrift uit, ‘Navire d’Argent’, waarin ze o.m. werk van anglo-amerikaanse auteurs in vertaling publiceerde.

Eén van de literaire expats was de Ier James Joyce, die er neerstreek na in Triëste en Zurich gewoond te hebben. Op de herinneringsplaat op het huis waar vroeger ‘Shakespeare and Company’ gehuisvest was, staat: ‘En 1922 dans cette maison Melle Sylvia Beach publia ‘Ulysses’ de James Joyce’. De uitgave van deze roman, die omwille van zogenaamd obscene passages geen genade vond bij Britse uitgevers, in Parijs in het Engels was ongetwijfeld haar belangrijkste wapenfeit. ‘In de jaren twintig en dertig hoorde een bezoek aan ‘Shakespeare & Co’ om ‘Ulysses’ te kopen evenzeer tot een verblijf in Parijs als het beklimmen van de Eiffeltoren’, schrijft Joycekenner Geert Lernout. Een Franse vertaling zal pas in 1929 worden uitgegeven door‘La Maison des Amis du Livre’.

De dynamiek van beide boekhandels tegenover mekaar maakte van de rue de l’Odeon of Odéonia, zoals het wel eens werd genoemd, gedurende jaren een soort vrijhaven voor auteurs als - hoewel niet noodzakelijk in dezelfde periode - Ezra Pound, T.S. Eliot,

2 8 COLUMN

dng2_v2.indd 28

29/05/17 17:19

De ‘Shakespeare & Co’ die je vandaag nog vindt, in de rue de la Bûcherie naast de Seine, heeft niets te maken met zijn historische voorganger. De naam van deze weliswaar unieke Engelstalige boekhandel is een hommage aan Beach. George Whitman, die een halve eeuw geleden de winkel opende is intussen overleden, maar zijn dochter, Sylvia Beach Whitman (sic) zet de zaak verder. Met wat geluk kun je er in de antiquarische af-

column

James Joyce, Sherwood Anderson, Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, Valery Larbaud, Thornton Wilder, André Gide, Guillaume Apollinaire, André Breton, Aragon, Philippe Soupault, Samuel Beckett, enz.. Sylvia en Adrienne waren voor hen de onvermoeibare kruisbestuivers, raadgevers, bemiddelaars en desnoods een sociale opvang.

deling de originele ‘Ulysses’ kopen voor een slordige 25 000 euro.

GERTRUDE STEIN

Nu gaan we van Odéonia naar de rue de Fleurus. We moeten gewoon door de naburige Jardin du Luxembourg wandelen en we zijn er. Nog geen kwartier. Aan de gevel van nr. 27 hangt een plaat met volgende tekst: ‘Gertrude Stein, 1874-1946, écrivain américain, vécut ici avec son frère Léo Stein, puis avec Alice B. Toklas, elle y reçut de nombreux artistes et écrivains de 1903 à 1938’. Zeggen dat Gertrude en haar broer meer dan welstellend waren is een sterk eufemisme; zij leefden te midden van een schilderijencollectie met werk van o.m. Renoir, Picasso, Matisse, Toulouse-Lautrec, Bonnard, Cézanne en Gris. Gertrude ontmoette in 1907 Alice, ook

Amerikaanse. In 1910 trok zij in bij de Steins.

Broer Leo verhuisde in 1914 naar Italië en de uitzonderlijke collectie werd verdeeld, maar de modernisten bleven hoofdzakelijk in de rue de Fleurus.

Gertrude Stein genoot toen al bekendheid als schrijfster en hoorde ook bij de bezoeksters van Beach boekhandel. Eén van haar bekendste werken ‘The Autobiography of Alice B. Toklas’ - in feite haar eigen autobiografie gezien door de ogen van Alice - zal pas in 1933 verschijnen. Het beroemde salon in de rue de Fleurus heeft volgens Stein zijn ontstaan te danken aan Matisse die al eens iemand meebracht om zijn schilderijen te tonen: ‘Matisse brought people, everybody brought somebody, and they came at any time and it began to be a nuisance, and it was in this way that Saturday evenings began’. Ze wilde met haar salon vooral kunstenaars en schrijvers confronteren en het modernisme in literatuur en beeldende kunst stimuleren. Alice fungeerde daarbij als gastvrouw en hield zich met de vrouwen van de kunstenaars bezig. In die periode was er een explosie van nieuwe modernistische stijlen: voor de Eerste Wereldoorlog ontstonden fauvisme, cubisme, futurisme, expressionisme en abstracte kunst; het dadaisme vond pas rond 1920 zijn weg naar Parijs en het eerste surrealistisch manifest werd in 1924 gepubliceerd. Onder haar genodigden bevonden zich de meeste reeds genoemde bezoekers van ‘Shakespeare & Co’ - hoewel sommigen niet welkom waren - en verder, naast vele anderen, de kunstenaars Pablo Picasso, Georges Braque, André Derain, Marie Laurencin, Henri Rousseau, Henri Matisse en Joseph Stella, evenals de schrijvers René Crevel, Max Jacob en Guillaume Apollinaire.

Zij incarneerden in grote mate deze nieuwe -ismen.

Stein had zelden een goed woord over voor andere succesvolle schrijvers. Zo keerde ze Sylvia Beach nogal kwetsend de rug toe omwille van haar vriendschap met Joyce en de publicatie van ‘Ulysses’. Nadat Joyce in Parijs uit beeld was werden de banden terug aangehaald.

Veel van de grootste schrijvers en kunstenaars van vorige eeuw zijn schatplichtig aan deze vier vrouwen; zij hebben bij hen steun en een thuishaven gevonden in een broeikast van nieuwe creatieve ideeën.

George Antheil klimt naar zijn apartement n°12 Rue de l'Odéon

2 9 COLUMN

dng2_v2.indd 29

29/05/17 17:19

DE “PLATTE LANDER” Ooit was ze boerendochter, mijn oudtante.

Toen ze trouwde verhuisde ze naar het hedendaags Brussels Hoofdstedelijk Gewest, zeg maar Koekelberg. Binnen de kortste keren kon ze geen koe van een kalf meer onderscheiden. Het scheelde geen haar of ze zei bij het zien van een kat, “c’est quel animal là-bas?” want, jawel, aan het Frans waagde ze zich ook in een mum van tijd. Tante ontving ons glorieus en copieus in haar chique flat, maar naar het platteland kwam ze niet meer op bezoek. Ze noemde ons steevast “platte landers”, alluderend op onze manier van spreken die volgens haar veel te luid en te “plat” was. Tot aan haar dood geloofde zij dat haar familie op het platteland in bouwvallige boerderijen woonde, met een mesthoop aan de deur en omringd door koeien.

Maar, beste tante, hier lopen meer paarden dan koeien in de wei. Op zondag zelfs op straat! In onze omgeving staan grote villa’s in nieuwe woonwijken op kleine percelen grond. Tweeverdieners hebben namelijk geen tijd om in de tuin te werken. Wie hier wel de tijd én het geld voor heeft, woont in nog grotere villa’s op riante percelen en neemt vervolgens een tuinman in dienst. Allen hebben ze de neiging om hun eigendom af te bakenen met hoge hagen, soms in dubbele rijen. Ze hebben iets te verbergen en blijven liefst verborgen. Rijk woont graag naast rijk en zo verstaan ze elkaar. In de dorpskernen wordt er verbouwd dat het een lieve lust is. Zowel herenhuis als rijtjeshuis wordt in spoedtempo verbouwd tot appartement, klein met laag plafond, knus en gezellig zullen we maar zeggen. Dat heeft tot gevolg dat nu ook de dorpskern zijn ‘spitsuur’ kent. In de smalle straten rijgen files de afstand naar werkplek en school stapvoets aan elkaar. Op de tussenwegen, van dorp naar dorp of stad, wordt ons het zicht op het achterliggend land onthouden door de lintbebouwing, waar we nu al een paar decennia op kafferen, maar niets aan doen. Let op, het kan er mooi wonen zijn, tenminste aan de weidse kant. Al valt het mij op dat ook dat uitzicht vaak aan de eigenaar wordt onttrokken door hagen en struiken of serres, duiventillen en tuinhuizen in alle vormen en maten. Aan de voordeur blazen de uitlaatgassen dan weer in durend geraas naar binnen.

Wie langs steenwegen woont moet er het

zicht op de daar alom tegenwoordig spuuglelijke winkelketens voor lief bijnemen.

Originaliteit lijkt wel een schending van de mensenrechten. Onze shoppende en hoppende maatschappij blijkt daar niet over te vallen. Misschien moeten we eens prijzen uitreiken aan architectonische initiatieven die de ééntonigheid doorbreken, en vindingrijke winkeliers belonen.

We leven in een economisch systeem dat voor ‘aanbod’ pleit waar ‘vraag’ is. Dat komt de Vlaming met zijn spreekwoordelijke ‘steen in de maag’ goed uit. We verwarren ‘groei ’met verstening en betonnering. We groeien toe. In grond en gracht. In hart en nieren.

Hebben we er wat op gevonden door tegen 2040 het K.I. te verhogen voor de riant wonende ’platte lander’? Ik denk het niet.

Die zal graag betalen, zijn status en rijkdom zien verhogen en zijn eigendom goed onderhouden. Als poging tot vermogensbelasting voldoet het allerminst.

Verkavelingen zouden enkel nog mogen uitbreiden rond de dorpskernen, op nog kleinere percelen , het liefst in de hoogte …

Kijk dan, het beton groeit toch in de Sky Line van de buiten!

En het fileprobleem ? Ach, denkt de planoloog, ouderen rijden nu al gezwind op de elektrische fiets, richting cafétaria. Tegen 2040 zijn ze dood of verongelukt. Misschien hoopt men erop dat het fileprobleem vanzelf zal verdwijnen dankzij de gerobotiseerde banen… of is het geloof in de vooruitgang zo groot dat men het verplaatsingsprobleem opgelost ziet door racket-aangedreven individueel rondvliegende mensen met een rugzakje als besturingssysteem?

Neen, met de file heeft de ‘betonstop’ niets te maken, evenmin met natuurbehoud of ons zicht op open ruimte. Het draait hem om de kosten. De prijs voor de infrastructuur. De economie.

Zal het de lintbewoner zijn die het gelag betaalt? Die met de ‘open ruimte’ aan zijn achterdeur, waarvan sommigen -ik geef toe, weinig- nog ‘het goede leven’ proeven van het zelfvoorzienend telen en kweken. Of duiven houden. Of zal het de winkelketen zijn met zijn gigantisch betonnen parkeerterreinen? We zullen goed moeten toezien.

Het ‘natuurlijk landschap’ tante, moet ik

gaan zoeken in de onbezoedelde gebieden waar Vlaanderen zo arm aan is, of in verre bestemmingen. Maar hier en daar valt nog te genieten van kleine stukjes groen, ook al is de mensenhand er met snoeimes en maaier langsgegaan. Het hangt een beetje af van het seizoen. In mei bijvoorbeeld, ben ik nog blij een “platte lander” te zijn.

Net als jij tante, zal ik ooit wellicht in de stad gaan wonen…maar de stad zal nooit in mij wonen.

Anita

3 0 COLUMN

dng2_v2.indd 30

29/05/17 17:19

GENTSE FEESTEN JULI 2017

VR 14

ZA 15

ZO 16

MA 17

DI 18

WO 19

DO 20

VR 21

ZA 22

ZO 23

Literair zomer lief

Bekende lezers kiezen een literair fragment dat hen raakte. Hun geliefde auteurs antwoorden. Kom luisteren naar hun gesprek over boeken, schrijvers, leven, lezen, zomer, dat wat raakt en blijft hangen.

JULI

LITERAIRZOMERLIEF.BE

16

CHRISTOPHE VEKEMAN AUTEUR

ANN DE BIE JOURNALIST

17

KOEN PEETERS AUTEUR

BAMBI CEUPPENS

18

LARA TAVEIRNE AUTEUR

JORIS HESSELS

19

HELEEN DEBRUYNE AUTEUR

MAARTEN BOUDRY

20

STEFAN HERTMANS AUTEUR

KADIR BALCI

21

JOKE VAN LEEUWEN

WOUTER VAN BELLINGEN POLITICUS

22

KADER ABDOLAH AUTEUR

MEYREM ALMACI

POLITICUS

23

JEROEN OLYSLAEGERS AUTEUR

WILLEM WALLYN

SCENARIST

LOCATIE DATUM & UUR TICKETS ORGANISATIE INFO

AUTEUR

ANTROPOLOOG

ACTEUR

FILOSOOF

REGISSEUR

het Huis van Oombergen (KANTL), Koningstraat 18, Gent van 16 tot 23 juli - 12 uur inschrijving leden vermeylenfonds via www.vermeylenfonds.be Literair zomerlief is een organisatie van het Vermeylenfonds, de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL), en Trefpunt vzw www.literairzomerlief.be

VERMEYLENFONDS

dng2_v2.indd 31

29/05/17 17:19

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig.

En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

32

dng2_v2.indd 32

29/05/17 17:19