Medicall 10

Νέα έ

υ

ες για ενήλικ τ άνω των 50 ε

ών

ΘΩΡΑΚΙΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΔΙΕΙΣΔΥΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ

ξη εμβολίο νδει

Νέα ένδειξη εμβολίου PREVENAR 13: Το πρώτο και μοναδικό συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο για ενήλικες 50 ετών και άνω 1,2 ΣΥΝΤΕΤΜΗΜΕΝΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ PREVENAR 13 Πνευμονιοκοκκικός πολυσακχαριδικός ορότυπος 11, 31, 41, 51, 6A1, 6B1, 7F1, 9V1, 141, 18C1, 19A1, 19F1, 23F1 (1Συζευγμένος με την CRM197 πρωτεΐνη‑φορέα και προσροφημένος σε φωσφορικό αργίλιο) ΕΝΕΣΙΜΟ ΕΝΑΙΩΡΗΜΑ 0,5 ML/PF.SYR ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ: Ενεργητική ανοσοποίηση για την πρόληψη της διεισδυτικής νόσου, της πνευμονίας και της οξείας μέσης ωτίτιδας που προκαλούνται από το Streptococcus pneumoniae σε βρέφη και παιδιά ηλικίας από 6 εβδομάδων έως 5 ετών. Ενεργητική ανοσοποίηση για την πρόληψη της διεισδυτικής νόσου που προκαλείται από το Streptococcus pneumoniae, σε ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω. Η χρήση του Prevenar 13 πρέπει να καθορίζεται με βάση τις επίσημες συστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της διεισδυτικής νόσου στις διάφορες ηλικιακές ομάδες, όπως και τη διακύμανση στην επιδημιολογία των οροτύπων στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές. ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ: Υπερευαισθησία στις δραστικές ουσίες ή σε κάποιο από τα έκδοχα ή στη διφθεριτική ανατοξίνη. Όπως και με τα άλλα εμβόλια, η χορήγηση του Prevenar 13 θα πρέπει να αναβάλλεται σε άτομα που υποφέρουν από οξεία, σοβαρή εμπύρετη νόσο. Ωστόσο, η παρουσία μίας ελάσσονος λοίμωξης, όπως ένα κρυολόγημα, δεν θα πρέπει να οδηγεί σε αναβολή του εμβολιασμού. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ: Το Prevenar 13 δεν πρέπει να χορηγείται ενδαγγειακά. Όπως με όλα τα ενέσιμα εμβόλια, πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμη η κατάλληλη ιατρική θεραπεία και επίβλεψη κατά τη σπάνια περίπτωση ενός αναφυλακτικού επεισοδίου μετά από τη χορήγηση του εμβολίου. Αυτό το εμβόλιο δεν πρέπει να χορηγείται ως μία ενδομυϊκή ένεση σε βρέφη ή παιδιά με θρομβοπενία ή άλλη διαταραχή της πήξης του αίματος που μπορεί να συνιστά αντένδειξη για ενδομυϊκή ένεση, όμως μπορεί να χορηγείται υποδορίως εάν το δυνητικό όφελος αντισταθμίζει ξεκάθαρα τον κίνδυνο της χορήγησης. Το Prevenar 13 θα προστατεύει μόνο από τους οροτύπους του Streptococcus pneumoniae που περιέχονται στο εμβόλιο, και δε θα προστατεύει από άλλους μικροοργανισμούς που προκαλούν διεισδυτική νόσο, πνευμονία, ή μέση ωτίτιδα. Όπως με κάθε εμβόλιο, το Prevenar 13 ενδέχεται να μην προστατεύει από την πνευμονιοκοκκική νόσο όλα τα άτομα στα οποία χορηγείται. Άτομα με διαταραχή στην ανοσολογική απόκριση, είτε οφειλόμενη σε χρήση ανοσοκατασταλτικής θεραπείας, γενετική ανωμαλία, λοίμωξη από HIV, ή άλλες αιτίες, μπορεί να έχουν μειωμένη αντισωματική απάντηση στην ενεργητική ανοσοποίηση. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία ασφάλειας και ανοσογονικότητας για το Prevenar 13 σε άτομα ειδικών ανοσοκατεσταλμένων ομάδων (π.χ. με συγγενή ή επίκτητη δυσλειτουργία του σπληνός, με μόλυνση με τον ιό HIV, με κακοήθειες, με μεταμόσχευση αρχεγόνων αιμοποιητικών κυττάρων, με νεφρωσικό σύνδρομο) και ο εμβολιασμός θα πρέπει να αξιολογείται ανά ασθενή. Βρέφη και παιδιά ηλικίας 6 εβδομάδων έως 5 ετών Σε κλινικές μελέτες, το Prevenar 13 προκάλεσε μία ανοσολογική ανταπόκριση σε όλους τους 13 οροτύπους που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Η ανοσολογική απόκριση για τον ορότυπο 3 μετά την αναμνηστική δόση δεν ήταν αυξημένη πάνω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν μετά την αρχική σειρά εμβολιασμού σε βρέφη˙ η κλινική συσχέτιση αυτής της παρατηρήσης σχετικά με την πρόκληση ανοσοποιητικής μνήμης έναντι του οροτύπου 3 είναι άγνωστη. Τα ποσοστά των συμμετεχόντων που ανταποκρίθηκαν με επαρκή επαγωγή λειτουργικών αντισωμάτων (τίτλοι OPA ≥ 1:8) στους ορότυπους 1, 3 και 5 ήταν υψηλά. Ωστόσο, οι γεωμετρικοί μέσοι τίτλοι των λειτουργικών αντισωμάτων (OPA) ήταν χαμηλότεροι έναντι κάθε ενός από τους υπόλοιπους πρόσθετους ορότυπους του εμβολίου η κλινική συσχέτιση αυτής της παρατήρησης σχετικά με την προστατευτική δραστικότητα είναι άγνωστη. Περιορισμένα στοιχεία έχουν δείξει ότι το Prevenar 7‑δύναμο (σειρά αρχικής ανοσοποίησης τριών δόσεων) επάγει αποδεκτή ανοσολογική απάντηση σε βρέφη με δρεπανο‑ κυτταρική νόσο με ένα προφίλ ασφάλειας παρόμοιο με εκείνο που παρατηρήθηκε σε ομάδες μη υψηλού κινδύνου. Παιδιά νεότερα των 2 ετών πρέπει να λάβουν το κατάλληλο για την ηλικία τους σχήμα εμβολιασμού με Prevenar 13. Η χρήση του συζευγμένου πνευμονιοκοκκικού εμβολίου δεν αντικαθιστά τη χρήση του 23‑δύναμου πολυσακχαριδικού πνευμονιοκοκκικού εμβολίου σε παιδιά ηλικίας ≥ 2 ετών με καταστάσεις που τα προδιαθέτουν σε αυξημένο κίνδυνο διεισδυτικής νόσου οφειλόμενης σε Streptococcus pneumoniae (όπως δρεπανοκυτταρική νόσο, ασπληνία, λοίμωξη με HIV, χρόνια νοσήματα ή ανοσοκαταστολή). Οποτεδήποτε συστήνεται, παιδιά σε κίνδυνο ηλικίας ≥ 24 μηνών που έχουν ανοσοποιηθεί αρχικά με Prevenar 13, θα πρέπει να λαμβάνουν 23‑δύναμο πολυσακχαριδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο. Το διάστημα μεταξύ του 13‑δύναμου συζευγμένου πνευμονιοκοκκικού εμβολίου (Prevenar 13) και του 23‑δύναμου πολυσακχαριδικού πνευμονιοκοκκικού εμβολίου δεν πρέπει να είναι μικρότερο των 8 εβδομάδων. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία που να αποδεικνύουν αν η χορήγηση του 23‑δύναμου πνευμονιοκοκκικού πολυσακχαριδικού εμβολίου σε παιδιά που δεν είχαν ή είχαν ανοσοποιηθεί στο παρελθόν με Prevenar 13, μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απάντηση σε επόμενες δόσεις του Prevenar 13. Κατά τη χορήγηση της αρχικής σειράς ανοσοσοποίησης σε ιδιαιτέρως πρόωρα βρέφη (διάρκεια κύησης ≤ 28 εβδομάδες), θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο πιθανός κίνδυνος άπνοιας και η ανάγκη παρακολούθησης της αναπνευστικής λειτουργίας για 48‑72 ώρες, ιδιαίτερα για τα βρέφη με προηγούμενο ιστορικό αναπνευστικής ανωριμότητας. Δεδομένου ότι το όφελος του εμβολιασμού σε αυτή την ομάδα βρεφών είναι υψηλό, ο εμβολιασμός δε θα πρέπει να αναστέλλεται ή να καθυστερεί. Για οροτύπους του εμβολίου, η προστασία έναντι της μέσης ωτίτιδας αναμένεται να είναι μικρότερη από την προστασία έναντι της διεισδυτικής νόσου. Επειδή η μέση ωτίτιδα προκαλείται από πολλούς μικροοργανισμούς εκτός των πνευμονιοκοκκικών οροτύπων που περιέχονται στο εμβόλιο, η προστασία από κάθε μέση ωτίτιδα αναμένεται να είναι μικρή. Η αντιπυρετική θεραπεία πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τις τοπικές κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας για τα παιδιά με διαταραχές με σπασμούς ή με ιστορικό πυρετικών σπασμών και για όλα τα παιδιά που παίρνουν Prevenar 13 ταυτόχρονα με εμβόλια που περιέχουν ολόκληρα κύτταρα κοκκύτη. ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ: Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις που αναφέρθηκαν σε κλινικές μελέτες ή από την εμπειρία μετά την κυκλοφορία του φαρμάκου για όλες τις ομάδες ηλικιών, αναγράφονται σε αυτή την παράγραφο ανά κατηγορία οργανικού συστήματος σε φθίνουσα σειρά συχνότητας και σοβαρότητας. Η συχνότητα καθορίζεται ως εξής: πολύ συχνές (≥1/10), συχνές (≥1/100 έως < 1/10), όχι συχνές (≥1/1.000 έως <1/100), σπάνιες (≥1/10.000 έως <1/1.000), πολύ σπάνιες (≤1/10.000), μη γνωστές (δεν μπορούν να εκτιμηθούν με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα). Βρέφη και παιδιά ηλικίας 6 εβδομάδων έως 5 ετών Η ασφάλεια του εμβολίου αξιολογήθηκε σε ελεγχόμενες κλινικές μελέτες όπου 14.267 δόσεις χορηγήθηκαν σε 4.429 υγιή βρέφη από την ηλικία των 6 εβδομάδων στον πρώτο εμβολιασμό και ηλικίας 11‑16 μηνών στην αναμνηστική δόση. Σε όλες τις μελέτες σε βρέφη, το Prevenar 13 συγχορηγήθηκε με καθιερωμένα παιδιατρικά εμβόλια. Επίσης αξιολογήθηκε η ασφάλεια σε 354 προηγουμένως μη εμβολιασμένα παιδιά (ηλικίας από 7 μηνών έως 5 χρονών). Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες αντιδράσεις που αναφέρθηκαν ήταν αντιδράσεις στο σημείο εμβολιασμού, πυρετός, ευερεθιστότητα, μειωμένη όρεξη, και αυξημένος και/ή μειωμένος ύπνος. Μία αύξηση των αντιδράσεων στο σημείο εμβολιασμού αναφέρθηκε σε παιδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 12 μηνών συγκρινόμενα με τα ποσοστά που παρατηρήθηκαν σε βρέφη κατά τη διάρκεια της αρχικής σειράς ανοσοποίησης με Prevenar 13. Ανεπιθύμητες αντιδράσεις από κλινικές μελέτες: Σε κλινικές μελέτες, το προφίλ ασφαλείας του Prevenar 13 ήταν παρόμοιο με αυτό του Prevenar. Οι ακόλουθες συχνότητες βασίζονται στις ανεπιθύμητες αντιδράσεις που αξιολογήθηκαν ως σχετιζόμενες με τον εμβολιασμό στις κλινικές μελέτες του Prevenar 13: Πολύ συχνές: Μειωμένη όρεξη, πυρεξία, ευερεθιστότητα, κάθε ερύθημα στο σημείο εμβολιασμού, σκλήρυνση/πρήξιμο ή πόνος/ευαισθησία, υπνηλία, μειωμένη ποιότητα ύπνου, ερύθημα στο σημείο εμβολιασμού ή σκλήρυνση/πρήξιμο 2,5 cm‑7,0 cm (μετά την αναμνηστική δόση και σε μεγαλύτερα παιδιά [ηλικίας 2‑5 ετών]). Συχνές: Πυρεξία > 39°C, δυσκολία στην κίνηση στο σημείο εμβολιασμού (λόγω πόνου), ερύθημα στο σημείο εμβολιασμού ή σκλήρυνση/πρήξιμο 2,5 cm‑7,0 cm (μετά τη βρεφική σειρά ανοσοποίησης). Όχι συχνές: Έμετος, διάρροια, ερύθημα στο σημείο εμβολιασμού, σκλήρυνση/πρήξιμο > 7,0 cm, κλάμα. Σπάνιες: Αντιδράσεις υπερευαισθησίας συμπεριλαμβανομένου οιδήματος προσώπου, δύσπνοιας, βρογχόσπασμου, σπασμοί (συμπεριλαμβανομένων πυρετικών σπασμών), υποτονικό‑υποαντιδραστικό επεισόδιο, εξάνθημα, κνίδωση ή κνιδωτικό εξάνθημα. Ανεπιθύμητες αντιδράσεις του Prevenar 13 που βασίζονται στην εμπειρία μετά την κυκλοφορία: Παρότι οι ακόλουθες ανεπιθύμητες αντιδράσεις του φαρμάκου δεν παρατηρήθηκαν στις κλινικές μελέτες του Prevenar 13 σε βρέφη και παιδιά,, θεωρούνται ως ανεπιθύμητες ενέργειες του Prevenar 13 καθώς αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια της εμπειρίας μετά την κυκλοφορία. Καθώς οι αντιδράσεις αυτές προήλθαν από αυθόρμητες αναφορές, οι συχνότητες δε μπορούσαν να καθοριστούν και ως εκ τούτου θεωρούνται ως μη γνωστές. Αναφυλακτική/αναφυλακτοειδής αντίδραση περιλαμβανομένης της καταπληξίας, αγγειοοίδημα, κνίδωση στο σημείο εμβολιασμού, δερματίτιδα στο σημείο εμβολιασμού, κνησμός στο σημείο εμβολιασμού, έξαψη. Λεμφαδενοπάθεια (εντοπίζεται στην περιοχή του σημείου εμβολιασμού), πολύμορφο ερύθημα. Πρόσθετες πληροφορίες σε ειδικούς πληθυσμούς: Άπνοια σε ιδιαιτέρως πρόωρα βρέφη (διάρκεια κύησης ≤ 28 εβδομάδες). Ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω Η ασφάλεια εκτιμήθηκε σε 6 κλινικές μελέτες που συμπεριελάμβαναν 6.198 ενήλικες ηλικίας από 50 έως 95 ετών. Το Prevenar 13 χορηγήθηκε σε 5.667 ενήλικες; 2.616 (46,2 %) ηλικίας 50 έως 64 ετών, και 3.051 (53,8 %) ηλικίας 65 ετών και άνω. Από αυτούς που έλαβαν Prevenar 13 1.916 ενήλικες είχαν προηγουμένως εμβολιασθεί με το 23‑δύναμο πολυσακχαριδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο τουλάχιστον 3 χρόνια πριν τη μελέτη εμβολιασμού, και 3.751 ήταν ανεμβολίαστοι με το 23‑δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο. Άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών ανέφεραν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τους νεότερους ενήλικες, ανεξάρτητα από προηγούμενη κατάσταση εμβολιασμού για πνευμονιόκοκκο. Συνολικά, οι κατηγορίες συχνό‑ τητας ήταν παρόμοιες για τις δύο ομάδες ηλικιών. Ανεπιθύμητες αντιδράσεις από κλινικές μελέτες Τοπικές αντιδράσεις και συστηματικά συμβάματα καταγράφηκαν καθημερινά για 14 ημέρες μετά από κάθες εμβολιασμό σε όλες τις κλινικές μελέτες. Οι ακόλουθες συχνότητες βασίζονται στις ανεπιθύμητες αντιδράσεις που αξιολογήθηκαν ως σχετιζόμενες με τον εμβολιασμό στις κλινικές μελέτες του Prevenar 13 σε ενήλικες: Πολύ συχνές: Μειωμένη όρεξη, κεφαλαγίες, διάρροια, εξάνθημα, ρίγη, κόπωση, ερύθημα στο σημείο εμβολιασμού, σκλήρυνση/πρήξιμο στο σημείο εμβολιασμού, άλγος/ευαισθησία στο σημείο εμβολιασμού, περιορισμός της κίνησης του βραχίονα, αρθραλγία, μυαλγία. Συχνές: Έμετος. Πυρεξία. Όχι συχνές: Ναυτία, αντίδραση υπερευαισθησίας περιλαμβανομένου οιδήματος προσώπου, δύσπνοιας, βρογχόσπασμου, λεμφαδενοπάθεια εντοπισμένη στην περιοχή του σημείου εμβολιασμού. Συνολικά, δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στις συχνότητες των ανεπιθύμητων ενεργειών όταν το Prevenar 13 χορηγήθηκε σε ενήλικες που είχαν προηγουμένως εμβολιασθεί με το πολυσακχαριδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο. Μεγαλύτερη συχνότητα σε ορισμένες αναμενόμενες συστηματικές αντιδράσεις παρα‑ τηρήθηκε όταν το Prevenar 13 χορηγήθηκε ταυτόχρονα με το τριδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο κατά της γρίπης (TIV) συγκριτικά με τη χορήγηση TIV μόνο (κεφαλαλγία, ρίγη, εξάνθημα, μειωμένη όρεξη, αρθραλγία και μυαλγία) ή με τη χορήγηση Prevenar 13 μόνο (κεφαλαλγία, κόπωση, ρίγη, μειωμένη όρεξη και αρθραλγία). ΚΑΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Wyeth Lederle Vaccines S.A., Rue Pleainlaan 17 Boulevard de la Plaine, 1050 Brussels‑ Bruxelles,, Βέλγιο. ΤΟΠΙΚΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ: Pfizer Hellas A.E., Λ. Μεσογείων 243, 154 51 Ν. Ψυχικό, Τηλ.: 2106785800. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: EU/1/09/590/002 ‑ 1 προγεμισμένη σύριγγα × 0,5 ml + χωριστή βελόνα). ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ / ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ: 09/12/2009. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩ‑ ΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: 03‑2012. ΛΙΑΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ: Λ.Τ.: 65,67 €, Ν.Τ.: 40,52 € ΜΕ ΑΠΛΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΗ. ΓΙΑ ΠΛΗΡΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΚΑΛΕΙΣΘΕ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ.

1. Prevenar13, Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος, Απρίλιος 2012 2. Synflorix, Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος. Available at: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR_‑_Product_Information/human/000973/WC500054346.pdf (last accessed 8 Nov 2011)

www.prevenar13.gr Pfizer Hellas Α.Ε. Λ. Μεσογείων 243, 154 51 Ν. Ψυχικό, Τηλ. 210 6785800 Pfizer Hellas Cyprus Branch, Διγενή Ακρίτα 57, 1070, Λευκωσία, Τηλ. 00357 22817690

PRE‑04‑MAY12

Το Prevenar 13 δεν προσφέρει 100% προστασία έναντι των οροτύπων που περιλαμβάνει ούτε προστατεύει έναντι οροτύπων που δεν περιλαμβάνονται σε αυτό.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Ι ο ύ ν ι ος

{ Editor’s Note }

2 0 1 2

www.medicall.gr ΕΚΔOΤΗΣ

Βασ. Όλγας 15, 546 40 Θεσ/νίκη Tηλ. : 2310 836 403 q-me@otenet.gr ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Αναστασία Τσοχανταρίδου AΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ

Ελένη Κιουμή ΥΠΕΥΘΥΝOΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

Δρ. Ιωάννης Κιουμής Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ

Βαλεντίνη Παπαγεωργίου Σοφία Ξενοκράτη CREATIVE DIRECTOR

Χρήστος Σιδηρόπουλος Elevate

ΕΜΠOΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ

Πέννη Τζάκη - Νικολαΐδου ΝOΜΙΚOΣ ΣΥΜΒOΥΛOΣ

Λίλα Συροπούλου

Αγαπητοί αναγνώστες, Σας καλωσορίζω στο νέο τεύχος του MedicAll! Είναι γεγονός ότι ο χώρος της Υγείας βάλλεται από πολλές πλευρές και προς το παρόν δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης σημασίας σοβαρά θέματα που τον κλυδωνίζουν. Η αβεβαιότητα και οι δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον της χώρας έχουν οδηγήσει σε τέλμα και τις όποιες εξελίξεις αφορούν στην οργάνωση, χρηματοδότηση και ορθή λειτουργία νοσοκομείων και ταμείων. Τα προβλήματα διογκώνονται, αλλά προς το παρόν δε διαφαίνονται λύσεις στον ορίζοντα, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τόσο το μέλλον του χώρου, όσο και την υγεία χιλιάδων ασθενών. Μέσα σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, επιλέγουμε να συνεχίσουμε το έργο μας και να συμβάλλουμε στην ενημέρωση και την επικοινωνία της ιατρικής κοινότητας. Για ακόμα μία φορά σας καλούμε να συμμετέχετε και εσείς στο MedicAll με άρθρα, παρατηρήσεις, σχόλια και ότι άλλο κρίνετε σκόπιμο, με στόχο πάντα την ενημέρωση και αξιόπιστη πληροφόρηση των επαγγελματιών του χώρου για τα νέα δεδομένα σε όλες τις ειδικότητες. Ευχαριστούμε θερμά όλους τους συνεργάτες και τους συγγραφείς που συνεχίζουν να μας στηρίζουν. Καλή ανάγνωση!

ΒΙΒΛΙOΔΕΣΙΑ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ «ΦΙΛΙΠΠOΣ» ΕΚΔOΤΙΚΗ ΒOΡΕΙOΥ ΕΛΛΑΔOΣ Α.Ε.

Με εκτίμηση

ISSN 1791-9282

Εκδότρια anastasiatso@gmail.com

Αναστασία Τσοχανταρίδου

4

Novartis (Hellas) A.Ε.Β.Ε. Τ.Θ.52001, 144 10 Μεταμόρφωση, Τηλ.: 210 28 11 712 www.novartis.gr

Γραφείο Θεσσαλονίκης 12ο χλμ. Θεσσαλονίκης - Ν. Μουδανιών 570 01 Θέρμη τηλ.: 2310 424 039

ΦΑ Ρ Μ Α ΚΟ Ε Π Α Γ Ρ Υ Π Ν Η Σ Η : 2 1 0 2 8 2 8 8 1 2

10290-SEP/2011/CUB/AD/8

editorial Αγαπητοί συνάδελφοι,

Tο θέμα που θα ήθελα να θίξω σήμερα δεν επιλέχθηκε απλά και μόνο επειδή θα ήθελα (ίσως όπως και σεις…) να ξεφύγω για λίγο από τον πυρετό της μακράς και χαοτικής προεκλογικής περιόδου ή από το τέλμα της εθνικής κατάθλιψης. Μου φαίνεται τραγικό να προσπεράσω αδιάφορα από την τελευταία ημέρα του Μαΐου όπου με αφετηρία τη σχετική απόφαση του Παγκόσμιου Oργανισμού Υγείας το 1988 ο κόσμος όλος –με επικεφαλής τους γιατρούς κάθε ειδικότηταςπροσπαθεί να διαδώσει το μήνυμα της ανάγκης διακοπής του καπνίσματος. Ήταν το έτος 1492 που ο Χριστόφορος Κολόμβος σημείωσε πως οι ιθαγενείς Αμερικανοί του πρόσφεραν φύλλα καπνού ως δώρο για την άφιξή του στο Νέο Κόσμο. Από τη χρονιά αυτή ξεκινά η διασπορά της καπνιστικής συνήθειας που πέτυχε ταχύτατα τόσο τεράστια αποδοχή ώστε κατά το 16ο αιώνα τα ξερά φύλλα καπνού αποτέλεσαν ιστορικά τα πρώτα «χαρτονομίσματα». Η καταξίωση του καπνίσματος ως «προσωπικού καταφυγίου» ήταν απίστευτα μεγάλη στους νέους ανθρώπους και ιδιαίτερα σε συνθήκες δυσκολιών και έντασης. Σημειώστε ότι στα 1944 το 75% των παραγόμενων τσιγάρων καταναλώνονταν από τους στρατιώτες του Παγκόσμιου Πολέμου! Στη συνέχεια, η διαφήμιση του καπνίσματος από τις εταιρίες παραγωγής τσιγάρων το επέβαλε ως μέσο έκφρασης μιας glamour προσωπικότητας. Κανένα μέρος της υδρογείου δεν κατάφερε να αντισταθεί στα «θέλγητρα» της καπνιστικής συνήθειας. Σήμερα η μεγάλη και ανερχόμενη οικονομική δύναμη, η Κίνα, καταναλώνει περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας παραγωγής τσιγάρων. Βέβαια οι εταιρίες καπνού καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια να ανταποκριθούν στη ζήτηση, παράγοντας 5.5-6 τρισεκατομμύρια τσιγάρα ετησίως, δηλαδή αρκετά ώστε να αντιστοιχούν 1000 για κάθε άνθρωπο του πλανήτη, αδιάφορα από φύλλο και ηλικία! Το αποτέλεσμα όλων αυτών το δείχνουν αμείλικτα οι αριθμοί. Το κάπνισμα, πέρα από την τεράστια οικονομική αιμορραγία των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε δαπάνες υγείας, προκαλεί: • τον θάνατο 3.5- 5 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο • το 25% των θανάτων από καρδιοπάθεια • το 83% των θανάτων από χρόνια βρογχίτιδα και πνευμονικό εμφύσημα • το 90% των περιφερειακών αγγειακών νόσων που οδηγούν σε ακρωτηριασμό • το 82% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. Όμως…

6

…Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί περίεργο που ακόμη και οι επαγγελματίες του χώρου της υγείας συνήθως περιορίζουν την αναφορά τους στις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος στον καρκίνο του πνεύμονα. Η αλήθεια είναι ότι η αυτή η ιδιαίτερα θανατηφόρα νεοπλασία αποτελεί μόλις το 1% των ασθενειών που αποδίδονται στο κάπνισμα! Ενδεικτικά και μόνο θα πρέπει να προσθέσω ότι οι καπνιστές υπόκεινται σε: • αυξημένη συχνότητα νεοπλασιών του ήπατος, του παχέως εντέρου, του τραχήλου της μήτρας, του παγκρέατος και του ουροποιητικού, ιδίως στις γυναίκες. Επίσης αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στη στοματοφαρυγγική κοιλότητα και τον λάρυγγα • αυξημένη θνητότητα από φυματίωση • αυξημένη συχνότητα προσβολής από καταρράκτη, ρευματοειδή αρθρίτιδα, σεξουαλική ανικανότητα, στειρότητα, βρογχοκήλη • μειωμένη ικανότητα επούλωσης των τραυμάτων, πρόωρη εμφάνιση δερματικών ρυτίδων και λεύκανσης των τριχών • διπλασιασμό του κινδύνου εμφάνισης άνοιας και νόσου Alzheimer • αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης πεπτικού έλκους και γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης • μειωμένη ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου και αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης διαταραχών συμπεριφοράς στα παιδιά των καπνιστριών εγκύων Συνολικά, οι άνδρες και γυναίκες καπνιστές χάνουν κατά μέσο όρο 13.2 και 14.5 χρόνια από τη ζωή τους. Αξίζει αυτή η θυσία; Τι προσφέρει η καπνιστική συνήθεια έναντι αυτού του φοβερού αντιτίμου; Η ερώτηση αυτή θα πρέπει να τεθεί σε κάθε καπνιστή. Oι απαντήσεις τους μπορεί να αποτελέσουν την αφετηρία μιας εξατομικευμένης στρατηγικής στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος Υ.Γ. Δεν μπορώ να αποφύγω ένα σύντομο σχολιασμό των δηλώσεων της κυρίας Christine Lagarde σχετικά με την αποστροφή της για τους Έλληνες που βρίσκονται –λέει- σε προκλητικά καλύτερη μοίρα σε σχέση με τα παιδιά της κεντρικής Αφρικής. Ασφαλώς δεν περιμένω να διαβάσει το σχόλιο μου. Ακόμη περισσότερο, δεν γνωρίζω κανένα απόφθεγμα των κατοίκων του Νίγηρα. Γνωρίζω όμως ένα αρχαίο Ελληνικό που βρίσκω να της ταιριάζει: «Oία η μορφή, τοιάδε και η ψυχή» Αυτά…

Με συναδελφικούς χαιρετισμούς,

Ιωάννης Π. Κιουμής Επίκουρος Καθηγητής Πνευμονολογίας – Λοιμωξιολογίας Α.Π.Θ. Υπεύθυνος Ιατρικής Ύλης MedicAll

7

Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος – Διαβητολόγος Δ/ντής Παθολογικού Τμήματος και Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Π.Ν. «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙOΥ»

Διαβητικό Πόδι Oρισμός - Επιδημιολογία - Παθογένεια Είναι γνωστό σε όλους πως ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι χρόνια κατάσταση. Αντιμετωπίζεται θεραπευτικά με πλειάδα φαρμάκων και προσαρμογή του τρόπου ζωής. Ωστόσο η χρόνια υπεργλυκαιμία δημιουργεί τις λεγόμενες χρόνιες επιπλοκές του Διαβήτη σε ποσοστό 30% περίπου των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη που αφορούν α) τα μάτια (αμφιβληστροειδοπάθεια), β) τους νεφρούς (νεφροπάθεια) και γ) τα νεύρα (νευροπάθεια). Οι παθήσεις των ποδιών των διαβητικών ασθενών αποτελούν την κύρια αιτία ακρωτηριασμών στον διαβητικό πληθυσμό. Η επιπλοκή αυτή θεωρείται πολύ επιβαρυντική για όλα τα συστήματα υγείας και πολύ περισσότερο για τα άτομα με Διαβήτη. Οι παθήσεις του Διαβητικού Ποδιού απορροφούν το μεγαλύτερο ποσοστό των οικονομικών πόρων που διατίθενται για το Σακχαρώδη Διαβήτη. Αρκεί να αναφερθεί ότι η κυριότερη αιτία νοσηλείας σε νοσοκομεία και εμφάνισης αναπηρίας στον διαβητικό πληθυσμό στα άτομα με Διαβήτη είναι οι παθήσεις που περιλαμβάνονται στον όρο «Διαβητικό Πόδι».

8

χρήση θερμαντικών σωμάτων για τα κάτω άκρα κλπ, δεν εμφανίζεται πληγή στα πόδια των διαβητικών ασθενών. Η παρατήρηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία εάν σχεδιάσουμε μέτρα πρόληψης παθήσεων διαβητικού ποδιού σε άτομα με ήδη εγκατεστημένη νευροπάθεια η εμφανή περιφερική αγγειακή νόσο. Oι επιπλοκές που αναφέρθηκαν δεν υποστρέφονται στην συνήθη πρακτική, εκτός αν είναι δυνατή π.χ. η αποκατάσταση της αιματικής ροής στο πόδι με χειρουργικές παρεμβάσεις (σε σπάνιες περιπτώσεις), οπότε η σχολαστική αποφυγή κάθε είδους τραυματισμού αποτελεί την μοναδική δυνατότητα πρόληψης ελκών και συνεπώς και των ακρωτηριασμών των κάτω άκρων. Υπάρχουν αρκετές αναφορές στην βιβλιογραφία ότι χώρες όπου εφαρμόσθηκαν προγράμματα πρόληψης με την έννοια που ήδη αναφέρθηκε, μείωσαν την συχνότητα ακρωτηριασμών κατά 50%. Αυτό συνέβη ανεξάρτητα από την μείωση ή όχι του αριθμού των ατόμων σε κίνδυνο δηλ όσων έχουν νευροπάθεια η περιφερική αγγειακή νόσο.

O Elliot Joslin, Αμερικανός Διαβητολόγος πρωτοπόρος στη θεραπευτική αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη, είχε σημειώσει πως «η διαβητική γάγγραινα δεν είναι κάτι που στέλνεται από τον ουρανό, αλλά βλάβη που δημιουργείται στη γη». 5 Η παρατήρηση αυτή που διατυπώθηκε πριν από 80 περίπου χρόνια δείχνει πως το διαβητικό έλκος δεν είναι μια επιπλοκή αναπόφευκτη αλλά εμφανίζεται ως μια συνέπεια της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων στο πόδι των διαβητικών ασθενών.

Oι παράγοντες που συντελούν απλά στην εμφάνιση διαβητικού έλκους είναι η περιφερική αγγειακή νόσος, η αισθητικοκινητική νευροπάθεια και η νευροπάθεια του περιφερικού αυτόνομου συστήματος. Oι τραυματισμοί αποτελούν «εκλυτικό» παράγοντα εμφάνισης έλκους σε άτομα κυρίως με νευροπάθεια και περιφερική αγγειοπάθεια. Αναλυτικότερα στη διαβητική νευροπάθεια έχει χαθεί η προστατευτική αίσθηση του πόνου, του θερμού-ψυχρού, της πίεσης κλπ. που έχουν όλοι οι άνθρωποι. Κάποιος τραυματισμός η έγκαυμα δεν γίνεται έγκαιρα

Η Διεθνής ομάδα εργασίας για το «Διαβητικό Πόδι» ορίζει ότι ο όρος «Διαβητικό Πόδι» περιλαμβάνει βλάβες (εξέλκωση ή γάγγραινα) που βρίσκονται κάτω από την ποδοκνημική άρθρωση και μπορεί να εκτείνονται σε βάθος μέχρι και τους εν τω βάθει ιστούς (μύες ή οστά). Η βλάβη αυτή συμβαίνει σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη ανεξάρτητα από τη διάρκεια της νόσου (Σακχαρώδης Διαβήτης). 1 Υπολογίζεται ότι 15% των ατόμων με Διαβήτη θα εμφανίσουν έλκος στο πόδι κατά τη διάρκεια της ζωής τους. 2 Αυτό που πρέπει να ανησυχεί την ιατρική κοινότητα και τους φορείς της πολιτείας είναι η διαπίστωση ότι σε ποσοστό 80% των ακρωτηριασμών προηγείται έλκος. 3 Στον ελληνικό χώρο τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη υπολογίζονται σε 800.000 – 1.000.000. Η εμφάνιση ελκών υπολογίζεται σε ποσοστό 4,75%. 4 Δηλαδή περίπου 40.000 – 50.000 άτομα στον ελλαδικό χώρο βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Oι ακρωτηριασμοί στον ελληνικό χώρο υπολογίσθηκαν ότι ανέρχονται σε 3,9 / 1.000 άτομα με Διαβήτη / ανά έτος (στοιχεία από την δεκαετία 1990 - 1999). Περίπου 3.000 ακρωτηριασμοί διαβητικών ασθενών συμβαίνουν κατ’ έτος στην Ελλάδα. Το μέγεθος του ακρωτηριασμού ποικίλλει (από απώλεια ενός δακτύλου έως και απώλεια του μέλους άνω ή κάτω της κατά γόνυ αρθρώσεως). Στοιχεία από την International Diabetes Federation (Διεθνής Oμοσπονδία για το Σακχαρώδη Διαβήτη) αναφέρουν ότι κάθε έτος 1.000.000 άτομα με Διαβήτη υφίστανται ακρωτηριασμό (παγκόσμια). Ας σημειώσουμε και να κρατήσουμε την επικρατούσα σήμερα άποψη στον διεθνή χώρο ότι η εξέλκωση δεν εμφανίζεται αυτόματα. Υπάρχουν αιτιολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με τον Διαβήτη και οδηγούν στην προδιάθεση για την εμφάνιση αυτής της βλάβης. Αν όμως δεν συμβάλλουν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες που έχουν σχέση με τις συνθήκες διαβίωσης στην καθημερινότητα και εξαρτώνται από περιβαλλοντικές επιδράσεις π.χ. τραυματισμοί από ακατάλληλα υποδήματα, 9

αντιληπτοί και εξελίσσεται η κατάσταση σε δημιουργία τραύματος και πληγής στα πόδια. Η πληγή αυτή φλεγμαίνει αν δεν γίνει έγκαιρα αντιληπτή. Η κύρια αιτία για την φλεγμονή είναι η είσοδος μικροβίων δια μέσου της μικρής έστω σχισμής του δέρματος. Εάν η εξέλκωση αυτή δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα επεκτείνεται η φλεγμονή στους ιστούς του σκέλους που βρίσκονται βαθύτερα (μύες κλπ.). Η επέκταση της φλεγμονής στα κόκκαλα (οστεομυελίτιδα) δημιουργεί πολλά προβλήματα στη θεραπευτική αντιμετώπιση και χρειάζεται χειρουργική παρέμβαση.

Εάν η φλεγμονή δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα μπορεί να καταλήξει σε ακρωτηριασμό του σκέλους. Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει πως σε ποσοστό 85% των ακρωτηριασμών (μη τραυματικών) στα διαβητικά άτομα προηγείται έλκος στα κάτω άκρα. Υπολογίζεται πως κάθε 30 δευτερόλεπτα χάνεται ένα πόδι ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη κάπου στον κόσμο. Περιφερική αγγειακή νόσος Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει την αιτιολογική σχέση της περιφερικής αρτηριοπάθειας στην εμφάνιση έλκους. 6 Όπως, όμως, τονίσαμε και στην προηγούμενη παράγραφο η περιφερική αρτηριοπάθεια μπορεί να προκαλέσει εξέλκωση αλλά μόνο μετά από τραυματισμό.

O μικρός τραυματισμός και η επακόλουθη είσοδος μικροβίων οδηγούν στην εμφάνιση λοίμωξης και οι απαιτήσεις σε αιματική παροχή αυξάνονται πολύ, υπερβαίνουν την ικανότητα του οργανισμού να παρέχει θρεπτικές ουσίες (αιματική ροή μειωμένη) λόγω της συνυπάρχουσας περιφερικής αρτηριοπάθειας. Η εμφάνιση ισχαιμικής εξέλκωσης είναι το επόμενο βήμα.

O κίνδυνος ακρωτηριασμού είναι πλέον αυξημένος. Η πρόληψη συνίσταται στον εντοπισμό των ατόμων με Διαβήτη και συνυπάρχουσα αρτηριοπάθεια και προφύλαξή τους από περαιτέρω τραυματισμούς. Η εκτίμηση της αγγειακής νόσου στους διαβητικούς ασθενείς μπορεί να γίνει κλινικά ή με τη χρήση συσκευής Doppler. Η κλινική εκτίμηση περιλαμβάνει α) το ιστορικό δηλαδή αν υπάρχουν σημεία διαλείπουσας χωλότητας και β) την κλινική εξέταση των αρτηριών του κάτω άκρου (ραχιαίας και οπίσθιας κνημιαίας). Η ύπαρξη διαλείπουσας χωλότητας και η αδυναμία ψηλάφησης μιας εκ των αρτηριών των ποδιών θέτει τη διάγνωση της περιφερικής αρτηριοπάθειας. Αυτονόητο είναι πως η κλινική εκτίμηση γίνεται από πεπειραμένο γιατρό. Η χρήση συσκευής Doppler βοηθά στη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στη ραχιαία αρτηρία του ποδιού και στη σύστοιχο βραχιόνιο αρτηρία.

10

Η σχέση αρτηριακής πίεσης στη ραχιαία αρτηρία και στη βραχιόνια αρτηρία δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 0,9. Η σχέση αυτή των πιέσεων ονομάζεται και σφυροβραχιόνιος δείκτης. Τιμές κάτω του 0,9 είναι ενδεικτικές περιφερικής αγγειοπάθειας. Διαβητική Νευροπάθεια Oι διαβητικές νευροπάθειες, δηλαδή οι πολλές μορφές που εκδηλώνεται η βλάβη των νευρικών ινών στους διαβητικούς ασθενείς είναι η συχνότερη χρόνια επιπλοκή του Σακχαρώδη Διαβήτη. Στη διάρκεια της ζωής του διαβητικού ατόμου προσβάλλονται διάφορα μέρη του περιφερικού νευρικού συστήματος σε διαφορετικά χροικά διαστήματα και η κλινική εκδήλωση κάθε βλάβης ποικίλλει. 7 Η συμμετοχή της περιφερικής νευροπάθειας στην εμφάνιση του έλκους έχει αναγνωριστεί από τον Pryce (χειρουργό) εδώ και 130 περίπου χρόνια.

Oι δύο μορφές νευροπάθειας που συντελούν στην εμφάνιση ελκών είναι η χρόνια αισθητικοκινητική νευροπάθεια και η περιφερική νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος (συμπαθητικές ίνες). Η χρόνια αισθητικοκινητική νευροπάθεια ορίζεται ως η παρουσία συμπτωμάτων και σημείων περιφερικής δυσλειτουργίας των νεύρων σε άτομα με Διαβήτη, αφού αποκλεισθούν όμως οι άλλες αιτίες νευροπάθειας (π.χ. έλλειψη Β12). Αυτονόητο είναι πως η διάγνωση δεν μπορεί να τεθεί χωρίς προσεκτική κλινική εξέταση των κάτω άκρων. Η απουσία συμπτωμάτων δεν μπορεί να αποκλείσει την εμφάνιση νευροπάθειας. Τα τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν παραισθησίες, καυσαλγίες, άλγη σαν «μυρμηκιάσματα», διαξιφιστικά άλγη κλπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα αυτά επιδεινώνονται τις νυκτερινές ώρες. Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει επίσης και τον έλεγχο της δυνατότητας αντίληψης από τον ασθενή διάφορων μορφών ερεθισμάτων π.χ. ψυχρού – θερμού, πόνου, αφής δονήσεων. Oι πιθανές διαταραχές της αισθητικότητας (όσον αφορά τις δοκιμασίες που ήδη αναφέρθηκαν) 11

έχουν κατανομή «δίκην καλτσών» δηλαδή συμμετρική και στα δύο κάτω άκρα και «δίκην γαντιών» στα χέρια. Η περιφερική νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος που προσβάλλει τα κάτω άκρα οδηγεί σε μειωμένη εφίδρωση με αποτέλεσμα την εμφάνιση «ξηρού δέρματος». Το «ξηρό δέρμα» του ποδιού εύκολα «σχίζεται» και δημιουργούνται προϋποθέσεις εισόδου μικροβίων και ανάπτυξης φλεγμονής. Πρέπει να σημειωθεί πως το «αναίσθητο» νευροπαθητικό πόδι είναι σε κίνδυνο εξέλκωσης. Ιδίως το «ξηρό», θερμό και αναίσθητο πόδι διατρέχει κίνδυνο να εμφανίσει έλκος. Η εξέλκωση όμως είναι συνέπεια μηχανικού ή θερμικού τραύματος, δεν εμφανίζεται αυτόματα. Oι συνέπειες της εξέλκωσης έχουν ήδη περιγραφεί. Ασθενείς με περιφερική νευροπάθεια όπως περιγράφηκε ήδη, ή με περιφερική αγγειοπάθεια είναι σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης βλαβών διαβητικού ποδιού. O εντοπισμός των ατόμων αυτών και η κατάλληλη εκπαίδευση για να αποφύγουν οποιοδήποτε τραυματισμό συντελούν στη μείωση των προβλημάτων του διαβητικού ποδιού όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες από Ευρωπαϊκές χώρες (π.χ.

Oλλανδία, Ιταλία, Σουηδία κλπ.).

Βιβλιογραφία 1. Apelqvist J, Bakker K, van Houtum WH, et al. International Consensus on the Diabetic Foot.

Maastricht, the Netherlands: International Working Group on the Diabetic Foot; 1999.

2. Palumbo PJ, Melton LJ III. Periphera1 vascular disease and diabetes. In: National Diabetes Data Group (US), Nationa1 Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (United States), eds. Diabetes in America. Bethesda, MD: Nationa1 Institutes of Hea1th, Nationa1 Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases; 1995:401-408.

3. Pecoraro RE, Reiber GE, Burgess EM. Pathways to diabetic limb amputation. Basis for prevention. Diabetes Care 1990;13:513-521.

4. Manes Ch, Papazoglou N, Sossidou E, Soulis K, Milarakis D, Satsoglou A, Sakallerou A. Prevalence of diabetic neuropathy and foot ulceration: Identification of potential risk factors – A population based study. WOUNDS 2002;14(1):11-15 5. Joslin EP. The menace of diabetic gangrene. N Engl J Med 1934;211:16-20.

6. Siitonen OI, Niskanen LK, Laakso M, et al. Lower extremity amputation in diabetic and nondiabetic patients: a population-based study in Eastern Finland. Diabetes Care 1993;16:16-20.

7. Boulton AJM, Ma1ik RA, Arezzo JC, Sosenko JM. Diabetic somatic neuropathies. Diabetes Care 2004;27: 1458-1486.

12

ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣHΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

Όλγα Γιουλεμέ Γαστρεντερολόγος Επίκουρη Καθηγήτρια Α.Π.Θ.

Εξελίξεις στη διάγνωση και θεραπεία της κοιλιοκάκης Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια ανοσολογική πάθηση που προσβάλλει κυρίως το λεπτό έντερο και εκδηλώνεται ως σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Η διάγνωσή της βασίζεται σε ορολογικές εξετάσεις, ενδοσκόπηση και λήψη βιοψιών, ιστολογικές και γενετικές εξετάσεις. Οι ορολογικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη διάγνωση είναι τα αντισώματα έναντι της ιστικής τρανσγλουταμινάσης (ΙgA antitTG) και τα αντισώματα έναντι του ενδομυίου (IgA EMA). Εξέταση εκλογής για την τεκμηρίωση της διάγνωσης θεωρείται η δωδεκαδακτυλοσκόπηση με λήψη βιοψιών για ιστολογική εξέταση. Η θεραπεία βασίζεται στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, που πρέπει να είναι αυστηρή και μόνιμη. Σε ανθεκτική κοιλιοκάκη δοκιμάζονται διάφορες ανοσοκατασταλτικές ή ανοσοτροποποιητικές ουσίες με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

14

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια ανοσολογική πάθηση του πεπτικού συστήματος, που προσβάλλει κυρίως το λεπτό έντερο και εκδηλώνεται ως σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Εμφανίζεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία στη γλουτένη, μια πρωτείνη που περιέχεται κυρίως στα δημητριακά, όπως το σιτάρι, το κριθάρι, η βρώμη και η σίκαλη. Αρχικά η κοιλιοκάκη θεωρούνταν ένα σπάνιο σύνδρομο δυσαπορρόφησης της παιδικής ηλικίας, σήμερα όμως έχει γίνει κατανοητό ότι είναι μια πολυσυστηματική πάθηση, αυτοάνοσης αρχής, με προσβολή διαφόρων οργάνων και εμφάνιση σε όλες τις ηλικίες. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η διάγνωση της κοιλιοκάκης περιλαμβάνει τις ορολογικές εξετάσεις, την ενδοσκόπηση με λήψη βιοψιών, τις ιστολογικές εξετάσεις και τις γενετικές εξετάσεις. Όλες οι εξετάσεις πρέπει να πραγματοποιούνται πριν τον περιορισμό της διατροφής σε δίαιτα ελεύθερη γλουτένης.

A. Oρολογικές εξετάσεις Oι διαθέσιμες ορολογικές δοκιμασίες είναι τα αντιγλιαδινικά αντισώματα, τα αντισώματα του συνεκτικού ιστού (έναντι ρετικουλίνης και έναντι ενδομυίου) και τα αντισώματα έναντι της ανθρώπινης ιστικής τρανσγλουταμινάσης. Τα πιο ειδικά αντισώματα για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης είναι της κλάσης IgA. Oι συνιστώμενες σήμερα δοκιμασίες για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης είναι τα αντισώματα έναντι της ανθρώπινης ιστικής τρανσγλουταμινάσης κλάσης IgA (ΙgA antitTG) και τα αντισώματα έναντι του ενδομυίου κλάσης IgA κλάσης (IgA EMA) ως πιο ειδικές και ευαίσθητες μέθοδοι 1,2. Ειδικότερα, α. τα EMA είναι αντισώματα που συνδέονται με το συνεκτικό ιστό (ενδομύιο), που περιβάλλει τα λεία μυικά κύτταρα, και έχουν ως αντιγόνο στόχο την ιστική τρανσγλουταμινάση. Το αποτέλεσμα της δοκιμασίας αναφέρεται απλά ως θετικό ή αρνητικό, επειδή ακόμα

15

και χαμηλοί τίτλοι αντισωμάτων θεωρούνται διαγνωστικοί για την κοιλιοκάκη. Η μέθοδος έχει ευαισθησία >90% και ειδικότητα που πλησιάζει το 100% σε αθεράπευτους ασθενείς. Τα επίπεδα των αντισωμάτων υποχωρούν με τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης και η δοκιμασία συχνά γίνεται αρνητική σε θεραπευόμενους ασθενείς σε 6 ως 12 μήνες. β. τα ΙgA anti-tTG είναι αντισώματα έναντι της ανθρώπινης ιστικής τρανσγλουταμινάσης, του ενζύμου που είναι υπεύθυνο για την απαμίνωση της γλιαδίνης στο χόριο. Θεωρούνται αξιόπιστα για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης με ευαισθησία που κυμαίνεται μεταξύ 90% και 98% και ειδικότητα που φτάνει το 95%. Τα επίπεδα των anti-tTG μειώνονται σταδιακά μετά τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης και επανέρχονται στο φυσιολογικό σε 6-12 μήνες, αποτελώντας χρήσιμο δείκτη για τη συμμόρφωση στη δίαιτα. Η δοκιμασία ΕLISA για τα ΙgA anti-tTG είναι σήμερα ευρέως διαθέσιμη, είναι πιο απλή και φτηνή από τις δοκιμασίες ανοσοφθορισμού για την ανίχνευση των IgA EMA και χρησιμοποιείται ως δοκιμασία εκλογής για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται σε ασθενείς που έχουν υψηλή υποψία για κοιλιοκάκη και αρνητικές ορολογικές εξετάσεις, για το ενδεχόμενο της ανεπάρκειας της IgA ανοσοσφαιρίνης. Η εκλεκτική IgA ανεπάρκεια παρατηρείται σε 1 ανά 40 άτομα με κοιλιοκάκη, πολύ συχνότερα από το γενικό πληθυσμό. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα των IgA σφαιρινών και αν βρίσκονται χαμηλά η διάγνωση της κοιλιοκάκης να τεκμηριώνεται με την ανίχνευση IgG anti- tTG. Τέλος, τονίζεται ότι τα ευρέως χρησιμοποιούμενα στο παρελθόν αντιγλιαδινικά αντισώματα (IgA, IgG AGA) δεν έχουν την απαραίτητη ειδικότητα (75-90%) και ευαισθησία (75-85%) και δε συνιστάται πλέον η χρήση τους. Τα τελευταία χρόνια όμως, έχουν αναπτυχθεί AGA αντισώματα δεύτερης γενιάς, έναντι των πεπτιδίων που προκύπτουν από την απαμίνωση της γλιαδίνης

(DGP AGA, deaminated gliadin peptides). Oι μελέτες δείχνουν ότι οι δοκιμασίες ανίχνευσης των DGP έχουν ευαισθησία και ειδικότητα εφάμιλλη των δοκιμασιών ανίχνευσης των antitTG. Oι δοκιμασίες αυτές δε χρησιμοποιούνται ακόμη ευρέως, αλλά η μελλοντική χρησιμότητά τους θα περιλαμβάνει τον αποκλεισμό ή την επιβεβαίωση της κοιλιοκάκης: α. σε ασθενείς που έχουν θετικές βιοψίες λεπτού εντέρου αλλά αρνητικές δοκιμασίες για anti-tTG, όπου η ανεύρεση των DGP θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση, β. σε ασθενείς με θετικές δοκιμασίες για AGA αλλά αρνητικές για anti-tTG,όπου οι αρνητικές δοκιμασίες για DGP θα αποκλείσουν την ανάγκη για λήψη βιοψιών, γ. σε ασθενείς με IgA ανοσοανεπάρκεια, όπου τα IgG DGP έχουν υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης και δ. ίσως σε ασθενείς με θετικές δοκιμασίες για anti-tTG που δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε ενδοσκόπηση και βιοψίες 3,4. Β. Ενδοσκόπηση/ ιστολογική εξέταση Σε ασθενείς με κλινική υποψία ή/και θετικές ορολογικές δοκιμασίες η διάγνωση της κοιλιοκάκης τίθεται με ενδοσκόπηση και λήψη βιοψιών,

που θεωρείται η εξέταση εκλογής (gold standard) για την τεκμηρίωση της διάγνωσης. Τα ενδοσκοπικά ευρήματα δεν είναι παθογνωμονικά για κοιλιοκάκη. Έτσι ο βλεννογόνος μπορεί να εμφανίζει οδοντωτή παρυφή, σχισμές, οζώδη όψη, εικόνα «μωσαικού» και απουσία των δωδεκαδακτυλικών πτυχών (εικόνα 1). Όμως σε σημαντικό αριθμό των ασθενών η ενδοσκοπική εικόνα του βλεννογόνου είναι φυσιολογική. Βιοψίες λαμβάνονται από τη 2η /3η μοίρα του δωδεκαδακτύλου. Επειδή οι βλάβες μπορεί να μην είναι συνεχείς, απαιτούνται πολλαπλές βιοψίες(6-8) από διαφορετικά σημεία. Τα χαρακτηριστικά ευρήματα της κοιλιοκάκης στην ιστολογική εξέταση είναι η ατροφία των λαχνών, η υπερπλασία των κρυπτών και η ενδοεπιθηλιακή παρουσία λεμφοκυττάρων (εικόνα 2) 5,6. Γ. Oρολογικός έλεγχος HLA απλοτύπων Oι ασθενείς με κοιλιοκάκη σχεδόν στο σύνολό τους (97%) φέρουν το φαινότυπο HLA-DQ2 ή/και DQ8. O HLA έλεγχος μπορεί να αποβεί χρήσιμος σε ειδικές περιπτώσεις, όπου ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα που παραπέμπουν σε κοιλιοκάκη αλλά έχει αρνητικές ορολογικές δοκιμασίες. Η αρνητική προγνωστική αξία της

Eικόνα 1. Ενδοσκοπικές εικόνες κοιλιοκάκης Αριστερά παρατηρείται επιπέδωση των πτυχών του δωδ/λου και οδοντωτή παρυφή. Δεξιά παρατηρείται οζώδη εμφάνιση του βλεννογόνου.

16

Eικόνα 2. Ιστολογική εικόνα κοιλιοκάκης. Αριστερά διακρίνεται η επιπέδωση των λαχνών και η υπερτροφία των κρυπτών (βέλος). Δεξιά διακρίνονται οι ενδοεπιθηλιακές αθροίσεις λεμφοκυττάρων (βέλη). μεθόδου είναι πολύ υψηλή και επομένως άτομα που δε φέρουν τον παραπάνω απλότυπο είναι εξαιρετικά απίθανο να πάσχουν από κοιλιοκάκη. Δ. Δοκιμασία πρόκλησης Στο παρελθόν, η δοκιμασία πρόκλησης με γλουτένη θεωρούνταν σημαντικό επιβεβαιωτικό βήμα στη διάγνωση της κοιλιοκάκης. Σήμερα όμως, η δοκιμασία πρόκλησης χρησιμοποιείται σπανίως σε ειδικές κατηγορίες ασθενών, όπως σε ασθενείς που η διάγνωση παραμένει αμφίβολη παρά τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, σε ασθενείς που η διάγνωση της κοιλιοκάκης τέθηκε εμπειρικά χωρίς την ιστολογική ή ορολογική επιβεβαίωση και σε ασθενείς που η διάγνωση έγινε σε παιδική ηλικία βασιζόμενη μόνο σε βιοψίες λεπτού εντέρου με αρνητικές τις ορολογικές δοκιμασίες, γιατί στην παιδική ηλικία πολλές παροδικές εντεροπάθειες μπορεί να μιμηθούν την κοιλιοκάκη. Η δοκιμασία πρόκλησης πρέπει να γίνεται βαθμιαία και με ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ορισμένοι ασθενείς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες γλουτένης. Έτσι αρχικά χορηγείται μια μικρή ποσότητα γλουτένης, όπως ένα τέταρτο της φέτας ψωμιού. Αν η ποσότητα αυτή γίνει καλώς 17

ανεκτή από τον ασθενή, η χορηγούμενη γλουτένη διπλασιάζεται κάθε τρεις ημέρες, μέχρι ποσότητας 10γρ γλουτένης την ημέρα για 6-8 βδομάδες. Στις 8 εβδομάδες ο ασθενής υποβάλλεται σε ορολογικές εξετάσεις(IgA EMA ή IgA anti-tTG) και βιοψίες λεπτού εντέρου. Αν οι εξετάσεις είναι αρνητικές τότε ο ασθενής πρέπει να παρακολουθείται για συμπτώματα κοιλιοκάκης ενώ βρίσκεται σε φυσιολογική δίαιτα για τουλάχιστον 6 μήνες και να επαναλαμβάνονται στο τέλος της περιόδου οι ορολογικές εξετάσεις. Συνοπτικά, η διαγνωστική προσέγγιση της κοιλιοκάκης παρατίθεται επιγραμματικά στην εικόνα 3. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Α. Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης Η θεραπεία της κοιλιοκάκης βασίζεται στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Oι ασθενείς πρέπει να αποφεύγουν τις τροφές που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη. Η βρώμη παρότι δεν περιέχει γλουτένη, συχνά επιμολύνεται από γλουτένη σιταριού κατά την παραγωγή και την αποθήκευσή της. Η συμμόρφωση στη δίαιτα είναι ένα δύσκολο

Εικόνα 3. Διαγνωστική προσέγγιση της κοιλιοκάκης. Ψευδώς θετικά IgA EMA και αντι- tTG είναι σπάνια, ψευδώς-αρνητικά IgA EMA και αντιtTG μπορεί να εμφανισθούν σε ήπια εντεροπάθεια, σε παιδιά κάτω των 2 ετών και σε ασθενείς με IgA ανεπάρκεια. Am J Gastroenterol 2001;96:3237.

18

πρόβλημα. Oι ασθενείς πρέπει να κατανοήσουν ότι πρόκειται για μια ισόβια «δέσμευση», δηλαδή ότι η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης πρέπει να είναι αυστηρή και μόνιμη και όχι περιστασιακή ή να λαμβάνεται ως βραχύχρονη θεραπεία. Έχει διαπιστωθεί ότι η ανοσολογική απάντηση στην έκθεση στη γλουτένη δεν είναι δοσοεξαρτώμενη και αρκούν μικρές ποσότητες γλουτένης για να προκαλέσουν βλάβη του βλεννογόνου και υποτροπή της νόσου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι αρκούν 50mg γλουτένης ημερησίως(αντιστοιχούν στη γλουτένη που περιέχεται στο 1/40 μιας φέτας ψωμιού) για 90 ημέρες προκειμένου να προκαλέσουν βλάβες στο βλεννογόνο του εντέρου. Σε πολλά προϊόντα, όπως προπαρασκευασμένα φαγητά, διάφορα καλλυντικά, φάρμακα κ.α. (πίνακας 1) είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η ύπαρξη γλουτένης. Μόνο η αναγραφή στην ετικέτα της συσκευασίας ότι το προϊόν είναι ελεύθερο γλουτένης, εξασφαλίζει τον ασθενή. Ως ελεύθερο γλουτένης χαρακτηρίζονται τα προϊόντα που δεν περιέχουν καθόλου γλουτένη. Σήμερα είναι διαθέσιμα ειδικά προϊόντα ελεύθερα γλουτένης, έτσι ώστε τα άτομα με κοιλιοκάκη να μη στερούνται βασικά προϊόντα της διατροφής, όπως το ψωμί και τα ζυμαρικά. Πίνακας 1. Πιθανές πηγές γλουτένης μπύρες, άλλα ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση γλυκά φυτικό τσάι ζωμός κρέατος/σούπες έτοιμες σάλτσες

Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης είναι συνήθως πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και οδηγεί σε εξαιρετικά καλή γενική κατάσταση του ασθενή. Ωστόσο ενέχει και ορισμένους κινδύνους, για τους οποίους οι ιατροί πρέπει να είναι ενήμεροι προκειμένου να αποφευχθούν. Η δίαιτα και τα υποκατάστατα προιόντα διατροφής περιέχουν συχνά ανεπαρκείς ποσότητες σιδήρου, ασβεστίου, βιταμίνης D και βιταμίνης Β. Έτσι προτείνεται στους ασθενείς η λήψη βιταμινούχων σκευασμάτων και η ενίσχυση της διατροφής με γαλακτοκομικά προιόντα, φρούτα και λαχανικά που δεν περιέχουν γλουτένη και ενισχύουν διατροφικά τον οργανισμό. Ακόμα η αποφυγή των δημητριακών οδηγεί συχνά σε δυσκοιλιότητα που αντιμετωπίζεται με την προσθήκη στη διατροφή φυτικών ινών.

Oι ασθενείς με κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανίζουν και μερική ανεπάρκεια λακτάσης ως συνέπεια της βλάβης των επιθηλιακών κυττάρων. Επομένως το γάλα και τα υπόλοιπα γαλακτοκομικά προιόντα θα πρέπει να αποφεύγονται κατά την έναρξη της δίαιτας ελεύθερης γλουτένης και να λαμβάνονται σταδιακά μετά την ύφεση των συμπτωμάτων. Η απόσυρση της γλουτένης από τη διατροφή οδηγεί σε κλινική βελτίωση σε διάστημα ημερών ή μηνών. Η ιστολογική βελτίωση-αποκατάσταση πραγματοποιείται πιο αργά σε διάστημα μηνών ή ακόμα και ετών, ιδίως σε ενήλικες όπου σε αρκετές περιπτώσεις (έως 40% των ασθενών) η αποκατατάσταση σε αντίθεση με τα παιδιά δεν είναι πλήρης. Το περιφερικό και λιγότερο πάσχον τμήμα του λεπτού εντέρου αποκαθίσταται γρηγορότερα από το κυρίως προσβεβλημένο εγγύς τμήμα του λεπτού εντέρου 7,8. Β. Συμπληρώματα διατροφής Σε συνδυασμό με τη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης οι νεοδιαγνωσμένοι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής, που βοηθούν στη διόρθωση των διατροφικών ελλείψεων που οφείλονται στην δυσαπορρόφηση. Συνιστώνται ανάλογα με τις ελλείψεις σκευάσματα σιδήρου (η σιδηροπενική αναιμία είναι ιδιαίτερα συχνή), βιταμίνης D, συμπλέγματος

κραγιόν φάρμακα συμπληρώματα διατροφής προπαρασκευασμένα φαγητά παγωτά οδοντόκρεμα

19

βιταμίνης Β και φυλλικού οξέος. Σημειώνεται ότι σε βαριές μορφές τα παραπάνω σκευάσματα είναι πιθανόν να μην απορροφούνται επαρκώς από τον εντερικό βλεννογόνο και να είναι απαραίτητη η χορήγησή τους παρεντερικά. Ακόμα στους ασθενείς με κοιλιοκάκη πρέπει να εξηγείται ο αυξημένος κίνδυνος οστεοπενίαςοστεοπόρωσης και να συνιστάται η καθημερινή λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D με τη διατροφή, η άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος και της κατάχρησης αλκοόλ 1. Γ. Ανοκατασταλτικά/ανοσοτροποποιητικά Αυτή η κατηγορία φαρμάκων χρησιμοποιούνται κυρίως σε ασθενείς που πάσχουν από μια ειδική μορφή της νόσου που ονομάζεται ανθεκτική κοιλιοκάκη (ΑΚ). Χαρακτηρίζεται από την παρουσία εμμενόντων ή υποτροπιαζόντων συμπτωμάτων δυσαπορρόφησης και εμμένουσα ατροφία των λαχνών, παρά την προσήλωση στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης για τουλάχιστον 6-12 μήνες, αφού πρώτα έχουν αποκλεισθεί άλλα αίτια μη ανταποκρινόμενης στη θεραπεία κοιλιοκάκης και η ύπαρξη κακοήθειας. Πρέπει να τονισθεί ότι η χορήγηση ανοσοκατασταλτικών /ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων βασίζεται σε μικρές μελέτες ή σε μεμονωμένα περιστατικά και δεν έχει αποδειχθεί από μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες, επομένως έως σήμερα δεν υπάρχει καμία καθιερωμένη θεραπεία με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Πιο αναλυτικά η χορήγηση κορτικοειδών στην κοιλιοκάκη οδηγεί σε ταχεία βελτίωση των συμπτωμάτων, όμως το αποτέλεσμα δε διατηρείται μετά τη διακοπή τους. Επομένως, τα κορτικοειδή δεν χορηγούνται ως πρώτη γραμμής θεραπεία σε ασθενείς με κοιλιοκάκη, αλλά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις όπως σε ασθενείς βαριά πάσχοντες που προσέρχονται με οξεία κοιλιακή κρίση, σε ασθενείς με γλιαδινική καταπληξία μετά από δοκιμασία πρόκλησης και σε ασθενείς με ΑΚ. Μελέτες δείχνουν ότι η χορήγηση πρεδνιζόνης (0.5-1mg ημερησίως), βουδενοσίδης (9mg ημερησίως) ή του συνδυασμού πρεδνιζόνης και αζαθειοπρίνης (2mg ημερησίως) είναι αποτελεσματικές στην

επίτευξη κλινικής και ιστολογικής ύφεσης στην πλειοψηφία των ασθενών με ΑΚ τύπου 1 αλλά και κλινικής ύφεσης σε δύσκολους ασθενείς με ΑΚ τύπου 2. Ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με ΑΚ παρουσιάζει κορτικοεξαρτώμενη ή κορτικοανθεκτική νόσο. Σ’ αυτούς τους ασθενείς έχουν δοκιμασθεί διάφορες ανοσοκατασταλτικές ή ανοσοτροποποιητικές ουσίες όπως η αζαθειοπρίνη και η 6-μερκαπτοπουρίνη, η κυκλοσπορίνη και το infliximab. Αξίζει να τονισθεί ότι η χορήγηση ανοσοκατασταλτικών πρέπει να γίνεται με προσοχή στους ασθενείς με κοιλιοκάκη γιατί, λόγω της υποθρεψίας και του υποσπληνισμού που συχνά έχουν, είναι επιρρεπείς σε ευκαιριακές λοιμώξεις. Δυστυχώς, μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν μερική ή και καθόλου ανταπόκριση στην ανοσοκατασταλτική θεραπεία και καθώς η νόσος οδηγεί σε βαριά υποθρεψία κρίνεται αναγκαία η χορήγηση ολικής παρεντερικής διατροφής. Μελλοντικές θεραπείες οι οποίες δοκιμάζονται χωρίς σαφή αποτελέσματα είναι η χορήγηση κλαδριβίνης, η αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων μυελού μετά από υψηλές δόσεις χημειοθεραπευτικής αγωγής και η ανάπτυξη παραγόντων που καταστέλλουν τη δράση της ιντερλευκίνης 15, η οποία παίζει βασικό ρόλο στην απορρύθμιση της ομοιοστασίας των εντερικών ενδοεπιθηλιακών λεμφοκυττάρων και στην προαγωγή της λεμφαγγειογένεσης 1,9,10.

20

1.

Βιβλιογραφία

2. Farrell R, Kelly C. Celiac disease and refractory celiac disease.In:Sleisenger and Fordtran’s, 3. eds. Gastrointestinal and Liver Disease. Philadelphia: Saunders Elsevier, 2010: 1797-1820 Green P, Celier C. Celiac disease. N Engl J Med 2007;357:1731-1743 Sugai E, Hwang HJ, Va’zquez H, et al. New serology assays can detect gluten 4. sensitivity among enteropathy patients seronegative for antitissue transglutaminase.

Clin Chem 2010; 56:661–665.

4. Barbato M, Maiella G, Di Camillo C, et al. The antideamidated gliadin peptide 5. antibodies unmask celiac disease in small children with chronic diarrhoea.

Dig Liver Dis 2011; 43:465–469.

6. Leighton JA. The role of endoscopic imaging of the small bowel in clinical practice. Am J Gastroenterol 2011; 106:27–36; quiz 7.

7. Villanacci V, Ceppa P, Tavani E, et al. Coeliac disease: the histology report.

Dig Liver Dis 2011; 43 (Suppl 4):S385–S395.

8. Mazzone L, Reale L, Spina M, et al. Compliant gluten-free children with celiac Di Sabatino A., Corazza Gr. Celiac disease. Lancet 2009;373:1480-1493 9. Rubio-Tapia A, Murray JA. Classification and management of refractory celiac disease. Gut 2010;59:547-557 Armstrong M. . Hegade V, Robins G. Advances in celiac disease. Curr Opin Gastroenterol 2012, 28:104–112

21

Μελέτης Γεώργιος

Γώγου Βασιλική

Ιατρός Βιοπαθολόγος M.Sc. Ιατρικής Ερευνητικής Μεθοδολογίας Επιστημονικός Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Επικουρικός Επιμελητής Γ.Ν. Βέροιας

Επιστημονική Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ειδικευόμενη Ιατρικής Βιοπαθολογίας Γ.Ν. Βέροιας

Ανάπτυξη αντιμικροβιακής αντοχής σε αζυμωτικά παθογόνα βακτήρια : Μία διαρκής επιστημονική πρόκληση Η ανάπτυξη αντοχής έναντι των αντιβιοτικών αποτελεί ένα πρόβλημα παγκοσμίων διαστάσεων στο οποίο η Ελλάδα- δυστυχώς για άλλη μια φορά- πρωταγωνιστεί. Τα τελευταία χρόνια γίνονται στη χώρα μας σημαντικές προσπάθειες για τον περιορισμό του φαινομένου όμως πέρα από τον ανθρώπινο παράγοντα, σημαντικό ρόλο παίζει και η εξελικτική ευελιξία που παρουσιάζουν ορισμένα είδη ως προς την αποφυγή της επίδρασης βλαπτικών προς αυτά παραγόντων. Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στους μηχανισμούς λοιμωγονικότητας και αντοχής Gram αρνητικών αζυμωτικών βακτηρίων τα οποία ευθύνονται για ένα μεγάλο ποσοστό νοσοκομειακών λοιμώξεων.

22

Τα αζυμωτικά βακτήρια συνιστούν ένα ετερογενές σύνολο μικροοργανισμών με κοινό χαρακτηριστικό την αδυναμία αναερόβιας διάσπασης των σακχάρων (ζύμωση). Ως αζυμωτικά χαρακτηρίζονται τα γένη Pseudomonas, Acinetobacter, Moraxella, Bordetella, Burkholderia, Stenotrophomonas και Legionella. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ορισμένα σημαντικά νοσοκομειακά παθογόνα με παγκόσμια κατανομή: η Pseudomonas aeruginosa, το Acinetobacter baumanii, η Stenotrophomonas maltophilia και η Burkholderia cepacia. Η ολοένα και αυξανόμενη αντιμικροβιακή αντοχή στελεχών P. aeruginosa και A. baumanii αποτελεί μαζί με την ύπαρξη πολυανθεκτικών ή ακόμη και πανανθεκτικών στελεχών Klebsiella pneumoniae μία επιπλέον μάστιγα για την δοκιμαζόμενη σε πολλούς τομείς Ελλάδα των τελευταίων ετών. Oι αιτίες που οδήγησαν το πρόβλημα της πολυανθεκτικότητας στα Ελληνικά νοσοκομεία σε δυσεπίλυτα επίπεδα είναι πολυάριθμες, οφείλονται όμως κυρίως στην ανεξέλεγκτη χρήση των αντιβιοτικών σε συνδυασμό με την αξιοθαύμαστη ικανότητα ορισμένων ειδών να προσαρμόζονται εξελικτικά και να επιβιώνουν σε συνθήκες εξαιρετικά δυσμενείς για την ανάπτυξή τους. Τα αζυμωτικά αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων μικροοργανισμών.

P. aeruginosa Η P. aeruginosa είναι ένα πανταχού παρόν βακτηρίδιο. Λόγω της ικανότητάς του να χρησιμοποιεί πολλές οργανικές ουσίες ως πηγές C και N και να επιζεί σε ευρύ φάσμα θερμοκρασιών (4-42 oC) αναπτύσσεται στο έδαφος, τις οργανικές ύλες, τα φυτά και το νερό. Σε χώρους νοσοκομείων δύναται να ανεβρεθεί σε περιοχές με υγρασία, όπως νεροχύτες, τουαλέτες, επιφάνειες εργασίας, μηχανήματα αναπνευστικής υποστήριξης, άνθη και τρόφιμα. Είναι επίσης πιθανό να αποικίσει κατακεκλιμένους ή περιπατητικούς ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς αλλά και ένα μικρό ποσοστό φυσιολογικών ατόμων.

23

Η παθογόνος δράση της P. aeruginosa είναι πολυπαραγοντική καθώς εμπλέκονται σε αυτή δομικά στοιχεία του βακτηρίου, τοξίνες και ένζυμα. Με τις προσκολλητίνες των τριχιδίων επιτυγχάνεται η πρόσδεσή της στα κύτταρα του ξενιστή ενώ το πολυσακχαριδικό έλυτρο, εκτός από τη συμβολή του στην πρόσδεση στα επιθηλιακά κύτταρα και την τραχειοβρογχική βλέννη, προστατεύει τον μικροοργανισμό από τη φαγοκυττάρωση και τη δράση των αντιβιοτικών.

O λιποπολυσακχαρίτης (LPS) της εξωτερικής μεμβράνης προκαλεί έντονη ανοσιακή απάντηση στον ξενιστή. O LPS αποτελείται από έναν ολιγοσακχαριδικό πυρήνα συνδεδεμένο με επαναλαμβανόμενα σάκχαρα που αποτελούν το αντιγόνο-O και με το λιπίδιο Α το οποίο έχει ιδιότητες ενδοτοξίνης. Όταν απελευθερωθεί στην κυκλοφορία μετά από λύση του βακτηρίου μπορεί να προκαλέσει πυρετό, διάρροια ακόμη και σηπτική καταπληξία. Ένας από τους σημαντικότερους λοιμογόνους παράγοντες της P. aeruginosa είναι η εξωτοξίνη Α, η οποία δρα όπως η διφθεριδική τοξίνη του Corynebacterium diphtheriae, αν και διαφέρει από αυτή δομικά και ανοσολογικά. Η εξωτοξίνη Α αναστέλλει την επιμήκυνση των πολυπεπτιδικών αλυσίδων στα ευκαρυωτικά κύτταρα διακόπτοντας τη σύνθεση των πρωτεϊνών. Προκαλεί με το μηχανισμό αυτό βλάβες στους μολυσμένους ιστούς όπως τη νέκρωση των εγκαυμάτων, τις χρόνιες πνευμονικές λοιμώξεις και τη βλάβη του κερατοειδή επί οφθαλμικών λοιμώξεων.

Pseudomonas aeruginosa

Oι εξωτοξίνες S και T που δρουν ως ριβοσυλοτρανσφεράσες του ADP προκαλούν αναδιάταξη της ακτίνης και διευκολύνουν την εισβολή και εξάπλωση του βακτηρίου στους ιστούς. Oι ελαστάσες Las A (πρωτεάση σερίνης) και Las B (μεταλλοπρωτεάση ψευδαργύρου) δρουν συνεργητικά επιτυγχάνοντας τη διάσπαση των ιστών που περιέχουν ελαστίνη καθώς και των συστατικών του συμπληρώματος. Επιπλέον, από την παραγωγή αντισωμάτων κατά των Las A και Las B προκαλείται δημιουργία και εναπόθεση ανοσοσυμπλεγμάτων. Η P. aeruginosa παράγει ακόμη αιμολυσίνες (φωσφολιπάση C, Ραμνολιπίδιο), αλκαλική πρωτεάση, εντεροτοξίνη, εστεράση, DNAση και κοαγκουλάση. Λοιμώξεις από P. aeruginosa Συχνές είναι οι πνευμονικές λοιμώξεις. Η μόλυνση του πνεύμονα από P. aeruginosa δύναται να επιφέρει από απλό αποικισμό ή καλοήθη τραχειοβρογχίτιδα έως βαριά νεκρωτική βρογχοπνευμονία. Ιδιαίτερη κατηγο-ρία συνιστούν οι ασθενείς με κυστική ίνωση στους οποίους η εκρίζωση της P. aeruginosa είναι εξαιρετικά δύσκολη. Άλλοι παράγοντες που ευνοούν την εγκατάσταση της P. aeruginosa στους πνεύμονες νοσηλευόμενων ασθενών είναι η εκτεταμένη χορήγηση αντιβιοτικών και η χρήση μηχανημάτων υποστήριξης της αναπνοής. Συνηθισμένη επίσης θεωρείται η θυλακίτιδα του δέρματος και οι λοιμώξεις των νυχιών μετά από εμβάπτιση σε μολυσμένο νερό. Oι μολύνσεις των εγκαυμάτων από P. aeruginosa παρουσιάζουν μεγάλη επικινδυνότητα καθώς μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και σε σήψη. Από τις ωτικές λοιμώξεις, συχνότερη είναι η έξω ωτίτιδα (αυτί του κολυμβητή) παρατηρούνται όμως και η κακοήθης έξω ωτίτιδα σε διαβητικούς ασθενείς καθώς και η χρόνια μέση ωτίτιδα από P. aeruginosa.

Oι οφθαλμικές λοιμώξεις αποτελούν συνέπεια τραυματισμού του κερατοειδή και έκθεσης σε μολυσμένο νερό. Τα κερατοειδικά έλκη που προκαλούνται θέτουν σε κίνδυνο την όραση. Για

το λόγο αυτό, η θεραπεία η οποία συχνά έχει απογοητευτικά αποτελέσματα, απαιτείται να είναι άμεση.

Oυρολοιμώξεις από P. aeruginosa εγκαθίστανται κυρίως σε νοσηλευόμενους ασθενείς με χρόνια αντιμικροβιακή αγωγή και σε αυτούς που φέρουν μόνιμους ουροκαθετήρες. Η μικροβιαιμία από P. aeruginosa είναι αδύνατο να διακριθεί κλινικά από αυτές που προκαλούνται από άλλα Gram αρνητικά βακτηρίδια, εμφανίζει όμως υψηλότερη θνητότητα. Το γεγονός αυτό οφείλεται αφενός στην αυξημένη εγγενή λοιμογονικότητα της P. aeruginosa και αφετέρου στην τάση της να προσβάλλει κυρίως τους ήδη ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Άλλες λοιμώξεις που αφορούν την P. aeruginosa είναι οι λοιμώξεις του γαστρεντερικού σωλήνα, του κεντρικού νευρικού συστήματος και η ενδοκαρδίτιδα της τριγλώχινος βαλβίδας σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Αντιμικροβιακή χημειοθεραπεία και αντοχή της P. aeruginosa Η P. aeruginosa διαθέτει δύο βασικούς μηχανισμούς ενδογενούς αντοχής στα αντιβιοτικά. Εκφράζει μία χρωμοσωματική επαγώγιμη AmpC β-λακταμάση η οποία παρέχει αντοχή στην αμπικιλλίνη, την αμοξικιλλίνη, την αμοξικιλλίνηκλαβουλανικό οξύ, τις κεφαλοσπορίνες και την κεφτριαξόνη. 1 Διαθέτει επίσης αρκετά και σημαντικά συστήματα ενεργητικής εκροής. 2 Παρόλα αυτά, αρκετά αντιβιοτικά υπερνικούν τους συγκεκριμένους μηχανισμούς ενδογενούς αντοχής της P. aeruginosa. Σε αυτά ανήκουν οι ευρέως φάσματος πενικιλλίνες (πιπερακιλλίνη και τικαρκιλλίνη), ορισμένες εκτεταμένου φάσματος κεφαλοσπορίνες (κεφταζιδίμη και κεφεπίμη), οι καρμπαπενέμες, οι μονομπακτάμες (αζτρεονάμη), οι φθοριοκινολόνες (σιπροφλοξασίνη, λεβοφλοξασίνη), οι αμινογλυκοσίδες (γενταμυκίνη, τομπραμυκίνη, αμικασίνη) και η κολιστίνη. Η ανάπτυξη αντοχής στις συγκεκριμένες κατηγορίες αντιβιοτικών είναι συνέπεια μεταλλάξεων στο γονιδίωμα της P. aeruginosa ή πρόσληψης εξωγενούς γενετικού υλικού 24

με μεταφερόμενα γενετικά στοιχεία, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των μεταφερόμενων β-λακταμασών. Μεταλλάξεις στις τοποϊσομεράσες ΙΙ και IV παρέχουν αντοχή στις κινολόνες. 3 Μείωση της διαπερατότητας του κυτταρικού τοιχώματος που οφείλεται σε μεταλλάξεις οδηγεί σε ελαττωμένη είσοδο στο βακτηριακό κύτταρο των καρμπαπενεμών και των αμινογλυκοσιδών. Η μειωμένη διαπερατότητα είναι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς ανάπτυξης αντοχής στις αμινογλυκοσίδες 4 μαζί με τη λειτουργία των αντλιών ενεργητικής εκροής 5 και την απενεργοποίηση του φαρμάκου από ένζυμα χρωμοσωμιακής ή πλασμιδιακής προέλευσης. 6 Η ευρεία χρήση των καρμπαπενεμών έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην ανάπτυξη ανθεκτικών στα αντιβιοτικά αυτά στελεχών P. aeruginosa ανά τον κόσμο. Η αντοχή της P. aeruginosa στις καρμπαπενέμες οφείλεται σε ενζυμικούς και σε μη ενζυμικούς μηχανισμούς. Σε στελέχη P. aeruginosa έχουν ανιχνευθεί όλες σχεδόν οι κλινικά σημαντικές μεταφερόμενες καρμπαπενεμάσες.

Oι μέταλλο-β-λακταμάσες τύπου IMP και VIM παρουσιάζουν παγκόσμια κα-τανομή ενώ οι GIM-1 7, AIM-1 8 και NDM-1 9 έχουν αναφερθεί σποραδικά. Η SPM-1 προκάλεσε

νοσοκομειακές επιδημίες στη Βραζιλία. 10 Από τις καρμπαπενεμάσες τάξης Α κατά Ambler, GES/ IBC έχουν αναφερθεί στη Γαλλική Γουιανα 11 και στην Ελλάδα 12 ενώ στελέχη με KPC βρίσκονται μέχρι στιγμής περιορισμένα στη Ν. Αμερική. 13 Στους μη ενζυμικούς μηχανισμούς περιλαμβάνονται η απώλεια ή η μείωση της έκφρασης της πορίνης OprD και η υπερέκφραση των αντλιών ενεργητικής εκροής. Η υπερέκφραση ampC β-λακταμάσης μπορεί επίσης να συμβάλλει στην ανάπτυξη αντοχής στις καρμπαπενέμες σε συνδυασμό με τους άλλους μηχανισμούς αντοχής. 14 Η αντοχή στην κολιστίνη οφείλεται πιθανότατα σε μεταβολές στη δομή της κυτταρικής μεμβράνης. Αν και η αντοχή στο αντιβιοτικό αυτό είναι σπάνια, παρουσιάζει ωστόσο αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια ιδίως σε ασθενείς με κυστική ίνωση που λαμβάνουν κολιστίνη σε εισπνεόμενη μορφή. 15 Acinetobacter baumannii Το A. baumannii είναι ένα ευκαιριακό παθογόνο του οποίου οι λοιμογόνοι παράγοντες παραμένουν υπό διερεύνηση. Σημαντικό ρόλο στην εγκατάσταση της λοίμωξης παίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα καθώς και τα υποκείμενα νοσήματα του ασθενούς, ενώ η

Acinetobacter baumanii 25

διασπορά του γίνεται κυρίως ιατρογενώς. Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητα μερικών στελεχών να παραμένουν σε ξηρές επιφάνειες πάνω από 20 μέρες σε σχέση με πρότυπα στελέχη αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό σημαντικά τη δυνατότητα επιδημικής διασποράς. Βασική προϋπόθεση για τον αποικισμό και τη λοίμωξη θεωρείται η ικανότητα προσκόλλησης του μικροβίου στα επιθηλιακά κύτταρα του ξενιστή. Αυτή επιτυγχάνεται μέσω ινιδίων και καψιδικών πολυσακχαριτών καθώς και με την παρουσία ενός πολυσακχαριδικού ελύτρου από L-ραμνόζη, D-γλυκόζη, D-γλυκουρονικό οξύ και D-μανόζη που καθιστά την επιφάνεια του μικροβίου περισσότερο υδρόφιλη. 16 Oμοίως με τα υπόλοιπα Grαm αρνητικά, σημαντικό ρόλο στη λοιμογόνο ικανότητα διαδραματίζει LPS της εξωτερικής μεμβράνης και το λιπίδιο Α. Τέλος, πολύ σημαντική θεωρείται η ικανότητα του μικροβίου να οργανώνεται με τη μορφή βιομεμβρανών πάνω σε επιφάνειες, δομή η οποία το προστατεύει από αντίξοες συνθήκες όπως η έλλειψη αυξητικών παραγόντων και η χημειοθεραπεία . 17 Λοιμώξεις από A. baumannii Η πλειοψηφία στελεχών A. baumannii απομονώνονται από το αναπνευστικό νοσηλευόμενων ασθενών. Η νοσοκομειακή πνευμονία από A.baumannii και συγκεκριμένα αυτή που σχετίζεται με αναπνευστήρα (VAP ventilator assosiated pneumonia) ανέρχεται ακόμα και στο 10% των περιπτώσεων πνευμονίας σε νοσηλευόμενους ασθενείς μονάδων εντατικής θεραπείας. Σε περιοχές όπως η Αυστραλία και η Ασία έχουν αναφερθεί περιπτώσεις εξωνοσοκομειακής πνευμονίας, η οποία επέρχεται μετά από παρατεταμένη φορεία του μικροβίου στο ανώτερο αναπνευστικό και αφορά κυρίως ασθενείς με ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ. Βακτηριαιμία εμφανίζεται πολύ συχνά δευτεροπαθώς σε ασθενείς της Μ.Ε.Θ με πνευμονία ή λοιμώξεις τραυμάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις το A. baumanni ενδέχεται να απομονωθεί μόνο του ή συχνότερα σε συνδυασμό με άλλα μικρόβια. 18 Ιδιαίτερη προσοχή σε περίπτωση

βακτηριαιμίας χρειάζεται στα νεογνά. Αρνητικοί προγνωστικοί παράγοντες αποτελούν το χαμηλό βάρος γέννησης, ο τραυματισμός και οι ενδοφλέβιοι καθετήρες.

Oι λοιμώξεις μαλακών μορίων και δέρματος είναι πολύ συχνό φαινόμενο κυρίως σε στρατιωτικούς πληθυσμούς. Χειρότερη πρόγνωση έχουν οι λοιμώξεις δέρματος σε εγκαυματικές επιφάνειες. Μηνιγγίτιδα συνήθως εμφανίζεται δευτεροπαθώς σε ασθενείς με κρανιακά τραύματα και μετά από νευροχειρουργικές επεμβάσεις, περιγράφονται ωστόσο και σποραδικά κρούσματα πρωτοπαθούς μηνιγγίτιδας. Παράγοντες όπως η μόνιμη επικοινωνία των κοιλιών με το εξωτερικό περιβάλλον, η κοιλιοστομία, το συρίγγιο εκροής εγκεφαλονωτιαίου υγρού και η παρουσία καθετήρων των κοιλιών για περισσότερες από 5 ημέρες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μηνιγγίτιδας οφειλόμενης σε A. baumannii. Λιγότερο συχνές λοιμώξεις αποτελούν οι ουρολοιμώξεις ανωτέρου κυρίως ουροποιητικού οι οποίες συμβαίνουν σε καθετηριασμένους ασθενείς κατά την πλειοψηφία τους άνδρες. Έχουν επίσης αναφερθεί σποραδικά κρούσματα ενδοκαρδίτιδας μετά από οδοντιατρικές επεμβάσεις και εγχειρήσεις ανοικτής καρδιάς, περιτονίτιδα σε ασθενείς που υπόκεινται σε συνεχή περιτοναϊκή κάθαρση, λοιμώξεις του οφθαλμού σε άτομα που φέρουν φακούς επαφής, χολλαγειίτιδα και άλλες σηπτικές επιπλοκές της διαδερμικής τρανσηπατικής χολαγγειογραφίας κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς με χολόσταση από κακόηθες νόσημα ή χολολιθίαση. Ακόμη πιο σπάνια περίπτωση λοίμωξης από A. baumannii είναι η οστεομυελίτιδα μετά από ατύχημα των κάτω άκρων. Αντιμικροβιακή χημειοθεραπεία και αντοχή του A. baumannii Πριν το 1970 η αντιμετώπιση του A. baumannii περιελάμβανε ευρέως φάσματος αντιβιοτικά όπως β-λακτάμες, αμινογλυκοσίδες και τετρακυκλίνες. Πλέον πολλά στελέχη έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες αντιβιοτικών, αφήνοντας ουσιαστικά 26

τον κλινικό ιατρό χωρίς θεραπευτικές επιλογές.

Oι καρμπαπενέμες μέχρι πρότινος αποτελούσαν την πρώτη θεραπευτική επιλογή. Η αύξηση ωστόσο των ανθεκτικών στελεχών A. baumannii σε αυτή την κατηγορία αντιβιοτικών περιορίζει αρκετά τη χρήση τους. Η αντοχή στις καρμπαπενέμες αποτελεί συχνό αντικείμενο μελέτης και προκύπτει από την συνέργεια πολλών παραγόντων. Oι μηχανισμοί οι οποίοι εμπλέκονται είναι οι εξής: η παραγωγή β–λακταμασών ομάδος D κατά Ambler με δράση καρμπαπενεμάσης (τύπου OXA), μέταλλο-βλακταμασών τύπου VIM, IMP και SIM, η ύπαρξη αντλιών ενεργητικής εκροής 19 με περισσότερο μελετημένη την αντλία AdeABC, η ελαττωμένη διαπερατότητα λόγω μειωμένης έκφρασης πορινών (Car O) και η μειωμένη έκφραση πενικιλλοδεσμευτικών πρωτεϊνών. Στον ελλαδικό χώρο σαφή υπεροχή υπάρχει στην OXA-58. 20 Άλλες πολύ σημαντικές οξακιλινάσες είναι η OXA-23 και OXA-40. Παρόλο που η υδρολυτική ικανότητα των MBLs σε σχέση με τις OΧΑ καρμπαπενεμάσες είναι 100 έως και 1000 φορές μεγαλύτερη 21 ωστόσο, η ποσοτική υπεροχή των τελευταίων στο A. baumannii είναι αυτό που τις καθιστά τον κύριο μηχανισμό αντοχής στις καρμπαπενέμες. Η σουλμπακτάμη μόνη της ή σε συνδυασμό με αμπικιλλίνη δρα συνήθως ικανοποιητικά έναντι του A.baumannii, 22 ενώ η κολιστίνη αποτελεί φάρμακο εκλογής σε περιπτώσεις πολυανθεκτικών στελεχών. Παρόλο που πλέον υπάρχουν στελέχη ανθεκτικά στην κολιστίνη ο κύριος μηχανισμός θεωρείται άγνωστος. Πιθανολογείται μειωμένη συγγένεια ανάμεσα στο στόχο δράσης του αντιβιοτικού, το επιφανειακό λιποπολυσακχαρίδιο του A.baumannii και της ίδιας της πολυμυκίνης. 23 Η τιγκεκυκλίνη, παρά τις αρχικές προσδοκίες, δεν κατάφερε να βοηθήσει όσο αναμενόταν στην καταπολέμηση των πολυανθεκτικών στελεχών και ήδη έχουν εμφανιστεί στελέχη ανθεκτικά και σε αυτή. Για την τιγκεκυκλίνη πιθανολογείται ότι ο μηχανισμός που ευθύνεται είναι η ύπαρξη ενεργών αντλιών εκροής όπως η αντλία AdeABC. 24 27

Stenotrophomonas maltophilia

Stenotrophomonas maltophilia Η S.maltophilia (παλαιότερα Pseudomonas maltophilia και αργότερα Xanthomonas maltophilia) είναι ευρέως διαδεδομένη στη φύση. Προκαλεί διάφορες λοιμώξεις όπως βακτηριαιμία, μαστοειδίτιδα, ουρολοιμώξεις, επιδυδιμίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, χολαγγειίτιδα, κερατίτιδα, επιπεφυκίτιδα, λοιμώξεις δέρματος, οστεομυελίτιδα και αρθρίτιδα κατόπιν ορθοπεδικών επεμβάσεων ή τραυμάτων. Η S.maltophilia ευθύνεται συχνά για πνευμονία σε ασθενείς με κυστική ίνωση. Προδιαθεσικοί παράγοντες για λοίμωξη από S.maltophilia αποτελούν ο καθετηριασμός, η ανοσοκαταστολή και η χορήγηση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος. Αυτό συμβαίνει γιατί η S.maltophilia είναι ενδογενώς ανθεκτική στα περισσότερα β-λακταμικά συμπεριλαμβανομένων των καρμπαπενεμών (λόγω της παραγωγής χρωμοσωματικής μέταλλο-β-λακταμάσης) και στις κινολόνες. Αντιβιοτικά εκλογής για λοιμώξεις από S.maltophilia θεωρούνται η μινοκυκλίνη, η τριμεθοπίμη σουλφομεθοξαζόλη και η τικαρκιλίνη κλαβουλανικό οξύ.

Burkholderia cepacia Η B.cepacia (παλαιότερα Pseudomonas cepacia) είναι ένα πανταχού παρόν βακτηρίδιο που ανευρίσκεται στα φυτά. Η απομόνωση της B.cepacia έχει ιδιαίτερη σημασία σε ασθενείς με χρόνια κοκκιωματώδη νόσο στους οποίους μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές λοιμώξεις με αυξημένη θνητότητα. Ανευρίσκεται επίσης σε ασθενείς με κακοήθη νοσήματα όμως μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, ωτίτιδα και βακτηριαιμία ακόμη και σε ανοσοεπαρκή άτομα. Η κύρια κλινική εκδήλωση για την οποία ενοχοποιείται η B. cepacia είναι η πνευμονία σε ασθενείς με κυστική ίνωση. Σε αυτό συμβάλουν ορισμένες πρωτεΐνες της εξωτερικής μεμβράνης οι οποίες διευκολύνουν τη σύνδεση του μικροοργανισμού στα επιθυλιακά κύτταρα του αναπνευστικού συστήματος. Η προσκόλληση στην αναπνευστική βλέννη οφείλεται συχνά σε γιγαντιαία ινίδια που ονομάζονται “cable pili ”. Το υπεύθυνο γονίδιο (cbl) έχει ανευρεθεί μόνο στον κλώνο ΕΤ 12, γεγονός που καταδεικνύει την ύπαρξη και άλλων, άγνωστων προς το παρόν, παραγόντων προσκόλλησης. Όπως και τα άλλα αζυμωτικά, η B.cepacia χαρακτηρίζεται από ενδογενή αντοχή σε πολλά

αντιβιοτικά η οποία περιπλέκει τη θεραπεία. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της B.cepacia είναι η ενδογενής αντοχή στην κολιστίνη. 25 Το φάρμακο εκλογής είναι η τριμεθοπίμη σουλφομεθοξαζόλη, ενώ κεφταζιδίμη, μεροπενέμη και σιπροφλοξασίνη αποτελούν συχνά αξιόπιστες λύσεις. Συμπεράσματα Τα αζυμωτικά παθογόνα βακτήρια μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά : Είναι μικρόβια του περιβάλλοντος που έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν νόσο ευκαιριακά. Σχετίζονται συχνά με λοιμώξεις οφειλόμενες σε ιατρικές συσκευές και μεταδίδονται εύκολα με τα χέρια του προσωπικού των νοσοκομείων. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η ενδογενής τους αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά η οποία, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα πρόσληψης νέων μηχανισμών αντοχής μέσω μεταφερόμενων γενετικών στοιχείων και την προτίμησή τους για τους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, καταδεικνύουν πως δεν θα σταματήσουντουλάχιστον για το άμεσο μέλλον- να αποτελούν μία ιδιαίτερη πρόκληση για τον ιατρικό κόσμο.

Burkholderia cepacia 28

Βιβλιογραφία 1. Livermore DM. beta-Lactamases in laboratory and clinical resistance. Clin Microbiol Rev 1995; 8:557-584.

2. Livermore DM. Multiple mechanisms of antimicrobial resistance in Pseudomonas aeruginosa: our worst nightmare?. Clin Infect Dis 2002; 34:634-640.

3. Gilbert DN, Kohlhepp SJ, Slama KA, Grunkemeier G, Lewis G, Dworkin RJ, Slaughter SE, Leggett JE. Phenotypic resistance of Staphylococcus aureus, selected Enterobacteriaceae, and Pseudomonas aeruginosa after single and multiple in vitro exposures to ciprofloxacin, levofloxacin, and trovafloxacin. Antimicrob Agents Chemother 2001; 45:883-892.

4. MacLeod DL, Nelson LE, Shawar RM, Lin BB, Lockwood LG, Dirk JE, Miller GJ, et al. Aminoglycoside-resistance mechanisms for cystic fibrosis Pseudomonas aeruginosa isolates are unchanged by long-term, intermittent, inhaled tobramycin treatment. J Infect Dis 2000; 181:1180-1184.

5. Aires JR, Kohler T, Nikaido H, Plesiat P. Involvement of an active efflux system in the natural resistance of Pseudomonas aeruginosa to aminoglycosides. Antimicrob Agents Chemother 1999; 43:2624-2628.

6. Poole K. Aminoglycoside resistance in Pseudomonas aeruginosa. Antimicrob Agents Chemother 2005; 49: 479-487.

7. Castanheira M, Toleman MA, Jones RN, Schmidt FJ, Walsh TR. Molecular characterization of a β-lactamase gene, blaGIM-1, encoding a new subclass of metallo-β-lactamase. Antimicrob Agents Chemother 2004; 48:4654–4661.

8. Yong D, Bell JM, Ritchie B, Pratt R, Toleman MA, Walsh TR, et al. A novel subgroup Metallo-βlactamase (MBL) AIM-1 emerges in Pseudomonas aeruginosa (PSA) from Australia. Abstracts of the 47th Interscience Conference on AAC, Chicago, IL, 2007. Abstract C1-593, p. 75. American Society for Microbiology. Washington, DC, USA. 9. Jovcic B, Lepsanovic Z, Suljagic V, Rackov G, Begovic J, Topisirovic L, Kojic M. Emergence of NDM-1 Metallo-{beta}-Lactamase in Pseudomonas aeruginosa Clinical Isolates from Serbia.

Antimicrob Agents Chemother. 2011; 55:3929-3931.

10. Lee K, Yum JH, Yong D, Lee HM, Kim HD, Docquier JD, Rossolini GM, Chong Y. Novel acquired metallo-β-lactamase gene, blaSIM-1, in a class 1 integron from Acinetobacter baumannii clinical isolates from Korea. Antimicrob Agents Chemother 2005; 49:4485–4491.

11. Poirel L, Weldhagen GF, Naas T, De Champs C, Dove MG, Nordmann P. GES-2, a class A beta-lactamase from Pseudomonas aeruginosa with increased hydrolysis of imipenem. Antimicrob Agents Chemother. 2001; 45:2598-2603.

12. Mavroidi A, Tzelepi E, Tsakris A, Miriagou V, Sofianou D, Tzouvelekis LS. An integron– asso¬ciated β-lactamase (IBC-2) from Pseudomonas aeruginosa is a variant of the extendedspectrum β-lactamase IBC-1. J Antimicrob Chemother 2001; 48:627-630.

13. Villegas MV, Lolans K, Correa A, Kattan JN, Lopez JA, Quinn JP. First identification of Pseudomonas aeruginosa isolates producing a KPC-type carbapenem-hydrolyzing beta-lactamase.

Antimicrob Agents Chemother 2007; 51:1553-1555.

14. Quale J, Bratu S, Gupta J, Landman D. Interplay of efflux system, ampC, and oprD expression in carbapenem resistance of Pseudomonas aeruginosa clinical isolates. Antimicrob Agents Chemother 2006; 50:1633-1641.

15. Li J, Turnidge J, Milne RW, Nation RL, Coulthard K. In vitro pharmacodynamic properties of colistin and colistin methanesulfonate against Pseudomonas aeruginosa isolates from patients with cystic fibrosis. Antimicrob Agents Chemother 2001; 45: 781-785.

29

16. Kaplan N, Rosenberg E, Jann B, Jann K. Structural studies of the capsular polysaccharide of Acinetobacter calcoaceticus BD4. Eur J Biochem 1985; 52:453-458.

17. Vidal R, Dominguez M, Urrutia H, Bello H, Gonzalez G, Garcia A. et al. Biofilm formation by Acinetobacter baumannii. Microbios 1996; 86:49-58.

18. Cisneros JM, Rodriguez-Bano J. Nosocomial bacteremia due to Acinetobacter baumannii: epidemiology, clinical features and treatment. Clin Microbiol Infect 2002; 8: 687-693.

19. Fournier PE, Vallenet D, Barbe V, Audic S, Ogata H, Poirel L. et al. Comparative genomics of multidrug resistance in Acinetobacter baumannii. 2006 PLoS Genet 2: e7.

20. Gogou V, Pournaras S, Giannouli M, Voulgari E, Piperaki ET, Zarrilli R. et al. Evolution of multidrug-resistant Acinetobacter baumannii clonal lineages: a 10 year study in Greece (200009). J Antimicrob Chemother. 2011; Dec;66(12):2767-2772 21. Poirel L, Marque S, Heritier C, Segonds C, Chabanon G, Nordmann P. OXA-58, a novel class D {beta}-lactamase involved in resistance to carbapenems in Acinetobacter baumannii. Antimicrob Agents Chemother 2005; 49:202-208.

22. Montero A, Ariza J, Corbella X, Domenech A, Cabellos C, Ayats J et al. Antibiotic combinations for serious infections caused by carbapenem-resistant Acinetobacter baumannii in a mouse pneumonia model. J Antimicrob Chemother 2004; 54:1085-1091.

23. Li, J., C. R. Rayner, R. L. Nation, R. J. Owen, D. Spelman, K. E. Tan et al. Heteroresistance to colistin in multidrug-resistant Acin- etobacter baumannii. Antimicrob. Agents Chemother.2006; 50:2946â&#x20AC;&#x201C;2950.

24. Peleg, A. Y., J. Adams, and D. L. Paterson. Tigecycline efflux as a mechanism for nonsusceptibility in Acinetobacter baumannii. Antimicrob. Agents Chemother.2007; 51:2065â&#x20AC;&#x201C;2069.

25. Conway SP, Brownlee KG, Denton M, Peckham DG. Antibiotic treatment of multidrug-resistant organisms in cystic fibrosis. Am J Respir Med. 2003; 2(4):321-332.

30

Κωνσταντίνος Σ. Πετσάνης Νευρολόγος

Εισαγωγή στις άνοιες Η λέξη άνοια είναι η λέξη που κρύβεται πάντα πίσω από τις φοβίες του κόσμου όταν κάποιος άνθρωπός τους, ιδιαίτερα όταν αυτός είναι μεγάλης ηλικίας, αρχίζει να ξεχνά. Θα πρέπει να τονίσουμε βέβαια πως συνήθως, λανθασμένα, η απώλεια μνήμης ενός μεσήλικα ή υπερήλικα οδηγεί πολλούς στην ιδέα της νόσου Αλτσχάιμερ. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην ιδιαίτερα μεγάλη εξάπλωση της νόσου σε όλο τον κόσμο, με σαφέστατη διαφορά από τις άλλες άνοιες με αποτέλεσμα να επικρατήσει στην κοινή γνώμη ως ο κλασσικός «εφιάλτης» της τρίτης ηλικίας όπως επίσης και των περιθαλπόντων. Θα πρέπει όμως μέσω του συγκεκριμένου συγγράμματος να τεθούν οι σωστές βάσεις για την γνώση των ανοιών καθώς και οι σωστές εξηγήσεις των όρων και των τίτλων, έτσι ώστε να μπορεί ο κάθε ένας από εμάς και κυρίως οι άνθρωποι που ζουν από πιο κοντά το πρόβλημα δίπλα σε κάποιο συγγενή με άνοια (περιθάλποντες), να κατανοήσουν καλύτερα το τεράστιο αυτό θέμα που αφορά στην τρίτη ηλικία.

32

Η λέξη άνοια ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα νοώ και το στερητικό “α” και ουσιαστικά σημαίνει «μη νόηση» ή αλλιώς «έχω άνοια» θα πει «δεν νοώ». Παρατηρούμε πως η λέξη δεν περιλαμβάνει απαραίτητα μόνο την απώλεια μνήμης αλλά αναφέρεται γενικά στην μη νόηση, που σημαίνει πως περιλαμβάνει και άλλες νοητικές ελλείψεις πέραν της μνήμης.

Oμολογουμένως αυτό αληθεύει καθώς όπως θα δούμε εκτενώς στη συνέχεια του συγγράμματος, οι καταστάσεις αυτές που πλέον θα τις ονομάζουμε σωστά «άνοιες» (όχι πλέον Αλτσχάιμερ ή γεροντικές άνοιες ή οργανικά ψυχοσύνδρομα ή άλλες μη ακριβείς ονομασίες) αφορούν σε πολλές νοητικές ικανότητες και όχι μόνο στη μνήμη. Η απώλεια μνήμης βέβαια είναι συνήθως το πρώτο και πολλές φορές το πιο αξιοσημείωτο σύμπτωμα με αποτέλεσμα σαφώς να έχει ξεχωριστεί θέση στα συμπτώματα των ασθενών και παράλληλα την μεγαλύτερη βαρύτητα στην κλινική τους εικόνα. Για να μπορέσουμε να παρουσιάσουμε την σωστή διάσταση των όρων και των εννοιών που αφορούν στις άνοιες αρκεί να τις παραλληλίσουμε με άλλες νοσηρές καταστάσεις όπως π.χ. ο πυρετός. Πυρετό έχουν πολλοί ασθενείς άλλοι υψηλό, άλλοι με απλά δέκατα, άλλοι με διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, άλλοι παρατεταμένο, άλλοι με ρίγος ή χωρίς ρίγος κλπ. O πυρετός ως οντότητα έχει τις παραμέτρους του και τα ποικίλα χαρακτηριστικά του. Ποιες είναι όμως οι αιτίες του; Ποιες νοσολογικές οντότητες προκαλούν πυρετό; Ποιες κατηγορίες ασθενειών και με ποιο παθοφυσιολογικό μηχανισμό τον προκαλούν; Ωτίτιδες, λαρυγγίτιδες, αμυγδαλίτιδες, πνευμονίες, ουρολοιμώξεις είναι κάποιες από τις πιο συχνές παθήσεις που προκαλούν πυρετό. Τον ίδιο συλλογισμό μπορούμε να κάνουμε και με την άνοια. Η άνοια μπορεί να έχει ήπια ή σοβαρή μορφή, να αφορά τη μνήμη μόνο ή και άλλες νοητικές λειτουργίες, να προσβάλλει το συναίσθημα ή να το επηρεάζει ελάχιστα κλπ. Κάτω από την γενική αυτή επικεφαλίδα που λέγεται «άνοια» καταγράφονται οι νοσολογικές οντότητες που σχετίζονται με αυτήν 33

και χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με το αίτιο (Νευροεκφυλιστικές άνοιες, αγγειακές άνοιες κλπ). Κάθε μια κατηγορία περιλαμβάνει συγκεκριμένες νόσους ανάλογα με τα συμπτώματα και τις επιμέρους ανατομοπαθολογικές και παθοφυσιολογικές ιδιότητες που παρουσιάζει (π.χ Νόσος Αλτσχάιμερ, νόσος Πάρκινσον κ.α. στις Νευροεκφυλιστικές άνοιες) όπως εκτενώς θα αναλύσουμε παρακάτω. Η άνοια συνεπώς είναι το σύμπτωμα ή ίσως καλύτερα η ομάδα συμπτωμάτων υπό τη σκέπη της οποίας ξετυλίγονται όλες οι κατηγορίες και υποκατηγορίες νόσων που φέρουν ονόματα είτε των επιστημόνων που τις ανακάλυψαν (π.χ. άνοια τύπου Αλτσχάιμερ), είτε κάποιων βιολογικών τους ιδιοτήτων (πολυεμφρακτική άνοια), είτε συνδυασμός των δύο (άνοια των σωματιδίων του Lewy), είτε άλλων παραγόντων. Μια διαφορετική διάσταση ξετυλίγεται στα θέματα αυτά εάν προσπαθήσουμε να ξεκινήσουμε περιγράφοντας και αναλύοντας τα επιμέρους συμπτώματα. Η απώλεια μνήμης είναι ένα από τα πρώτα και βασικά συμπτώματα που συναντούμε συνήθως στις άνοιες. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί πως δεν είναι απαραίτητο όποιος έχει απώλεια μνήμης να έχει και άνοια. Η απώλεια μνήμης συνδέεται επίσης με μια σειρά παθολογικών καταστάσεων που αποτελούν πιο οξέα νοσηρά φαινόμενα για τον ανθρώπινο οργανισμό όπως όγκοι του εγκεφάλου, εγκεφαλικές λοιμώξεις, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, επιληπτικές κρίσεις, κακώσεις κρανίου από χτυπήματα-ατυχήματα κ.α. Το ίδιο ισχύει και για άλλες νοητικές λειτουργίες όπως π.χ. η εκτελεστική ικανότητα ή η ικανότητα προσανατολισμού στο χώρο ή στο χρόνο αλλά και οι διαταραχές της διάθεσης και οι συναισθηματικές αλλοιώσεις. Θα πρέπει, συνεπώς, τα παραπάνω συμπτώματα να διερευνούνται διεξοδικά πριν οδηγήσουν τον ιατρό στην κατεύθυνση ενός ανοϊκού συνδρόμου. Πριν περιγράψουμε όμως τις διάφορες μορφές άνοιας, θα πρέπει να κάνουμε μια σύντομη περιγραφή του οργάνου του ανθρώπινου σώματος που είναι υπεύθυνο για τη νόηση και σαφώς εκ του οποίου, σε περίπτωση

δυσλειτουργίας, απορρέουν οι καταστάσεις μη νόησης που αναφέρθηκαν παραπάνω.

O ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από περίπου εκατό δισεκατομμύρια κύτταρα. Το κύτταρο είναι η βασική μορφολογική και λειτουργική μονάδα της ζωής με ικανότητες θρέψης, παραγωγής ουσιών, επικοινωνίας με άλλα κύτταρα και αναπαραγωγής. Κάθε ένα από αυτά είναι μια ξεχωριστή οντότητα, ανήκει σε ομάδες με παρόμοια χαρακτηριστικά και λειτουργίες που σχηματίζουν τους ιστούς και αυτοί με τη σειρά τους συγκροτούν τα όργανα. O εγκέφαλος είναι ένα από αυτά τα όργανα και συγκροτείται από νευρικό ιστό ο οποίος σχηματίζεται από κύτταρα με τα ίδια χαρακτηριστικά που λέγονται νευρικά κύτταρα. Ανάμεσα σε αυτά τα κύτταρα, ξεχωρίζουμε το πιο σημαντικό είδος κυττάρου που λέγεται νευρώνας και με τη σειρά του αποτελείται: από το σώμα, όπου γίνεται η επεξεργασία των πληροφοριών, τους δενδρίτες που δέχονται πληροφορίες από άλλους νευρώνες και τον λεγόμενο “άξονα” που είναι μια μακριά αποφυάδα η οποία μεταφέρει τις πληροφορίες που έχουν επεξεργαστεί από το σώμα σε κοντινούς ή μακρινούς στόχους οι οποίοι είναι συνήθως άλλοι νευρώνες ή άλλα κύτταρα στόχοι όπως π.χ. οι μυικές ίνες όπου το αποτέλεσμα είναι η μετάδοση της πληροφορίας ή η εκτέλεση κάποιου έργου. Στον ανθρώπινο εγκέφαλο διακρίνουμε περιοχές με χρώμα γκρίζο, τη λεγόμενη φαιά ουσία, που αποτελούνται από τα προαναφερόμενα σώματα των νευρώνων. Τέτοιες περιοχές είναι ο φλοιός του εγκεφάλου και κάποιες δομές που βρίσκονται πιο βαθειά και λέγονται πυρήνες. Oι πυρήνες χρωματίζονται με αυτό το φαιό-γκρί χρωματισμό επειδή αποτελούνται από τα σώματα των κυττάρων και καθώς έχουν ιδιαίτερη ανάγκη από ενέργεια, (κέντρα λήψης αποφάσεων) εσωκλείουν μεγάλο αριθμό αιμοφόρων αγγείων. Στα κέντρα αυτά γίνεται η επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνονται από το περιβάλλον και παράλληλα λαμβάνονται οι αποφάσεις που θα σταλούν σε άλλα όργανα-

στόχους για την εκτέλεση πράξεων ή σε άλλους πυρήνες φαιάς ουσίας για ακόμη πιο πολύπλοκη επεξεργασία. Επίσης, στον ανθρώπινο εγκέφαλο διακρίνουμε περιοχές σε λευκό χρώμα, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τους άξονες των κυττά-ρων που προαναφέρθηκαν και που είναι “περιτυλιγμένοι” με μια ουσία που παράγεται από εξειδικευμένα κύτταρα (κύτταρα του Schwann).

O ρόλος της ουσίας αυτής, είναι να προστατεύει και να μονώνει τον άξονα για καλύτερη μετάδοση των πληροφοριών (θα μπορούσε να παραλληλιστεί η κατασκευή αυτή με το γνωστό σε όλους καλώδιο). Η ουσία αυτή είναι η αιτία του λευκού χρώματος των περιοχών αυτών. Φαιά και λευκή ουσία αποτελούν ένα ανατομικό αλλά και λειτουργικό σύνολο του ανθρώπινου εγκεφάλου. Παράλληλα, αντιπροσωπεύουν μια διαφοροποίηση που θα φανεί πολύ χρήσιμη παρακάτω στην παρουσίαση των διαφόρων ειδών άνοιας. Σύμφωνα με διεθνή κριτήρια (DSM-IV), για να κατευθυνθούμε διαγνωστικά προς την άνοια, θα πρέπει ο άνθρωπός μας να μην είναι λειτουργικός στην καθημερινότητά του και στην επαγγελματική του ζωή. Το στοιχείο αυτό είναι το πρώτο και το σημαντικότερο όλων, κατόπιν του οποίου έρχεται και η απώλεια μνήμης ως βασικό σύμπτωμα. Ακολουθούν ένα από τα παρακάτω: 1. Έκπτωση αφηρημένης σκέψης ή 2. Έκπτωση κρίσης ή 3. Αφασία, απραξία, αγνωσία, κατασκευαστικές δυσκολίες. Σημαντικό όμως είναι και ένα τελευταίο κριτήριο το οποίο αναφέρει πως θα πρέπει σαφώς να μην τίθεται ζήτημα έκπτωσης επιπέδου συνείδησης για να μιλούμε για άνοια. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να διαχωρίζουμε τις καταστάσεις στις οποίες ένας άνθρωπος, λόγω π.χ μιας εγκεφαλικής κάκωσης, μιας μεταβολικής ανωμαλίας ή λόγω λήψης φαρμάκων, ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ, δεν δύναται να έχει την εγκεφαλική του λειτουργία σε πλήρη δράση. Ειδάλλως, δεν μπορούμε να μιλούμε για άνοια και η διαγνωστική κατεύθυνση κλίνει σε άλλες καταστάσεις.

34

Μορφές Άνοιας Υπάρχουν πολλά αίτια τα οποία οδηγούν έναν εγκέφαλο σε άνοια. Για το λόγο αυτό τα είδη της άνοιας έχουν μια πρώτη βαθμίδα κατηγοριοποίησης που αφορά στο αίτιο. Θα αναφερθούν παρακάτω οι κατηγορίες ανοιών και θα περιγραφούν από κάθε κατηγορία οι πιο αντιπροσωπευτικές.

1.Νευροεκφυλιστικές Άνοιες Πρόκειται για άνοιες που οφείλονται σε σταδιακή εκφύλιση του εγκεφάλου. Η λέξη εκφύλιση σημαίνει αλλοίωση των ιστών ή κυττάρων ενός οργάνου που εμποδίζει τη σωστή λειτουργία του. Συνεπώς, λόγω κάποιων παραγόντων που είναι είτε κοινοί για κάποιες μορφές είτε διαφορετικοί (όπως θα περιγραφεί στην αναλυτική περιγραφή των νόσων παρακάτω) ο εγκέφαλος εκφυλίζεται με αποτέλεσμα να ατροφεί και να χάνει πέρα από δομικά του χαρακτηριστικά και την λειτουργικότητά του. O ρυθμός εκφύλισης μπορεί να είναι γρήγορος (μήνες) ή αργός (έτη). Παρατίθενται παρακάτω κάποιες αντιπροσωπευτικές μορφές. α. Νόσος Αλτσχάιμερ Υπολογίζονται περί τα 26.5 εκατομμύρια οι ασθενείς αυτής της πλέον πασίγνωστης νόσου που συχνά αναφέρεται σε συζητήσεις και κουβέντες είτε μεταξύ περιθαλπόντων ανταλλάσοντας απόψεις, είτε μεταξύ ανθρώπων χαριτολογώντας ή ως και αστειευόμενοι ακόμα πειράζοντας ο ένας τον άλλο. Βέβαια σίγουρα δεν πρόκειται περί αστείου εάν αναλογιστούμε πως, κατόπιν υπολογισμών που έχουν γίνει, ένας στους 85 ανθρώπους θα πάσχει από αυτή τη νόσο έως το 2050. Το αίτιο της νόσου αφορά στη συσσώρευση εντός του εγκεφάλου μιας ουσίας που ονομάζεται β-αμυλοειδές και παρουσιάζεται κατά πλάκες, οι οποίες ονομάζονται γεροντικές πλάκες. Παράλληλα εντός των νευρώνων παρουσιάζεται μια αλλοίωση του σκελετού του κυττάρου και η συσσώρευση μιας πρωτεΐνης, της τ (ταυ) πρωτεΐνης, η οποία συσσωρεύεται κατά τολύπια, τα λεγόμενα νευροϊνιδιακά τολύπια. Συνεπώς το πρόβλημα-αίτιο είναι διπλό. Τα νευροϊνιδιακά 35

τολύπια καταστρέφουν το νευρώνα από μέσα, ενώ οι γεροντικές πλάκες εμποδίζουν τη λειτουργία τους από έξω. Το παθοφυσιολογικό αυτό φαινόμενο ξεκινά κυρίως από το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και πιο συγκεκριμένα από το εσωτερικό τμήμα του κροταφικού λοβού.

O ασθενής παρουσιάζει προβλήματα βραχείας μνήμης και παράλληλα φαίνεται δυσλειτουργικός στην καθημερινότητα του όπως στη δουλειά, στο σπίτι, στις χρηματικές συναλλαγές, στο μαγείρεμα κ.α. Με την πάροδο του χρόνου εμφανίζει προβλήματα συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του, προβλήματα στην εκτέλεση πράξεων, που έως τότε γνώριζε πολύ καλά να κάνει, προβλήματα λόγου και προσανατολισμού στο χώρο. Oι δυνατότητες του εγκεφάλου του σταδιακά εκπίπτουν και σε άλλα επίπεδα, με τις προαναφερόμενες να χειροτερεύουν ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα ο ασθενείς μας να φτάσει να είναι κλινήρης και κατόπιν να καταλήξει σε (μέσο όρο) περίπου επτά με οκτώ χρόνια. Η ασθένεια είναι κατά ελάχιστο ποσοστό κληρονομική. Συνήθως παρουσιάζεται η σποραδική μορφή της.

β. Νόσος των σωματιδίων του Lewy Το αίτιο αφορά την συσσώρευση μιας πρωτεΐνης , της α-συνουκλεΐνης υπό τη μορφή οργανωμένων σωματιδίων εντός των νευρώνων, που λειτουργούν εις βάρος των υπόλοιπων ενδοκυτταρικών οργανιδίων. Η συγκεκριμένη νόσος έχει μια γρήγορη πορεία συγκριτικά με τη νόσο Αλτσχάιμερ και παράλληλα παρουσιάζει διακυμάνσεις στην ένταση των συμπτωμάτων. Στα αρχικά στάδια μπορεί να φέρει ομοιότητες με τη νόσο Αλτσχάιμερ, κατόπιν όμως διαφοροποιείται σε τρία καίρια σημεία. Το πρώτο, αφορά στις οπτικές ψευδαισθησίες που είναι πολύ χαρακτηριστικές της νόσου. O ασθενής βλέπει πράγματα ή πρόσωπα ή ζώα στο περιβάλλον, τα οποία δεν υπάρχουν. Το δεύτερο, αναφέρεται στις πολύ απότομες εναλλαγές της συναισθηματικής του κατάστασης. Το τρίτο, αφορά στα εξωπυραμυδικά (Παρκινσονικά) συμπτώματα, που φέρουν την νόσο να μοιάζει σε πολλές των περιπτώσεων με τη νόσο Πάρκινσον και να απαιτείται σωστή διαφοροδιαγνωστική προσέγγιση από τον νευρολόγο. γ.Μετωποκροταφική άνοια Το όνομα προέρχεται από τις ανατομικές περιοχές, οι οποίες ατροφούν στο συγκεκριμένο τύπο άνοιας, η οποία παρουσιάζει ποικιλία παθολογοανατομικών μορφών αλλά και ποικιλία κλινικών μορφών. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως πρωταγωνιστικό ρόλο στα συμπτώματα της μετωποκροταφικής άνοιας, παίζουν οι διαταραχές συμπεριφοράς όπως η άρση αναστολών, η απάθεια, η κατάθλιψη, η μη κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Επίσης διαταραχές εκτελεστικών λειτουργιών και κινητικές διαταραχές συμπληρώνουν την κλινική εικόνα, με τη μνήμη και την ικανότητα προσανατολισμού σταθερά να εκπίπτουν, αλλά, στη συγκεκριμένη άνοια, να παραμένουν σε σχετικά ικανοποιητικό βαθμό έως και τα τελικά στάδια της νόσου. δ. Νόσος Πάρκινσον Η νόσος αυτή αφορά σε συμπτώματα που αφορούν περισσότερο στην κινητική ικανότητα και στη διάθεση του ασθενούς, ο οποίος,

συγκεκριμένα, παρουσιάζει βραδυκινησία, δυσκαμψία, αστάθεια βάδισης και τρόμο χαρακτηριστικό συνήθως του ενός άνω άκρου ή του ενός κάτω άκρου ή και των δύο από την ίδια πλευρά. Παράλληλα παρουσιάζει ανέκφραστο προσωπείο και κατάθλιψη. Το αίτιο οφείλεται στην σταδιακή απώλεια, από μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται μέσος εγκέφαλος, της λεγόμενης μέλαινας ουσίας. Η νόσος καθώς εξελίσσεται, δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα για τον ασθενή προκαλώντας συμπτώματα άνοιας οπότε και άνοια εκ της νόσου του Πάρκινσον (Parkinson’s Disease Dementia). ε. Νόσος Huntington Χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης νόσου είναι η έναρξη σε πιο μικρές ηλικίες από τη ν. Αλτσχάιμερ καθώς επίσης και οι συγκεκριμένες ακούσιες κινήσεις των άκρων του ασθενούς που λόγω του ότι μοιάζουν με χορευτικές κινήσεις ονομάζονται με μια λέξη “χορεία” και η νόσος “Χορεία του Huntington”.

2. Αγγειακές Άνοιες Oι αγγειακές άνοιες, όπως το λέει και η ίδια η λέξη, αφορούν στη δυσλειτουργία του κυκλοφορικού συστήματος και των αγγείων του εγκεφάλου με ποικίλους τρόπους, όπως π.χ. ένα “στρατηγικό” ,όπως λέγεται, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, δηλαδή ένα φραγμένο αγγείο (ισχαιμικό έμφρακτο) από θρόμβους αίματος ή λίπους (βλ. χοληστερόλη). Το αγγείο αυτό, από τη στιγμή που φράσσεται, δεν διοχετεύει αίμα στις περιοχές ευθύνης του με αποτέλεσμα τη νέκρωση των περιοχών αυτών. Εάν οι περιοχές αυτές είναι λειτουργικής σημασίας για το γενικότερο νοητικό γίγνεσθαι του εγκεφάλου τότε θα προκύψει άνοια οπότε το έμφρακτό μας αποκτά στρατηγική σημασία (γι αυτό και στρατηγικό). Συνήθως, στις περιπτώσεις αυτές, η περιοχή βλάβης αφορά κυρίως στη λευκή ουσία, που , όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι περιοχή μετάδοσης πληροφοριών. Έτσι, τα συμπτώματα της άνοιας διαφέρουν ποιοτικά από αυτά των νευροεκφυλιστιών ανοιών στις οποίες 36

προσβάλλεται κυρίως ο φλοιός του εγκεφάλου (φαιά ουσία-επεξεργασία πληροφοριών). Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικοί παθογενείς παράγοντες για τα φαινόμενα αυτά αποτελούν η χοληστερόλη, η αρτηριακή υπέρταση, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, οι ελλείψεις φυλλικού οξέος και βιταμίνης Β12, η αύξηση της ομοκυστείνης (που προκύπτει στις σποραδικές περιπτώσεις από την έλλειψη Β12 και φυλλικού οξέος) οι παθήσεις του θυροειδούς και βέβαια ο σακχαρώδης διαβήτης, ο οποίος πλην των βλαβών των αγγείων προκαλεί παράλληλα εκφύλιση του εγκεφάλου και με άλλους μηχανισμούς. Σε άλλες περιπτώσεις, πολλά μικρά αγγεία, λόγω αυτοάνοσων, μεταβολικών (όπως παραπάνω) ή άλλων αγγειοπαθειών, δυσκολεύουν τόσο πολύ τη μικροκυκλοφορία του εγκεφάλου που όσο και αν προσπαθεί να καλύψει το έλλειμα με παράπλευρες κυκλοφορίες δεν τα καταφέρνει με αποτέλεσμα τη νοητική έκπτωση. Παραδείγματα αποτελούν οι πολυεμφρακτικές άνοιες και η νόσοι μικρών αγγείων. Δεν πρέπει να παραλλείπουμε τις καταστάσεις γενικής υποάρδευσης του εγκεφάλου λόγω πιο απομακρυσμένων από αυτόν προβλημάτων, όπως στενώσεις των καρωτίδων αρτηριών και καρδιοαναπνευστικών νοσολογικών οντοτήτων που, με αργό τρόπο πολλές φορές, στερούν αιμάτωσης και σωστής οξυγόνωσης του εγκεφάλου με επερχόμενη άνοια.

3. Μεταβολικές άνοιες Η ηπατική και η νεφρική ανεπάρκεια καθώς επίσης οι θυρεοειδοπάθειες, οι πορφυρίες και οι νόσοι των επινεφριδίων (π.χ. Νόσος Cushing), είναι αιτίες στις οποίες η άνοια προκύπτει αργά και ύπουλα και ενώ ο ασθενής προσπαθεί να δώσει λύση σε αυτές τις καταστάσεις σε συνεργασίες με αρμόδιους θεράποντες ιατρούς, η νοητική ικανότητα εκπίπτει και δυστυχώς, αν δεν εντοπιστεί έγκαιρα, η άνοια εδραιώνεται κι δεν προλαμβάνεται..

4. Άνοιες εκ συστηματικών νόσων Συστηματικές νόσοι όπως η σαρκοείδωση, ο ερυθηματώδης λύκος, η νόσος Sjögren, το 37

σύνδρομο Αδαμαντιάδη-Behçet κ.α. είναι νόσοι που δημιουργούν προβλήματα σε όλο τον οργανισμό (από εκεί ο όρος “συστηματικός) και συνεπώς μπορούν να προκαλέσουν άνοια. O παθοφυσιολογικός μηχανισμός κάθε νόσου είναι διαφορετικός αλλά οι βλάβες που δημιουργεί αφορούν σε όλο τον οργανισμό, συνεπώς και στον εγκέφαλο. Oι ασθενείς αυτοί μπορεί να νοσήσουν και από πιο οξείες καταστάσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος π.χ. από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις όμως, οι βλάβες είναι πιο αργές και ύπουλες οπότε επέρχεται άνοια.

5. Άνοιες από λοιμώδη νοσήματα Στην κατηγορία αυτή βρίσκουμε τις άνοιες που προκύπτουν κατόπιν λοιμώδους νόσου του εγκεφάλου όπως η νόσος Lyme, η σύφιλη, η φυματίωση, το AIDS, η νόσος CreutzfeldtJacob και άλλες μικροβιακές, ιογενείς ή εκ μυκήτων λοιμώξεις οι οποίες οδηγούν σε άνοια και μάλιστα σε σχετικά πιο γρήγορο χρονικό διάστημα από άλλες άνοιες.

6. Άλλες άνοιες Στην κατηγορία αυτή τοποθετούνται όλες οι μορφές που έχουν σαν αίτιο άλλες καταστάσεις πιο σπάνιες. Oι μορφές άνοιας που προκύπτουν δεν συναντώνται τόσο συχνά όσο οι προαναφερόμενες, δεν παύουν όμως να υπάρχουν και να χρήζουν σαφούς αντιμετώπισης αλλά σίγουρα και προσπάθεια πρόληψης.

Oι εγκεφαλικοί όγκοι, οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ο υδροκέφαλος (είτε αποφρακτικός, είτε φυσιολογικής πίεσης), τα βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, υδράργυρος), κάποιες φαρμακευτικές ουσίες (αντιχολινεργικά, βενζοδιαζεπίνες κ.α.), η χρόνια χρήση αλκοόλ κ.α. είναι κάποια από αυτά τα αίτια. Εύλογα κάποιος μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα πως η διερεύνηση των ανοιών και η προσπάθεια για σωστή διάγνωση δεν είναι απλή υπόθεση. Η συνεκτίμηση τόσο πολλών παραγόντων σε συνδυασμό με το λεπτομερές ιστορικό του ασθενούς και τη λεπτομερή νευροψυχολογική του εκτίμηση καθώς επίσης και τη νευροαπεικονιστική του μελέτη καθιστά

τη διάγνωση μια χρονοβόρα διαδικασία. Εάν όμως η διαδικασία αυτή συστηματοποιηθεί και οργανωθεί σωστά με χειρισμό του ασθενή σε μια οργανωμένη δομή με έμπειρους επαγγελματίες, σε συνδυασμό με τη μελέτη όλων των προαναφερόμενων στοιχείων, όχι μονοκόμματα αλλά με διαγνωστικά βήματα καλά αρθρωμένα, τότε σίγουρα η διάγνωση που θα γίνει θα είναι η καλύτερη δυνατή. Είναι σημαντικότατο να τονίσουμε, βέβαια, πως πάντα στην ιατρική η σωστή διάγνωση είναι ο απόλυτος στόχος. Εάν δε γίνει σωστή διάγνωση, όλες οι ακόλουθες προσπάθειες για την υγεία του ασθενούς δεν καρποφορούν ή μπορεί να αποβούν ακόμη και βλαβερές. Ενας λόγος παραπάνω ίσως στο θέμα της άνοιας, όπου για σωστή διάγνωση απαιτείται πιο πολύς χρόνος και βέβαια πιο πολλές εξετάσεις. Τα περιθώρια απόκλισης από την σωστή διάγνωση δεν υπάρχουν καθώς οι διαδικασίες επανεξέτασης είναι πολύ κουραστικές για τους ασθενείς αυτούς, οι οποίοι λόγω ηλικίας, πολλές φορές δεν έχουν ούτε την απαιτούμενη υπομονή. Λόγω της ιδιαίτερης αντιμετώπισης

που δεν είναι μόνο φαρμακευτική αλλά επίσης νευροψυχολογική και κοινωνική, ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας είναι ιδιαίτερα υπεύθυνος και οι χειρισμοί ιδιαίτερα λεπτοί, αλλά πάνω απ’ όλα ιδιαίτερη και υπεύθυνη είναι οι σχέση τους με τον περιθάλποντα. O περιθάλπων αποτελεί τον απόλυτο σύμμαχο των θεραπόντων, καθώς με τις πληροφορίες που δίνει εμπλουτίζει το ιστορικό και την καθημερινή κατάσταση υγείας του ανθρώπου του ενώ παράλληλα είναι το μάτι του θεράποντα πάνω στον ασθενή στην καθημερινότητά του. Βασικό όμως όλων των προαναφερομένων είναι πως ο περιθάλπων είναι ο άνθρωπος που πρέπει παράλληλα να προσέξουμε ιδιαίτερα καθώς η απόλυτα ψυχοφθόρα κατάσταση της επίβλεψης του ανοϊκού συγγενούς μπορεί να του δημιουργήσει προβλήματα υγείας εάν δεν έχει οποιαδήποτε βοήθεια. Απλώνοντάς του το χέρι, συνεπώς, και κάνοντάς τον σύμμαχο στον κοινό αγώνα κατά της άνοιας, επουλώνουμε και τις δικές του πληγές αποφεύγοντας έτσι στο μέλλον να προκύψει ένας ανοϊκός ακόμη.

Βιβλιογραφία 1. Ganguli, M., Kukull, W. (2010). Epidemiology, Risk, and Alzheimer Disease Arch Neurol. 2010;67(1):107-111.

2. Aarsland, D., Kurz, MW, (2010).The epidemiology of dementia associated with Parkinson disease. J Neurol Sci. 2010 Feb 15;289(1-2):18-22.

3. Samuel, F. Jankovic, J., (2010) Advances in the Pharmacological Management of Huntington’s Disease. Drugs 70 (5 ) pp 561-571 4. Miller, B., Rabinovici, G., (2010) . Frontotemporal lobar degeneration: epidemiology, pathophysiology, diagnosis and management. CNS Drugs Vol:24 5. Barnes, D., Haight, T., Carlson, M., Kuller, L., Tager, I. (2010) Secondhand Smoke, Vascular Disease, and Dementia Incidence: Findings From the Cardiovascular Health Cognition Study American Journal of Epidemiology 2010 171(3):292-302 6. Roberts, R., Geda, Y., Knopman, D., Cha, R., Boeve, B., Ivnik, R., Pankratz, V., Tangalos, E., Petersen, R., Metabolic Syndrome, Inflammation, and Nonamnestic Mild Cognitive Impairment in Older Persons: A Population-based Study. (2010)Alzheimer Disease & Associated Disorders 24(1) pp 11-18

38

Δρ. Νίκος Παπανικολάου Μαιευτήρας, Γυναικολόγος, Oυρογυναικολόγος

Ακράτεια ούρων Aκράτεια ούρων oρίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων. Η ακράτεια ούρων είναι αρκετά συχνή, ιδίως στις γυναίκες. Εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, αλλά συχνότερα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Περίπου 4 στις 100 ενήλικες γυναίκες έχουν ακράτεια. 10 εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ, 3 εκατομμύρια στην Μεγ.Βρεττανία και περίπου 200.000 στην Ελλάδα αναφέρεται ότι πάσχουν από κάποιας μορφής ακράτεια. 1 στις 5 γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών πάσχουν από ακράτεια.

O αριθμός αυτός είναι ακόμα μεγαλύτερος αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές γυναίκες δεν αναφέρουν καν το πρόβλημά τους στον ιατρό, εξαιτίας φόβου ή ντροπής. Επίσης αρκετές γυναίκες έχουν την λανθασμένη εντύπωση ότι η ακράτεια είναι φυσιολογική στην μεγάλη ηλικία και ότι είναι αθεράπευτη, κάτι που είναι λάθος.

40

Φυσιολογική οδός ροής των ούρων Τα ούρα που παράγονται στους νεφρούς προωθούνται στην ουροδόχο κύστη, μέσω των ουρητήρων. Η κύστη είναι σαν ένα μπαλόνι που φουσκώνει, όσο γεμίζει με ούρα. Γύρω από την κύστη και την ουρήθρα βρίσκονται οι μύες του πυελικού εδάφους, οι οποίοι κρατούν την ουρήθρα κλειστή και εμποδίζουν διαρροές, εκτός μονάχα από τη στιγμή που η γυναίκα πάει στην τουαλέτα για να ουρήσει. Όταν λοιπόν η κύστη έχει γεμίσει, τότε νευρικά ερεθίσματα στέλνονται στον εγκέφαλο, ειδοποιώντας ότι απαιτείται ούρηση. O δε εγκέφαλος με την σειρά του στέλνει ερεθίσματα στους μύες του πυελικού εδάφους ώστε να χαλαρώσουν, ενώσω η κύστη συσπάται. Έτσι, τα ούρα εξέρχονται από την ουρήθρα και επιτυγχάνεται ούρηση. Είδη ακράτειας 1. Ακράτεια στρες Εμφανίζεται όταν οι μύες του πυελικού εδάφους έχουν χαλαρώσει και δεν μπορούν πια να συγκρατήσουν τα ούρα μέσα στην κύστη και την ουρήθρα κλειστή. Έτσι, οποιαδήποτε αύξηση της πίεσης στην κύστη, που επέρχεται σε διάφορες καταστάσεις όπως με το φτάρνισμα, το βήχα, τη σωματική άσκηση (πηδηματάκια ή και τρέξιμο) ή κάποιες φορές και με τις κινήσεις του σώματος, μπορούν να προκαλέσουν απώλεια ούρων. Κάποιες γυναίκες εμφανίζουν απώλεια ούρων και κατά τη συνουσία.

Oι μύες του πυελικού εδάφους μπορούν να χαλαρώσουν από διάφορα αίτια: • Εγκυμοσύνη και τοκετός: προκαλείται διάταση των μυών, που σε κάποιους μύες φτάνει και πάνω από το ανώτατο όριο ενός μυ να επανέρχεται στην αρχική του μορφή κατόπιν διάτασης.

• Εμμηνόπαυση: έλλειψη οιστρογόνων κάνει τους μύες αδύναμους.

• Ηλικία: οι μύες χαλαρώνουν φυσιολογικά με το πέρασμα των χρόνων • Παχυσαρκία: προκαλείται πίεση στους μύες από το μεγάλο βάρος.

41

2. Ακράτεια έπειξης (ασταθής κύστη ή υπεραντιδραστική κύστη): Είναι η δεύτερη πιό συχνή αιτία. Συμβαίνει όταν η γυναίκα αισθάνεται την έπειξη για ούρηση, όπου υπάρχει διαφυγή ούρων προτού φτάσει η γυναίκα στην τουαλέτα. Η κύστη συσπάται απότομα και δεν υπάρχει σωστός έλεγχος της σύσπασης. Στις πιο πολλές περιπτώσεις δεν γνωρίζουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Φαίνεται πως οι μύες και η κύστη στέλνουν λανθασμένα ερεθίσματα στον εγκέφαλο για το πόσο γεμάτη είναι η κύστη και η γυναίκα αισθάνεται την κύστη της πιο γεμάτη από ότι είναι πραγματικά. Ακράτεια έπειξης συμβαίνει επίσης και σε παθήσεις του εγκεφάλου και των νεύρων, π.χ. σε εγκεφαλικό επεισόδια ή νόσο Πάρκινσον, ή Σκλήρυνση κατά πλάκας ή σε τραύματα της σπονδυλικής στήλης. Τα συμπτώματα της υπεραντιδραστικής κύστης είναι: • Συχνουρία- >8 φορές την ημέρα και >2 την νύχτα •Έντονη έπειξη- ξαφνική και έντονη ανάγκη για ούρηση • Ακράτεια ούρων-έπειτα από έντονη έπειξη • Νυχτουρία- νυχτερινό ξύπνημα για ούρηση.

3. Μικτή ακράτεια: Συνδυασμός ακράτειας στρες και ακράτειας από έπειξη. Αρκετές γυναίκες παραπονιούνται και για τους 2 τύπους ακράτειας. Ανάλογα με την περίπτωση κάποιος από τους 2 τύπους μπορεί να αποτελεί το πρωτεύον πρόβλημα.

4. Ακράτεια από υπερπλήρωση Κάποιες φορές ορισμένες γυναίκες παραπονιούνται ότι έχουν μια συνεχόμενη ακράτεια ούρων, ακόμα και αφού επισκεφθούν την τουαλέτα. Περιγράφουν την κατάσταση σαν ένα καζάνι που έχει υπερχειλήσει, γι’αυτό και η ακράτεια αυτή ονομάζεται ακράτεια από υπερπλήρωση. Εμφανίζεται όταν η ουροδόχος κύστη είναι συνέχεια γεμάτη με ούρα, γι’αυτό και συνέχεια έχει διαρροή. Προκαλείται από αδύναμους μύες πυελικού εδάφους που αδυνατούν να αδειάσουν την κύστη, από απόφραξη της ουρήθρας ή ακόμα από ανωμαλίες όπως σακχαρώδης διαβήτης, τραυματισμούς σπονδυλικής στήλης, αλλά και από πρόπτωση των οργάνων των κολπικών τοιχωμάτων.

Oι ασθενείς παραπονιούνται συνήθως για ελαττωμένη ροή ούρων, συχνουρία, σταγονοειδή απώλεια ούρων μετά το τέλος της κανονικής ούρησης, και καθυστέρηση της έναρξης της ούρησης.

5. Λειτουργική ακράτεια: Εμφανίζεται σε ασθενείς με σοβαρές παθή-σεις που τα εμποδίζουν να σκεφτούν να ουρήσουν. Άτομα με σοβαρή νόσο Aλτσχαιμερ, ο ασθενής δεν μπορεί να σκεφτεί έγκαιρα ότι χρειάζεται να ουρήσει και δεν μπορεί να οργανώσει την σκέψη του να πάει στην τουαλέτα. Άτομα με αναπηρία, που βρίσκονται σε καροτσάκι, εμφανίζουν δυσκολία να πάνε έγκαιρα στην τουαλέτα. Ακόμα, σε πολύ ηλικιωμένα άτομα με αρθρίτιδα, που τα εμποδίζει να κινηθούν έγκαιρα και να πάνε στην τουαλέτα, όταν χρειάζεται.

μάτων και της διάρκειάς τους. Θα ερωτηθείτε για τα υγρά που πίνετε, ποσότητα και είδος (ιδιαίτερα υγρά που περιέχουν καφεΐνη, όπως καφές, τσάι, κρασί και κόκα-κόλα) και τη συχνότητα που ουρείτε. Η ασθενής θα κληθεί να συμπληρώσει ημερολόγιο με τις ακριβείς ώρες, συχνότητες και ποσότητες υγρών που καταναλώνει και ούρων που παράγει. Η ασθενής ερωτάται για συμπτώματα πρόπτωσης, προηγηθείσες εγχειρήσεις, ιατρικό και μαιευτικό ιστορικό και γενικά προβλήματα υγείας. Ανάλυση ούρων γίνεται πάντα στην πρώτη επίσκεψη, για τον έλεγχο λοιμώξεων ή αιματουρίας. Υπέρηχος υπολοιπόμενων ούρων κατόπιν ούρησης μπορεί να διενεργηθεί ανάλογα με τα συμπτώματα. Κατά την πρώτη επίσκεψη γίνεται επίσης λεπτομερής κλινική εξέταση για έλεγχο της ανατομίας, της ποιότητας του δέρματος και των ιστών, για έλεγχο πρόπτωσης, ποιότητας στήριξης της ουρήθρας, ακράτεια στρες και ποιότητα των μυών του πυελικού εδάφους. Ανάλογα με τα συμπτώματα μπορεί να ενδείκνυται να γίνει ουροδυναμικός έλεγχος. Ουροδυναμικός έλεγχος

Διάγνωση ακράτειας ούρων - είδος - βαθμός Είναι πολύ σημαντικό να επισκεφθείτε τον κατάλληλο ιατρό. O ουρογυναικολόγος είναι γυναικολόγος εξειδικευμένος σε ουρολογικά προβλήματα γυναικών, ενώ παράλληλα έχει κατάλληλη γνώση της γυναικείας ανατομίας του κόλπου και του πυελικού εδάφους. Το πρώτο βήμα είναι ένα πολύ λεπτομερές ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων των συμπτω42

O ουροδυναμικός εξοπλισμός διαφέρει ανάλογα με το μηχάνημα και το μέγεθος.

O ουροδυναμικός έλεγχος είναι εντελώς ανώδυνος και δεν απαιτεί καθόλου αναισθησία. Κατά τον έλεγχο, η κύστη γεμίζει με αποστειρωμένο υγρό με 2 μικρούς πλαστικούς καθετήρες, όπου ο ένας εισάγεται στην είσοδο της ουρήθρας και ο άλλος στην είσοδο του κόλπου ή του πρωκτού. Oι μικροί αυτοί καθετήρες είναι συνεδεμένοι με σένσορες που μεταδίδουν τις πιέσεις της κύστης και των μυών του πυελικού εδάφους στον ηλεκρονικό υπολογιστή. Η διαδικασία διαρκεί 15 λεπτά, και κατά την διάρκεια της διαδικασίας ζητείται από την ασθενή κατά τακτά διαστήματα να βήξει, να σταθεί όρθια και να αναφέρει οποιοδήποτε αίσθημα πλήρωσης, έπειξης ή πόνου έχει.

O ουροδυναμικός έλεγχος μπορεί να απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις : • Υπάρχουν υπολοιπόμενα ούρα ή όχι?

• Πόσο καλή είναι η ροή των ούρων?

• Ποιά η πίεση με την οποία γεμίζει η κύστη?

• Πότε είναι το πρώτο αίσθημα πλήρωσης, το φυσιολογικό αίσθημα και το έντονο αίσθημα πλήρωσης?

• Υπάρχει υπερεαισθησία ή ελαττωμένη αισθητικότητα στην κύστη?

• Παρατηρούνται ή όχι απρόκλητες συσπάσεις της κύστης?

• Ποιά η χωρητικότητα της κύστης? Είναι φυσιολογική?

• Είναι φυσιολογική ή όχι η ροή των ούρων?

• Υπάρχει υποψία απόφραξης ή όχι?

O συνδυσαμός του ουροδυναμικού ελέγχου με το ιστορικό και την κλινική εξέταση θα οδηγήσει στις σωστές αποφάσεις για την απαιτούμενη στρατηγική αντιμετώπισης ανάλογα με το πρόβλημα.

Kυστεοσκόπηση Είναι η διαδικασία κατά την οποία μια μικρή κάμερα εισάγεται στην κύστη. Διαρκεί 5 λεπτά και μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες για την δομή και ανατομία της κύστης. Σε κάποιες

43

περιπτώσεις μπορεί να ενισχύσει τη διάγνωση της υπεραντιδραστικής κύστης ή της χρόνιας κυστίτιδας. Επίσης αποκλείει την παρουσία όγκων και λίθων στην κύστη. Γενικές αρχές θεραπείας της ακράτειας ούρων Η θεραπεία της ακράτειας είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με την ασθενή και την περίπτωση. Δεν είναι όλες οι ασθενείς ίδιες. Κάθε γυναίκα έχει διαφορετικό τρόπο ζωής, φυσική δραστηριότητα, ανάγκες, στόχους, συνήθειες, ηλικία και μαιευτικό καθώς και ιατρικό ιστορικό. Γι’αυτό και η σωστή επιλογή θεράποντος ιατρού είναι απαραίτητη. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine έδειξε ότι η απώλεια βάρους μπορεί να επιφέρει βελτίωση των επεισοδίων ακράτειας έως και 70%. Η συσχέτιση του δείκτη μάζας σώματος ΒΜΙ με τα συμπτώματα της ακράτειας των ούρων έχει πλέον αποδειχτεί και αναφερθεί πολλάκις στην διεθνή βιβλιογραφία. Αλλαγές στις συνήθειες: Ελάττωση της καφείνης μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα συχνουρίας, έπειξης και ακράτειας από έπειξη. Συστήνεται καφές, τσάι ή κόκα-κόλα χωρίς καφεΐνη. Ακόμα, η ελάττωση του αλκοόλ μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα. Ασκήσεις πυελικού εδάφους: Oι ασκήσεις του πυελικού εδάφους αποτελούν βασική αρχή της αντιμετώπισης της ακράτειας των ούρων. Oνομάζονται και ασκήσεις Kegel, και έχει βρεθεί ότι ενδυναμώνουν ή διατηρούν την ισχύ των μυών του πυελικού εδάφους και των σφιγκτήρων. Μεγαλύτερο όφελος παρατηρείται σε γυναίκες κάτω των 60 ετών. Η ευεργετική τους δράση στον έλεγχο της κύστης έχει αποδειχθεί. Συστήνονται ιδιαίτερα αμέσως μετά τον τοκετό, για άμεση επαναφορά του σωστού ελέγχου των μυών. Για διατήρηση της ισχύς των μυών συστήνονται τουλάχιστον 8 ασκήσεις / συσπάσεις των μυών, 3 φορές την ημέρα.

Θεραπεία της ατροφικής κολπίτιδας: Η ατροφική κολπίτιδα ή ατροφία του κόλπου μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.

Oφείλεται στην έλλειψη οιστρογόνων σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, συνήθως περι-εμμηνοπαυσιακής και μετά την εμμηνόπαυση. Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν κνησμό, επώδυνη συνουσία, αίσθημα καύσου, και καμιά φορά συχνουρίας και συχνής έπειξης για ούρηση. Η θεραπεία με τοπικά οιστρογόνα μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα σημαντικά.

κυμαίνεται από 40-70%.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΑΠO ΕΠΕΙΞΗ: 1. Φάρμακα Τα αντιχολινεργικά φάρμακα είναι μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα σαν πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της ακράτειας από έπειξη. Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν τις απρόκλητες συσπάσεις της κύστης που προκαλούν απώλεια ούρων. Επίσης βοηθούν σημαντικά στα συμπτώματα της συχνουρίας, της συχνής έπειξης και νυχτερινής ούρησης. Η σημερινή φαρμακευτική παλέτα διαθέτει χάπια όπως και patches. Προσοχή: τα φάρμακα αυτά ΔΕΝ μπορούν να θεραπεύσουν την ακράτεια τύπου στρες.

2. Διαδερμική διέγερση κνημιαίου νεύρου Αποτελεί μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, η οποία μοιάζει με βελονισμό και μπορεί να βοηθήσει στην ακράτεια από έπειξη. Γίνεται βελονισμός του κνημιαίου νεύρου, στην εσωτερική επιφάνεια του αστραγάλου και είναι εντελώς ανώδυνη. Μέσω της διέγερσης του κνημιαίου νεύρου στέλνονται ερεθίσματα στο σημείο από όπου αυτό πηγάζει, που είναι η σπονδυλική στήλη (ιερό πλέγμα). Εκεί ακριβώς βρίσκονται και τα νεύρα που ελέχγουν την ουροδόχο κύστη. Η βελόνα συνδέεται με ένα μικρό μηχάνημα παλμού. Η αγωγή περιλαμβάνει 12 συνεδρίες, ανά εβδομάδα, που διαρκεί περίπου 30 λεπτά έκαστη. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας η ασθενής μπορεί να παραμένει καθιστή ή να διαβάζει κάποιο βιβλίο / περιοδικό. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας αυτής

3. BOTOX Το Botox (Botulinum Toxin A) δεν χρησιμοποιείται μόνο στην πλαστική χειρουργική αλλά και στην ουρογυναικολογία. Έχει αποδειχθεί χρήσιμο στην θεραπεία διαφόρων καταστάσεων, όπως υπεραντιδραστική κύστη, σκλήρυνση κατά πλάκας, τραύματα της σπονδυλικής στήλης και νευρογενή κύστη. Το Botox προκαλεί προσωρινή αδυναμία και παράλυση των μυών όπου γίνεται η ένεση. Στην ακράτεια από έπειξη οι μύες αυτοί είναι υπεραντιδραστικοί και προκαλούν απρόκλητες συσπάσεις την κύστης, που επιφέρουν ακράτεια ούρων. Mε το Botox οι μύες αυτοί σταματούν να υπερλειτουργούν. Το Botox κρίνεται χρήσιμο σε περιπτώσεις όπου όλες οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Η θεραπεία γίνεται με ενέσεις στην εσωτερική επιφάνεια της ουροδόχου κύστης.

44

Διάρκεια δράσης: η ευεργετική δράση συνήθως εμφανίζεται 7 ημέρες μετά τις ενέσεις και διαρκεί από 6-10 μήνες. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να επαναληφθεί μετά το διάστημα αυτό.

Oι ενέσεις με Botox είναι μια μικρή και απλή επέμβαση. Η ασθενής δεν χρειάζεται να μείνει στην κλινική. Παρόλα αυτά χρειάζεται προσοχή: επειδή το Botox αποδυναμώνει τους μύες, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα προσωρινής αδυναμίας ούρησης. Συνιστάται προσεκτική ενημέρωση της ασθενούς πριν την επέμβαση. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΣΤΡΕΣ 1. Ενέσεις κολλαγόνου Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στη φύση, και απαντά στα θηλαστικά και στους ανθρώπους. Μπορεί να τοποθετηθεί στην ουρήθρα με τη μορφή ενέσεων, και έτσι να προκαλέσει σύσφιξή της, και κατά συνέπεια βελτίωση των συμπτωμάτων της ακράτειας στρες.

Oι ενέσεις κολλαγόνου αποτελούν εναλλακτική θεραπεία σε περιπτώσεις που δεν μπορεί να γίνει χειρουργείο και έχουν αδυναμία του σφιγκτήρα της κύστης με καλή στήριξη της ουρήθρας. Συνήθως επιτυγχάνονται αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα μετά τη θεραπεία. Παρόλα αυτά το ανθρώπινο σώμα απορροφά το κολλαγόνο, και σαν αποτέλεσμα οι ενέσεις αυτές χρειάζεται σε κάποιες περιπτώσεις να επαναληφθούν στο μέλλον (μήνες ή και χρόνια). Η τεχνική των ενέσεων είναι απλή και ελάχιστα παρεμβατική. Η ασθενής επιστρέφει σπίτι την ίδια ημέρα. Παρόλα αυτά οι ενέσεις κολλαγόνου είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικές από ότι το χειρουργείο με τις ταινίες ελευθέρου τάσεως. Γι’αυτο, χρειάζεται να γίνει σωστή επιλογή της ασθενούς.

2. Ταινίες Ελευθέρου Τάσεως Oι ταινίες ελευθέρου τάσεως υποστηρίζουν την ουρήθρα, ώστε να μπορεί να συγκρατήσει τα ούρα στην κύστη όταν η πίεση αυξάνεται,

45

όπως γίνεται με τον πταρμό, το βήχα, τη γυμναστική κλπ. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται πια δεκάδες ταινίες, με διαφορετικό όνομα και τεχνική εισαγωγής. Στην πραγματικότητα όλες δρούν με τον ίδιο τρόπο.

• Tension free vaginal tape (TVT) Φυσιολογικά η ουρήθρα παραμένει κλειστή και συγκρατεί τα ούρα εντός της κύστης. Σε γυναίκες με ακράτεια στρες οι αδύναμοι μύες του πυελικού εδάφους δεν μπορούν να στηρίξουν την ουρήθρα στην σωστή της θέση. Αυτό ακριβώς διορθώνει το TVT. Πρόκειται για μια μικρή ταινία από συνθετικό ύφασμα πολυπροπυλενίου που τοποθετείται ακριβώς κάτωθεν της ουρήθρας μέσω του κόλπου. Έτσι παρέχει επιπλέον στήριξη κάτω από την ουρήθρα και στο μέσο αυτής (το σημείο όπου ασκείται η μεγαλύτερη πίεση κατά τον πταρμό, τον βήχα κλπ). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η ουρήθρα να παραμένει κλειστή στον πταρμό/ βήχα και έτσι τα ούρα να συγκρατιούνται μέσα στην κύστη και να μην υπάρχει ακράτεια. Στα χέρια ενός έμπειρου ουρογυναικολόγου το TVT: • Είναι ελάχιστα επεμβατικό: 2 μόνο μικρές τομές, του ενός εκατοστού πάνω από το τριχωτό στο εφήβαιο • Ελάχιστος πόνος: οι πιο πολλές ασθενείς δεν απαιτούν επιπλέον αναλγησία πέραν του χειρουργείου.

• Ποσοστό επιτυχίας > 90% • Χρόνος χειρουργείου : 20 λεπτά • Αναισθησία: γενική ή ραχιαία ή τοπική ανάλογα την περίσταση • Πολύ μικρός κίνδυνος ανάγκης καθετηριασμού μετά το χειρουργείο :< 2% • Ελάχιστες επιπλοκές • Η ταινία τοποθετείται χωρίς τίποτα να είναι ορατό από την ασθενή στο τέλος του χειρουργείου • Άμεση αποτελεσματικότητα • Χρόνος αποκατάστασης μετά το χειρουργείο 3-4 εβδομάδες. Συνίσταται να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή, έντονη γυμναστική και άρση μεγάλου βάρους για 4-6 εβδομάδες.

• Μέχρι σήμερα >200.000 γυναίκες παγκοσμίως έχουν επωφεληθεί από τα ευεργετικά αποτελέσματα του TVT.

• Trans-obturator slings (TVT-O & TOT) Oι ταινίες αυτές τοποθετούνται μέσω του κόλπου αλλά όχι πίσω από το οστό της ηβικής σύμφυσης, παρά οριζοντίως, μέσω ενός τρήματος της πυέλου στην εσωτερική επιφάνεια του μηρού. Αποτελούν εναλλακτική οδό τοποθέτησης και αντί για 2 μικρές τομές στο τριχωτό του εφηβαίου, οι τομές αυτές , ενός εκατοστού έκαστη, γίνονται στην εσωτερική επιφάνεια του μηρού. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι σχεδόν τα ίδια ή λίγο μικρότερα περίπου από το TVT.

46

Ακρίβ ς Νέες ταινίες μέτρησης CONTOURTM NEXT και νέος εύκολος στη χρήση μετρητής γλυκόζης αίματος CONTOURTM XT της Bayer, σχεδιασμένος για εξαιρετική ακρίβεια και καλύτερη αυτο-διαχείριση του διαβήτη.

• Ξεπερνά τις τρέχουσες απαιτήσεις ακρίβειας του ISO 15197:2003 • Προσφέρει εξαιρετική ακρίβεια με καινοτομο τεχνολογία Επισκεφθείτε μας στη διεύθυνση bayerdiabetes.gr ή καλέστε μας στο 801 11 40 200 (χωρίς χρέωση).

Σύστημα Παρακολούθησης Γλυκόζης Αίματος Ταινίες Μέτρησης Γλυκόζης Αίματος

References: 1. Data on file, Bayer HealthCare Diabetes Care. 2. International Organization for Standardization. In vitro diagnostics system –requirements for blood-glucose monitoring systems for self-testing in management of diabetes mellitus. Genova, Switzerland: International Organization for Standardization ; 2003 Το Bayer (κατ/νο), ο Σταυρός της Bayer (κατ/νο), το CONTOUR, το λογότυπο No Coding, και το λογότυπο simplewins είναι εμπορικά σήματα κατατεθέντα της CONTOUR, το λογότυπο No Coding, και το λογότυπο simplewins είναι εμπορικά σήματα κατατεθέντα της Bayer. © 2012 Bayer HealthCare. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. GMPS2011-149-2

Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος

Στρες και υγεία Είναι ευρέως αποδεκτό σήμερα, ότι το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το πλούσιο σε λίπη διαιτολόγιο και η καθιστική ζωή, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία. Πρίν από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, οι κίνδυνοι αυτοί δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπόψιν και η έννοια του στρες, έγινε γνωστή αρχές της δεκαετίας του 1950. Ο συνέπειες των στρεσογόνων γεγονότων της ζωής στην υγεία, εξαρτάται από την ικανότητα του ατόμου να διαχειριστεί την κρίση και η παρουσία υποστηρικτικτικών δικτύων (συγγενείς, φίλοι κτλ.) δρά καταλυτικά. Η επίδραση του στρες στην υγεία, ενισχύεται με την αύξηση των αρνητικών συμπεριφορών. Οι ειδικοί ψυχικής και σωματικής υγείας, μπορούν να συμβάλουν από κοινού στην τροποποίηση των συμπεριφορών αυτών.

48

Έρευνες δείχνουν ότι οι ‘’καλές ‘’ συνήθειες έχουν θετική συσχέτιση με τη μακροζωία. Άτομα που κοιμούνται κάθε μέρα επτά με οκτώ ώρες, τρώνε πρωϊνό, δεν τρώνε ανάμεσα στα γεύματα, βρίσκονται κοντά στο σωστό για τις αναλογίες τους βάρος, δε καπνίζουν, δεν πίνουν πολύ αλκοόλ και ασκούνται τακτικά, έχουν μικρότερο δείκτη θνησιμότητας. H αίσθηση της αποτελεσματικότητας του εαυτού, αφορά την πεποίθηση που έχει κανείς σχετικά με την ικανότητά του να πραγματοποιήσει ορισμένες ενέργειες, απαραίτητες για την επίτευξη ενός στόχου π.χ. διακοπή καπνίσματος. Η αίσθηση αποτελεσματικότητας είναι ένας από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες της υγιούς συμπεριφοράς. Oι πεποιθήσεις περί υγείας και η πρόθεση της συμπεριφοράς, είναι αυτές που θα καθορίσουν την τελική συμπεριφορά του ατόμου. Τα κρίσιμα γεγονότα της ζωής π.χ. πένθος, ανεργία κτλ., οδηγούν σε αντιδράσεις του οργανισμού. Oι απαιτήσεις του περιβάλλοντος για προσαρμογή σε νέα δεδομένα (βραχύβια ή μόνιμα), επιβαρύνουν τον οργανσμό, με αποτέλεσμα βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές, που ενδέχεται να εκθέσουν το άτομο σε κίνδυνο ασθένειας.

Oι έρευνες για τη σχέση στρες και υγεία συνδέουν το ψυχολογικό στρες με αύξηση του κινδύνου για θάνατο, ψυχική κι σωματική ασθένεια, όπως είναι η στεφανιαία νόσος. Δύο τύποι μηχανισμών επιδρούν στη συσχέτιση στρες και υγεία : η άμεση επίδραση του στρες, όπου μεσολαβεί κυρίως το ενδοκρινικό σύστημα και οι έμμεσες επιδράσεις μέσω αλλαγών της συμπεριφοράς που βλάπτουν την υγεία.

49

Στεφανιαία νόσος και Σακχαρώδης διαβήτης Με τον όρο ψυχοφυσιολογικές διαταραχές, αναφερόμαστε σε επιπλοκές τις υγείας που εκφράζονται κατά κύριο λόγο με σωματικά συμπτώματα, που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από το στρες. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως η ιδιοπαθής υπέρταση και η στεφανιαία νόσος (ΣΝ), περιλαμβάνονται στη κατηγορία αυτών των διαταραχών. Στο DSM-IV-TR (σύστημα Διάγνωσης της Ψυχοπαθολογίας), οι ψυχοφυσιολογικές διαταραχές, αναφέρονται ως ψυχολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε ιατρικά προβλήματα. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει την εφαρμογή της διάγνωσης σε κάθε ασθένεια και είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι ψυχολογικοί παράγοντες, σε συνδυασμό με συμπεριφορικούς παράγοντες, επηρεάζουν τη πορεία της διαταραχής. Μελέτες σε πειραματόζωα, αποδεικνύουν ότι ποικίλες ασθένειες μπορούν είτε να προκληθούν είτε να επιδεινωθούν, μετά από έκθεση των υποκειμένων σε στρεσογόνους παράγοντες.

O τομέας της ψυχολογίας της υγείας ασχολείται, με το ρόλο που παίζουν οι ψυχολογικοί παράγοντες στην ασθένεια, εξετάζοντας τις επιδράσεις του στρες στην υγεία. Στη σύγχρονη εποχή, οι συμπεριφορικές συνήθειες του καπνίσματος, της κατάχρησης αλκοόλ, της υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού, φαίνεται να σχετίζονται με την αύξηση των κρουσμάτων ΣΝ. Η αλλαγή των ανθυγιεινών συνηθειών τρόπου ζωής , θεωρείται ότι μπορεί να προλάβει πολλά περιστατικά ΣΝ. Oι ψυχολόγοι της υγείας, εργάζονται πάνω σε θέματα πρόληψης, αλλάγής στάσεων σε θέματα φροντίδας της υγείας και συνεργάζονται με ιατρούς όλων των ειδικοτήτων, υποβοηθώντας το έργο τους και ενισχύοντας τη γρήγορη αποκατάσταση και βελτίωση της υγείας των ασθενών. Oι τεχνικές που εφαρμόζονται, δεν περιορίζονται σε μια ψυχολογική προσέγγιση. Στόχος η μείωση της οδύνης και ταλαιπωρίας του ατόμου που νοσεί και της οικογενειάς του, γιαυτό και η συμμετοχή των ειδικών αυτής της κατεύθυνσης, κρίνεται

απαραίτητη στις ομάδες θεραπείας χρόνιων ασθενιών. Υπάρχουν δύο διαστάσεις στο τρόπο αντιμετώπισης του στρες •Εστίαση στο πρόβλημα : Ενέργειες για την επίλυση του προβλήματος •Εστίαση στο συναίσθημα : Oι προσπάθειες του ατόμου να μειώσει τις αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλούνται από το στρες. Άτυπα υπάρχει και μια τρίτη διάσταση αντιμετώπισης του στρες, η αποφυγή. Πρόκειται για το συνδυασμό των δυο παραπάνω, π.χ. Να αρνείται κάποιος να παραδεχτεί ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, που χρειάζεται να το αντιμετωπίσει, είτε να αμελεί να κάνει κάτι σχετικά με αυτό, με το να παραιτείται από τη προσπάθεια. Σημαντικός παράγοντας είναι τα θετικά συναισθήματα που μπορεί να υπάρχουν. Άτομα που έβρισκαν κάποιο θετικό νόημα σε αυτό που συνέβαινε στη ζωή τους όσο αρνητικό και αν ήταν αυτό, είχαν καλύτερη πορεία στην εξέλιξη της πορείας της ασθένειάς τους και καλύτερη προσαρμογή. Η διάσπαση της προσοχής ή η αποφυγή, δεν αποτελούν αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος. Υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ άρνησης και προσαρμογής. Τυπικά οι ασθενείς που αποδέχονται τη διάγνωση, βιώνουν χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής δυσφορίας και άγχους.

Η κλίμακα εκτίμησης τρόπων αντιμετώπισης προβλημάτων (COPE), βοηθά, στην αξιολόγηση του τρόπου διαχείρισης του στρες. Κλίμακες και ενδεικτικές δηλώσεις από τη κλίμακα COPE Λήψη Μέτρων : Συγκεντρώνω τις προσπάθειές μου στο να κάνω κάτι για την κατάσταση που βρίσκομαι Αναστολή ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων : συγκεντρώνομαι μόνο σε αυτό που έχω να κάνω Σχεδιασμός : προσπαθώ να κάνω κάποιο σχέδιο σχετικά με το τι να κάνω Συγκράτηση : Προσπαθώ να βεβαιωθώ ότι δε θα κάνω τα πράγματα χειρότερα με το να ενεργήσω πολύ βιαστικά Χρήση της κοινωνικής υποστήριξης : παίρνω από κάποιον άλλο συμπόνια και κατανόηση Θετική αναπλαισίωση : Αναζητώ κάτι θετικό σε αυτό που μου συμβαίνει Αποδοχή : Δέχομαι ότι το γεγονός αυτό συνέβη πραγματικά Χρήση του χιούμορ: αστειεύομαι γύρω από αυτό Διάσπαση προσοχής : πηγαίνω σε ταινίες, διαβάζω ώστε να το σκέφτομαι λιγότερο Θρησκεία : εναποθέτω τις ελπίδες μου στο θεό Άρνηση : Αρνούμαι να πιστέψω ότι το γεγονός αυτό συνέβη Συμπεριφορική παραίτηση : εγκαταλείπω την προσπάθεια να το αντιμετωπίσω Πηγή : Carver et al., 1983 Πολλές θεωρίες, εμπλέκουν ψυχολογικούς και βιολογικούς παράγοντες. O παράγοντας της προδιάθεσης, δείχνει την ευαλωτότητα του ατόμου στο στρες. Κάποιοι άνθρωποι ενώ εκτείθενται στο στρες δεν εκδηλώνουν ασθένεια και άλλες φορές το στρες προκαλεί ψυχοφυσιολογικές διαταραχές και όχι ψυχικές, ενώ δεν γνωρίζουμε ποιοί παράγοντες καθορίζουν το ποιά διαταραχή προκαλείται και γιατί.

50

Oι επιδράσεις του στρες είναι έμμεσες και προκαλούν αλλαγές στην υγεία και σε συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία (όπως κάπνισμα, μείωση ωρών ύπνου, κακή διατροφή κτλ), που με τη σειρά τους μπορούν να επιδράσουν αρνητικά. Το υψηλό στρες, μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως σε αύξηση της παραγωγής κυτοκίνης, μικρές πρωτεΐνες ή γλυκοπρωτεΐνες, όπως η ιντερλευκίνη-1 και ιντερλευκίνη-6 (IL-6) που ελευθερώνονται από κύτταρα, κάτι που θα συνέβαινε αν το σώμα αντιστεκόταν απέναντι σε κάποια λοίμωξη (τύπος φυσικής ανοσίας). Εδώ να τονίσουμε ότι η IL-6, ονομάζεται προφλεγμονώδης κυτοκίνη και προωθεί τη δημιουργία φλεγμονής ως αντίδραση στη λοίμωξη. Η φλεγμονή και το υψηλότερο επίπεδο IL-6, συνδέονται με αρκετές ασθένειες στους ηλικιωμένους, όπως η στεφανιαία νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης. Η έκρισση κυτοκίνων ενεργοποιεί και τον άξονα ΥΥΕ (Υποθάλαμος - Υπόφυση - Επινεφρίδια). Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για συμμετοχή αυτού του άξονα στην κατάθλιψη. Σε καταθλιπτικούς ασθενείς παρατηρείται αύξηση της κορτιζόλης. Από άλλη μελέτη γνωρίζουμε ότι μετά την πάροδο του καταθλιπτικού επεισοδίου, έχουμε μια ΥΥΕ υποδραστηριότητα, και χαμηλή αντίδραση σε ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες. Τα επινεφρίδια είναι σημαντικά για τον γυναικείο οργανισμό. Ένα μεγάλο ποσοστό των οιστρογόνων παράγονται από τα επινεφρίδια. Η διαφορετική συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων στις γυναίκες (οι άνδρες, εμφανίζουν συχνότερα και νωρίτερα ΣΝ και εμφράγματα), αποδίδεται κυρίως στην προστατευτική δράση των γυναικείων ορμονών (οιστρογόνων) στις αναπαραγωγικές ηλικίες. Η προστατευτική αυτή δράση των γυναικείων ορμονών εξαφανίζεται μετά την εμμηνόπαυση, αφήνοντας εκτεθειμένη και σε αυξημένο κίνδυνο τη μετεμμηνοπαυσιακή γυναίκα. Oι γυναίκες σε αυτή την περίοδο της ζωής τους 51

παρουσιάζουν εμφανείς σωματικές μεταβολές, όπως επιβράδυνση του μεταβολισμού και προοδευτική αύξηση του σωματικού βάρους, με συχνό επακόλουθο την εμφάνιση παχυσαρκίας, υπέρτασης και σακχαρώδη διαβήτη. Η παρουσία διαβήτη, θεωρείται μείζων παράγοντας κινδύνου, ακόμη και πριν την εμμηνόπαυση, αφού πρακτικά εξαλείφει πλήρως τη δράση των οιστρογόνων. Η θνητότητα και η νοσηρότητα στις γυναίκες με διαβήτη αυξάνονται σημαντικά από τις μη διαβητικές. Το σύνδρομο της «χρόνιας κόπωσης» (Burnout), φαίνεται να σχετίζεται με τον άξονα ΥΥΕ. Το burn out είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, που προέρχεται από την ανάγκη μας να τα προλάβουμε όλα, με αποτέλεσμα όμως να δημιουργούνται ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα στρεσογόνων καταστάσεων. Η χρόνια κόπωση χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εξάντληση (π.χ. αίσθηση εξουθένωσης κατά την διάρκεια ή και το τέλος της εργασίας), αποπροσωποποίηση (π.χ. δίδεται σε άλλους ανθρώπους η αίσθηση, είτε ότι έχουμε έλλειψη ευαισθησίας, είτε ότι έχουμε συναισθηματική σκληρότητα), καθώς και αίσθηση μειωμένης προσωπικής αποδοτικότητας. Παρόλο που οι περισσότερες ψυχοκοινωνικές διαστάσεις του Burnout είναι πλέον γνωστές , η παθοφυσιολογία του συνδρόμου είναι λιγότερο γνωστή. Για την αντιμετώπιση των διαφόρων περιπτώσεων του σύνδρομου της χρόνιας κόπωσης η συνήθης πρακτική είναι η ψυχολογική και κοινωνική στήριξη του ατόμου, ενώ το ζητούμενο κανονικά είναι η αποκατάσταση της διαταραχής του άξονα υποθάλαμος - υπόφυση – επινεφρίδια.

O ΑΞOΝΑΣ ΥΥΕ Τα λεμφοκύτταρα (τύπος ειδικής ανοσίας) αντιδρούν πιο αργά στις λοιμώξεις και περιλαμβάνουν τα βοηθητικά Τ κύτταρα και τα Β κύτταρα. Τα Τ κύτταρα βοηθούν στην απελευθέρωση κυτοκινών, ενώ τα Β κύτταρα απελευθερώνουν αντισώματα για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων παθογονών.

Στο διαβήτη τύπου 1, τα παγκρεατικά Β κύτταρα πεθαίνουν από μια αυτοάνοση επίθεση του ίδιου του οργανισμού. Ένας συγκεκριμένος τύπος κυτταρικού στρες λαμβάνει χώρα στα Β κύτταρα του παγκρέατος πριν από την έναρξη του διαβήτη τύπου 1 και αυτή η αντίδραση στο “στρες” των Β κυττάρων μπορεί στην πραγματικότητα να πυροδοτήσει μια αυτοάνοση επίθεση. Το πώς οι αλλαγές στα B κύτταρα μπορεί να οδηγήσουν στα πρώιμα στάδια του διαβήτη τύπου 1, δίνουν μια νέα προοπτική στην κατανόηση του πώς η νόσος εξελίσσεται και πώς μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Υπάρχει πραγματική σύνδεση μεταξύ στρες και ασθένειας. Η παρατεταμένη έκθεση σε ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη, καθιστούν το σώμα ευάλωτο σε ασθένειες και υπάρχουν επιδράσεις στον εγκέφαλο, στη περιοχή του ιπποκάμπου (που ευθύνεται για την εκκρισή της κορτιζόλης). Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη. Αυξάνει το σάκχαρο του αίματος και την παραγωγή άλλων μεταβολικών καυσίμων, όπως τα λιπαρά οξέα. Αυτό συχνά συμβαίνει εις βάρος πρωτεϊνών που διασπώνται και μετατρέπονται σε καύσιμα που απαιτούνται άμεσα από τον οργανισμό. Σε μερικά χρόνια νοσήματα του εγκεφάλου παρατηρείται περίσσεια κορτιζόλης στο αίμα.

Κυρίως, στη σοβαρή κατάθλιψη υπερπαράγεται κορτιζόλη και πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι σε αυτήν την περίπτωση, ο ιππόκαμπος συρρικνώνεται. Το υψηλό αλλοστατικό φορτίο, ένας ακόμα παράγοντας, επιδρά στο σώμα, καθώς ο οργανισμός καταβάλει προσπάθειες να προσαρμοστεί στην στρεσογόνο συνθήκη. Με τον όρο αλλοστατικό φορτίο, εννoούμε το κόστος που πρέπει το σώμα να πληρώσει, στη προσπάθεια του να προσαρμοστεί σε ένα δυσμενές ψυχοκοινωνικό ή φυσικό περιβάλλον και περιγράφει τη παρουσία υπερβολικού στρες ή την ανεπαρκή λειτουργικότητα του συστήματος απάντησης στο στρες. Τα άτομα που δεν παρουσιάζουν κάποια προσαρμογή, μπορεί να αυξήσουν τα ποσοστά έκκρισης κορτιζόλης και αυτό τα καθιστά ευάλωτα σε ασθένειες. Το άτομο που βιώνει συνθήκη στρες, απειλείται από κινδύνους που προκαλούν επιπλέον στρες και βιώνει αρνητικά συναισθήματα, τα οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει χωρίς βοήθεια ή στήριξη. Τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνουν τη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και διατηρεί σε διέγερση συστήματα του σώματος που σχετίζονται με το στρες και μάλιστα για διαστήματα μεγαλύτερα από αυτά που μπορεί να αντέξει (αλλοστατικό φορτίο). Παράλληλα δημιουργούνται δυσλειτουργικές και ανησυχητικές σκέψεις, που ενισχύουν το φορτίο και επιβαρύνουν τις αντοχές του σώματος. Τα άτομα που βιώνουν μακροχρόνιο και υψηλό επίπεδο, αρνητικών συναισθημάτων είναι εκτεθειμένα σε κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων. Τα αισιόδοξα άτομα ή εκείνοι που κάνουν θετικές σκέψεις για την κατάσταση και την αντιμετώπισή της, αποδεικνύεται συχνά ότι έχουν καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς οι στρεσογόνες καταστάσεις μπορούν να εκτιμηθούν και να υπολογιστούν καλύτερα.

Oι ασθενείς που έχουν χαμηλή κοινωνική υποστήριξη, διαπιστώνεται ότι έχουν μεγαλύ52

τερο ποσοστό αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Η λειτουργική κοινωνική υποστήριξη, αναφέρεται στην ποιότητα των σχέσεων, στο κατά πόσο θεωρεί το άτομο ότι μπορεί να ζητά βοήθεια από το κοινωνικό του πλαίσιο. Σε χρόνιες ασθένειες, είναι σημαντικό εκτός της οικογένειας και φίλων, να συμμετέχει ενεργά και η ενασχολούμενη θεραπευτική ομάδα (γιατροί, ψυχολόγος, φυσιοθεραπευτής, διαιτολόγος κτλ.) στη στήριξη του ατόμου, ενώ είναι σημαντικό σε περιόδους μη κρίσης να επιδέχεται το άτομο εκπαίδευση διαχείρισης του άγχους και των συναισθημάτων του, από ψυχολόγο. Αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη προσαρμογή, όπως συζητήσαμε παραπάνω και στην ανακούφιση του ασθενή και της οικογένειάς του.

Oι ψυχολογικοί παράγοντες που συνδέονται με τη στεφανιαία νόσο αφορούν τρία στοιχεία της συμπεριφοράς • Η προσπάθεια για επίτευξη / ανταγωνιστικότητα / παρόρμηση για πρόοδο • Η αίσθηση χρονικής πίεσης/ανυπομονησία/ βιασύνη • Η εχθρότητα απέναντι στους άλλους/θυμός Όσον αφορά το θυμό και την εχθρότητα, διαπιστώνεται διαφορά στη σύνδεση στα δύο φύλα. Oι άνδρες εκδηλώνουν το θυμό τους, οι γυναίκες εκφράζονται έμμεσα. O κυνισμός σαν στάση ζωής, είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό που διαπιτώθηκε σε αρκετές έρευνες ότι είναι προβλεπτικός παράγοντας ΣΝ. Το άγχος και η κατάθλιψη ήδη συζητήσαμε ότι σχετίζονται με τη ΣΝ. Ένας σημαντικός στρεσογόνος παράγοντας είναι το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Υπάρχει σύνδεση με τον παράγοντα αυτό και τα προβλήματα υγείας, το δείκτη θνησιμότητας και τις ανθυγιεινές συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ κακής ποιότητας, τροφή χαμηλής διατροφικής αξίας / υψηλής σε λιπαρά, μειωμένη άθληση κτλ). Παράλληλα, η περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και συχνό προληπτικό έλεγχο 53

(check up), ενισχύει τους κινδύνους ασθενειών. Η απελπισία που διακατέχει ανθρώπους χαμηλών κοινωνικών τάξεων τύπου ‘’κάθε φτωχός και η μοίρα του’’, δίνουν χαρακτηριστικά αυτό που περιγράφουμε παραπάνω. Δε θα πρέπει να παραλείψουμε βεβαίως, τον παράγοντα της εθνότητας, κυρίως τώρα που το Ελληνικό περιβάλλον γίνεται πολυπολιτισμικό. Η μειωμένη πληροφόρηση, η δύσκολη ή ανεπαρκής συχνά γλωσσική επικοινωνία, μικρό κοινωνικό δίκτυο, ρατσισμός, διαφορά κουλτούρας κτλ., αποτελούν σημαντικούς επιβαρυντικούς παράγοντες του αλλοστατικού φορτίου του ασθενή μας. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε, ότι η επίδραση του στρες στον ανθρώπινο οργανισμό είναι καθοριστική. Λίγο στρες είναι καλό, καθώς οι λειτουργίες του εγκεφάλου μας είναι ικανοποιητικές, πολύ στρες ακινητοποιεί και προκαλεί δυσλειτουργίες. Η φαρμακευτική αγωγή βοηθά στη ρύθμιση και στην εξισσορόπιση των συστημάτων που επηρεάζονται, αν και σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι συμβατό όπως στη περίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη και κατάθλιψης. Η ψυχοθεραπεία, η ψυχοεκπαίδευση και η συμβουλευτική οικογένειας, δρουν θεραπευτικά και προληπτικά, ενισχύοντας τα θετικά συναισθήματα και σκέψεις του ατόμου. Η αλλαγή στάσης και αντιμετώπισης της ασθένειας μακροπρόθεσμα δρά προληπτικά και για άλλες επιπλοκές στην υγεία, σωματική και ψυχική, ενώ βραχυπρόθεσμα, βελτιώνεται η ποιότητα ζωής του ασθενή. Διαχείριση του στρες στη ΣΝ ΚΑΙ ΣΔ Το στρες μπορεί να θεωρηθεί αντίδραση σε καταστάσεις που το άτομο θεωρεί ανεξέλεγκτες και απρόβλεπτες. Η παροχή πληροφοριών, που στοχεύουν στη μείωση της αβεβαιότητας και ενίσχυση της αίσθησης ελέγχου, βοηθά στη μείωση του στρες. Μια νόσος που ‘’επισκέπτεται’’ απρόσμενα τη ζωή ενός ατόμου, προκαλεί ανισορροπία, έλλειψη αυτοκυριαρχίας και αυτοαποτελεσματικότητας. Συχνά το κέντρο

ελέγχου της κατάστασης είναι εξωτερικό και ο ασθενής θεωρεί ότι βρίσκεται στο έλεος της τύχης του ή κάποιας άλλης εξωτερικής δύναμης. Άτομα που έχουν έναν εσωτερικό τρόπο ελέγχου της κατάστασης, πιστεύουν ότι είναι υπεύθυνοι για την υγεία τους, δείχνουν καλύτερη συνεργασιμότητα στη θεραπεία και έχουν καλύτερο μεταβολικό έλεγχο (στη περίπτωση του ΣΔ). Η προσαρμογή της ζωής του ασθενή και αποδοχή της κατάστασης (της νέας του ταυτότητας), είναι ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα. Ένα άλλο ζήτημα είναι οι πεποιθήσεις υγείας (συνέπεια στις οδηγίες του γιατρού κτλ), το επίπεδο των συγκρούσεων (ενδοατομικές και διαπροσωπικές) και των συγκινησιακών καταστάσεων, η καλή επικοινωνία με το περιβάλλον (οικογενειακό - κοινωνικό - επαγγελματικό) και η οικογενειακή συνοχή απέναντι στο πρόβλημα υγείας που φέρει το μέλος της οικογένειας. Η μείωση του θυμού, του άγχους και της κατάθλιψης, της εχθρότητας (αυτοκατηγορίες για την αιτία της ασθένειας ή εχθρότητα προς το περιβάλλον) και της κοινωνικής απομόνωσης. Να υπενθυμίσουμε ότι στο ΣΔ, υψηλά επίπεδα άγχους συνδέονται με χαμηλό μεταβολικό έλεγχο και υψηλά επίπεδα στρες με πτωχότερο γλυκαιμικό έλεγχο. Υπάρχει ένα σύνολο τεχνικών, που χρησιμοποιούνται στη διαχείριση του στρες, αν και ο ταυτόχρονος συνδυασμός τεχνικών, συνηθίζεται. Στην περίπτωση της στεφανιαίας νόσου και του σακχαρώδη διαβήτη (αν λάβουμε υπόψη ότι η ΣΝ είναι από τις πιο σοβαρές επιπλοκές στο ΣΔ), η παρέμβαση επικεντρώνεται σε συμπεριφορικούς στόχους, π.χ. μείωση της αρτηριακής πίεσης, διακοπή καπνίσματος κτλ. Μια αρκετά διαδεδομένη τεχνική είναι η μείωση της διέγερσης. Το άτομο φορέας του προβλήματος, εκπαιδεύεται στη μυϊκή χαλάρωση. Μαθαίνει να χαλαρώνει βαθιά και να εφαρμόζει αυτές τις τεχνικές όταν αντιμετωπίζει πραγματικές στρεσογόνες συνθήκες. Έχει παρατηρηθεί ότι η συγκεκριμένη

δεξιότητα, επιφέρει βελτίωση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, σε κάποιες περιπτώσεις ασθενών. Η γνωστική αναδόμηση, στοχεύει στην αλλαγή του συστήματος πεποιθήσεων του ατόμου και στη μείωση των αρνητικών σκέψεων για τον εαυτό του και το περιβάλλον. Η εκπαίδευση σε συμπεριφορικές δεξιότητες, αφορά τη διαχείριση του χρόνου, την ικανότητα να θέτει κανείς προτεραιότητες με αποτελεσματικό τρόπο, η εκπαίδευση στην έκφραση των επιθυμιών χωρίς να καταπατώνται τα δικαιώματα των άλλων (πολύ συχνά βλέπουμε ασθενείς να επιβάλλουν τους δικούς τους ρυθμούς και απαιτήσεις στο οικογενειακό τους περιβάλλον, δημιουργώντας ανυπόφορη κατάσταση στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας). Η ομαδική θεραπεία είναι μια αρκετά αποτελεσματική διαδικασία. O ειδικός ψυχικής υγείας αρχικά, δίνει στην ομάδα (8-10 ατόμων max) επί το πλήστον ιατρικές πληροφορίες και στη συνέχεια των συναντήσεων η θεματολογία αφορά τρόπους αντιμετώπισης της θλίψης, της ενοχής, των φόβων, της απώλειας της ανεξαρτησίας κτλ. Η Συστημική θεραπεία, εστιάζει στη θετική αναπλαισίωση του προβλήματος. O θεραπευτής μπορεί να δουλέψει με ολόκληρο το σύστημα, συμπεριλαμβανομένων και των γιατρών που βλέπουν τον πελάτη του. Στα πλαίσια της συστημικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική, ο θεραπευόμενος κατανοείται κι αντιμετωπίζεται ως μέλος ενός συστήματος που βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση και ανταλλαγή πληροφοριών με τα υπόλοιπα μέλη του συστήματος (π.χ. της οικογένειας) και ταυτόχρονα με συστήματα, στα οποία είναι μέλος.

O συστημικός ψυχοθεραπευτής γνωρίζει ότι το βασικό θεραπευτικό εργαλείο είναι ο εαυτός του και ότι ως μέλος κι αυτός του ψυχοθεραπευτικού συστήματος, δεν γίνεται να παραμείνει αμέτοχος και να παρατηρεί απλά και μόνο από τη θέση του ειδικού. Αντίθετα καλείται να καλλιεργήσει μια ατμόσφαιρα βαθιάς ενσυναίσθησης, αποδοχής και αυθεντικότητας στη σχέση που αναπτύσσεται 54

ανάμεσα σ’ αυτόν και τον θεραπευόμενο. Η συστημική αναγνωρίζει την αυτοποιητική ικανότητα των συστημάτων, δηλαδή μπορούν να αυτοελέγχονται καθώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, αναπροσαρμόζοντας διαρκώς τις λειτουργίες και τη δομή τους, τείνοντας άλλοτε προς τη διατήρηση της σταθερότητάς τους (ομοιόσταση), και άλλοτε προς την ανατροπή της και την αλλαγή (εντροπία).

O συστημικός θεραπευτής, δύναται να συντονίζει ομάδες εποπτείας, σε γιατρούς και νοσηλευτές (στις περιπτώσεις νοσοκομειακού περιβάλλοντος), προκειμένου να γίνεται αποσυμφόρηση του στρες στις ομάδες αυτές και εκπαίδευση στον τρόπο χειρισμού των ασθενών τους και έγκαιρη αναγνώριση των ψυχολογικών συμπτωμάτων που μπορεί να προκαλέσουν επιπλοκές.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι το στρες επιδρά στην υγεία αρνητικά. Oι παράγοντες που εμπλέκονται είναι πολλοί (βιολογικοί, ψυχολογικοί, προσωπικότητας, κοινωνικοί, οικονομικοί, εθνοτικοί, φύλου, περιβάλλοντος) και η αντιμετώπιση δε μπορεί να είναι παρά μόνο πολυεπίπεδη. Η καλή και συνεχής συνεργασία γιατρών και ειδικών ψυχικής υγείας, χρήζει απαραίτητη, καθώς η διαρκής ενημέρωση και ενθάρυνση του ασθενή για ανάληψη του ελέγχου της υγείας του και ανακούφισης των συμπτωμάτων, κυρίως στις μέρες μας όπου οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες δεν ευδοκιμούν.

Βιβλιογραφία 1. Cohen, S. , Kessler, R.C.& Gordon, L .U., 1995, Mesuring stress. New York, Oxford University Press.

2. Stroebe,W.(2000).Social psychology and health , Buckingham, Open University Press Lazarus, R .S. & Folkman, S.(1984) Stress, appraisal, and coping. New York , Springer.

3. Kemeny, M.E. (2003).The psychobiology of stress. Current Directions in Psychosocial science, 12,124-129 55

Εμβολιασμός θέμα ζωτικής σημασίας

21-27 Απριλίου Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού O εμβολιασμός είναι μία υπηρεσία υγείας που με μικρό κόστος αποδίδει τεράστια οφέλη όχι μόνο στην υγεία ενός ατόμου αλλά στο επίπεδο υγείας και ευημερίας ολόκληρου πληθυσμού. Ωστόσο επιδημίες ασθενειών έχουν εμφανιστεί τα τελευταία τρία χρόνια στη δυτική Ευρώπη ανέφερε στη συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε στις 25 Απριλίου 2012 με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού (21 – 27 Απριλίου), ο καθηγητής Παιδιατρικής και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Ανδρέας Κωνσταντόπουλος. Στην ιδιαίτερα χρήσιμη και κατατοπιστική ενημέρωση που έγινε ο κ. Κωνσταντόπουλος τόνισε ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ξεχασμένων παιδικών ασθενειών είναι πάντα ορατός, όταν μειώνονται τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και ότι η μείωση αυτή μπορεί να οδηγήσει στην επανεμφάνιση μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η ιλαρά, ο κοκκύτης, η διφθερίτιδα ή ακόμα και η πολιομυελίτιδα χωρίς να λησμονηθεί ο εμβολιασμός που πρέπει να συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή.

56

Στον αγώνα κατά των λοιμωδών νοσημάτων τα εμβόλια είναι ο μεγάλος σύμμαχος της ανθρωπότητας, καθώς σώζουν περισσότερες από 3 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο και προφυλάσσουν ακόμα περισσότερους ανθρώπους από νόσο ή ισόβια αναπηρία. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, επενδύονται τεράστια ποσά στην έρευνα και ανάπτυξη εμβολίων, δημιουργώντας προϊόντα νέας τεχνολογίας, που χρειάζονται λίγες ή μια μόνο δόση και έχουν χαμηλή σχέση κόστους/οφέλους (cost-effectiveness), σε συνάρτηση με τα άμεσα και έμμεσα οφέλη που προσφέρουν από τον εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού. Αυτό το γεγονός οδηγεί πολλούς να πιστεύουν ότι οι ασθένειες αυτές δεν είναι πια απειλητικές, καθότι δεν γίνονται αντιληπτές όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ωστόσο είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεχιστεί η πρόληψή τους μέσω του εμβολιασμού τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες (π.χ. Γρίπη, Πνευμονιόκοκκος, Ηπατίτιδα, Τέτανος, Ερυθρά κ.α). Δεδομένης μάλιστα της συνεχούς αύξησης του μέσου όρου ηλικίας του γενικού πληθυσμού, ο κίνδυνος για πολλές ασθένειες από αυτές γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος. Αρκετοί ενήλικες δεν γνωρίζουν ότι ο εμβολιασμός συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή.

O μαζικός εμβολιασμός παιδιών και εφήβων κατά τον 20ο και 21ο αιώνα, συντέλεσε στην εξάλειψη των σοβαρών νοσημάτων. Σε αντίθεση, η πολύ μικρή εμβολιαστική κάλυψη των μεγαλύτερων ενηλίκων οδήγησε στην εμφάνιση νοσημάτων που όφειλαν να έχουν εκλείψει. O κίνδυνος μετάδοσης των νοσημάτων αυτών και σε άτομα όλων των ηλικιών είναι υπαρκτός, πολύ περισσότερο στη σημερινή εποχή που ευδοκιμεί η αντί-εμβολιαστική εκστρατεία και αυξάνεται το ποσοστό των γονέων που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Για τους λόγους αυτούς, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, στην περιοδική αναθεώρηση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών (Ε.Π.Ε.) και ακολουθώντας τις διεθνείς οδηγίες θεώρησε σκόπιμο να αναθεωρήσει το ήδη υπάρχον Ε.Π.Ε. για τα παιδιά και να καταρτίσει το Πρόγραμμα Εμβολιασμών εφήβων και ενηλίκων και για τη χώρα μας ώστε να υπάρχουν ενιαίοι «πίνακες αναφοράς» για τους γιατρούς όλων των ειδικοτήτων (και γενικά για τους επαγγελματίες Υγείας) και να εφαρμόζεται ένα «ενιαίο πρόγραμμα εμβο57

λιασμών» για τα παιδιά και για τους ενήλικες. Τα εμβόλια που προτείνονται βάσει αυτών αποζημιώνονται 100% από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Στη χώρα μας, η εμβολιαστική κάλυψη των βρεφών και των παιδιών στην Ελλάδα κυμαίνεται στον μέσο όρο της Ε.Ε. και είναι αρκετά υψηλή. Σε αντιδιαστολή, λόγω της σημαντικής υστέρησης στον τομέα της Δημόσιας Υγείας και της Πρόληψης, έχουμε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης ενηλίκων- για όλα τα μέχρι τώρα κυκλοφορόντα εμβόλια -μεταξύ των χωρών του OOΣΑ και ταυτόχρονα ένα από τα υψηλότερα ποσοστά έκθεσης σε κρίσιμους παράγοντες κινδύνου, όπως είναι το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η έλλειψη φυσικής άσκησης. (μελέτη OOΣΑ, Ι. Τούντας, 2009). Ιδιαίτερη σημαντική είναι η εμβολιαστική κάλυψη των επαγγελματιών υγείας με στόχο τόσο την ατομική προστασία αλλά και την πρόληψη διασποράς της νόσου στους ασθενείς τους. Ωστόσο, στη χώρα μας το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης με το εποχικό εμβόλιο της γρίπης αλλά και το πανδημικό ήταν 18,6% και 13,81% αντίστοιχα.

O καθηγητής Παιδιατρικής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος

Είναι γνωστό ότι λοιμώξεις, όπως η πνευμονιοκοκκική νόσος έχουν μεγάλες πιθανότητες να εμφανιστούν σε βρέφη και παιδιά μικρότερα από 5 ετών και σε άτομα άνω των 50 ετών, καθιστώντας έτσι τη συγκεκριμένη νόσο μια από τις μεγαλύτερες απειλές νόσησης αλλά και θνητότητας, ιδιαίτερα μάλιστα σε ηλικίες άνω των 50 ετών. Ακόμα περισσότερο μάλιστα, όταν συνυπάρχουν υποκείμενα νοσήματα, όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο χρόνιος αλκοολισμός και το κάπνισμα. Δεν αποτελεί έκπληξη το εύρημα της μελέτης της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρίας, ότι το κόστος της πνευμονίας, τόσο άμεσο (νοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα) όσο και έμμεσο (χαμένες μέρες εργασίας κλπ) ανέρχεται σε 10 δις ευρώ/έτος μόνο στην Ευρώπη! Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με Ελληνική φαρμακοοικονομική μελέτη ο εμβολιασμός με το 13δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο οδηγεί σε εξοικονόμηση, μεγαλύτερη από 4 εκατομμύρια ευρώ, ετησίως.

O εμβολιασμός είναι αποδεδειγμένα ένα από τα περισσότερα οικονομικώς αποδοτικά επιστημονικά επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής για τη δημόσια υγεία. Είναι μία από τις ελάχιστες υπηρεσίες υγείας που κοστίζει πολύ λίγο συγκριτικά με τα τεράστια οφέλη που προσφέρει στην υγεία και την ευημερία των πληθυσμών. Τα εμβόλια οδηγούν σε σημαντικό και ευρύτερο οικονομικό όφελος, καθώς προστατεύουν και από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μεταδοτικών ασθενειών στη σωματική και πνευματική ευημερία ενός ατόμου, και κατά συνέπεια στην ικανότητά του να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του και να εργαστεί. Υπολογίζεται ότι μόνο στις Η.Π.Α εξοικονομούνται ετησίως 2 δισ. δολάρια από την υλοποίηση του προγράμματος εμβολιασμού ενώ για κάθε δολάριο που επενδύεται σε προγράμματα ανοσοποίησης παιδιών υπολογίζεται ότι εξοικονομούνται 31 – 108 δολάρια, σε σχέση με τη στρατηγική του μη εμβολιασμού. Από την άλλη, η μείωση του ποσοστού της εμβολιαστικής κάλυψης ενός πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει στην επανεμφάνιση και εξάπλωση μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η ιλαρά, ο κοκκύτης, η διφθερίτιδα ή ακόμα και η πολιομυελίτιδα. Δυστυχώς, κυκλοφορεί η φοβία ότι τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες ενώ η λανθασμένη και ελλιπής

πληροφόρηση είναι η αιτία για τη δημιουργία μιας επικίνδυνης αντί-εμβολιαστικής κουλτούρας. Τα εμβόλια είναι εξαιρετικά ασφαλή γιατί για να χρησιμοποιηθούν εξασφαλίζεται ότι πληρούν αυστηρές προϋποθέσεις, τις οποίες ορίζουν οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί (π.χ. ΕΟΦ, EMA, FDA). Τα σωστά δομημένα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών μπορούν να διασφαλίσουν ότι κάθε παιδί και ενήλικας λαμβάνει το σωστό εμβόλιο, στο σωστό μέρος, την κατάλληλη στιγμή. Η επένδυση ανθρώπινων, υλικοτεχνικών και οικονομικών πόρων στα προγράμματα εμβολιασμών βελτιώνει τις υπηρεσίες παροχής πρωτοβάθμιας περίθαλψης και διασφαλίζει ότι η ζωή παιδιών και ενηλίκων δεν τίθεται σε κίνδυνο από νόσημα που μπορεί να προληφθεί μέσω του εμβολιασμού. Παγκοσμίως, η πνευμονιοκοκκική νόσος αποτελεί τη νούμερο 1 προλαμβανόμενη με εμβολιασμό αιτία θανάτου. Στην προσπάθεια για βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης σε παιδιά και ενήλικες, ο ρόλος και η ευθύνη των αρχών υγείας αλλά και της επιστημονικής κοινότητας είναι σημαντικοί παράγοντες καθώς εκείνοι Καθοδηγούν, Εκπαιδεύουν & Επηρεάζουν τον πληθυσμό μιας χώρας προς την αλλαγή της νοοτροπίας τους υπέρ της πρόληψης.

58

ΣΕΜΙΝΑΡΙO ΒΑΣΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΠΕΡΜΑΤOΣ από την SIGA-ESHRE Η υπογονιμότητα είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί ένα σημαντικό αριθμό ζευγαριών, η δε αιτία της μπορεί να συνδέεται με τη γυναίκα, με τον άνδρα ή και με τους δύο. Η κατανόηση και η διερεύνηση της υπογονιμότητας που συνδέεται με τον ανδρικό παράγοντα παρουσιάζει εντυπωσιακή πρόοδο τα τελευταία χρόνια, και ειδικά σήμερα η διαγνωστική αξία του σπερμοδιαγράμματος είναι εξαιρετικά σημαντική. Oι ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες της συγκεκριμένης εξέτασης είναι πολλές, όπως πχ η προσοχή που απαιτούν μετρήσεις ζωντανών κυττάρων ή η υποκειμενικότητα στην αξιολόγηση των παραμέτρων. Έτσι έγινε επιτακτική η ανάγκη τυποποίησης του τρόπου μέτρησης των παραμέτρων του σπερμοδιαγράμματος, ώστε να δημιουργηθεί ανάμεσα σε διαφορετικά εργαστήρια μια κοινή γλώσσα. Για αυτό τον σκοπό η Παγκόσμια Oργάνωση Υγείας (Π.O.Υ.) ήδη από το 1980 εκδίδει εγχειρίδια που αναφέρονται με λεπτομέρεια στις μεθόδους που πρέπει να χρησιμοποιούνται για την εξέταση από όλα τα σύγχρονα εργαστήρια για ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα. Παρ’ όλη όμως την προσπάθεια της ΠOΥ, η ετερογένεια στα αποτελέσματα του σπερμοδιαγράμματος εξακολουθούσε να υπάρχει. Αυτό οδήγησε την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (European Society for Human Reproduction and Embryology - ESHRE), σε συνεργασία με το ειδικό της τμήμα που ασχολείται με την Ανδρολογία (Special Interest Group in Andrology - SIGA), να οργανώσει τυποποιημένα σεμινάρια με θέμα την εξέταση του σπέρματος. Τα σεμινάρια αυτά ξεκίνησαν το 1994 και συνεχίζουν με επιτυχία στις Σκανδιναβικές χώρες, το Βέλγιο, την Oλλανδία, τη Ν. Αφρική, την Oυκρανία, την Ισπανία, τον

Καναδά και άλλες χώρες. Η διάρκειά τους είναι 5 μέρες και στο πρόγραμμα συμπεριλαμβάνεται τόσο το θεωρητικό όσο και το πρακτικό μέρος της εξέτασης σπέρματος. Το θεωρητικό μέρος καλύπτει τους τρόπους μέτρησης του αριθμού των σπερματοζωαρίων, την αξιολόγηση της κινητικότητας και την μορφολογία αλλά και θέματα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως η σπερματογένεση, οι λειτουργικές δοκιμασίες και το πολύ επίκαιρο θέμα του ποιοτικού ελέγχου. Στο πρακτικό μέρος οι συμμετέχοντες έχουν την δυνατότητα, με τον εξοπλισμό που τους παρέχεται, να εξασκηθούν στις ενδεδειγμένες μεθόδους αξιολόγησης όλων των παραμέτρων του σπερμοδιαγράμματος. Το πρώτο SIGA-ESHRE σεμινάριο σπέρματος για την Ελλάδα έγινε στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 2004, με σκοπό να δημιουργηθεί και στη χώρα μας ένας πυρήνας ειδικών επιστημόνων, που θα έχουν όχι μόνο την ευαισθησία αλλά και την εκπαίδευση και πιστοποίηση από την ESHRE να οργανώσουν και να προάγουν τις ενδεδειγμένες μεθόδους της εξέτασης σπέρματος. Το σεμινάριο της Θεσ/νίκης οργανώθηκε από την Dr Θεοδοσία Ζεγκινιάδου, η οποία ασχολείται εδώ και χρόνια με το σπερμοδιάγραμμα και τον ποιοτικό έλεγχο των εξετάσεων σπέρματος, με την υποστήριξη της Ελληνικής Ανδρολογικής Εταιρείας. Εισηγητής ήταν ο Dr Lars Bjorndahl, πρόεδρος τότε της SIGA-ESHRE, ο οποίος με την βοήθεια της υπεύθυνης του Ανδρολογικού εργαστηρίου του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Karolinska Inger Sonderlung, παρουσίασαν τόσο τη θεωρητική όσο και τη πρακτική εφαρμογή των προτεινόμενων μεθόδων με δυναμικό τρόπο. Από το 2004 και μετά τα σεμινάρια σπέρματος της ESHRE γίνονται στην Ελληνική γλώσσα 60

από την ομάδα των εκπαιδευτών και έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις των Πανεπιστημίων Αθηνών, Ιωαννίνων και Αλεξανδρούπολης και στα νοσοκομεία Παπαγεωργίου της Θεσσαλονίκης και Άγιος Ανδρέας της Πάτρας. Το τελευταίο σεμινάριο έγινε τον Ιούλιο του 2011 για δεύτερη φορά στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας (διευθυντής ο καθηγητής Χ. Κίττας). Στην ομάδα των εκπαιδευτών, εκτός από την υπεύθυνη του σεμιναρίου Dr. Θεοδοσία Ζεγκινιάδου, συμμετέχουν σήμερα η τότε πρόεδρος της Ελληνικής Ανδρολογικής Εταιρείας, και Διευθύντρια του τμήματος Ενδοκρινολογίας Διαβήτου και Μεταβολισμού του Νοσοκομείου - Μαιευτηρίου Αθηνών Έλενα Βενιζέλου Δρ Σταματίνα Νικοπούλου, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ Ρωξάνη Αγγελοπούλου, η υπεύθυνη του Ανδρολογικού Εργαστηρίου της κλινικής « Μητέρα» Αγιολίνα Κουρή, η βιολόγος Λίνα Ευγενή και η βιολόγος Κατερίνα Βαρδάκη. Κατά τη διάρκεια των 5 ημερών που διαρ-κεί το σεμινάριο, στους συμμετέχοντες παρουσιάζεται το θεωρητικό μέρος το πρωί και στη συνέχεια, μετά τη μεσημεριανή διακοπή, πραγματοποιείται στο εργαστήριο η πρακτική εξάσκηση. Έτσι συνδυάζεται η θεωρία με την πράξη σε όλα τα θέματα που άπτονται της εξέτασης σπέρματος δηλαδή, τη μέτρηση του αριθμού των σπερματοζωαρίων, την αξιολόγηση της βιωσιμότητας, της κινητικότητας και της μορφολογίας τους, τις αποδεκτές από την ΠOΥ μεθόδους ανίχνευσης αντισπερματικών αντισωμάτων και τις λειτουργικές δοκιμασίες του σπέρματος, πάντα με έμφαση στον ποιοτικό έλεγχο των αποτελεσμάτων. Σημαντικά όμως είναι και τα μηνύματα που απορρέουν από τις εκτεταμένες συζητήσεις που πάντα γίνονται μεταξύ συμμετεχόντων και εκπαιδευτών, κατά την παρουσίαση της κάθε ενότητας του θεωρητικού μέρους, δεδομένου ότι κάθε χρόνο η ομάδα των εκπαιδευομένων αποτελείται τόσο από κλινικούς ιατρούς με ενδιαφέρον στην 61

Ανδρολογία όσο και από εργαστηριακούς, ιατρούς ή βιολόγους με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Αναπαραγωγή.

O σκοπός των σεμιναρίων αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον χώρο της Ανδρολογίας. Μέσα από την ειδική εκπαίδευση και πιστοποίηση των επιστημόνων, γίνεται προσπάθεια να ελαχιστοποιηθούν οι αποκλίσεις που παρουσιάζει η εξέταση σπέρματος και να αναπτυχθεί σε κάθε χώρα ένα σύστημα εξωτερικού ποιοτικού ελέγχου, που θα διασφαλίζει την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των συμμετεχόντων εργαστηρίων. Έτσι, το αποτέλεσμα θα έχει την μεγαλύτερη δυνατή αξία και θα αποτελεί ουσιαστικό βοήθημα στην θεραπευτική προσέγγιση της ανδρικής υπογονιμότητας και φυσικά της υπογονιμότητας του ζευγαριού.

Η διαγνωστική αξία των διαγνωστικών εξετάσεων για το Helicobacter pylori: εξέταση κοπράνων για αντιγόνα, τεστ αναπνοής ουρίας, ταχεία εξέταση ουρεάσης, ορολογική και ιστολογική εξέταση.

Kazemi S et al.

Journal of Research in Medical Sciences, 09/16/2011 Clinical Article Vol 16, No 9 (2011)

Σκοπός : O σκοπός της έρευνας είναι να συγκρίνει μεταξύ τους την αξιοπιστία πέντε διαγνωστικών εξετάσεων για το Helicobacter pylori: την εξέταση κοπράνων για αντιγόνα, το τεστ αναπνοής ουρίας, την ταχεία εξέταση ουρεάσης, την ορολογική και την ιστολογική εξέταση. Μέθοδοι: Στην έρευνα συμμετείχαν 94 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε ενδοσκόπηση. Πραγματοποιήθηκαν και οι πέντε εξετάσεις στον κάθε ασθενή. Όταν τα αποτελέσματα σε τουλάχιστον δύο τεστ ήταν θετικά (εκτός από την ορολογική εξέταση), η μόλυνση με Helicobacter pylori θεωρείτο δεδομένη. Προσδιορίστηκαν η ευαισθησία, η ειδικότητα, η θετική προγνωστική αξία, η αρνητική προγνωστική αξία, η ακρίβεια και η περιοχή κάτω από την καμπύλη ROC (receiver operating characteristic). Αποτελέσματα: Αποτυπώθηκαν η ευαισθησία, η ιδιαιτερότητα, η θετική προγνωστική αξία, η αρνητική προγνωστική αξία, η ακρίβεια και η περιοχή κάτω από την καμπύλη ROC για κάθε εξέταση και προέκυψαν τα ακόλουθα. Για την ιστολογική εξέταση: 89%, 78%, 93%, 91%, 85% και 0.881. Για την ταχεία εξέταση ουρεάσης: 93%, 75%, 95%, 94%, 86% και 0.831. Για την ορολογική εξέταση: 50%, 54%, 46%, 61%, 52% και 0.563. Για την εξέταση κοπράνων για αντιγόνα: 96%, 83%, 98%, 96%, 91% και 0.897. Τέλος, για το τεστ αναπνοής ουρίας 89%, 73%, 92%, 90%, 82% και 0.892. Συμπεράσματα: Η εξέταση κοπράνων για αντιγόνα είναι η πιο αξιόπιστη εξέταση για τη διάγνωση του Helicobacter pylori πριν την εκρίζωση των συγκεκριμένων βακτηριδίων. http://journals.mui.ac.ir/jrms/article/viewArticle/7265

62

Η εκτεταμένη εμφάνιση διαφορετικών παθογόνων για τον άνθρωπο τύπων του μύκητα Fusarium που εντοπίζονται στις αποχετευτικές σωληνώσεις.

Short DPG et al.

Journal of Clinical Microbiology, 10/21/2011 doi:10.1128/JCM.05468-11

Έχει αναφερθεί ότι τα συστήματα υδραυλικών εγκαταστάσεων θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ένα σημαντικό περιβαλλοντικό απόθεμα των παθογόνων για τον άνθρωπο στελεχών του Fusarium. Oι ερευνητές εξέτασαν τη συγκεκριμένη υπόθεση πραγματοποιώντας την πρώτη εκτεταμένη έρευνα με την τεχνική multilocus sequence typing (MLST) για στελέχη του Fusarium που εντοπίζονται σε υδραυλικές εγκαταστάσεις και συνέκριναν την ποικιλία που παρατηρήθηκε με τη γνωστή ποικιλία των κλινικών στελεχών του Fusarium. Συλλέχθηκαν δείγματα από 471 αποχετεύσεις, ως επί το πλείστον από τους νεροχύτες στο μπάνιο, από 131 κτίρια στις Η.Π.Α., χρησιμοποιώντας τη μέθοδο συλλογής επιχρισμάτων. Διαπίστωσαν ότι 66% των νεροχυτών και 80% των κτιρίων που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα περιείχαν τουλάχιστον μία καλλιέργεια του Fusarium. Συνέλεξαν 297 στελέχη του Fusarium και υποβλήθηκαν σε MLST για να αναγνωριστούν τα φυλογενετικά είδη και οι τύποι των ακολουθιών (STs) των συγκεκριμένων στελεχών. Η παρούσα έρευνα αποκάλυψε ότι οι έξι πιο κοινοί STs στους νεροχύτες είναι πανομοιότυποι με τους έξι που συνδέονται περισσότερο με ανθρώπινες μολύνσεις. Oι ερευνητές υποθέτουν ότι οι πιο διαδεδομένοι STs, εξαιτίας της ικανότητάς τους να σχηματίζουν και να αναπτύσσονται σε βιομεμβράνες, προσαρμόζονται ιδανικά στις υδραυλικές εγκαταστάσεις. Oι έξι βασικότεροι STs του Fusarium απομονώνονταν συχνά από τις υδραυλικές αποχετεύσεις μέσα σε μία ευρεία γεωγραφική περιοχή και ήταν πανομοιότυπα με τους STs που σχετίζονται συχνότερα με μολύνσεις στους ανθρώπους.

http://jcm.asm.org/cgi/content/abstract/JCM.05468-11v1

63

Συνέδρια 2012 ANNUAL EUROPEAN CONGRESS OF RHEUMATOLOGY - EULAR Ημερομηνία : 6-9 June Τόπος: Berlin, Germany Τηλ. : +41 22 33 99 590 Fax: +41 22 33 99 601 Website : www.eular.org e-mail: eular2012@mci-group.com

ΗΜΕΡΕΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΘΩΡΑΚΙΚΗΣ ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗΣ Ημερομηνία : 6 - 9 Ιουνίου 2012 Τόπος : Αθήνα Website : www.icb.gr/congress.asp?lng=1&c_id=2 Email-info@icb.gr

9 th EADV SPRING SYMPOSIUM Ημερομηνία : 6-10 June 2012 Τόπος : Verona, Italy Website: www.eadv.org

E-mail: info@eadvverona2012.org

3 rd WORLD CONGRESS ON GENODERMATOLOGY Ημερομηνία : 12-14 June 2012 Τόπος : Beijing China, China National Convention Center Fax: +86 10 6512 3754 Website: www.cmacsd.org/wcg2012 Email: kevinchen@cma.org.cn

MHE 2012 CONFERENCE - FROM INDIVIDUAL TO COLLECTIVE RESPONSIBILITY: THE SOCIAL DETERMINANTS OF MENTAL HEALTH Ημερομηνία : 14-16 June 2012 Τόπος : Split, Croatia Website: www.mhe-sme.org E-mail: secretariat@mhe-sme.org, direktorica@stokoluri.org

1 o ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ OΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Ημερομηνία : 15-17 Ιουνίου 2012 Τόπος: Πόρτο Χέλι, Aks Hinitsa Bay Τηλ. : 27550 22201

3 rd WORLD PSORIASIS & PSORIATIC ARTHRITIS CONFERENCE Ημερομηνία : 27 June - 1 July 2012 Τόπος: Stockholm, Sweden, Waterfront Congress Centre - Stockholm, Sweden Website: www.ifpaworldconference.com

64

2 nd ACCP-HTS Pulmonary Board Review Course Ημερομηνία : 6-10 Ιουνίου 2012 Τόπος: Αθήνα, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία Tel. 210 32 74 570, E-mail : congress@goldair.gr

2 ο ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤ’ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ Ημερομηνία : 7-10 Ιουνίου 2012 Τόπος: Eρευνητικό-Πειραματικό Κέντρο της ΕLPEN, Παλλήνη Τηλ. : 210 6841700 E-mail: info@ellekon.gr

Περιφερικό Συμπόσιο Γενικής Ιατρικής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Ημερομηνία : 8-10 Ιουνίου 2012 Τόπος: Αλεξανδρούπολη, Περιφερικό Τμήμα ΕΛΕΓΕΙΑ Τηλ. : 2610 432.200 Website: www.synedra.gr E-mail : info@synedra.gr,

10 th INTERNATIONAL CONFERENCE ON PATHWAYS, NETWORKS AND SYSTEMS MEDICINE Ημερομηνία : 10-15 Ιουνίου 2012 Τόπος : Rodos Palace, Ρόδος Τηλ: 210 3634944 Fax:210 3631690 Website: www.aegeanconferences.org Email : info@era.gr” info@era.gr

ΗΜΕΡΕΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΘΩΡΑΚΙΚΗΣ ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗΣ Ημερομηνία : 13-16 Ιουνλιου 2012 Τόπος : Αθήνα, Α’Πανεπιστημιακή πνευμονολογική κλινική Σωτηρία Website: www.icb.gr/seminaria-pneumonologias2012 E-mail : info@icb.gr” info@icb.gr

10 o Ευρωπαϊκό Σεμινάριο Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου (Hands-on) Ημερομηνία : 13–16 Ιουνίου 2012 Τόπος : Αθήνα

13-14 Ιουνίου Πρακτικό Μέρος, Μαιευτήριο ΙΑΣΩ

15-16 Ιουνίου Θεωρητικό Μέρος, Ξενοδοχείο Hilton Website: www.athensefc2012.mdcongress.gr Tηλ.

2106074200

65

συνέδρια 3 ο ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Ημερομηνία : 14-16 Ιουνίου 2012 Τόπος : Ξενοδοχείο Athenaeum Intercontinental, Αθήνα Τηλ: 210 3634944, Fax:210 3631690 Email: info@era.gr

7 ο Συμπόσιο Μεταμοσχεύσεων Ημερομηνία : 15 & 16 Ιουνίου 2012 Τόπος : MET Hotel, Θεσσαλονίκη

1 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Ημερομηνία : 15 – 17 Ιουνίου 2012 Τόπος : Σκαφίδια, Ελληνικό Κολέγιο Γενικής Ιταρικής

ΙΑΤΡΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ Ημερομηνία : Τόπος : Website:

ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΣΥΜΗΣ 15-17-Ιουνίου 2012 ΣΥΜΗ www.symi-congress.gr

1 o Πανελλήνιο Ορθοπαιδικό Συνέδριο στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Ημερομηνία : 15-17 Ιουνίου 2012 Τόπος : Πόρτο Χέλι, Αργολίδας, Oρθοπεδική Κλινική Γενικού Νοσοκομέιου Άργους Τηλ.: 2755022201 Email.: e-vip@otenet.gr/ www.e-vip.com.gr

4 th INTERNATIONAL CONFERENCE ON OSTEOIMMUNOLOGY: INTERACTIONS OF THE IMMUNE AND SKELETAL SYSTEMS Ημερομηνία : 17-22 Ιουνίου 2012 Τόπος : Corfu Chandris, Κέρκυρα Τηλ: 210 3634944 Fax:210 3631690 Website: www.aegeanconferences.org Email : info@era.gr” info@era.gr

12 th Congress of the European Society of Contraception and Reproductive Health Ημερομηνία : 20-23 Ιουνίου 2012 Τόπος : Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αθήνα Τηλ.: 2106074200 Email : md@mdcongress.gr

66

5 ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Ημερομηνία : 21-23 IOYNIOY 2112 Τόπος : Creta Maris Hotel, Χερσόνησος Ηρακλείου

Εταιρεία μελέτης παραγόντων κινδύνου γθα αγγειακά νοσήματα Τηλ. : 2106107213 Εmail : info@themateam.gr

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 11 ος ΚΥΚΛΟΣ Ημερομηνία : 23 Ιουνίου 2012 Τόπος : Αμφιθέατρο Παθολογικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή Παν. Αθηνών Τηλ: 210 3634944 Fax:210 3631690 Email: info@era.gr

9 th INTERNATIONAL CONFERENCE ON INNATE IMMUNITY Ημερομηνία : 23-28 Ιουνίου 2012 Τόπος : Rodos Palace, Ρόδος Τηλ: 210 3634944 Fax:210 3631690 Website: www.aegeanconferences.org Email : info@era.gr

30 th INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON DIABETES AND NUTRITION Ημερομηνία : 28 Ιουνίου-1 Ιουλίου 2012 Τόπος : Divani Apollon, Αθήνα Τηλ: 210 3634944 Fax : 210 3631690 Website: www.30thsymposiumondiabetes-nutrition.gr Email : info@era.gr

4 o Θερινό Σχολείο Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης Ημερομηνία : 30 Ιουνίου-2 Ιουλίου 2012 Τόπος : Αθήνα, Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης Website: www.atherosclerosis-gr.org

ΘΕΡΙΝΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΠΦΥ 2012 Ημερομηνία : 30 Ιουνίου - 1 Ιουλίου 2012 Τόπος : Πύλος, Ελληνική Εταιρεία Έρευνας και Εκπαίδευσης

στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας

67

συνέδρια ΚΥΠΡΟΕΛΛΑΔΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ & ΘΕΡΙΝΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΔΑΕ Ημερομηνία : 29 Ιουνίου -01 Ιουλίου 2012 Τόπος : Πάφος-Κύπρος, Ξενοδοχείο Coral Beach Τηλ.

210-6827405, 210 6839690-91, 2310 837722 Fax: 210 6827409, 2310 837722 E-mail: info@mael.gr, ssialma@tmg.gr,info@mael.gr

XXV WORLD CONGRESS OF THE INTERNATIONAL UNION OF ANGIOLOGY Ημερομηνία : 1-5 Ιουλίου 2012 Τόπος : Prague, Chech Republic Organizer: K. Roztocil

XIV THE WORLD CONGRESS ON CANCERS OF THE SKIN Ημερομηνία : 1-4 August 2012 Τόπος : Sao Paolo, Brazil, Maksoud Plaza Hotel Website: www.skincancer2012.com.br E-mail: atendimento@intimeeventos.com.br

13 th EARA CONFERENCE EUROPEAN ASSOCIATION FOR RESEARCH ON ADOLESCENCE Ημερομηνία : 29 Αυγούστου - 01 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Σπέτσες Τηλ.: 210 7499300 Fax: 210 7705752

67 th CONGRESS OF THE BRAZILIAN SOCIETY OF DERMATOLOGY 100 years celebration of the Brazilian Society of Dermatology Ημερομηνία : 1-4 September 2012 Τόπος : Rio de Janeiro, Brazil Tel.: (55-21) 2286-2846 Fax: (55-21) 2286-2846 Website: www.DERMATO2012.com.br E-mail: RIO@DERMATO2012.com.br

1 st INTERNATIONAL CONFERENCE ON STEM CELLS Ημερομηνία : 6-11 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Minoa Palace, Χανιά

3 rd LUNG CANCER SEMINAR Ημερομηνία : 07-09 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Τήνος 68

2 O ΠΑΝΕΛΛΗΝΙO ΣΥΝΕΔΡΙO ΣΤOΜΑΤOΛOΓΙΑΣ “Η ΣΤOΜΑΤOΛOΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ OΔOΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΠΡΑΞΗ” Ημερομηνία : 13-14 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Ξενοδοχείο Hilton, Αθήνα Website : www.oralpathmed.gr

11 th BIENNIAL CONGRESS OF EAOM Ημερομηνία : 13-15 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Ξενοδοχείο Hilton, Αθήνα Website: www.eaom2012.gr

ΠανελλήνιO ΣυνέδριO ΠαιδOαλλεργιOλOγικής Εταιρείας Ημερομηνία : 14-16 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Καλαμάτα, Ελληνική Παιδοαλλεργιολογική Εταιρεία Τηλ.: 2610 432.200

5 η ΣύνOδOς Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Αντιμετώπισης τOυ ΙOύ των Θηλωμάτων (HPV) Ημερομηνία : 14–16 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Ξενοδοχείο Hyatt Regency, Θεσσαλονίκη

2012 CILAD Ημερομηνία : Τόπος : Tel.: Website:

19-22 September 2012 Sevilha, Spain +34 981 815 992 Fax: +34 981 537 036 www.cilad2012.net E-mail: info@cilad2012.net

Cardiovascular System Dynamics Society (CSDS) Conference 2012 Ημερομηνία : 20-23 September 2012 Τόπος : Rhodes, Cardiovascular System Dynamics Society (CSDS) Website : http://www.csds.org/

5 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΟΛΗΨΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ Ημερομηνία : 21-22 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Κέρκυρα Tηλ.: 2106107213 Εmail : info@themateam.gr

69

συνέδρια ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ 2012: ΟΧΥΡΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΑΣ! Ημερομηνία : 22 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Αίθουσα Πέτρα, Μονεμβάσια, Ιατρικός Σύλλογος Λακωνίας

Guidelines στον Ημερομηνία : Τόπος :

Διαβήτη ΙΙ 22 Σεπτεμβρίου 2012 Stratos Vassilikos, Ελληνικό Κολλέγιο Μεταβολικών Νοσημάτων (Ε.ΚO.ΜΕ.Ν.)

21 st EADV CONGRESS Skin is Vital Ημερομηνία : 27-30 September 2012 Τόπος : Prague, Czech Republic Website: www.eadvprague2012.org

8 o ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ Ημερομηνία : Τόπος : Τηλ.:

ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 27-30 Σεπτεμβρίου 2012, Λουτράκι, Κέντρο Υγείας Άστρους 2755022201

Περιφερικό Συμπόσιο Γενικής Ιατρικής Ηπείρου και Ιονίων Νήσων Ημερομηνία : 28-30 Σεπτεμβρίου 2012 Τόπος : Ιωάννινα Διοργανωτής: Περιφερικό Τμήμα ΕΛΕΓΕΙΑ

GOLDEN JUBILEE Ημερομηνία : Τόπος : Tel.: Website: E-mail:

CONGRESS OF THE ASIA PACIFIC ORTHOPAEDIC ASSOCIATION 3-6 October 2012 New Delhi, India, The ashok-Samrat Hotel Complex +91-11-26133870, 26134173 Fax: +91-11-26134172 www.apoa2012.com shyamnagpal@icesindia.com, shyamnagpal@apoa2012.com

ASA 2012: AMERICAN SOCIETY OF ANESTHESIOLOGISTS ANNUAL MEETING Ημερομηνία : 13-17 October 2012, Washington, DC, United States E-mail: annmtg@asahq.org

70

Ποιοι είμαστε : O σύλλογος “επ7α” (επωνυμία “επ7α-Πρόληψη-Τέχνη-Παρέμβαση”) δημιουργήθηκε από μια ομάδα ανθρώπων, με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σε θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας, μέσω της τέχνης. Επιπλέον, ένα από τα κύρια μελήματά του είναι η άρση των προκαταλήψεων και του κοινωνικού στίγματος, που μπορεί να χαρακτηρίσουν τους συνανθρώπους μας. Η ομάδα επ7α υποστηρίζει ότι η τέχνη μπορεί να αποτελέσει οδό για την επίτευξη των παραπάνω. O συνδυασμός γνώσης, διάθεσης και εμπειρίας είναι το όχημα σ’ αυτήν την οδό! Το Σωματείο επιδιώκει την εκπλήρωση των στόχων του χωρίς περιορισμό, μέσω της παραγωγής και διανομής έντυπου υλικού, την οργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων και εργαστηρίων, αναζητώντας παράλληλα οικονομικούς πόρους για ανθρωπιστικά και φιλανθρωπικά έργα. Η οριζόντια σύνδεση με άλλους συλλόγους και φορείς δημοσίου κι ιδιωτικού δικαίου, είναι στις προτεραιότητες μας , καθώς και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαιδευσης στην Ελληνική Επικράτεια και στην αλλοδαπή για την εκπόνιση δράσεων και επιστημονικών ερευνών. Η ομάδα είναι διεπιστημονική και αποτελείται από ειδικούς ψυχικής υγείας, γιατρούς, ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων, επιστήμονες και ερευνητές πολυτεχνικών σχολών, νομικούς κ.α. Η συνεργασία, η αυτονομία, ο συντονισμός και η αλληλουποστήριξη αποτελούν βασικούς άξονες της οργάνωσής μας και αυτό είναι η πρόκληση για όλους εμάς που αποτελούμε το ‘’επ7α’’, καθώς το προσωπικό όφελος και ανέλιξη δεν αποτελούν προτεραιότητες μας. Η προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη έρχονται μέσω της συμμετοχής σε δράσεις με κοινωφελή χαρακτήρα.

72

Ποιοι είναι οι στόχοι μας : Πρωταρχικός στόχος του σωματείου είναι η πρωτογενής και δευτερογενής πρόληψη ψυχοπαθολογικών προβλημάτων του γενικού πληθυσμού. Ενδεικτικά, η πρωτογενής πρόληψη αφορά ομάδες πολιτών, που δεν έχουν εκδηλώσει κάποιο ψυχοπαθολογικό πρόβλημα. Μέσω της προαγωγής εναλλακτικών τρόπων ζωής, αυτά τα άτομα μπορούν να προστατευτούν από την πίεση που τους ασκεί το κοινωνικό περιβάλλον. Η δευτερογενής πρόληψη επικεντρώνεται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν ενδείξεις συμπτωμάτων ψυχοπαθολογίας, αλλά στις οποίες δεν έχει εγκατασταθεί κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, οι παρεμβάσεις οφείλουν να είναι δραστικές και άμεσες. Προκειμένου το Σωματείο να δράσει στα δύο αυτά επίπεδα, δύναται να δραστηριοποιηθεί σε άξονες πολλών συνιστωσών, οι οποίοι αποτελούν και το μέσο για την επίτευξη του ανωτέρω πρωταρχικού σκοπού.

Oι άξονες αυτοί είναι οι εξής: 1. Η δημιουργία εργαστηρίων δημιουργικής απασχόλησης, σχετικά με το θέατρο, τον κινηματογράφο, τις εικαστικές τέχνες, τη δημιουργία κοσμημάτων, τη φωτογραφία, κ.ο.κ.

2. O σχεδιασμός και η υλοποίηση παρεμβάσων για κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, όπως είναι οι μονογονικές οικογένεις και οι ηλικιωμένοι.

3. O σχεδιασμός και η υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων.

4. Η πραγματοποίηση ημερίδων και workshop.

5. Η υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων σε σχολεία.

6. Oι σχολές γονέων.

7. Η συμβουλευτική ψυχολογικού και νομικού αντικειμένου.

8. Η παροχή δωρεάν ενισχυτικής διδασκαλίας σε παιδιά μεταναστών και απόρων οικογενειών.

9. Η προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού και όσων δεν έχουν πρόσβαση σε δομές κοινωνικής πρόνοιας.

73

10. Η έκδοση περιοδικής εφημερίδας και η δημοσίευση πληροφοριών μέσω Η/Υ ή άλλου ηλεκτρονικού μέσου, όπως και μέσω διαδικτύου.

11. Η σύνδεση, επικοινωνία και συνεργασία με άλλους συλλόγους και δομές κοινωνικής στήριξης.

12. Η υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Oι παραπάνω άξονες προωθούνται και υλοποιούνται μέσω της συνεργασίας μας με δήμους, ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, Κ.Α.Π.Η. και περιφερειακά κέντρα υγείας. Στους μακροπρόθεσμους στόχους μας, είναι η δημιουργία ενός κέντρου ημέρας, που θα παρέχει υλικοτεχνική υποδομή και επιστημονικό προσωπικό, για την φροντίδα και στήριξη κοινωνικά ευπαθών ομάδων και των οικογενειών τους. Στις αρμοδιότητες του Σωματείου συμπεριλαμβάνεται επίσης και η αναζήτηση χρηματοδότησης και η ενθάρρυνση εισφορών σε μορφή δωρεάς, επιχορήγησης ή χορηγίας, μέσω προσωπικών / δημόσιων εκκλήσεων ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Αυτά τα χρηματικά ποσά, πέρα από την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, αξιοποιούνται επίσης και σε φιλανθρωπικούς σκοπούς, υπό μορφή επιχορήγησης ή άλλη. Το διοικητικό συμβούλιο Πρόεδρος- Δριβάκου Δέσποινα Η Δέσποινα Δριβάκου είναι ψυχολόγος και ειδικεύεται στη συστημική θεραπεία. Ασχολήθηκε στο παρελθόν με εξαρτημένα άτομα από ουσίες και τυχερά παιχνίδια σε κοινωνικές δομές Ψ.Υ., όπως στο πολυδύναμο σταθμό του Ψ.Ν.Θ. ‘’ΙΑΝOΣ’’,στο ΚΕ.ΘΕ.Α. και Π.Π.Α. Έχει ασχοληθεί με το θέατρο στο παρελθόν (20032007) και πήρε μέρος σε φεστιβάλ θεατρικά στην Ελλάδα, στην Ιταλία και Μάλτα. Το 2010 συμμετείχε στο ‘’edge festival‘’ στο Μιλάνο, με την θεατρική ομάδα του κέντρου ημέρας Πολυγύρου ‘’Ανατολή’’, όπου συμμετείχαν μέλη του κέντρου, με πρόβλήματα ψυχικής υγείας και αναπηρίας.

Γραμματέας – Σφερίδου Χρύσα Η Χρύσα Σφερίδου είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου Ανατόλια (τάξη ’99), ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. Από το 2005 εργάζεται στη BETA CAE Systems S.A. (εταιρία ανάπτυξης λογισμικού και μελέτης μηχανολογικών κατασκευών και συστημάτων, τα πρώτα χρόνια ως CAE Software Developer και στη συνέχεια στο Customers Support & Services Department. Επίσης, είναι απόφοιτος της γερμανικής σχολής Aerobic& Fitness A.F. Studies και από το 2007 εργάζεται σε αλυσίδες γυμναστηρίων της Θεσ/νίκης ως Group Fitness Instructor. Μιλά Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και Ιαπωνικά. Ταμίας - Xατζηδημητρίου Ευδοξία Η Ευδοξία Χατζηδημητρίου είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. Εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο -Τράπεζα Μακεδονίας Θράκης και εν συνεχεία Τράπεζα Πειραιώς– από το 1983 έως τον Απρίλιο του 2012. Μέλος – Φλώρος Γεώργιος O Γεώργιος Φλώρος είναι ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής. Είναι υπεύθυνος σχεδιασμού και οργάνωσης της συμβουλευτικής υπηρεσίας φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου του Α.Π.Θ από την ίδρυση της, ενώ συνεισφέρει ως επιστημονικός συνεργάτης στις δραστηριότητες της Β’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του Α.Π.Θ. Εξειδικεύεται σε περιπτώσεις υπερβολικής ενασχόλησης - εθισμού σε Η/Υ και Διαδίκτυο προσφέροντας ψυχοθεραπευτικά προγράμματα παρέμβασης, συμβουλευτικής οικογενειών και προώθησης εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει συμμετοχή σε πλέον των δεκαπέντε άρθρων σε επίσημα επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδος και του εξωτερικού όπως και στο συλλογικό σύγγραμμα “Εθισμός στο διαδίκτυο και άλλες διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου”.

Μέλος – Τόλης Γεώργιος O Γεώργιος Τόλης ειναι πτυχιούχος του Φυσικού Τμήματος του ΑΠΘ, κάτοχος MSc. με υποτροφία στην Επιστήμη των Υλικών από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Stony Brook και κάτοχος Διπλώματος στην Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού από το Ινστιτούτο Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης Ανθρώπινου Δυναμικού του Λονδίνου. Eργάσθηκε σε διευθυντικές θέσεις επί σειρά ετών με εξειδίκευση σε θέματα ανάπτυξης επιχειρήσεων, επιχειρησιακής στρατηγικής και διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων σε εταιρίες όπως η McDonald’s Hellas, η Ν.Ι Θεοχαράκης (NISSAN), η PANHOL Αναπτύξεις Ακινήτων κλπ. Από το 1998 δραστηριοποιείται στο χώρο της ανάπτυξης εμπορικών αλυσίδων και στο χώρο των επενδύσεων ακινήτων με την εταιρία του IHOR Real Estate.

O Νομικός Σύμβουλος του σωματείου ‘’επ7α’’, είναι ο Ζιώγας Χρήστος , Δικηγόρος. Δραστηριότητες Στις 10/03/2012 πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκδήλωση του συλλόγου “επ7α”, με θέμα την πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη και την άρση του στίγματος. Το πρώτο μέρος της δράσης έλαβε χώρα στον πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας κατά τις πρωϊνές ώρες. Στόχος η προώθηση της διαβητικής ταυτότητας και η αντιμετώπιση ενός υπογλυκαιμικού επεισοδίου. Διαδραματίστηκε ζωντανά ένα τέτοιο επεισόδιο, με τη μορφή θεάτρου δρόμου. Την επιμέλεια ανέλαβε η κ. Καίτη Σαμαρά, μέλος του συλλόγου μας και σκηνοθέτης- ηθοποιός του “θεάτρου έξω από τα τείχη”. Η υπογλυκαιμική κρίση μπορεί να αποβεί θανάσιμη σε κάποιες περιπτώσεις ασθενών με διαβήτη, αν δε δοθούν άμεσα οι πρώτες βοήθειες και στόχος του Σωματείου μας ήταν να κρούσει τον κώδωνα κινδύνου σε τέτοιας μορφής περιστατικά.

O Ερυθρός Σταυρός ήταν κοντά μας -οι

74

εθελόντριες νοσηλεύτριες έκαναν δωρεάν μετρήσεις σακχάρου σε περαστικούς. Παράλληλα, μοιράστηκε ενημερωτικό υλικό για τις πρώτες βοήθειες υπογλυκαιμικού επεισοδίου από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, διαιτολογικές συμβουλές από τη διαιτολόγο-διατροφολόγο Κατερίνα Κωνσταντίνου και έντυπα του συλλόγου διαβητικών Άγιος Δημήτριος. Το απόγευμα ακολούθησε ενημερωτική παράσταση για το κοινό στο Πολιτιστικό Κέντρο “Αλέξανδρος”, στην οποία συμμετείχαν οι: Σπύρος Καλύβας -γενικός ιατρός, Κατερίνα Κωνσταντίνου -διαιτολόγος / διατροφολόγος, Χρήστος Ζιώγας - δικηγόρος, Χρήστος Δαραμήλας -βιολόγος, Δέσποινα Δριβάκου -ψυχολόγος. Στην εκδήλωση συμμετείχε επίσης ο Διογένης Δασκάλου, στο ρόλο του διαβητικού. Στόχος του δρώμενου ήταν η άρση του στίγματος και η ευαισθητοποίηση του κοινού. Η εκδήλωση άγγιξε την ψυχοκοινωνική διάσταση του προβλήματος, όσον αφορά τη χρόνια αυτή ασθένεια. Τα ποσοστά δείχνουν ανησυχητικά σε παγκόσμιο επίπεδο και, μάλιστα, αναμένεται και αύξηση των κρουσμάτων τα επόμενα χρόνια. O σύλλογος “επ7α” προσέγγισε το ευαίσθητο αυτό θέμα μέσω της τέχνης, καθώς είναι πεποίθησή μας ότι η βιωματική πληροφορία βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του μηνύματος. Πιστεύουμε ότι με τον πρωτότυπο και παραστατικό τρόπο παρουσίασης καταφέραμε να προσεγγίσουμε σε μεγάλο βαθμό τον αρχικό μας στόχο, δηλαδή την άρση του στίγματος. Μετά την παρθενική αυτή εκδήλωση, στόχος του συλλόγου “επ7α” είναι η έναρξη ενός κύκλου δράσεων με θέμα την πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη για παιδιά.

ΣΩΜΑΤΕΙO 7 ΠΡOΛΗΨΗ ΤΕΧΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ALPHA BANK: Αριθμός Λογαριασμού 480002002003582 IBAN GR 08 0140 4800 4800 0200 2003 582 e-mail : 7pro.te.pa@gmail.com

75

Επίλογος Τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα αποτελούν σημαντικό προβλεπτικό παράγοντα, για την εγκατάσταση σοβαρών επιπλοκών ψυχικής και σωματικής υγείας. Oι συνθήκες διαβίωσης έχουν αλλάξει στις μέρες μας ριζικά , εισάγοντας στις ζωές όλων μας νέα δεδομένα. Είμαστε αναγκασμένοι να επαναπροσδιορίσουμε την καθημερινότητα σε όλα τα επίπεδα και να επαναθεωρήσουμε τις ανάγκες μας. Υπάρχουν κάποιοι συνάθρωποί μας, που δε μπορούν να διαχειριστούν τη λέλαπα των ανακατατάξεων σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, κυρίως οι ηλικιωμένοι. Τα παιδιά από την άλλη, είναι μια ευπαθής κοινωνικά ομάδα, που χρειάζεται να λάβουμε όλοι μας σημαντικά υπόψη, ότι ανεξάρτητα των ταξικών διαφορών, αποτελούν την ομάδα που θα ζήσει και θα δημιουργήσει στο μέλλον και τα δεδομένα δυστυχώς δείχνουν ότι δε διαγράφεται λαμπρό. Εμείς πιστεύουμε ότι είναι επιτακτική ανάγκη, να προετοιμάσουμε τους νέους για να πάρουν την ευθύνη των πράξεων τους, σε ότι αφορά την υγεία τους, να τους εκπαιδεύσουμε σε νέα μοντέλα εργασίας και να τους στηρίξουμε στο να αλλάξουν στάση ζωής για να μπορέσουν να αποφύγουν τα ατομικά και διαπροσωπικά αδιέξοδα. Η θεωρία μας στο ‘’επ7α’’ είναι ότι η πραγματικότητα κατασκευάζεται. Ας βοηθήσουμε όλοι λοιπόν σε αυτό, είναι στο χέρι μας. Όσοι πιστεύουν ότι εμπνέονται από τους στόχους μας και βρίσκουν χώρο δράσης, δεν έχουν παρά να έρθουν σε επικοινωνία μαζί μας.

περίεργα Περίεργες ειδήσεις, απίστευτα περιστατικά, καινοτόμες εξελίξεις, ιδιαίτερες έρευνες, σπάνιες ασθένειες, πρωτόγνωρες ιστορίες…προκαλούν έκπληξη, γέλιο, απορία, φόβο, αλλά και αισιοδοξία. Ας δούμε κάποιες από αυτές. Σύντομες ειδήσεις…

35χρονη Βρετανίδα με προφορά…Κινέζας! Τον περασμένο μήνα, αφού έπαθε μία αφόρητη ημικρανία, η 35χρονη Βρετανίδα Σάρα Κόλγουιλ άρχισε αίφνης να μιλάει τη μητρική της γλώσσα με κινέζικη προφορά, ενώ ουδέποτε έχει επισκεφθεί την Κίνα, μεταδίδουν σήμερα τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης. Η Κόλγουιλ, κάτοικος του Πλίμουθ της νοτιοδυτικής Αγγλίας, διηγείται ότι ξαφνικά έχασε την ικανότητά της να μιλάει αγγλικά με τη χαρακτηριστική προφορά του τόπου της και άρχισε να ακούγεται σαν...Κινέζα, με αποτέλεσμα ακόμα και πολύ οικεία της πρόσωπα να μην αναγνωρίζουν τη φωνή της στο τηλέφωνο. Προκειμένου να επανέλθει, η Κόλγουελ παρακολουθεί τώρα ειδικά μαθήματα γλώσσας. Όπως λέει, η φωνή της ξαφνιάζει ακόμα και την ίδια. «Δεν είναι η δική μου φωνή», λέει. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, πρόκειται για το λεγόμενο «σύνδρομο της ξένης προφοράς», το οποίο συσχετίζεται με τραυματισμούς του εγκεφάλου. Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε επιστημονικά στις αρχές του 20ού αιώνα και έκτοτε έχουν αναφερθεί μερικές δεκάδες περιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.

76

Τρέξε… και κέρδισε 6 χρόνια ζωής! Το τακτικό τζόκινγκ μπορεί να προσθέσει μέχρι έξι χρόνια ζωής στη ζωή τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, σύμφωνα με μία νέα επιστημονική έρευνα, που δείχνει ότι ακόμα και μόλις μία ώρα την εβδομάδα τζόκινγκ, μπορεί να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής. Oι Δανοί ερευνητές, τόνισαν ότι η έρευνά τους δίνει μία οριστική και κατηγορηματική θετική απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο το τζόκινγκ κάνει καλό στην υγεία. Μπορούμε πλέον να δηλώσουμε με βεβαιότητα ότι: «Το τακτικό τζόκινγκ αυξάνει τη διάρκεια της ζωής. Τα καλά νέα μάλιστα είναι ότι δεν χρειάζεται κανείς να κάνει πολύ τζόκινγκ, για να έχει ωφέλεια», δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας.

Η μυρωδιά του μήλου βοηθά τις ημικρανίες! Εκτός από το γνωστό ρητό «ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα», το μήλο έχει και άλλες ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε ερευνητικό κέντρο στο Σικάγο, διαπιστώθηκε ότι η μυρωδιά του πράσινου μήλου μειώνει τη ένταση στις ημικρανίες.

O Charles Spence, καθηγητής Πειραματικής Ψυχολογίας στο κολέγιο Somerville του Όξφορντ αναφέρει ότι ίσως αυτό να σχετίζεται με την ικανότητα που έχουν οι ευχάριστες μυρωδιές να μας χαλαρώνουν και να διώχνουν την ένταση.

77

περίεργα

Υπνοβάτης, ένας στους τρεις Αμερικανούς! Σχεδόν ένας στους τρεις κατοίκους των ΗΠΑ έχει υπνοβατήσει κάποια στιγμή στη ζωή του, σύμφωνα με αμερικανική μελέτη, η οποία αναφέρει ότι η βαριάς μορφής κατάθλιψη και οι διαταραχές του ύπνου μπορούν να αυξήσουν αυτή την πιθανότητα. Έρευνα στην οποία μετείχαν 16.000 ενήλικες από 15 πολιτείες, αποφάνθηκε ότι σχεδόν το 29% εξ’ αυτών έχουν υπνοβατήσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους, σχεδόν το 3% το έκανε με συχνότητα μεταξύ μιας φοράς τον χρόνο και μιας φοράς τον μήνα και το 1% έχουν υπνοβατήσει τουλάχιστον δύο φορές μέσα σε ένα μήνα. Η έρευνα διαπίστωσε ότι συγκεκριμένοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη τάση να υπνοβατούν και σε αυτούς περιλαμβάνονται όσοι πάσχουν από υπνική άπνοια ή αϋπνία, εκείνοι που πίνουν πολύ ή παίρνουν υπνωτικά χάπια.

4χρονη μοιάζει με λύκο! Ένα 4-χρονο κορίτσι, από την Ταϊλάνδη, ζει έναν εφιάλτη αφού πάσχει από μια σπάνια ασθένεια που προξενεί αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο με αποτέλεσμα το μικρό παιδί να μοιάζει με λυκάνθρωπο!!! Το μικρό κορίτσι είναι ένα από τα 40 άτομα σε όλο τον κόσμο που πάσχουν από αυτή την σπάνια γενετική ασθένεια που ονομάζεται Ambras Syndrome η αλλιώς Congenital Hypertrichosis Lanuginosa. Η αφαίρεση των τριχών κάνει το πρόσωπο της μικρής να πρήζεται αλλά οι γιατροί την υποβάλουν σε εξετάσεις συνέχεια για να μάθουν όσο περισσότερα μπορούν για την κατάσταση της. Η μικρούλα κατά τα άλλα είναι ένα φυσιολογικό κορίτσι της ηλικίας της που μεγαλώνει με την αγάπη και την στοργή των γονιών της.

78

Κατάπιε οδοντόβουρτσα! Ένα κορίτσι από τη Ρουμανία, θα χρειαστεί να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για να αφαιρεθεί η οδοντόβουρτσα που κατάπιε! Η Adreea, από την περιοχή Falticeni, εμφανίστηκε στο νοσοκομείο και ανέφερε ότι έχει καταπιεί μια οδοντόβουρτσα. Η 15χρονη είπε στους γιατρούς ότι προσπαθούσε να κάνει ένα κόλπο που είχε δει στην τηλεόραση και από λάθος εκτίμηση κατάπιε το αντικείμενο.

Oι γιατροί έβγαλαν αμέσως ακτινογραφίες στο στομάχι της νεαρής και εντόπισαν το αντικείμενο. Oι ίδιοι είπαν στην κοπέλα και τους γονείς της ότι αν δεν αποβάλει ο οργανισμός της με φυσικό τρόπο το αντικείμενο τότε θα χρειαστεί να υποβληθεί σε επέμβαση για την αφαίρεση του!

Καρφώθηκε… κυριολεκτικά! Ένας ξυλουργός, από την Αυστρία, βρέθηκε με ένα καρφί δέκα εκατοστών στο κρανίο και δεν είχε ούτε πονοκέφαλο! O Tom Schoenitz εργάζονταν στην οροφή ενός σπιτιού, στην περιοχή του Salzburg, όταν έπεσε κατά λάθος πάνω σε ένα συνάδελφο του που κρατούσε ένα πιστόλι με καρφιά! Το πιστόλι εκπυρσοκρότησε με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί ένα καρφί στο κρανίο του 30-χρονου άντρα! O εν λόγω άντρας μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο όπου είπε στους γιατρούς ότι δεν αισθάνθηκε καθόλου πόνο! «Είναι τυχερός που ζει,» είπε ο Dr. Alois Karlbauer, από το νοσοκομείο του Salzburg. Oι γιατροί υπέβαλαν το κύριο Schoenitz σε ειδικά τεστ για να διαπιστώσουν ότι το καρφί δεν έχει βλάψει το εγκέφαλο.

79

περίεργα

Αλλάξτε σταθμούς στο ράδιο για να αδυνατίσετε! Η αλλαγή των καθημερινών συνηθειών βοηθά να σπάσει η ρουτίνα στη ζωή μας και μπορεί να μας απαλλάξει από τις κακές συνήθειες, σύμφωνα με τον Ben Fletcher, ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο Hertfordshire. Συμπληρώνει επίσης ότι ακόμη και αυτές οι μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα μας μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά σε συνήθειες όπως το κάπνισμα, ο αλκοολισμός και η παχυσαρκία.

Βήχας λόγω βελόνας... Ένας άντρας από την Ταϊβάν που ταλαιπωρούνταν από έντονο βήχα τα τελευταία χρόνια ανακάλυψε πως αιτία ήταν μια βελόνα μέσα στη πλάτη του!

O γιατρός Chiou Ming-hwang δήλωσε πως εντόπισε την βελόνα σε ακτινογραφία που είχε κάνει στο εν λόγω άντρα για να διαπιστώσει την αιτία του βήχα. O ασθενής είχε ξερό βήχα για χρόνια αλλά δεν θυμάται να είχε τσιμπήματα στην πλάτη από την βελόνα. Η σύζυγος του όμως ανέφερε ότι πριν από μερικά χρόνια είχε χάσει μια βελόνα στο κρεβάτι τους. Δοκίμασε λοιπόν όλα τα γιατροσόφια δυτικής αλλά και κινεζικής προέλευσης, αλλά ο βήχας δεν αντιμετωπίζονταν.

O Chiou, διευθυντής του πνευμονολογικού κέντρου του Cathay General Hospital στη Taipei, λέει πως η βελόνα είχε εισχωρήσει τόσο βαθιά μέσα στη πλάτη που σε λίγο θα τρυπούσε τον πνεύμονα του ασθενή. Μόλις αφαιρέθηκε η βελόνα από τη πλάτη του ασθενή ο βήχας εξαφανίστηκε.

80

Κλείσε το ξυπνητήρι & απόλαυσε ύπνο… Όταν κανείς δεν κοιμάται αρκετές ώρες, έχει αυξημένες πιθανότητες να παχύνει, σύμφωνα με μία νέα γαλλική επιστημονική έρευνα. Αυτό οφείλεται στο ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να μειώσει την παραγωγή μίας ορμόνης, η οποία ελέγχει το αίσθημα κορεσμού και αντίθετα να ενισχύσει μία άλλη ορμόνη που ανοίγει την όρεξη. Oι ερευνητές, εκτιμούν ότι ένας άνθρωπος που κοιμάται λίγο, μπορεί να νιώσει πιο έντονο κατά 25% το αίσθημα της πείνας και έτσι να καταναλώσει 350 έως 500 περισσότερες θερμίδες τη μέρα (τόσες π.χ. περιέχονται σε ένα «τσιζμπέργκερ»). Η επίπτωση της έλλειψης ύπνου στην όρεξη είναι πιο έντονες στα παιδιά και τους νέους ενήλικες. Oι ερευνητές ανέφεραν ότι, παρόλο που θα περίμενε κανείς πως ο ανεπαρκής ύπνος θα συνεπαγόταν την κατανάλωση από τον οργανισμό περισσότερων θερμίδων και συνεπώς την απώλεια βάρους, τελικά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή ο οργανισμός ζητά περισσότερο φαγητό και προσθέτει θερμίδες, άρα και παραπάνω κιλά.

Oι Γάλλοι επιστήμονες συστήνουν περισσότερο ύπνο, τουλάχιστον πάνω από έξι ώρες το βράδυ και, κατά προτίμηση επτά έως οκτώ. Μία δεύτερη γερμανική έρευνα, δείχνει ότι έχουμε κάθε λόγο να μισούμε το ξυπνητήρι! Η μελέτη συμπέρανε ότι, διαταράσσοντας τον φυσιολογικό ρυθμό του οργανισμού, οι συνεχείς διακοπές του ύπνου πιο νωρίς από αυτό που έχει ανάγκη ο άνθρωπος, οδηγούν τελικά σε αύξηση του βάρους. Το φαινόμενο σχετίζεται με το λεγόμενο «κοινωνικό τζετ-λαγκ», δηλαδή τον βαθμό στον οποίο ο φυσιολογικός ρυθμός ύπνου ενός ανθρώπου δεν συγχρονίζεται με το κοινωνικό πρόγραμμά του (σχολείο, εργασία κλπ).

81

περίεργα

Ο πολύς καφές κάνει καλό στην υγεία; O πολύς καφές συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο θανάτου, εφόσον δε συνοδεύεται από τσιγάρο. Σε αυτό το μάλλον απρόσμενο συμπέρασμα κατέληξε μία νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, σύμφωνα με την οποία η κατανάλωση τεσσάρων ή πέντε καφέδων καθημερινά συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο θανάτου, χωρίς να είναι σαφή τα αίτια.

Oι ερευνητές, συσχέτισαν την κατανάλωση καφέ με την κατάσταση της υγείας άνω των 400.000 ατόμων ηλικίας 50 έως 71 ετών για μία μεγάλη περίοδο σχεδόν 14 ετών. Όσο περισσότερο καφέ έπιναν οι συμμετέχοντες, τόσο οι άνδρες, όσο και οι γυναίκες (ακόμη περισσότερο αυτές), τόσο λιγότερο πιθανό ήταν να πεθάνουν στη διάρκεια της μελέτης. Η μελέτη δεν αποδεικνύει ότι ο καφές είναι αυτός στον οποίο οφείλεται η μείωση της πιθανότητας θανάτου, όμως διαπιστώνει ότι -για κάποιο λόγο- υπάρχει σαφώς σχέση ανάμεσα στην ποσότητα του καφέ που πίνει κανείς και στο πότε θα πεθάνει.

82

προτάσεις

ΣΑΝ ΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ... ...ΔΕΝ ΕΧΕΙ!!!

Άφυτος Η Άφυτος είναι μεγάλος οικισμός και έδρα του ομώνυμου Δημοτικού διαμερίσματος στο Δήμο Κασσάνδρας του νομού Χαλκιδικής. O οικισμός είναι παραδοσιακός, με πέτρινα σπίτια και καλντερίμια. Αριθμεί 1.231 κατοίκους με βάση την απογραφή πληθυσμού του 2001. Η απόστασή της από τη Νέα Φώκαια είναι 2 χιλιόμετρα. Ανάμεσα στα άλλα υπάρχει νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Κεντρικός ναός είναι αυτός του Αγίου Δημητρίου, στην πλατεία του χωριού, που οικοδομήθηκε το 1857. Από την πλατεία μπορεί κανείς να δει τον κόλπο της Κασσάνδρας.

84

Afitis Hotel Τηλ. : email : Website :

85

23740 91233 afitis@afitis-hotel.gr www.afitis-hotel.gr

προτάσεις

ΣΑΝ ΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ... ...ΔΕΝ ΕΧΕΙ!!!

Χανιώτη O Χανιώτης (ή η Χανιώτη) είναι χωριό του νομού Χαλκιδικής και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Παλλήνης, με 968 κατοίκους (απογρ. 2001). Βρίσκεται στα ανατολικά της χερσονήσου της Κασσάνδρας και είναι ανεπτυγμένη τουριστικά. Στην περιοχή έχει δάση πεύκων, που όμως υπέστησαν μεγάλες καταστροφές από πυρκαγιές το 2006. Η παραλία της αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες.

88

Renaissance Hanioti Resort Τηλ. : Website :

89

23740 53515 www.renaissance-hanioti.gr