dng 3/2016 magazine Vermeylenfonds

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS SEPTEMBER - NOVEMBER 2016 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

FEMINISME De eerste feministische golf aan het eind van de 19de en begin van de 20ste eeuw was gericht op gelijke rechten en stemrecht voor vrouwen. De tweede golf vond plaats in de jaren ’60, ’70 en ’80 en betekende een breuk met het huisvrouwplaatje, seksuele bevrijding, gelijk betaald werk en een gelijkwaardige positie in het maatschappelijke leven. De derde golf speelde zich in de jaren ’90 af en kreeg een meer individuele invulling. Elke vrouw beslist voor zichzelf wat feminisme is (ook wel het do it yourself feminisme genoemd). In België verwijst men met de derde golf ook wel naar de moslima’s die in ons land zijn komen wonen en hun eigen emancipatiestrijd voeren.

Sommige vrouwen spreken inmiddels van een vierde golf. Maar klopt dat wel? Is die er of niet? Of is het feminisme nooit echt weggeweest? De media blijven vol lopen met berichten en opiniestukken over de empowerment van de vrouw, de strijd voor gelijke lonen, seksueel misbruik, seksistische uitspraken, …

Wij legden alvast enkele krantenkoppen van het laatste jaar voor aan Catherine Ongenae, journaliste, columniste en feministe.

Hoe staat zij tegenover de gebeurtenissen in onze actualiteit? Een verduidelijking van een vrouw die zich niet zomaar laat stigmatiseren, getuige ook haar boek #Seksisme. Nee, wij overdrijven niet.

Een nummer over vrouwen die het opnemen voor hun verdrukte seksegenoten, getuige ook onze rubriek De Recensent, waarin u kan lezen over het bekende werk van journaliste Mona Eltahawy - Hoofddoek en Maagdenvlies - en van de Nederlandse politica en feministe Anja Meulenbelt.

En net in dit dng-nummer kondigen wij ook het pensioen aan van onze directeur Johan Notte. Meer daarover vindt u hiernaast op p. 3 alsook in onze middenkatern, die wij volledig aan hem wijden.

Caroline De Neve

SYMPATHIE SPONSORS

SEPTEMBER - OKTOBER - NOVEMBER 2016

04 STANDPUNTEN 04 Het nieuwe feminisme 08 Laten we allemaal feminsten worden

11 BOEKEN 14 AGENDA 16 AFSCHEID VAN JOHAN 20 HET RAADSEL VAN JEAN PAUL 22 VERSLAGEN 24 GEDICHT

¬ Peter Benoy

26 BV

¬ Denise Vandevoort

28 COLUMN

¬ Peter Benoy

COLOFON

edito

En dan hebben we voor u nog de bijzondere Chimamanda Ngozi Adichie, een Nigeriaanse auteur die het pamflet We should all be feminists schreef, gebaseerd op een TED-toespraak die zij in 2012 gaf op een congres over Afrika. In Zweden werd het boekje gratis onder 16-jarigen verdeeld.

INHOUD

Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel. 09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

DE NIEUWE GEMEENSCHAP: driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Matilde Dierickx, Koen Goethals, Roland Laridon, Johan Notte, Paul Pataer, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet, Elisa Van Houte en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

ABONNEMENT 15 euro (4 nummers).

LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Reknr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

JOHANS BOEKSKEN

G V

D …

14

Intussen werk ik al zes jaar op onze dngredactie. In die tijdsspanne verzorgde je 24 BV*’s (rubriek Bekende Vermeylenfondser) en werkten we samen aan de eindredactie van elk blad. Niet alle nummers waren even simpel en soms was er stress, een communicatiefout, of nog erger: een dt-fout.

873

We overleefden het allemaal in peis en vree.

favoriete boek: De Wandelende Jood Beste Johan, Zoveel interviews heb je afgenomen, zoveel dng’s heb je gemaakt, lang voor ik op de redactie kwam werken. ‘Ons boeksken’, zei je steeds. Zo sprak je over alles in het Vermeylenfonds. Na 38 jaar is niet alleen dng, maar heel het Vermeylenfonds een deel van jou geworden. Je bent er thuis.

5

Johan, ik ben blij dat je - ondanks je vertrek als directeur - niet als redactielid afzwaait. Het is fijn dat je je nog wil inzetten voor ‘ons boeksken’ en ik hoop dat je dat nog een tijdje wil doen. Er staan nog vele Vermeylenfondsers te wachten, en bovendien maken we er ook nog bij.

Met de hele dng-redactie wil ik je bedanken voor je harde werk, bloed, zweet en tranen, en verwelkom ik jou opnieuw in ons midden voor nog een reeks onuitwisbare dng’s.

AVF-REIS

POLEN Met bezoek aan Gdansk – Torun – Poznan - Warsaw– Krakau & omgeving- Auschwitz Van 3 tot 11 april 2017 (9 dagen / 8 nachten) PRIJS: 1.425,00 euro (inbegrepen: thuisophaling, Lijnvlucht Brussel – Gdansk en Krakau-Brussel met LOT, Luxe touringcar voor de uitstappen ter plaatse, Nederlandstalige begeleiding/gids gedurende het volledige verblijf, hotels in tweepersoonskamer op basis van half pension, uitstappen en ingangstickets, audioguidsysteem, Btw, luchthaventaksen en garantiefonds) – Toeslag single: 270,00 euro

Bedankt!

Caroline

#152

Met dng, languit ‘de nieuwe gemeenschap’ heb je een hele weg afgelegd. Je hebt er veel energie in gestoken om het telkens weer op een hoger niveau te tillen, en dat is duidelijk ook gelukt. Over het algemeen krijgen we goede punten voor ‘ons boeksken’, we worden graag gelezen en weten interessante thema’s aan te boren. Mede dankzij jou.

INLICHTINGEN EN HET VOLLEDIGE PROGRAMMA: opvragen bij Johan Notte, 0476 50 93 83 of jnotte@vermeylenfonds.be

WWW.VERMEYLENFONDS.BE 3 EDITO

Roger Hespel © Amsab

HET NIEUWE

feminisme?

Het feminisme is terug van nooit echt weggeweest. Een nieuwe generatie strijdvaardige vrouwen laat onbeschroomd van zich horen. Internationaal trekken vrouwen zoals Caitlin Moran, Leah Dunham & Mona Eltahawy de aandacht met hun feministische boodschap. In België is het onder meer Cathérine Ongenae die het mooie weer maakt. Vorig jaar verscheen #Seksisme. Nee, wij overdrijven niet, een bundeling essays waarin zij samen met 12 andere feministes nagaat op welke manier seksisme zit ingebakken in onze samenleving. Opvallend is dat het nieuwe feminisme zeer heterogeen is, iets dat ook weerspiegeld wordt in dit boek. Tijdens een gesprek in boekhandel Het Paard van Troje licht Cathérine Ongenae haar visie toe.

Cathérine Ongenae: “Het pluralistisch feminisme vind ik heel belangrijk. We moeten zowel iemand die ideologisch links te situeren valt als iemand die ondernemer is een platform geven. Ze moeten hun feminisme vorm kunnen geven zoals zij dat willen. Maar dat is niet evident.

Tegenwoordig word je altijd in een hoek geduwd. Soms vinden mensen het moeilijk mij te plaatsen. Is zij nu links? Is ze nu rechts? Als iets niet door de beugel kan, zal ik dat niet proberen te duiden vanuit een politieke ideologie maar zal ik vertrekken van de mensenrechten. Mensenrechten hebben vooralsnog geen politieke strekking.”

ongelijkheid. Mensen pikken het niet langer.

En in de slipstream daarvan wordt ook seksisme niet meer gepikt.

Werd dat dan vroeger wel gepikt? Voor een groot deel wel omdat we allemaal moesten aanvaarden en geloven dat de strijd gestreden was. Vrouwen hadden dezelfde rechten en kansen als mannen, en als een vrouw die niet had, dan was het haar eigen schuld. Dat was een mythe die voortdurend werd verspreid. Het andere dat ons werd aangeleerd, was dat we sterk moesten zijn.

Sterke vrouwen zagen niet. Sterk zijn werd gelijkgesteld aan zwijgen en doordoen.

Vrouwen zijn nog altijd sterk, maar als je het internationaal bekijkt - kijk naar Caitlin Moran en Lena Dunham- , is de feministische strijd er ook één tegen dat ideaalbeeld van de sterke vrouw. Een strijd voor recht op neuroses, recht op harige oksels, op niet altijd mooi te hoeven zijn en te voldoen aan een ideaalbeeld.”

stand.

Laten we even kijken naar het feminisme vandaag. Tien jaar geleden werd het feminisme nog dood verklaard. Nu is het hip & trending. Hoe verklaar je die revival?

Cathérine Ongenae: “Die revival, ik denk dat dat veel te maken heeft met een grotere tendens. De indignados, de 99% … Ik denk dat je die echt wel kan kaderen in die grotere mondiale verontwaardiging over onrecht en 4 STANDPUNTEN

Feminisme gaat over meer dan alleen het bestrijden van de ongelijke verhoudingen

Oekraïense activiste Inna Shevchenko samen met andere omstreden Femen activisten tijdens een optocht in Parijs in december 2012 © citizenside.com

tussen man en vrouw. Er is een bepaalde stroming die - als je dan toch strijdt voor de gelijkheid van alle mensen -ervoor pleit de term feminisme te vervangen door equalisme. Wat is jouw mening hierover?

Cathérine Ongenae: “Goh … Uiteindelijk moet je de dingen bij naam kunnen noemen. Ik ben voor equalisme, maar uiteindelijk kan je die strijd niet in zijn totaliteit voeren en moeten mensen hun strijd kiezen. Maar het inzicht dat racismebestrijding, de vredesbeweging en de vrouwenbeweging allemaal samen horen, komt uit de tweede feministische golf.

Noem het humanisme, noem het equalisme, mij maakt het allemaal niet uit. Zolang de naamsverandering er niet is om toch maar van die femi- af te geraken. Het feminisme zou een minderwaardige naam zijn omdat de term vrouwelijk is. Neen, het gaat over vrouwen én mannen. Moet het dan toch weer een andere naam krijgen om meer sexy te zijn? Doe nu eens gewoon met die naam wat ermee gedaan moet worden. En doe hem eer aan.”

Een vraag die ik mezelf stel. Ik beschouw mezelf als feminist, maar ik vind het nogal aanmatigend als mannen zich feminist verklaren. Is dat een gevoel dat fout zit bij mij? Hoe sta jij daar tegenover?

Cathérine Ongenae: “Ik heb daar eigenlijk geen problemen mee, maar het moet natuurlijk wel kloppen. Je ziet veel soorten mannelijke feministen. Als Wouter Beke zegt feminist te zijn, maar tegelijkertijd aan de abortuswetgeving morrelt, dan kan je daar vraagtekens bij zetten. Dat betekent niet dat hij het niet meent, maar wel dat hij vanuit zijn ideologie meent de zelfbeschikking van de vrouw te moeten terugdraaien door de foetus rechten te geven. Dat is een kwalijke zaak.

Maar ik vind het wel goed dat mannen ervoor uitkomen, omdat je dan de dingen kunt benoemen en de discussie kan aangaan.

Als Wouter Beke niet zegt hoe hij het ziet, kan je hem er ook niet over aanspreken. Hoe meer visies je hoort, hoe meer je het in kaart kan brengen.

Want hoe je het ook draait of keert, het zijn altijd mannen geweest die het beter hebben gemaakt voor vrouwen, het zijn mannen die hebben toegestemd dat er stemrecht voor vrouwen kwam. Zij hadden alle macht.

Het zijn mannen geweest die die macht democratischer hebben gemaakt.”

Jouw boek is vorig jaar verschenen.

Regelmatig werd hierin naar actuele thema’s verwezen. Ondertussen is het een bewogen jaar geweest op feministisch vlak.

5 STANDPUNTEN

Daarom wil ik je een aantal krantenkoppen voorleggen om ze met jou te bespreken.

Uitgelekte mail Duitse politie: golf van seksueel geweld overspoelt zwembaden (De Morgen, 4 juli 2016)

Dit bericht deed me denken aan de incidenten in Keulen met oudjaar omdat het hier ook gaat over groepen mannen van andere culturen die individuele meisjes insluiten. Dit fenomeen is voor de eerste keer onder de aandacht gekomen tijdens de betogingen op het Tahrirplein en is nu overgewaaid naar Europa. Hoe moet je daarmee omgaan als uitbater van zo’n zwembad?

Cathérine Ongenae: “Je kan niemand op basis van zijn kleur weigeren, maar je moet vanaf het begin heel duidelijk maken dat dit niet door de beugel kan.

Nu, ik weet niet of het een hoax is of niet, maar in het Verenigd Koninkrijk zou er een moslimjongen van 18 zijn vrijgesproken van aanranding omdat hij niet wist dat dat niet mocht. Volgens zijn cultuur mocht dat wel. Hiertegenover heb ik nul tolerantie.

Het kan me niet schelen welke cultuur het is. De mensenrechten primeren. (Nvdr: Het

archiefbeeld de Volkskrant 'nee betekent nee' op de rug van een demonstrant tegen seksueel geweld in Kaapstad copyright AFP

blijkt geen hoax te zijn. In 2013 ging Adil Rashid, een 18-jarige moslim uit het Engelse Birmingham, vrijuit nadat hij een 13-jarig meisje had verkracht. Hij zei in de rechtbank dat hij op een islamitische school had geleerd dat vrouwen waardeloos zijn.)”

Enig cultuurrelativisme is hier niet op zijn plaats.

Cathérine Ongenae: “Nee, nee, nee. Echt niet. De blanke mannen mogen niet, maar de anderen wel. Dat gaat niet. Elke vrouw moet gerespecteerd worden.

En hoe moet je dat aanpakken? Opnieuw door het bespreekbaar te maken. En dat is heel moeilijk. Want ze roepen al snel moord en brand. Dan ben je zogezegd aan het stereotyperen. Maar dat heeft niets met stereotyperen te maken. Iedereen moet vrouwen respecteren. En je moet niet naar elkaar beginnen wijzen, want dat is speelplaatsgedrag.”

Dat doet me denken aan iets dat de Egyptische feministe Mona Eltahawy de Europese progressieven verwijt. Zij hekelt hun stilzwijgen van vrouwenonderdrukking in het Midden-Oosten.

Cathérine Ongenae: “Omdat de progressieven hopen dat die houding hen stemmen zal opleveren. Dat is vreselijk.

Het lichaam van een vrouw is niet zo heel

belangrijk als het om extra stemmen gaat.

Om die reden word ik heel kwaad op een aantal sp.a’ers, niet allemaal, want intern is daar wel discussie over. Kijk maar naar Patrick Janssens en zijn hoofddoekenverbod. Dat was niet de beste oplossing, maar hij probeerde tenminste een oplossing te zoeken en het probleem bespreekbaar te maken. Het feit dat je daar niet mag over spreken, vind ik eigenlijk beangstigend. Ook op die manier wordt er gerammeld aan de vrije meningsuiting en het vrije denken. Aan alle principes van de verlichting waar we zo hoog mee oplopen, maar die relatief blijken te zijn als het over vrouwen gaat. Dat religieus seksisme en het stilzwijgen ervan vind ik moeilijk.”

Hier zit natuurlijk een spanningsveld.

Mensen die zich zowel inzetten voor de strijd tegen racisme als voor de feministische strijd komen op dat moment in een spagaat terecht.

Cathérine Ongenae: “Daarom moet je met een koepelbegrip zoals equalisme - waar alles onder valt - oppassen. Dat maakt het moeilijk om dingen te benoemen. Kritiek hebben op religie is niet hetzelfde als kritiek hebben op etnie of op culturele afkomst.

Je mag bij wijze van spreken nonnen op de brandstapel zetten, maar over joden en moslims zou je moeten zwijgen. Komaan, dat kan je niet maken. Ik vind dat je moet 6 STANDPUNTEN

kunnen zeggen dat religieus of cultureel geïnspireerd seksisme niet kan. Punt.

Maar er worden weer een aantal nieuwe taboes geïnstalleerd. We waren nog niet van alle taboes verlost of er komen er weeral nieuwe bij.”

Erdogan zet Turkse vrouwen aan minstens drie kinderen te hebben (De Morgen, 5 juni 2016)

De uitspraken van Erdogan zijn heel bepalend voor hoe Turkse mannen naar vrouwen kijken. Twee jaar geleden liet hij optekenen dat vrouwen aan mannen gelijkstellen tegennatuurlijk is. Nu zegt hij dat vrouwen minstens 3 kinderen moeten krijgen, want anders verzaken ze aan de mensheid en zijn het geen echte vrouwen.

Dat zijn toch wel straffe uitspraken.

Cathérine Ongenae: “Ik heb daar geen woorden voor. Echt niet. Ik vind dit heel beangstigend. Hoe vaker dit herhaald wordt, hoe natuurlijker dit gaat klinken en hoe sneller je terug komt tot ‘mannen komen van Mars en vrouwen van Venus’. Dit is waar het feminisme zich voor een groot stuk tegen verzet.

Vanuit een machtsstandpunt begrijp ik zijn punt wel, hoor. In Europa wordt er anderhalf

kind per gezin geboren, terwijl moslims zich twee keer zo snel voortplanten. Dat is deel van een langetermijnplan. Dat is gewoon geopolitiek. Vanuit een leidersstandpunt heb je volk nodig, en dat volk moet zich voortplanten. Ik snap dat, maar ik ben het er totaal niet mee eens, natuurlijk.”

In België heeft 70 % van de stemgerechtigde Turken op Erdogan gestemd.

Moeten we ons daar zorgen over maken?

Cathérine Ongenae: “Natuurlijk moeten we ons daar zorgen over maken. Vrouwen zijn wel gelijk aan mannen. Dit is plat populisme dat geslikt wordt door mensen die niet hebben leren nadenken. Dat doet me denken aan het motto van de Vredeseilanden. “Geef een man een vis, en hij heeft voedsel voor één dag. Leer hem vissen en hij heeft voedsel voor zijn hele leven.” Leer de mensen denken, leer ze zelf informatie zoeken en hun conclusies trekken. Zolang dat niet gebeurt, slikken mensen dat.”

Fernand Huts: 'Veel jongeren willen niet meer ondernemen. Dat ligt gedeeltelijk aan de rol van de moderne vrouw.'

(Trends, 15 juni 2016)

Een andere macho dan, Fernand Huts.

Hij lijkt blijkbaar niet te beseffen dat zijn uitspraken seksistisch zijn.

Cathérine Ongenae: “Nadien is hij wel een beetje bijgedraaid. Een journaliste van De Afspraak is toen bij hem langs geweest en vroeg hem hoe het dan met vrouwelijke ondernemers zat. Waarop hij zei dat wat hij bedoelde was dat een ondernemer maar beter gesteund wordt door zijn gezin. Ook als vrouwelijke ondernemer ga je niet ver springen als je partner geen deel van de taken thuis runt. Hij heeft zich toen dus wel herpakt.

Maar ja, die man zit in die ouderwetse rollenpatronen. Zijn vrouw was een magistrate en is zelf gestopt met werken omdat twee carrières in één gezin niet samengingen. Dat zegt alles”.

Is het nastreven van een carrière - het streven naar de bovenste plaats in de hiërarchie - geen typisch gedrag van alfamannen, dat vrouwen onder het mom van emancipatie is opgedrongen?

Cathérine Ongenae: “Er is het systeem van de hiërarchie, maar er zijn ook andere systemen. Je hebt een meer horizontaal systeem, waarbij carrière meer wordt gezien als een proces van bijleren. Dan vind ik carrière geen slecht woord.

Dus goh, opgedrongen, er zijn vrouwen die zich daar perfect aan weten aan te passen en de ladder volgens de regels beklimmen om er te geraken.”

Maar die bestempelen zich vaak niet als feministes.

Cathérine Ongenae: “Nee, die zijn one of the boys, hé. En die hebben ook perfect geleerd die mannentaal te spreken en hebben zich daaraan aangepast. Maar is hen dat opgedrongen? Ik denk gewoon dat - of dat nu vrouwen of mannen zijn - dat systeem hen ligt. Ik denk dat je eerder dat systeem in vraag moet stellen. Waarom hechten we alleen belang aan de hoogste post? Ik zou liever hebben dat dingen gewaardeerd worden om wat ze zijn. Dat ze niet getoetst worden aan die ene norm, maar dat er verschillende kleine normen zijn.”

Seksuele intimidatie aan UGent: ‘Verhaal beperkt zich niet tot één professor’ (De Standaard, 13 juni 2016)

Laten we het even hebben over academische carrières en seksuele intimidatie. In Gent wilt de rector het probleem aanpakken door een externe commissie met drie vrouwelijke managers in het leven te roepen. Is dat de ideale aanpak?

Cathérine Ongenae: “Externen onderzoek laten voeren, wordt nog gedaan. Een externe commissie is nodig omdat er bij een interne commissie te veel bias kan zijn.

Elkaar beschermen heb je met zo’n externe commissie niet.

Het gaat op de universiteit niet alleen over seksuele intimidatie, maar ook over gebrek aan carrièremogelijkheden omdat een vrouw weleens zwanger zou kunnen worden.

Het gaat over dat sluipend seksisme. Een vrouwelijke filosofe die op de gang een oudere mannelijke collega tegenkomt die opmerkt dat ze nu ook al vrouwen toelaten.

Dat soort zaken.

Ik zou niet weten wat het alternatief is om grensoverschrijdend gedrag te onderzoeken.

Het zal wel hopelijk een waarschuwing zijn 7 STANDPUNTEN

aan de betrokken partijen om niet meer te doen alsof de hele dansvloer van hen is.

Er moet meer over gepraat worden. Nu, er zijn klokkenluiders nodig geweest om het zwijgen te doorbreken.”

Je moet natuurlijk ook durven de stap te zetten om erover te praten.

Cathérine Ongenae: “Maar je durft vaak niet omdat de klokkenluider toch gestraft wordt. Die krijgt heel veel shit over zich heen. Als je iets zegt, dan is de eerste vraag wat jij dan hebt gedaan. Te veel gedronken misschien? Dan gaat het weer over signalen.

Misschien moet die professoren de les gespeld worden. Het is niet omdat zij seks zien, dat er seks wordt bedoeld. Heel vaak gebeurt grensoverschrijdend gedrag omdat iemand een invitatie ziet die er geen is.”

Tot slot, welke boodschap zou je onze leden nog willen meegeven.

Cathérine Ongenae: “Dat vrouwen zich minder moeten schamen om hun mond open te doen als ze iets niet oké vinden.

Zeg gewoon wat er op je lever ligt. Ben je dan verkeerd, dan kan je nog zeggen dat het misschien wat overdreven was.

En aan mannen, luister als er iets gezegd wordt. Ook bij onlinediscussies vraag ik me af of ze wel hebben gehoord wat ik bedoel.

Elke keer moet je het onderste uit de kan halen om je punt te maken." #Seksisme. (Nee, wij overdrijven niet!) werd uitgegeven bij Uitgeverij Polis.

ID CATHERINE ONGENAE is freelancejournaliste, columniste en antropologe.

Ze stond mee aan de wieg van publicaties als DM Magazine en DM Wax, en schrijft onder meer voor Knack, Feeling en weekend.be . Op haar website www. catherineongenae.com vind je een selectie uit haar werk terug. Ze geeft lezingen over seksisme, en is te boeken via haar website. (© Carmen De Vos)

DE FINALE SLAGZIN VAN DE WESTERSE VROUWENSTRIJD?

LATEN WE ALLEMAAL

feministen

Als een mooi geschenk voor ons allen, progressieven van allerlei aard en hun jonge nakomelingen, vanuit het nog steeds zo onbekende Nigeria, uit het nog onbekendere Afrika.

Als een vinnige oproep vol humor, geschreven vanuit haar dagelijks leven, dat oh zo vergelijkbaar blijkt met het onze, hier in dit eertijds zo zelfbewuste Europa, dat nu worstelt met zijn eigen toekomstvisie. Als een handreiking.

ID CHIMAMANDA NGOZI ADICHIE Geboren op 15 september 1977 in Abba, Nigeria. Als 5de uit een gezin van 6. Liep school in Nsukka, Nigeria en vanaf haar 19de: Universiteit (Communicatie) in John Hopkins, Maryland en (Creative Writing) in Yale, Connecticut, VS. Eerste roman: Purple Hibiscus in 2003.

Half of a Yellow Sun in 2007. The Thing around your Neck short stories in 2009. Haar derde roman Americanah kwam uit in 2013.

We should all be Feminists verscheen in December 2014. Ze woont afwisselend in Nigeria en in de VS, is recent getrouwd en heeft een kindje.

We should all be Feminists is de titel van het meeslepende pamflet van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie. Dat eigenlijk een toespraak is in de cyclus van de bekende TEDxEuston jaarlijkse congressen over Afrika uit 2012.1 Wat vertelt ze ons?

"Okoloma was in mijn kinderjaren een van m’n beste vrienden. Hij woonde in mijn straat en lette op me als een grote broer: als ik een jongen leuk vond, vroeg ik Okoloma om zijn mening. Okoloma was grappig en intelligent en droeg cowboy-laarzen met een puntige tip.

Toen zijn vliegtuig neerstortte in december 2005 stierf Okoloma. Het is nog steeds moeilijk voor me om onder woorden te brengen wat ik toen voelde. Met Okoloma kon ik heerlijk discussiëren, ik kon met hem lachen en serieus praten. Hij was ook de eerste die me een feministe noemde.

Ik was bijna veertien. We zaten bij hem thuis, en maar argumenteren, vol halfbakken kennis uit boeken die we hadden gelezen. Ik herinner me niet waarover het in dit geval precies ging. Maar ik dramde door en gaf niet op en Okoloma bekeek me en zei: “Wil je iets weten: jij bent een feministe.’

8 STANDPUNTEN

Het klonk niet als een compliment. Aan zijn toon te horen had hij net zo goed kunnen zeggen: ‘Jij bent voor de terroristen."

"Ik wist niet wat het woord feministe feitelijk betekende. En ik wou niet dat Okoloma wist dat ik het niet wist. Dus ik deed of ik niks gehoord had en argumenteerde verder. Met maar één doel: het thuis zo snel mogelijk in een woordenboek opzoeken."

WORDEN Want al spreekt Chimamanda Ngozi Adichie ons toe en al spoort ze ons aan, deze succesvolle romanschrijfster vertelt.

Wat ze zelf meemaakte wordt een bron van inzichten. Hoe ze afgeraden werd zichzelf een feministe te noemen omdat dit ongelukkige vrouwen zijn want ze kunnen geen man vinden. Omdat feminisme ‘on-Afrikaans’ is, omdat feministen mannen haten maar ook bh’s, blitse lippenstift en Afrikaanse cultuur, zich niet scheren en niks zin voor humor hebben. Net zo ironisch vertelt ze over haar lagere school. Hoe het liep toen ze class monitor wou worden maar, ondanks haar ambitie en slagen in de test, werd uitgeschakeld omdat ze een meisje was. Hoe later, bij het uitgaan in Lagos, de grootste stad van Nigeria, ze onbestaande werd naast de man met wie ze uitging, hoe ze als vrouw alleen in een hotellobby als prostituee beschouwd werd. Hoe ze een kwaad artikel schreef over jong zijn en tegelijk vrouw en hoe dit als dreigend werd ervaren want... een vrouw schrijft niet ‘angry’! Ook over hoe meisjes opgevoed worden met de opdracht steeds bewust te zijn van hoe jongens over hen denken. Hoe jongens aangepord worden om mannelijk te zijn –“masculinity is a hard, small cage and we put boys inside this cage” "We leren jongens bang te zijn voor angst, voor zwakheid, voor kwetsbaarheid We leren ze een masker te zetten over hun eigen ware zelf o o omdat ze, op z’n Nigeriaans gezegd, een straffe man zouden worden. (...)

Maar het veruit meest foute dat we mannen aandoen – door hen het gevoel te geven dat ze hard moeten worden - is dat we ze opzadelen met zeer kwetsbare ego’s. Hoe meer een man zich verplicht voelt straf te worden, des te zwakker zijn ego wordt.

Daarbij bewijzen we de meisjes een nog slechtere dienst want we voeden ze op om die kwetsbaarheid van mannelijke ego’s aan te wakkeren.

We leren meisjes hoe te krimpen, zich kleiner te maken.

We zeggen aan meisjes, “Wees ambitieus, maar niet te veel. Probeer succesvol te zijn, maar niet té succesvol, zo niet word je een bedreiging voor de man. Ben jij de broodwinner in je relatie met een man? Hou dat verborgen, zeker in het openbaar, zo niet ga je hem castreren.” (...)

We houden meisjes onder politietoezicht. We complimenteren ze met hun maagdelijkheid, maar jongens krijgen daar nooit complimenten voor (en ik vraag me af hoe dit in zijn werk gaat, omdat het verlies van de maagdelijkheid toch meestal een proces is dat vraagt om twee mensen van het tegenovergesteld geslacht.) (...)

We leren meisjes schaamte aan. Sluit je benen. Trek iets aan. We geven ze het gevoel dat ze als meisjes bij de geboorte al schuldig waren van iets. Zo groeien meisjes op om vrouwen te worden die geen begeerte mogen bezitten. Die zichzelf de mond snoeren. Die niet kunnen uitdrukken wat ze echt denken."

"En Okoloma had gelijk, die keer, jaren geleden wanneer hij me een feministe noemde.

Ik ben een feministe.

Toen ik, zoveel jaren geleden, het woord opzocht in een woordenboek dan las ik: Feminist: iemand die overtuigd is van de sociale, politieke en economische gelijkheid van de geslachten."

9 STANDPUNTEN

Steeds dichter komt ze in haar betoog bij de essentie: de onderdrukking van vrouwen is een bijproduct van hoe een maatschappij de vrouwen én de mannenrollen bepaalt.

Hoe het in de cultuur ingebakken zit. Maar, zegt ze: “Culture does not make people. People make culture. If it is true that the full humanity of women is not our culture, then we can and must make it our culture.”

En “people” dat zijn u en ik, vrouwen en mannen, jongens en meisjes. En haar slotzin werd:

Mijn eigen definitie van een feminist is een man of een vrouw die zegt: “Ja, er bestaat een probleem met de geslachten en we moeten dat in orde brengen, we kunnen beter”.

Uit eigen ervaring, vol overtuiging en met veel ironie: zo komt Adichie over wanneer ze haar eigen speech brengt2. Hier spreekt een hedendaagse feministe, die tijdens de tweede golf – jaren 70 – nog moest geboren worden, zelfzeker tot de jongeren. In Nigeria en in het Westen.

Intussen werd ze een gerenommeerd auteur, overladen met prijzen en nominaties en vertaald in 31 talen! Ook een parttime popster, jaja, luister maar naar de song ‘Flawless’ van Beyoncé, een regelrechte Lyrical Rap van de meest uitgesproken sexy zangeres van deze tijd.3 Een fragment van Adichie’s toespraak wordt op indringende wijze, wat zeg ik, als met een drilboor in je oor geramd.

Chimamanda Ngozi Adichie echter, in haar romans, lijkt me meer een hedendaagse Anton Tsjechov. Zeer verwant met hem in haar observatie en door haar ogenschijnlijk zacht pratende en redenerende wijze van vertellen. Maar met evenveel dramatische spankracht. Een lijvige, multifocale maar toch delicaat geborstelde schrijfstijl. Dicht in de buurt van die andere sterk historisch bewuste US-auteur Philip Roth.

Hier houdt elke (manke) vergelijking op. Adichie is een fervente zoekster naar de ‘roots’, de oorsprong. In de eerste plaats van diegenen die gemakshalve ‘zwart’ genoemd worden. In de VS dan.

Want in Nigeria bestaat die kleur niet omdat vrijwel iedereen zwart

is.181 miljoen inwoners. Onderverdeeld in zo’n 40 grote en kleinere etnieën. Sommigen daarvan leven in een voortdurend conflict of soms zelfs in oorlog. Denk daarbij aan het IS-achtige Boko Haram - vanuit het islamitische Noorden tegen het Christelijke Zuiden.

Dat Zuiden is dan ook nog verdeeld tussen twee dominante etnieën, de Yoruba in het Westen en de Igbo in het Oosten. Misschien herinneren zich velen de Igbo nog uit de tijd van de rampzalige Biafraanse onafhankelijkheidsoorlog (1967-70). De koloniale erfenis van een nationale onafhankelijkheid geleid door de UK onder UK-voorwaarden (1960). Komt daarbij de ontdekking van een reusachtige aardolievoorraad die middenin dat Biafraanse gebied ligt en beheerd wordt door UK-companies als BP en Shell. Met hen op de achtergrond, in een land geleid door opeenvolgende militaire dictaturen-met-een-schijndemocratie, resultaat: dit verscheurde land levert immens veel armoede en vluchtelingen op en zeer veel emigranten. Waarheen? Naar de VS en naar de UK. En natuurlijk ook naar Europa!

Zo ontstaat er bvb. in de VS een ‘nieuw’ soort zwarten: naast de AfroAmericans de American Africans!

Adichie kent dit alles uit eigen ervaring: het racisme in het dagelijks leven (en in de politiek) is de biotoop waartegen ze vecht maar waaruit ze zich niet losrukken kan. Noch wil. Zij formuleert het zo: “Ras is de erfzonde van de VS. Racisme is het centrale organiserende principe van het Amerikaanse leven waarbij de Amerikaanse burgers zich het meest ongemakkelijk voelen.”4 Haar onvoorwaardelijk feminisme is hiervan een uitloper. Verre van haar bedoeling zegt ze, maar mocht zij als politica kandidaat staan, was haar eerste programmapunt: “Let’s create room for difference.”

Let’s all be feminists, en zo gaat ze niet per se voor gelijkheid of identiteit tussen mannen en vrouwen maar voor gelijkwaardigheid, de diepere zowel materiële als morele eis van de Vrouwenbeweging.

In Zweden heeft de ‘Vrouwenlobby’ dat begrepen en organiseerde in december 2015 een gratis uitdeling van ‘We Should All Be Feminists’ onder alle 16-jarigen. Het ligt nog in de babywieg maar ook in Antwerpen ontstaat een initiatief om de tekst gratis aan te bieden aan alle scholieren van die leeftijd maar daarover later...

Intussen, waarde lezeres en lezer, open uw laptop, duik in Youtube en luister naar deze glasheldere, humorvolle nieuwe ster aan het humanistische firmament.

Rik Hancké “WE SHOULD ALL BE FEMINISTS” werd uitgegeven door 4th state, London in 2014. Vertaling fragmenten R.H. 2 Zie Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=hg3umXU_qWc 3 https://www.youtube.com/watch?v=17hPCHLMpyM 4 Zie het boeiende interview in de Koninklijke Bibliotheek van Denemarken met de journaliste Synne Rifbjerg van 19 mei 2014. https://www.youtube.com/watch?v=b8r-dP9NqX8 5 Uit hetzelfde interview met Synne Rifbjerg.

1

1 0 STANDPUNTEN

tot een strijd om vrouwen aan de top van de maatschappelijke ladder te krijgen. Voor haar houdt feminisme veel meer in dan dat.

Vandaar dat ze zich in haar boek over de meest diverse thema’s buigt. Lustbeleving, liefde en lichamelijkheid, vaderschap, klassenverschillen en seksueel geweld, het komt allemaal aan bod.

Helaas levert Anja Meulenbelt met Het verschil een teleurstellend boek af, en dit om meerdere redenen. Te veel anekdotiek, een nogal warrige schrijfstijl, te langdradige uiteenzettingen - het boek had gerust 150 bladzijden korter gekund -, verwijzingen naar verouderde psychoanalytische theorieën om verschillen tussen man en vrouw te verklaren en een aantal nogal dubieuze of half uitgewerkte stellingnames maken dat Het verschil er niet in slaagt een verschil te maken.

HET VERSCHIL Feminisme is terug hip. Dat mag alvast blijken uit het aantal boeken dat de afgelopen tijd over het onderwerp verschenen is. Naast de vele publicaties van de nieuwe generatie heb je ook enkele oudere feministes die opnieuw van zich laten horen.

boek

Zo ook de Nederlandse Anja Meulenbelt, vooral bekend geworden met De schaamte voorbij, haar bestseller uit 1976. Naast auteur van een veertigtal boeken staat ze bekend als Palestina-activiste. In 2014 nam zij trouwens afscheid van de SP - de partij waarvoor zij 8 jaar in de eerste Kamer had gezeten - omdat deze te laat een duidelijk standpunt had ingenomen na de Israëlische aanval op Gaza. Voor haar kwam het stuk van fractievoorzitters Emile Roemer en Tiny Kox waarin ze het disproportionele geweld van Israël veroordeelden ‘drie weken en anderhalfduizend doden te laat’.

In Het verschil behandelt Anja Meulenbelt zeventien actuele kwesties bekeken vanuit het feminisme. Of beter gezegd, vanuit haar feminisme, want het hedendaagse feminisme is een huis met vele kamers en de meningen van de verschillende feministes durven al eens uiteenlopen. Met haar nieuwe boek wil ze de jongste generatie feministes inzicht meegeven in de historiek van de feministische strijd.

Daarnaast heeft ze het boek ook geschreven uit ongenoegen over het feit dat het feminisme vandaag door sommigen gereduceerd wordt

Wanneer ze de positie van vrouwen in de islam bespreekt, gaat ze volledig de mist in. Haar Palestina-activisme vertroebelt in dezen haar blik. Dat valt te begrijpen, maar is vanuit feministisch standpunt niet aanvaardbaar. Terecht merkt ze op dat de islam geen monolithisch blok is en dat het moeilijk is hierover een sluitend oordeel te vellen. Wie vertrouwd is met de religieuze beleving van de alevieten - een humanistische variant van de islam-, zal kunnen beamen dat mannen en vrouwen hier wel op gelijke voet met elkaar kunnen omgaan, en dat het dus abject zou zijn om alle varianten van de islam zonder boe of bah weg te zetten als vrouwonvriendelijk. Eveneens terecht is haar argwaan tegenover rechtse partijen, die zich nu plotsklaps opwerpen als voorvechters van de feministische strijd. Wat ze evenwel niet gezegd wil hebben, is dat in nagenoeg alle landen in het Midden-Oosten religie een dominante rol speelt in de onderdrukking van de vrouwen. Dat is trouwens niet uniek voor de islam alleen. Religie is door de eeuwen heen maar al te vaak gebruikt geweest als machtsmiddel om vrouwen te onderdrukken.

Over genitale verminking vraagt ze zich af of dit wel een kwestie is van geloof. Vreemd, want deze praktijk vindt nochtans plaats in een religieuze context. En of dat nu gebeurt in een islamitische context of in een animistische context, dat doet er niet toe, als feministe kan je niet anders dan erkennen dat dit een religieuze praktijk is. Een aantal belangrijke vragen stelt ze niet. Kan progressieve Europeanen schuldig verzuim aangewreven 11 BOEK

worden omdat ze zich omwille van de vroegere kolonisatie amper hebben uitgesproken over de onderdrukking van de vrouwen in het Midden-Oosten? Kan Europese moslima’s verweten worden dat, door zelf te kiezen voor het dragen van een hoofddoek, ze daarmee een systeem van onderdrukking legitimeren in het land van hun voorouders? Een definitief antwoord hierop formuleren hoeft niet, maar als feministe mag je dat soort ongemakkelijke vragen niet uit de weg gaan.

Zoals al eerder aangehaald, het hedendaags feminisme is een huis met vele kamers, en Anja Meulenbelt is gehuisvest in één daarvan. Haar beduidende rol in de ontwikkeling van het feminisme in de Lage Landen is onweerlegbaar.

Jammer dus dat Het verschil grotendeels een miskleun is geworden. Wil je als lezer een beter zicht krijgen op het hedendaagse feminisme, dan kan je beter één van de andere kamers dan die van Anja Meulenbelt binnentreden.

Het verschil. Zeventien actuele kwesties bekeken vanuit het feminisme / Anja Meulenbelt / Spectrum / 2016 / ISBN 978 90 0 35018 6

WAAROM HET MIDDEN-OOSTEN EEN SEKSUELE REVOLUTIE NODIG HEEFT Woorden zeggen dat we er zijn. Met deze zin sluit Mona El Tahawy haar betoog af.

Had je me vier maanden geleden gevraagd wie ze was, bleef ik je het antwoord schuldig.

Maar vandaag staat ze ongetwijfeld in mijn geheugen gegrift. Bij het verzoek het boek

onder de loep te nemen, wist ik helemaal niet waar het heen zou gaan. Natuurlijk kent eenieder het hoofddoekendebat en rapporteert de internationale pers over schrijnend geweld tegenover vrouwen.

Vaak horen we hierbij slechts de echo van de aanklacht en gaat de boodschap verloren in een zee van informatie en meningen, conservatief eigenbelang en cultuurrelativisme. Deze dame zet onze oren echter nog eens wijd open. Ze schrijft woedend en met een vlijmscherpe pen, waar ik als westerse man soms wat van terugdeins.

Desalniettemin ontdek je langzamerhand waaruit deze woede gegroeid is.

Het is niet moeilijk om je in te beelden hoe jaren onderdrukking iemand zo krenken dat ze denkt geen bestaansrecht te hebben.

Hoe de onderdrukking in dit geval een vrouw zo intens laat strijden voor gelijkheid en erkenning van een hele sekse. Want de aanklacht werd een noodzaak. Deze woorden dienen gehoord te worden. Deze woorden zeggen dat de vrouw er is.

Mona El Tahawy (1967, Port Said) is een Egyptisch – Amerikaanse freelance journaliste, publiciste en gastcommentator bij verschillende internationale nieuwsdiensten zoals CNN, BBC en Al Jazeera en verschenen haar essays en opiniestukken in kranten zoals The Guardian, N.Y. Times en The Washington Post. Ze verblijft momenteel afwisselend in Caïro en New York.

Haar eerste levensjaren groeide ze op in het Verenigd Koninkrijk, nadien emigreerde haar gezin naar Saoedi-Arabië omdat haar beide ouders er een job aangeboden kregen.

Reeds daar werd ze geconfronteerd met de gevaarlijke cocktail van religie, politiek en cultuur die een hele regio beheersen, patriarchaten, gecontroleerd door conservatieve geestelijken en monarchen, waar al te vaak onduidelijk is wie wat beslist.

De interpretatie van honderden jaren oude wetten genoteerd in de boeken Sharia en/ of Hadith bepalen voor een groot deel de heersende rechtspraak die vrijwel altijd in het nadeel van de vrouwen wordt beslecht.

De wetgevende instanties wassen hun handen in onschuld onder het mom van behoud van sociale orde. Het Westen kijkt weg zolang de geldkraan blijft stromen.

De schrijfster schuwt niet om de woorden vrouwenhaat en mysoginie in de mond te

nemen en illustreert dit aan de hand van enkele absurde voorbeelden waar de vrouw geïnfantiliseerd wordt. Voorbeelden hiervan zijn een verplicht voogdijsysteem, waar een vrouw niet buiten kan komen als zij niet vergezeld is van een mannelijk familielid, een rijverbod voor vrouwen of het verplicht sluieren met hijab, niqaab en in extremis een boerka. Ze worden op allerlei manieren in hun vrijheid beperkt in naam van “de liefde” en bescherming voor de gevaren buitenshuis.

Wanneer je wordt opgevoed met beperkingen en vooropgestelde angst, heeft dit een invloed op je eigenwaarde. Een vrouw wiens identiteit wordt gereduceerd tot volgzaamheid of het voorzien van een nageslacht, loopt het risco haar eigenheid te verliezen aan een vooropgesteld beeld over hoe een vrouw dient te zijn. Functioneel, een gebruiksvoorwerp, omhuld in sluiers zodat de buitenwereld haar niet raakt.

Deze buitenwereld bestaat uit mannen.

Mannen die in alle vrijheid hun wil tegenover vrouwen kunnen bewerkstelligen en weinig verantwoording afleggen.

Ze worden geruggesteund door een wereldbeeld waar verkrachting, moord, kindhuwelijken, genitale mutilatie, en andere weerzinwekkende voorbeelden allemaal gelegitimeerd worden. Een wereld waar de vrouw het juk van de zonde dient te dragen. Op deze manier onderdrukt diegene die onderdrukt wordt, want de man mag dan wel de patriarch thuis zijn, buitenshuis zwaait vadertje staat de plak.

Al vele decennia lang doen de wetgevende instanties kleine toegevingen waardoor ze conform met de rechten van de mens komen te staan. Maar… er wordt altijd een achterpoort gevonden waardoor de impact van wetswijzigingen miniem zijn. Niet enkel de wet dient te veranderen, de hele geest van de regio heeft stilaan een ommegooi nodig.

Die ommegooi ligt in de handen van het volk in het Midden-Oosten. En voor wij in het Westen daar iets willen veranderen, moeten we in acht nemen dat we hier ook nog kunnen leren.

Ik kan dit best beschrijven met een citaat uit het boek (blz.32): Als ik in het buitenland ben en mensen me bij een lezing vragen hoe ze de vrouwen in mijn deel van de wereld het best kunnen helpen , zeg ik: ‘Help de vrouwen in je eigen 12 BOEK

gemeenschap met hun strijd tegen misogynie. Daarmee help je de wereldwijde strijd tegen vrouwenhaat.’

Er is echter hoop. Naast het volledige relaas doorspekt van woede, haalt de journaliste talrijke ngo’s, activistes en activisten aan die zich inzetten voor een nieuwe wereld.

Een wereld waar mensen elkaar lief kunnen hebben in alle vrijheid, zonder enig vooropgelegde regelmaat. Waar vrouwen terug mogen voelen, genieten, zichzelf op alle manieren kunnen ontdekken en hierin gesteund en gerespecteerd worden. Waar koppels weer openlijk hun liefde kunnen verklaren en mensen kunnen praten over hoe ze zich voelen, zonder de heersende taboes.

Doorheen haar boek beschrijft El Tahawy uitvoerig haar eigen ervaringen en hoe dit haar gevormd heeft. Hoe ze tot vandaag worstelt met haar verleden, hoe vrijgevochten ze ook mag zijn, het schuldgevoel knaagt maar houdt haar niet tegen het verder te bevechten. De sterkte van dit boek schuilt dan ook in de persoonlijke benadering van de activiste, want ze gelooft stellig dat enkel door het openlijk delen van ervaringen er meerdere stemmen zullen opduiken die hetzelfde zullen doen. Vrouwen en mannen die niet langer kiezen een witte vlag te hijsen tegenover patriarchale regimes thuis, en buitenshuis. Vrouwen die kiezen voor hun eigenheid en mannen die hen ondersteunen.

Een gendergelijk Midden-Oosten waar men samen de onderdrukking aanvecht. Zij zijn bloesems van de Arabische Lente. En ik hoop, want ik hoop nog, dat de hele wereld de lente kan kennen. Zodat we samen een mooie zomer tegemoet kunnen gaan. Ik raad jullie aan allemaal het boek te lezen! (Olivier Maekelberghe) Hoofddoek en maagdenvlies. Waarom het Midden-Oosten een seksuele revolutie nodig heeft / Mona El Tahawy / Uitgeverij De Bezige bij / 2015 / ISBN 9789023491316

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR / EN BESTEL ONLINE!

zijn tijd als student, als onderzoeker bij de Navajo-indianen in de VS en als professor in Gent vertelt Rik Pinxten onder andere over de economische ontwikkeling van Vlaanderen, het ontstaan van ons seculier wereldbeeld, de verschuiving van informatie naar kennis, het primaat van het neoliberalisme, de revival van xenofobie en nationalisme, en de segmentering van samenleving en individu.

Een filosofisch boek maar ook een parabel over het leven van en in de westerse cultuur.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670808 aan autoritaire regimes, wapenleveringen en militaire interventies. Die cocktail zorgt voor chaos en geweld in Afghanistan, Irak, Libië en Jemen en dus voor miljoenen vluchtelingen naar de buurlanden en Europa. Maar ook voor een voedingsbodem waarin internationale netwerken van de extremistische jihad goed gedijen. Zo oogsten we onze eigen onveiligheid.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670716

34,90 € " 27,90 € BELGIË – EEN MÉNAGE À TROIS Als het over Wallonië gaat, is Guido Fonteyn misschien wel onze best geïnformeerde publicist. Hij was jarenlang de enige Vlaamse journalist onder de taalgrens, werd gekust door José Happart, kent de mensen, de volkshuizen, de wijken en de verhalen.

Deze unieke box bundelt drie van zijn essentiële boeken: Over de taalgrens, Grensgebied en Vlaanderen, Brussel, Wallonië. Samen bieden ze een averechtse wandeling doorheen de geschiedenis van ons complexe land. Over de onverbiddelijke streep op de kaart van Komen in het westen tot Voeren in het oosten. Een caleidoscoop van kleine en grote histories.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670792 / 3 volumes (paperback 12,5 x 20 cm) in een box

23,50 € " 18,80 € DE UITVERKOOP VAN ZUID-AMERIK In Grondstoffenjagers, zijn vorige boek, beschreef de auteur hoe multinationale ondernemingen en hun politieke bondgenoten de grondstoffen weghalen uit landen in het Zuiden. In De uitverkoop van Zuid-Amerika zien we het tegenkamp: de burgers. Zij nemen het op tegen de machten die onze steden, de natuur, de ondergrond tot verhandelbare grondstoffen omtoveren: die alles waaruit ze geld kunnen slaan, ‘commodificeren’ zoals dat heet. De burgerbewegingen willen dat hun natuur en hun toekomst voorgaan. Daarom zetten ze druk op de regeringen en op big business. Zo maken zij de transitie naar morgen actueel.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670686

22.50 € " 18 € OORLOG ZONDER GRENZEN

24,90 € " 19,90 € DE EEUW VAN ONZE KINDEREN Aan de hand van verhalen uit en reflecties over zijn jeugd in de Antwerpse Seefhoek en over

22 maart 2016. De terreur slaat toe in Brussel.

Zoals ze de voorbije maanden ook toesloeg in Bagdad, Ankara, Beiroet, Damascus, Tunis, Sharm el-Sheikh en Parijs.

In dit boek toont Ludo De Brabander hoe de politiek van westerse en regionale machten in de Arabische wereld overal als een boemerang in het gezicht van gewone mensen terugvliegt.

Hij schetst een verhaal over de koloniale opdeling van het Midden-Oosten en NoordAfrika, internationale energiehonger, steun 13 BOEK

17 € " 13,60 € TICKET VOOR BERLIJN Sally is zeven jaar als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Een gelukkig familiaal bestaan in Sint-Niklaas wordt brutaal verstoord. De succesvolle kapperszaak van haar vader krijgt het hard te verduren en de familie glijdt weg naar een armoedig bestaan. Op voorstel van een tante neemt Sally's vader het besluit om te gaan werken in Berlijn en om zo zijn familie financieel te kunnen ondersteunen. Maar daarmee zijn de problemen niet opgelost...

Ticket voor Berlijn is het waar gebeurde verhaal van een kind dat wordt geconfronteerd met het plots opduikende spook van de oorlog, een verandering in haar leven die ze aanvankelijk niet begrijpt. En die verandering zet zich door als haar moeder besluit om samen met haar drie kinderen haar man achterna te reizen, naar Duitsland, naar het verre Berlijn.

Verba / 2016 / ISBN 9789082180657

AGENDA Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

MAANDAG 19 SEPTEMBER - 20U SOCIALISME VANDAAG: DROOM OF WERKELIJKHEID?

ZONDAG 25 SEPTEMBER ONTBIJTCONCERT MET KONINKLIJKE HARMONIE NOORDERLICHT

Debattanten: John Crombez (voorzitter sp.a), Chris Reniers (voorzitster ACOD), Paul Callewaert (algemeen secretaris Socialistische Mutualiteiten) VOC Hasselt A. Rodenbachstraat 18 Hasselt INFO tom@vermeylenfonds.be Vermeylenfonds Hasselt

i.s.m. VIVA-SVV Locatie: Café Noorderlicht Marktstraat 2 9060 Zelzate INFO & TICKETS ontbijtconcert@ avf-zelzate.be of 0477 93 56 13.

Vermeylenfonds Zelzate

19 SEPTEMBER – 26 SEPTEMBER TENTOONSTELLING UTOPIA DYSTOPIA

Door Bernard Mazijn www.bernardmazijn.be Locatie: VC De Sleutelbrug, Beenhouwersstraat 1-3 Brugge INFO AVF Brugge, Andrée Desmet 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be organisatie: Vermeylenfonds Brugge i.s.m. HVV

VOC Hasselt, A. Rodenbachstraat 18, Hasselt Utopia Dystopia is ook nog te zien van 6 oktober tot 30 oktober in Bibliotheek Vilvoorde, Grote Markt 9, Vilvoorde en van 8 december tot 9 januari in Bibliotheek Lommel, Michiel Jansplein 1, Lommel INFO tom@vermeylenfonds.be Fotokern Roode Oogjes en Vermeylenfonds Hasselt

DONDERDAG 22 SEPTEMBER (ONDER VOORBEHOUD) PERFORMER BEN BENAOUISSE Locatie: VC Liedtskasteel, Parkstraat 12, 9700 Oudenaarde INFO EN INSCHRIJVING info@vcliedts. be of trudy.ernste@telenet.be.

Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde

DONDERDAG 22 SEPTEMBER OM 20U HET BOEK DER KAMPEN – LEZING SIS VAN EECKHOUT Vita Humana, Prinsenhoflaan 29, Maaseik INFO tom@vermeylenfonds.be Organisatie: Vrijzinnig Maasland

ZONDAG 25 SEPTEMBER - 11U KLIMAATVERANDERING EN HERNIEUWBARE ENERGIE

VRIJDAG 30 SEPTEMBER - 20U HET ONTSTAAN VAN DE LIEFDE DR. MARC VERMEERSCH Locatie: Open Huis Drongen D. Ingelsstraat 15 9031 Drongen Leden AVF De Brug 5€ nietleden 7€ -18 jarigen gratis INFO & TICKETS info@avfdebrug.be Vermeylenfonds De Brug

VRIJDAG 7 OKTOBER - 20U STRIJKCONCERT “AMICI DELLA MUSICA” met werk van Mendelssohn, Debussy en Beethoven St-Laurentiuskerk, centrum Ename VVK 15€ ADD 20€

INFO & INSCHRIJVING christian.vercruysse2@telenet.be of 0488 40 24 01 Vermeylenfonds Oudenaarde

ZATERDAG 8 OKTOBER - 15.30U VIERING 40 JAAR AVF Brugge

DONDERDAG 10 NOVEMBER OM 20U WHO IS THIS (WO)MAN?

Voorzitters Koen Goethals en Jacques Ducazu Lezing door Prof. Dr. Johan Braeckman Locatie: Howest Campus SintJorisstraat Brugge INFO AVF Brugge, Andrée Desmet 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be organisatie: Vermeylenfonds Brugge

Met 2 lezingen: Transgender personen in België: sociale en politieke uitdagingen – Dr. Joz Motmans (Coördinator Transgender Infopunt) Is papa een zij? Over de familiale context van een gendertransitie – Myrte Dierckx (Departement Politieke Wetenschappen, Universiteit Antwerpen) VOC Mechelen, Guldenstraat 27, Mechelen INFO tom@vermeylenfonds.be Vermeylenfonds Mechelen

DINSDAG 18 OKTOBER 2016 VOORDRACHT ALAIN REMUE CEL VERMISTE PERSONEN Locatie: VC Liedtskasteel, Parkstraat 12, 9700 Oudenaarde INFO & INSCHRIJVING info@vcliedts. be of trudy.ernste@telenet.be.

Vermeylenfonds Oudenaarde

WOENSDAG 19 OKTOBER OM 20U AUTOBIOGRAFISCHE SCHETSEN VAN OOSTENDE DOOR ERIC DE KUYPER Locatie: VLC Geuzetorre Kazernelaan 1 Oostende INFO Joël Nieuwenhuyse jnieuwenhuyse@telenet.be Organisatie: AVF Oostende i.s.m. VLC, WF en MF

VRIJDAG 4 NOVEMBER OM 19U, ZATERDAG 5 NOVEMBER OM 14U EN ZONDAG 6 NOVEMBER VAN 11U TOT 18U TENTOONSTELLING: BEELDEN EN VERHALEN UIT DE WESTHOEK Mia Reynaert, Rudy De Potter, Kathleen Ramboer en Marc Haerssens Locatie: vrijzinnig huis Koksijde Galloperstraat 48 Koksijde INFO & PROGRAMMA mia. reynaert11@skynet.be of 0471 24 75 00 organisatie: Vermeylenfonds Koksijde-Oostduinkerke

1 4 AGENDA

EEN

rustpunt VOOR EEN STIJLVOLLE DIRECTEUR JOHAN VERTREKT ALS DIRECTEUR VAN HET VERMEYLENFONDS MAAR NIET UIT DE AFDELING VAN WAARSCHOOT

Vermeylenfonds 1985 Waarschoot

DAG JOHAN, Je weet als geen ander dat inzet en gedrevenheid gecombineerd met persoonlijke stijl een ideale cocktail vormt voor een vruchtbare loopbaan. Hoewel je geen typische carrièrejager ben,t kunnen veel medewerkers en vrijwilligers getuigen van de aangename samenwerking in persoonlijke stijl.

Iedereen kent immers het fijne oog van de directeur van het Vermeylenfonds. We kunnen niet alleen verwijzen naar je goede smaak voor een progressieve cultuur met vele gezichten maar ook naar de vele knappe medewerkers die je hebt aangetrokken. Iedereen kent ook het fijne oor van de directeur. Steeds luisterbereid voor individuele besognes van leden, vrijwilligers en medewerkers.

Geen geveinsde belangstelling maar echte bekommernis. En hoewel je korte termijngeheugen (hoe heet die alweer) je op grappige momenten in de steek laat, hebben we met jou een onuitputtelijk geheugen van het Vermeylenfonds. Maar je hebt ook het oor voor cultuur, het is een publiek geheim dat je fan bent van ‘The Boss’, Bruce Springsteen. Met die heb je meteen ook de sociale verontwaardiging gemeen. Ook voor Springsteen is het de hoogste tijd dat er wat verandert. De mensen moeten de handen uit de mouwen steken en iets doen aan de zinloze oorlogsoperaties, de economische crisis en

de sociale onrecht-vaardigheid. Je deelt met de rocker zijn ergernis over politiek en de graaicultuur in de financiële wereld.

Als leider heb je een zachte aanpak die mensen op hun gemak stelt, tussen de mensen.

Dat verklaart meteen ook je lichte sociaalanarchistische inslag. Voor jou misschien niet als grote maatschappelijke beweging maar eerder als persoonlijke grondhouding.

De gedachte dat een individu op geen enkele manier een ondergeschiktheid áán of ván iets. Je eigen ‘ni dieu ni maître’. Die sociaalculturele emancipatiegedachte zette jij in je loopbaan in praktijk om. Die vele weekends en avonden overal in Vlaanderen en Brussel voor het fonds. Een uitgesproken vrijdenker, trouw aan maar kritisch voor het socialisme, opkomen voor de kleine genietende mens, antimilitaristisch en …. De liefde. Daar kunnen we nog iets leren van jou, Johan. En we wensen je veel genietende tijd toe om je daarop toe te leggen, maar vergeet en passant het Vermeylenfonds niet want je engagement willen we niet kwijt.

Als voorzitter wil ik je daar nu al persoonlijk voor danken!

Toen Johan op het einde van de jaren zeventig afstudeerde en werk vond op het nationaal secretariaat van Het Vermeylenfonds in de Sint-Lievenspoortstraat was hij zeer gedreven.

Wij zaten samen in Waarschoot in jeugdclub trefpunt en het delegeren zat hem een beetje in het bloed. Als bijna oudste van een kroostrijk gezin was hij daar thuis al een beetje mee bezig. Dus toen hij volop in de ban van het Vermeylenfonds terecht kwam, was het een kleine sprong om ook in Waarschoot een afdeling op te richten. Dat hebben we dan in 1982 gedaan met een paar vrienden. Onder zijn steeds bemoedigende impulsen zijn we steeds blijven voortdoen. Al moet ik eerlijk bekennen dat zonder het werk van Kristien Heyde, Eliane Bonamie, Antoine Bouchier en Marc De Coninck er van de afdeling in Waarschoot waarschijnlijk geen sprake meer zou zijn. Maar Johan hield er steeds de vlam in, ook in moeilijke periodes waar iedere afdeling wel eens mee te maken heeft. Het Vermeylenfonds Waarschoot lag ook aan de basis van de dorpskernvernieuwing die nu twee jaar geleden uiteindelijk gerealiseerd is. Bovendien hebben we tal van culturele activiteiten georganiseerd waar Waarschoot wel aan toe was gezien het kleinschalige aanbod in de jaren tachtig. Optredens van diverse artiesten waaronder Drs. P. Een paar alternatieve boekenbeurzen stonden op het programma, uitstappen naar musea, weekendreisjes met of zonder gidsen enzovoort. Maar steeds kwam Johan op de proppen om de Waarschootsche afdeling draaiende te houden.

En dat is niet niets. Daarvoor bedankt Johan en hopelijk blijven we draaien.

AVF-AFDELING WAARSCHOOT

KOEN GOETHALS

Optreden van 'De Probeerders Eeklo'

15

STRANDGEWOEL, HUWELIJKSGELUK, HAPPY HOUR ... HET KON ALLEMAAL DANKZIJ EEN HECHT AVF-TEAM

Een volledige loopbaan in het Vermeylenfonds. Chapeau! Het AVF-gen zit verweven in je DNA. Vul de vrijgekomen tijd nuttig in, we komen elkaar vast nog wel tegen! ANNIE

Directeur, collega, redactielid, overbuur aan den bureau. Bedankt voor de werksfeer en de aangename jaren in Tolhuislaan 88. Het ga je goed in je nieuwe vrijheid. Nooit meer files op de Antwerpse ring, nooit meer zweten op de boekhouding, elke dag uitslapen‌ Ik denk dat je gouden jaren begonnen zijn. CAROLINE

Johan, als onze leidinggevende heb je veel gerealiseerd, steeds perfectie nastreven, zwoegen om deadlines te halen,maar jou pensionering wordt je grootste creatie. Het was een genoegen om met jou te mogen samenwerken.

Nu zal pensionering je leren te onthaasten en te relaxen. Ik wens jou een boeiende toekomst met allerlei uitdagingen. DELPHINE

Chantal De Cock

16

Johan, je bent een gedreven en hartelijke directeur. Het Vermeylenfonds zal altijd met jou verbonden blijven en jij met het Vermeylenfonds. Daarom is dit geen afscheid maar wil ik graag blijvend beroep doen op je kennis en inzet. Dankjewel om je charmante zelf te blijven en tot in den draai. FABJEN

Dankbaar voor de 15-jarenlange samenwerking, jouw luisterend oor en positieve raadgevingen. CHANTAL

Beste Johan, 30 jaar lang heb je het Vermeylenfonds vertegenwoordigd en niemand had dat beter kunnen doen dan jij. Je bent de verpersoonlijking van humanisme en alle waarden waar het Vermeylenfonds voor staan. Ik zal je (wilde) verhalen missen, je grapjes maar vooral je luisterend oor en warm hart.

Dank je voor al die jaren als directeur, collega en dierbare vriend. Geniet nu tenvolle van dit nieuwe hoofdstuk in je leven maar hou nog enkele bladzijden tegoed voor ons! Dikke kus SARAH

© Chantal De Cock

Dag Johan, het is me ter ore gekomen dat je op pensioen gaat. Komt dat mooi uit, want het Vermeylenfonds is altijd op zoek naar jonggepensioneerden om onze ploeg geëngageerde vrijwilligers te versterken. Zeer zeker, met de kleinkinderen spelen is een grote bron van vreugde.

Maar overdag moeten die koters naar school en ’s avonds moeten ze vroeg hun bedje in. Zeeën van tijd dus over om je in te zetten voor onze mooie vereniging. Ik zou zeggen ‘doen’! TOM

17

En nu begint het pas…

Point n'est besoin d'espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer. FREDERIK

18

VOORUIT GENT 1+2+3 DECEMBER 2016

van de

WWW.FESTIVALGELIJKHEID.BE #FESTIVALGELIJKHEID

met o.a. Lize Spit / Abdelkader Benali / Rudi Vranckx / Junior Bauwens / Baki Topal / Francesca Vanthielen / Alain Platel / Aya Sabi / Laila Ben Allal / Martin Heylen / Kim Gevaert / Kristel Verbeke / Sherin Khankan / Luc Nilis / Stefan Blommaert / Rutger Bregman / SX / Rik Coolsaet / John Crombez / Srecko Horvat / Judith Vanistendael / Alicja Gescinska / JP Van Bendeghem / Jonathan Holslag / Maud Vanhauwaert / Samira Bendadi / ...

met de steun van

19 FestGelijk_AdA5.indd 1

22/08/16 16:02

HET RAADSEL VAN JEAN PAUL

Een wiskundig duivenkot

© Robert Krulwich

Beste lezers, Vanaf heden mag u in elk nummer van dng een nieuwe rubriek verwachten: het raadsel van Jean Paul.

Filosoof, wiskundig brein, logicus en vrolijke atheïst Jean Paul Van Bendegem brengt ons enigma’s, logische doordenkertjes en wiskundige hoofdbrekers om onze hersentjes dagenlang te martelen. Kwestie van onze tijd nuttig te gebruiken. Elk raadsel heeft een antwoord.

Hebt u het gevonden, dan mag u dat doorsturen naar caroline@vermeylenfonds.be.

In het volgende nummer verschijnt het juiste antwoord en de naam van de winnaar.

Doe mee en verwerf eeuwige roem in de annalen van het AVF, alsook een geschenkje (gratis ticket, boek, …).

De titel van dit stuk mag best grappig klinken (en dat was ook mijn bedoeling) maar wiskundige duiven bestaan wel degelijk. Alleen heb ik het niet over reële duiven maar over postvakjes die in het Engels pigeon holes worden genoemd.

“Wiskundige postvakjes” had dus ook gekund maar dat klinkt natuurlijk niet half zo grappig. Waarover gaat het? In de wiskunde hanteert men heel vaak het zogenaamde pigeon hole principle of het principe van de postvakjes. Het is een schitterend voorbeeld van een principe dat bijna compleet triviaal klinkt maar waarvan de toepassingen totaal verrassend kunnen zijn. Het zegt namelijk dat, als je n postvakjes en m brieven hebt zodanig dat m groter is dan n, er onvermijdelijk een postvak moet zijn met twee brieven of meer. Dus heb je tien vakjes en elf brieven dan, wat je ook probeert, moet er een vakje zijn met minstens twee brieven erin.

Het bewijs lijkt eenvoudig genoeg: om geen enkel vakje te hebben met twee of meer brieven erin, kan er maximum maar één brief in een vakje zitten dus maximaal n brieven. Maar m is groter dan n dus zijn niet alle brieven verdeeld. Geef toe dat dit allemaal vrij evident klinkt. Mocht trouwens iemand al gedacht hebben aan de “stoelekesdans” dan heeft hij of zij volkomen gelijk want er zijn meer deelnemers dan stoelen en dus is het principe van toepassing. Maar dat is een recht voor de raap voorbeeld. Er zijn er andere die op zijn minst de wenkbrauwen doen fronsen en een “Meent ge dat nu echt?” uitlokken. Ik bespreek er kort twee en op het einde van deze tekst laat ik een derde over aan de lezer (met de belofte de volgende keer het antwoord te leveren).

2 0 HET RAADSEL

VOORBEELD 1: In een stad als Brussel lopen er op elk moment op zijn minst twee mensen rond met precies hetzelfde aantal haren op hun hoofd. Gegeven dat Brussel ongeveer een miljoen inwoners telt en een menselijk hoofd gemiddeld tussen de 90.000 en 150.000 haren telt, zijn er haren te kort om aan iedere inwoner een verschillend aantal haren te geven. De haren zijn in dit geval de postvakjes en de inwoners de brieven. De meeste mensen vinden zoiets raar klinken maar het volstaat te bedenken dat als de mensen met 0 haren op het hoofd (dus diegene die we kaal noemen) ook mogen meespelen dan het resultaat bijna triviaal wordt. Je ziet zo in het straatbeeld twee kale mensen lopen. Maar twee mensen met exact, ik zeg maar, 92.388 haren op het hoofd, dat is toch bizar. Let wel, je weet daarmee niet welke die twee mensen zijn met hetzelfde precieze aantal haren, alleen maar dat ze er moeten zijn. En, als de wind een beetje fel staat en er waait bij de een één haar weg dan zijn ze daardoor verschillend geworden maar dan moet er wel een ander koppel te vinden zijn met een gelijk aantal haren. Er loopt er namelijk altijd minstens één rond. Dit is wat men noemt “echte” wiskunde: je weet niet waar zo’n koppel zich precies bevindt, je weet niet over hoeveel haren het gaat maar je weet wel dat het er moet zijn.

VOORBEELD 2: Als er in een lade tien witte en tien zwarte sokken liggen dan moet je er maar drie uithalen om een paar van dezelfde kleur te hebben. En niet elf wat de meeste mensen antwoorden als ze met dit raadsel geconfronteerd worden. Blijkbaar is het idee dat met elf alle sokken van één kleur zeker gepasseerd zijn maar dan vergeet men dat men allang een paar van dezelfde kleur vast heeft. Drie is voldoende ongeacht het aantal witte en zwarte sokken als het er maar drie of meer zijn. Het correcte antwoord volgt meteen uit het pigeon hole principle: de kleuren zijn de postvakjes, de sokken zijn de brieven. Vermits er maar twee kleuren zijn, zijn drie sokken voldoende om er twee van dezelfde kleur te hebben. Dit laat zich gemakkelijk uitbreiden: hoeveel kaarten moet je trekken uit een boek van 52 kaarten om er twee van dezelfde soort (harten, ruiten, schoppen en klaveren) te hebben? Het antwoord is niet 14 (= 13 + 1 en van elke soort zijn er precies 13) maar wel degelijk 5.

AFFICHE_A5.pdf

VOORBEELD 3: Stel dat n personen op een

26/11 2016

NACHT lezingen VAN debat DE gesprekken VRIJ powertalks DENKER op de filosofa TICKETS € 1 6 leden € 1 8 vvk € 2 0 a dd

Z E B R A S T R A AT G E N T

Rutger Bregman, Johan Braeckman James Garvey, Marli Huijer Richard Wilkinson Ignaas Devisch

Farah Focquaert, Jan Verplaetse Kris Wellekens, Miriam van Reijen Manu Keirse

Tinneke Beeckman & Guillaume Van der Stighelen Thomas Decreus & Christophe Callewaert

Griet Vandermassen Bart Coenen Pieter Bonte

@nachtvrijdenker facebook.com/nachtvandevrijdenker

filocafé

met Peter Algoet

met Alex Klijn

kaban

rkun e d l

st

feestje aanwezig zijn. Neem aan dat, als x een vriend is van y dan y ook een vriend is van x (of in chiquere wiskundige termen: de relatie “vriend van” is symmetrisch).

Neem ook aan dat niemand zijn eigen vriend is (of, in even chique wiskundige termen, de relatie “vriend van” is antireflexief ). Dan is het noodzakelijk zo dat er op het feestje twee mensen zijn met exact evenveel vrienden.

21:00

w w w . n a c h t v a n d e v r i j d e n k e r. b e

tr i j d s c h i

Tot daar deze korte wiskundige excursie.

Ter afronding en zoals beloofd laat ik de lezer nu achter met een derde voorbeeld zonder antwoord.

1/08/16

AUGUST VERMEYLENFONDS ORGANISEERT

Wedstrijd Schilderkunst 2016

w e ds

Ik zal hier niet ingaan op het onmiskenbare belang van dit principe in de wiskunde zelf.

Maar wiskundigen zouden geen wiskundigen zijn indien ze niet zouden gezocht hebben naar veralgemeningen. Tot in het oneindige toe. Want, geloof het of niet, er is een variant voor een oneindig aantal brieven. Gegeven een eindig aantal postvakjes en een oneindig aantal brieven dan moet er minstens één postvak zijn met een oneindig aantal brieven erin. Het bewijs is wederom eenvoudig: stel dat elk postvak maar een eindig aantal brieven bevat dan, gezien er maar een eindig aantal postvakjes zijn, zullen in alle postvakjes tezamen maar een eindig aantal brieven zitten maar je hebt er een oneindig aantal. Dat kan niet dus moet er één vakje zijn met een oneindig aantal brieven. Het is merkwaardig dat het principe zich zo gemakkelijk laat omzetten van eindig naar oneindig. Bovendien lijkt het ook vrij intuïtief te kloppen. Zoals het ook vrij evident klinkt dat, als je een eindig aantal kleuren hebt en een oneindig aantal objecten, er een oneindig aantal objecten moeten zijn met dezelfde kleur.

1

voor kunstenaars uit alle provincies!

REGLEMENT/INFO: vermeylenfonds.be delphine@vermeylenfonds.be

21

VERSLAGEN

© Chantal De Cock

19, 20 EN 21 JUNI 2016 DRIEDAAGSE T.V.V. VLUCHTELINGENWERK Melike Tarhan, In-Gent, Masereelfonds, Humain, De Centrale, SMAK en de Oost-Vlaamse vrijzinnige verenigingen sloegen de handen in elkaar om op wereldvluchtelingendag en op de dag van het humanisme een driedaagse benefiet te organiseren. De startavond in De Centrale bracht €€ 2018 op dankzij de concerten van Melike en The Humble Ego’s en de theatermonoloog Neeland. Op de dag van het humanisme kwam een optocht van het Stedelijk Opvanginitiatief naar de stadshal onder flamboyante fanfarebegeleiding van Famba. Daar vond een BV-veiling plaats

met dank aan Melike Tarhan, Marijke Pinoy, Jean Paul Van Bendegem, Daan Hugaert, Lieve Blancquaert en Daniël Termont om hun talenten in te zetten. Dank aan veilingmeester Maxime De Winne om de centen binnen te halen en dank aan Mong Rosseel voor het peterschap en de presentatie van het project. De dag van het humanisme bracht € 3000 op. De gelden werden verdeeld onder volgende vrijwilligersorganisaties die zich inzetten voor mensen op de vlucht: Hand in Hand, Vluchtelingenwerkgroep Gent, De Tinten, vzw Humain en VLOS Sint-Niklaas.

2 2 VERSLAG

06.06.2016 WAT KUNNEN WE LEREN UIT DE GESCHIEDENIS VOOR DE TOEKOMST VAN BELGIË?

Vorige woensdag, 6 juli 2016, boekte onze afdeling Vermeylenfonds Koksijde/ Oostduinkerke een record inzake opkomst voor een lezing.

Zowel de naam van de spreker als het onderwerp brachten een ruim publiek op de been : Prof. dr. Bruno De Wever over ‘Wat kunnen we leren uit de geschiedenis voor de toekomst van België?’.

Velen die nog nooit een voet in het Vrijzinnig Huis Koksijde hadden gezet of het Vermeylenfonds amper of niet kenden, brachten een eerste bezoek. Zodoende scoorde onze afdeling hoog dankzij de inzet bij het organiseren van de jaarlijkse Elfjuliviering.

Wie zich echter aan spectaculaire uitspraken en voorspellingen verwachtte kwam bedrogen uit. De spreker, een befaamd historicus, stelde zich zeer bescheiden op en beperkte zich tot een grondige analyse van de geschiedenis van België. Deze verliep volgens drie (bekende) breuklijnen, nl. klerikaal/niet-klerikaal, arbeid / kapitaal

en tenslotte Nederlandstalig/Franstalig. De eerste breuklijn is eerder op de achtergrond geraakt, terwijl de tweede steeds aanwezig blijft.

Concentratie dus op het taalkundige.

Voor het onafhankelijke België was een mogelijke optie het Frans op te leggen als de landstaal en dus de eentaligheid in te stellen. Dit gebeurde echter niet en prof. De Wever citeert de paradox dat er toen zowel te veel als te weinig democratie heerste.

De geschiedenis had dus een ander pad kunnen inslaan en dan hadden we vandaag deze lezing niet gehad. In 1894 werd het algemeen meervoudig stemrecht ingevoerd en in 1898 kwam de ‘Gelijkheidswet’ tot stand. In feite werd het Nederlands de 2e en ondergeschikte taal. Vlaanderen werd tweetalig, maar het Franse landsgedeelte hield het bij het Frans.

De Vlaamse Beweging spande zich ten volle in om de verfransing in Vlaanderen af te wenden. Vlaanderen stond in een minder gunstige positie gezien de sociaaleconomische toestand van dit landsdeel. Meer dan 300.000 Vlamingen verhuisden naar Walenland en werden daar geassimileerd.

Bij de elite en het establishment hield men het bij het Frans als cultuurtaal.

Taalsociologen hadden ondertussen vastgesteld dat wanneer twee talen binnen een bepaald gebied samen worden gesproken, er na een zekere tijd slechts 1 overblijft.

Dit kon alleen worden verholpen door (wettelijke) dwang uit te oefenen, hetgeen ook geschiedde.

Tijdens en na WO I heersen spanningen en ‘de barst’ in België wordt duidelijk.

Onder druk van de Vlaamse Beweging komen er taalwetten die de ‘taalhomogene gebieden’ bepalen.

De optie algemene tweetaligheid wordt dus definitief verlaten.

Het land gaat dus naar een federale structuur, waarbij ook de politieke families aan een splitsing toe zijn.

Voor de toekomst ziet prof. De Wever de invloed van het Engels als voertaal in Europa en ook zal de vorm die Europa voor de toekomst uitdoktert een invloed hebben op het Belgisch gebeuren. Wellicht komt er een Europa ‘naar Belgisch model’.

GENTSE FEESTEN 2016 LITERAIR ZOMERLIEF 2016 Ieder jaar is het uitkijken naar de periode van de Gentse Feesten. Dit jaar hebben wij opnieuw in samenwerking met de Koninklijke academie voor Nederlandse taal en letterkunde (Kantl) en Trefpunt hét evenement georganiseerd dat onze literaire honger kon stillen.

Van zondag tot zondag werden bekende lezers van alle slag geconfronteerd met zowel

jong als ervaren schrijverstalent. In een clash mocht de lezer zijn favoriete literair fragment bovenhalen, waarop de schrijver antwoordde met een vaak verrassend passend fragment uit eigen werk.

De zestien bekende boekenwurmen waren: Sven Gatz & Erik Vlaeminck, Annelies Verbeke & Jolente de Keersmaecker, Saskia De Coster & Barbara Sarafian, Alicija Gescinska & Tom Balthazar, Herman Brusselmans & Anemone Valcke, Lize Spit & Johan Braeckman, Fikry El Azzouzi & Ihsane Chioua Lekhli, acht koppels die voor een waar literair vuurwerk zorgden.

Op naar de volgende editie, we nodigen jullie alvast hartelijk uit!

25 JUNI SKEPP Op zaterdag 25 juni werd Skepp uitgenodigd door UPV-Westkust i.s.m. het Vermeylenfonds Koksijde/Oostduinkerke voor de uitreiking van de SKEPP-prijs.

De prijs werd uitgereikt aan Ruben Bonte voor zijn thesis “Een kritische analyse van het werk van Ervin Laszlo. Het Akasha veld als integrale theorie van alles?”, zijn masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de Wijsbegeerte aan de Universiteit Gent.

De Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale (SKEPP) looft een prijs uit ter waarde van 1.000 euro voor de beste studententhesis waarin pseudowetenschap, het paranormale en gelijkaardige onderwerpen op een kritische wijze worden onderzocht. Deze prijs wil het kritisch en skeptisch onderzoek aanmoedigen. (Meer info: skepp.be)

2 3 VERSLAG

Echtpaar op middelbare leeftijd Hun gezichten, veilig als een interieur Van delftsblauwe tegels en perzisch tapijt Waar de fruitschaal, altijd gevuld, stond in een vreedzaam Middaglicht - hun gedempte stemmen, Hun gestalten bewegend door de tuin op zondag

ADRIENNE RICH “Ik hield al lang op te luisteren naar hun verhalen / over de goede maatschappij / De wil tot veranderen begint in het lichaam, niet in de geest / Mijn politiek is in mijn lichaam, en groeit en breidt zich uit met elke daad van verzet en telkens als ik faal”.

Om buiten thee te schenken of de borders bij te snoeien Kwelden, achtervolgden ons. Want jong te zijn Was altijd leven in het huis van andere mensen Waarvan de vrede door anderen was geschapen En indirect van ons werd, en niet voor lange tijd De regels van het huis die niet de onze waren - de zon Die de zilverblauwe damasten gordijnen bleekte, Het aandenken aan een Kerstfeest Van veertien jaar geleden - alles herinnering Tekens van bezitten en bezeten worden Proefden we, strak van jaloezie. Zo vriendelijk als ze waren Ze wilden ons alles wel geven; de fruitschaal Werd gevuld voor ons, er was een kamer boven Die helemaal van ons was: maar twintig jaren leven Konden ze niet met ons delen. Noch werd er ooit gepraat Over die ruwe plek op de geboende balustrade, De barst in het raam van het studeervertrek, de brieven Gesloten in een la, de sleutel stukgemaakt.

Dat moesten we zelf later maar begrijpen, thuis, In onze eigen tijd - hoe die vrede werd gesloten, Op welke termen - En hoeveel er nooit werd gezegd.

Adrienne Rich

Zo vertaalt de maatschappelijk geëngageerde dichteres uit Baltimore, Adrienne Rich (1929-2012), in haar poëtische stijl hoe ze strijdt tegen onrecht. Naast dichteres was ze ook essayiste, docente en actief militante in de emancipatiestrijd van feministen en lesbiennes. “Rich accomplished in verse what Betty Fridan, author of The Feminine Mystique, did in prose” schreef Margalit Fox ooit in The New York Times. Rich speelde ook een rol in het verzet tegen de oorlog in Vietnam en in de strijd tegen de discriminatie van de zwarte bevolking in the VS. Rich was een vroegrijp meisje en schreef al gedichten in haar kinderjaren. Hoewel haar vader, een joodse dokter, haar literaire ambities aanmoedigde bleef hun relatie complex: “jarenlang streed ik met jou: jouw categorieën, jouw theorieën, jouw wil, de wreedheid die onverbrekelijk samenging met je liefde. (…) de oudste dochter in een huis zonder zoon, zij die de vader van de troon moest stoten, pakken wat hij haar leerde en het tegen hem gebruiken.”

In 1951 studeert ze af aan het Radcliffe College als Bachelor of Arts en publiceert ze A Change of World, haar debuutbundel waarin vooral de invloed van W.H. Auden merkbaar is.

Twee jaar later huwt ze Alfred Conrad, een professor economie; met hem krijgt ze drie zonen.

Bundels volgen elkaar op, o.m. The Diamond Cutters (1955), Snapshots of a daughter-in-law (1963), Diving into the Wreck (1973) waarvoor ze onderscheiden werd met de National Book Award. Intussen is ze vervreemd van haar man; ze verlaat hem in 1970. Sources (1983) is een soort afrekening, heftig en tegelijk liefdevol, met vader en echtgenoot: “Er zijn verbale wreedheden / die je als littekens blijft dragen / er zijn woorden van de muren gerukt als hondenzwepen.”

Midden jaren '70 out Adrienne Rich zich als lesbienne en een tijd later begint ze een relatie met de schrijfster Michelle Cliff, een relatie die haar verdere leven zal standhouden. Ze doceert aan verschillende Amerikaanse universiteiten. In 1976 verschijnt haar eerste belangrijk essay, het controversiële Of Woman Born: Motherhood as Experience and Institution. Ze zal blijven essays publiceren, vooral over de conditie van de (al dan niet) lesbische vrouw, de joodse identiteit en over poëzie.

Rich tracht langs haar poëzie de lezer mee te nemen in haar taalatelier, hem inzicht te geven in haar werkproces en te tonen hoe dit proces een ondeelbaar element van haar gedichten is. Dikwijls citeert ze uit haar vroegere gedichten of uit andere poëzie.

Waarom? De vertaalster Maaike Meyer geeft het antwoord: “De oude teksten worden binnen het gedicht gehaald om ze daar te lijf te gaan en ter discussie te stellen”. Met deze intertekstualiteit tracht ze een nieuwe relatie met haar lezers te ontwikkelen.

Als een van de invloedrijkste dichters uit de tweede helft van de 20ste eeuw wordt ze meermaals bekroond, maar in 1997 weigert ze de National Medal of Arts van Bill Clinton omdat zijn politiek in strijd was met haar artistieke ideeën.

Echtpaar op middelbare leeftijd komt uit Adrienne Rich, Keuze uit de gedichten 1950-1984, Feministische Uitgeverij Sara, Amsterdam, 1984; samenstelling en vertaling: Maaike Meyer.

Keuze gedicht en tekst: Peter Benoy

© sp.a

DENISE

van mannen en vrouwen. Samen met een aantal vriendinnen richtten we een feministische leesclub op, de Rode Vrouwen - rood als de kleur van de revolutie – en lazen en bespraken werken van feministen zoals Germaine Greer en Anja Meulenbelt. En het bleef niet bij lezen, we gingen ook over tot actie o.m. voor de legalisering van abortus, toch niet vanzelfsprekend aan een katholieke universiteit.”

¬ SCHEPEN VAN CULTUUR, DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS, GELIJKE KANSEN, DIVERSITEIT EN NOORD-ZUIDWERKING VAN LEUVEN

Na je studies ben je in Leuven gebleven. Vond je gemakkelijk werk?

Denise Vandevoort: “Het was de tijd van een economische crisis die gepaard ging met heel veel werkloosheid. Om daar een antwoord op te geven werden allerlei tewerkstellingsprogramma’s uitgewerkt zoals het bijzonder tijdelijk kader (BTK). Veel sociale en culturele organisaties maakten hiervan gebruik om op een ‘goedkope’ wijze personeel tewerk te stellen. Mijn eerste job was in een jeugdhuis voor kansarme jongeren, Den Anjer, tevens de thuishaven van een beruchte motorbende. De Raad van Bestuur van dat jeugdhuis had voor die job liever een man gehad maar omdat ze niemand vonden die dat werk wilde doen, mocht ik aan de slag. Van bij het begin heb ik voor die jongeren educatieve programma’s uitgewerkt zoals rond seksuele opvoeding. Het jeugdhuis werd immers bezocht door erg jonge meisjes die vielen op die stoere jongens met hun lederen frakken en motors. Veel voorlichting hadden ze niet gekregen... Dus zorgde ik voor voorlichting en condooms.

Maar ik organiseerde ook andere activiteiten zoals filmvoorstellingen van bevrijdingsfilms en debatavonden o.m. met Liesbet Walckiers.

Je merkte wel dat die jongeren daarvoor openstonden Ik heb drie jaar gewerkt in Den Anjer en er veel plezier aan beleefd. Nadien heb ik nog een jaar gewerkt bij het Socialistisch Jeugdverbond, koepel

VANDEVOORT Reeds van in haar kindertijd wordt Denise Vandevoort geconfronteerd met de ongelijke behandeling van meisjes en jongens. Denise groeide op in Stevoort - een fusiegemeente van Hasselt - in een traditioneel katholiek gezin. Haar vader was fietsenmaker en haar moeder zorgde voor het gezin. Terwijl haar twee broers humaniora mochten kiezen moesten Denise en haar twee oudere zusters naar het technisch onderwijs omdat deze school in het dorp Stevoort zelf lag, dichtbij dus Denise Vandevoort: “Mijn oudste zus bijvoorbeeld behaalde erg goede resultaten en was zeker bekwaam om universitaire studies te volgen, wat ze ook graag had gedaan, maar dat mocht dus niet. Ze is uiteindelijk laborante geworden. Ze heeft mij en mijn zus gesteund om wel naar de universiteit te mogen gaan. Wat ook is gelukt. Ik heb mijn studies zelf moeten bekostigen weliswaar met een studiebeurs en met veel jobkes.

Ik volgde sociologie aan de universiteit van Leuven, destijds - in de jaren 1970 - één van de meest progressieve faculteiten van Leuven.

Toch werd je ook hier geconfronteerd met de ongelijke behandeling

bv

2 6 BV

van verschillende jeugdhuizen jongsocialisten.”

en jongerenbewegingen zoals de

Was dat jeugdhuis of jeugdverbond een initiatief van de socialistische partij?

Denise Vandevoort: “Nee, er zaten wel leden van de BSP of SP in de Raad van Bestuur maar op zich had het niets met de partij te maken.

In tegendeel, een aantal Leuvense BSP-ers gaven zelfs een pamflet uit waarin ze zich distantieerde van de werking van jeugdhuis Den Anjer.”

Denise Vandevoort: “Ik ben ervan overtuigd dat dat voor mij en voor heel wat vrouwelijk politici inderdaad het geval is. Hier in Leuven was de SP de eerste partij die voor de samenstelling van de verkiezingslijsten het rits-principe hanteerde dus om beurt man/vrouw, een initiatief van Louis Tobback. Ook in het schepencollege zijn er evenveel vrouwelijke als mannelijke sp.a-schepenen. Spijtig genoeg zijn er geen vrouwelijke schepenen van onze coalitiepartner CD&V. Niet alle vrouwen in de politiek denken daar echter hetzelfde over. Ik heb het hier meer bepaald over het zogenaamde koninginnesyndroom zoals Germaine Geer dat noemde nl de redenering: “als ik het heb gemaakt waarom zouden de

IK HEB MEER SCHRIK VAN DE TOENEMENDE VERRECHTSING DAN VAN DE ISLAM Hoe ben je dan bij de SP beland?

Denise Vandevoort: “Een aantal vrienden en ik waren links maar geen lid van de SP. We richtten samen De Onafhankelijken op. We kwamen wekelijks samen om het beleid in Leuven kritisch te bespreken en te analyseren en gaven ook een tijdschrift uit. Jaak Brepoels, Marij Aerts en Daniël Buyle waren daar trouwens bij. In 1982 maakte Louis Tobback een kartellijst met klein-links en met onze groep, de onafhankelijken.

In 1982 werden daarvan twee verkozen wat dus een succes was. De daaropvolgende verkiezing, in 1988 hadden we zelfs meer verkozenen en vonden we dat we recht hadden op een mandaat in de OCMWraad. Omdat ik via mijn werk bij Oikonde (thuislozensector) veel met het OCMW samenwerkte, werd ik aangeduid om in de OCMWraad te zetelen. Na verloop van tijd werden een aantal leden van de onafhankelijken lid van de partij en ik heb dat dan ook gedaan.”

Je werd niet alleen lid van de partij, in 2003 werd je zelfs schepen van cultuur en sociale zaken.

Denise Vandevoort: “Toen ik in 2001 gemeenteraadslid werd, vroeg Louis Tobback me om fractieleider te worden in de gemeenteraad en ik heb dat aanvaard. Bij de federale verkiezingen van 2003 werden twee schepenen van onze fractie verkozen in het parlement zodat die mandaten vrij kwamen en opnieuw vroeg Louis Tobback mij om één van de ambten in te vullen. Ik kreeg inderdaad de bevoegdheid over sociale zaken én cultuur. Hierdoor kon ik een brug leggen tussen beide sectoren want die waren toen nog vervreemd van elkaar. Het personeel van beide stadsdiensten kenden elkaar zelfs niet. Door cultuur en sociale zaken aan elkaar te linken kan je heel mooie projecten uitwerken. Reeds vóór ik schepen werd, in 2002 ter gelegenheid van de nationale vrouwenraad die toen in Leuven plaatshad organiseerde ik een eerste herdenking van de onbekende oorlogsvrouw. Als schepen heb ik dat thema verder uitgewerkt en daarbij alle sociale en culturele organisaties betrokken die werkten rond vrede en gelijke rechten voor vrouwen. Ik vind het ook belangrijk dat de besturen van verenigingen of organisaties ‘divers’ samengesteld zijn, mannen én vrouwen, jong en oud,…en maak daar ook opmerkingen over als ik merk dat de vrouwen bijvoorbeeld ondervertegenwoordigd zijn.”

Voor de samenstelling van de verkiezingslijsten werden er quota ingevoerd. Onlangs beweerde Gwendoline Rutten dat mochten die quota niet ingevoerd zijn, zij waarschijnlijk nooit in de politiek terecht was gekomen. Is dat ook jouw ervaring?

andere vrouwen dat ook niet kunnen”. Het ligt dus aan de vrouwen zelf…volgens hen toch. Zelf huldig ik de stelling: geen socialisme zonder feminisme maar ook geen feminisme zonder socialisme. Als je gelijkwaardigheid tussen de sexen wil dan moet iedereen daarvan doordrongen zijn en moet er een solidaire strijd zijn.”

De bekende Nederlandse feministe Anja Meulenbelt geeft je daarbij gelijk. Ze vindt ook dat het feminisme strijdend en maatschappijkritisch moet blijven. Wat vind je van haar stelling dat politiek rechts het feminisme heeft gekaapt en het gebruikt als stok om de islam te slaan?

Denise Vandevoort: “Ik zag onlangs een foto van de Olympische Spelen van een beachvolleybal wedstrijd van vrouwen tussen een Duitse en een Egyptische ploeg. De Egyptische ploeg had toestemming gekregen om een boerkini te dragen. Ik vond dat een goede beslissing van het Olympisch Comité want hierdoor maak je het mogelijk dat deze vrouwen ook aan topsport doen, wat ik belangrijk vind. Die vrouwen verplichten ons niet om een boerkini te dragen. Moeten wij hen dan verplichten om een bikini aan te doen? In het straatbeeld hier in Leuven valt het op dat veel meer jonge vrouwen dan vroeger een sluier dragen. Je hoort daar veel vragen over. ‘Worden die gedwongen door hun ouders, broers of mannen?’ Als ik dat bespreek met die vrouwen zeggen ze dat niemand hen verplicht, dat ze daar zelf voor kiezen. Wie ben ik om daar aan te twijfelen? Toen ik jong was droeg ik soms kleren die mijn ouders liever niet zagen, als statement…. Dus je moet daar erg voorzichtig mee zijn. Ik kan me ook niet van de indruk ontdoen dat die discussie vooral door beleidsvoerders gebruikt wordt tegen de islam. Met stelt het voor dat die godsdienst hier binnenkort de zaak zal overnemen en de vrouw terug achter de haard zal dringen. Ik heb eerlijk gezegd meer schrik van de toenemende verrechtsing dan van de islam. Op een internationaal congres onlangs had ik een gesprek met enkele vrouwen uit Turkije. Ongelooflijk wat daar allemaal aan het gebeuren is. Als een vrouw om een abortus vraagt dan worden de man en de vader gevraagd of ze hiermee akkoord gaan. Dat is een verplichting vanuit het beleid, niet van de godsdienst, niet van de islam. Wat daar nu in Turkije aan het gebeuren is gaat ook over het ontnemen van vrouwenrechten.”

De rol van het feminisme is dus nog helemaal niet uitgespeeld.

Hartelijk dank voor dit boeiend gesprek Johan Notte 2 7 BV

aan een multicultureel theater? Moeten we wachten tot hij 100 jaar wordt om aandacht aan zijn uitzonderlijk parcours te besteden?

Brulin werd in 1926 geboren in een Antwerpse volksbuurt. Na zijn studies in La Cambre, waar hij vooral door Herman Teirlinck, op dat ogenblik directeur van de school, maar ook door docenten als Jozef Cantré, Oscar Jespers en Joris Minne wordt gevormd, volgt hij lessen aan de door Teirlinck pas opgerichte Studio van het Nationaal Toneel. Hij studeert af in 1948 maar vindt als acteur amper werk.

Intussen schrijft hij voor enkele kranten en werkt hij soms als scenograaf. Zo wordt het decor dat hij in 1948 ontwerpt voor Macbeth door het Reizend Volkstheater als voorbeeld opgenomen in een internationaal referentiewerk voor scenografie. Verder is hij redactielid in avant-garde tijdschriften als Tijd en Mens, waarin zijn eerste stukken verschijnen, ‘De derde ruiter’ (een afsplitsing van het vorige) en ‘Gard Sivik’.

In 1953 is Brulin medestichter van het Nederlands Kamertoneel, een eerste kamertheater dat het monopolie van het Nationaal Toneel doorbreekt. Hij werkt eraan mee als schrijver, acteur en regisseur.

Hier wordt o.m. zijn stuk 'Pas op, mijnheer Lipman komt' gecreëerd.

Zijn doorbraak als toneelauteur wordt een feit wanneer hij in hetzelfde jaar met Twee is te weinig, drie is te veel de prijs van de

Tone Brulin © deSingel

TONE BRULIN, INTERCONTINENTAAL THE DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY Op de eerste Britse tank die in 1944 de Antwerpse Leien komt opgereden zijn een aantal jonge kerels gesprongen om in de vreugde van de bevrijding te delen. Een van hen is de 18-jarige Antoon Van den Eynde – de latere Tone Brulin – op dat ogenblik nog student toneeltechniek aan de Nationale Hogeschool voor Bouwkunst en Sierkunsten, beter gekend als ‘La Cambre’, de vernieuwende kunstschool opgericht door Henry van de Velde. Ter hoogte van het justitiepaleis herkent vader Van den Eynde

zijn zoon tussen de uitbundige jongeren op de tank, loopt ernaartoe en sleurt hem eraf.

Gelukkig maar want een tijd later werd de tank door sluipschutters beschoten.

Dat is één van de verhalen uit zijn leven die Tone me heeft verteld.

Tone is op 11 mei 90 jaar geworden. De media hebben er omzeggens geen aandacht aan besteed. Dat is beschamend en pijnlijk.

Zijn we hem vergeten, deze unieke man die in alle hoeken van de wereld heeft gewerkt 2 8 COLUMN

boekenweek Amsterdam uit handen van de Nederlandse koningin mag ontvangen.

De deuren van KVS en KNS openen zich langzaam. In de periode 1956-1958 staan 3 stukken van zijn hand op hun affiches en hij regisseert er ook. In 1958 vertrekt hij voor een jaar naar Zuid-Afrika waar hij met Athol Fugard, die het theater openbrak naar de zwarte gemeenschap, The New Africa Group opricht.

In die beginperiode dragen zijn stukken ongetwijfeld de stempel van het existen-

Tone schreef meer dan 30 stukken, speelde talloze rollen, stond in voor talrijke scenografieën, publiceerde naast zijn toneelteksten en essays over theater ook 3 verhalenbundels, tekende voor een 100-tal theaterensceneringen en een 50-tal regies voor televisie, schreef soms wel eens een gedicht en realiseerde de artistieke inrichting van het Brusselse metro-station Bizet. Hij regisseerde in alle werelddelen, vooral eigen stukken maar ook bv. Bruid in de More van Claus en Waiting for Godot van Beckett in Pretoria; Miss Jairus van de Ghelderode in Ohio; Look back in Anger van Osborne in Kansas City; Who is afraid of Virginia Woolf van Albee en Happy Days van Beckett in Curaçao. De enige zelfstandige publicatie in boekvorm over zijn werk werd in 1997 geschreven door Geert Opsomer en uitgegeven door het Vlaams Theater Instituut (VTI); een degelijke informatieve brochure van 64 p.

Veel meer dan inzoomen op enkele losstaande feiten is op deze pagina's niet mogelijk.

In 1950 publiceerde Brulin in Tijd en Mens Toneel der wreedheid: een begeesterende introductie in Vlaanderen van de wereld van Antonin Artaud, wiens geschriften behoren tot het belangrijkste dat in de 20ste eeuw over theater werd geschreven. Artaud verwerpt vooral de valse esthetiek en de

column

tialisme, maar ook van het absurd theater, vooral van Beckett.

hebben gezien dat een tekst niet noodzakelijk een redevoering of een psychologische dialoog moet zijn (…) We hebben geluiden gehoord die zich inspireerden op het Indische Tantrisme. We hebben bewegingen zien uitvoeren die tot op heden alleen maar in het Japanse of Chinese theater denkbaar waren.”

Brulin stuurt Franz Marijnen, één van zijn leerlingen, voor een jaar op stage bij de Poolse meester; samen zullen ze Grotowski bij ons bekendmaken. Vermits deze als burger van een communistisch land niet in de VS binnen mocht zal Brulin hem ook daar introduceren.

In ‘Arm theater in een gouden tijd’(Lannoo, Tielt, 2014) onderstreept Thomas Crombez de betekenis van de introductie van Artaud en Grotowski in Vlaanderen, hoe ze gediend hebben “om een gescleroseerd toneellandschap open te breken”.

PRUIKEN EN MASKERS voor Alice Toen

"Was jij er toen al bij?" ."Dat kan best"

klonk het ver en vaag Maar zeker wist ze

dat allen in het gezelschap hadden gepoogd

We weten nog te weinig over het theater dat Tone buiten Europa realiseerde. Zo is er het fascinerend avontuur van de Ottrabanda Company. Dankzij contacten die hij legde toen hij als Grotowski-kenner workshops gaf aan Amerikaanse universiteiten, vormt hij in 1971 deze theatergroep van zeven spelers die de volgende jaren o.m. optreden in Curaçao en Maleisië. Om een breder en volkser publiek te bereiken, zetten ze het Mississippi Raft Project op; met een zelfgebouwd vlot varen ze op deze legendarische stroom en spelen ze hun voorstellingen in een tent die ze in de aanlegplaatsen opzetten. Soms botst hun experimentele speelstijl met de

om via hun personages

de wanhoop op te vangen hierheen geseind van de monaden

door de stervende oermoeder triljoenen lichtjaren geleden

er klonken echo's in de maskers van de spelers

Onduidelijke, uit hun verband gerukte boodschappen

Die men in nieuwe scenario's bundelde Helemaal begrijpen deden ze die nooit Wel, vrienden en bewonderaars

EATERMAKER

Zullen we ze weggooien

die achtergelaten pruiken nooit meer nooit meer

Zelfs niet voor de lol Of vergat je het?

artificiële cultuur van het Westen. Ook in het theater van de jonge Hugo Claus vinden we zijn invloed.

Wanneer Brulin in 1963 het wereldcongres van het Internationaal Theater Instituut (ITI) in Warschau bijwoont komt hij in contact met het ook in Polen vrijwel onbekend werk van Grotowski en zijn Theater van de Dertien Rijen. Hij is sterk onder de indruk van dat theater dat “direct aansluit bij de gedachten van Craig, Meyerhold en Artaud (…) We

verwachtingen van dat nieuwe publiek.

Het gezaghebbende The Drama Review wijdt hieraan een bijdrage; de eerste keer dat ze aandacht besteden aan een Vlaams theatermaker.

Een zestal stukken van Tone behandelen Afrikaanse thema's, o.m.zijn bekendste stuk, De Honden (1960). Dit ophefmakend stuk werd gecreëerd in regie van Athol Fugard en werd in een tiental talen gespeeld. De Honden is een vlijmscherpe aanklacht tegen het 2 9 COLUMN

Dat in de Munt de Opstand begon Tone Brulin

raciaal fanatisme van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. De opvoering in de KNS lokte heftige reacties en betogingen uit van het Taal Actiecomité en van de Algemeen Nederlands-Suid-Afrikaans-Vlaamse Vereniging. De Zuid-Afrikaanse ambassade heeft tevergeefs getracht om de voorstelling te verbieden.

Als je nog geen vijftig bent, is de kans bijna onbestaande dat je Kapai Kapai of Ba Anansi hebt gezien. Twee van ongeveer een dozijn voorstellingen gecreëerd door TIE 3 – het theater dat Brulin met de Maleisische actrice Siti Fauziah, tevens zijn partner, in 1975 heeft opgericht. “Met TIE 3 zet hij”, aldus Geert Opsomer, “de laatste stap in zijn interpretatie van Artauds opvattingen: het theater moet een volkstheater zijn. Na het parcours dat Brulin heeft doorlopen is dit volkstheater een wereldtheater”.

In 1968 werd de Arkprijs van het Vrije Woord aan Tone Brulin toegekend. Kort daarna hadden we een gesprek en ik stelde hem voor een stuk te schrijven voor het Reizend Volkstheater waar ik toen de leiding van had. Hij ging op mijn voorstel in en schreef De Staart van de Mandarijn, een origineel en boeiend stuk, dat hij zelf regisseerde, over Paul Splingaerd (1842-1906), een wees uit het VlaamsBrabantse Ottenburg die met de paters van Scheut naar China ging, er mandarijn werd en een belangrijke rol speelde in diverse onderhandelingen, o.m. met België over de aanleg van de eerste belangrijke spoorweg in China. In 1997 had ik opnieuw het voorrecht om met Tone samen te werken toen hij in de Zuidpool-productie Onder het Melkwoud van Dylan Thomas een gedroomde Kapitein Cat vertolkte.

Brulins werk ontsnapt aan de gangbare etiketten; het kenmerkt zich door zijn eenvoud, zijn authenticiteit en zijn universeel karakter.

Zo omschrijft hij het zelf: “in mijn stukken is zeker een sociaal bewustzijn aanwezig (...) ik zie dat het verkeerd gaat in de wereld. Je beseft dat je naaste gekwetst wordt en je voelt met hem mee, maar aan de andere kant heb ik ook dat antagonistische gevoel dat je daar niets kunt aan doen en dat er ook een irreële, een droomwereld bestaat. De onrechtvaardige sociale samenleving kan niet apart van die droomwereld gezien worden.

30

ZA 15 OKT 16 | 20:00 Muziekcentrum De Bijloke

AVISHAI COHEN TRIO & BRUSSELS PHILHARMONIC An Evening With Avishai Cohen

Tickets: € 36

AVISHAI COHEN © SASHA BULLERT

Reserveer nu: debijloke.be Volg ons op

LEDEN VOORDELEN

Leden van het Vermeylenfonds genieten van volgende ledenvoordelen:

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE 1 TICKET BETALEN + 1 TICKET GRATIS Info & reserveren: Info@vermeylenfonds.be Betaal op het rekeningnummer (BE50 001-1274522-18), met vermelding van je naam, het aantal tickets en het concert. Jouw tickets liggen klaar aan de balie.

I SOLISTI DEL VENTO, RED NOTE ENSEMBLE & SONG CIRCUS / FREEDOM OF/ OR SPEECH

vrij

20:00

Cher Ami

Yuko

Live soundtrack bij een animatiefilm over drie bijzondere dieren aan het front tijdens WO I. zaal grote post

in een co-presentatie met Vrijstaat O. — de werf Coproductie van De Commerce — Handelsbeurs Gent — Vrijstaat O.

ZIE WWW.VERMEYLENFONDS.BE VOOR ONZE ANDERE LEDENVOORDELEN

première

Dit evenement maakt deel uit van GoneWest, de culturele herdenking van WO I door de Provincie West-Vlaanderen.

DGP ADV FFO 1/1 - Cher/Yuko.indd 1

€14/12/8

vorm: gotcha!——www.gotcha-design.be

Kan muziek de politiek tot betere gedachten brengen? In zijn minimalistische cantate De Staat maakt Louis Andriessen met energieke ritmes en balsturige akkoorden een vuist tegen totalitarisme. Mouricio Kagel zet in Der Tribun het politieke populisme dan weer in zijn hemd met boempapakoper en schuinsmarcheerdersmuziek.

Op tekst van Dimitri Verhulst en met Jan Decleir als helend volksmenner.

Zaterdag 5 November 2016 - 20.00 - Concertzaal €24

23

sep

24/08/16 13:57

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32