Dng#4-2017 by August Vermeylenfonds

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

Recht op werk

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS DECEMBER 2017 - JANUARI - FEBRUARI 2018 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng4_v1.indd 1

30/11/17 10:40

edito

VLUCHTELINGEN EN DE ARBEIDSMARKT

Het is een combinatie van woorden die niet veel voorkomt in het grote vluchtelingendebat. Dikwijls wordt de instroom van nieuwkomers als een probleem ervaren maar wij willen de verrijking hiervan aantonen. Johan Wets, socioloog en specialist rond migratie, verduidelijkt eerst en vooral de term ‘vluchteling’ en geeft z’n visie op basis van onderzoekcijfers. We praten ook met Farah Laporte van refu-interim, een interimkantoor zoals geen ander gericht op mensen die nieuw zijn in België. “Zottigheid als hefboom voor integratie” is hun leuze. Anita Van Huffel verzamelt getuigenissen van zowel vluchtelingen als hulpverleners, die beide worden getroffen door grote besparingen en moeten ‘hoppen’, ‘jobhoppen’. Als voorbeeld van een succesverhaal vertelt Khaled Fazely ons zijn traject van Afghanistan naar Gent. Mogen werken is een grondrecht voor iedereen. Het wordt tijd dat de instroom niet langer als probleem wordt ervaren maar een enorme ‘empowerment’ kan opleveren voor onze maatschappij. De inspanningen van vluchtelingen om hun plaats te vinden in onze maatschappij en op onze arbeidsmarkt, samen met de instroom van hun talenten en capaciteiten kan ons alleen maar doen concluderen dat het niet is “Wir schaffen das” maar “Sie schaffen das”!

SARAH MISTIAEN

INHOUD DECEMBER 2017 - JANUARI - FEBRUARI 2018

04 STANDPUNTEN 04 Refu Interim 06 Vluchtelingen en de arbeidsmarkt

10 BOEKEN 12 HET RAADSEL VAN JEAN PAUL 13 COLUMN ¬ Anita

14 16 18 20

AGENDA EN VERSLAG EXODUS VLUCHTELINGEN VERTELLEN BV ¬ Khaled Fazely

22 COLUMN ¬ Peter Benoy

24 IM ¬ Roland Laridon

26 GEDICHT ¬ Peter Benoy

COLOFON DE NIEUWE GEMEENSCHAP driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december. REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Lieve De Neve, Koen Goethals, Vlad Kips, Sarah Mistiaen, Johan Notte, Nico Pattyn, Eliane Van Alboom, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u ABONNEMENT 15 euro (4 nummers) LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr. BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren. COVER Annelies Vanhove STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Reknr. BE50 0011 2745 2218, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

dng4_v1.indd 2

30/11/17 10:40

focus

WERKEN IS EEN GRONDRECHT Tewerkstelling is een cruciaal element bij een vlotte integratie in ons land. Asielzoekers en vluchtelingen zijn mensen met heel wat talenten die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan onze samenleving. Vluchtelingen vertellen hun verhaal. We luisteren ook naar de hulpverleners. Welke verhalen horen de hulpverleners, voor welke dilemma’s staan ze soms? Hoe ver reikt hun mogelijkheid tot hulp bieden? Men hoort en leest daar zo weinig over. Waarom is dat zo? Geen succesverhaal? Geen leesvoer voor de kiezer? Anita Van Huffel gaat te rade bij Marie, vrijwillig hulpverlener in haar gemeente, waar zij enkele gezinnen ondersteunt. Zij vertelt haar de succesverhalen. Zij maakt ons wegwijs in de wirwar van instanties waarin de vluchteling terechtkomt. Zij wijst ons op de zware werkdruk voor het OCMW en het chronisch gebrek aan vrijwilligers. Nieuwe initiatieven zoals ‘Refu interim’ zijn welkom, zorgen voor nieuwe inzichten, maar zal dat voldoende zijn?

dng4_v1.indd 3

SYMPATHIE SPONSORS Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel. 09 223 02 88, info@ vermeylenfonds.be.

GUS Luk Claes

3 FOCUS

30/11/17 10:40

stand.

Refu Interim, humor werkt

EEN VERHAAL OVER IRONISCHE MEDEWERKERS EN GESLAAGDE BURGERINITIATIEVEN

Refu Interim is een Gentse VZW wiens doel het is om nieuwkomers in België aan vrijwilligerswerk te helpen. Mensen die in ons land nog niet direct aan de slag kunnen, vinden via deze organisatie hun weg naar een kwaliteitsvolle tijdsbesteding, een vlottere start op de arbeidsmarkt en in onze maatschappij. Wat oorspronkelijk begon als onderdeel van een ludieke actie opgesteld door CirQ vzw tijdens hun evenement van de Gentse Feesten 2016 groeide uit tot een zelfstandige organisatie. Wat hier volgt, is een interview met Farah Laporte, coördinator bij RefuInterim. Het gesprek vond plaats op het kantoor van de organisatie, een gezellige container op het terrein van DOK te Gent.

Wat doet Refu Interim? Farah Laporte: “Wij zijn een vzw die mensen met een recente migratie-achtergrond, van uiteenlopende legale statuten, aan een vergoede vrijwilligersjob helpt. We verwelkomen nieuwe geïnteresseerden op intake dagen en zoeken naar evenementen en socioculturele organisaties die aansluiten

dng4_v1.indd 4

bij hun talenten en interesses, zo heeft elke partij baat bij het engagement. Er wordt ook sterk gefocust op het begeleiden van de vrijwilliger bij het verbreden van diens sociaal netwerk en een vlotte inburgering. Zo hechten we groot belang aan het feit dat de vrijwilliger samenwerkt met iemand die vlot Nederlands praat. Door de nieuwkomers een zinvolle bezigheid aan te bieden, geef je hen een identiteit die meer is dan enkel hun legale statuut. Naargelang het type job, krijgen ze van onze coaches daarnaast ook een workshop die hen klaarstoomt voor het desbetreffende takenpakket.” Wat zijn die verschillende werkvloeren? “Onze vrijwilligers worden heel ruim ingezet, van onthaal in een theater over het tappen van pinten tot het meehelpen met het opzetten van een podium. Het is ook volgens de lijn van onze visie dat we zoveel sectoren overspannen met onze vrijwilligers. De activiteiten worden bepaald door wie de vrijwilligers zijn en wat hun talenten

zijn, ze gaat down-up, eerst wordt er de tijd genomen om de vrijwilligers te leren kennen en pas dan wordt er een kader opgesteld waarbinnen ze aan de slag kunnen bij de beschikbare partnerorganisaties. Dit is

OPROEP REFU INTERIM WE GEVEN NIEUWKOMERS... WWW.REFUINTERIM.BE/ MISSIEVISIE

4 STANDPUNTEN

30/11/17 10:40

Hoe zijn jullie ontstaan? “Tijdens de Gentse Feesten van 2016 schakelde CirQ vzw (gekend voor diens ludieke en ironische acties om maatschappelijke problemen aan te kaarten n.v.d.r.) nieuwe Belgen in als medewerkers op hun jaarlijks evenement dat voor de gelegenheid in het teken stond van vluchtelingen. De samenwerking was een daverend succes en creëerde blijvende sociale banden die een langer leven beschonken waren dan enkel de duur van de Gentse Feesten. De medewerkers voelden zich geprikkeld om meer te doen en de contacten die ze hadden gemaakt niet te laten uitsterven. De Gentse cultuursector was ook vragende partij naar deze samenwerking nadat ze hadden ervaren wat voor een succes CirQ had. Stilletjes aan begonnen de medewerkers van CirQ steeds meer vrijwilligers te koppelen aan andere organisaties. Het bleek een fulltime bezigheid te worden. Ze wilden het mooie verhaal niet laten stoppen en dus werd de samenwerking een eigen

project die het hele jaar door werkplekken zoekt om nieuwkomers vrijwilligerswerk te laten doen.” Welke weg heeft Refu Interim intussen al afgelegd? “Eerst werd er voornamelijk gefocust op organisaties en vrijwilligers in Gent. Er werd contact opgenomen met het OCMW en diverse andere partners binnen de opvangsector met de vraag of er daar mensen mogelijk geïnteresseerd zouden zijn om aan vrijwilligerswerk te doen. De gepaste fondsen werden gevonden en in februari 2017 zag Refu Interim het licht. In maart was er op Dok Gent een festival waarop het gevoel van Batahlan –het Gentse Feestenevenement van CirQ- nog eens voor één dag werd opgeroepen. Van heinde en ver kwamen nieuwkomers die via diverse wegen gehoord hadden over Batahlan om kennis te maken met de humor van CirQ en een intakegesprek te voeren: wat heb je tot nu toe zoal gedaan in België? In het land waar je vandaan komt? Wat zou je willen doen? Er werd ook gepolst naar de (taal)kennis en de talenten van de vrijwilligers. De opkomst voor die dag was een enorm succes. Refu Interim mocht 250 geïnteresseerden verwelkomen. Tot op heden heeft meer dan de helft effectief aan vrijwilligerswerk gedaan. Over een succesverhaal gesproken.

Tot juni opereerden we nog onder CirQ om vervolgens een zelfstandige vzw te worden. Ik werd als coördinator aangenomen en in de zomer kwamen er nog twee collega’s bij om aan de grote vraag van allerlei evenementen die tijdens de zomer plaatsvinden te voldoen. In november 2017 werd er een tweede intake dag georganiseerd.” Welke elementen hebben bijgedragen tot het slagen van dit burgerinitiatief? “Door de eigenwijze, artistieke aanpak voelden de mensen zich aangesproken op hun talenten en hun ambitie en was er geen dwang die gewoonlijk ontstaat bij een verplichting tot tewerkstelling. Het is op een positieve manier met mensen omgaan. We zijn zeker niet de enige of de eerste organisatie die deze aanpak heeft. Uniek is echter wel dat humor de oorspronkelijke katalysator was om mensen samen te brengen op hun zoektocht naar een rol in de maatschappij. Ons hoofddoel is om nieuwkomers aan vrijwilligerswerk te helpen, dat is onze bestaansreden. Hetgeen ons onderscheidt van andere initiatieven is dat we hen begeleiden naar een vrijwilligersengagement via een tijdsintensieve, laagdrempelige, humoristische en persoonlijke aanpak”

TEKST: VLAD KIPS

Door middel van een job, geef je nieuwkomers ook een eigen identiteit – Goesting om aan de slag te gaan als vrijwilliger in de brede sociale en culturele sector. – Initiaties en opleidingen om hun talenten te verfijnen tot waardevolle competenties. – De kans om van binnenuit verschillende culturele, artistieke en sociale organisaties te leren kennen. – De mogelijkheid om hun netwerk uit te breiden. – Een community waar warme zottigheid de grootste gemene deler is. – Inzicht in de arbeidsmarkt en welke rol zij daar eventueel in kunnen spelen.

WE BIEDEN ORGANISATIES UIT DE SOCIALE EN CULTURELE SECTOR... – Nieuwsgierige, leergierige en gemotiveerde vrijwilligers. – De kans om hun werking te versterken door in te zetten op diversiteit. – Duurzame samenwerkingsmogelijkheden.

belangrijk om een goede match tussen hen en de werkvloer te maken, aangezien beiden eerder een engagement dan een contract met elkaar aangaan. Het is niet zoals bij een normaal interimkantoor waar je na inschrijving een sms’je krijgt waar en wanneer je ergens ‘s ochtends moet staan. Dit is de manier waarop we het verschil proberen te maken.”

ID FARAH LAPORTE is licentiaat geschiedenis aan de universiteit van Gent behaald. Vrijwilligerswerk, goede doelen en mensenrechten zijn altijd al haar interessegebieden geweest. Zo is ze o.a. bestuurslid bij CATAPA vzw, een organisatie die zich engageert voor het milieu in Latijns-Amerika in gebieden waar er aan mijnbouw gedaan wordt. In het verleden had ze ook een actieve functie bij Kinderrechtencoalitie Vlaanderen vzw, SOS Kinderdorpen en Studio Globo.

5 STANDPUNTEN

dng4_v1.indd 5

30/11/17 10:40

Vluchtelingen en de arbeidsm Hoe zit het bij ons in Vlaanderen wat betreft vluchtelingen op de arbeidsmarkt? Wat is momenteel de stand van zaken? Wat loopt er moeilijk, wat zijn de sterke en zwakke punten van het beleid? We vragen het aan Johan Wets, socioloog en specialist migratie verbonden aan het HIVA. Meneer Wets, de voorbije twee jaar zijn nogal wat vluchtelingen in ons land aangekomen. Hoe zit het met hun integratie op de arbeidsmarkt? Johan Wets: “Eerst moeten we duidelijk maken wat we onder ‘vluchtelingen’ verstaan.

Zolang de asielprocedure loopt, is deze persoon wettig in het land aanwezig en dus per definitie niet illegaal.

Vluchtelingen zijn mensen die asiel hebben aangevraagd in België en van wie de aanvraag goedgekeurd werd op basis van criteria van de conventie van Genève. Zij krijgen het statuut “vluchteling”. De conventie stelt dat iedereen die vlucht omwille van een vrees voor vervolging op basis van ras, religie, nationaliteit, sociale groep waartoe men behoort of politieke overtuiging en die omwille van die vrees niet kan of wil terugkeren naar land van herkomst, bescherming kan krijgen. Dit is dus een juridisch afgebakende categorie. Als je gaat kijken in het woordenboek naar wat ‘vluchteling’ betekent, dan is dat “iemand die vlucht”. Als we spreken over vluchtelingen op de arbeidsmarkt dan hebben we het niet over de taalkundige term, namelijk iemand die vlucht, maar wel over die mensen die in België zijn terechtgekomen via een asielprocedure en die een vluchtelingenstatus verworven hebben. In België zijn er voor niet-EU burgers - de zogenaamde derdelanders - verschillende officiële mogelijkheden om het land binnen te komen. In het geval van EU burgers hebben we het niet over migratie, maar over intra-Europese mobiliteit.

Een eerste mogelijkheid voor derdelanders om het land binnen te komen, is via de poort van arbeidsmigratie. Deze werd in 1974 min of meer gesloten voor de grote meerderheid van potentiële migranten. Dit wordt de migratiestop genoemd. Nu zijn het meestal hooggeschoolden die via deze weg België binnen komen. Dit is vooral een vraaggestuurde migratie, op basis van de nood op onze arbeidsmarkt of bij bedrijven. Een tweede manier om het land binnen te komen, is via huwelijksmigratie: mensen die door te huwen met iemand die in België woont het recht krijgen om naar hier komen. Na verloop van tijd kunnen ook zij op de arbeidsmarkt terechtkomen. Ook deze poort is niet helemaal open, er zijn bepaalde voorwaarden. Je hebt een huwelijkspartner nodig én deze moet voldoende financiële draagkracht hebben. De derde poort is de non-migratie. Dit zijn bv. studenten, toeristen enz.: mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning, die niet op de arbeidsmarkt terechtkomen. Tenslotte is er de poort van de asielprocedure. Deze poort staat wijd open. Het

6 STANDPUNTEN

dng4_v1.indd 6

30/11/17 10:40

in België. Hij of zij wordt geregistreerd in het wachtregister. Zo gauw de asielaanvraag goedgekeurd wordt, krijgt de betrokken persoon het vluchtelingenstatuut en verhuist van het wachtregister naar het vreemdelingenregister. Een vluchteling is een asielzoeker wiens asielaanvraag goedgekeurd is.” Wat gebeurt er wanneer de asielzoeker na 4 maanden erkend wordt als vluchteling en terecht kan op de arbeidsmarkt? “Er wordt als nieuwkomer van je verwacht dat je een inburgeringstraject volgt. Daarbij wordt eerst gekeken wat je perspectief is: heb je een arbeidsperspectief, een sociaal perspectief of een educatief perspectief? Vervolgens neem je deel aan een inburgeringsprogramma bestaande uit een aantal cursussen zoals maatschappelijke oriëntering, NT2 taalcursussen op aangepaste niveaus, begeleiding bij het zoeken naar werk of een opleiding. enz.”

dsmarkt staat iedereen vrij asiel aan te vragen. Een asielzoeker verblijft wettig in het land zolang zijn of haar dossier behandeld wordt. In de media hebben ze het soms over “illegale asielzoekers”. Dit is een term die niet klopt aangezien ‘asielzoeker’ een juridisch statuut is. Zolang de asielprocedure loopt, is deze persoon wettig in het land aanwezig en dus per definitie niet illegaal.” Natuurlijk zijn er mensen die illegaal in ons land verblijven. Je kan het land ook binnenkomen zonder van één van de officiële toegangsmogelijkheden gebruik te maken of je kan in het land blijven als je verblijfsvergunning verlopen is. De groep mensen zonder wettig verblijf is zeer heterogeen en bevat evenzeer afgewezen asielzoekers als personen die een ander statuut hebben gehad en het land moeten verlaten of mensen die helemaal niet de intentie hebben om te blijven en die hier geen asiel willen aanvragen zoals vb. transmigranten. Een vluchteling is dus iemand wiens asielaanvraag behandeld wordt? “Als je het land binnen komt en je vraagt asiel aan op basis van de conventie van

Genève dan wordt een procedure opgestart en wordt je zaak individueel bekeken. Op dat moment ben je een asielzoeker. Indien de aanvraag wordt goedgekeurd, krijg je het vluchtelingenstatuut, waarbij je allerlei rechten hebt. Je kan en mag werken, je hebt recht op steun van het OCMW, recht op een werkloosheidsuitkering, enz. En dit alles volgens dezelfde criteria als voor de rest van de Belgische bevolking. Zolang de asielprocedure loopt is de asielzoeker wettelijk

De kans op het vinden van werk op onze arbeidsmarkt is het hoogst voor de midden opgeleiden

Dus niet elke vluchteling heeft het perspectief om te werken? “Uit recent onderzoek dat we gedaan hebben, blijkt dat van alle nieuwkomers, waaronder heel veel huwelijksmigranten, ongeveer 40 tot 45% op de arbeidsmarkt terecht komt. Als we enkel naar de nieuw-

JOHAN WETS Johan Wets is migratiedeskundige van de KULeuven. Hij is onderzoeksleider aan het HIVA, het Onderzoeksinstituut voor arbeid en samenleving. Hij is migratieonderzoeker sinds het begin van de jaren ’90 en heeft rond verschillende deelthema’s gewerkt en gepubliceerd, waaronder migratie en ontwikkeling, migratie en de arbeidsmarkt, huwelijksmigratie, asiel, illegale migratie, inburgering, integratie,..

7 STANDPUNTEN

dng4_v1.indd 7

30/11/17 10:40

komers met een erkend vluchtelingenstatuut kijken, verschilt dit beeld vrijwel niet. Op het eerst zicht lijken deze cijfers laag, maar je moet dit eigenlijk vergelijken met de cijfers voor de totale bevolking. Vluchtelingen doen het niet zoveel beter of slechter dan andere mensen die van buiten de EU afkomstig zijn. De werkzaamheidsgraad, dit is het

hebben om werk te vinden. Waarom dit zo is weten we niet met zekerheid. Het zou bv. kunnen te maken hebben met een betere kennis van Engels en Frans. Vluchtelingen uit bv. Tsjetsjenië, dat tot Rusland behoort, zijn niet vaker aan het werk en hebben niet de talenkennis die sommige Afrikanen of Aziaten wel hebben.

Geschoolde vluchtelingen kunnen hun opleiding niet altijd valoriseren omdat hun diploma niet erkend wordt. Waar wringt het schoentje? “Dat is nu eenmaal niet eenvoudig. Je hebt een onderscheid tussen wetenschappelijke en wettelijke diploma’s. Een wettelijk diploma moet eigenlijk in ons land behaald worden

In Vlaanderen is er een inburgeringsbeleid en in Wallonië niet aandeel werkenden in de bevolking op arbeidsleeftijd, van bijvoorbeeld vluchtelingen is maar een paar procentpunten lager dan die van de niet-EU bevolking in Vlaanderen. En inderdaad, niet iedereen met een vluchtelingenstatuut heeft een arbeidsperspectief. Er zijn bv. veel moeders met kinderen die omwille van socioculturele redenen geen arbeidsambities hebben.” Wat zijn de factoren die ertoe bijdragen dat mensen werk vinden? “Er zijn verschillende factoren die daartoe bijdragen. Eén ervan is het onderwijsniveau. In het onderzoek waarnaar ik net verwees, hebben we het opleidingsniveau opgedeeld in drie categorieën: de hoogopgeleiden (met een diploma hoger onderwijs), de midden opgeleiden (diploma secundair onderwijs 3de graad of postsecundair niet hoger onderwijs) en laagopgeleiden (maximaal secundair onderwijs van de 2de graad). De kans op het vinden van werk op onze arbeidsmarkt is het hoogst voor de midden opgeleiden en niet voor de hooggeschoolden, zoals verwacht zou kunnen worden. De onderzoeksgegevens zijn wel gebaseerd op de analyse van administratieve data. Een verklaring hiervoor hebben we niet. Misschien heeft dit te maken met het feit dat bepaalde hogere diploma’s niet erkend worden. Misschien stellen de hoger opgeleiden hun intrede op de arbeidsmarkt uit tot ze een betrekking op niveau gevonden hebben. Hiervoor is verder onderzoek nodig.” Is het zo dat mensen met een Europese achtergrond of uit andere rijkere landen gemakkelijker werk vinden op de arbeidsmarkt? “Dat is wat we verwacht hadden, maar deze hypothese blijkt niet te kloppen. Uit onderzoek dat we samen met ULB gedaan hebben, blijkt dat mensen met een Afrikaanse of Aziatische achtergrond meer kans

Uit onderzoek blijkt ook dat dat jongeren en ouderen het moeilijker hebben om werk te vinden, alsook éénoudergezinnen en alleenstaande moeders. Dit is vergelijkbaar met andere bevolkingsgroepen. Deze problematiek kan dus aangepakt worden met een regulier beleid, met specifieke aandacht voor doelgroepen zoals jongeren en ouderen en alleenstaande moeders. Dit beleid kan voor zowel de vluchtelingen als de gehele samenleving werken. “ Is er een verschil tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel qua arbeidskansen voor vluchtelingen en asielzoekers? “Uit onze analyse blijkt dat de kans dat vluchtelingen werk vinden hoger ligt in Vlaanderen dan in Wallonië. Brussel zit daar wat tussenin. De reden hiervoor zou kunnen zijn dat er in Vlaanderen een inburgeringsbeleid is en in Wallonië niet. Men is daar pas recent begonnen met een inburgeringsbeleid met beperkte middelen. Maar ook de betere socio-economische situatie in Vlaanderen kan een verklaring zijn. Dit blijven allemaal hypotheses.” We zien dat interim-bureaus zich profileren rond doelgroepen als vluchtelingen. Gaat het hier om het oppoetsen van het imago, of is dit voor hen een interessante doelgroep? “We zien toch dat de eerste opstap naar werk vaak de uitzendsector is. Nadien komen vluchtelingen vaker terecht in sectoren als de bouw voor mannen, poetswerk en de verzorgende sector voor vrouwen of de horeca voor beiden. Sommige interimkantoren richten zich op bepaalde sectoren, zoals de medische sector, waar noden zijn en het antwoord dan in het buitenland gezocht wordt. Dan gaat het om mensen uit het buitenland in het algemeen, die specifiek voor die sector naar hier gehaald worden.”

of je diploma moet als gelijkwaardig erkend worden. Je komt aan in België als vluchteling en je moet kunnen aantonen dat je dat diploma hebt. Als je vlucht voor geweld is het meenemen van diploma’s misschien niet het eerste waar je aan denkt. De vraag is ook hoeveel mensen de weg vinden naar NARIC-Vlaanderen, de dienst voor diploma erkenning. Ik hoor bv. dat er veel meer mannen dan vrouwen een aanvraag doen. Ik heb ooit een Congolese vrouw geïnterviewd die dertig jaar als arts voor een Belgische NGO gewerkt had, met een Congolees diploma. Toen zij daarna naar ons land kwam kon ze haar diploma bij ons niet aanwenden. Voor pakweg een informaticus of een lasser stelt dat probleem zich minder. Je kunt hun vaardigheid gemakkelijk testen, en taal speelt minder een rol. Als er minder aanbod is aan Nederlandssprekenden voor hun profiel geraken zij wel aan de slag. Maar er is dus, naast een ‘brain drain’ en een ‘brain gain’, ook soms sprake van een ‘brain waste’.“ Hooggeschoolden komen dus zeer dikwijls terecht in de midden-en lage arbeidscategorieën? “Ja, maar er zijn ook succesverhalen. Als je terecht komt in de juiste omgeving, met voldoende steun, en je de juiste netwerken hebt, kan je wel een aantal zaken valoriseren. Want als je hier aankomt, stoot je op een aantal structuren die je moeilijk op eigen kracht kan overwinnen.” Hoe doen we het in Vlaanderen in vergelijking met andere Europese landen? Wat kunnen we leren van andere landen? “Als je naar de statistieken kijkt dan zie je dat Vlaanderen het vaak een stukje slechter doet dan socio-economisch vergelijkbare landen of regio’s. Dat heeft vooral te maken met het beleid. Er wordt, vooral door een aantal N-VA-

8 STANDPUNTEN

dng4_v1.indd 8

30/11/17 10:40

politici, een onderscheid gemaakt tussen actieve (mensen met potentieel om actief te participeren op de arbeidsmarkt) en passieve migratie (huwelijksmigratie en asielzoekers). We hebben veel meer huwelijks-en asielmigratie dan economische migratie, maar dat komt ook doordat de poort van de economische migratie gesloten is. Een groot deel van de vluchtelingen en huwelijksmigranten komt echter ook op de arbeidsmarkt terecht. Hou je de poort voor economische migratie open, dan zouden de schijnhuwelijken en de valse asielaanvragen om hier te werken, kunnen wegvallen. “ Kunnen we dan spreken van een falend migratiebeleid? “Om te weten of het migratiebeleid faalt, moet je weten wat de doelstellingen zijn. Ik heb geen weet van de doelstellingen van het migratiebeleid, hooguit een aantal impliciete doelstellingen van de verschillende politieke partijen. Tijdens de periode dat Maggie De Block staatssecretaris voor asiel en migratie was, stonden mensen tijdens een strenge winter in de kou. Die beelden gingen toen de wereld rond. Als de doelstelling van het beleid zou zijn geen migranten meer binnen te krijgen in België, dan waren deze beelden met de boodschap ‘Ga niet naar België want kijk hoe je daar behandeld wordt’ onbetaalbare reclame. Indien het doel zou zijn van minder migranten aan te trekken, kan je in

deze situatie bezwaarlijk spreken van een falend beleid. Als je de mening van NGO’s of van de betrokkenen zelf vraagt, dan zullen zij zonder enige twijfel, vanuit een humanitair perspectief, van een falend beleid spreken. Je uitspreken over het falen van het beleid als je niet weet wat de doelstellingen zijn, is onmogelijk. Je hebt eerst nood aan geëxpliciteerde doelstellingen en dan pas kan je een evaluatie doen over het al dan niet falen. En er is de communicatie rond het beleid, en het beleid zelf. Voor het beleid zelf zijn er een aantal regels waar je niet buiten kunt, zoals de conventie van Genève. De communicatie kan sterk verschillen, maar het beleid van de verschillende regeringen verschilt dan ook niet zo sterk. Het inburgeringsbeleid in Vlaanderen is in 2004 op stapel gezet, en in 2006 echt van start gegaan. Dat beleid is een soort tool, doelstelling is om de nieuwkomers zoveel mogelijk kansen te geven in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. In het acculturatiemodel van Berry worden twee dimensies onderscheiden: je houding tegenover je oorspronkelijke cultuur en die tegenover die van het gastland. Respecteer je je eigen cultuur en omarm je eveneens die van het gastland, dan is er sprake van integratie. Verwerp je je oorspronkelijke cultuur en omarm je die van het gastland, dan spreekt men van assimilatie. Behoud je sterk je eigen

Als ik Angela Merkel “Wir schaffen das” hoor zeggen dan denk ik ‘Chapeau’

cultuur en verwerp je die van het gastland, dan wordt dat segregatie en verwerp je beide, dan komen we in de problematische situatie terecht. Aan de hand van deze typologie kunnen we mooi omschrijven wat integratie is. Maar dan rijst de vraag: Wat is cultuur? Je krijgt dan een aantal wollige termen, die geëxpliciteerd worden aan de hand van andere wollige termen. Het concept “integratie” wordt wat mij betreft vaak op een contraproductieve wijze ingevuld. Er is wel sprake van een wederzijds engagement en van rechten en plichten, maar je komt in een situatie terecht waarbij de maatschappij in twee gedeeld wordt, waarbij een aantal mensen aan de criteria die gesteld zijn voldoen en anderen inspanningen moeten doen om eraan te voldoen. Een tweedeling met het oog op een betere sociale cohesie. Een waardig alternatief zou moeten vertrekken vanuit respect, respect voor het anders zijn en respect, ook door wie anders is, voor de samenleving zelf, voor de waarden en normen waarop ze gebouwd is, voor de diversiteit van de samenleving. We hebben een heterogene maatschappij, en in permanente dialoog moeten de problemen die zich aandienen opgelost worden. “ “Wir schaffen das” denkt u? “Geen idee. Ik ben weinig optimistisch, maar als ik Angela Merkel ‘Wir schaffen das’ hoor zeggen dan denk ik ‘Chapeau’. Merkel getuigt van een langetermijnvisie. De demografische prognoses voor Duitsland, maar ook de Baltische staten, Roemenië en Bulgarije voorspellen een bevolkingsafname van twintig procent. Bovendien heb je in een groot land als Duitsland een vlucht naar de grotere steden. België heeft gunstiger prognoses, en is in feite een grote stad. Duitsland heeft dus andere demografische problemen dan België. Of immigratie uit bv. Afghanistan of Syrië daarvoor dé oplossing is, dat is dan weer een andere zaak. Mensen integreren is nooit eenvoudig. We hebben nood aan een proactief beleid, dat op de problemen anticipeert. Maar de electorale horizon maakt dat er op korte termijn gedacht wordt. Ons democratisch systeem is helaas een geïnstitutionaliseerde vorm van korte termijn denken. En wat we nodig hebben om de huidige problematiek aan te pakken is een lange termijnvisie.”

TEKST EN INTERVIEW: NICO PATTYN EN SARAH MISTIAEN

9 STANDPUNTEN

dng4_v1.indd 9

30/11/17 10:40

DE RECENSENT

en geleerden die men niet van links gedachtegoed kan verdenken, moeten toegeven dat de houdbaarheidsdatum van moeder aarde bijna verstreken is. Het tweede hoofdstuk ontleedt echter de mogelijke uitwegen, de naïeve hoop dat het zichzelf allemaal wel oplost dankzij “groen kapitalisme” of “cleantech”. De wonderen van de wetenschap zullen de koolstofuitstoot wel overwinnen. De manipulatie van voedsel zorgt voor grotere landbouwopbrengsten. En als die zuiderlingen nu eens zouden stoppen met teveel kinderen te produceren (Etienne Vermeersch), dan zijn we al een eind weg richting oplossing. De Witte wijst op de oogkleppen die deze genieën ondertussen opzetten. De industrie moet zoveel mogelijk produceren binnen het kapitalisme, moet groeien, kan niet anders, en moet winst maken. Zij bestaat immers dankzij de rijke aandeelhouders die de beurs in de gaten houden. Het fabeltje van de propere auto’s vertelt niet dat die rijtuigen ook massaal moeten geproduceerd worden, wat de kern is van de vervuiling, om maar één voorbeeld te geven. De schrijver ontleedt elk proces en wijst op de anomalieën. “System change, not Climate Change” is dus de boodschap. Marx wist het al. In het “Communistisch manifest” schreef hij dat het socialisme niet ten koste van de natuur mocht gaan. Niet iedereen uit het rode kamp heeft die zin aandachtig gelezen!

19,90 € " 15,90 €

LUDO DE WITTE: “ALS DE LAATSTE BOOM GEVELD IS, ETEN WE ONS GELD WEL OP” – KAPITALISME VERSUS DE AARDE. Ludo De Witte is socioloog en hoogstwaarschijnlijk beter gekend als de auteur van boeken over Congo, de moord op Lumumba en op Rwagasore… Maar hij las Naomi Klein “This Changes Everything. Capitalism vs. The Climate” en hij las het grondig en het liet hem niet meer los. Er waren ondertussen sinds die publicatie drie jaar overheen gegaan en er was heel wat gebeurd in de wereld. Het klimaatakkoord van Parijs werd onder lof bedolven…(2015), maar er gebeurde niets met alle beloften. Of toch: een aantal ondertekenaars namen al de benen. De uitzonderlijke klimatologische uitbarstingen nemen toe. Het poolijs smelt veel sneller dan verwacht en de stijging van het zeewater bedreigt de miljoenen mensen die net onder of boven de zeespiegel leven. En toch blijft men wegkijken. Met “die laatste boom” schrijft De Witte een krachtig vervolg op de waarschuwing van Klein: “it’s capitalism, stupid!” Het neoliberaal economisch systeem dat de vrije markt verafgoodt en versterkt door internationale vrijhandelsakkoorden die het noorden en het westen nog rijker maken en de kans bieden om het zuiden nog meer uit te zuigen, zorgt ervoor dat de aarde reserves te kort komt. De aarde is sterk, de natuur houdt het wel vol, zegt de volksmond, maar het leeghalen van de aarde gaat in steeds grondiger en sneller tempo, zodat we over een 50-tal jaar aan de rand van de afgrond staan. In het eerste hoofdstuk krijgen we de analyse van wat kapitalisme doet met water, lucht, flora, fauna en grondstoffen. Zelfs professoren

Hoofdstuk vier trapt op de tenen van de zachte groene beweging. Terwijl de sociaal-democratie grotendeels blind blijft voor de klimaatdreiging en vooral mikt op tewerkstelling, zelfs in vervuilende omstandigheden, hebben de groenen de wind mee. De wind wel… maar de klimaatverandering niet. De Witte pakt hen hard aan: het klein verzet is niet groot genoeg. Het is allemaal mooi wat er gebeurt en het versterkt een samenhorigheidsgevoel van burgers om te kunnen delen, de fiets boven te halen en de auto elektrisch te kunnen laden… om gezond te eten, vlees opzij te zetten en na te kijken of je niet beter kunt eten uit de korte keten dan ontbijtgranen te kopen die al via 20 landen zijn gepasseerd met de nodige koolstofemissie voor ze op je bord liggen. Alles draagt tegenwoordig een groen label en we “greenwashen” zo het grootbedrijf. En op het einde omarmen we het kapitalisme waarbinnen we groen mogen zijn. Het komt hard aan bij velen die dachten dat ze de aarde in kleine beetjes wel kunnen redden. In het laatste hoofdstuk komen we bij het ecosocialisme terecht. Groen en Rood moeten beseffen dat ze elkaar nodig hebben in één grote actieve beweging van bewuste burgers samen met de vakbonden tegen de verslindende en wurgende vrije markt. The Commons moeten zorgen voor een rechtvaardige en democratische aanpak: naasting van de energiesector, het openbaar vervoer, de banken, de openbare diensten en een stevige verdediging van de sociale zekerheid. Afbouwen (degrowth) van de overproductie en matigen van de consumptie, zodat de aarde weer rustig kan ademhalen. | Viona westra Ludo De Witte: “Als de laatste boom geveld is, eten we ons geld wel op” – kapitalisme versus de aarde. (EPO, ISBN 978 94 6267 116 4) 2017

10 BOEKEN

dng4_v1.indd 10

30/11/17 10:40

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR /

Staf Henderickx voor het eerst in dit taalgebied het verhaal achter wat op ons bord ligt. Een fascinerend relaas over de zeven vette en de zeven magere jaren in Egypte, de eerste voedselbanken in het oude Rome, middeleeuwse kapoenen, de gouden appels van Columbus, vegetariërs tegen wil en dank, en het haringmirakel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar ook over de pesticiden, smaak-, kleur- en bewaarstoffen in ons eten en een landbouw- en voedingsindustrie in de ban van chemische monopolies. Referentie: 9789462671171

EN BESTEL ONLINE!

22,50 € " 18,00 € CONGO’S GEWELDDADIGE VREDE

boek

In zijn magnum opus trekt Kris Berwouts alle draden van meer dan twintig bewogen jaren samen. Tussen 1996 en 2002 was Congo het slagveld van de Eerste Afrikaanse Wereldoorlog. Een complex vredesproces en twee verkiezingen later blijft de voormalige Belgische kolonie een land op drift. Wat zijn de grondoorzaken van de instabiliteit en hoe spelen die op elkaar in? Welke rol spelen de buurlanden? En waarom klampt president Kabila zich zo vast aan de macht? Kris Berwouts werkte 25 jaar voor verschillende Belgische en internationale ngo’s en bouwde een stevige reputatie op als CentraalAfrikakenner. Sinds 2012 werkt hij als onafhankelijk expert, onder meer voor Britse en Franse autoriteiten, de VN en Amnesty International. Referentie: 9789462671201

In Alles en niets leggen Marc De Hert, Erik Thys, Geerdt Magiels en Sabien Wyckaert het ABC van de bipolaire stoornis uit. Maar wel op een heel aparte manier. Want dit is geen studieboek maar een stripverhaal. Je hoeft het ook niet van voren naar achteren te lezen maar kan er stukjes van lezen en herlezen. Alles en niets is al op enkele tienduizenden exemplaren verkocht en werd vertaald in het Frans, het Engels, het Duits en het Grieks. Op algemene vraag geeft EPO het heruit. Zowel geschikt voor mensen met een bipolaire stoornis als voor hun gezinsleden. De auteurs maken deel uit van Het Mis Verstand, een non-profitorganisatie opgezet om de misverstanden en vooroordelen rond psychiatrische stoornissen te bestrijden. Referentie: 9789462670860

12,50 € " 10,00 € ALLES EN NIETS

Gids voor mensen met bipolaire stoornis en voor wie met hen samenleeft Dit stripverhaal legt het ABC van de bipolaire stoornis uit (ook bekend als manischdepressieve ziekte). Zowel geschikt voor mensen met een bipolaire stoornis als voor hun gezinsleden.

dng4_v1.indd 11

15,50 € " 12,50 € ZWIJG, ALLOCHTOON! Een essay over identiteit, racisme, het vrouwenlichaam als inzet van de strijd om de vrijheid, en onze bange samenleving. Vertrekkend vanuit de boerka-affaire zoekt Rachida Lamrabet een antwoord op een aantal ongemakkelijke vragen. Geldt de vrijheid van meningsuiting voor iedereen of veranderen de regels als mensen met een andere origine zich in het publieke of artistieke debat mengen? Kan ‘allochtone’ kunst of literatuur eigenlijk wel kunst of literatuur zijn? Een essay over identiteit, racisme, het vrouwenlichaam als inzet van de strijd om de vrijheid, en onze bange samenleving. Uitgeverij EPO/2017/isbn: 9789462671034

19,00 € " 15,95 € VAN MAMMOET TOT BIG MAC Een geschiedenis van onze voeding Het verhaal van onze voeding door de eeuwen heen. In Van mammoet tot big mac vertelt dokter 11 BOEKEN

30/11/17 10:40

Het raadsel van Jean Paul Beste lezers, Filosoof, wiskundig brein, logicus en vrolijke atheïst Jean Paul Van Bendegem brengt ons enigma’s, logische doordenkertjes en wiskundige hoofdbrekers om onze hersentjes dagenlang te martelen. Elk raadsel heeft een antwoord. Hebt u het gevonden, dan mag u dat doorsturen naar caroline@vermeylenfonds.be. In het volgende nummer verschijnt het juiste antwoord en de naam van de winnaar.

VAN TREINEN, VLIEGEN, GLAZEN EN EEN HEEL SLIM JONGETJE

een half uur hebben ze elkaar voor de eerste keer ontmoet op 25 km van A. Prima, prima, de vlieg keert terug naar B dus die doet nog een keer 75 km dus nu heeft dat beest al 150 km gedaan. OK en dat is de eerste ronde. De vlieg vertrekt uit B maar wacht, die trein rijdt ook nog. Waar gaan ze nu elkaar ontmoeten? Pfff, dat is gewoon niet te doen en, dat valt mij nu juist te binnen, dit gaat wel oneindig door. Hoe moet ik dat berekenen? Zeg, die stoeme wiskundigen met hun al even stoeme raadsels, dat ze het zelf oplossen. Trouwens zo’n vlieg kan toch niet bestaan, wat voor een zever is dat allemaal zeg!

De kans is groot dat lezers van deze rubriek ooit zijn “geplaagd” geweest met het volgende raadsel. We hebben een treintraject van 100 km van A naar B. In A staat een trein en die vertrekt op een bepaald uur met een snelheid van 50 km per uur. Gelijktijdig vertrekt in B een vlieg die vliegt aan een ongelofelijke snelheid van 150 km per uur, zeg maar een supervlieg. Zodra ze aankomt bij de trein (die ondertussen al een zekere afstand heeft afgelegd) draait ze zich ogenblikkelijk om en keert terug naar B. Een keer daar aangekomen draait ze zich even ogenblikkelijk weer om en vliegt weer naar de trein. En zo herhaalt dat heen- en weer gevlieg zich totdat de trein (en dus ook de vlieg) in B aankomen. En nu komt dé vraag: hoeveel kilometer heeft de vlieg afgelegd?

En toch! De oplossing is van een grootse eenvoud. Hoewel het probleem over de vlieg lijkt te gaan, zit de sleutel precies daar: vergeet de vlieg en kijk naar de andere aspecten van het probleem. Dit is evident enorm strijdig met onze intuïties maar in dit geval – en niet alleen in dit geval, het is een aparte column waard om uit te leggen hoe bizar onze intuïties kunnen zijn – is het de weg naar het antwoord. Eigenlijk is er maar één ander aspect van het probleem: de trein. Wat doet die? Verrassend antwoord: die rijdt rustig van A naar B aan 50 km per uur en de af te leggen afstand is 100 km. Anders gezegd, de trein heeft twee uur nodig om van A in B te geraken. Gedurende deze tijd is onze supervlieg heen en weer gevlogen aan een snelheid van 150 km per uur, dus heeft de vlieg een afstand afgelegd van twee keer 150 km, zijnde 300 km. En hopla, probleem opgelost!

De eerste gedachte die opkomt is uiteraard om het traject van de vlieg te berekenen want zij is toch waarover het gaat. Alleen is dat wel een beetje ingewikkeld want dat rotbeest gaat continu heen en weer en hoe bereken je die afstanden? Je doet een schuchtere poging. Eens kijken: de trein rijdt 50 per uur, de vlieg 150 per uur. Dat is samen 200 km maar dat is veel te veel. Hmm, wat zou het geven als ik een half uur neem? De trein heeft nu 25 km gedaan en de vlieg 75 km. Hé dat geeft juist 100 km. Goed, dus na

Wat dit raadsel illustreert is hoe mooi de wiskunde kan zijn. En hoe creatief. Je krijgt een wiskundig probleem gepresenteerd en je gaat op zoek naar een antwoord, doorgaans een uitleg of een bewijs in het beste geval. Vaak zie je een evidente oplossing maar die is al even vaak vrij omslachtig, langdradig en vervelend. Dan ga je op zoek naar een “binnenweg”, een andere redenering die je veel sneller tot de oplossing brengt. Maar je weet lang niet altijd wat hier “andere” betekent. En soms is het wiskundig univer-

sum echt gemeen en blijkt er helemaal geen binnenweg te zijn. Het vraagt dus heel wat creativiteit om de alternatieve wegen te zien en het komt doorgaans na jaren praktijk en veel, heel veel volharding. Hiermee heb ik meteen ook uitgelegd waarom wiskundigen somtijds zo in bewondering kunnen staan voor een wiskundig bewijs van drie lijntjes. (Voor de trouwe lezer van deze rubriek, u allen dus, denk even terug aan het raadsel over het schaakbord met de twee missende hoeken.) De opgave van deze column komt dichterbij en de lezer moet al een vermoeden hebben wat ik ga doen. Correct: ik presenteer een tweede gelijkaardige puzzel met de vraag wat de korte(re) weg kan zijn. Ik zal mij zelfs veroorloven om het antwoord te geven, zonder commentaar uiteraard maar bij wijze van hint. Bovendien is het een puzzel die concreet aan tafel kan uitgevoerd worden dus ideaal voor de eindejaarsperiode waar de familie moet onderhouden worden zodat de ruzies en de conflicten even kunnen uitgesteld worden (dit is een grapje natuurlijk want het is algemeen bekend dat zulke spelletjes precies conflicten genereren.)

UITDAGING: Neem vijf glazen, zet ze op tafel, sommige gewoon recht (R) en sommige ondersteboven (O) in de volgende schikking: R O R O R. Wat je met de glazen mag doen is het volgende: je pakt twee glazen naast elkaar en je draait ze om. De bedoeling is om ze allemaal recht te krijgen dus R R R R R. Hoe doe je dat? Heel eenvoudig (met de haakjes duid ik de glazen aan die je omdraait): R (O R) O R"R R (O O) R"R R R R R en klaar! Met een beetje geluk vindt men dit allemaal vrij banaal en dan kan jij zeggen: awel, doe het nu eens zelf. Evenwel moet je nu stout zijn en de glazen als volgt op tafel zetten: O R O R O. Normaal gesproken heeft niemand gezien dat dit niet dezelfde startpositie is als daarnet. Maar de opdracht blijft wel dezelfde: kom uit op R R R R R. Grote verrassing: dit is onmogelijk. Plezier en ruzie alom! (Aanvullende hint: even en oneven spelen een belangrijke rol.)

1 2 HET RAADSEL VAN JEAN PAUL

dng4_v1.indd 12

30/11/17 10:40

Jobs, jobs, jobs…

1 3 COLUMN

dng4_v1.indd 13

vraagt om hulp, je wacht op hulp, je krijgt hulp, maar… heb geduld. Er komt een maatschappelijk werker langs en misschien ook een vrijwilliger. Je woont, hopelijk, niet te ver af van de school waar je straks Nederlands moet leren en de ‘Inburgeringscursus’ zal volgen. Na 4 maanden mag je ook aan het werk. Dus ook bij de VDAB langsgaan. Hoe geraak je overal? Wie blijft thuis bij de baby? Wie haalt de schoolgaande kinderen op? Organiseer. Geen oma in de buurt of een nicht van tante zoals in je thuisland. Heimwee. Je bent zo blij als een kind als je je eerste woorden Nederlands spreekt. Je kan om brood vragen. Maar nog niet “voor morgenvroeg”, zoals Bart Peeters zingt. Via de ‘versnelde asielprocedure’ word je nu vlugger erkend. Vroeger kon dat jaren duren. Blij dat je bent met die erkenning! Het valt niet iedere vluchteling te beurt. Maar…nu moet je verhuizen! Binnen de 2 maand nog wel. Al dan niet bekomen van doorstane emoties, amper vertrouwd met je omgeving moet je een andere woning zoeken en je installeren. Het is verdomd moeilijk, voor jezelf, voor de hulpverleners. Het vergt honderden telefoontjes vooraleer je een eigenaar kan overtuigen zijn woning aan jou te verhuren. Maar dan, proficiat, heb je een woning. Dat kan overal zijn: ergens in België. Wat een gevoel: eindelijk veilig! Hoe krap en bescheiden je ook woont. Eindelijk zelfstandig! Je wilt vanzelfsprekend zo vlug mogelijk werk…pardon, een job. Hophop naar de job want van je leefloon gaat de huur onmiddellijk naar de eigenaar. Hoe doe je het? Hoe verloopt die zoektocht rekening houdend met de nog onverwerkte trauma’s, de aanhoudende zorgen over het thuisfront, het vaderland…? Als een nieuwe lijdensweg? De reguliere arbeidsmarkt staat niet om jou te springen. Je motivatie is torenhoog, maar je taalvaardigheid schiet te kort, je kennis van het dialect en de plaatselijke gebruiken ook. Misschien heb je herscholing nodig omdat je diploma niet erkend wordt. Misschien heb je nood aan psychische hulp. Aan rust.

Col

Geef toe, ‘job’ klinkt vrolijker dan ‘werk’. Van jobjobjob ga je huppelen. Het klinkt speels: een kleine 40 uren per week, een kleine 50 jaar lang. Fluitje van een cent. Het verwondert mij dat ‘job’ nog geen werkwoord is. Pardon, ‘jobwoord’. ‘Job, jobde, gejobd’. Inderdaad, ‘werkwerkwerk’ klinkt lastig en naar werk zoeken is dat helemaal. Stel je dan voor dat je vluchteling bent. Al dan niet bekomen van rampspoed en tragedie, tijdens je vlucht belogen en bestolen, nipt ontsnapt aan verdrinking, nauwelijks op de hoogte van het land waarin je terechtkomt, niets begrijpend van de taal… De mensensmokkelaar zet je ergens af langs de snelweg, midden in de nacht. Ben je in België? Dan moet je in Brussel geraken. Op naar het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen. Bij de Dienst Vreemdelingenzaken word je ‘opgevangen, onderzocht, ondervraagd’. Er zijn tolken. Zijn je papieren, je diploma, je notities onderweg droog gebleven? Pas maar op, vertel je verhaal grondig en gestructureerd. Waarom je bent gevlucht. Elk detail van vertrek tot aankomst met alle haltes tussenin. Je moet je alles herinneren, over enkele maanden zal men je dezelfde vragen stellen en later nog eens. Maar nu word je eerst ‘ontvankelijk’ verklaard en - ofwel naar een ‘Opvangcentrum voor asielzoekers’ gebracht. Je krijgt er collectief onderdak, voeding, gezondheidszorg en begeleiding. Je zal er maanden verblijven, -ofwel heb je geluk en krijg je ergens een woning toegewezen in een ‘Lokaal Opvang Initiatief ’. Dan val je onder de hoede van het plaatselijk OCMW dat je voorziet van meubelen en huisgerief en een klein maandelijks bedrag voor je voeding. In beide gevallen ben je afhankelijk van hulp, veel hulp. Het betekent werk aan de winkel voor de vele instanties die hiervoor instaan. Een bos waardoor je de bomen niet meer ziet, laat staan de horde hulpverstrekkers waarmee je te maken krijgt. Ze hebben vreemde namen die je onmogelijk kan onthouden. Maar je moet. Het is bovendien erg nuttig om telefoonnummers op te slaan. Je smartphone is je schatkamer, die mag je niet verliezen. Je krijgt documenten voor je neus geschoven om te lezen en in te vullen. Er staan moeilijke woorden in zoals ‘immatriculatie’. Je

ANITA

30/11/17 10:40

AGENDA Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

VR 15/12 - 20.00u TONEEL BLIND GEHEUGEN Een oudere acteur wordt na een voorstelling ontslagen. Omdat hij zijn teksten niet meer kan onthouden? De dokters hebben namelijk de ziekte van Alzheimer vastgesteld. Hij voelt zich verloren. Het decor van zijn laatste voorstelling wordt afgebroken. Ook zijn wereld verpulvert, korrel voor korrel. Het aanvaardingsproces is moeilijk. Hij voert een gesprek met de theatertechnicus. Het wordt een gesprek vol dramatiek, soms agressie maar ook met humor. Het is zijn laatste keer op de "bühne", zijn zwanenzang. Deze voorstelling wordt, ondanks het ernstige onderwerp met veel humor gebracht, maar is ook zeer herkenbaar en pakkend. LOCATIE Casino Blankenberge. INKOM 10 € INFO secretaris.avfblankenberge@gmail.com of bellen op 0493 660899. ORGANISATIE: VF Blankenberge

VR 15/12-20.00u 10-JARIG BESTAAN AVF EVERGEM Vermeylenfonds Evergem viert dat ze al 10 jaar goed bezig zijn. En dat met een feest en livemuziek van The Landlords http://vi.be/ thelandlords. Een fantastische band die geen covers speelt maar met cover speelt. Van elk nummer maken ze een formidabele bewerking. Vermeylenfonds Evergem trakteert. En ticketje kost slechts een symbolische euro. LOCATIE: zaal Germinal, Velodroomstraat 25 in Evergem. INKOM: 1€ INFO: Gilbert Roegiest - 0479 793479 gilbert. roegiest@telenet.be ORGANISATIE: VF Evergem

ZO 17/12 – 11.00u FOTOTENTOONSTELLING LIJFEIGEN Visuele beschouwingen over broosheid en verlokking van het lichaam De adepten van het nieuwe puritanisme staan huiverachtig tegenover lichamelijkheid en seksualiteitsbeleving. Bijna lijnrecht hiertegenover staan kunstenaars & fotografen die door middel van hun artistiek werk de ervaring van de eigen lichamelijkheid kenbaar en bespreekbaar maken. De fotografen

van Roode Oogjes tonen in hun werk het lichaam in al zijn facetten. Verwacht rake beelden rond schoonheid & verval van het menselijk lichaam. Tijdens de vernissage reflecteert een gerenommeerde spreekster over de expo en geeft haar visie over het thema. Van zondag 17 december om 11u t/m de nieuwjaarseceptie op 5 januari 2018 LOCATIE: VC Liedst, Parkstraat 4, 9700 Oudenaarde INKOM: 2€ leden 4€ niet-leden 1€ OK-pas INFO: trudy.ernste@telenet.be ORGANISATIE: VF Oudenaarde

ZA 13/01 SPACE BLANKET

DO 21/12 – 20.00u SINGALONG MET WIM OPBROUCK

Vluchtelingen zijn van alle tijden en van alle landen. Tijd en plaats zijn steeds anders. Maar de redenen voor het vluchten en de verhalen blijven steeds dezelfde. Overeenkomsten zijn er legio en overeenkomsten zijn er ook volop in de muziek uit al die landen. Muziek als pertinente metafoor, als de allermóoiste overeenkomst, dáar gaat het om in "EXODUS”! LOCATIE Schouwburg De Spil, in Roeselare, http://www.despil.be INKOM 10€ / - 18 jarigen 5€. INFO Guido Declercq, info@labarraca.be of www.despil.be ORGANISATIE VF Roeselare

Publiekslieveling Wim Opbrouck is van vele markten thuis. Dit seizoen komt hij opnieuw naar Brugge, als een licht in de donkere decemberdagen. Met een piano, trompet, drum, bas en heel veel liedjes doet hij de kou buiten en wellicht ook menig hart binnen smelten. Hij opent voor jou zijn eigen ‘Singalong Songbook’ met daarin opgenomen wonderlijke interpretaties van evergreens en eigenzinnige versies van meeslepende klassiekers. Opbrouck begroet je graag als meester voorzanger aan de piano, geflankeerd door een kwartet dat de liefde voor muziek midden in de hartstreek draagt. LOCATIE Stadsschouwburg in Brugge INKOM 16 € INFO Andrée Desmet, 050/35.94.39, j.ducazu@scarlet.be ORGANISATIE VF Brugge

VR 12/01 – 19u SPACE BLANKET Op 12, 13 en 14 januari 2018 werkt onze nieuwe afdeling Vermeylenfonds Roeselare met partners mee aan een reeks inspirerende en multimediale voorstellingen met als centrale thema migratie en vluchtelingen. Een solidariteitsgebeuren over mensen, over de grote humanitaire crisis over onze tijd, een veilige omgeving, identiteit en Europa. 19u receptie, muziek en toespraken Expo Charif Benhelima, Ben Benaouisse, Abdulazez Dukhan Music DJ JAZZDEE en SNS LOCATIE Fabriek Koning Albert I – laan, Roeselare ORGANISATIE VOLTA RSL met Vermeylenfonds, Stadslab RSL, Curieus WVL, … INFO Laurent@impactvzw.be

Doorlopend expo vanaf 10u 16u Poetry Slam 17u Concert: band opvangcentrum van Poelkapelle, De vrienden van Eddy, Brihang. enz. LOCATIE Fabriek Koning Albert I – laan, Roeselare ORGANISATIE VOLTA RSL met Vermeylenfonds, Stadslab RSL, Curieus WVL, … INFO Laurent@impactvzw.be

ZO 14/01 – EXODUS Voorstellingen en multimediale themadag rond MIGRATIE

VR 02/02 – 20.00u GESPREK: IS IN HET AVONDLAND: marginaal of radicaal? Gespreksavond met Khalid Bennadou, Coördinator Onderwijsnetwerk Islamexperten Voorzitter Platform Vlaamse Imams & Moslimtheologen en Imam moskee El Fath te Gent. Om radicalisering te begrijpen, is het een must om eerst de godsdienst, waarop de radicaliserende personen zich beroepen, te situeren in haar context en ook te begrijpen. Tijdens de uiteenzetting wordt de achtergrond van de islamitische godsdienst gesitueerd: de diverse stromingen binnen de islam en de oorzaken van radicalisering. Er wordt gestart vanuit de godsdienstbeleving in de landen van origine. In een tweede deel wordt ingegaan op de evolutie en de beleving van islam in Europa en aansluitend daarop op de radicaliseringsprocessen, de redenen waarom sommige moslims radicaliseren en de anderen dan weer niet. Khalid reikt de elementen aan die noodzakelijk zijn als achtergrond om het radicaliseringsproces te begrijpen en geeft ook een eerste aanzet tot indicatoren en aanpak. INKOM 7€ leden/ 9€ niet-leden / -18-jarigen gratis

1 4 AGENDA

dng4_v1.indd 14

30/11/17 10:40

INFO info@avfdebrug.be LOCATIE Open Huis aan de Leie, Ingelstraat 15, Drongen ORGANISATIE: VF De Brug

DO 8/02 ACTUELER DAN VANDAAG Lezingen: Mei 1968 Het jaar va de contestatie door Roel Janssen LOCATIE Goudblommeke in Papier, Cellebroersstraat 55, 1000 Brussel INKOM 5 € leden/ 7€ niet-leden INFO inschrijven via actuelerdanvandaag@ gmail.com of 02 502 38 80

ZA 10/03 ALGEMENE VERGADERING Vermeylenfonds nodigt u uit op de Algemene Ledenvergadering die plaats heeft in Liedekerke. Na de plenaire vergadering in de voormiddag volgt een lekkere lunch en aansluitend kan u deelnemen aan het Poetry Slam Festival. Een poetryslam (naar Engels to slam = smijten, slaan) of poëzieslag is een moderne vorm van voordracht van poëzie. Enkele zogenaamde slamdichters, kortweg "slammers", presenteren hun gedichten

tijdens een poetryslam aan het publiek op een podium. Het is een sociaal geëngageerde kunstvorm. 10u-12u: Algemene vergadering 12u-13u: Duurzame broodjeslunch 14u-16u: Poetry Slam Festival in de Bibliotheek van Liedekerke, Warandestraat 22. 16u: Glas op de vriendschap

MEER INFO VOLGT OP ONZE WEBSITE. DO 15/03 – 20.00u MUVRINI LUMINELLI Deze Corsicaanse vocale groep van wereldformaat is een graag geziene gast in onze Brugse stadsschouwburg. Met een bijzondere mix van levenslust, strijdbaarheid, sociale bewogenheid, idealisme en diepgewortelde melancholie, groeide de groep rond de broers Jean-François en Alain Bernardini uit tot de beroemdste groep uit Corsica en allicht, na Napoleon, zowat het bekendste exportproduct van dit zuiderse eiland. I Muvrini tekent voor een typische stijl die traditionele muziek combineert met wereldse invloeden, zonder daarbij de Corsicaanse identiteit te verloochenen. LOCATIE Stadsschouwburg in Brugge

INKOM 29 € INFO Andrée Desmet, 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be

ORGANISATIE VF Brugge

1/4/2018 - 9/4/2018 REIS naar Albanië Wanneer we denken aan Albanië associëren we dit niet onmiddellijk met cultuur en toerisme. Het kleine Balkanland aan de Adriatische Zee herbergt echter een groot cultureel erfgoed. Albanië kende een turbulent verleden en werd meer dan eens onder de voet gelopen. Machtige veroveraars waren de Macedoniërs, de Romeinen, de Bulgaren, de Byzantijnen en de Turken. Het land telt talrijke maar weinig gekende archeologische vindplaatsen die getuigen van deze woelige geschiedenis. We treffen er onder meer Grieks-Romeinse sites zoals Apollonia en Butrint, Byzantijnse kloosters in Ardenica en Mesopotami, en Osmaanse ‘museumsteden’ zoals Berat en Gjirokastër. INFO Johan.Notte @telenet.be; programma verkrijgbaar op aanvraag of via de website www.vermeylenfonds.be

20% LEDENKORTING*

CMY

WWW.DEBIJLOKE.BE 1 5 AGENDA

dng4_v1.indd 15

30/11/17 10:40

Op 12, 13 en 14 januari 2018 werkt onze nieuwe afdeling Vermeylenfonds Roeselare met partners mee aan een reeks inspirerende en multimediale voorstellingen met als centrale thema migratie en vluchtelingen. SPACE BLANKET Een solidariteitsgebeuren over mensen, over de grote humanitaire crisis over onze tijd, een veilige omgeving, identiteit en Europa. Locatie: Fabriek, Koning Albert I – laan, Roeselare en CC De SPIL Hippoliet Spilleboutdreef 1, Roeselare. Organisatie van VOLTA RSL met Vermeylenfonds, Stadslab RSL, Curieus WVL, …

Vrijdag 12/01 19u: receptie, muziek en toespraken Expo: Charif Benhelima, Ben Benaouisse, Abdulazez Dukhan Music: DJ JAZZDEE en SNS Zaterdag 13/01 Doorlopend expo: vanaf 10u 16u Poetry Slam 17u Concert: band opvangcentrum van Poelkapelle, De vrienden van Eddy, Brihang. enz.

dng4_v1.indd 16

30/11/17 10:40

Zondag 14/01: Themadag en voorstelling ‘EXODUS’

flamenco en de muzikale smeltkroes van Aleppo. Niet te missen

• 19.30u tot 21u: SCHOUWBURG concert EXODUS.

EXODUS Vluchtelingen zijn van alle tijden en van alle landen. Tijd en plaats zijn steeds anders. Maar de redenen voor het vluchten en de verhalen blijven steeds dezelfde. Overeenkomsten zijn er legio en overeenkomsten zijn er ook volop in de muziek uit al die landen. Muziek als pertinente metafoor, als de allermóoiste overeenkomst, dáar gaat het om in “EXODUS”! Gedreven violist Wouter Vandenabeele omringt zich met een keur aan musici en een geweldige flamencodanseres om de rijkdom van de versmelting te laten horen, om de eenheid in de veelheid te laten weerklinken en om al musicerend en dansend te dromen van een wereld waarin niemand vluchten moet. Exodus combineert de Griekse blues met vurige

Nieuwjaarsreceptie sp.a , Vermeylenfonds, Curieus, VOLTA RSL, Stadslab, Pamperbank, Atelier Simonne, … • 14u tot 15u: SCHOUWBURG: optreden van het koor VAMOS PRA LUTAR. • 15.15u tot 16u: zaal KOMEDIE: Lezing door Prof. Ilse Derluyn, Ine Lietaert en collega’s van CESSMIR (Centre for the Social Study of Migrants and Refugees, UGent) • 16.15u tot 17.15u: zaal KOMEDIE: DEBAT: Thema: “Het nieuwe Samenleven in een (provincie-)stad…” • 17.30u tot 18.15u: zaal KOMEDIE GETUIGENISSEN van vluchtelingen, met moderator en vragen uit het publiek. Thema: “2018 : Een Bevrijdingsjaar voor iedereen?”

Tickets basis: €10 | -21 jaar: €5 | vrijetijdspas: €5 in CC De Spil. Meer info op www.despil.be of info@barraca.be

dng4_v1.indd 17

30/11/17 10:40

VLUCHTELINGEN VERTELLEN… - Ahmad was kapper in Aleppo, hij had er twee bloeiende zaken. Zowel beide kapsalons als hun woning werden gebombardeerd. Vorige maand opende hij een Barbershop in Deinze.

Samenleven met mensen uit andere culturen begint met hen te leren kennen. Maak kennis met Moursy Alhasqasim en Jawher Dhakouani. Moursy Alhasqasim is een vluchteling uit Syrië met Syrisch diploma leraar Engels. Zijn ouders waren boeren doorheen verschillende generaties. Ze zijn achtergebleven in Syrië en kunnen nu overleven dankzij hun boerderij. Zijn vader was de allereerste leerkracht Engels, afgestudeerd in 1973 in Aleppo. Moursy trad in de voetsporen van z’n vader en kwam in 2011 naar België als student Master in de Engelse taal. Maar toen brak de oorlog uit. Hij moest z’n studies stopzetten en begon werk te zoeken. In afwachting van de erkenning van zijn diploma leerde hij Nederlands en deed vrijwilligerswerk, onder andere als begeleider van nieuw aangekomen vluchtelingen. Toen zijn diploma eindelijk erkend werd probeerde hij werk te vinden in het onderwijs. Hij deed enkele vervangende opdrachten maar wou meer zekerheid in z’n werksituatie. Daarom solliciteerde hij in de sociale sector en kon aan de slag als tolk in de begeleiding van Syrische vluchtelingen. Hij werkte ook een jaar als docent maatschappelijke oriëntering maar ook dit was een vervangingscontract. Moursy kan niet stilzitten, hij heeft veel last van stress en angst als gevolg van de oorlog in z’n land. De beste remedie hiertegen is volgens hem werken en bezig blijven. Momenteel doet hij vrijwilligerswerk bij Vorming Plus, vzw JONG, het STAM-museum en IN-Gent. Zelf wil hij niets liever dan te kunnen lesgeven. Moursy is genomineerd voor de samenlevingsprijs 2017 van de Stad Gent. Het is spannend afwachten tot 8 december.

Jawher Dhakouani is geboren in België uit Tunesische migranten. Zijn ouders waren niet van plan in België te blijven en daarom stuurden ze hem op de leeftijd van 8 maanden naar zijn grootmoeder in Tunesië. Daar verbleef hij tot en met het 2de leerjaar. Ondertussen hadden zijn ouders beslist om toch hier te blijven en lieten ze hem terug naar België komen. Hij kende de taal niet, miste zijn vriendjes en zijn grootmoeder en moest hier naar school in het 3de leerjaar. Dit waren heel moeilijke jaren tot in het BSO enkele leraars zich over hem ontfermden waardoor hij uiteindelijk afstudeerde als elektrieker. Momenteel werkt hij reeds een aantal jaren bij de watermaatschappij waar hij in het begin een moeilijke integratie kende omdat hij de eerste allochtoon was die daar kwam werken en er heel wat tegenstand was. Intussen is hij op de werkvloer volledig geïntegreerd. Toch heeft hij nog steeds problemen om echte vriendschap te kunnen vinden bij zijn Gentse buren, er blijft na al die jaren toch nog steeds een zekere watervrees van beide kanten.

NOG MEER VERHALEN - Faruk en Aïsce, beiden analfabeet, kwamen 15 jaar geleden als Koerdische vluchtelingen naar België. Het gezin werd pas na 10 jaar geregulariseerd. Faruk werkt bij de Groendienst van de gemeente. De oudste zoon studeert Rechten, de tweede Geneeskunde en de jongste droomt van een job bij de politie.

- Safi (Afghanistan) en Abdurahman (Yemen) werkten in hun thuisland als ingenieur bij een internationaal bedrijf. Ondanks de recente erkenning van hun diploma zoeken zij nog steeds naar werk. Zij volgen ondertussen een extra opleiding aan de U-Gent. - Dalshad behaalde in Syrië nooit een diploma. Als leerjongen kreeg hij de lastechniek zo goed onder de knie dat hij zich opwerkte tot hoofd van de afdeling ‘Mekaniek en lassen’ in een fabriek in Aleppo. Zijn vrouw Nerouz was er muzieklerares. Binnenkort start Dalshad een opleiding bij de VDAB. Met een attest wil hij zo snel mogelijk aan de slag. En Nerouz wil zo graag terug voor de klas. Marie, vrijwillige hulpverlener, vertelt: In mijn begeleiding van de kinderen en hun huiswerk word ik geconfronteerd met hun emotionele problemen bij het van hot naar her verhuizen naar alweer een nieuwe school. De helse zoektocht naar een woning en huisraad zorgt voor spanning en gejaagdheid bij het hele gezin. Desalniettemin vinden heel wat families hier stilaan hun weg. De kinderen doen het mits wat extra ondersteuning vrij goed op school. Ze praten zonder schroom al een aardig mondje Nederlands. Zingen luidkeels mee met K3. Paw Petrol heeft voor hen geen geheimen meer. Voor de volwassenen blijft het complex. Er is de immense opluchting (We hebben het gehaald! Hier zijn onze kinderen veilig!). De grote dankbaarheid voor de hulp die ze krijgen. De wil om hier een nieuw leven op te starten. Maar altijd, werkelijk altijd, is er de angst om wie achterbleef. De heimwee ook. Maar neen, het gaat nog altijd niet beter in Syrië, in Yemen, in Aleppo…

TEKST: ROBERT HUYGENS EN ANITA VAN HUFFEL FOTO’S: ROBERT HUYGENS

1 8 VLUCHTELINGEN VERTELLEN

dng4_v1.indd 18

30/11/17 10:40

VERSLAGEN VERSLAG BEZOEK AAN MUSEUM VOORLINDEN OP ZATERDAG 19 AUGUSTUS 2017 (AVF GENT EN WAARSCHOOT) Wassenaar is een Nederlands dorpje vlakbij Den Haag en Scheveningen. De industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh heeft er enkele jaren geleden het museum Voorlinden laten bouwen op zijn privéverzameling kunstwerken tentoon te stellen. Met vijfendertig Vermeylenfondsers hebben we die sublieme verzameling kunnen bewonderen onder deskundige begeleiding van een plaatselijke gids. Het museumgebouw was ook al een kunstwerk op zich met naast de vaste collectie ook nog tijdelijke tentoonstellingen. Het bezoek aan het museum is een echte aanrader (http://www.voorlinden.nl) (© Marc De Coninck)

VERSLAG TALKING DINER OP DONDERDAG 12 OKTOBER 2017 (AVF GENT) Talking diner is een variatie op walking diner en zoals het begrip het uitdrukt, wordt er niet gewandeld maar gepraat. Een kok van vreemde origine leert de aanwezigen enkele gerechten van zijn thuisland klaarmaken terwijl hij ook over zijn ervaringen praat van zijn (im)migratie. Deze keer kwam het Syrisch echtpaar Mohamed Al-Abed en Amani Abido aan bod. Zij hadden een bloeiende zaak in Syrië maar moesten samen met hun drie kinderen vluchten voor het oorlogsgeweld. Ze kwamen terecht in België waar ze met vallen en opstaan een nieuwe zaak proberen op te starten. Mohamed en Amani hopen evenwel eerlang terug te kunnen keren naar Syrië. (© Jean-Pierre Drubbels en Marc De Coninck) 1 9 VERSLAG

dng4_v1.indd 19

30/11/17 10:40

bv KHALED

FAZELY

¬ ADMINISTRATIEF BEDIENDE BIJ OCMW GENT

In 2016 werkte Khaled Fazely enkele maanden bij het Vermeylenfonds in het kader van artikel 60. Door zijn aanwezigheid op de werkvloer kwam het Vermeylenfonds rechtstreeks in contact met zijn levensverhaal. Hij maakt er een succesverhaal van. Inmiddels heeft hij een vast contract bij het OCMW. Khaled is geboren in 1986 in Herat, een stadje in het oosten van Afghanistan. Het land was toen bezet door de Sovjetunie. Zijn vroegste herinneringen gaan terug naar het einde van die bezetting. Khaled Fazely: “Ik herinner me nog goed de beelden op televisie van de terugtrekking van de Sovjettroepen. Het leven in Afghanistan nadien werd echter niet beter door het regime van de Taliban. In feite is Afghanistan het slachtoffer van de koude oorlog. Vijftig jaar geleden was Afghanistan een mooi land met veel vrijheden waar het aangenaam was om te leven. Maar ook na het Talibanregime is de godsdienst daar nog altijd heel machtig en bepaalt zowat je hele leven.” In 2013 ben je er moeten vluchten, hoewel de Taliban al meer dan tien jaar verdreven waren van de macht. Waarom? “Ik heb moeten vluchten omdat mijn leven in gevaar was. Het is een lang verhaal, waarover ik niet te veel in detail wil gaan. In Afghanistan had ik het diploma behaald van journalist en heb toen voor enkele internationale organisaties zoals UNDP – United Nations Development Program - als communicatiespecialist gewerkt voor o.m. projecten rond vrouwenrechten. In 2009 kon ik met een beurs verder studeren in Zuid-Korea waar ik het diploma Public Policy behaald heb. Ik kreeg een mooie jobaanbieding in Afghanistan met een goed salaris. Ik ging dus potentieel een mooie toekomst tegemoet. Toen ik terugkwam uit Zuid-Korea werd mijn leven echter bedreigd en ben ik bijna onmiddellijk moeten vluchten.”

ALS JE MOET VLUCHTEN, HEB JE GEWOON GEEN KEUZE Heb je toen beslist om naar België te vluchten? “Als je moet vluchten, heb je gewoon geen keuze. Het belangrijkste is dat je naar een ander land wordt gebracht waar je leven niet meer in gevaar is. Het is dus toevallig dat ik in België beland ben. Ik zag het echter wel zitten. Ik wist dat Brussel de hoofdstad van Europa is waar ook de NATO is. Dus ik dacht dat ik het daar wel goed zou hebben. En dat is ook zo gebleken.” Ben je bij je aankomst hier in België goed opgevangen? “Ja. Toen ik hier aankwam heb ik onmiddellijk asiel aangevraagd bij Fedasil (Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers) en omdat ik hier niemand kende en ook geen geld had werd ik overgebracht naar een opvangcentrum, aanvankelijk in Houthalen en nadien in Wingene. De mensen die daar werkten, de sociale werkers, waren heel vriendelijk, beleefd en behulpzaam. Ik heb nadien verschillende ondervragingen gehad waarop ik moest bewijzen dat mijn leven in gevaar was en dat ik geen economische vluchteling was. Het heeft toch enkele maanden geduurd vooraleer ik mijn erkenning als vluchteling verkreeg en dus de toelating had om hier te verblijven.” Had je geen moeite om je hier aan te passen? Je kwam toch terecht in een heel andere cultuur. “Dat was inderdaad niet gemakkelijk. Toen ik hier aankwam had ik al drie oorlogen meegemaakt. Ik ben opgegroeid tijdens het Talibanregime. Natuurlijk maak je dan een cultuurshock mee. Ik had wel het voordeel dat ik in Zuid-Korea al eens geconfronteerd werd met een andere cultuur. Maar als vluchteling was dat toch een ander paar mouwen. Het enige dat ik nog bezat was mijn laptop, mijn identiteitspapieren en mijn diploma’s. Ik had geen familie meer, geen geld, ik moest van nul beginnen. Ik was wel heel sterk gemotiveerd om me hier in die nieuwe cultuur te integreren. Daarvoor was het vinden van een job noodzakelijk. Ik dacht dat mijn kennis van Engels hiervoor wel voldoende zou zijn, maar al vlug bleek dat Nederlands leren vrijwel noodzakelijk was. Ik heb dan ook intensief lessen gevolgd en via het OCMW vond ik een job. Door contacten met collega’s en cliënten kon ik mijn Nederlands blijven oefenen en verbeteren.” Je bent ongetwijfeld als gelovige moslim opgevoed. In het Afghanistan van je jeugdjaren lag dat voor de hand. Hoe sta je nu tegenover dat geloof?

2 0 BV

dng4_v1.indd 20

30/11/17 10:40

“Zelfs na het Talibanregime is de godsdienst in Afghanistan nog altijd oppermachtig. De islam heeft invloed op alle aspecten van het leven ginder. Ik vind dat spijtig, want dat vertraagt de overgang naar een volwaardige democratie. Religie moet een persoonlijke zaak blijven en mag geen invloed hebben op alle aspecten van het maatschappelijk functioneren.”

RELIGIE MOET EEN PERSOONLIJKE ZAAK BLIJVEN EN MAG GEEN INVLOED HEBBEN OP ALLE ASPECTEN VAN HET MAATSCHAPPELIJK FUNCTIONEREN Tegenwoordig worden we hier in het Westen geconfronteerd met aanslagen door wat men geradicaliseerde moslims noemt. Je bent zelf opgevoed als moslim. Kun je die aanslagen op de een of andere manier plaatsen binnen het geloof? “Nee. Ik heb nooit in de Koran gelezen of in de godsdienstlessen geleerd dat men andere mensen mag vermoorden. Geen enkele cultuur of godsdienst laat dat toe. Volgens mij zijn die daders gefrustreerde gekken. Een normaal mens doet zoiets niet.” Heb je hier nog contact met vroegere landgenoten, mensen die ook gevlucht zijn uit Afghanistan? “Ik ken er wel maar ik zoek ze niet op. Ik vind het belangrijker om Belgen of Europeanen te leren kennen die me wegwijs maken in de samenleving waar ik me wil integreren, die me helpen bij het aanleren van die nieuwe taal.”

Waar werk je nu? “Ik ben administratief bediende bij het OCMW op de afdeling gezondheidszorg. Die dienst staat in voor de gezondheidszorg vooral van mensen die hier illegaal verblijven. Die hebben geen ziekteverzekering. Toch is het belangrijk dat ook die mensen kunnen genieten van gezondheidszorg. Niet enkel omdat het een mensenrecht is maar ook omdat de samenleving er alle belang bij heeft dat mensen die op het Belgisch grondgebied verblijven, in de mate van het mogelijke, ook gezond zijn.” Je hebt het diploma journalistiek behaald in Afghanistan. Is dat diploma ook geldig in België? “Mijn bachelor-diploma is gelijkgesteld, maar het beroep van journalist kan ik hier niet uitoefenen omdat mijn Nederlands niet goed genoeg is. Ik ben eigenlijk wel erg tevreden met mijn huidige job en wil daar mijn carrière verder uitbouwen - en later zien we wel.” Toen je nog in het Vermeylenfonds werkte vertelde je me dat je hobby fotografie is. “Ja, inderdaad. Maar ik heb ook een missie met mijn fotografie. Toen ik pas in België was en het ernaar uitzag dat ik een verblijfvergunning kon krijgen, heb ik een onderzoek gedaan waar ik zou willen wonen. Van de vele opties die ik heb onderzocht leek Gent mij de beste keuze. En, dat is ook zo gebleken. Ik woon nog altijd erg graag in Gent. Met mijn fotografie wil ik aan iedereen duidelijk maken hoe mooi, dynamisch en leuk Gent is. Mijn foto’s zijn te zien op Facebook en Instagram waar ik momenteel zesduizend volgers heb.” Hartelijk dank voor dit boeiend gesprek, Khaled.

Als ik je zo hoor, ben je alvast niet van plan om ooit nog terug te keren naar Afghanistan. Heb je daar nog familie wonen? Mis je hen niet? “Mijn moeder is twee jaar geleden overleden en mijn vader werkt daar nog als leraar. Mijn oudste zus studeert aan de universiteit en mijn jongste zus is humaniorastudente. Natuurlijk mis ik hen, maar met dat gemis ben ik niets. Terugkeren naar ginder is niet aan de orde en ik wil daar dus ook niet aan denken. Voor mij is het belangrijk dat ik hier mijn leven opbouw. Ik ben hier gelukkig, heb een mooi appartement in Gent en een goede job.”

TEKST: JOHAN NOTTE De foto’s van Khaled zijn te bekijken op Facebook onder de naam: Khaledf.photography en op Instagram onder de naam: outincity

2 1 BV

dng4_v1.indd 21

30/11/17 10:40

DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY

HONNI SOIT QUI MAL Y PENSE Over premières die schandaal maakten De aanhef tot grote vernieuwingen in de podiumkunsten tijdens de decennia voor het interbellum was vooral een Parijse aangelegenheid. Die theater- en dansvoorstellingen hadden enkele punten gemeen: de geruchtenmolen en mobilisatie van voor- en tegenstanders die eraan voorafging, het schandaal tijdens de première, de aanwezigheid van de artistieke wereld en de ‘beau monde’ en de tegenstrijdige en onbetrouwbare versies van de getuigenissen over het verloop van de voorstelling. De belangrijke vernieuwingen moesten zich letterlijk een weg banen door die heftige uitingen van onbegrip en de zelfgenoegzaamheid van de heersende klasse. Dat was o.m. het geval met ‘Ubu Roi’ (1896) van Alfred Jarry; een burlesk stuk over stompzinnigheid, machtswellust en over de gewetenloosheid van de bourgeoisie. De eerste repliek van het stuk is ‘merdre’ - de tussenvoeging van de ‘r’ diende juist om de grofheid ervan af te zwakken. Die ‘merdre’ wordt in de loop van het stuk nog een 30tal keren herhaald, naast zo’n 60-tal andere scheldwoorden en beledigingen. Tijdens de eerste voorstelling -in feite een generale repetitie voor een 1000-tal aanwezigen- zou het kabaal bij de eerste ‘merdre’ zijn losgebarsten, maar volgens de gezaghebbende getuigenis van de legendarische acteur Firmin Gémier, de vertolker van Ubu, gebeurde dat pas in het derde bedrijf: ‘...une protestation telle que je n’avais jamais rien entendu de comparable’. Vandaag verplichte schoolliteratuur, mogelijk gemaakt door een zestal recente geannoteerde uitgaven. Een tweede voorstelling die veel ophef maakte was ‘Le Sacre du Printemps’ (1913), het gekende ballet van Igor Stravinski, gecomponeerd voor ‘Les Ballets Russes’ van Serge Diaghilev. Tijdens het vorige jaar was de creatie van ‘L’ Après-midi d’un Faune’ van Claude Debussy al in een schandaalsfeer verlopen door de interpretatie van sterdanser en choreograaf Vaslav Nijinski en nu

trekt hij weer aan de touwtjes in een ballet gebaseerd op zgn. rituelen van het heidense Rusland. Na de première van ‘Le Sacre...’ hebben nogal wat prominente toeschouwers daarover getuigd: Igor Stravinski zelf, maar ook Romola Nijinski, Misia Sert, Van Vechten, Bronislava Nijinska, Jean Cocteau, Valentine Gross (de latere Valentine Hugo), e.a. ‘Al na de eerste maten barstte een fluitconcert los, schreef Van Vechten, daarna volgde een hele hoop geschreeuw, dat weer 2 2 COLUMN

dng4_v1.indd 22

teniet werd gedaan door het daaropvolgende applaus (…) Zo’n veertig protesterenden werden uit het theater verwijderd, maar dat maakte geen einde aan de beroering’. Sommigen beweerden dat het tumult zo erg was dat de dansers de muziek niet meer konden horen. Modris Ekstein, die de oeropvoering van ‘ Le Sacre...’ tot uitgangspunt koos voor zijn ongemeen boeiend essay over de eerste Wereldoorlog,‘Rites of spring’, maakt er een interessante kanttekening bij: ‘Dat beeld van

30/11/17 10:40

dansers die dansen op het lawaai dat door het publiek wordt gemaakt, is prachtig en veelzeggend. Het publiek maakte evenzeer deel uit van deze beroemde voorstelling als het corps de ballet’. Op één voorstelling, die juist een eeuw geleden haar première beleefde -eveneens in een schandaalsfeer - wil ik wat uitvoeriger ingaan: het ballet ‘Parade’ (1917) ook gecreeerd door ‘Les Ballets Russes’. Het voorrecht van een honderdjarige. ‘Picasso fait ‘Parade’ avec nous!’ schrijven Jean Cocteau en Erik Satie op een ansichtkaart gedateerd 24.8.1916 aan hun goede vriendin Valentine Gross. Diaghilev had Cocteau gevraagd een scenario te schrijven en Satie om de muziek te componeren. Picasso tekende voor de ontwerpen van decors en kostuums. Aanvankelijk wordt er gewerkt binnen dat trio, maar spoedig beklaagt Cocteau zich erover bij Valentine Gross dat er amper naar hem wordt geluisterd. Ook Satie stort in die dagen zijn hart uit bij haar:’Achter Cocteau’s rug gaat ‘Parade’ vooruit! Picasso heeft ideeën die ik beter vind dan die van onze Jean’. Half februari 1917 vertrekken Picasso en Cocteau naar Rome waar de Russische Baletten onder hoede van choreograaf Leonide Massine repeteren. Voor Picasso begint hier een vruchtbare periode met talloze boeiende ontmoetingen, zoals met Stravinsky en de

schilders Larionov, Gontcharova en Prampolini. Hij geniet ervan te behoren tot een hardwerkende ploeg en hij heeft genoeg zijn stempel op het project kunnen drukken om er zich ten volle voor te kunnen inzetten. Bovendien is hij gezwicht voor een nieuwe grote liefde, Olga Khokhlova, een ballerina van het gezelschap. ‘Parade’ heeft betrekking op de kleine acts die op een soort voorscene van een kermisbarak of -tent worden opgevoerd om het publiek naar binnen te lokken. Picasso bereidt in talloze schetsen minutieus de kostuums voor. Vooral in het aankleden van de managers laat hij zich van zijn kubistische kant zien: drie meter hoge assemblages van buizen en vlakken die niet veel meer dan de benen van de dansers vrijlaten. Voor het eerst betreedt het kubisme hier het terrein van scenografie en kostumering. Met het beroemde gigantische voordoek schildert hij zich dan weer grotendeels weg van het kubisme: een musicerend, etend en drinkend gezelschap van harlekijnen, een picador, een zeeman, een zwarte met tulband en een paar jonge vrouwen; centraal staat een wit paard met aangebonden Pegasus-vleugels dat een gevleugelde acrobate torst, naast een veulen, een hond en een aap. Het publiek krijgt dit niet lang te zien; als het doek wordt opgehaald, komt een kubistisch stadsbeeld te voorschijn, waarin de personages, een Chinese goochelaar, twee acrobaten, een Amerikaans meisje, twee managers en een paard, dansen op muziek, die zich vermengt met revolverschoten, sirenes, geratel van schrijfmachines en van een loterijrad. In het programma schrijft Apollinaire hoe het samenspel van beeldende kunst en choreografie in ‘Parade’ resulteert in een soort ‘sur-réalisme’, dat hij als vertrekpunt ziet voor de diverse kunstrichtingen van de ‘Esprit Nouveau’; opmerkelijk want Cocteau had het over een ‘ballet réaliste’. Overigens zal André Breton zeven jaar later het woord ‘surréalisme’ in zijn beroemde manifest overnemen als omschrijving van een kunstrichting, maar dat neemt niet weg dat d at het hier voor het eerst werd gebruikt.

Col Foto links: Picasso's kostuum voor 'De Managers' Foto rechts: Picasso Rideau pour le ballet Parade

dng4_v1.indd 23

Op 18 mei 1917 gaat ‘Parade’ in première in het Parijse Théâtre du Châtelet. De opbrengst van de voorstelling wordt geschonken aan een fonds voor oorlogsverminkten. Naast een aantal adelijke habitués behoren Debussy, Gide, Apollinaire, Proust, Poulenc, Cummings, Misia Sert en Valentine Gross tot de aanwezigen. Bij de eerste tonen van de muziek breekt het tumult los. De kroniekschrijver Michel Georges-Michel getuigt hoe een schilderes naar haar vriend roept dat ze zich verveelt en wil neuken ‘pour le (Satie) dégouter’ en zich begint uit te kleden, terwijl in andere loges wordt gevochten. De aanwezigheid van Apollinaire, in uniform en met een verband rond zijn hoofd, nadat hij in de loopgraven ernstig was verwond, dwong genoeg gezag en respect af om ons na de voorstelling uit de handen van de tegenstanders te houden, schreef Cocteau. De pers reageert geschokt en sabelt de voorstelling neer onder de noemer ‘kubistische onzin’. Vooral de ‘onharmonische clown’ Satie moet het ontgelden: ‘hij componeert met ratels en schrijfmachines’. Wanneer een goede maand later het vrij absurde drame surréaliste ‘Les Mamelles de Tirésias’ van Apollinaire in première gaat, verloopt het niet anders: gefluit, getrappel, geroep, het uitwisselen van grofheden tussen voor- en tegenstanders, de ‘poète maudit’ Jacques Vaché die uit ongenoegen iemand met zijn revolver bedreigt, enz… Apollinaire komt groeten onder een vuur van beledigingen en bravo-geroep. De pers heeft het opnieuw over het nog altijd kwalijk klinkende ‘kubistisch theater’, maar is niet onverdeeld negatief. Kort voor de premières van ‘Parade’ en ‘Les Mamelles...’ was het Franse leger een offensief tegen de Hindenburg-linie begonnen. De verliezen aan Franse zijde werden op zo’n 120 000 man geschat. Dat gebeurde een 200-tal km van Parijs. Het werpt een bijzonder licht op de spottende onschuld van deze voorstellingen, die niet alleen als subversief werden ervaren, maar ertoe leidde dat de makers ervan werden uitgescholden voor ‘sales boches’, terwijl overal het amusementsleven ongestoord verder ging.

2 3 COLUMN

30/11/17 10:40

IM LARIDON

graag uit en accentueerde ze. Niet alleen huldigde hij “Die Gedanke sind frei” maar hij eiste ook volmondig “freedom of speech” en het recht te spreken op. Met zo’n mentaliteit kon je niet anders dan regelmatig met de algemeen aanvaarde gang van zaken in botsing komen. Maar zijn standpunten verdedigen, er voor “vechten” was eigen aan Rolands natuur. Dit kenmerk typeerde ook zijn moeder, van wie hij zielsveel hield en die hij zeer bewonderde. Zijn energie en volhardendheid blijkt uit de strijd die hij onverzettelijk en zonder compromissen voerde voor wat hij waardevol vond : ons kunstpatrimonium, onze taal, onze eigenheid op maatschappelijk en filosofisch vlak. Zijn onbuigzaamheid leidde soms tot forse geschillen in groeperingen en verenigingen waarin hij het beste van zichzelf gaf. En Roland gaf het beste van zichzelf in talloze – inderdaad ontelbare – verenigingen : Ik wil beginnen met er twee te vermelden : de vrienden van het Museum te Oostende, een kring die permanent een ode moest en moet brengen aan de schoonheid en aan Oostende, een vereniging waarvan hij mede-initiatiefnemer was bij het ontstaan en waarvan hij de groei en de bloei gedurende meer dan 25 jaar (van 1990 tot 2016) als voorzitter behartigde. Tegelijkertijd wil ik het Vermeylenfonds vermelden, waarvan hij niet alleen lokaal te Oostende voorzitter was maar vooral eerst algemeen secretaris (1977-1984) en daarna ook nationaal voorzitter (1984-1996), ook in fysiek mindere gunstige periodes. Zo herinner ik mij dat ik ooit met hem naar de nationale jaarvergadering te Leuven reed, op een ogenblik dat een levertransplantatie voor hem dringend nodig was. Maar Roland kon op de tanden bijten om uit te voeren wat hij als zijn plicht beschouwde. Te Oostende is hij een gekend figuur. Zijn inzet voor het behoud van de “Villa Maritza”, het stedelijk museum, de zeedijk, werd met wisselend succes gevoerd, maar met grote inzet : soms slaagde hij er daarbij in de Vlaamse cultuurfondsen (Davidsfonds, Willemsfonds, Vermeylenfonds en Masereelfonds) op één lijn te krijgen. Tot vóór enkele jaren zag men hem regelmatig wandelen

ROLAND

¬ ° 30 JULI 1936- † 18 SEPTEMBER 2017

Toen ik op 18 september Rolands overlijden vernam was het exact 12 dagen geleden dat ik hem de hand had gedrukt tijdens een vergadering van de Raad van Bestuur van zijn geliefde vereniging “Vrienden van Mu.ZEE” te Oostende, waarvan hij de stichter-voorzitter was. Alhoewel zijn gezondheid in de laatste twee jaar fel achteruit gegaan was, hechtte hij er immers aan op deze vergadering aanwezig te zijn en dat kon, dank zij de toewijding en inzet van Femke. Sinds begin 2017 verbleef Roland in zorghotel Wellington, niet geheel volgens zijn zin, omdat hij maar al te goed begreep dat samen met dit verblijf zijn onafhankelijkheid een bijzonder grote deuk had gekregen. En aan zijn onafhankelijkheid was Roland zeer gehecht en sprak ze 24 IM

dng4_v1.indd 24

30/11/17 10:40

op de dijk of in de stad, meestal met één of enkele boeken onder de arm en met steeds een voor hem karakteristieke sjaal. Hiermee raken wij een ander aspect van zijn persoon : hij was zeer belezen. Hij las niet alleen boeken, maar ook veel en aandachtig kranten en tijdschriften, waarvan hij dan vaak knipsels maakte over politiek, filosofie en kunst. Dit inspireerde hem mede voor de vele lezingen die hij gaf maar ook voor zijn lessen als hoogleraar Nederlands, esthetica en stilistiek aan de Erasmushogeschool te Brussel. Hij schreef veel artikels en stelde ook een geschiedenis van het Vermeylenfonds samen (“Geschiedenis, rol en betekenis van het Vermeylenfonds 1945-1995”). In dit verband moet gesignaleerd worden dat hij niet alleen beslagen was in literatuur en beeldende kunst, maar ook in muziek. Zelf speelde hij goed piano en in samenkomsten, waarbij een piano aanwezig was aarzelde hij niet aan het klavier te gaan zitten. Als culturele duizendpoot bracht hij graag hulde via tentoonstellingen en evocaties aan figuren die hij bewonderde of in het hart droeg : Charles De Coster en Uilenspiegel en Masereel of levende kunstenaars als Willy Van Sieleghem en Roland Devolder. Roland was heel trouw in zijn vriendschappen en in een periode dat het mij minder voor de wind ging, kwam hij bijna dagelijks bij mij aanbellen met de vraag samen een thee, een koffie of een pint of een glas wijn te gaan drinken. In 2014 werd aan Roland de prijs van de Cultuurraad te Oostende toegekend op voordracht van verscheidene verenigingen. Hij werd gehuldigd op een stijlvolle zitting in het cultureel centrum “De Grote Post”. Te Oostende en ook daarbuiten zal nog vaak aan hem gedacht worden. Weinigen hebben zich als Roland ingezet om het ideaal van August Vermeylen “Mijn vriend, wij zullen dit land schoner maken” te verwezenlijken.

10 MAART 2018 ALGEMENE LEDENVERGADERING Vermeylenfonds nodigt u uit op de Algemene Ledenvergadering die plaats heeft in Liedekerke. Na de plenaire vergadering in de voormiddag volgt een lekkere lunch en aansluitend kan u deelnemen aan het Poetry Slam Festival. Een poetryslam (naar Engels to slam = smijten, slaan) of poëzieslag is een moderne vorm van voordracht van poëzie. Enkele zogenaamde slamdichters, kortweg "slammers", presenteren hun gedichten tijdens een poetryslam aan het publiek op een podium. Het is een sociaal geëngageerde kunstvorm.

TEKST: JACQUES MERTENS

10u-12u: Algemene vergadering 12u-14u: Duurzame broodjeslunch 14u-16u: Poetry Slam Festival in de Bibliotheek van Liedekerke, Warandestraat 22. 15u: Glas op de vriendschap

Meer info volgt op onze website. www.vermeyelenfonds.be

25 IM

dng4_v1.indd 25

30/11/17 10:40

EEN BRUID Een bruid, vrij van aardse tekens, van kleine raadsels, geheimen en geďŹ&#x201A;uister, een sluier van mist rond de bleke schouders geslagen, zo kleurt de nacht mijn dromen. De achterkant van geluk, dat wervelt, netten weeft, mij heen en weer wiegt tussen rede en verwondering, tussen angst en dood en de wil om het leven te eren met muziek, met wijdse klanken. Het helpt mij de wereld begrijpen als een levend lichaam, als vrouwenborsten die vloeibaar in mijn handen rusten, oplichtend als noorderlicht aan de horizon. Ik zoek haar bruidegom, haar tijdelijke reden van bestaan in goede, maar ook in kwade dagen. Tot de mist van haar schouders glijdt en gordijnen van licht haar afschermen voor verdriet. Dan waait er goudstof in haar voetstappen en zomerregen valt als muntstukjes op het trottoir en als bij toeval klinkt haar lach, vrij als een vlucht duiven in de ochtend. Cel Overberghe

gedic dng4_v1.indd 26

30/11/17 10:40

CEL OVERBERGHE Vanaf het ogenblik dat ik als 15-jarige op eigen houtje het stadsleven kon verkennen was Cel Overberghe (Antwerpen, 30 mei 1937) een begrip voor mij. Ik zag hem optreden in de Antwerpse jazz-clubs en bezocht de tentoonstellingen van G-58 in het Hessenhuis waar soms schilderijen van hem hingen. En nu, bijna zestig jaar later ontdek ik opnieuw zijn veelzijdigheid in zijn gedichten. Als jazz-muzikant debuteerde hij in 1955, aanvankelijk als trompettist, later als bassist, maar vooral als tenorsax. Hij speelde met o.m. Jack Van Pol, Jack Sels, Paul Van Gijsegem en zijn schoonbroer Fred Van Hove. In ‘Het Jack Sels-project’ (2003), een coproductie van Theater Zuidpool, Antigone en De Werf, had ik het genoegen met hem samen te werken. De beeldend kunstenaar Overberghe kreeg een opleiding als graficus aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, waar hij ook een tijd docent was. Hij was medeoprichter en tevens jongste lid van de baanbrekende avant-gardegroep G-58 en exposeerde tijdens zijn lang en rijk schildersbestaan, niet alleen in Benelux, maar ook in o.m. Italië, de Verenigde Staten, Zweden en Frankrijk. In 2016 debuteerde hij als dichter, nog net geen 80-jarige, met ‘Berichten’ (Lecturium, Zoetemeer, 90 p.). Nu, een jaar later, verschijnen 44 nieuwe gedichten in zijn bundel ‘Woordenaar & Letterlijk’ (Lecturium, Zoetemeer, 54 p.). De poëzie van Overberghe is niet los te denken van het beeldend karakter van zijn schilderijen en van zijn klankgevoeligheid als jazzmuzikant. Een symbiose van beeld, klank en woord, waarvan de eerste twee gedurende decennia zijn leven hebben beheerst. Hij kiest voor een zeer toegankelijke stijl. Zijn bundels zijn een soort van dagboeken met observaties en commentaren die zijn dagelijkse omgeving en zijn belevenissen hem aanreiken; die verwerkt hij zowel in een verrassende beeldspraak als in de eenvoud van een vertrouwde taal, daarbij soms beroep doend op volkse zegwijzen ( bv. vlam in de pan, geen haar op mijn hoofd, parels voor de zwijnen). Dankzij een dosis ironie en humor neemt hij een relativerende afstand van zijn thema’s. Voortdurend duikt de tegenstelling tussen cultuur en natuur op in zijn verhaal. Ook de seizoenen en de tijd in al zijn vormen zijn een inspiratiebron; alleen uit een aantal titels blijkt dat al: ‘Tijd’, ‘Voor het nageslacht’, ‘Zondagavond’, ‘Zieke zomer’, ‘Aan zee (september)’, ‘Take 5 minutes in Paris’, ‘Herfst’ (twee gedichten met die titel), ‘Winterzon’, ‘Winter’. Tijd, dikwijls als iets onomkeerbaar, als iets vergankelijk: ‘Het belletje dat vroeger rinkelde/ telkens men je naam noemde,/ is als verstomd (…) De lege bladzijden in je agenda/ groeien in aantal en/ duiden de dagen aan/ die je voor jezelf bewaart...’. Cel Overberghe verklaarde ooit: ’ Ik wil tonen wat vrijheid is, dat alles anders kan, zowel in de muziek als in mijn schilderijen’. Nu doet hij datzelfde in zijn gedichten.

cht ‘Als een vrije vogel vlieg ik boven de wolken, zonnekoning zonder dekking, zonder scrupules in mijn woordgebruik, maar beducht voor hun diepe verlangen om mij neer te halen, mij te kortwieken met taalwetten uit een zwart verleden.’

KEUZE GEDICHT EN TEKST: PETER BENOY

dng4_v1.indd 27

30/11/17 10:40

Wij zijn er voor jou! Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt. In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten … Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven? Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid … Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving. Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring. Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra. Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken? Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten. De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar. Gratis proefnummer of gratis abonnement? Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

dng4_v1.indd 28

30/11/17 10:40