Ng2017 maart mei

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

DUURZAME LANDBOUW

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS MAART - MEI 2017 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

WE ARE ONE We can consciously choose the path of Oneness – of our being part of One Planet, One Humanity, living and celebrating our many diversities, interconnected through bonds of compassion, interdependence, and solidarity. Or we can, for a short time, live enslaved by the 1%, afraid to change, clinging to illusions of security, while our real ecological security is undermined, and our real social security, embodied in real relationships, is ruptured and broken through the politics of division, hate and fear. (Vandana Shiva, RESURGENCE OF THE REAL) We hebben een poging ondernomen om dr. Vandana Shiva, wereldicoon van de strijd voor een duurzame landbouw en het voedselprobleem, te bereiken voor ons landbouw-nummer, maar zijn daarin niet geslaagd. De strijd voor eenheid, solidariteit en gerechtigheid voor boeren wereldwijd vraagt ontzettend veel kracht, inzet en vandaar ook een drukke agenda. Maar zie hierboven haar visie en verderop in het nummer wijden wij een recensie aan haar eerste in het Nederlands vertaalde boek: ‘Wie de wereld nu echt voedt’.

VIER initiatieven van TRANSITIE die alle een betere wereld beogen, elk vanuit hun eigen ecologische bezorgdheid, stellen zich aan je voor.

De stadsimker, biogeitenboerderij De Volle Maan, Roof Food stadslandbouw en de afvalarme biowinkel OHNE. Kijk naar de wereld van morgen!

P.S. voor het kunstminnende lid: lees zeker het stuk over het liber amicorum van Willem Elias, dat samengesteld en gepubliceerd werd ter ere van zijn emeritaat.

Caroline De Neve

SYMPATHIE SPONSORS

Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel. 09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

GUS Luk Claes

MAART - APRIL - MEI 2017

04 STANDPUNTEN 04 Haal de landbouw uit de vrije markt 08 OHNE - natuurlijk onverpakt 09 ROOF FOOD 10 Pro-Polis: bijen in de stad?

11 BOEKEN 14 HET RAADSEL VAN JEAN PAUL 16 ECONOLAB PROJECT 18 AGENDA 22 EXTRA Willem Elias 24 GEDICHT

¬ Peter Benoy

26 BV

¬ Karin Temmerman

28 COLUMN

¬ Peter Benoy ¬ Anita Van Huffel

COLOFON

edito

Een agenda waar wel nog een gaatje vrij bleek, was die van Koen Dhoore van vzw Landwijzer. Docent en voorvechter van een holistische landbouw in evenwicht, wou ons te woord staan over de gangbare vs de biolandbouw in België en waarom dè grote omschakeling naar duurzame landbouw niet alleen logisch maar ook noodzakelijk is. Hopelijk leest ook de politiek mee.

INHOUD

DE NIEUWE GEMEENSCHAP: driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Raf Burm, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Lieve De Neve, Matilde Dierickx, Koen Goethals, Vlad Kips, Roland Laridon, Johan Notte, Eliane Van Alboom, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

ABONNEMENT 15 euro (4 nummers).

LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

COVER Duurzame landbouw STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Reknr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

ECONOLAB

© www.field-of-view.com/sustained

“Onze voedselzekerheid is een zaak die veel te belangrijk is om over te laten aan een paar transnationale ondernemingen met winstoogmerk, of aan nationale overheden die steeds minder zeggenschap hebben over beslissingen rond voedselzekerheid, of aan een paar, veelal mannelijke, nationale afgevaardigden die tijdens de VNconferenties besluiten nemen die diep in ons leven ingrijpen.”

focus

Dr. Vandana Shiva, Indisch onderzoeker, feministe, klimaatactiviste en icoon van de wereldwijde strijd voor een duurzame en eerlijke landbouw.

(Lees verder over haar nieuwe boek op blz. 11)

3 FOCUS

Haal de landbouw uit de vrije markt Wat ís duurzame landbouw eigenlijk? Met die hoofdvraag openen wij dit nieuwe jaarthemanummer. Om daar een helder antwoord op te vinden, spreken wij af met Koen Dhoore, algemeen coördinator bij vzw Landwijzer. Met een klein, maar geëngageerd

team leidt hij volwassenen op in de biologische en biodynamische landbouw.

Van de vele afgestudeerden zijn er momenteel een 100tal actief in de biologische landbouw en in de omkadering van de biosector, dus het wetenschappelijk onderzoek of verenigingsleven.

Gleaning of het verzamelen van overschotten van het veld nadat de commerciële oogst achter de

Voor veel mensen is het begrip ‘duurzame landbouw’ erg vaag.

Het dekt een heel brede lading, van gezonder en beter voor het leefmilieu tot sociaal rechtvaardig. Bestaat er een internationale of Europese definitie voor het begrip?

Koen Dhoore: “Neen. De term mag door iedereen gebruikt worden en de gangbare landbouw doet dat ook uitvoerig, alsof ze zelf duurzaam is.”

Het is een marketingterm geworden.

Koen Dhoore: “Ja.” Wat betekent de term voor Landwijzer?

Koen Dhoore: “Op z’n minst dat je werkt volgens de principes van het biolastenboek. Dat is de wijze waarop een bioproduct minimaal moet geproduceerd worden, wil het een biolabel ontvangen. In ons land zijn dat een 370-tal landbouwbedrijven. Het biolastenboek bestaat uit een aantal regels op Europees niveau die geïmplementeerd werden door de lidstaten. Maar er zitten wel wat interpretatieverschillen of gradaties van strengheid op. Biolandbouw bestaat bijna 100 jaar en is begonnen met de biodynamische landbouw van Rudolf Steiner, in 1924. Maar de biolandbouw zoals we ze nu kennen, dateert van de jaren 70-80 van de vorige eeuw en is gestart als een gezamenlijk initiatief van boeren en consumenten.

Zij maakten samen aan de keukentafel afspraken over hoe men aan landbouw zou doen, of beter: niet meer zou doen. De focus lag op schadelijke productiemiddelen in de landbouw, voor leefmilieu en gezondheid. Later werden die afspraken geofficialiseerd vanuit de boerenorganisaties in Europa - bij ons Belbior, de organisatie van de Belgische bioboeren - in een lastenboek. Velt, de vereniging

voor ecologisch leven en tuinieren, had ook een controlesysteem ontwikkeld om de biobedrijven op te volgen en later, rond 1990, is de Europese wetgeving gekomen, de Verordening 2078/92.”

Verordening 2078 stemt overeen met het alom bekende Europese biolabel?

Koen Dhoore: “Inderdaad. Enerzijds is er het oude, heel bekende biolabel gekoppeld aan het lastenboek van Belbior, namelijk Biogarantie, anderzijds hebben we sedert een aantal jaren ook het Europese officiële label. Mensen die Biogarantie willen gebruiken, moeten ervoor betalen. Maar het is een oud, gekend label en het geeft aan dat de producten beantwoorden aan de maatstaven van de Belgische biolandbouw, die iets hoger liggen dan de Europese maatstaven en sommige lidstaten rondom ons. Het Europese biolabel is gratis in gebruik en voor iedereen die aan de biocontrole voldoet.

Biogarantie is een interessant label omdat het vandaag nog steeds in ontwikkeling is. Binnen de organisaties die dat label beheren, zijn er discussies om daar bijvoorbeeld ook Fair Trade in te betrekken, dus het blijft evolueren.”

stand.

Ook de term duurzame landbouw zou een breder spectrum beslaan dan biolandbouw, omdat er tevens rekening wordt gehouden met andere aspecten, zoals bijvoorbeeld sociale rechtvaardigheid?

Koen Dhoore: “Dat is inderdaad echt wel de bedoeling, maar vandaag zegt het biolabel alleen dat het product op het vlak van landbouwtechniek aan bepaalde criteria moet voldoen. Dat gaat wel heel ver op ecologisch vlak en op vlak van de gezondheid van de consument. Aan het economische aspect moet nog gewerkt worden.”

4 STANDPUNTEN

Koen Dhoore: “Dat is relatief. Een kilo gangbare wortels zal inderdaad veel goedkoper zijn dan een kilo biowortels. Maar mensen die naar bio overstappen gaan na verloop van maanden minder kopen, omdat ze merken dat ze voldoende gegeten hebben met één bord. De producten zijn kwalitatief beter. Bovendien zijn de kosten achter dat gangbare product die op de samenleving worden afgewenteld gigantisch. In de aankoop van een bioproduct zit de werkelijke kostprijs van het product. Daar zit het verschil.”

Dus we moeten opnieuw een groter deel van ons budget aan voedsel spenderen, zoals vroeger.

Koen Dhoore: “Denk aan de tijd dat demografie de landbouw volgde en omgekeerd. Dat was een heel treurige tijd want die cyclus ging telkens om het decimeren van de bevolking. In de landbouwgeschiedenis heeft dat 10.000 jaar zo gewerkt. Wij volgden de beschikbaarheid van de voeding. Toen werd gemiddeld 80% van het inkomen aan voeding besteed. Dit moet niet opnieuw zo zijn, maar de kosten die achter de gangbare landbouw zitten zorgen ook voor hoge overheidsuitgaven, en dus voor hoge belastingen.”

rug is'. © Marc De Coninck

Hoeveel procent maakt de biolandbouw momenteel uit van de totale Europese landbouw?

Koen Dhoore: “Rond de 6%. En de toestand in Vlaanderen is ronduit dramatisch in vergelijking met andere Europese landen. Er is wel een stijgende trend maar we bengelen aan het staartje. Samen met Wallonië zitten we op het Europees gemiddelde, omdat Wallonië het zoveel beter doet dan wij.”

Wat is de oorzaak daarvan?

Koen Dhoore: “In Wallonië is er een betere beschikbaarheid van grond, de bedrijven zijn groter en dat maakt het gemakkelijker. In Vlaanderen is het een helse zoektocht om gronden te vinden, de bedrijven zijn kleiner en de grond is ook zeer duur. Maar ook de cultuurverschillen doen ertoe. In Wallonië is er de vorige decennia altijd een grotere openheid geweest naar bio toe, in Vlaanderen heeft lange tijd een ideologische tegenstelling gespeeld waar grote, gangbare landbouworganisaties een beschuldigende vinger opstaken naar bioboeren en er eenzelfde antwoord kwam vanuit de biosector.

Nu is er vernieuwde interesse in de omschakeling naar bio. Eerst was er de dioxinecrisis, en ook de toenemende zorg van de consument voor voedselveiligheid en kwaliteit van de voeding heeft bij boeren interesse gewekt. Daarnaast heeft de financiële situatie van de boeren in de gangbare landbouw ermee te maken.”

Zonder subsidies zou de gangbare landbouw in elkaar storten. De prijs van melk staat al een tijdje op een dramatisch dieptepunt. Is het voor de biolandbouw niet nog moeilijker? De producten die zij afleveren zijn toch ook duurder?

De Monsanto's van deze wereld zijn een grote uitdaging voor de biolandbouwers. Naast sproeistoffen staan ook de ggo's op de Europese poorten te bonken. Hoe staat u tegenover deze evolutie?

Koen Dhoore: “De gangbare landbouwers denken dat ze die ggotechnieken kunnen toestaan als we bio en ggo’s van elkaar scheiden en de consumenten een keuze hebben. En als er dan toch ggo’s in bioproducten terechtgekomen zijn, kunnen we schaderegelingen treffen. Maar zo gaat dat niet! Bij sproeistoffen kan je ervoor zorgen dat die ter plaatse blijven, maar de pollen van ggo's houd je niet tegen. Die gaan de atmosfeer in, en kunnen tot kilometers ver terecht komen. Hoe schadelijk het is, weten we nog niet met zekerheid. Maar er zijn mensen die het niet willen. Wat hun motief is, mag eigenlijk geen verschil maken. Het is aan de maatschappij om de wens van die groep te respecteren.”

En het argument dat we met duurzame landbouw de wereld niet kunnen voeden en met ggo's wel?

Koen Dhoore: “Gangbare landbouw kan de wereld niet voeden. Het is een beetje erg dat uitgerekend zij aan ons vragen om te bewijzen dat we de wereld kunnen voeden.”

Maar is er sowieso niet altijd overproductie?

Koen Dhoore: “Ja, inderdaad. Niet de hoeveelheid voedsel is het probleem, het zit gewoon op de verkeerde plekken en de mensen die het nodig hebben kunnen het niet kopen. Intussen is men het daar al over eens. Niettemin, de echte grens voor de wereldbevolking is niet de beschikbaarheid van voedsel maar van duurzaam geregenereerd water. Water heeft een bepaalde regeneratietijd – de termijn die het nodig heeft om door de grondlagen te sijpelen en terug drinkbaar te worden. Die termijn bepaalt hoeveel mensen drinkwater ter beschikking hebben. De grens ligt op 4,5 à 5 miljard mensen. Maar we zijn nu met meer dan 6 miljard. Dat probleem zal dus duidelijk beginnen worden. We hebben de ggo's niet nodig.”

“Kijk, in voeding spelen een aantal lagen, energieniveaus. Een plant houdt zichzelf in stand met allerhande fysische en chemische processen, dat is een eerste laag. Maar wat maakt dat een plant leeft? Dat energetische niveau hebben we nog niet helemaal kunnen 5 STANDPUNTEN

Affiche film Food Inc

doorgronden. Bij de dieren spelen deze plantaardige processen en dat onbewuste levensprincipe, maar dieren hebben bovendien een soort energie waarmee ze in relatie staan tot elkaar.

En dan steken we er nog een laag bij, namelijk het persoonlijke van mensen. Dat zijn allemaal energieniveaus die dienen gevoed te worden. En de energie daarvoor halen wij uit onze voeding.

De techniek van ggo's bevindt zich in dat eerste niveau, zoals spelen met legoblokjes. Ik haal er één legoblokje uit en ik zet er een andere in de plaats, zonder dat bewustzijn en zonder de handvaten die we nodig hebben om te onderzoeken wat zo'n handeling op andere niveaus voor gevolgen heeft. Ik vind dat met vuur spelen.”

Is het niet vreemd dat veeteelt opgenomen wordt in bio en duurzame landbouw. Als we de argumenten van vegetariërs of veganisten even onder de loep nemen – koeien laten opgroeien tot slachtrijpe leeftijd vraagt zeer veel water en land in vergelijking met groeten of zaden – dan bestaat er toch ook een spanningsveld tussen duurzame landbouw en veeteelt?

Koen Dhoore: “Ja. Dit is van dezelfde orde als het ggo-verhaal. Wat ontgaat er je allemaal als je maar één specifiek niveau wilt zien. Ik heb er dus geen problemen mee als mensen voor zichzelf uitmaken dat ze geen vlees of dierlijke producten meer gaan gebruiken. Maar de veehouderijen maken wel deel uit van de landbouw, en één van mijn grote bezorgdheden is dat we binnenkort in een landbouw zitten waar geen plaats meer is voor de dieren. Dat is geen goede ontwikkeling.”

Waarom niet?

Koen Dhoore: “Het verhaal van die laagjes. Wij doen ieder jaar met onze tweedejaarscursisten een oefening en iedere keer krijgen we hetzelfde resultaat. Een tijdlang moeten ze hun consumptiepatroon bijhouden: wat eet ik allemaal? We brengen dat bij elkaar in een statistiek en het resultaat ervan moet een virtuele boerderij worden voor 1.000 consumenten. Volgens het voedingspatroon van onze cursisten – en die eten al minder vlees en minder hoeveelheden dan de gemiddelde Vlaming – hebben we een duurzaam bedrijf, met uitzondering van een beetje te weinig rund en te veel kip. Want die kip eet mee van de velden waar menselijke voeding staat. Oorzaak is dat mensen die onderweg zijn om zonder vlees te leren eten, kiezen voor een stukje light vlees en dan bij de kip terechtkomen. Kip wordt in hun verbeelding beter behandeld dan een varken of een rund. Ik weet niet waar ze dit vandaan halen, want het tegendeel is waar. Daarom past ook ons consumptiepatroon niet bij duurzame landbouw.”

Hoe moet ons consumptiepatroon er dan uitzien?

Koen Dhoore: “Een beetje meer rundvlees, want de melk die wij

consumeren zit mooi in evenwicht met de mest die runderen produceren om onze groenten te bemesten. Dat zit allemaal mooi in balans. Maar als we die hoeveelheid melk willen, dan moeten koeien een kalfje werpen en er is 51% kans dat dat het een stier zal zijn. Je kunt niet naast iedere koe een stier zetten want dan gaan die stieren vechten. Dus die stieren moeten ook een zinvolle bestemming krijgen. Je kunt die ofwel ID KOEN DHOORE (° 1962) van vrij jong slachten zodat je 1987 tot 2005 medewerker bij geen hele berg vlees hebt. het Vlaams Agrarisch Centrum, Of je kan die stieren ook dienstencentrum en syndicale twee jaar houden en ze pas organisatie voor boerenlandbouw. later slachten, zodat je ook Sinds 2005 algemeen meer vlees ter beschikking coördinator bij vzw Landwijzer, hebt. Dat kan efficiënt vormingscentrum voor en milieuvriendelijk, biologische en biodynamische bijvoorbeeld op basis landbouw (www.landwijzer.be). van gras. En zo zitten we met een consumptie van rundvlees ergens tussen de zes en de dertien kilo. Minder dan zes kilo rundvlees per jaar is ook oké, maar hoe krijgen we dan de groenteproductie intensief genoeg? En dan moeten we ook ophouden met zuivel te eten. Als je yoghurt en kaas eet, moet je de stiertjes erbij nemen. Er zitten morele consequenties aan de keuze.”

Tenzij je veganist wordt.

Koen Dhoore: “Veganisten zou je kunnen beschouwen als “betere” mensen want bij hen is er geen dierenleed en minder druk op het milieu. Maar als iedereen veganist wordt, zullen de groenten die we dan gaan verbouwen met kunstmest moeten groeien. Tja, er zijn toch veel kanten aan dat verhaal.”

Er zijn geen andere alternatieven behalve koemest of kunstmest?

Koen Dhoore: “Dat is perfect mogelijk. Organische mest van plantaardige oorsprong, maar dan zitten we dus met die grenzen van wat er technisch mogelijk is, en wat ik daarnet vertelde over de energielaagjes. Voeden we dan de hele mens?

Positieve kant van het verhaal: Met een bioconsumptiepatroon voeden we het hele Vlaamse Gewest, met de landbouwgrond die we nu nog ter beschikking hebben, en dat is amper de helft van het grondgebied. Nog 680 000 hectare van 1,3 miljoen hectare. De omschakeling naar een totale biolandbouw zou niet eens zo moeilijk zijn.”

Nog een vraagje over voedselveiligheid en kwaliteit. Een tijd geleden kwam een bepaalde yoghurt in opspraak omdat die te veel suiker bevatte en omdat het fruit dat op de verpakking afgebeeld was er helemaal niet in zat. Hoe kan zoiets eigenlijk? Moet het 6 STANDPUNTEN

Voedselagentschap er niet voor instaan dat de mensen veilig en ook kwalitatief voedsel binnen krijgen?

Koen Dhoore: “Het probleem is dat je dat in een wet gooit en dan controleurs op de baan moet sturen. En vervolgens zijn er ook controleurs nodig om de controleurs te controleren. Op die manier werkt het niet. Mensen moeten enthousiast gemaakt worden voor het beroep van voedselproducent en vanuit eigen idealen, keuzes en moraliteit die voedselproducties ter hand nemen. Het FAVV is ontstaan naar aanleiding van een crisis die eigenlijk ondenkbaar zou moeten zijn. Dat je transformatorolie in de veevoeding steekt! Hoe is zoiets in godsnaam mogelijk? Het FAVV zal altijd achterop lopen als wij geen bewustzijn hebben van wat er met voeding eigenlijk zou moeten beoogd worden. Als je altijd in datzelfde laagje blijft van het fysisch onderzoekbare, wat ga je dan controleren? Als je kiest voor een samenleving waar voedsel bijna gratis is en landbouw een waardeloos beroep , dan eindig je met waardeloos voedsel en een falend voedselagentschap. Ik vind dat allemaal tamelijk logisch.”

Het beroep moet geherwaardeerd worden.

Koen Dhoore: “Ja, en de visie die we hebben op ons voedsel. Ik hoor de minister en de grootste landbouworganisatie van dit land voortdurend zeggen: we moeten waken over de exportroeping van de Vlaamse landbouw, de kansen die er zijn voor export enzovoort. Dan denk ik: word toch wakker. We moeten met ons consumptiepatroon juist een heel eind achteruit, naar wat duurzame mensen maken als keuze voor hun voeding, en dan kan het net om onze bevolking hier lokaal van voeding te voorzien. Waarom export? Omdat er in het verleden door het beleid verkeerde incentives zijn gegeven. Het landbouwbeleid in Vlaanderen heeft gezegd: je moet specialiseren en zet een varkenskot bij, of zet er anders nog een kippenstal naast.

En nu moeten wij waken over de exportmogelijkheden van de Vlaamse landbouw? Als we onze voeding lokaal kunnen produceren en afzetten, dan zijn we duurzaam bezig. Maar waar is de visie, het beleid?”

Ligt het grote probleem niet bij het neoliberale kapitalisme?

Koen Dhoore: “Exact. We zitten momenteel met een liberaal geïnspireerde economie, waarin de vrije markt heerst. Vraag en aanbod bepalen de prijs. Dat is de ‘schaarste-economie’, waarin de prijs van een product pas goed is als het product schaars is. Maar landbouw is in tegenstelling tot de rest van de economie afhankelijk van de natuur. De natuur produceert in overvloed. Daarom past landbouw niet in een schaarste-economie. Er is altijd ruimschoots voldoende voedsel als de bevolkingsaangroei in evenwicht is met de beschikbare grond.

In de economie gelden een aantal wetmatigheden, en een daarvan is de Wet van King. Bij producten die beantwoorden aan een weinig elastische vraag (zoals aardappelen, graan en nog veel andere landbouwproducten) zal bij de minste verhoging van het aanbod de prijs instorten. En dat zien we dus effectief gebeuren in de landbouw, denk maar aan de huidige prijs van de gangbare melk.

Vernietiging van producten is dan de enige liberaal-economische oplossing. Als we de landbouw binnen ons huidig economisch model houden, moeten grondige correcties doorgevoerd worden waardoor landbouwproducten niet langer de speelbal zijn van deze wetmatigheden. Of de landbouw moet eruit stappen en andere economische principes volgen. Maar ik vrees dat de afschaffing van de vrije handel niet voor morgen is. Daar is moed voor nodig” Interview en tekst: Caroline De Neve

KORTE KETEN www.samensterker.be/oost-vlaanderen

Industrieel voedsel is de norm geworden. Het bevat veel zout, suiker en vet, maar ook minderwaardige kleurstoffen, smaakversterkers, vul- en bewaarmiddelen. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat eerlijk, duurzaam en lokaal voedsel in de toekomst de norm én betaalbaar wordt.

Dit kan door in te zetten op de korte keten zodat een rechtstreekse band ontstaat tussen producent en consument. Samen Sterker maakt overeenkomsten met lokale producenten, zorgt ervoor dat deze producten vlot kunnen opgehaald worden en dit alles tegen betaalbare prijzen. Kijk op onze website voor meer info of om te bestellen.

IN GROEP KOPEN WERKT SAMEN STERKER Oost-Vlaanderen  0477 90 60 78  ovlsamensterker@icloud.com

OHNE natuurlijk onverpakt Wij streven naar een wereld waar we duurzaam omgaan met energie en grondstoffen en waar we respect hebben voor onze naasten en leefomgeving, onze planeet. We willen aantonen dat het ook anders kan en hopen zo consumenten, bedrijven én beleidsmakers te inspireren om voor meer duurzame oplossingen te kiezen.

We zetten ons af tegen de verpakkingscultuur. Afvalarm winkelen wordt eindelijk werkelijkheid. Niet langer je vuilniszak volstouwen met overbodige verpakkingen, geen onnodige energie en grondstoffen verspillen en hopelijk minder zwerfafval in ons leefmilieu. Door afvalarm te winkelen koop je bovendien precies wat en hoeveel je nodig hebt.

We werken zoveel mogelijk met lokale producenten uit Gent en omgeving, dit om de lokale productie te steunen, voedselkilometers te beperken (en dus verpakking overbodig te maken) en de relatie klant-producent te versterken. Deze producten zullen niet altijd over een biolabel beschikken maar zullen wel duurzaam en ambachtelijk geproduceerd zijn. We bieden producten van lokale producenten steeds in bulk of retourverpakking aan.

We zetten in op biologische voeding omdat dit eigenlijk vanzelfsprekend is en omdat we overtuigd zijn van het belang van een duurzaam landbouwsysteem. We staan volledig achter de vier principes van bio: gezondheid, ecologie, zorg en billijkheid en trachten dit zo veel mogelijk te integreren in ons aanbod.

Twee jaar geleden kwamen vijf kennissen samen om een spannend vraagstuk op te lossen: Wat kunnen we doen om de afvalberg te verminderen? Met die vraag in zicht kwam de kruidenier OHNE tot stand.

Bij OHNE willen we consumenten een alternatief bieden om anders inkopen te

doen. Dat doen we door verpakking te reduceren tot een minimum, maar ook door in te zetten op biologische voeding en korte keten. Zo creëren we een aanbod van verbruiksgoederen waar een eerlijke prijs voor betaald wordt en waarbij productie en consumptie een minimale negatieve impact hebben op de omgeving.

8 STANDPUNTEN

Sophie, Emmanuelle en Gabrielle staan er steeds klaar voor de klanten!

OHNE.be Steendam 59 – 9000 Gent contact@ohne.be – 0498 01 98 35 Leden van het Vermeylenfonds krijgen op vertoon van hun lidkaart 5% korting op alle producten!

ROOF FOOD ROOF FOOD is een stadslandbouwproject met dakmoestuin, gekoppeld aan vegetarische catering.

We startten met twee, sinds kort zetten we met drie onze schouders onder dit project: Sabien, handelsingenieur van opleiding, deed onderzoek naar duurzaamheid in de stad en kwam op de idee voor ROOF FOOD. Enkele jaren na het ontspruiten werd het idee gerealiseerd. Nine vervoegde Sabien bij de oprichting van de coöperatieve om de ‘food’-kant van ROOF FOOD te vertegenwoordigen. Twee jaar later, in de zomer van 2016, kwamen we handen te kort. Met ons derde lid, Aram, spijzen we nu nog meer hongerigen.

Onze werking bestaat uit drie pijlers: dakschotels, catering en teambuilding.

Onze dakmoestuin van 500 m² is gelegen op het bedrijvencentrum De Punt in Gentbrugge.

De oogst verwerken we tot allerlei lekkers in

onze keuken. Dakschotels in herbruikbare verpakking worden geleverd door de fietskoerier evenals hapjes voor onze catering op bedrijfsevenementen.

De maaltijden variëren met de seizoenen.

Onze weckbokaaltjes krijgen we echter uitsluitend met onze oogst niet gevuld, daarom doen we ook een beroep op lokale boeren.

Met een moestuin op ons dak brengen we de landbouw naar de stad.

Onze dakmoestuin heeft twee functies.

Enerzijds kweken we er kruiden en groenten om mee te koken. Anderzijds kweken we ‘met een kwinkslag’. We gebruiken ons dak als laboratorium om zelf te blijven evolueren en om bezoekers kennis te laten maken met nieuwigheden binnen stadslandbouw.

Een dakmoestuin verschilt op vele vlakken van een klassieke moestuin: het klimaat is er een stuk zachter en de preivlieg laat op die hoogte onze groentjes met rust. Tomaten planten of fruitbomen kweken wordt dan 9 STANDPUNTEN

weer moeilijker aangezien hun wortels wel houden van wat meer plaats.

Een groendak zorgt voor water- en luchtzuivering in je leefomgeving.

Bovendien creëert het meer biodiversiteit en heeft het een verkoelend effect op de stedelijke ruimte.

Naast de catering organiseert ROOF FOOD teambuilding. voor bedrijven en organisaties. De stadsmussen onder jullie kunnen er via creatieve workshops voeling krijgen met tuinieren en koken op het ritme van de seizoenen, en alles vindt plaats op het dak en in onze uitgeruste keuken. We sluiten telkens af met een diner op het dak met een gewéldig uitzicht!

rooffood.be Bedrijvencentrum De Punt - Kerkstraat 108 9050 Gentbrugge info@rooffood.be - Sabien: 0479 71 72 11

Pro-Polis: bijen in de stad?

Momenteel staan onze stadsbijen bij: - Theaterhuis arsenaal/Lazarus Mechelen - Bio Planet Mechelen - SPAR Merckx voeding - Joker reizen - Bakkerij BroodNodig (Hofstade) - Brouwerij Het Anker Ondertussen opende stadsimkerij Pro-Polis een speciaalzaak in imkermaterialen. Op deze manier trachten we imkers en imkers in spe zo goed mogelijk te ondersteunen met hun prachtige hobby. De imkerij wordt herontdekt door een jonge generatie, die duurzaamheid steeds belangrijker vindt.

www.pro-polis.be WINKEL: Rik Woutersstraat 38a - 2800 Mechelen info@pro-polis.be - 0486 688 297 Voor de bestaande en nieuwe imkers die dit artikel lezen, voorziet stadsimkerij pro-Polis op vertoon van de lidkaart een korting van 10% bij de eerste aankoop!

Zoals we allemaal weten, hebben de bijen het zeer moeilijk. Onder andere de grote monoculturen, het gebruik van pesticiden en de varroamijt zorgen ervoor dat het bijenbestand drastisch is geslonken. In België hebben de bijen zelfs het minste kans om te overleven (1/3e van de kolonies overleeft de winter niet).

Stadsimkerij Pro-Polis in Mechelen wil hier iets aan doen, door bijenkasten in stedelijk gebied te zetten. Het woord 'propolis' is afkomstig uit het Grieks en betekent ‘voor de stad’. Bijen doen het, in tegenstelling

tot het platteland, beter in een stedelijke omgeving. De vele tuinen en parken zorgen voor een grote diversiteit aan voedsel voor deze bestuivers. Bovendien mogen overheden sinds 2015 geen pesticiden meer gebruiken voor het onderhoud van openbaar domein. Steden zijn dus een ideale habitat voor bijen geworden!

Hopelijk blijft dat zo, maar als steden alsmaar blijven groeien, loert er een extra gevaar voor de bijen. De bij dus als symbool voor een duurzame samenleving en met lokale honing, wil stadsimkerij Pro-Polis dit onder de aandacht brengen.

1 0 STANDPUNTEN

boek DE RECENSENT WIE VOEDT DE WERELD?

Er is een mondiale voedseloorlog aan de gang. Een oorlog die begonnen is door de agro-industrie en die ook in Europa wordt uitgevochten.

Een snelle blik op 30 jaar Europees landbouwbeleid geeft al een glimp van de nietsontziende kracht die de agroindustrie ontwikkelt.

Herinnert u zich nog de boterbergen en melkplassen? De hormonenschandalen in de veeteelt?

Varkenspest? Dioxinecrisis? De massale ontbossing voor de productie van veevoeding en biobrandstof? En wat te denken van de Europese exportsubsidies die de Afrikaanse boeren de nek omwringen? Of van de schaalvergroting van landbouwbedrijven die de kleinere boeren uit de markt dringen?

Ook in de landbouwsector worden we met het kapitalistische mantra ‘There is no alternative’ rond de oren geslagen. Als we 7 miljard mensen willen voeden, dan zal dat moeten gebeuren met de landbouwmethoden van de agro-industrie. Is dat werkelijk zo? Wat Vandana Shiva betreft niet. Juist omdat zij al vrij snel overtuigd raakte van het enorme gevaar dat de agro-industrie betekent voor het voortbestaan van onze soort, beschouwt ze het als haar levenstaak de mensen hiervan op de hoogte te brengen.

Vandana Shiva, natuurwetenschapper van opleiding, schakelde al snel over naar milieupolitieke onderwerpen, waarbij zij zich toelegde op voeding, landbouw en genderproblematieken. In haar boek Wie de wereld nu echt voedt geeft ze een neerslag van haar jarenlange onderzoek. Omdat ze zo scherp uithaalt naar de agro-industrie, probeert men haar continu in diskrediet te brengen. Zij ontmaskert immers de drogredenen die door de agro-industrie gebruikt worden als legitimering voor hun nietsontziende oorlogsmachinerie.

Dus wie voedt de wereld echt als het niet de agro-industrie is? Volgens Shiva is dat vooral de agro-ecologie. Slechts 30% van het voedsel dat mondiaal gegeten wordt komt van grote industriële boerderijen.

De rest is afkomstig van kleine, biodiverse boerderijen. Maar als je kijkt naar de ecologische vernietiging van ons water, van onze bodem en van de biodiversiteit, dan krijg je een ander verhaal: 75% hiervan staat op conto van industriële landbouwmethoden.

De klimaatsveranderingen? Voor 40% veroorzaakt door de industriële landbouw.

Die globalisering van voedsel- en landbouwsystemen wordt ondertussen wel als onvermijdelijk voorgesteld. Bedenkelijk, want lokale voedselsystemen - indien goed geïmplementeerd - slagen er beter in een evenwicht te vinden tussen behoud van biodiversiteit en voedselproductie, lokale gemeenschappen gezondere voeding aan te reiken en de landbouwgrond vruchtbaar te houden. De kentering in dit denken over voedselsystemen is er gekomen met de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 1995. Deze organisatie, die zogezegd de vrije handel dient te waarborgen, doet juist het tegenovergestelde. De regels zijn immers opgesteld door enkele mastodonten om hun grip op de landbouwmarkt te verstevigen. Dat hun concept van vrijhandel juist monopolies creëert mag dan ook niet verbazen. Denk maar aan de fusie van Bayer en Monsanto op de zadenmarkt als meest recente voorbeeld.

De twee argumenten die naar voor worden geschoven -dat grotere bedrijven er beter in slagen de voedselproductie te verhogen en dat voedsel goedkoper wordt voor arme mensen - blijken leugens. Productiviteit en duurzaamheid zijn groter in gemengde landbouwsystemen dan in de industriële - op monocultuur gerichte - landbouwsystemen.

En globalisering heeft alleen maar meer geïnstitutionaliseerde honger en slechte voeding voortgebracht.

De overheden van armere landen zijn niet meer in staat hun boeren en lokale producenten te beschermen wanneer deze 11 BOEKEN

uit de markt worden gedrukt. Steun aan lokale gemeenschapsinitiatieven heeft plaats moeten ruimen voor liberalisering van de handel. Diezelfde overheden faciliteren wel de export van de voedselmastodonten. Op die manier zijn deze arme landen in een voedselafhankelijke situatie beland.

Dit liberale hervormingsbeleid - met zijn deregulering van binnenlandse en internationale markten en privatisering van collectieve voorzieningen - heeft geleid tot een crisis in de voedselvoorziening. Niet alleen heeft de zwaar op chemicaliën en fossiele brandstoffen steunende industriële landbouw gezorgd voor een ecologische crisis, er is ook nog een humanitaire crisis. Kleine boeren geraken ontheemd en ontredderd. Miljoenen mensen zijn van het platteland naar de sloppenwijken van stedelijke centra gedreven.

En voedselspeculatie en dumpingpraktijken ontwrichten de voedselmarkt met honger en ondervoeding tot gevolg. Volgens het World Food Programme (WFP) leven momenteel 800 miljoen mensen met honger. Paradoxaal genoeg bestaat de helft van hen uit boeren.

Maken deze vaststellingen Vindana Shiva fatalistisch? Eerder strijdvaardig: “Uitsterven hoeft niet ons voorland te zijn.

Het landbouwmodel dat stoelt op diversiteit, democratie en decentralisatie en dat nu al 70 procent van het voedsel produceert dat de mensheid voedt, kunnen we naar 100 procent opvijzelen. En via dit proces kunnen we de planeet helen en verjongen, boeren en het platteland voorspoed brengen, agrarische misère en ontheemding een halt toeroepen, onze voeding, gezondheid en welzijn verbeteren, de mogelijkheden vergroten om in het levensonderhoud te voorzien en rechtvaardigere, robuustere en veerkrachtigere economieën tot stand te brengen.”

Maar dit zal een verregaande transitie vergen van een globaliseringsparadigma naar een lokalisatieparadigma. Lokale handel moet op de eerste plaats komen.

Landbouw moet uit de wurggreep van de Wereldhandelsorganisatie gerukt worden.

Voedselspeculatie, zaadroof en landroof moeten aan banden worden gelegd. Mensen

moeten opnieuw de mogelijkheid krijgen hun eigen voedsel te verbouwen en hun lokale gemeenschappen te voeden. “We moeten losbreken van de landbouwregels die zijn opgesteld door mondiale ondernemingen en onze eigen regels schrijven: regels die door het volk, voor het volk en via een waarachtige voedseldemocratie worden bepaald.” (Tom Cools) Wie de wereld nu echt voedt / Vandana Shiva / Uitgeverij Jan van Arkel / 2016 / ISBN 978 90 6224 18 0

CRT +ALT+ DEL Iedereen is vertrouwd met het frustrerend gevoel als de pc weer eens dienst weigert. Met de sneltoetsten crt alt del proberen we dan het apparaat weer op te starten. Het gevoel moet ook John Crombez overkomen zijn toen hij in 2015 aantrad als voorzitter van de sp.a. Al in begin 2016 schreef hij het eerste deel die de titel draagt van deze sneltoetsen.

In een tijd dat Trump en Brexit niet meer dan schrikbarende apocalypsen leken, bleek deel 1 verrassend veel profetische inzichten te schetsen. Hij deelt de bezorgdheid van heel wat mensen die vinden dat het systeem zoals we kennen te complex is geworden en aan een reset toe is. In deel 2 laat Crombez een aantal 'opiniemakers’ aan het woord die verder ingaan op de analyses uit deel 1.

In tegenstelling tot wat de titel doet

vermoeden is het boek vooral geen gefrustreerde klaagzang geworden over alles wat niet werkt of niet goed meer werkt.

Integendeel, ze vertrekt van een aantal klassieke sociaaldemocratische kernthema's zoals economie, werk-privé balans, sociale zekerheid.

Belangrijke topics zoals de digitale disruptie, sociale dumping, arbeidsherverdeling en basisinkomen gaat hij daarbij niet uit de weg. Crombez lanceert een reeks innovatieve ideeën en begrijpt dat het systeem moet vereenvoudigd worden. Verrassend is om te lezen dat iedere niet-werkende van Crombez een basisloon krijgt dat hem moet beschermen tegen armoede. Met Riet Orry van Femma deelt hij de ambitie voor de 30-urige werkweek en wil hij dat een loopbaan van 42 jaar de nieuwe norm wordt. Hij begrijpt dat een aantal digitale disrupitieve bussinesmodellen zoals bv Whatsapp geen duurzame modellen kunnen blijven voor de toekomst en pleit voor een degelijke regeling. Ook het probleem van de sociale dumping wil Crombez bestrijden met een Europees minimumloon.

Maar daarnaast is de sterkte van het manifest tegelijkertijd ook de zwakte. Zo wordt het spanningsveld tussen economie en ecologie amper aangeraakt. In 80 bladzijden is dit misschien allemaal niet te bevatten en wordt het wellicht wachten op een deel 3. Ik kijk er alvast naar uit en raad intussen iedere rechtschapen Vermeyler aan om de eerste 2 delen door te nemen. (Raf Burm) Ctrl+Alt+DEL / John Crombez / 2 delen / sp.a / 2016

RESPECT VOOR HET GEWAS DAT JE KWEEKT Volle oogst is een aanklacht tegen de heersende ethos in onze geïndustrialiseerde, op massaconsumptie gerichte landbouw die als "de norm" beschouwd wordt. Een norm waarin geen enkele empathie, soevereiniteit valt te bespeuren ten opzicht van het gewas en waarbij de grootste drijfveer enkel het kapitaal is dat er te vergaren valt. Een ingesteldheid die ervoor zorgt dat er in overvloed geproduceerd wordt, maar die geen antwoorden biedt op de tekorten in de wereld. Deze paradox kan enkel de wereld uitgeholpen worden als je tegen het "systeem" durft in te gaan.

Elisabeth Hense en haar co-auteurs geven het woord aan burgers die het anders aangepakt. Deze creatieve ondernemers, gewiekste landbouwers en gepassioneerde 12 BOEKEN

tuinders richten lokale voedselnetwerken op die cateren naar de behoeften van de consument en niet van het groter kapitaal.

Die netwerken vertalen zich dan concreet in CSA's (Community-supported agriculture), groenteabonnementen, zorgboerderijen en allerlei andere voedselcoöperaties. Al deze samenwerkingen worden uiterst gedetailleerd en technisch beschreven, zo word er ook rekening gehouden met de hindernissen waarmee ze te kampen krijgen, hetzij van politieke, financiële of meer praktische aard, zoals personeelskosten en interne organisatievormen. Het boek is ook een beknopte gids om je eigen weg te vinden naar een oogst die zinvol is en maakt je bewust van je eigen consumptiegedrag. De beschrijving van triomfen en tegenslagen waarmee onze coöperatieve tuinders te kampen kregen, blijven in het boek centraal staan en zorgen voor een goede afwisseling met alle filosofische, technische en geschiedkundige onderwerpen die aan bod komen. (Vlad Kips) (Vlad Kips) Volle oogst. Nieuwe waarden en voedselnetwerken / Elisabeth Hense, Leonardo van den Berg, Maria van Boxtel / Uitgeverij Jan Van Arkel / 2016 / ISBN 9789062240159 / 19,95 euro

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR / EN BESTEL ONLINE! ton de kok

wetenschappers & kunstenaars op zoek

onze huidige wereld. Hoe we ons morgen verplaatsen, voedsel produceren of energie opwekken: alles zal anders zijn. In dit uitdagende boek toont Holemans aan hoe zo’n samenleving van de 21ste eeuw eruit kan zien en hoe we daar geraken.

Uitgeverij EPO / 2016 / ISBN

19,95 € " 15,95 € WAT IS GOD? – TON DE KOK Waarom is er iets en niet niets?

Na de filosofen en schrijvers uit zijn eerste boek sluit Ton de Kok zijn zoektocht naar het Westerse rationeelreligieuze denken over het bestaansmysterie af met wetenschappers en kunstenaars. Ook dit boek kan à la carte worden gelezen. Iedere individuele worsteling heeft een uniek karakter. Wilt u weten hoe religieus de toppers onder de wetenschappers waren, lees dan Albert Einstein en Max Planck. Vraagt u zich af hoe kunstenaars het bestaansmysterie in hun werk uitbeeldden, sla dan Munch, Van Gogh en Mahler open.

Ook de portretten van de psychiaters Sigmund Freud en Herman van Praag, en de nanofysicus Cees Dekker zijn pareltjes om te lezen.

Uitgeverij Thoth / 2017 / ISBN 9789068687293

20,00 € " 16,00 € GRAAILAND – PETER MERTENS Samenlevingen veranderen doorheen de tijd.

Zo zorgde de welvaartsstaat vanaf de jaren 1950 dat burgers van toenemende vrijheid genoten terwijl de overheid voor zekerheid zorgde. Vanaf de jaren 1980 maakte de neoliberale markt van vrijheid en zekerheid dan weer individuele projecten.

Volgens Dirk Holemans ontwikkelt zich nog eens ruim dertig jaar later een derde tijdperk: de sociaal-ecologische samenleving.

Die samenleving pakt de paradox van onze tijd aan. Want vrijheid en zekerheid hebben nog weinig te maken met het behoud van

9789462670884

12,95 € " 10,50 € TTIP EN CETA – LINE DE WITTE Nog nooit deden vrijhandelsakkoorden zoveel stof opwaaien als TTIP en CETA. Eerst kwam er overal protest van burgerbewegingen, milieuorganisaties, vakbonden, daarna won Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen met een protectionistische agenda. En later haalden Wallonië en Brussel de internationale pers omdat ze CETA niet wilden ondertekenen.

In dit toegankelijk boekje vol concrete voorbeelden analyseert Line De Witte de achtergrond van die vrijhandelsakkoorden. Een verhaal over jobs, gezondheidszorg, onderwijs, …. Maar ook over grote bedrijven die straks misschien overheden voor de rechter slepen als nieuwe wetsvoorstellen hun bedrijfswinsten aantasten.

Uitgeverij EPO / 2017 / ISBN 9789462670976

13 BOEKEN

20.00 € " 16,00 € DE KRACHT VAN RECHTVAARDIGHEID – JAN NOLF Twee jaar geleden noemde het Europees Netwerk Hoge Raden van Justitie Vlaanderens bekendste erevrederechter Jan Nolf een 'gevaar voor justitie'. Als straks zelfs maar een deel van zijn voorstellen wordt gerealiseerd, ziet ons gerecht er helemaal anders uit. Zijn boek, waarvoor Nolf vertrekt van zijn 25 jaar lange loopbaan, biedt een unieke inkijk in justitie. Het doet denken aan een J’accuse: de justitiewatcher schrijft minister Geens een brief en roept de burger op de rechtstaat te verdedigen, want justitie is van ons allemaal.

Naar analogie met De kleine prins tekent hij ook hoe een nieuwe justitie er uit zou kunnen zien. Jan Nolf ontving de Burgerschapsprijs 2016 van Stichting P&V. Uitgeverij EPO / 2016 / ISBN 9789462670754

19,90 € " 15,90 € KONGO – LUCAS CATHERINE Dit is het verhaal van toen Congo nog gewoon Kongo heette. Een relaas uit een periode toen men nog geloofde dat kolonisatie vooruitgang betekende. De hoofdrollen zijn weggelegd voor Brusselaars. Voor Albert Thys, de man die 33 koloniale compagnies stichtte, Joseph Conrad naar the Heart of Darkness haalde en de eerste spoorweg in Kongo aanlegde. Voor burgemeester Karel Buls, die Thys zijn spoorweg mee inhuldigde.

Voor journalist Camille Verhé van Het Laatste Nieuws, die meereisde. Maar er is ook een zekere Marguerite waarop zowel Conrad als Buls verliefd zijn. Plus, niet vergeten: Pieter van den Broecke, die al in 1608 (!) naar Kongo reisde en erover schreef. Tot slot is er nog een geradicaliseerde bourgeois, Maurice Calmeyn, een van de eerste radicale critici van de Kongo-Vrijstaat.

Uitgeverij EPO / 2017 / ISBN 9789462670907

Het raadsel van Jean Paul

Beginnen bij het begin. Getallen kan je optellen en vermenigvuldigen, dat hebben we allemaal geleerd. Maar wie vermenigvuldigen

Maar wat blijkt nu? Het is geen eenvoudige zaak om een goede greep op priemgetallen te krijgen. Sommige dingen weten we al vrij lang (versta meer dan tweeduizend jaar met dank aan Euclides), bijvoorbeeld dat er oneindig veel priemgetallen zijn. Ik presenteer snel het bewijs dat dat zo is. De passage die volgt mag overgeslagen worden maar doe mij een plezier en probeer het toch eens.

Uitgangspunt: neem eens aan dat er maar een eindig aantal priemgetallen zou bestaan.

Dan kunnen we ze opsommen: p1, p2, …, pn. Maar dan kan je ook dit getal vormen: p1 × p2 × … × pn + 1. Je vermenigvuldigt alle priemgetallen met elkaar en telt er dan ééntje bij. Ofwel is dit nieuwe getal een priemgetal en dan moet dat groter zijn dan de gegeven priemgetallen. Ofwel is het geen priemgetal maar dan moet het delers hebben die priemgetallen zijn. Maar zo’n deler moet verschillend zijn van de gegeven priemgetallen. Kan het toch niet p1 zijn?

Neen, omdat het nieuwe getal niet deelbaar is door p1. Want, na deling blijft er een rest

b. Op 2 na is een priemgetal altijd oneven.

(Hoewel dit ook niet het raadsel van dit nummer is, stel ik toch maar de vraag: waarom?) Dat betekent dat de som van twee priemgetallen, als 2 niet mag meespelen,

14

...

a. Als we 2 en 3 niet meetellen dan is het kleinste verschil tussen twee priemgetallen 2.

(Hoewel dit niet het raadsel van dit nummer is, stel ik toch maar de vraag: waarom?) En er zijn een hoop voorbeelden te vinden: 3 en 5, 11 en 13, 17 en 19, 41 en 43. Omdat ze zo dicht bij elkaar liggen worden ze tweelingpriemgetallen genoemd. Vraag: zijn er een eindig of een oneindig aantal van dergelijke koppels? Niemand die het op dit ogenblik weet.

1 , 43

1, 2, 3, 4, 5, … Dat rijtje, neem ik aan, klinkt ongelofelijk bekend. De “natuurlijke” getallen, zoals wiskundigen het graag zeggen. We gebruiken ze dag in dag uit en we zouden het idee kunnen krijgen dat ze ons heel erg vertrouwd zijn. In zekere zin zijn ze dat ook maar, net zoals met mensen, kan je bijzonder aangenaam verrast worden.

Iedereen kent wel die wat grijze figuur die tot jouw grote verbazing een schitterende zangstem blijkt te bezitten of als hobby de grote filosofen leest (en nog begrijpt ook!).

Daarover gaat deze column: deze op het eerste gezicht “onbenullige” getallen verbergen een gigantische rijkdom en daarvan wil ik de lezer even laten proeven. Meer zelfs, in deze beperkte ruimte zal ik van enkele basisbegrippen vertrekken en binnen de kortste keren terechtkomen bij een paar van de belangrijke openstaande problemen in de wiskunde.

Er zijn echter ook een hoop open vragen en wiskundigen zoeken nog steeds naar antwoorden. Ik geef snel twee voorbeelden:

, 19, 23, 29, 3 1 , 3 7 3, 17

,4

’T ZIJN MAAR GETALLEN

van 1 (daarom ook tel je er ééntje bij). Wat geldt voor p1 geldt voor alle andere gegeven priemgetallen ook en dus hebben we er weer een nieuw priemgetal bij. Ze zijn dus niet eindig oftewel oneindig.

Illustratie: stel dat iemand zou beweren dat 2, 3, en 5 de enige priemgetallen zijn. Maak dan het getal 2 × 3 × 5 + 1 = 31. Het vraagt niet zo veel rekenwerk om vast te stellen dat 31 een priemgetal is, groter dan 2, 3 en 5. Dus hebben we een nieuw priemgetal gevonden.

5, 7, 11, 1

Doe mee en verwerf eeuwige roem in de annalen van het AVF, alsook een geschenkje (gratis ticket, boek, …).

zegt, zegt ook delen. Een willekeurig getal kan een aantal delers hebben. Neem bijvoorbeeld 60. Dat is deelbaar door 2, 3, 6, 10 en 15 en dan heb ik ze nog niet allemaal opgesomd. Dus 60 heeft veel delers. Maar zijn er ook getallen met weinig delers? Het antwoord is ja: er zijn een hoop getallen met slechts twee (verschillende) delers. Neem bijvoorbeeld 7. Dat is enkel deelbaar door 1 en door 7 zelf. Getallen met die eigenschap worden priemgetallen genoemd. Het belang ervan is meteen aangetoond als men bedenkt dat ieder ander getal kan geschreven worden als een product van priemgetallen. Neem opnieuw 60. Dat is gelijk aan 4 × 15. Maar 4 is geen priemgetal want 4 = 2 × 2 en 15 ook niet want 15 = 3 × 5, maar 2, 3 en 5 zijn wel priemgetallen dus 60 = 2 × 2 × 3 × 5 en telt uitsluitend priemgetallen. In die zin is het volkomen gerechtvaardigd om priemgetallen te beschouwen als de bouwstenen van alle getallen.

Daarom wordt er al sinds het begin van de westerse wiskunde heel veel aandacht besteed aan die bijzondere getallen.

, 2, 3

Beste lezers, Filosoof, wiskundig brein, logicus en vrolijke atheïst Jean Paul Van Bendegem brengt ons enigma’s, logische doordenkertjes en wiskundige hoofdbrekers om onze hersentjes dagenlang te martelen. Kwestie van onze tijd nuttig te gebruiken.

Elk raadsel heeft een antwoord. Hebt u het gevonden, dan mag u dat doorsturen naar caroline@vermeylenfonds.be. In het volgende nummer verschijnt het juiste antwoord en de naam van de winnaar.

Doe mee en verwerf eeuwige roem in de annalen van het AVF, alsook een geschenkje (gratis ticket, boek, …).

LEZERSBRIEF altijd even is, want oneven + oneven = even.

Vraag: geldt het omgekeerde? Is ieder even getal, 2 uitgezonderd, te schrijven als de som van twee priemgetallen. Wederom niemand die het weet en we zoeken al meer dan twee eeuwen. Als je ooit hoort over “het vermoeden van Goldbach”, dit is het!

Maar soms kan het bedrieglijk eenvoudig zijn. En dat is het raadsel van deze week.

Naast het priemgetal bestaat ook het concept “relatief priem”. Twee getallen zijn relatief priem indien er geen enkele deler van het ene getal een deler is van het andere getal en omgekeerd. Dus 16 en 21 zijn relatief priem want 16 = 2 × 2 × 2 × 2 en 21 = 3 × 7. Maar 15 en 20 zijn niet relatief priem want beide zijn deelbaar door 5. Meer heb ik niet nodig om de volgende vraag te formuleren.

UITDAGING: Je neemt een even aantal opeenvolgende natuurlijke getallen (je hoeft niet te beginnen bij 1). Om het concreet te houden, neem er 20. Daaruit kies je willekeurig 11 getallen. Toon aan dat er tussen die 11 altijd twee getallen zitten die relatief priem zijn.

Je kan natuurlijk alle mogelijkheden uitproberen maar dat zijn er veel, heel veel, om precies te zijn: 167.960. (Hoe weet ik dit nu weer?) Daar begin je beter niet aan. Er bestaat een bewijs voor deze bewering, dat kan samengevat worden in één regel. Enig idee wat dit bewijs(je) zou kunnen zijn?

OPLOSSING: Het correcte antwoord op het vorige raadsel van Jean Paul werd gegeven door Noël Tourlouse uit Mechelen: (“X” of “het is niet zo dat X”) is absoluut zeker. Daarom is: uit (1) : P(“X” of “het is niet zo dat X”) = 1 (a) Omdat “X” en “het is niet zo dat X” elkaar uitsluiten is: uit (2) : P(“X” of “het is niet zo dat X”) = P(“X”) + P(“het is niet zo dat X”) (b) Uit (a) en (b) volgt: P(X) + P(“het is niet zo dat X”) = 1 Waaruit P(“het is niet zo dat X”) = 1 – P(“X”)

ALLE VERWORVENHEDEN OVERBOORD? Beste redactie, Dit is één (dec. 2016 - februari 2017) van de beste Nieuwe Gemeenschappen die ik sinds lang heb mogen lezen. Duurzaamheid boeit me al lang. Maar vooral het interview met Frank Moreels hield me bezig. Niet alleen omdat er een verschrikkelijke dt-fout in staat (“heeft veroordeelT”(sic)… Gooi dus niet alle verworvenheden overboord, ook al heb je het staaltje Groot Dictee dit jaar de Oscar voor onverstaanbaarheid en pedanterie kunnen geven…

Het artikel geeft de juiste argumenten aan waarom al die Silicon-Valley-initiatieven zoals Uber en Air-bnb verkapte vormen van fraude en verantwoordelijkheidsontwijking zijn. Men vindt ginder dagelijks dergelijke nieuwe snufjes uit, die een paar “genieën” enorme winst opleveren en die men, voor het gemak, meesleept naar de term” deeleconomie”, die nu schering en inslag is op het middenveld.

Begrijp het goed: ik ben voor deeleconomie, ook al blijft het een alternatieve beweging op dit ogenblik van progressieven die het enerzijds goed menen met de mens, maar toch nooit het woord socialisme in de mond zullen nemen. Wat vanuit de US naar hier wordt geëxporteerd is geen deeleconomie, maar verdeeleconomie. Laten we alstublieft dat onderscheid goed voor ogen houden: de enige bedoeling is de overheid te ontwijken. Geen controle, privacy in wat je doet met je huis, met je wagen en wie weet met wat nog… geen aangifte, geen duidelijk statuut voor de goedgelovige mens die er in trapt en zo een centje (of meer) wil bijverdienen, maar niet beseft wat de sociale gevolgen voor de maatschappij, maar ook voor hem of haar persoonlijk kunnen zijn… Men vindt het doodnormaal dat wegen, straatverlichting, watervoorziening, verkeersinfrastructuur, bedrijfsterreinen, onderwijscomplexen, sporthallen, ziekenhuizen, door de overheid worden gesteund, aangelegd, onderhouden en gemoderniseerd… maar aan de andere kant is men niet bereid daar een cent voor te betalen. Deeleconomie dus.

En als je dan als bedrijf mooie winsten verwezenlijkt, dan zorgen de consult-achterdeurtjes er wel voor dat die winst niet richting Brussel gaat, maar iets verder over de grens.

Overheid? Iets waar je de neus voor ophaalt, de ogen voor sluit en je handen afhoudt… Ik geef toe dat de overheid er vaak redenen toe geeft: ze laten daar evenmin hun fraaiste kant zien. En hun zachte en begrijpende aanpak van die Amerikaanse verdeeleconomie heeft te maken met het fijne neo-liberaal-economische trekje dat erin gehanteerd wordt. Toch?

Kortom: ik steun volop het werk van het ABVV binnen de Belgische Transportbond. Ik steun daarbuiten gelukkig nog een boel andere dingen… en je merkt dat het allemaal met één en dezelfde zaak te maken heeft: IK in plaats van WIJ. Ik ben een leuk Latijns-Amerikaans boek aan het lezen vol scheldwoorden, vloeken en smerige uitspraken. Ik zal ze nog wel eens ooit moeten toepassen. Want ook dat soort verworvenheden mag je niet overboord gooien. Ik hou voorlopig mijn mond, blijf beleefd, maar zorg ervoor dat mijn energie intact blijft.

Viona westra

15

16

FOTOREPORTAGE DE ROODE OOGJES DE VOLLE MAAN BIOGEITENBOERDERIJ, KAASMAKERIJ, HOEVEWINKEL We zijn gestart in 1994 met een 18-tal geiten.

De keuze voor het kweken van geiten werd grotendeels bepaald door de betere prijs van de geitenmelk t.o.v. koeienmelk.

In 2002 werd er overgeschakeld naar bioteelt met zorg voor bewust natuurbeheer en het fragiele evenwicht van het ecosysteem.

De motivatie voor deze overstap naar bioteelt was de bezorgdheid voor het ecosysteem en de behoefte om de volledige keten van veevoeder tot eindproduct onder controle te hebben.

In dit kader werden in 2009 opnieuw knotwilgen rond de weilanden geplant en de 100 jaar oude poel werd gerestaureerd.

In de kaasmakerij wordt uitsluitend rauwe biologische geitenmelk gebruikt met toevoeging van levende melkzuurbacteriĂŤn en dierlijk stremsel.

Vandaag huppelen er op de boerderij zo’n 300-tal geiten rond.

Door deze groei is er al een externe medewerker aan de slag.

De verkoop gebeurt niet alleen in de lokale hoevewinkel maar ook via voedselteams in de streek en in de groothandel zoals Bio-Planet.

Op de boerderij kan je ook met 7 personen logeren in een biologische B&B.

devollemaan.be IJshoutestraat 70 - 9520 Sint-Lievens-Houtem info@devollemaan.be - 09 362 31 55 Leden van het Vermeylenfonds krijgen op vertoon van hun lidkaart 10% korting op alle producten in het winkeltje te St. Lievens Houtem! Deze actie is geldig tot 31 december 2017.

Met dank aan Marc De Coninck en Robert Huygens voor de fotoreportage

17

AGENDA

INSCHRIJVING www.vermeylenfonds.be, zie rubriek ‘alle activiteiten’ of 0477 93 56 13 ORGANISATIE Vermeylenfonds Zelzater

Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

ZO 19/03 – 10.30U CREA MET CORRY: LENTEKRIEBELS OP PAPIER

VR 17/03– 19.30U FAIRPHONE WORKSHOP Er is nood aan elektronica met propere handen, die eerlijk is voor iedereen. Deze handson workshop leert je alles over de Fairphone.

Jan-Willem Loggers (Fairphone Amsterdam) brengt Fairphones en schroevendraaiers mee.

Zo kun je zelf ervaren hoe makkelijk het is om de telefoon te herstellen.

LOCATIE Scheldezaal Geuzenhuis, Kantienberg 9 in Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING fabjen@vermeylenfonds.be of 09 223 02 88 ORGANISATIE Vermeylenfonds Gent i.s.m. Vormingplus Gent-Eeklo.

ZA 18/03 – 10.00U ALGEMENE VERGADERING – VAN NU & STRAKS Het Vermeylenfonds nodigt u van harte uit op een nieuwe Van Nu & Straks - dag. In het kader van ons tweejaarlijks thema duurzaamheid in de economie bieden wij u een editie aan rond transitie, burgerinitiatieven, fairphone, deeleconomie en duurzaam aankoopbeleid van lokale besturen.

We eindigen zoals steeds met een glas op de vriendschap!

LOCATIE Vredeshuis, Sint-Magrietstraat 9 in Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING Registratie verplicht. Bij voorkeur online op www.vermeylenfonds.be, voor bijkomende informatie en vragen: info@vermeylenfonds.be of 09 223 02 88 ORGANISATIE August Vermeylenfonds

ZA 18/03 – 09.30U RONDVAART KANAAL GENTTERNEUZEN 9.30u: Vertrek aan lokaal Noorderlicht 13u: Terug aan lokaal Noorderlicht 13u15: middagmaal (optioneel) LOCATIE Noorderlicht, Marktstraat 2 in Zelzate INKOM Enkel rondvaart (incl. drank en tapas) €22 (leden) en €25 (niet-leden) Rondvaart + middagmaal €35 (leden) en €40 niet-leden. Busvervoer van/naar haven Gent inbegrepen.

Keuze uit: schilderen van de klei, schilderen op canvas en kleuren LOCATIE V.C. Poincaré, Stormestraat 131/18, 8790 Waregem INKOM €5 – drankje inbegrepen INSCHRIJVING vcpoincare@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Waregem met ondersteuning van V.C. Poincaré

MA 20/03 – 19.30U DE EEUW VAN ONZE KINDEREN Antropoloog Rik Pinxten vertelt over zijn nieuwste boek De Eeuw van onze kinderen. Dit is niet 'de autobiografie van Rik Pinxten', maar de antropoloog gebruikt wel zichzelf als ingangspoort tot een universeel verhaal: dat van de grote verschuivingen van onze naoorlogse geschiedenis, een geschiedenis waarmee zijn leven tot nu toe grotendeels samenvalt.

LOCATIE V.C. Liedts, Parkstraat 2, 9700 Oudenaarde INKOM €2 (AVF-leden), €4 (niet-leden), €1(OK-pas) INSCHRIJVING info@vcliedts.be of 055 30 10 30 ORGANISATIE Vermeylenfonds Oudenaarde i.s.m. V.C. Liedts

WO 22/03 – 14.00U EEN ANDERE ECONOMIE Panelgesprek over een andere economie met daarna een wandeling doorheen ‘De Site’Rabot.

In het panel: Marika Laureyns (Pluimen & Torekes) en Filip François (LETS), moderator is Marc Coucke. Daarna banen we ons een weg door de andere economie van de Rabotwijk: Torekes, De Site, de Sociale Kruidenier, Eetcafé Toreke, ….

LOCATIE LDC Ten Hove, Begijnhofdries 15, 9000 Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING panelgesprek: ldc.ten.hove@ ocmw.gent, wandeling: fabjen@vermeylenfonds.be . Voor bijkomende informatie en vragen: fabjen@vermeylenfonds.be of 09 223 02 88 ORGANISATIE LDC Ten Hove en August Vermeylenfonds i.s.m. Samenlevingsopbouw Gent, LETS Gent

1 8 AGENDA

DO 23/03 – 20.00U SAMUEL IN THE CLOUDS PIETER VAN EECKE Hoog in de bergen van Bolivië smelten de gletsjers in een snel tempo. Samuel Mendoza, die al meer dan 30 jaar een skilift voor toeristen op de Chacaltaya-top draaiende houdt, kijkt vanop het dak van de wereld naar buiten: zijn familie heeft generaties lang in de besneeuwde bergen geleefd, maar nu is de sneeuw helemaal weg.

Inleiding en bespreking: regisseur Pieter Van Eecke.

LOCATIE in de zaal boven brasserie Harmonie, Grote Markt 10 in Ronse INKOM €5 INSCHRIJVING via www.vermeylenfonds.be of Koen Haelters: 0478 49 23 58 – koen.haelters@gmail.com (voor bijkomende informatie en vragen) ORGANISATIE HuisvandeMens Ronse, TRAP Ronse, Vermeylenfonds en VC De Branderij.

DO 23/03 – 19.30U POETIN Lezing door journalist Freddy Depauw. Hij volgt de ontwikkelingen in Oost-Europa van nabij.

Is Poetin de grote boeman die ons bedreigt?

Mengde hij zich in de Amerikaanse verkiezingen en binnenkort in de onze ? En wat met Trump en Erdogan?

LOCATIE VC Mozaïek, Overleiestraat 15A in Kortrijk INKOM €5 (leden), €10 (niet-leden) INSCHRIJVING Schrijf online in via www.vermeylenfonds.be. Voor bijkomende informatie en vragen: mjkerckhove@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Kortrijk

ZA 25/03 HAUTE LECTURE BY COLARD MANSION De handelsmetropool Brugge kent in de 15de eeuw een bloeiende luxe-industrie.

Brugse paneelschilderijen en verluchte manuscripten worden wereldwijd geëxporteerd.

Dit geldt ook voor nieuwe producten zoals gedrukte boeken en prenten. Colard Mansion vestigt zich in Brugge en positioneert zich op het snijvlak van deze disciplines. Om zijn innovaties te realiseren neemt hij grote risico’s.

LOCATIE Groeningemuseum te Brugge INKOM 6 € (leden), 8 € (niet-leden) INSCHRIJVING verplicht. Andrée Desmet: 050 35 94 39 – j.ducazu@scarlet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Brugge

ZO 26/03 – 11.00U DE BIJBEL, EEN VRIJ-ZINNIGE LEZING Ludo Abicht herlas de Bijbel, kritisch, nietdogmatisch en empathisch. Dit meesterwerk brengt mensen samen, voorwaar een religieus inzicht. Religare betekent immers samenbrengen.

LOCATIE VC Liedts, Parkstraat 2 in Oudenaarde INKOM €2 (leden), €4 (niet-leden), €1 (OKpas) INSCHRIJVING 055 30 10 30 of info@vcliedts. be, ook voor bijkomende informatie en vragen ORGANISATIE Vermeylenfonds Oudenaarde i.s.m. VC Liedts en Willemsfonds

MA 27/03 – 20.00U MARXISME - THOMAS DECREUS Als historicus en filosoof verdiepte Thomas Decreus zich in hedendaagse vraagstukken en marxistische stromingen. Tijdens deze gespreksavond zal hij het hebben over het Marxisme 2.0 : kan Marx nog inspireren in een geglobaliseerde wereld ? Dit belooft dus weer een boeiende avond te worden.

LOCATIE Voc Hasselt, A. Rodenbachstraat 18 in Hasselt INSCHRIJVING tom@vermeylenfonds.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Hasselt

DI 28/03 – 19.00U ONZE ENERGIETOEKOMST "Een blik op onze energietoekomst" door Bart Tommelein, minister van Energie.

Het beleidsdomein energie staat voor grote veranderingen, die zeer tastbaar zullen zijn voor elke Vlaming. Onze provincie doet al heel wat om efficiënter en meer solidair met energie om te gaan. Wil u graag weten wat u kan doen? Kom dan met al uw vragen naar deze activiteit en verruim uw kennis.

LOCATIE VLC De Geuzetorre, Kazernelaan 1 in Oostende INSCHRIJVING Jacques Mertens, 059 80 13 57 of jacques1.mertens@skynet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Oostende i.s.m.

UPV-kern Jan Du Four en het Willemsfonds

WO 29/03 – 20.00U DEMAIN – FILM Is een optimistisch verhaal de beste manier om de ecologische, economische en sociale crisis op te lossen? Cyril Dion en Mélanie Laurent vertrokken samen met een vierkoppig team naar tien verschillende landen waar ze pioniers ontmoeten die landbouw, energie, economie, democratie en opvoeding heruitvinden.

LOCATIE Studio Skoop, St. Annaplein 63, 9000 Gent INKOM nog te bepalen INSCHRIJVING online via www.vermeylenfonds. be of raf.burm@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Gent i.s.m. Curieus

WO 29/03 – 20.00U CTRL ALT DEL DEEL 2 Vandaag geloven maar liefst 66 op 100 jongeren dat ze het in de toekomst niet beter zullen hebben dan hun ouders. Om hen opnieuw zekerheid te bieden, moeten we ons economisch en sociaal systeem radicaal durven te herdenken. John Crombez schreef vorig jaar al een eerste boek met ideeën en voorstellen. Na een hele reeks debatten en gesprekken is er nu een vervolg. John gaat in dialoog met ondernemers, middenveld en burgers.

LOCATIE VC De Branderij, Zuidstraat 13, 9600 Ronse INKOM gratis INSCHRIJVING online via www.vermeylenfonds. be of julienvandenhoucke@hotmail.com ORGANISATIE Vermeylenfonds en Curieus Ronse

DO 30/03 – 19.30U ETIENNE VERMEERSCH ‘OVER GOD’ Met een onontkoombare overtuigingskracht toont Etienne Vermeersch aan dat we het bestaan van de god van het christendom niet alleen om principiële redenen, maar ook op grond van ‘zijn Openbaring’ zowel op rationele als op ethische gronden niet kunnen aannemen.

Hierop volgt een presentatie van Dick Wursten, een gesprek met moderator Frank Stappaerts en vragen uit het publiek.

LOCATIE VOC Hasselt, A. Rodenbachstraat 18, 3500 Hasselt INKOM €5 (drankje inbegrepen) Boek is plaatselijk te koop aan gereduceerde prijs (€15) INSCHRIJVING Vooraf inschrijven hoeft niet, maar het aantal plaatsen is beperkt, dus kom op tijd ORGANISATIE Vermeylenfonds Hasselt, HVV Nationaal, HVV Limburg + afdelingen, Masereelfonds Hasselt, Diestse Vrijzinnigen en Uitgeverij Vrijdag.

ZO 02/04 – 11.00U PRAATCAFÉ Gezellig samenzijn vanaf 11u00 in het lokaal van het vrijzinnige huis.

LOCATIE Galloperstraat 48, 8670 Koksijde INSCHRIJVING depicker.maurits@skynet.be 1 9 AGENDA

ORGANISATIE Vermeylenfonds Koksijde

DO 06/04 – 19.00U TALKING DINNER – ARMEENSE KEUKEN Narine Barseghyan en Ashot Davtyan zijn reeds 33 jaar samen en hebben 3 kinderen.

Ze zijn allebei afkomstig van Armenië, en zijn daar vertrokken in 1991 richting Rusland. Van 1991 tot 2000 verbleven zij in Rusland, waarna zij naar België verhuisden.

Narine en Ashot hun geloof maakt deel uit van de Armeens-apostolische Kerk. Tijdens de Talking Dinner zullen we enkele gebruiken en gerechten leren kennen die in Armenië typisch zijn voor de Paasperiode.

LOCATIE De Buurtloods, Patrijsstraat 10 in Gent INKOM €15 (leden), €20 (niet-leden) INSCHRIJVING kathleen.devos@stad.gent of 0498 18 07 89. Uw inschrijving is pas geldig na bevestiging en overschrijving op rekeningnummer BE63 0017 2567 9308 van Vermeylenfonds Gent met vermelding van 'Talking Dinner en aantal personen’.

ORGANISATIE Vermeylenfonds Gent

DO 20/04 – 20.00U TRIO ALBA Met het Trio Alba staat er internationale klasse op het podium, een ensemble dat drijft op gevoelens en muzikale inventiviteit.

Ze leerden elkaar kennen aan de gereputeerde Kunstuniversiteit van Graz en richtten er in 2008 het Trio Alba op.

LOCATIE Kraakhuis – Muziekcentrum De Bijloke in Gent INKOM €24. Ledenvoordeel: 1 ticket kopen + 1 ticket gratis INSCHRIJVING caroline@vermeylenfonds.be, voor bijkomende informatie en vragen: info@vermeylenfonds.be – 09 223 02 88 ORGANISATIE Vermeylenfonds nationaal

ZA 22/04 – 13.45U VERMEYLENFONDS LEUVEN VIERT FEEST! AVF Leuven bestaat 25 jaar in 2017. Dat dient gevierd te worden.

Vanaf 13u45 zijn jullie van harte welkom in de gotische zaal van het stadhuis van Leuven. Het feestelijk programma start om 14u en wordt gepresenteerd door Viona Westra.

Er volgt een lezing van Nationaal voorzitter sp.a John Crombez: “Hoe combineren we een duurzame economie met sociale welvaart”. Om 15u geeft de burgemeester Louis Tobback een toespraak met daaropvolgend een toespraak van schepen van Cultuur Denise Vandevoort. Dit gevolgd door de uitrei-

king van de erepenningen, met een receptie achteraf.

LOCATIE gotische zaal in het stadhuis op de Grote Markt van Leuven INKOM gratis INSCHRIJVING tom@vermeylenfonds.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Leuven

ZA 22/04 – 19.15U SYMFONIEORKEST VLAANDEREN Vluchten, en de ontreddering die erbij hoort, is van alle tijden. Zo was Rachmaninov na de Oktoberrevolutie in 1917 een gebroken man.

Na jaren depressie en een geslaagde therapie leverde hij het immens populaire en schitterende Pianoconcerto nr. 2 af.

De Driestuiversopera (Dreigroschenoper) is een van die monumentale kunstwerken die Kurt Weill en Bertolt Brecht samen creëerden. Het lag aan de basis van de veroordeling van Weills muziek door de nazi’s.

Deze twee klassiekers worden voorafgegaan door een creatie van componist Martin Valcke, in samenwerking met de Irakese qanûnspeler Osama Adbulrasol.

LOCATIE Concertzaal Muziekcentrum De Bijloke in Gent INKOM €32 (rang 1), €26 (rang 2) 1 ticket kopen + 1 ticket gratis INSCHRIJVING caroline@vermeylenfonds.be voor bijkomende informatie en vragen: info@vermeylenfonds.be – 09 223 22 08 ORGANISATIE Vermeylenfonds nationaal

ZO 23/04 – 14.00U GEEFPARK Breng je spullen bij voorkeur tussen 12u en 14u naar het Liedtspark voor het Liedtskasteel (later mag natuurlijk ook) en meld je eerst aan bij de infostand.

Voor grotere stukken, zoals meubelen, zal er een bord staan waarop je foto’s kunt hangen.

LOCATIE Liedtspark, Parkstraat in Oudenaarde INKOM Gratis INSCHRIJVING avfoudenaarde@telenet.be of 055 49 87 23. Voor bijkomende informatie en vragen: trudy.ernste@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Oudenaarde

als rode draden de sociaal-economische, de levensbeschouwelijke en de communautaire tegenstellingen in ons land. Ook recente ontwikkelingen zoals de bankencrisis, BHV en terreur komen ter sprake.

LOCATIE VLC Geuzetorre, Kazernelaan 1 in Oostende INSCHRIJVING 059 80 13 57 of jacques1.mertens@skynet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Oostende i.s.m.

UPV-kern Jan Du Four en het Willemsfonds

VR 28/04 – 20.00U WEEK VAN DE AMATEURKUNSTEN Tijdens de Week van de Amateurkunsten worden individuele kunstenaars en verenigingen die in hun vrije tijd artistiek en creatief bezig zijn in de kijker gezet.

Kunsttentoonstelling met plastisch kunstenaar MaRf als curator.

Expo open op 29 april van 14u tot 18u, 30 april van 10u tot13u en 14u tot 18u, 1 mei van 10u tot 18u.

Kinderworkshop ZA 29/04 van 14u tot 17u.

Werken met klei rond het thema “de duif ”.

Voor kinderen van het 4de en 5de leerjaar (10-11 jaar). Maximum 20 deelnemers.

LOCATIE De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen INSCHRIJVING Schrijf online in via www.vermeylenfonds.be, voor bijkomende informatie en vragen: info@avfdebrug.be ORGANISATIE Vermeylenfonds De Brug i.s.m.

Cultuurplatform Drongen en Curieus GentWest

ZA 29/04 – 14.00 NATUURWANDELING IN CALMEYNBOS (DE PANNE) Gids: Robert Claes LOCATIE Parking bezoekerscentrum De Nachtegaal, Olmendreef 2 in De Panne INKOM gratis voor leden, niet-leden: €10 INSCHRIJVING 058 42 29 02 of claes.guns@ skynet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Koksijde

ZA 29/04 – 14.00U POËZIE VERBINDT DI 25/04 – 19.00U DE POLITIEKE GESCHIEDENIS VAN BELGIE "De politieke geschiedenis van België", een nauwkeurige en boeiende analyse van de Belgische politiek sinds 1830.

De vooraanstaande historici Els Witte, Alain Meynen en Dirk Luyten beschrijven het politieke proces in zijn bredere maatschappelijke context. Alle belangrijke gebeurtenissen vanaf 1830 worden behandeld, met

Poëzie verbindt ... Dat is de leuze van stadsdichter David Troch, Nerkiz Sahin en Johan De Vos. Met jongeren van 18 tot 30 jaar werkten zij aan een poëzieproject tussen oktober 2016 en april 2017. Het resultaat van deze sessies wordt voorgesteld op het publieksevenement in Poëziecentrum.

LOCATIE Poëziecentrum, Vrijdagmarkt 36 Gent INKOM Gratis INSCHRIJVING Niet nodig. Voor bijkomende in20 INFO

formatie en vragen: 09 223 02 88 of info@ vermeylenfonds.be ORGANISATIE AVF Solidariteit i.s.m. De Centrale en Poëziecentrum met de steun van Stad Gent en imd Oost-Vlaanderen

DO IN MEI – 20.00U DEMAIN – FILM Is een optimistisch verhaal de beste manier om de ecologische, economische en sociale crisis op te lossen? Cyril Dion en Mélanie Laurent vertrokken samen met een vierkoppig team naar tien verschillende landen waar ze pioniers ontmoeten die landbouw, energie, economie, democratie en opvoeding heruitvinden.

LOCATIE VLC De Geuzetorre, Kazernelaan 1, 8400 Oostende INKOM nog te bepalen INSCHRIJVING via www.vermeylenfonds.be Hou de website in de gaten voor definitieve info ORGANISATIE Vermeylenfonds Bredene, Oostende, Oudenburg en Blankenberge

VR 05/05 – 19.15U PATRICIA KOPATCHINSKAJA & ANTHONY ROMANIUK Biber, Bach, nog eens Bach, Beethoven.

Oude muziek met een flinke scheut hedendaagse vrijheid en improvisatie. Al deze karakteristieken hebben beide musici van dit uitzonderlijke duo met elkaar gemeen.

LOCATIE Concertzaal Muziekcentrum De Bijloke in Gent INKOM €24; 1 ticket kopen + 1 ticket gratis INSCHRIJVING caroline@vermeylenfonds.be.

Voor bijkomende informatie en vragen: info@vermeylenfonds.be of 09 223 02 88 ORGANISATIE Vermeylenfonds nationaal

ZO 07/05 – 14.00U NATUURWANDELING Natuurexploratietocht begint en eindigt aan het lokaal van de socialisten in Kwaden Bos waar een drankje kan genuttigd worden.

Gids Natuurpunt: Paul Van den Bossche.

LOCATIE 14.00u Feestzaal Kwaden Bos, Bellebargie 59, 9950 Waarschoot INKOM €2 (leden) en €3 (niet-leden) INSCHRIJVING guido.dhont@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Waarschoot

WO 10/05 – 17.30U PIANO'S MAENE 17.30u: verwelkoming Inleiding in het auditorium Rondleiding in de toonzalen en de ateliers Mini-concert met historische klavierinstrumenten (klavecimbel / pianoforte / 19e eeuw piano’s en/of replica’s / Steinway & Sons) Afsluitende receptie met wijnen en broodjes

KLASSIEK HEDENDAAGS JAZZ DO 20 APR 17 | 20:00

TRIO ALBA

Viool - Piano - Cello | Schubert - Ravel - Smetana Tickets: € 24 | debijloke.be Volg ons op

VF-leden

‘1 betalen + 1 gratis’

Alle deelnemers krijgen een documentatiemap mee LOCATIE Industriestraat 42 in Ruiselede.

INKOM €28 (leden), €30 (niet-leden) INSCHRIJVING Verplicht. 050 35 94 39 of j.ducazu@scarlet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Brugge

DO 11/05 – 20.00U DIRK BARREZ OVER TRANSITIE EN COOP Dirk Barrez pleit voor een snelle omschakeling naar een economie met tot tien maal minder broeikasgassen en materiaalgebruik tegen 2050. Die transitie wordt op tal van vlakken een fantastische tocht en een fascinerende uitdaging. Barrez was ruim 20 jaar tv-journalist en reportagemaker voor VRT. Hij is auteur en hoofdredacteur van Pala.be, een website die antwoorden zoekt voor een

sociale, ecologische en democratische wereld.

LOCATIE VC De Branderij, Zuidstr.13, Ronse INKOM 3€ of 20€ met boek INSCHRIJVING online via www.vermeylenfonds. be of julienvandenhoucke@hotmail.com ORGANISATIE Vermeylenfonds Ronse

DO 18/05 – 14.30U DE TOEKOMST VAN DE OUDERENZORG Lezing door prof. Dr. Dominique Verté, VUB LOCATIE Vrijzinnig Huis Koksijde, Galloperstraat 48 INKOM (koffie inbegrepen) €3 (leden), €5 (niet-leden) INSCHRIJVING 0475 97 21 98 of marc-mortier@telenet.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Koksijde

DO 18/05 – DAG VAN DE ZEE – OOSTENDE ZO 04/06 – 10.00U TREFDAG De inschrijvingen voor de Trefdag Linx+ 2017 in Antwerpen zijn al gestart op 1 februari en lopen tot uiterlijk 1 mei 2017. Vanuit elke regio wordt busvervoer voorzien naar Antwerpen. Wacht dan niet te lang om u in te schrijven. Er zijn nu al activiteiten volzet!

LOCATIE zaal Cadx, Kattendijkdok, Oostkaai

22 in Antwerpen.

INKOM Een activiteit (inclusief daguitstap, koffie, koffiekoek en lunchpakket) kost €15 of €20. Wie deelneemt aan de BBQ betaalt €11 extra.

INSCHRIJVING Ga naar de website Trefdag Linx+ 2017. Daar kan u zich inschrijven. De inschrijving wordt pas definitief na betaling op het rekeningnummer van Linx + BE79 8777 9643 0233 met vermelding Trefdag 2017 + naam. Graag ook deelname bevestigen bij Jos Dormaels, 016/26 14 54 - josdormaels@scarlet.be ORGANISATIE Linx+ en Vermeylenfonds Leuven

ZO 11/06 – 14.00U REPAIRCAFE Een team vrijwilligers staat klaar om samen beschadigde huishoudtoestellen, pc’s en fietsen te herstellen. Het repaircafé wordt herhaald op zondag 10 september en zondag

10 DECEMBER. LOCATIE VC Poincaré, Stormestraat 131 in Waregem INKOM Gratis INSCHRIJVING filip.dheedene@ond.vlaanderen.be ORGANISATIE Vermeylenfonds Waregem i.s.m.

Curieus

Cover van het Liber Amicorum voor Willem Elias, samengesteld door Gert De Coorde en Sven Vanderstichelen

XTRA Willem Elias: man zonder eigenschappen Sinds 1 oktober 2016 is Willem Elias op emeritaat. Geheel onopgemerkt is dat niet gegaan, met een geanimeerde viering aan de VUB in een te kleine tent, een door zijn vrienden Gert De Coorde en Sven Vanderstichelen samengesteld Liber Amicorum en een puike tentoonstelling in De Markten.

Die tentoonstelling - ‘De-generaties’had eerst de schijnbaar niet al te vrolijke werktitel ‘De Aftakeling’. De aftakeling, aldus Willem, zou een mogelijke vernederlandsing kunnen zijn van het filosofische concept ‘deconstructie’, als een schip dat van zijn takels wordt ontdaan om klaargemaakt te worden voor een volgende vaart.

Willem, heb je al duidelijke toekomstplannen nu je agenda niet meer overheerst wordt door afspraken en vergaderingen?

Willem Elias: “Ik heb het antwoord gevonden op de vraag hoe het leven is als emeritus: druk zonder druk. Want dat is het lastige aan academische vrijheid. Nooit heb je genoeg artikels geschreven. Nooit heb je je les goed genoeg gegeven. Nooit heb je genoeg contacten gelegd. Nooit ben je internationaal genoeg geweest. Er zijn daar geen grenzen aan. Dat is een continue druk waar sommigen aan kapot gaan.

Als er vandaag over publicatiedruk wordt gepraat, moet je dat ook duiden want anders wek je de indruk dat wij niet graag publiceren. Die publicatiedruk heeft niks te maken met het publiceren zelf, maar wel met de daarmee gepaard gaande administratie, concurrentie en evaluatie. Ineens krijg je van je artikel waar je fier op bent, waar je tijdens het schrijven plezier aan hebt beleefd, te horen dat het niet in het goede tijdschrift staat en dat je concurrent in een beter tijdschrift verschenen is. Of dat je maar als tweede

auteur vermeld staat en je concurrent als eerste. Als ze jou daar ineens op evalueren, is dat natuurlijk een ramp. De achterliggende oorzaak is de drang naar controleerbaarheid, naar meetbaarheid, en staat haaks op vrijheid.

Van die academische druk ben je nu verlost.

Willem Elias: “Als er een hemel op aarde bestaat, dan is het wel een tijd zonder vergaderingen. Dus ik ben wel content dat ik daar vanaf ben. Ik kan me nu volledig bezighouden met wat ik eigenlijk al lang doe. Ik schrijf elke dag, tussen 5 en 12, zonder een strakke regelmaat. Ik heb er voortdurend voor gezorgd - ook als decaan - dat ik geen vergaderingen had in de voormiddag. Er moet toch een moment zijn waarop je met een uitgeruste geest nadenkt. En ik heb dan de rest van de dag om na te denken over wat ik de volgende dag ga schrijven.”

Wil je alleen nog schrijven over kunst of heb je nog andere plannen? Komt er eindelijk een boek over Adriaan Beverland (nvdr. een Nederlandse libertijnse verlichtingsfilosoof)?

Willem Elias: “Het boek is nog niet klaar maar ik ben daar wel mee bezig.

2 2 XTRA

Nu, wat het schrijven over kunst betreft, daar ben ik eigenlijk ingerold omdat mijn vader kunsthandelaar was en een blad uitgaf.

Om de postzegelfrankering laag te houden, moest daar een artikel van algemeen belang in staan. Zo ben ik vrij vlug artikels beginnen schrijven over de kunstenaars die in zijn galerij hingen.

Met het schrijven van de handboeken voor mijn cursussen actuele kunst- gepubliceerd als Aspecten van de Belgische Kunst na ’45, deel 1 & 2 - heeft dat schrijven een boost gekend. Die delen waren niet bedoeld als overzicht van de Belgische kunst, maar als agogische uitleg bij wat kunst na ’45 omvat.

Mijn stelling is dat een agoog niet uitlegt hoe je kunst moet beschouwen, maar de kijker vooral wil aanzetten zelf te kijken. Ik heb ook getracht die complexe wereld van de kunst simpel uit te leggen. Het schrijven van artikels voor Snoecks was wat dat betreft een goeie oefening.

Voor het derde deel van Aspecten van de Belgische Kunst is het nu te laat - tien jaar na het verschijnen van deel 2 moet je daar niet meer mee afkomen -, maar ik heb een goede uitgever gevonden, Ludion, die er een her-

werkte versie van op de markt zal brengen.

Het wordt een kernachtigere versie, minder gefocust op Belgische kunst en met minder interpretaties van individuele kunstenaars, zodanig dat je een handboek krijgt om de kunst van na 1945 te begrijpen. Een herwerkte versie van de tekst voor het boekje over moderne kunst dat ik enkele jaren geleden voor Luster heb geschreven, zal dienen als inleiding.

Ondertussen ben ik ook een veel gevraagde auteur van catalogi. Ik heb een eigen stijl ontwikkeld om over kunst te schrijven, vertrekkend vanuit de filosofie maar met een luchtige agogische inslag - agogiek als opgeklopt denken, zeg maar - waardoor ik de leesbaarheid probeer te vergroten.

Scripta manent (het geschrevene blijft).

Kunstenaars maken niet veel catalogi en zulke teksten begeleiden hun oeuvre. Als er van alle kunstenaars waarvoor ik teksten heb geschreven binnen 500 jaar nog één bekend is, dan is dat met mijn tekst erbij. Dan mag ik content zijn. Dat is misschien een beetje pretentieus want als ik zelf teksten lees die vijftig jaar oud zijn, schrik ik soms van de gedateerde schrijfstijl.

Ik wil ook wel terug naar de filosofie. De laatste tien jaar van mijn professionele leven was daar geen tijd voor. Ik wil beginnen aan een ethisch boek, een handboek voor vrijdenkers.”

Foto uit het Liber Amicorum van Gentse fotografe Hilde Braet

Via jou ben ik vertrouwd geraakt met meta-ethiek (nvdr. meta-ethiek focust op het tijd- en plaatsgebonden karakter en op de verdere achtergronden van de ethiek). Gaat dat van jou een meta-ethisch boek worden?

Willem Elias: “Zeer zeker. Ik ben geen moralist. Maar ik wil mensen wel begeleiden in het vinden van een eigen oordeel. De filosofie blijft nog steeds de meid van de theologie. Dat soort denkers komen te veel aan bod. Het gedachtegoed van Plato is getrouwd geraakt met het katholicisme. En dat huwelijk - het neoplatonisme - bepaalt tot vandaag onze westerse cultuur. En verder heb je diens leerling Aristoteles, die de middeleeuwen heeft bepaald, de grote rationalist Descartes, Kant, Hegel, die allemaal theologische problemen hebben behandeld.

Ik zou liever de lijn willen trekken vanaf Democritus. Michel Onfray heeft daar een reeks aan gewijd (nvdr. Contre histoire de la philosophie, een reeks uit 9 delen waarvan de eerste 2 in het Nederlands zijn vertaald).

Met Beverland was ik trouwens al wel veel eerder bezig dan Onfray met zijn reeks, maar de ontwikkeling van het domein van het libertinisme in de educatiewetenschappen zag ik niet echt zitten.

Wat ik een ramp vind, is dat filosofen met kennis over de geschiedenis van het vrijdenken langzamerhand - als de laatste der Mohikanen - aan de VUB aan het verdwijnen zijn. Dat soort filosofie is vooral vervangen door de wetenschapsfilosofie. Ik heb bewondering voor de wetenschapper die zijn wetenschap door en door kent, maar over het nut om te filosoferen over wetenschappelijke disciplines waar je zelf niet in bent opgeleid, heb ik mijn twijfels. Terwijl de traditie van het vrijdenken aan de VUB bewaard zou moeten blijven.

Verder wil ik ook nog een boekje schrijven over Roland Barthes. Ik heb een jaar les bij hem gevolgd en zijn verzameld oeuvre hier staan. Daar wil ik snel aan beginnen.

In de metafysica ben ik niet geïnteresseerd, voor mij is dat een soort verkapte theologie, maar ik ben wel geïnteresseerd in de filosofie van het leven. Wat ik al heb opgezet, maar nog verder wil uitwerken, is de filosofie van de lach, van de humor. Een belangrijk aspect van het vrije denken is immers de lach. Gevaarlijk ook, gezien de laatste jaren lachen dodelijk is. Ik heb dat aan den lijve onder2 3 XTRA

vonden. Wat ik ook belangrijk vind, is de vriendschap. Ik ben een epicurist (nvdr. voor Epicurus was vriendschap het waardevolste dat een mens kan verwerven). Daar zou ik ook nog een boek aan willen wijden.

En verder zou ik iets over het anarchisme willen schrijven, maar dat zal allicht zijn plaats vinden in dat boek voor de vrijdenker.

Sowieso zal dat minder wetenschappelijk benaderd worden - de geschiedenis van het anarchisme is immers al geschreven -, maar eerder agogisch, vertrekkend van de vraag wat we daar vandaag nog aan hebben.”

Daar ga je nog wel even mee bezig zijn.

Willem Elias: “Dat zijn de voormiddagen.

Mijn middagen hoop ik zoals vandaag te kunnen vullen met praten en eten met aangename mensen. Dat vind ik een plezier in het leven.

Ik ben ook iemand die graag organiseert. Ik weet hoe ik een tentoonstelling moet opbouwen, waar een werk best kan hangen, hoe het licht erop moet schijnen. Dat blijf ik nog wel doen. En ik blijf ook nog even voorzitter van het HISK. Voor mij is dat formidabel om dicht bij die nieuwe kunstenaars te staan. Zo leer ik zeer veel bij over wat er allemaal gebeurt. ” Tot slot: enkele jaren geleden had je me verteld dat De man zonder eigenschappen van Robert Musil het favoriete boek van jouw leermeester Leopold Flam was, maar dat jij het nog niet had gelezen.

Willem Elias: “Dat heb ik ondertussen gedaan. Formidabel. Dat is mijn biografie, want ik ben een man zonder eigenschappen. Ik houd van die gedachte, het willen ontsnappen aan een stempel, aan het zijn.

Dat is wat mij nog het meeste stoort aan wat me twee jaar geleden overkomen is. Dat ik vastgepind werd op bepaalde kenmerken die ik zelfs niet heb. Daar heb ik een hekel aan.”

(Tom Cools) Liber Amicorum Willem Elias / Gert De Coorde & Sven Vanderstichelen (red.) / Uitgeverij Garant / 2016 / ISBN 978 90 441 3453 7 Bestellen via uitgeverij@garant.be of via de betere boekhandel

Ik volg de rivier, ik ben de rivier (fragmenten)

3 Ik bottel een fles terwijl het bronwater ijskoud in mijn huid priemt. Het begin van de rivier heeft een ingetogen schoonheid -- het water is kristalhelder en zuiver. Er komt een oud stelletje aangelopen dat een klaptafeltje ontvouwt, schuimwijn uitschenkt, worst aansnijdt en de glazen klinkt. Dit is een mogelijk einde van een verhaal.

MAARTEN INGHELS Een bron borrelt op van onder een arcade en vormt een onooglijk beekje in een slijkerige bedding. Deze bron in het Franse Gouy-LeCatelet is eigendom van de Stad Antwerpen.

Daar is een goede reden voor: het is de bron van de Schelde, de stroom waardoor Antwerpen meer is geworden dan een provinciestadje. ‘Het begin van de rivier heeft een ingetogen schoonheid’ schrijft Maarten Inghels, Antwerps stadsdichter.

Ik weet dat de stad bij de monding rust op walvisbeenderen en mammoetbotten en de resten van wolharige neushoorns en dat men daarom lang dacht dat er reuzen leefden. Een reus perste een rotsblok tussen zijn twee handen en molk de rivier uit een steen.

Hij ondernam een voettocht langs de oevers van de Schelde: van de bron tot Antwerpen, zo’n 250 km.. Met zijn nog jonge benen deed hij daar 11 dagen over. De poëtische neerslag hiervan werd ‘Ik volg de rivier/ Ik ben de rivier’; daarmee treedt hij in het voetspoor van enkele illustere voorgangers: mijn bijna naamgenoot Peter Benoit die op een tekst van Emanuel Hiel het oratorium De Schelde componeerde, gedichten van Emile Verhaeren, Hans Warren, Peter HolvoetHanssen en vele anderen.

Ik ren door hoge struiken. Mijn draf gaat gelijk op met de beweging van het beekje. De rivier is nog niet meer dan een mager meisje dat op brak water leeft. Ze snijdt zich verlegen dieper in het veen, verdeelt de baksteen voor eeuwig en drie dagen in twee. Achter het eerste bochtje ligt een poel waar het water anderhalve meter diep is maar de opaalblauwe vlekken doen anders vermoeden. Neem ik een bad tot mijn huid rood-blauw ziet van de kou?

Uit een samenspraak van de dichter en antiquaar-uitgever René Franken groeide het plan om het gedicht als een bibliofiel poème-objet in papier, glas en water uit te geven. Het titelblad is zichtbaar achter een handgeblazen flacon gevuld met water uit de bron van de Schelde. Appelation d’origine contrôlée. Het geheel zit in een beschermende cassette.

Ik zoek naar het einde en het begin van de dingen, maar de tijd glipt tussen mijn handen. De rivier is een touw van water met twee spartelende uiteinden.

In de 45 hoofdstukjes van dit prozagedicht neemt Inghels je mee langs steden en plaatsen waarvan de namen soms bekend klinken maar meestal verborgen blijven achter hun intrigerende namen. Wie heeft ooit gehoord van Honnecourt-sur-Escaut, Escaudoeuvres of Spiere-Helkijn? Namen die het taalspel van een klankgedicht oproepen. Hij deelt onderweg zijn impressies, ontmoetingen en gedachten met de lezer. Rêveries du promeneur solitaire? Wellicht: ‘Ik word ingehaald door een drijvend stuk hout. We converseren een aantal kilometer’.

Zo beseft de dichter, een man uit de stad, dat zijn kennis om fauna en flora te determineren beperkt is. Gewapend met natuurgidsen gaat hij op zoek: een oeverpieper, een rietgors, een witgatje, maar hij geeft toe dat hij zelfs een meerkoet niet heeft herkend.

Hij overnacht ergens in een pension waar de zesjarige Mozart in 1763 heeft geslapen. Een tijd lang volgt hij ‘Le Vieil Escaut’, een oude sloot vol kroos afgesplitst van het ‘Canal de l’Escaut. In Valenciennes verliest hij even de rivier uit het oog, maar vindt haar terug achter een fastfood-restaurant tussen vuilniscontainers. De Belgische grens ligt onder een zwarte wolk. In Vlassenbroek ontmoet hij een dichter in gesprek met een grote zwarte hond, maar hij rept met geen woord over de dode dichter, Emile Verhaeren, wiens graftombe een eind verder in Sint- Amands over de bocht van de rivier waakt. Ach, dichters onder mekaar… In hoofdstuk 44 kleedt hij zich om tot stedeling: ‘De zon strijkt mijn witte hemd’. Antwerpen ligt voor hem.

Maarten Inghels verweeft de dagelijkse banaliteit van zo’n tocht (‘De croissant bij het ontbijt geef ik 9 op 10’) met zijn gekend poëtisch élan (‘In de rivier gaan en duiken naar het glinsterend sprookje op de bodem’). Die twee polen en wat zich daartussen afspeelt, maar ook de vormkeuze maakt dit Scheldeepos bijzonder boeiend.

19 Ik zwaai naar de platboten. Jumper, Tango, Ghost Sniper, Mustang, Vanessa III, Obama. De schippers zijn hele dagen bezig met het dek te poetsen, schoon te spuiten, op te boenen.

Ik word volstrekt over het hoofd gezien door de rivierboten.

Mijn opgestoken hand blijft onbeantwoord. Ik ben een niet te onderscheiden onderdeel van de rivier, ik heb de volledige transparantie bereikt.

Ik leg me neer. Ik ben een veer, ik leef in het gat van het water. De wereld sluit eindelijk naadloos aan. Ik ben water in water, een woord tussen woorden.

Je suis la rivière, je suis la rivière. Ik volg de rivier, ik ben de rivier.

Maarten Inghels

Uit Inghels debuutbundel Tumult (2008) heb ik destijds een gedicht gekozen voor deze rubriek. Intussen publiceerde hij nog drie bundels: Het abattoir van het afscheid (2009), Waakzaam (2011) en Nieuwe rituelen (2015); Verder schreef hij een roman, De handel in emotionele goederen en een kortverhaal, Een landloper op batterijen; beiden verschenen in 2012.

Ik volg de rivier, ik ben de rivier is een unieke bibliofiele uitgave van Demian (2017, 64 p.), geïllustreerd met sfeerscheppende foto's die Maarten Inghels tijdens zijn tocht heeft genomen.

Keuze gedicht en tekst: Peter Benoy

Karin Temmerman: “Mijn ouders vonden het belangrijk dat ik ook contact had met kinderen die het veel minder goed hadden dan wij en ik ben mijn ouders daar nog altijd dankbaar voor. Ik voelde het ook niet aan als een verplichting of opgave, integendeel, ik ging daar heel graag naartoe. Veel van de mensen die ik daar heb leren kennen zijn trouwens nog steeds vrienden. Misschien hadden deze ervaringen tot gevolg dat ik na mijn humaniorastudies niet onmiddellijk wilde verder studeren. Het was immers de tijd van de Anjerrevolutie (*) in Portugal en ik wilde die revolutie steunen door te gaan werken in een landbouwcommune. Mijn moeder was in alle staten maar mijn vader vond het geen slecht idee. Hij vond wel dat, als ik een echte commune wilde leren kennen, ik beter zou gaan werken in een kolchoz in de Sovjetunie of een kibboets in Israël. De Sovjetunie was voor mij uitgesloten en door de Palestijnse kwestie vond ik Israël ook maar niets. Ik heb hierover dagenlang gediscussieerd met mijn vader en uiteindelijk kon hij me overtuigen om toch naar Israël te gaan. Ik heb daar een heerlijke tijd gehad. Aanvankelijk was het voorzien dat ik daar drie maanden zou blijven maar het werd een jaar. Er is zelfs een periode geweest dat ik daar wou blijven, maar door de Palestijnse kwestie heb ik dan toch beslist om terug te keren. “

KARIN

TEMMERMAN ¬ FUNCTIE

Karin Temmerman is geboren en opgegroeid in een socialistisch nest.

Haar oom was de voormalige burgemeester en socialistisch boegbeeld, Gilbert Temmerman, haar vader, Leon Temmerman was in Gent vooral bekend als inspecteur van de verzekeringsmaatschappij PS, het huidige P&V. Vaders beroep vereiste dat het gezin Temmerman geregeld moest verhuizen, zodat Karin op erg jonge leeftijd een groot deel van België had gezien en bewoond, tot zelfs in het verre Wallonië. Pas sinds haar humaniorastudies had het gezin opnieuw een vast stek in Gent. De ouders van Karin waren erg geëngageerd binnen de socialistische beweging en ook Karin was van in haar jeugd lid van allerlei socialistische jeugdverenigingen. Ze bracht samen met haar ouders haar vakanties door in het centrum ‘De Kollebloem’ in Heusden (bij Gent). Dit centrum was door de SVV – een vrouwenvereniging van het socialistische ziekenfonds - aangekocht om ook aan kinderen uit arme gezinnen de gelegenheid te geven een leuke vakantie door te maken.

bv

Ervoer je toen al die spanningen tussen de joden en de Palestijnen?

Karin Temmerman: “De kibboets waar ik verbleef was verbonden aan de vakbond. Het was een van de oudste kibboets, opgericht in 1902, dus lang vóór de bezetting. De bewoners van de kibboets waren vrijwel uitsluitend linkse progressieve mensen die ook veel met Palestijnen samenwerkten. Er werd daar over de samenlevingsproblemen tussen de joden en de Palestijnen heel open gediscussieerd en alle standpunten kwamen er aan bod. Ik was toen 18 jaar en dus soms extreem in mijn standpunten, maar ik heb me nooit moeten inhouden. Ik heb daar veel bijgeleerd en vooral leren nuanceren. Maar in die periode werd ook Menachem Begin verkozen als president van Israël en in de kibboets vreesde men dat daar oorlog ging van komen. Die onzekere situatie was dus de aanleiding dat ik terugkeerde naar België. Helaas is sindsdien de toestand er niet beter op geworden, integendeel. De politiek van de huidige Israëlische regering is ronduit verwerpelijk,want er wordt niet meer naar oplossingen gezocht.”

Had je geen aanpassingsproblemen toen je terug thuis kwam?

Karin Temmerman: “Ja natuurlijk, opnieuw thuis wonen bij vader en moeder was geen optie. Ik ben op kot gegaan en heb moraalwetenschappen gestudeerd. Ik wou absoluut in het onderwijs terecht- komen maar op het moment dat ik afstudeerde was er een grote economische crisis en er was geen werk in het onderwijs. Via één van de tewerkstellingsprogramma’s vond ik werk in de stadsbibliotheek.”

Hoe ben je dan in de politiek terechtgekomen?

Karin Temmerman: “Ik maakte dan wel deel uit van een bekende politieke familie, maar zelf was ik niet happig om in de actieve politiek te stappen. Ik vond dat anderen daar veel beter voor geschikt waren. Ik was wel actief binnen de beweging. Er heeft in mijn jonge jaren geen politieke actie, betoging of 1 mei-stoet plaats gehad waaraan ik niet deelgenomen heb, met als hoogtepunt de anti -rakettenbetogingen.

Met een kleine groep gaven we zelfs vorming in allerlei afdelingen. Ik was wel lid van de partij en ging wel naar vergaderingen o.m. van de jongsocialisten maar verder ging mijn engagement binnen de partij 2 6 BV

niet. Frank Beke die toen voorzitter was van de jongsocialisten bleef bij mij wel aandringen om in de politiek te gaan, maar ik kon lange tijd de boot afhouden. Na de desastreuze verkiezingen van november 1991 waar toen het Vlaams Blok een verpletterende verkiezingsoverwinning behaalde, vond ik echter dat ik mijn verantwoordelijkheid diende op te nemen en ben ik op het voorstel van Frank Beke ingegaan. Frank was toen schepen en werd nadien burgemeester. Ik heb 6 jaar op zijn kabinet gewerkt en in 2000 werd ik verkozen als gemeenteraadslid. Ik had heel veel stemmen – mijn naam zal daar wel een rol in gespeeld hebben – en men vroeg me om schepen te worden, wat ik ook gedurende tien jaar heb gedaan. Ik hoopte de bevoegdheid over cultuur te krijgen, maar het werd ruimtelijke ordening en mobiliteit. Ik heb die functie met veel enthousiasme en ongelooflijk graag gedaan.”

Als je nu terugkijkt op je loopbaan als schepen van Gent, wat is volgens jou je belangrijkste verwezenlijking?

Karin Temmerman: “Ongetwijfeld de renovatie van de 19de -eeuwse gordel . Het project ‘zuurstof voor de Brugse Poort’, een arbeiderswijk die met succes gerenoveerd werd en leefbaarder gemaakt o.m. door de aanleg van enkele parken. De groene vallei aan de Drongensesteenweg ging aanvankelijk volgebouwd worden met appartementen. Ook daar werd een park aangelegd. Na de verhuis van de staalfabriek ‘Arbed’ in Gentbrugge werden na jarenlange leegstand de gebouwen en grond gesaneerd. De bedoeling was aanvankelijk om er KMO’s te vestigen, maar ik heb ervoor gezorgd dat er een park werd aangelegd en ook woongelegenheid gecrëeerd. De integratie van KMO’s, woongelegenheid en een park is heel goed geslaagd. Om dat allemaal rond te krijgen heb ik heel veel vergaderd vooral met de buurten. Maar ik ben trots op het resultaat.”

De renovatie van vervallen wijken heeft dikwijls tot gevolg dat de woningen na de renovatie niet meer betaalbaar zijn voor de oorspronkelijke bewoners. Was dat ook geen probleem in Gent?

Karin Temmerman: “We hebben dat inderdaad meegemaakt bij de renovatie van het Patershol (een middeleeuwse wijk aan het Gravensteen, nvdr). Daar zijn de woningen niet meer betaalbaar voor de modale Gentenaar en dat wou ik absoluut vermijden bij de renovatieprojecten. Het zijn immers projecten waarin de stad investeert met de bedoeling om de bewoners een betere woonomgeving aan te bieden, niet om ze te verjagen. Natuurlijk kan je prijsstijgingen niet volledig vermijden, maar je kan ze wel beperken. Zo hebben we bij de renovatie van de Brugse Poort 84 woningen onteigend om er enkele parken aan te leggen maar tezelfdertijd 108 sociale woningen bijgebouwd. Door het hogere aanbod aan woningen kon de prijs beperkt blijven. Gent is een aantrekkelijk stad met vele functies waardoor er een permanente nood aan geschikte en betaalbare woningen is. Naast het bouwen van sociale woningen hebben we in Gent ook projecten opgestart bedoeld voor mensen die niet in aanmerking kwamen voor een sociale woning maar ook geen eigen woning konden kopen. De stad kocht vervallen woningen op die werden afgebroken en de vrijgekomen bouwgrond werd dan verkocht onder de marktprijs. De bouwheren waren dan wel verplicht een architect te nemen uit een groep van architecten, die door de stad was samengesteld, omdat die gespecialiseerd waren in het ontwerpen van woningen op kleine kavels die duurzaam, efficiënt en prijsbewust zijn.”

Na de verkiezing van 2010 heb je de plaatselijke politiek verlaten en ben je federaal parlementslid geworden. Een bewuste keuze?

Karin Temmerman: “Bij de vervroegde verkiezingen van 2010 werd de lijst voor het federaal parlement getrokken door Dirk Van der Maelen en men wou absoluut dat iemand uit Gent op de tweede plaats stond. Het diende een vrouw te zijn , zodat de vraag aan mij werd gesteld. Ik werd verkozen en vond dat het mijn plicht was om ook te zetelen. Ik was heel graag schepen, maar anderzijds vond ik dat ik na tien jaar klaar was om eens een andere politieke functie uit te oefenen.”

En valt dat mee?

Karin Temmerman: “‘Het is een heel andere wereld en een ander niveau. Plaatselijk is het veel concreter. Als ik nu door de Brugse Poort rij dan zie ik heel concreet wat mijn werk heeft opgeleverd. Dat geeft veel meer voldoening. In het federaal parlement is het abstracter. Daar gaat het over wetgeving, begroting, pensioenen …. De discussies zijn ook veel meer ideologisch gekleurd. Als schepen is het wel harder werken.

De investering in tijd is hetzelfde maar de plaatselijke politiek is intensiever ook al omdat we in Gent de gewoonte hebben om veel hoorzittingen te houden en met de buurtbewoners te praten. Je wordt ook veel gemakkelijker aangesproken over de problemen van de mensen.”

Blijkbaar heeft de federale regering het erg moeilijk om de begroting in evenwicht te krijgen.

Karin Temmerman: “Men wil de begroting in evenwicht brengen door één miljard te besparen op de ziekteverzekering. Heel wat geneesmiddelen zoals antibiotica zullen niet meer of veel minder terugbetaald worden. Ook op het doktersbezoek zal bespaard worden wat tot gevolg zal hebben dat steeds minder dokters zich zullen conventioneren met de ziekenfondsen, dus zullen ze kunnen vragen wat ze willen. Wat me echter nog het meest verontrust is het discours van rechts dat in de toekomst het wettelijk pensioen niet meer betaalbaar zal zijn en men dus zelf voor zijn pensioen zal moeten sparen. Dat is een systeem dat al in de 19de eeuw bestond. Door de socialisten werd het wettelijk pensioen na de 2de wereldoorlog ingevoerd, omdat men ondervond dat velen niet voldoende verdienden om nog iets opzij te zetten voor later. De huidige regering wil eigenlijk de sociale zekerheid afbouwen. Nochtans heeft ons sociale zekerheidsstelsel voor stabiliteit en welvaart gezorgd. Honderden studies tonen aan dat een samenleving waar iedereen vooruitgaat, waar het verschil tussen arm en rijk kleiner wordt, een samenleving is die het globaal beter doet dan een samenleving waar het verschil tussen arm en rijk groter wordt, waar dus de welvaart achteruitgaat en daar is de huidige regering nu mee bezig.”

Laat ons hopen dat ze daar niet in slaagt. Hartelijk dank voor dit gesprek.

Johan Notte (*) De Anjerrevolutie was een geweldloze militaire staatsgreep in Portugal die op 24 april 1974 een einde maakte aan het rechtse autoritaire bewind van Marcello Caetono. De staatsgreep resulteerde uiteindelijk in een parlementaire democratie. De Anjerrevolutie dankt zijn naam aan het feit dat de opstandige militairen geen kogels maar een anjer in de loop van hun geweer staken.

Johan Notte

2 7 BV

verende zang van Oum-Khaltoum. Wij blijken de enige gasten te zijn in een groot luxe hotel naast de zee ten zuiden van de stad. De zesdaagse oorlog van 1967 tussen Israel en de aangrenzende Arabische staten lag nog vers in het geheugen. De toeristische activiteit was teruggevallen tot 15% van wat ze voor de oorlog was. Daardoor was deze reis voor ons betaalbaar geworden.

Beirut bleek een fascinerende stad, een merkwaardige smeltkroes van culturen en religies.

Dat werd weerspiegeld in het intellectuele leven rond drie universiteiten: een Arabische, een katholieke en een Amerikaanse. We reden langs de legendarische cederbossen en gingen naar de antieke site van Baalbeck. We bezochten ook met een escorte het Palestijns vluchtelingenkamp van Chatila.

Wij. Een groep van zes jonge mannen en vrouwen, gevormd door de gebeurtenissen van mei 68 en bezield door de strijd tegen de kernbommen, tegen de VS-agressie in Vietnam en tegen de Sovjet-interventie in Tsjecho-Slowakije. De Palestijnse revolutie was sedert kort een begrip geworden voor de West-Europese linkerzijde. Een revolutie met een duidelijk anti-imperialistisch karakter die zich zowel tegen de Israëlische overheersing als tegen de Arabische oligarchieën keerde.

Die interesse bracht ons o.m. in contact met Ghassan Kanafani, een even intelligente als elegante intellectueel en schrijver wiens romans in vele talen werden vertaald -ook in het Nederlands. Hij was de nummer twee van het ‘Volksfront voor de bevrijding van Palestina’ (F.P.L.P.), maar droeg nooit een wapen . Hoewel wij het niet eens waren met een aantal

Jackie McLean in The Connection © Sébastien SORIANO/Le Figaro

'LES BIJOUX PERDUS DE L'ANTIQUE PALMYRE'

(BAUDELAIRE)

DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY

Een julinacht in 1970. De vlucht BrusselBeirut nadert zijn bestemming. Een klein passagiersvliegtuig met een 30-tal inzittenden, nog niet halfvol. Aan de horizon zie ik nog een vage gloed die de zon heeft achtergelaten. Dan gebeurt het ondenkbare. De boordcommandant nodigt de passagiers uit om in groepjes van drie in de cockpit te ko-

men kijken naar de naderende kustlijn en de tintelende lichtjes van Beirut. De Palestijnse militante Leila Khaled had nog maar pas het wereldnieuws gehaald met een vliegtuigkaping. Desondanks, kom maar eens kijken hoe mooi de stad ligt te fonkelen. In de taxi naar het hotel horen we de zachte melodieuze stem van een nieuwslezeres. Daarna de beto2 8 COLUMN

standpunten van het ‘Volksfront’ liet dat gesprek een grote indruk op ons na. Toch ging onze sympathie vooral uit naar het marxistische ‘Democratisch Volksfront’(F.D.P.L.P.) van Nayef Hawatmeh, die een rechtvaardige twee-staten oplossing voorstond en contact zocht met de Israëlische linkerzijde.

In Damascus vertelde een Palestijns militant ons dat het verzet een breed offensief voorbereidde dat enkele weken later zou losbreken en zich vooral zou concentreren op Jordanië, dat werd beschouwd als de zwakste militaire schakel van de betrokken Arabische landen. Wat bezielde hem om zo’n geheime informatie met ons te delen? We namen hem niet ernstig.

We keken ernaar uit om te vertrekken naar onze volgende etappe, de oasestad Palmyra, een antieke site die het beroemde Efeze (Turkije) en Pompei evenaarde. Na enkele uren rijden door de woestijn, waar kuddes dromedarissen en een enkele stand met watermeloenen enige afwisseling brachten, kwamen we er toe. De volgende dag bezochten we de archeologische site die een eindje buiten de stad lag. We waren de enigen die rondliepen in die eindeloze vlakte vol ruïnes, aan één kant gedomineerd door een 17de eeuws Ottomaans fort op een heuvel; aan de andere kant begrensd door de oasemuren waarachter een bos van palm- en vijgenbomen de monotomie van de woestijn doorbrak.Vooral de tempels van Bel en van Baal-Shamin, gebouwd in de 2de eeuw na Chr. evenals de indrukwekkende dubbele colonnade die de centrale weg door de stad afzoomt, opgetrokken in de 3de eeuw, maakten een sterke indruk. Stilaan vormde zich een beeld van een naar Grieks model geconcipiëerde stad met opmerkelijke Oosterse accenten die, uniek en exotisch als ze was, beelden opriep van oriëntalistische schilderijen. Palmyra werd in 19 na Chr. door Rome geannexeerd, niet alleen omdat het een rijk handelscentrum, gelegen op een kruispunt van caravaanroutes was, maar ook omwille van haar strategische betekenis: 200 km. verder stroomde de Eufraat, de natuurlijke grens met het Perzische rijk.

Zoals talloze inscripties getuigden bleek dat Aramees naast het officiële Latijn de voertaal

column

Een week later reden we naar Damascus, Midden-Oosterser dan Libanon, geen of amper toerisme, gastvrije mensen. Syrië werd toen geregeerd door de linkerzijde van de Baath-partij. De sterke man, Salah Jedid, trachtte een socialistische koers te varen, daarin geruggesteund door de Sovjet-Unie.

We bezochten de souks, de Umayyad moskee en het 12de eeuwse mausoleum van Saladin, die in 1187 de kruisvaarders versloeg en Palestina en Jeruzalem heroverde. Lessing voerde hem ten tonele in zijn toneelstuk 'Nathan der Weise'.

bleef. De Palmyresen bleven sterk hechten aan hun eigenheid zowel op cultureel als op religieus vlak.

Wie Palmyra bezoekt wordt onvermijdelijk geconfonteerd met het lot van de legendarische Zenobia, geboren rond 240, een vrouw met tomeloze ambities die vijf jaar aan de macht is geweest. Nadat haar man Odaynat, imperator van deze ‘Romeinse stad’ in 267 werd vermoord, regeerde zij in naam van haar minderjarige zoon en gedroeg zich alsof ze de koningin van Syrië was. Als een volwaardige heerser stichtte ze een stad aan de Eufraat die haar naam droeg, leidde een succesvolle veldtocht en veroverde in 270 Palestina en Egypte (ze beweerde dat ze een afstammelinge van Cleopatra was). Daarna richtte ze haar pijlen op Klein-Azië en ambieerde ze de macht met de Romeinse keizer Aurelianus te delen; zij eiste het Oosten van het Romeinse rijk op en was met haar leger op weg naar Rome om dat af te dwingen. In 272 begon Aurelianus een tegenoffensief en overwon Zenobia. Zij werd tijdens de gebruikelijke triomftocht geketend aan de bevolking getoond. Over haar verder lot bestaan sterk uiteenlopende versies. Haar leven werd, vooral na de ontdekking van de ruines van Palmyra, een inspiratiebron voor vele kunstenaars; het meest bekend is de cyclus die Tiepole rond 1725 schilderde..

Uitgerekend op het heetst van de dag wandelden we terug naar ons bescheiden ouderwets hotelletje in de stad. Een man met een kar getrokken door muilezels nodigde ons uit om mee terug te rijden. Hij sprak wat Engels en we vroegen hem wat hij deed. ‘Ik ben gevangene’, zei hij alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Uit Palmyra ontsnappen? Not done.

Lukt niet midden in de woestijn.

Enkele weken na onze terugreis werd het groot offensief van het Palestijns verzet (het geheim dat de Palestijn ons in Damascus toevertrouwde) door het Jordaanse leger de kop ingedrukt (de zogenaamde Zwarte September).

Nog datzelfde jaar werd de Syrische president, Salah Jedid, door een staatsgreep van Hafez al-Assad, vader van de huidige moordlustige president Bashar al-Assad, afgezet en in de gevangenis van Palmyra opgesloten.

Op 8 juli 1972 werd de schrijver en FPLPwoordvoerder Ghassan Kanafani met een plastiekbom door de Mossad vermoord.

2 9 COLUMN

De Libanese burgeroorlog brak uit in 1975 en zou pas in 1989 een einde nemen. In de vluchtelingenkampen Sabra en Chatila (dat laatste hadden we bezocht) werd op 14 en 15 september 1982 door de christelijke milities onder toeziend oog van het Israëlische leger een blinde moordpartij aangericht met meer dan 2000 en volgens sommige bronnen 3500 onschuldige doden. Jean Genêt bezocht Chatila drie dagen later als eerste Europeaan en schreef een aangrijpende getuigenis over de gruwelijke slachting in ‘Quatre heures à Chatila’.

In mei 2015 werd Palmyra veroverd door de jihadisten van IS. Ze vernietigden de tempel van Baal-Shamin en andere ‘uitingen van afgoderij’. In het Romeins theater onthoofdden ze, samen met een aantal andere burgers, Khaled Asaad, de conservator die al een halve eeuw waakte over de site. In maart 2016 werd de stad heroverd door het Syrische leger met de steun van de Russische luchtmacht . Dat werd mediatiek gevierd door een optreden van een Russisch symfonisch orkest in het Romeins theater. Op 11 december 2016 veroverde IS onverwacht ten tweede male de stad. Opnieuw begonnen grote vernielingen op de site, zoals het unieke Tetrapylon en de façade van het Romeins theater. Die destructie van een belangrijk werelderfgoed gaat tot vandaag verder en ontneemt het Syrische volk niet alleen zijn verleden maar ook zijn hoop op een toekomst.

DUURZAAM - NOODZAAK

Het gevoel van noodzaak is mij welbekend. De deadline van deze column bijvoorbeeld haalt mij uit mijn comfortabele pensioengerechtigde fauteuil, oei 't is weer zo ver.

In ijltempo dient zich echter een veel dwingender noodzaak aan. Iets wat ons allen aanbelangt. Er is niets meer pluis. Velen onder ons waren door een soort ‘rustige vastheid’ ingedommeld en worden nu ongerust. Er heeft zich een verschuiving voorgedaan. Nog geen aardbeving, maar de grond onder onze voeten voelt onzeker aan.

Als we ’s werelds zorgen opsommen, zien we met verbijstering hoe lang de lijst is. Nu de verkozen leider van het machtigste land ter wereld een volslagen showfiguur blijkt te zijn die vooral pronkt met zijn hoekige handtekening (meer haaienbeet dan hanenpoot) en alle informatie op een hoopje gooit als 'fake', volstaat één 'oei' niet meer. Maar, laten we het van de positieve kant bekijken.

In het kielzog van een sterke tegenstroom geraken we allen bewuster en alerter.

Duurzaamheid wordt noodzakelijk in onze noodlijdende wereld. Op alle gebied. Alleen bekruipt ons nu de wens dat deze president en zijn entourage vlug mogen verdwijnen.

Een overmaatse wereldbevolking zorgt voor één van de grootste problemen: hoe geraken al deze mensen gevoed? De wetenschappelijke wereld heeft zich toegespitst op genetisch gemanipuleerde organismen in de landbouw.

Grote bedrijven sponsoren het onderzoek en hebben zich meester gemaakt van de knowhow. Als puur geldgewin altijd aan de basis ligt van veranderingen, ook als deze ten goede zijn, zijn we toch slecht bezig.

In de veehouderij heeft winst altijd een grote rol gespeeld: te kleine behuizing van de

dieren, te vlug spenen, hormonen toedienen, voederomzet bevorderende antibiotica inspuiten…noem maar op. Niets was te gortig. Veearts Karel Van Noppen moest zijn hormonenjacht met de dood bekopen.

Herinneren we ons de dioxine crisis, een vetsmelter zag er zelfs geen graten in afgedraaide olie in zijn vetproductie voor dierlijk voedsel te mengen.

Sinds die crisis zijn er veranderingen ten goede gekomen. Ieder ingrediënt dient traceerbaar te zijn, daarvoor zijn strenge normen opgesteld. Ook de fruit- en groentetelers zouden onder strenge controle staan.

Zouden, want hoe zit dat met de controle?

Zijn we er ons van bewust hoe onze voeding wordt gekweekt en geteeld?

Ecologische landbouw doet aan bodemverbetering en vermijdt onveilige pesticiden.

Ondanks het feit dat de methode sterk onder vuur ligt, houdt ze al decennia stand en kent vele overtuigde liefhebbers. De grote vraag is en blijft echter of de biologische landbouw de ganse wereldbevolking kan voeden.

Landbouw is in deze tijd een zeer complexe aangelegenheid en voeding heeft grote invloed op de persoonlijke gezondheid. We zijn er graag mee bezig, maar vaak om de verkeerde redenen.

Toen een naast familielid in de spoed belandde met een levensbedreigend keel abces, fulmineerde de chirurg van dienst op de vleesindustrie en haar ongebreideld gebruik van antibiotica. Het werd de patiënt ten stelligste aangeraden de consumptie van runds- varkens- én kippenvlees gevoelig te 3 0 COLUMN

beperken. Ook koeienmelk en -kaas werden vervloekt. Ik geloofde mijn oren niet.

De antibiotica voor behandeling én preventie(!) van bacteriële infectieziekten bij dieren zijn vaak dezelfde als deze voor de mens. Ze worden geresorbeerd uit de darm en komen in het vlees terecht. Op de plaats van de inspuiting zelfs in relatief hoge concentraties ter hoogte van de inspuitplaats. Bij inspuiting in de uier bij melkvee, komt de antibiotica in de melk terecht. De vreemde stof wordt langzaam uit het organisme geëlimineerd. De toegelaten concentraties zijn onbeduidend, wordt beweerd… Waar komt de dreigende resistentie van bacteriën dan vandaan? Uitsluitend van het doktersvoorschrift en slecht gebruik?

Alvast niet volgens die chirurg. Nog geen jaar nadien belandde mijn familielid weer op de spoed met hetzelfde probleem. De toenmalige chirurg minimaliseerde het voorval, hoewel ook dan een onmiddellijke operatie vereist was. Laat me erbij vertellen dat er bij de patiënt niets afwijkends gevonden werd in zijn bloedwaarden. Behalve hoge ontstekingswaarden was alles normaal en zijn conditie als regelmatig sportbeoefenaar was opperbest. Dit als voorbeeld om aan te tonen dat ook de wetenschap in verwarring is en we tegenstrijdige signalen krijgen. Hoe voelen wij ons daar dan bij?

Een apotheker vertrouwde me toe dat dergelijke abcessen meer en meer voorkomen, ook bij kinderen.

Ik hoop jullie niet te hebben verontrust.

Oei Anita

VN Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen 2016-2030 Het August Vermeylenfonds onderschrijft en ondersteunt de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG) van de VN, die in werking traden op 1 januari 2016 en tegen 2030 moeten bereikt worden. De SDG’s werden voorafgegaan door de Millenniumdoelstellingen (MDG's). Een terugkerend onderwerp in beide ontwikkelingsdoelstellingen is armoede. Het doel van de Millenniumdoelstellingen was o.a. om het aantal personen van wie het inkomen lager is dan $1,25 per dag te halveren tussen 1990 en 2015.

In het kader van deze nieuwe doelstellingen willen wij als vereniging, samen met partners, meewerken aan een samenleving die niet alleen warm en solidair is, maar ook betrokken op haar gehele bevolking.

Een overzicht van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: SDG 1

Beëindig armoede overal en in al haar vormen SDG 2

Beëindig honger, bereik voedselzekerheid en verbeterde voeding en promoot duurzame landbouw SDG 3

Verzeker een goede gezondheid en promoot welvaart voor alle leeftijden SDG 4

Verzeker gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en bevorder levenslang leren voor iedereen SDG 5

Bereik gendergelijkheid en empowerment voor alle vrouwen en meisjes SDG 6

Verzeker toegang en duurzaam beheer van water en sanitatie voor iedereen SDG 7

Verzeker toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen SDG 8

Bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en productieve tewerkstelling en waardig werk voor iedereen SDG 9

Bouw veerkrachtige infrastructuur, bevorder inclusieve en duurzame industrialisering en stimuleer innovatie SDG 10

Dring ongelijkheid in en tussen landen terug SDG 11 - Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam SDG 12

Verzeker duurzame consumptie- en productiepatronen SDG 13

Neem dringend actie om de klimaatverandering en haar impact te bestrijden SDG 14

Behoud en maak duurzaam gebruik van de oceanen, de zeeën en de maritieme hulpbronnen SDG 15

Bescherm, herstel en bevorder het duurzaam gebruik van ecosystemen, beheer bossen duurzaam, bestrijd woestijnvorming en landdegradatie en draai het terug en roep het verlies aan biodiversiteit een halt toe SDG 16

Bevorder vreedzame en inclusieve samenlevingen met het oog op duurzame ontwikkeling, verzeker toegang tot justitie voor iedereen en creëer op alle niveaus doeltreffende, verantwoordelijke en open instellingen SDG 17

Versterk de implementatiemiddelen en revitaliseer het wereldwijd partnerschap voor duurzame ontwikkeling

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32