jongerengids.be 16+ by Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw

VOORWOORD Jobstudent, een lief, vakantie, school, sport, internet, genieten, rechten, vrijen, op kot, gaan werken, ouders, geld, blokken, politie, autorijden, verliefd, jeugdbeweging, fuiven, ziek, voorbehoedsmiddelen, arbeidscontracten, gezondheid, eenzaamheid, repetitieruimtes, verkiezingen, je lichaam... Met de gids voor jongeren raak je aan informatie die JIJ nodig hebt. De gids geeft een antwoord op vragen die je liever niet aan je ouders stelt. Dingen die je vrienden niet weten en waar je zelf wel wakker van ligt. Vragen stellen is de beste manier om vooruit te geraken. Ga naar www.jongerengids.be, een website boordevol tips. Zoek het op! Blijf vragen stellen! Begin alvast bij deze gids, en je ziet wel waar je straks uitkomt. Pascal Smet Vlaams Minister van Jeugd

www.jongerengids.be

inhoud Werk........................................................................................................................ 6 Centen................................................................................................................... 16 Relaties.................................................................................................................. 26 Seks....................................................................................................................... 36 School en Studie.................................................................................................. 46 The Good Life....................................................................................................... 56 Lichaam en Geest................................................................................................. 66 Life Online............................................................................................................ 76 Wonen................................................................................................................... 86 Maatschappij........................................................................................................ 96 Belangrijke telefoonnummers........................................................................... 106 Trefwoordenregister.......................................................................................... 108 Colofon............................................................................................................... 113

www.jongerengids.be

werk Jobstudent

Je kan aan de slag als jobstudent wanneer je 15 jaar bent en ten minste de eerste twee jaar secundair onderwijs (met volledig leerplan) hebt gevolgd. Je hoeft niet geslaagd te zijn. Wie deeltijds onderwijs volgt, kan als jobstudent aan de slag wanneer hij geen leerovereenkomst of (deeltijdse) arbeidsovereenkomst heeft tijdens de periode waarvoor hij een contract afsluit.

++De proefperiode ++minimum 7 dagen en maximum 14 dagen ++kan verlengd worden met max. 7 dagen of het aantal dagen dat je niet kon werken door bijvoorbeeld ziekte ++in de eerste 7 dagen kan het contract enkel verbroken worden om dringende redenen ++na 7 dagen kan deze overeenkomst door beide partijen stopgezet worden zonder opzegtermijn ++een ‘proefloon’ bestaat niet, je hebt recht op het officiële loon ++Ontslag Als jij ontslag neemt, moet je nog 1 tot 3 dagen werken. Dat is je opzegtermijn. Schrijf een ontslagbrief die je aangetekend met de post opstuurt of maak www.jongerengids.be

een kopie en laat deze tekenen voor ontvangst. Je opzegtermijn begint te lopen vanaf de eerste maandag, nadat je werkgever je ontslagbrief ontvangt. Als je ontslagen wordt, is de opzegtermijn 3 tot 7 dagen. De werkgever moet je hiervoor een aangetekende brief sturen. ++Ziekte Verwittig onmiddellijk je werkgever en stuur hem binnen 2 dagen een medisch attest. Ben je meer dan 7 dagen ziek dan kan je werkgever het contract opzeggen. Hij moet wel het loon betalen van de opzegtermijn. ++Arbeidsongeval Dat is een ongeval op het werk, maar ook op de normale weg van en naar het werk. Verwittig onmiddellijk je werkgever en je ziekenfonds. Je ontvangt een arbeidsongevallenvergoeding van de verzekering van je werkgever. ++Kinderbijslag ++Jonger dan 18 jaar: je ouders krijgen kinderbijslag tot 31 augustus van het jaar dat je 18 jaar wordt. ++Ouder dan 18 jaar: je ouders krijgen kinderbijslag mits rekening houdend met het volgende: • je werkt in een kwartaal niet meer dan 240 uren • Werk je meer dan 240 uren in een kwartaal dan verlies je de kinderbijslag

++tijdens de zomervakantie mag je onbeperkt werken Lees er alles over op www.centenvoorstudenten.be en op de sites van de vakbonden!

Zwartwerk is verboden! “Een vriendin vertelde me dat een vakantiejob in het zwart voordeliger is dan met een contract. Klopt dat?” Een job ‘in het zwart’ lijkt op het eerste gezicht misschien voordeliger, maar dat is het niet. Zonder contract heb je bij conflicten geen enkel bewijs van hoeveel en wanneer je gewerkt hebt. Bovendien ben je niet verzekerd bij een arbeidsongeval. Zwartwerk is illegaal, je loopt een reëel risico om betrapt te worden. De financiële en juridische gevolgen kunnen je duur komen te staan. Belangrijk: je werkgever moet een schriftelijke overeenkomst voor de tewerkstelling als student opmaken voor hem en voor jou. Je moet beide exemplaren tekenen. Vraag ook een kopie van het arbeidsreglement van het bedrijf. Hierin worden de bijkomende rechten en plichten van beide partijen uit de doeken gedaan en worden de veiligheidsvoorschriften uitgelegd. Maar ook al heb je een contract: laat je niet pluimen. Klaag wantoestanden, zoals niet betaalde lonen, mini-contracten en te veel overuren meteen aan.

Schoolverlater Een schoolverlater kan nog jobstudent zijn in de maanden juli, augustus en september. Dat is wel nadelig voor je wachttijd, die wordt verlengd. Als schoolverlater ontvang je niet onmiddellijk een werkloosheidsuitkering. Eerst doorloop je een wachttijd. Om die wachttijd te laten starten, moet je je inschrijven als werkzoekende bij de VDAB. Schrijf je zo snel mogelijk in als werkzoekende bij de VDAB. Doe dit voor 1 augustus of op het moment dat je stopt met studeren of net je diploma hebt behaald. Ook als je misschien van plan bent om verder te studeren, kun je dit best doen. Je doet dit in een Werkwinkel in je buurt, op het telefoonnummer 0800 30 700 of op de website van de VDAB. Als je bent ingeschreven ... ++begint je wachttijd en dat kan het recht openen op een wachtuitkering. ++kom je in aanmerking voor een zogenaamde ‘startbaan’. ++krijg je jobaanbiedingen op jouw maat toegestuurd. Bij de VDAB kun je gratis een opleiding volgen, leren solliciteren of een trajectbegeleiding krijgen. Indien je met de trein naar een jobinterview gaat, kost je ticket via de VDAB maar 1 euro. Wanneer je een getuigschrift nodig hebt van de gemeente kan je korting krijgen.

Vergeet je niet uit te schrijven als werkzoekende, wanneer je werk gevonden hebt. De duur van de wachttijd hangt af van je leeftijd. Als je na het einde van je wachttijd nog geen job hebt, krijg je een wachtuitkering. De RVA betaalt de wachtuitkering uit via de vakbond of de Hulpkas voor werkloosheid (HVW). Je wachttijd kan verlengd of verkort worden. Voor meer info over de duur van de wachttijd en de wachtuitkering kan je terecht bij de RVA of bij je vakbond. Tot 31 augustus van het jaar waarin je 18 wordt heeft studentenwerk geen invloed op de kinderbijslag. Vanaf 18 jaar behouden je ouders je kinderbijslag bij een studentenjob. Tenminste als je per kwartaal maximum 240 uur werkt. Het derde kwartaal, in de zomermaanden juli, augustus en september, mag je tijdens je studie wel meer dan 240 uur werken zonder je kinderbijslag te verliezen. Een schoolverlater die in juli, augustus en september niet meer dan 240 uur werkt behoudt het recht op kinderbijslag. Werk en leer je deeltijds dan mag je tijdens de laatste zomervakantie meer dan 240 uur werken, maar je brutoloon van de studentenjob en een eventuele sociale uitkering mag niet meer dan 480,49 euro per maand bedragen.

“Ik ben juist afgestudeerd en heb me dan ook op 1 juli onmiddellijk ingeschreven bij de VDAB, zodat mijn wachttijd begint te lopen. Ik loop al jaren met het plan om een lange reis te maken en dacht dat nu in de eerste maanden van mijn wachttijd te doen. Dat is toch ok, niet?” Als je ingeschreven staat als werkzoekende bij de VDAB moet je beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Een korte vakantie (max. 4 weken) is toegestaan, al blijf je best wel bereikbaar voor het geval er een jobaanbieding komt. Ga je echter langer op reis dan moet je je uitschrijven bij de VDAB. Bij terugkomst schrijf je je opnieuw in als werkzoekende en vanaf die datum telt de wachttijd verder. De dagen voor je reis blijven gewoon geldig.

Aan de slag : solliciteren in vier stappen ++Werkaanbiedingen De lokale werkwinkel brengt alle diensten samen die je kan raadplegen in je zoektocht naar werk. Adressen staan op de website van de werkwinkel. De overheidsdiensten VDAB voor Vlaanderen en Actiris voor Brussel proberen werkzoekenden aan een job te helpen. Info vind je op hun websites.

Ook als je denkt snel werk te vinden, schrijf je je best in! Zolang je geen voltijds contract van onbepaalde duur ondertekend hebt, blijft dit belangrijk. www.jongerengids.be

++Sollicitatiebrief Uit dit eerste contact moet duidelijk zijn dat jij de juiste persoon bent voor de job. Tips voor je brief: ++Hou het kort. Haal je belangrijkste troeven aan en verwijs verder naar je cv. ++Typ je brief, behalve als er uitdrukkelijk gevraagd wordt naar een handgeschreven brief. ++Zorg dat er geen fouten in staan. ++Op de website van de VDAB en Jobat staan tips en voorbeelden! ++Het curriculum vitae (cv) In je cv maak je een overzicht van je persoonlijke gegevens, je opleidingen, je werkervaring en je hobbyâ&#x20AC;&#x2122;s. Het is belangrijk dat je cv niet meer dan twee bladzijden telt. Durf te schrappen. ++Het sollicitatiegesprek Als de werkgever je brief en cv interessant vindt, kan het zijn dat hij je uitnodigt voor een gesprek. Tips om je voor te bereiden op het gesprek: ++zoek (online) meer info over het bedrijf ++denk na over mogelijke vragen die ze kunnen stellen, lijstjes met meest gestelde vragen staan op internet ++Meer over een goede voorbereiding van een sollicitatiegesprek vind je op de website van de VDAB en Jobat.

www.jongerengids.be

Een werkgever mag niet discrimineren op herkomst, huidskleur, leeftijd, handicap, geslacht ... Bij problemen, neem contact op met het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding via het gratis nummer 0800 12 800 of via hun website.

Arbeidscontract In je arbeidscontract en op je loonfiche staat het brutoloon vermeld. Voor arbeiders wordt dat per uur berekend, voor bedienden per maand. Wat je uiteindelijk uitbetaald krijgt, is het nettoloon. Het is bij een sollicitatie altijd belangrijk te weten te komen wat je nettoloon zal zijn! Brutoloon - bijdrage voor sociale zekerheid - bedrijfsvoorheffing = nettoloon Hoeveel je minimaal moet verdienen, wordt meestal beschreven in de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) tussen werkgevers en werknemers. Dat hangt af van sector tot sector. Als er een CAO-regeling is, zal het minimumloon hoger zijn dan wat de wet verplicht. Als er geen CAO is voor het bedrijf of de sector waarin je werkt, dan heb je hoe dan ook recht op het wettelijke minimumloon (ook voor jobstudenten). Vraag advies bij de arbeidsinspectie, je vakbond of kijk op de website Loonwijzer.

++Vakantie en vakantiegeld Pas na een volledig jaar werken heb je recht op je eerste vakantie en vakantiegeld van 20 werkdagen. Ben je net afgestudeerd en heb je je eerste job in de privésector, dan heb je onder bepaalde omstandigheden recht op een jeugdvakantie voor schoolverlaters. ++Ziekte Breng je werkgever meteen op de hoogte als je ziek bent of een ongeval hebt gehad. Zorg ervoor dat je altijd een attest van de dokter hebt, stuur dat binnen de 48 uur op naar je werkgever. Tijdens de eerste maand waarin je niet kan werken, krijg je je gewone loon. Moet je langer thuis blijven, dan krijg je een ziekteuitkering via je ziekenfonds. De uitkering bedraagt 60 procent van je brutoloon.

Opleidingen Met opleidingscheques betaal je minder om een opleiding te volgen. Je koopt deze cheques op de website van de VDAB. Voor een opleidingscheque ter waarde van 10 euro betaal je slechts de helft, namelijk 5 euro. Per jaar kan je maximaal voor 250 euro opleidingscheques kopen. Niet alle opleidingen of trajecten komen in aanmerking.

Vakbonden Vakbonden zijn ledenorganisaties, je moet hiervoor lidgeld betalen. Ze verdedigen de belangen van de werknemers en werklozen en bieden ondersteunende diensten aan. Je kunt je aansluiten bij drie vakbonden: de socialistische (ABVV), de liberale (ACLVB) en de christelijke (ACV) vakbond.

Wat kun je van je vakbond verwachten? ++advies over de werkloosheidsreglementering ++advies over alles wat met arbeidscontracten en werk te maken heeft ++gratis juridische bijstand van de vakbond ++uitbetalen van werkloosheidsuitkering en wachtuitkering Lid worden van een vakbond is niet verplicht. Voor de uitbetaling van uitkeringen kan je ook gratis terecht bij de Hulpkas voor werkloosheid (HVW).

Let op! Wanneer je zelf ontslag neemt, heb je geen recht op een werkloosheidsuitkering. Ook bij ontslag om dringende redenen heb je geen recht op een uitkering. Als je dat onterecht vindt, dan kan je het aanvechten voor de arbeidsrechtbank. De opzegtermijn is het aantal dagen of weken dat je nog moet werken voor je ontslag ingaat. Voor de berekening van je opzegtermijn spreek je het best je vakbond aan. Via de website van Jobat kan je de opzegtermijn online berekenen.

Arbeidsinspectie De arbeidsinspectie is een overheidsdienst die waakt over de naleving van de arbeidswetgeving. Je kan er ook terecht voor informatie en advies over arbeidscontracten, loon, arbeidsduur ...

Ontslag … dus werkloos Binnen de zeven dagen na het ontbinden van je contract, moet je je opnieuw inschrijven bij de VDAB. Met je inschrijvingsbewijs en je ontslagbrief (C4) ga je vervolgens naar je vakbond of de hulpkas voor werkloosheidsuitkeringen (HVW). Je hebt recht op een werkloosheidsuitkering als je een bepaalde periode gewerkt hebt. De Rijksdienst voor Arbeidsvoorzieningen (RVA) of de vakbond geven gedetailleerde informatie. Zolang je werkzoekende bent, moet je ten vroegste op de laatste dag van de maand je stempelkaart bij je uitbetalingsinstelling binnen brengen. Je moet deze kaart steeds bij je hebben. De RVA inspecteert namelijk je doen en laten als werkloze.

Hou steeds je online profiel op ‘mijn vdab’ goed bij en beheer je officiële tewerkstellingsdossier zorgvuldig!

Op eigen benen ++Zelfstandige Neem alles goed in overweging alvorens je je als zelfstandige inschrijft! Wanneer je in hoofdberoep loontrekkende bent, maar daarnaast nog een zelfstandige activiteit uitvoert, kan je het statuut van zelfstandige in bijberoep aannemen. Bij een ondernemingsloket kan je als (startende) zelfstandige terecht voor informatie en diensten. Erkende ondernemingsloketten staan in de Gouden Gids.

Wat je best doet: ++Sluit je aan bij een sociaal bureau ++Laat je loon storten aan het sociaal bureau ++Het sociaal bureau stort jou het loon door, maar trekt sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing af ++Kunstenaars Sinds 1 juli 2003 bestaat het ‘sociaal statuut van de kunstenaar’, ofwel het kunstenaarsstatuut. Sindsdien worden kunstenaars gelijkgesteld met werknemers, tenzij ze ervoor kiezen om zich als zelfstandige te vestigen. Kunstenaars die onder het sociaal statuut van bediende vallen, genieten de sociale zekerheid van werknemers. Indien je telkens korte opdrachten vervult voor verschillende opdrachtgevers kan je een beroep doen op een ‘sociaal bureau voor kunstenaars’ (SBK). Deze bureaus treden op als interimkantoren voor de artistieke sector. Je komt een bedrag overeen met de opdrachtgever. Die betaalt dat bedrag aan het SBK. Het SBK zorgt dat alle sociale aangiften en bijdragen in orde komen en betaalt jou, als werknemer, een loon uit. Op de website van Kunstenloket kan je terecht voor informatie en advies over artistieke activiteiten.

++Freelancer Freelancers nemen losse opdrachten aan van opdrachtgever(s) zonder dat zij vast in dienst zijn bij deze opdrachtgever. Voorbeelden zijn journalisten, fotografen, lesgevers ... www.jongerengids.be

Vrijwilligerswerk: rechten en plichten De wet op het vrijwilligerswerk bepaalt niet uitdrukkelijk alle verplichtingen die beide partijen moeten aangaan. Daarom zegt deze wet dat beide partijen goede afspraken moeten maken en op papier zetten. Laat dus zeker een contract opmaken.

Voor vrijwilligerswerk mag je geen loon krijgen, maar de organisatie kan je vergoeden voor onkosten die je maakt aan de hand van kostenbewijzen. Als je geen bewijzen hebt, mag de organisatie de kosten ook vergoeden op forfaitaire basis (met een maximum!).

De organisatie moet je informeren over het doel van de organisatie, het juridisch statuut, de afgesloten verzekeringen de eventuele kostenvergoeding en of je geheimhoudingsplicht hebt.

Opgelet! Als je een hogere kostenvergoeding krijgt, kan de fiscus die vergoeding beschouwen als loon. Wie een loon krijgt, moet belastingen en sociale zekerheidsbijdragen betalen.

Er zijn twee soorten verzekeringen omtrent aansprakelijkheid die een organisatie kan sluiten voor zijn vrijwilligers: ++burgerlijke aansprakelijkheid, in geval van schade ++verzekering lichamelijke ongevallen, in geval van een ongeval

Mag je als werkloze vrijwilligerswerk doen? Schoolverlater in wachtijd

Uitkeringsgerechtigde werkloze

Ja, mits toestemming van de RVA

Arbeidsongeschikte persoon

Ja, mits toestemming van adviserend artis

Leefloner

Ja, mits toestemming van het OCMW

Persoon met tegemoetkoming voor handicap

Ja, mits toestemming van de dossierbeheerder

Eventuele kostenvergoedingen mogen geen invloed hebben op je uitkeringen.

Meer weten?

www.jongerengids.be/werk Alles over werk zoeken en solliciteren ++VDAB: www.vdab.be ++Werkwinkel: www.werkwinkel.be ++Actiris: www.actiris.be ++JAC, Jongeren Advies centrum: www.jac.be ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Loon, (wacht)uitkering, sociale zekerheid ... ++RVA, Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening: www.rva.be ++Info over lonen en loonrechten: www.loonwijzer.be ++Info over sociale zekerheid: www.socialezekerheid.be ++Info over sociale zekerheid voor jongeren: www.mijnsz.be ++Arbeidsinspectie, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: www.werk.belgie.be ++Studenten: www.centenvoorstudenten.be Uitbetalingsinstanties ++ABVV, Socialistische Vakbond: www.abvvjongeren.be ++ACLVB, Liberale vakbond: www.aclvb.be ++ACV, Algemeen Christelijke Vakbond, jongeren afdeling: www.acv-jongeren.be ++Hulpkas voor werklozen: www.hvw.fgov.be

www.jongerengids.be

Werk zoeken ++Jobat: www.jobat.be ++Vacature: www.vacature.com ++VDAB: www.vdab.be ++Selor, selectiebureau van de overheid: www.selor.be ++Jobpunt: www.jobpunt.be ++Jobkanaal: www.jobkanaal.be ++Federgon, werving- en selectiekantoren: www.federgon.be ++Alle interimbureau’s hebben een website met vacatures. ++Sollicitatietips: www.carrieretijger.nl Opleidingen ++Opleidingen via VDAB: www.vdab.be/opleidingen ++Opleidingscheques: www.vdab.be/opleidingscheques ++Syntra: www.syntra.be ++Leertijd: www.leertijd.be En ook ++Vrijwilligerswerk: www.vrijwilligerswerk.be ++Unizo, unie van en voor zelfstandige ondernemers: www.unizo.be ++Kunstenloket: www.kunstenloket.be

CENTEN Onderhoudsplicht

Als jongere heb je het recht op financiële steun en onderhoud van je ouder(s). Dat heet onderhoudsplicht. Zij moeten betalen voor je opvoeding en opleiding. Dit is verplicht tot je 18 jaar bent en tot je een studie hebt afgerond die toegang geeft tot de arbeidsmarkt, zodat je in staat bent om in je eigen inkomsten te voorzien. De bijdrage (onderhoudsgeld) is afhankelijk van hun financiële mogelijkheden en van jouw capaciteiten en inzet.

In principe hebben je ouders tot 31 augustus van het jaar waarin je 18 wordt recht op kindergeld. Er zijn geen voorwaarden zoals studie, of (vakantie) werk … Na je 18e hebben je ouders alleen recht op kinderbijslag voor studerende kinderen of kinderen met een zeer beperkt inkomen. Nu gelden dus wel strikte voorwaarden. In uitzonderlijke gevallen kan een jongere zelf zijn kinderbijslag ontvangen.

Bij een conflict met je ouders draaien ze misschien de geldkraan dicht, bijvoorbeeld als je alleen gaat wonen. Probeer het uit te praten. Leg uit waarvoor het geld nodig is en hoe je zult proberen zelf bij te dragen aan de kosten. Lukt dat niet, dan kan je altijd terecht bij een JAC.

Meer info vind je op de site van de Rijksdienst voor Kinderbijslag.

Zakgeld is niet verplicht!

Kinderbijslag Ouders hebben recht op kinderbijslag om hun kind(eren) een degelijke opvoeding te bezorgen. Het bedrag dat ouders krijgen is niet zo hoog en dient om in de basisbehoeften te kunnen voorzien.

Studeren = (te) duur? Studeren heeft een prijskaartje. Wie het financieel moeilijk heeft, kan onder bepaalde voorwaarden, financiële ondersteuning krijgen. Via de Vlaamse overheid kan je een studiebeurs aanvragen. Volstaat dat niet dan bestaat er ook nog de studielening. Zoals alle leningen moet ook een studielening uiteindelijk terugbetaald worden. Denk dus goed na voor je een lening afsluit! Meer over studiefinanciering vind je op www.centenvoorstudenten.be en op www.studietoelagen.be Zie ook het hoofdstuk School & studie in deze gids.

Ouders vragen de kinderbijslag aan bij het kinderbijslagfonds van hun werkgever.

www.jongerengids.be

Steun via het OCMW, de allerlaatste reddingsboei Vanaf je 18e word je verondersteld volwassen te zijn en moet je ervoor zorgen dat je je in de maatschappij integreert. Sommige jongeren beschikken echter niet over voldoende inkomen om zelf hun weg te zoeken. Een leefloon is een minimum dat volstaat om in je basisbehoeften, zoals eten, woning en kledij te voorzien. Als je inkomen lager is dan dat kan het OCMW zorgen dat je dit leefloon krijgt. In principe is het leefloon niet bedoeld voor studenten, maar ‘de student’ is wel als categorie opgenomen in de leefloonwet dus kan je er in uitzonderlijke gevallen aanspraak op maken. Het is niet de gewone gang van zaken dat studenten dit aanvragen. Bereid je dus goed voor als je de stap zet.

Het OCMW in jouw buurt vind je via de site van je gemeente of in het telefoonboek. De dienst studentenvoorzieningen van je hogeschool of universiteit kan ook verder helpen.

De bank ++Baas over je eigen budget Heel wat jongeren hebben een bankrekening: een veilige en praktische manier om je geld te beheren. Bijna alle jongerenrekeningen voor -25 jarigen zijn gratis. Beslis je om een eigen bankrekening te openen, dan is het jouw taak om voortaan ook je budget te beheren. Misschien lijkt de bankwereld je ingewikkeld. Toch is het niet moeilijk om met een eigen bankrekening aan de slag te gaan.

Hieronder wat basiszaken op een rijtje: ++Aan het loket in de bank kun je voor (bijna) alle bankzaken terecht. Voor sommige verrichtingen betaal je wel een toeslag, omdat je ze echter gratis zelf kan verrichten in selfbankkantoren. Het gaat om geld storten, afhalen, overschrijven. Hier kan je ook ‘s avonds en in het weekend terecht. Regel je je zaakjes liever van thuis uit? Vraag je bank hoe je kunt internetbankieren. ++Een zichtrekening is een soort portefeuille waarin je ontvangsten binnenkomen en waarmee je betalingen doet. Je kan er geld op storten, geld afhalen of naar een andere rekening overschrijven. ++Een spaarrekening is bedoeld voor geld dat je niet direct wilt gebruiken voor dagelijkse betalingen. Je ontvangt op dat bedrag meer interest dan op een zichtrekening. Van een spaarrekening kan je enkel geld afhalen aan een automaat van je eigen bank. ++Een domiciliëring betekent dat je toestemming geeft aan de bank om steeds terugkerende facturen (bijvoorbeeld de telefoonrekening) rechtstreeks te ontvangen en het bedrag van je rekening af te halen. Gemakkelijk als je vergeetachtig bent, maar zorg dat er altijd genoeg geld op je bankrekening staat! ++Bij een permanente opdracht vraag je de bank om betalingen te doen, die je steeds op een vaste datum moet doen. Het gaat om een vast bedrag, zoals je huishuur. Zo moet jij

www.jongerengids.be

niet telkens de opdracht doorgeven. Je tekent één keer en de bank doet de rest. Zorg dat je steeds genoeg geld op je rekening hebt staan! ++Bij veel banken mag je onder nul gaan op een zichtrekening (niet op een jongerenrekening). Dat lijkt handig maar eigenlijk is dit een lening waarop je dus ook interest betaalt, zelfs meer dan bij een normale lening. Probeer te vermijden om ‘in het rood’ te gaan. ++Alle verrichtingen die je doet komen op je rekeninguittreksels. Print ze in een selfbankautomaat, laat ze (tegen betaling) opsturen of ontvang ze digitaal (internetbankieren). Bewaar ze goed, zo kan je op elk moment nagaan over hoeveel geld je beschikt en welke betalingen je deed. ++Bankkaarten en betalingen Een bankkaart is makkelijk om dagelijkse betalingen te doen. Vergeet niet dat er ook risico’s zijn aan het gebruik ervan. Bij een Bancontact/Mister Cashkaart krijg je een persoonlijke en geheime code van vier cijfers. Je kan die code uit het hoofd leren, of wijzigen in een cijfercombinatie die je beter kan onthouden. Telkens als je de kaart gebruikt moet je de code intikken. Zorg dat niemand meekijkt! Laat bij verlies of diefstal je kaart zo snel mogelijk blokkeren, zelfs al kent niemand je code. Bel naar Card Stop 070 344 344. Een kaart deblokkeren kan niet, je moet een nieuwe kaart aanvragen bij de bank.

De meeste bankkaarten beschikken over proton. Daarmee kan je kleine betalingen doen. Een protonkaart werkt zonder geheime code, dus als je ze verliest, ben je de centen kwijt die nog op de kaart stonden. De protonkaart kan je opladen met minimum 5 tot maximaal 125 euro. Als het geld op is, kan je het herladen aan een bankautomaat of in sommige openbare telefooncellen. Er zijn tal van kredietkaarten op de markt, zoals Visa, American Express, Eurocard. Je gebruikt ze om te betalen in sommige winkels, restaurants, in het buitenland, bij aankopen via het internet ... Je tikt een code in of je tekent een bonnetje af. Bij betalingen via het internet geef je het nummer van je kaart door. Eén keer per maand worden alle uitgaven van je kredietkaart opgeteld en van je bankrekening gehaald. Om een kreditkaart aan te vragen moet je 18 zijn. Soms moet je bewijzen dat je een inkomen hebt. Kaart verloren? Of vermoed je dat iemand fraude pleegt met je kaart? Bel meteen het noodnummer om de kaart te blokkeren. Is ook je identiteitskaart weg, bel dan onmiddellijk Docstop 00800 2123 2123 Kopen op krediet is niet zonder gevaren. Schulden zijn snel gemaakt: je kan immers geld uitgeven dat je eigenlijk niet hebt! In het hoofdstuk Life Online lees je alles over kopen en betalen via internet.

Belastingen betalen Vanaf je 18e krijg je normaal gezien elk jaar een formulier om je belastingaangifte te doen. Hierop vul je je inkomsten van het jaar voordien in. Op het formulier van 2011 vul je de gegevens van 2010 in. De belastingaangifte moet, op papier of digitaal, vóór 30 juni bij de belastingdienst zijn. Vakbonden en andere sociale organisaties maken in de maanden voor die datum tijd om mensen te helpen bij het invullen van hun brief. Bewaar altijd goed je aangiftefiche. De staat gebruikt belastinggeld om overheidsdiensten, onderwijs, de aanleg van wegen, sociale zekerheid ... te betalen. Alles over belastingen staat op de website van de Federale Overheidsdienst Financiën.

Een gezond budget Een gezond budget is heel belangrijk. Het zorgt ervoor dat je je geen zorgen moet maken over geld. Als je op volgende stellingen positief kan antwoorden, kan je jouw budget gezond houden: ++Je weet heel goed hoeveel zakgeld je wekelijks/maandelijks krijgt of hoeveel geld je verdient ++Je weet heel goed welke rekeningen je elke week/maand/jaar moet betalen ++Je kan af en toe wat geld opzij zetten om te sparen ++Je betaalt je rekeningen op tijd ++Als je met bancontact betaalt, weet je hoeveel geld er nog op je rekening staat

++Je leent in zeer uitzonderlijke gevallen geld aan vrienden of familie ++Je koopt geen dingen op afbetaling (behalve een huis) ++Je gaat geen kredieten aan in een warenhuis of bij een kredietinstelling ++Je kan (of gaat) niet onder nul, ‘in het rood’, bij de bank ++Je weet dat je interesten moet betalen als je geld leent. Dat zijn extra kosten die erg hoog kunnen zijn Wanneer je je geldzaken niet meer goed op orde hebt, kan je terecht bij het OCMW of het CAW, Centrum Algemeen Welzijnswerk. Zij helpen om structuur in de chaos te brengen! ++Schulden?! Schulden heb je niet alleen bij de bank. Sommige mensen hebben schulden bij vrienden of familie of omdat ze hun rekeningen niet tijdig betalen. Vaak voorkomende schulden zijn wanbetalingen van gsm-factuur, energiefactuur, waterfactuur, ziekenhuisfactuur, verzekering, belastingen. Als je een factuur niet tijdig betaalt, worden extra kosten of intresten aangerekend. Deze blijven erbij komen tot je je schuld en deze kosten hebt betaald! Kijk dus goed op de factuur tot welke datum je tijd hebt om te betalen. Het is heel belangrijk om snel te reageren als je je geldzaken niet meer op orde hebt en je je facturen niet tijdig kan betalen. Blijf niet bij de pakken zitten, schaam je niet en vraag hulp. Zo kan alles veel sneller opgelost worden!

www.jongerengids.be

Als je zelf de touwtjes in handen wil nemen, bel naar de persoon of organisatie waar je schulden hebt. Leg je probleem uit en vraag of je de rekening in kleinere stukken mag betalen in plaats van in één keer. Als je liever een gesprek hebt met iemand die jou met kennis van zaken verder helpt, kan je binnenlopen bij het JAC, een CAW of een OCMW in je buurt. Daar worden al je vragen beantwoord en krijg je meteen hulp om de situatie aan te pakken. ++Welke hulp kan je krijgen? Budgetbegeleiding en budgetbeheer. Een medewerker van het OCMW of CAW ondersteunt je om je financiële situatie op een rijtje te zetten. Hij helpt bij het regelen van jouw inkomsten en uitgaven en met het afbetalen van eventuele schulden. Schuldbemiddeling. Soms is het nuttig om hulp te vragen bij het ‘bemiddelen’ over je schulden. Het OCMW of CAW kan contact opnemen met je schuldeisers, dat is iedereen die nog geld van jou moet krijgen. Zo kan je een regeling overeenkomen waarbij je niet alles in een keer moet betalen. Vervolgens kunnen zij jou ondersteunen in het afhandelen van je schulden. Je kan hulp inroepen van een advocaat voor schuldbemiddeling, maar dan tegen betaling. Een ‘pro-deoadvocaat’ is gratis. Informeer bij het JAC, OCMW of CAW of je er recht op hebt.

Collectieve schuldenregeling. Als je in een situatie terecht bent gekomen dat je geen geld meer overhoudt om van te leven en je je schulden niet meer kan betalen, is een collectieve schuldenregeling misschien een oplossing. Collectieve schuldenregeling is een procedure voor de rechtbank. Om een collectieve schuldenregeling aan te vragen bij de rechtbank heb je altijd recht op een pro-deoadvocaat. Voor alle informatie kan je terecht bij het OCMW, het CAW of een (pro-deo) advocaat.

Wens je meer informatie over deze thema’s, surf dan zeker naar: www.eerstehulpbijschulden.be en www.allesovercenten.be

Meer weten?

www.jongerengids.be/centen Info, tips, advies ++JAC, Jongeren Advies centrum: www.jac.be ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips ++CAW, Centrum Algemeen Welzijnswerk: www.caw.be ++Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg: www.geestelijke-gezondheid. be/adressen2.html ++Adressen van het OCMW, Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, staan op de site van je gemeente.

Belastingen ++Federale Overheidsdienst Financiën: www.minfin.fgov.be

Kinderbijslag ++Rijksdienst voor Kinder bijslag: www.rkw.be

++Noodnummer Cardstop: 070 344 344 ++Docstop: 00800 2123 2123

www.jongerengids.be

Studiekosten ++Centen voor studenten: www.centenvoorstudenten.be ++Studietoelagen: www.studietoelagen.be Schulden ++Eerste hulp bij schulden: www.eerstehulpbijschulden.be ++Alles over centen: www.allesovercenten.be

Artikel

Ik zag de ballen rollen in mijn bed

“Maarten is verslaafd aan gokken. 42% van alle Vlaamse jongeren heeft ooit al wel eens voor geld gespeeld, op gokautomaten, met de lotto, tv-quizzen of gokwedstrijden. Maar voor Maarten bleef het niet bij één gokje alleen. “Ik denk dat ik er op tien jaar al 25 000 euro heb doorgejaagd. Een schone BMW waard, niet?” “Mijn eerste inzet? Vijftig Belgische frank. ’Speel maar eens een spelleke op het fruitmachien’, zei mijn pa. Ik was twaalf jaar en wist niet beter. Gokken lijkt dan nog zo onschuldig, alsof je op een ﬂipperkast zit te spelen. Maar al snel ging het van kwaad naar erger. Op mijn vijftiende spendeerde ik elke vrije minuut aan dat kaske. Ik stopte er zoveel geld in dat het helemaal niet plezant meer was. Stel je voor: ik zag de ballen rollen in mijn bed.” ++Gat in je broek “Meestal speelde ik alleen. Gokken gaf me een gezellig en rustig gevoel. Zo vergat ik alle problemen rond me heen. Het geld leende ik bij vrienden. Ik liet ze ook aftikken voor de winst, want dat mag je als minderjarige niet. Mijn vriendin speelde niet mee: die was radicaal tegen de kaskes. Maar ze vulde wel mijn schulden aan, zodat mijn rekening nooit in het rood stond. De winst? Die stopte ik gewoon terug in dat machien. Ik kon er thuis ook moeilijk mee stoefen, want dan wisten mijn ouders dat ik gokte. Op den duur kwamen ze er natuurlijk wel achter. Je kan niet altijd het excuus gebruiken dat er een gat in je broek zit, nietwaar (lacht). Maar al te vaak zijn ze mij

uit het café komen halen. Eén keer hebben ze me zelfs van mijn stoel getrokken en een mep verkocht terwijl mijn vrienden er op stonden te kijken. Maar het hielp allemaal niet: de volgende dag zat ik weer achter dat kaske.” ++Klas op stelten “Op school hebben de leerkrachten nooit wat van mijn probleem gemerkt. Ze lieten me liever slapen op de achterste bank, zo zette ik tenminste de klas niet op stelten. Ik heb nooit gespijbeld om te kunnen gokken, maar kende wel alle cafés in de buurt. Tijdens de middagpauze spurtte ik naar buiten om te kunnen spelen. Soms nam ik zelfs een bus vroeger om ’s ochtends nog een halfuur te slotsen. Mijn klasgenoten hadden wel wat in de gaten, maar het heeft tot het laatste jaar geduurd voor er iemand iets over zei. Enkele vriendinnen namen me toen op sleeptouw langs de Meir, gewoon om mij van de slots weg te houden.” ++Bingo “In 2000 heeft de overheid – gelukkig – alle fruitmachines uit de cafés verwijderd. Toen heb ik twee maanden niet gegokt, tot ik de bingo ontdekte in mijn stamcafé. Dat is veel gevaarlijker, omdat je er voor veel grotere bedragen kan inzetten. En ik kon ook heel goed met die bingo overweg, tot groot jolijt van mijn vrienden. Als ik won, was ik hun beste vriend, want ik trakteerde het hele café. Maar als ik verloor, zaten ze allemaal op mijn kap. We zaten tegen elkaar op te scheppen over onze winsten. Maar niemand wist hoeveel je er had ingestopt.”

++Hulp “Ondertussen was ik ook in een bejaardentehuis beginnen werken. Daardoor had ik minder tijd om te gokken, maar wél meer geld om op te doen. Ik dacht alleen nog maar aan het spel. Mijn vrienden belden me niet meer op, want ik zat toch altijd op café. Toen ook mijn vriendin het uitmaakte, brak er iets. Ik was m’n leven beu en wou me in de Schelde gooien. Mijn ouders hebben me toen uit de put geholpen. Samen hebben we hulp gezocht bij Altox, een centrum voor geestelijke gezondheidszorg in Antwerpen. De eerste keer dat ik er kwam, had ik bijna een dag nodig om alles te vertellen.” ++Klant “Sinds ik hier in behandeling ben, gok ik niet meer. Eén keer nog ben ik over de schreef gegaan. Ik had geld gekregen van mijn maten om tickets te kopen voor een voetbalmatch van Antwerp, mijn favoriete team. Dat geld had ik netjes bewaard in

++Gokverslaafd? Gokverslaafd word je niet van de ene dag op de andere. Vaak begin je te spelen uit verveling of als leuk tijdverdrijf. “2500 euro winnen door één stom antwoord op een tv-quiz?” Makkelijk verdiend, denk je. Maar dan komen de torenhoge gsmrekeningen of begin je steeds meer geld te verliezen op café of bij je vrienden. Je moet geld gaan lenen om het terug te betalen of nog erger: om méér te kunnen spelen. Uiteindelijk ben je alleen nog maar met gokken bezig. Je gelooft dat enkel het spel nog een oplossing biedt voor je problemen.

mijn auto, maar tijdens het weekend kon ik me niet meer bedwingen. Toch heb ik niet de hele som verspeeld. Ik vermijd nu de moeilijke momenten, zoals vrijdagavond. Dan ga ik mijn auto wassen of gewoon eens niks doen. Mijn cafébaas reageerde nogal laconiek op het feit dat ik stopte met gokken. Niet moeilijk: zijn broodwinning is mijn verslaving.” ++Euromillions “Volgend jaar mag ik misschien verpleegkunde gaan studeren op kosten van mijn werk. Ik hoop dat ik tegen dan mijn leven weer wat op orde heb. Nu woon ik terug thuis. Mijn ouders houden mijn rekening en mijn bankkaart bij. Ik krijg dagelijks tien euro en wat weekendgeld. Die regels moet ik mezelf opleggen om niet te gaan gokken. Afgelopen weekend heb ik wel een Euromillions-biljet gekocht. Iedereen wil toch ooit de grote pot winnen, niet?” Dit artikel verscheen in MAKS!

++Verspeel je kansen niet! 5 tips: ++ Probeer met jezelf af te spreken hoeveel geld je wilt verspelen ++ Wees je er voortdurend van bewust hoe vaak je speelt en hoeveel tijd het je kost ++ Probeer je opgelopen verliezen niet terug te winnen ++ Speel je volledige winst niet op ++ Hou voor ogen dat je uiteindelijk steeds meer zal verliezen dan dat je zal winnen Zit je met vragen over je eigen speelgedrag, bel de Druglijn op 078 15 10 20.

RELATIES Gezin

Ieder gezin is anders. Je kan bij je beide ouders wonen, bij één ouder alleen, afwisselend bij de ene ouder dan bij de andere, bij familie, bij adoptieouders, in een instelling … Elk gezin heeft eigen regels, afspraken, manieren om met elkaar om te gaan. Je biologische ouders hebben je verwekt. Volgens de wet zijn zij echter niet altijd je ouders. Het zijn ook niet altijd de mensen met wie je een gezin vormt. ++Rechten en plichten van ouders ++Je ouder(s) (heeft) hebben recht: • Op eerbied en respect van jou • Op persoonlijk contact met jou • Om je te vertegenwoordigen in het rechtsverkeer: contracten ondertekenen of een proces starten in jouw naam ... • Om alle beslissingen te nemen over jou en je bezittingen tot je 18e: over je gezondheid, je opvoeding, je opleiding, je kledij, je woonplaats, je zakgeld, je vrienden ... Ze houden liefst wel rekening met jouw mening ++Je ouder(s) (is) zijn wettelijk verplicht: • Jou te respecteren • Te zorgen voor je levensonderhoud, opvoeding en opleiding • Ouders zijn aansprakelijk voor hun minderjarige kinderen. Maak jij een fout dan moeten zij daarvoor betalen.

www.jongerengids.be

“Ik heb mijn moeder betrapt, terwijl ze mijn e-mails aan het lezen was. Ik ben echt ontgoocheld. Ze was enorm geschrokken van mijn reactie. Volgens haar ga ik om met de verkeerde vrienden en heeft ze daarom ingebroken in mijn inbox. Kan dit?” Neen, je ouders kunnen niet zomaar je mails of sms’jes controleren. Je hebt als minderjarige recht op privacy en briefgeheim. Een dagboek, mail of sms is zo intiem en privé dat zelfs je ouders dat niet mogen lezen. Je ouders staan wel in voor je opvoeding. Hun ‘ouderlijke gezag’ betekent dat ze alles mogen doen wat ze nodig vinden om je veilig op te voeden. Daarbij hoort ook het recht om in de gaten te houden waar jij zoal mee bezig bent. Misschien heeft je ma wel een goede reden om in je mailbox te kijken? Of jij het eens bent met die reden, doet er dan weinig toe. Tip: praat hierover met je mama. Vraag haar waarom ze jou wilt controleren. Vertel haar ook hoe het voor jou voelt als ze dit doet. Via een open gesprek kunnen jullie dit uitpraten en nieuwe afspraken maken.

Bij adoptie word je lid, met alle bijbehorende rechten en plichten, van een familie waarmee je geen biologische band hebt. Vanaf 12 jaar is jouw toestemming nodig om geadopteerd te worden. Een scheiding is een beslissing tussen je ouders, maar ook voor jou verandert er veel. ++Heel wat ouders kiezen na een scheiding voor co-ouderschap. Beide ouders blijven verantwoordelijk voor de opvoeding, zelfs als je meer bij een van beiden verblijft. ++Via de verblijfsregeling wordt op papier vastgelegd waar je woont en wie je wanneer ziet. ++Vanaf 12 jaar heb je spreekrecht: de jeugdrechter moet ook jouw mening vragen. De verblijfsregeling kan herzien worden door de jeugdrechtbank. Bijvoorbeeld als je minder op bezoek wilt. Met vragen over jouw rechten of om gewoon eens te praten over de scheiding van je ouders kan je terecht bij een JAC, de Kinderrechtswinkel en de (gratis!) Kinder- en Jongerentelefoon. Ook op de site van het Kinderrechtencommissariaat kom je meer te weten over je rechten.

++Nieuw samengesteld gezin Na een scheiding of een overlijden krijgt je ouder misschien een nieuwe partner, soms met kinderen. Het vraagt voor iedereen tijd en moeite om aan de nieuwe situatie en andere huisregels te wennen. Goed overleggen en praten doet de aanpassing vlotter verlopen. Als de conflicten te groot worden en je thuis geen steun meer vindt, vraag dan hulp bij het JAC.

Moeilijkheden Mishandeling, alcohol- of drugsmisbruik, verwaarlozing, onbegrip, hevige ruzies tussen of met je ouders, criminaliteit ... Soms lukt het (even) niet meer om als gezin samen te leven. Vaak volstaat praten om de problemen op te lossen. Stap naar een leraar, vriend, familielid, het CLB of JAC of bel anoniem naar de Kinder- en Jongerentelefoon voor steun en advies. Als de problemen zo groot zijn dat praten niet meer helpt, dan spreekt men over een problematische opvoedingssituatie (POS). Als je een POS opmerkt of meemaakt, kan je voor informatie, vragen of een anoniem gesprek terecht bij het JAC, een CLB of de gratis Jo-lijn van de Bijzondere Jeugdbijstand 0800 90033.

Via het ComitĂŠ voor Bijzondere Jeugdzorg wordt naar een oplossing gezocht. Dit is vrijwillige hulp, je ouders moeten akkoord gaan met het voorstel en vanaf 12 jaar jijzelf ook. De Bemiddelingscommissie kan indien nodig helpen om tot een akkoord te komen. ++Ambulante hulp: begeleiding thuis voor het hele gezin, of opvang in een dagcentrum ++Residentiele hulp: tijdelijke plaatsing in een psychiatrische instelling, een observatiecentrum of een pleeggezin. Pleegzorg kan bij onbekenden, familie of kennissen en duurt van enkele weken tot een paar jaar ++Vanaf 17 jaar kom je in aanmerking voor begeleid zelfstandig wonen ++Vanaf 18 jaar mag je volledig zelf beslissen Uitzonderlijk wordt verplichte hulp opgelegd. Als de jeugdrechtbank oordeelt dat de situatie zeer dringend is of als echt geen andere oplossing mogelijk is. De beslissing moet opgevolgd worden. Jaarlijks is herziening mogelijk. Als jongere heb je altijd recht op een vertrouwenspersoon. Bij de jeugdrechtbank heb je recht op een gratis pro-deoadvocaat.

Mishandeling Mishandeling komt voor in alle lagen van de bevolking. Meestal zijn de daders mensen die je kent en vertrouwt. Dikwijls gebeurt misbruik binnen het gezin, tussen ouders en kinderen of tussen partners onderling.

www.jongerengids.be

Mishandeld worden is NOOIT jouw schuld. De verantwoordelijkheid ligt ALTIJD bij de dader, zelfs als die beweert dat je het zelf uitlokt, dat het zo hoort, of als hij/zij jou schuldgevoelens aanpraat of bedreigt. Mishandeling komt in verschillende vormen voor, alle vormen zijn strafbaar. ++Lichamelijke mishandeling: alle manieren om iemand opzettelijk pijn te doen: slagen, schoppen, verbranden, verkeerde medicijnen toedienen ... ++Emotionele mishandeling: alle manieren om iemand opzettelijk van binnen pijn te doen: vernederen, nooit iets goed doen, als ongewenst behandelen, aan onredelijke eisen moeten voldoen, afkraken, uitschelden of uitlachen ... ++Lichamelijke verwaarlozing: geen schone kleren krijgen, onvoldoende gezond eten of nachtrust krijgen, geen verzorging bij ziekte of verwonding ... ++Geestelijke verwaarlozing: onvoldoende aandacht, genegenheid en geborgenheid krijgen, niet gerespecteerd worden, nooit iets positief te horen krijgen ... ++Seksueel misbruik is geestelijke en lichamelijke mishandeling tegelijk: aangeraakt worden tegen je wil, gedwongen kijken naar porno, verplicht moeten deelnemen aan seksuele handelingen, bedreigd worden om niets door te vertellen ...

Zoek hulp, zodat de mishandeling zo snel mogelijk gestopt wordt. Erover praten is een moeilijke, maar belangrijke eerste stap. Hulpverleners zullen in de eerste plaats proberen het misbruik te stoppen en voor jouw veiligheid zorgen. Ze geven advies om de problemen verder op te lossen. Het is niet de bedoeling om je gezin uit elkaar te halen. Je kan ook aangifte bij de politie doen. ++Bij het JAC, Tele-onthaal en de Kinder- en Jongerentelefoon kan je anoniem je verhaal kwijt en advies vragen. Ook het CLB kan helpen. ++Er bestaan speciale centra die mensen helpen die te maken hebben met mishandeling, zoals het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. ++Vrouwen kunnen - samen met hun kinderen - terecht in een vluchthuis. De adressen van vluchthuizen zijn geheim. Vraag hulp bij het JAC.

Artikel 19 van het Verdrag van de Rechten van het Kind zegt dat de Staat verplicht is om kinderen te beschermen tegen elke vorm van mishandeling door ouders of door andere personen die verantwoordelijkheid dragen voor de zorg voor het kind. In dit verband moeten zij preventieve maatregelen nemen en behandelingsprogramma’s op zetten. In Artikel 39 van het Verdrag staat dat de Staat de plicht heeft ervoor te zorgen dat kinderen die het slachtoffer geweest zijn van gewapende conflicten, foltering, verwaarlozing, mishandeling of uitbuiting een aangepaste behandeling krijgen met het oog op hun herstel en wederaanpassing in de maatschappij.

Heb je vermoedens dat een vriend, familielid of klasgenoot mishandeld wordt? ++Toon je bezorgdheid maar vraag zelf niet te hard door. ++Geef aan dat je wilt helpen om professionele hulp te zoeken. ++Vraag advies bij het JAC, een vertrouwenspersoon op school of bij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Vrees je zelf een dader te zijn of te worden? ++Zoek hulp voor het echt (of nog verder) uit de hand loopt. ++Schaam je niet, hulp zoeken geeft aan dat je juist het beste wenst voor je kind of partner. ++Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning helpen als het opvoeden van je kind je zwaar valt.

Vrienden Vrienden heb je in allerlei soorten, ook is niet iedere vriendschap hetzelfde. Vriendschap is leuk, maar met vrienden kan het ook wel eens botsen. Nieuwe vrienden maken gaat voor de één vanzelf, voor de ander is het moeilijk. Om (nieuwe) mensen te leren kennen kun je bijvoorbeeld een cursus gaan volgen of bij een jeugdbeweging of (sport)club gaan. Of misschien leg jij vlotter contact via internet.

www.jongerengids.be

Zonder mensen waarbij je je goed voelt en die jou respecteren kan je je eenzaam voelen. Een gesprek met je ouders, de Kinder- en Jongerentelefoon of het JAC kan goed doen als je worstelt met een gevoel van eenzaamheid of vragen hebt rond vriendschap.

Liefde Verliefd zijn is één van de meest ingewikkelde gevoelstoestanden. Zowel hersenen als hormonen zorgen mee voor dit intense, rare, soms bijna oncontroleerbare gevoel. Verliefdheid kan gewoon weer verdwijnen of overgaan in liefde. ++Anders verliefd? Verschillen, zoals een leeftijdsverschil of een andere cultuur tussen partners kunnen lastig maar ook verrijkend zijn. Het wordt moeilijker als de omgeving jullie keuze niet respecteert. Vaak helpt het om te praten. Geraak je er niet uit, dan kan je terecht bij het JAC of andere gespecialiseerde organisatie. Zit je met vragen over je seksuele geaardheid, of weet je niet goed hoe je je omgeving kan vertellen dat je homo- of biseksueel bent? De Holebifoon, de Holebifederatie Çavaria en de JAC’s staan klaar met een luisterend oor en advies. De organisatie Wel Jong Niet Hetero heeft een website met tips, activiteiten, een forum en informatie voor holebi’s. De verenigingen Merhaba en Shouf Shouf richten zich op holebi’s van nietBelgische origine.

“Ik ben een jongen van 14 en ik durf mijn vrienden niet te zeggen dat ik homo ben. Mijn ouders weten alles over mij en dus ook dit. Hoe kan ik mezelf oppeppen om zekerder van mezelf te zijn? Ik ben bang dat ik mijn vrienden zal verliezen.” (Dries) Praat erover met één vriend of vriendin die je zeker kan vertrouwen. Hij of zij kan je helpen om het aan de rest te vertellen, dan sta je er niet alleen voor. Belangrijk is dat jij er 100% achter staat en klaar voor bent. Er kan natuurlijk altijd een negatieve reactie komen, maar vergeet niet dat je vrienden ook tijd nodig hebben om eraan te wennen, net als jij ongetwijfeld. Als je vrienden het goed met je menen, zullen ze je zeker aanvaarden zoals je bent. Bij jou in de buurt is er vast ook een jongerengroep van Wel Jong Niet Hetero actief. Op hun website kan je ook verhalen lezen van andere jongeren, en hoe zij hun comingout hebben aangepakt. En vergeet niet: coming-out heeft ook heel wat positieve kanten. Je vrienden zijn vaak blij dat je eerlijk bent. Je zal je meer opgelucht voelen. Dus niet twijfelen. Gewoon doen!

++Liefdesverdriet Iedereen verwerkt liefdesverdriet op zijn eigen manier: praten, schrijven, muziek luisteren, sporten ... ++Als de beslissing van de andere komt, luister dan naar de redenen ++Aanvaard de situatie, wanhopig blijven vastklampen is geen oplossing ++Als je er zelf een punt achter zet, wees dan tactvol en duidelijk Liefdesverdriet kan behoorlijk intens zijn. Je hoeft je er niet voor te schamen. ++Samenwonen Vanaf 18 jaar mag je gaan samenwonen. Een samenlevingscontract is een zakelijke overeenkomst waarin staat wie wat bezit. Je kan het zelf opmaken of officieel laten bekrachtigen door de rechtbank of via een notaris. Je kan ook samenwonen zonder zo’n contract. ++Trouwen Als je trouwt, doe je elkaar de wettelijke huwelijksbeloften: hulp, bijstand, trouw en samenwonen. ++De materiele zaken worden geregeld via het huwelijkscontract. ++Trouwen kan met iemand van het andere of je eigen geslacht ++Wil je trouwen voor je 18e dan heb je toelating nodig van de jeugdrechtbank ++Minimum 14 dagen en maximum 6 maanden voor je trouwdag moet je bij de gemeente de huwelijksaangifte doen

Wil je bovenop het wettelijk huwelijk ook een religieus huwelijk? Vraag informatie bij de religieuze instantitie van je keuze of bij een vrijzinnige organisatie. Beslissen jij en je partner om een einde te maken aan jullie huwelijk dan moet je samen een akkoord bereiken over de echtscheidingsregeling. Als jullie het moeilijk eens geraken kan een scheidingsbemiddelaar hulp bieden. Bereik je geen akkoord dan beslist de rechter over de regeling. Verboden huwelijk: ++Een schijnhuwelijk is een huwelijk voor een wettelijk voordeel, bijvoorbeeld een visum ++Een gedwongen huwelijk is trouwen met een partner die je niet zelf uitkoos Is de druk van je familie te groot, zoek dan hulp via het JAC, het steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen, het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding of de Medetfoon op 070 22 33 55.

Dood Rouw is de reactie op het verlies van een dierbare of iemand die een grote betekenis had in je leven. Definitief afscheid moeten nemen, is een moeilijk en intens proces. Een juiste manier is er niet. Hoe lang het duurt om je verlies te verwerken, verschilt bij iedereen. Niemand kan in jouw plaats beslissen ‘dat je er nu wel

www.jongerengids.be

overheen moet zijn’. Na verloop van tijd zal je verdriet ‘stiller’ worden, al kan het gemis zelfs jaren later weer (even) fel terugkomen. Misschien is het fijn om af en toe herinneringen te delen met vrienden of lotgenoten. ++Zelfdoding Wanneer iemand kiest om uit het leven te stappen, weten mensen vaak niet goed hoe te reageren. De Zelfmoordlijn is 24u op 24u gratis bereikbaar op het nummer 02 649 95 55. ++Praten helpt ++Met vrienden, je ouders of een vertrouwenspersoon ++Een anoniem (chat)gesprek kan op Tele-onthaal, bij het JAC of de Kinder- en Jongerentelefoon ++Missing You organiseert bijeenkomsten voor jongvolwassenen die een dierbare verloren ++Contacteer Rouwzorg Vlaanderen of Zelfhulp Vlaanderen ++Werkgroep Verder is er voor nabestaanden na zelfdoding ++Kom je er alleen of met hulp van je omgeving niet uit? In een Centrum Geestelijke Gezondheidszorg wordt gekeken welke professionele hulp je kan gebruiken.

Meer weten?

www.jongerengids.be/relaties Algemene hulp en informatie ++JAC, Jongeren Adviescentrum: www.jac.be ++Kinder- en Jongeren telefoon: www.kjt.org: 102 ++Tele-onthaal: www.teleonthaal.be: 106 ++In-Petto Jeugddienst: www.inpetto-jeugddienst.be ++Jo-lijn, gratis dienst van Jongerenwelzijn: 0800 900 33 ++Zelfmoordlijn, 24u op 24u bereikbaar, gratis en anoniem 02 649 95 55 ++Steunpunt Algemeen Welzijnswerk (o.a. info over scheidingsbemiddelaars): www.steunpunt.be ++Centra Geestelijke Gezondheidszorg: www.zorg-en-gezondheid.be ++Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Scheiding van je ouders ++Tweehuizen: www.tweehuizen.be Adoptie en pleegzorg ++Adoptiedienst Kind en Gezin: www.kindengezin.be/ Themas/Adoptie/ ++Pleegzorg Vlaanderen: www.pleegzorgvlaanderen.be ++Een stem voor geadopteerden: www.geadopteerd.be ++Adoptiekind: www.adoptiekind.be

Wetgeving ++Kinderrechtswinkel: www.kinderrechtswinkel.be ++Kinderrechtencommissariaat: www.kinderrechten.be Misdaad omschreven feit ++Jongerenwelzijn: www.vlaanderen.be/jongerenwelzijn - wegwijzer - algemeen - wat is MOF? Mishandeling ++Vertrouwenscentrum Kindermishandeling: www.kindermishandeling.be ++Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning: www.ckg.be Holebi ++Holebifoon: www.holebifoon.be: gratis 0800 99 533 op maandag en donderdag van 18u30 tot 21u30 en woensdag van 15u30 tot 21u30 ++Holebifederatie Cavaria: www.cavaria.be ++Wel Jong Niet Hetero: www.weljongniethetero.be ++Merhaba, voor holebi’s van Maghrebijnse origine: www.merhabablog.blogspot.com ++Interculturele holebi-vereniging Shouf Shouf: www.shoufshouf.be

Multicultureel ++Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racisme bestrijding: www.diversiteit.be ++Steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen: www.samv.be ++Medetfoon, anoniem 070 22 33 55 ++Centrum voor Morele Dienstverlening: www.unievrijzinnigeverenigingen.be Dood ++Rouwzorg Vlaanderen: www.rouwzorgvlaanderen.be ++Missing You: www.missingyou.be ++Werkgroep Verder voor nabestaanden na zelfdoding: www.werkgroepverder.be ++Preventie Zelfdoding: www.preventiezelfdoding.be ++Zelfhulp Vlaanderen: www.zelfhulp.be

www.jongerengids.be

seks Veilig vrijen

Veilig vrijen is: ++Niet besmet raken met hiv of een andere soa ++Een zwangerschap voorkomen ++Je eigen grenzen en die van je partner respecteren Er bestaan verschillende voorbehoeds middelen die je helpen om veilig te vrijen: ++Het condoom is het enige voorbehoedsmiddel dat beschermt tegen zowel zwangerschap als hiv en de meeste andere soa’s. Het gebruik van een condoom beschermt je volledig tegen soa’s, zoals hiv, gonorroe, chlamydia, hepatitis B en trichomonas. Een condoom verlaagt de kans op een besmetting met genitale wratten en andere types HPV, genitale herpes, schaamluis en syfilis. Het is belangrijk dat je een condoom juist aanbrengt. Lees de bijsluiter of zoek op hoe het moet. Oefening baart kunst! ++Andere anticonceptiemiddelen, zoals de pil, beschermen enkel tegen zwangerschap. Naast de pil zijn er nog een hele hoop andere voorbehoedsmiddelen, zoals het spiraaltje, het hormonaal implantaat, de anticonceptiepleister, de vaginale ring, de prikpil … Deze anticonceptiemiddelen beschermen enkel tegen zwangerschap!

www.jongerengids.be

Kies een voorbehoedsmiddel dat bij je past. Als je erg vergeetachtig bent, is een pil die je iedere de dag moet nemen niet zo geschikt. Op www.allesoverseks.be kan je uitzoeken wat het beste bij je past. Ook je huisarts kan helpen bij het maken van een keuze. Een arts is gebonden aan het medisch beroepsgeheim. Geen enkel middel is 100% betrouwbaar. De betrouwbaarheid van de verschillende middelen wordt sterk bepaald door de zorgvuldigheid waarmee je ze gebruikt. Naast het gebruik van voorbehoedsmiddelen is het ook belangrijk om met je partner te praten over seks, je grenzen en zijn/haar seksuele geschiedenis. ++Seksueel overdraagbare aandoening (soa) Een soa merk je niet altijd onmiddellijk op. Van sommige soa’s, zoals chlamydia kan je soms helemaal niets merken. Maar ze tasten wel je vruchtbaarheid aan. Je gebruikt best altijd een condoom als je niet weet wat de seksuele geschiedenis is van je partner. Ook een langdurige relatie geeft geen zekerheid over die seksuele geschiedenis.

Je ziet bovendien niet aan iemands uiterlijk of die een soa heeft. Een deftig braaf meisje of een propere jongen kan er evengoed mee rondlopen.

Doe een soa check up en bescherm je steeds zo goed mogelijk! Als je wisselende sekspartners hebt, is het belangrijk je regelmatig te laten testen. Alles over soa’s kan je vinden op www.allesoverseks.be en op de website van de organisatie Jeugd en seksualiteit. ++Pil vergeten? De pil moet je stipt innemen en vergeet je best niet. Wanneer het toch voorvalt, kan je op www.allesoverseks.be of www.jeugdenseksualiteit.be lezen wat je best doet in jouw situatie. Of je een noodpil moet nemen en of er risico op zwangerschap is, hangt af van het moment in je cyclus dat je je pil vergat, hoe vaak je deze vergat en welke type pil je gebruikt. ++De (nieuwe) noodpil De noodpil is geen voorbehoedsmiddel. Het is een noodoplossing als je geen voorbehoedsmiddel hebt gebruikt of als er iets is misgelopen bij het gebruik ervan en je niet zwanger wilt worden. De noodpil verkleint de kans op zwangerschap maar sluit ze niet uit. Wees er snel bij! Er bestaan twee soorten noodpillen: ++Dé noodpil • Verkrijgbaar bij de apotheek zonder doktersvoorschrift • Best innemen binnen 24u en uiterlijk tot 3 dagen na het seksueel contact

++De nieuwe noodpil • Verkrijgbaar bij de apotheek op doktersvoorschrift • Innemen kan tot 5 dagen na het seksueel contact ++Ongepland zwanger Als je ongepland zwanger bent, kan je drie dingen doen: ++De zwangerschap voortzetten en het kind houden ++De zwangerschap voortzetten en het kind afstaan voor adoptie ++De zwangerschap laten afbreken door een abortus

Dit heeft vaak te maken met onzekerheid waardoor je gespannen bent en dus moeilijker opgewonden raakt. Ook is het belangrijk om voldoende tijd te nemen. Enkel bij voldoende opwinding zal de penis stijf worden en de vagina vochtig. Dat bespaart je een hoop gewriemel, geschuur, pijntjes en gedoe! Het leren kennen van je eigen lichaam, bijvoorbeeld via masturbatie, kan je al een heel eind verder helpen. Men spreekt van vroegtijdige zaadlozing als je als man na minimale seksuele stimulatie voor, tijdens of kort na de penetratie klaarkomt. Nog voor dat je het zelf wilt. Dit kan je vermijden!

Geen enkele van de drie wegen is gemakkelijk. Abortus is in België wettelijk toegestaan tot drie maanden. Het is wel belangrijk dat je weet dat abortus een erg ingrijpende gebeurtenis is. Dat kan je anoniem laten uitvoeren.

Truc “te vroeg – klaarkomers”: de knijptechniek ++Stop met vrijen/masturberen als je een orgasme voelt komen ++Plaats duim en wijsvinger aan weerszijden van de penis en knijp de penis een beetje dicht tot het gevoel weg is ++Ga verder met vrijen/masturberen ++Na enkele herhalingen: klaarkomen Bij elke man laat zijn erectie het wel eens afweten. Dit kan bijvoorbeeld komen door zenuwen, te veel alcohol of geen zin in seks.

Truc: relax! Meer over ongepland zwanger zijn en de verschillende keuzes kan je vinden op de websites van Adoptie Vlaanderen, Tienermoeders en Luna, de Unie van Nederlandstalige abortuscentra.

Praat hierover met je partner, besteed genoeg tijd aan voorspel en zorg dat de opwinding stijgt. Speelt het condoom je parten, oefen dan een aantal keer thuis. Zo gaat het ook vlotter bij de volgende vrijpartij. Bij aanhoudende problemen, kan je met je huisarts praten over mogelijke oplossingen.

Penis in actie Seks loopt bij veel jonge mensen niet altijd helemaal zoals ze zouden willen. Jongens en meisjes maken zich vaak zorgen over hun lichaam en vragen zich af of ‘ze het goed doen’. Een penis durft wel eens tegen te sputteren. Zo komt hij te vroeg klaar, is hij wel eens onvoorspelbaar of wordt hij niet stijf.

www.jongerengids.be

Homo, hetero of bi?

De eerste keer “Hey, doet de eerste seks pijn? Ik ben er wel redelijk nieuwsgierig naar. Ik zit met zoveel twijfels.” De eerste keer hoeft geen pijn te doen. Het is belangrijk om je tijd ervoor te nemen, goed te praten met je partner en voldoende opgewonden te zijn! Als je iets voor de eerste keer doet (kussen, vingeren …) is het steeds spannend. Je voelt je vaak onzeker als je voor het eerst gaat vrijen, omdat je jezelf op onbekend terrein begeeft. Hierdoor worden er soms bij de eerste keer wat dingen over het hoofd gezien. Het is nodig dat je allebei ontspannen en opgewonden bent om fijn te kunnen vrijen. Opgewondenheid uit zich door een erectie bij een jongen en het nat worden van de vagina bij het meisje. Als je deze fase overslaat, wordt het zeer moeilijk en vaak

pijnlijk om te vrijen. Meisjes kunnen de eerste keer een beetje bloeden, maar er is niets mis als dat niet gebeurt. Als je het met iemand doet die je vertouwt en waar je jezelf bij op je gemak voelt, is de kans kleiner dat je er spijt van hebt of dat je teleurgesteld bent. Ondanks dit kan het toch nog tegenvallen omdat je het jezelf heel anders had voorgesteld. Maar al doende leert men! Door met je partner te praten over seks kom je te weten wat hij/zij leuk vindt en verwacht van een vrijpartij en omgekeerd. Zo kunnen je beter op elkaar inspelen en wordt seks door allebei intenser beleefd. Beantwoord op www.jeugdenseksualiteit.be

Maagdenvlies Het maagdenvlies is niet echt een vlies, maar een soort kraagje rond de ingang van de vagina. Bij het binnenkomen van de penis kan het weefsel geschaafd worden en bloed je soms. Je kunt nooit je maagdelijkheid verliezen door sport of door tampongebruik. Je verliest je maagdelijkheid als je seks hebt met een ander. Wat er kan gebeuren is dat het maagdenvlies wat oprekt door tam-

pongebruik. Veel meer over het maagdenvlies vind je bij Sensoa. Er bestaat zelfs een folder ‘Feiten en fabels over het maagdenvlies’ van de Nederlandse Rutgers Nisso Groep . Deze kan je bestellen via Sensoa of vinden in het JAC.

Je kan seksualiteit op verschillende manieren beleven: met iemand van hetzelfde of iemand van een ander geslacht. ++Heteroseksualiteit: relatie tussen jongen en meisje ++Homoseksualiteit: relatie tussen mensen van hetzelfde geslacht, een jongen noemt zich dan homo, een meisje lesbisch ++Biseksualiteit: je kan zowel op iemand van je eigen als op iemand van het andere geslacht verliefd worden Sommigen weten meteen dat ze homo of bi zijn. Anderen hebben tijd en ervaring nodig om dit te ontdekken. Het is niet omdat je je aangetrokken voelt tot iemand van hetzelfde geslacht dat je homo of bi bent! In Vlaanderen worden heel wat activiteiten georganiseerd waar holebi-jongeren elkaar leren kennen. Kijk op de website van Wel jong, niet hetero en van de holebifederatie Cavaria. Holebi’s van andere origines kunnen specifieke informatie vinden via Merhaba, de interculturele holebi-vereniging Shouf Shouf en ook bij het steunpunt voor allochtone meisjes en vrouwen. Als je eerder het gevoel hebt dat je met het verkeerde geslacht geboren bent, kan je terecht bij Gender in de blender.

www.jongerengids.be

Internetseks Hierbij wind je elkaar op via het internet. Positief ++Je kan er niet zwanger van worden en krijgt er geen soa van ++Handig als je niet fysiek bij elkaar kan zijn ++Het kan een aanvulling zijn als je in een seksuele sleur bent terechtgekomen ++Verlegen mensen durven soms meer vanachter hun computer dan in het echt ++Je kan even iemand anders zijn. Anonimiteit kan bevrijdend werken ++… Negatief ++Veel partners ervaren internetseks met iemand anders als vreemdgaan ++Je kan er aan verslaafd geraken. Elke avond vier uur internetseksen is niet echt ok en gezond ++Je kan gestalkt worden door iemand met wie je ooit internetseks had ++De informatie of beelden die je uitwisselt, kunnen opgenomen en verder verspreid worden zonder dat je er controle over hebt ++Internetseks met een – 16 jarige is verboden! ++Je weet nooit met wie je eigenlijk contact hebt ++Naaktbeelden van een minderjarige verspreiden is verboden!

Wees voorzichtig met sexting (seksueel getinte boodschappen of foto’s doorsturen met je gsm). Het is begrijpelijk dat je dit doet ‘in the heat of the moment’. Toch is het belangrijk te onthouden dat dit gemakkelijk verspreid en misbruikt kan worden.

“Is het normaal dat ik dagelijks naar pornosites surf?” Porno geeft een onrealistisch en onecht beeld van seks. Zolang je dat beseft, is er niks mis mee. Het kan zelfs zeer ontspannend zijn. Maar het kan ook een obsessie worden die je sociale leven gaat beïnvloeden. Spreek er over met iemand die je vertrouwt. Ook het JAC en de Kinder- en Jongeren telefoon helpen je graag verder.

Hulp bij seksueel misbruik Als je het slachtoffer bent van seksueel misbruik, dan doe je er goed aan hulp te zoeken. Wat er gebeurd is, is strafbaar. In de eerste plaats moet het misbruik gestopt worden. Samen met een hulpverlener kan je daarna nog altijd bekijken of je aangifte zal doen. Het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling is gespecialiseerd in klachten omtrent het misbruik van kinderen en jongeren. Hulpverleners van het JAC staan steeds klaar om naar je te luisteren en advies te geven. Kijk op de website welk JAC het dichtste bij jou is.

Checklist: de wet ++Seksueel contact onder dwang of met geweld is altijd strafbaar. ++Vanaf 16 jaar mag je seks hebben met iemand boven de 16. Dus als je jonger bent dan 16 mag je geen seks hebben, ook niet als je allebei onder de 16 jaar bent. ++Naaktbeelden van een minderjarige doorsturen is altijd strafbaar! ++Als je seks hebt op een openbare plaats (als anderen je zien), kan je gestraft worden voor ‘openbare zedenschennis’. Dit komt dan op je strafblad. ++Je mag -18-jarigen niet zomaar confronteren met ‘oneerbare’ afbeeldingen, teksten of voorwerpen. Let dus op met pornofilmpjes op je gsm!

Meer weten

www.jongerengids.be/seks Algemeen ++Sensoa: www.allesoverseks.be ++Jeugd en seksualiteit vzw: www.jeugdenseksualiteit.be Ongepland zwanger ++Adoptie Vlaanderen: www.adoptievlaanderen.be ++Tienermoeders: www.tienermoeders.be ++Luna, Unie van Nederlandstalige abortuscentra: www.abortus.be Holebi & gender ++Holebifoon: www.holebifoon.be: gratis 0800 99 533 op maandag en donderdag van 18u30 tot 21u30 en woensdag van 15u30 tot 21u30 ++Wel jong, niet hetero: www.weljongniethetero.be ++Holebifederatie Cavaria: www.cavaria.be ++Merhaba, voor holebi’s van Maghrebijnse origine: www.merhaba.be

www.jongerengids.be

++Interculturele holebi-vereniging Shouf Shouf: www.shoufshouf.be ++Steunpunt allochtone meisjes en vrouwen: www.samv.be ++Gender in de blender: www.genderindeblender.be Vragen, hulp, informatie ++JAC, Jeugd Advies centrum: www.jac.be ++Kinder- en Jongeren telefoon: www.kjt.org: 102 ++De Veilig Vrijenlijn: 078 15 15 15 ++Vertrouwenscentrum kindermishandeling: www.kindermishandeling.be ++Pandora vzw, voor slachtoffers van seksueel misbruik: 011 26 10 60 ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips De wet ++Kinderrechtencommissariaat: www.kinderrechten.be ++Kinderrechtswinkel: www.kinderrechtswinkel.be

Artikel

Wat als seks over de grens gaat?

Een gesprek met sexpert Erika Frans die werkt voor Sensoa, het Vlaamse service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en hiv. ++1 op 5 jongeren is ooit met seksueel misbruik geconfronteerd. Wanneer is er sprake van seksueel misbruik? Toestemming is het sleutelwoord, wanneer er geen wederzijdse toestemming is tussen 2 partijen, is er een probleem. Als iemand je met geweld, dreigementen of chantage dwingt tot seks, dus als jij er niet vrijwillig mee instemt, gaat seks ook te ver. En wanneer er een grote ongelijkwaardigheid is tussen 2 mensen, zoals grote leeftijdsverschillen. Als één van deze 3 vormen aanwezig is, dan spreken we van seksueel misbruik. Wij plaatsen alle vormen van seksueel misbruik en intimidatie onder de noemer ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag’. ++Welke vormen van seksueel misbruik komen zoal voor? Dit kunnen lichte grensoverschrijdingen zijn zoals obscene gebaren, opdringerig gedrag, iemand met porno confronteren, seksistische opmerkingen (ook via msn of sms) tot zwaardere vormen zoals gedwongen worden om je uit te kleden, moeten masturberen tot groepsverkrachtingen. Wat van belang is, is je leeftijd en of het tegen je wil gebeurt.

++Hoe is het gesteld met de jeugd van tegenwoordig en seksueel misbruik? We moeten de vraag omkeren naar volwassenen, want 60% van het seksueel misbruik bij jongeren wordt gepleegd door volwassenen die over de grens gaan van de jongeren. 3 op 10 meisjes en 1,5 op 10 jongens worden geconfronteerd met seksueel misbruik, dus dat is veel, veel te veel. ++Wie pleegt meestal feiten van seksueel grensoverschrijdend gedrag? In de meeste gevallen zijn dit bekenden van het slachtoffer, dus vrienden of familieleden. Het gebeurt zeer zelden dat het vreemden zijn. Bij meisjes is het vaker iemand uit de naaste familie, dus bijvoorbeeld een vader, stiefvader of nonkel. Bij jongens is het eerder iemand uit de ruimere omgeving dus iemand uit de sport-of jeugdclub, school … Wat we weten is dat het vooral mannen zijn die seksueel misbruik plegen.

++Komt seksueel misbruik ook voor binnen relaties, dus misbruik door je eigen lief? Daar bestaan geen cijfers over. Maar we weten wel dat er binnen een relatie meer en meer gedwongen seks voorkomt. Als je een intieme relatie hebt, hoort seks erbij en daar hoort dan ook een bepaalde frequentie bij. Dat vergt bij veel koppels nogal wat onderhandeling. Traditioneel is er een groot verschil in ‘zin’ tussen man en vrouw. Mannen hebben meer en vaker zin in seks dan vrouwen. En vaak gebruiken mannen dan nogal wat argumenten om hun lief te overhalen met verschillende machtsstrategieën. Er bestaat een soort maatschappelijke en sociale druk over ‘seks’, want seks hoort er nu eenmaal bij en er is wel iets grondigs mis met jou als jij geen seks wilt hebben? De sociale druk is vaak de oorzaak dat jij je verplicht voelt om op avances in te gaan en je eigen grens te verleggen. Het is gewoon niet cool om grenzen te trekken en te zeggen dat je geen seks wilt hebben.

www.jongerengids.be

++Wat met internet en nieuwe media? Is seksueel misbruik hierdoor toegenomen? Nieuwe media maken seksualiteit toegankelijker en laagdrempelig. En dat heeft positieve en negatieve kanten. Het gaat meer gebruikt worden om informatie op te zoeken en je eigen grenzen te leren kennen. Maar je wordt daardoor misschien ook meer geconfronteerd met ongewenste beelden of verzoeken zoals bijvoorbeeld iets moeten uittrekken voor de webcam. Maar jongeren vinden het blijkbaar niet zo erg en reageren gemakkelijk op die verzoeken. Ze blokkeren die personen of verwijderen ze uit hun lijst of groep. Ze evalueren het wel negatief, maar het laat geen trauma’s na, het is zeker niet zo grensoverschrijdend als in ‘real life’. Dit artikel is gebaseerd op een interview dat verscheen in ZAP Magazine.

SCHOOL & studie Leerplicht

Elk kind is leerplichtig op 1 september van het jaar waarin hij/zij zes jaar wordt. De leerplicht eindigt op je 18e of op 30 juni van het jaar waarin je 18 wordt. De leerplicht geldt ook voor jongeren met een vreemde nationaliteit, voor jongeren wiens ouders geen vaste verblijfplaats hebben, topsporters en in de meeste gevallen ook voor jongeren met een handicap. Leerplicht is niet hetzelfde als schoolplicht. Je mag thuis les krijgen. De voorwaarden zijn echter streng en de onderwijsinspectie kan altijd komen controleren. Bij overtreding van de leerplichtwet, is het mogelijk dat je ouders/verzorgers voor de politierechtbank moeten komen. Voltijds onderwijs is slechts tijdelijk verplicht. Wil je niet meer voltijds naar school, dan is deeltijds leren en werken misschien iets voor jou. Dat kan vanaf 16 jaar of als je 15 jaar bent én het 2de jaar secundair onderwijs hebt gevolgd. Je kunt kiezen tussen: ++ deeltijds beroepssecundair onderwijs ++de leertijd of leerovereenkomst ++een stage Alle info vind je op www.deeltijdsleren.be

www.jongerengids.be

Vanaf je 18e verjaardag hoef je in principe niet meer naar school. Maar wie de schoolpoort vroegtijdig achter zich dichttrekt: ++heeft geen diploma of getuigschrift en mag geen hogere studies aanvatten ++heeft minder kansen op de arbeidsmarkt en ook niet zomaar recht op stempelgeld

Secundair Onderwijs Na het basisonderwijs volg je les in het secundair onderwijs. De meeste jongeren volgen gewoon voltijds onderwijs. Buitengewoon secundair onderwijs (BuSO) is voor jongeren die vanwege een handicap of leermoeilijkheden een specifieke begeleiding nodig hebben. Een verwijzing naar het BuSO gebeurt op advies van het CLB. De overheid bepaalt de minimumdoelen over kennis, vaardigheden en attitudes die alle leerlingen moeten behalen. Dit zijn de ‘eindtermen’, of voor het buitengewoon onderwijs de ‘ontwikkelingsdoelen’. Het schoolbestuur bepaalt het leerplan waarin de vorm en de inhoud van de verschillende studierichtingen bepaald wordt.

De klassenraad beslist of je voor je resultaten een A, B of C-attest verdient. Ben je het niet eens met de uitslag dan kun je beroep aantekenen via de procedure die in het schoolreglement staat. Aan elke erkende school is een Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) verbonden. Bij het CLB kun je terecht voor informatie, advies, hulp en begeleiding zowel als leerling, ouder, leerkracht en schooldirectie. Het team helpt met studeren, studiekeuze, psychische en sociale problemen, je gezondheid ... ++Inschrijving Elke leerling heeft het recht zich in te schrijven in een school naar keuze. Een school mag je inschrijving niet weigeren, tenzij: ++Je één of twee jaar geleden van diezelfde school werd uitgesloten ++De school vol is ++Je een inschrijvingsverslag voor het buitengewoon onderwijs hebt en de school vindt dat ze niet de nodige begeleiding kan geven De school moet de reden van de weigering schriftelijk doorgeven, aan jou en aan het lokaal overlegplatform (LOP). Vind je de weigering onterecht dan kun je een klacht indienen bij de Commissie inzake leerlingenrechten.

“Ik zou graag naar het VTI gaan, maar mijn ouders zijn er tegen. Ik word 16 jaar, mag ik dan niet zelf kiezen naar welke school ik ga?” Tot je 18e beslissen je ouders naar welke school je gaat. Gelukkig laten de meesten jouw mening wel meetellen. Komen jullie er niet uit dan hebben zij het laatste woord. Je ouders zijn onderhoudsplichtig. Ze moeten voorzien in je levensonderhoud en je studie betalen tot je 18e. Daarna in principe ook nog, tot je een studie of opleiding afrondt waarmee je kans maakt op een job. Hun financiële mogelijkheden en je eigen capaciteiten en inzet spelen hierbij wel een rol.

Meer vragen en vooral veel antwoorden vind je hier: ++‘t Zitemzo informeert jongeren over hun rechten en plichten. Deze folders kan je online vinden op www.kinderrechtswinkel.be of in de Kinderrechtswinkel zelf. ++99 vragen en antwoorden over rechten en plichten, is een gids voor leerlingen in het secundair onderwijs.

++Schoolreglement Bij je inschrijving moeten je ouders het schoolreglement ondertekenen. Vanaf je 18e teken je het zelf. Het bevat de rechten en plichten over studie, algemene orde en de tuchtprocedures. Lees het reglement na, zodat je weet waar je mee akkoord gaat.

“Mag een leraar in mijn spullen snuffelen?” Als je leraar vindt dat je de les stoort of iets doet in strijd met het schoolreglement, kan hij een ordemaatregel nemen, zoals je mp3-speler voor een korte tijd afnemen. Je leraar en directeur mogen je vragen om iets af te geven dat in je schooltas zit, maar ze mogen het zelf niet uit je boekentas halen. Enkel politieagenten mogen dat doen. Bij ernstig wangedrag kan de schooldirectie een leerling schorsen of tijdelijk uitsluiten. In uitzonderlijke gevallen kan men een leerling ook definitief uitsluiten. De tuchtprocedures uit het schoolreglement moet zeer strikt opgevolgd worden. ++Elke dag naar school? Vakantieperiodes en wettelijke feestdagen zijn voor alle scholen gelijk. Dikwijls hangt de mogelijkheid om een wettelijke feestdag op te nemen af van je levensbeschouwing. Het lesrooster bepaalt de school zelf.

www.jongerengids.be

Als leerling moet je regelmatig de lessen volgen. Er zijn een paar geldige redenen om niet aanwezig te zijn: een begrafenis van naaste familie, een oproep voor de rechtbank, een wettelijk erkende religieuze feestdag ... Je moet altijd een schriftelijke verklaring van je ouders bezorgen aan de directie. Als je ziek bent hoef je niet naar school. Ook hiervoor heb je een schriftelijke verklaring nodig: ++Meer dan drie opeenvolgende dagen afwezig - doktersattest ++Minder dan drie dagen afwezig schriftelijke verklaring van je ouders ++Vier keer afwezig met een briefje van je ouders - volgende keer doktersattest, ook bij korte afwezigheid ++Afwezig in de examenperiode - altijd een doktersattest ++Afwezig tijdens je leertijd - altijd een doktersattest ++Afwezig in het hoger onderwijs enkel een doktersattest bij examens, praktijkvakken en stages. ++Spijbelen Zomaar wegblijven van school zonder geldige reden mag niet, het is zelfs een overtreding van de wet. ++Vanaf 10 halve dagen onwettig afwezig zal de school het CLB erbij betrekken en wordt de leerling begeleid.

++Vanaf 30 halve dagen onwettig afwezig moet de school de overheid op de hoogte brengen en aantonen dat ze acties ondernam om het probleem op te lossen. De overheid kan hardnekkige spijbelaars schrappen als ‘regelmatige leerling’, waardoor je je jaar moet overdoen.

“Ik voel mij vaak écht slecht. Ook op school gaat het niet goed. Eerst kwam ik steeds te laat, maar nu is het soms zo erg dat ik vaak niet meer naar school ga. Kan ik van school gestuurd worden voor mijn afwezigheid?” Als je je slecht voelt, is afwezig blijven van school geen oplossing. Het zal je situatie niet verbeteren. Praat met een vriend(in) of je ouders over je slechte gevoel. Probeer te achterhalen wat de oorzaak is. Indien je afwezigheden gewettigd zijn (met doktersbriefje of toelating van je ouders) raak je niet in de problemen. Maar op eigen initiatief onwettig afwezig zijn of ‘brossen’ vraagt wel om ingrijpen van je school. Vanaf 10 halve dagen onwettige afwezigheid schakelt de school het Centrum voor Leerlingenbegeleiding in. Na 30 halve dagen onwettige afwezigheid legt je school een begeleidingsdossier voor aan het Ministerie van Onderwijs en Vorming.

++Inspraak en participatie Een school moet leerlingenparticipatie garanderen, zodat scholieren ideeën of problemen kunnen bespreken. Meestal wordt hiervoor een leerlingenraad opgericht. De leerlingenraad kan zich aansluiten bij de Vlaamse Scholierenkoepel (VSK). Deze organisatie van en voor leerlingen geeft advies en vorming aan leerlingenraden. Misschien verspreidt jouw school het gratis jongerenblad MAKS! Daarin, of op de website, lees je over actuele thema’s, participatiemogelijkheden op school en kan je je eigen mening en vragen kwijt.

Wat na het secundair onderwijs? Vanaf je 18e mag je volledig zelf beslissen of je wilt werken of studeren. Overloop je mogelijkheden via het CLB, infobeurzen, oud-studenten, VDAB, het JAC of JIP, opendeurdagen, internet … Hoe kies je een studie? ++Onderzoek jezelf: vaardigheden, interesses ... ++Verken het terrein: zoek info, selecteer opleidingen die je interessant lijken en bekijk die grondig ++Kijk vooruit: welke jobs kan je met de opleiding doen? Spreekt die sector je aan? ++Hak de knoop zélf door!

“Ik zit in mijn laatste jaar Moderne Talen-Wiskunde. Volgend jaar wil ik graag verder studeren. Mijn mama raadt me tuinbouw aan omdat ik haar dan kan helpen in onze bloemenzaak, maar ik wil veel liever tolk worden. Kunnen jullie me helpen kiezen?” Om een goede studiekeuze te maken, moet je eerst en vooral jezelf leren kennen. Laat je daarbij niet opjutten door je vrienden of ouders. Geef je eigen richting aan. Kijk naar je interesses, capaciteiten en talenten. Vergelijk ze met de eisen van de opleiding die je zoekt. Elke laatstejaarsleerling krijgt ook de brochure ‘Wat na het secundair onderwijs?’. Kreeg je ze nog niet, vraag ze dan aan je klastitularis of de CLB-medewerker. In deze gids vind je een overzicht van alle studiemogelijkheden na het secundair onderwijs en tips die je kunnen helpen bij je studiekeuze.

BAMA: Hoger Onderwijs Met een diploma van het secundair onderwijs kun je voortstuderen aan een hogeschool of universiteit. De BachelorMasterstructuur is een structuur die door alle landen van Europa wordt toegepast. Zo wordt het geheel aan opleidingen overzichtelijker en is het iets eenvoudiger om van onderwijsinstelling te veranderen of in het buitenland te studeren. Wel moet je nog steeds bij de nieuwe instelling waar je les wilt volgen, vrijstellingen aanvragen op basis van wat je in een eerdere instelling (al dan niet in een ander land) gevolgd hebt. ++In hogescholen volg je een professionele of een academische bacheloropleiding. Het professionele bachelordiploma is gericht op een beroep. Met een academisch bachelordiploma krijg je toegang tot masterstudies. Met een professioneel bachelordiploma doorstromen naar een master kan enkel via een schakelprogramma.

Besef ook dat je keuze niet perse definitief is. Je kan nog omschakelen. Er zijn heel wat mensen die een andere job doen dan op hun diploma staat.

www.jongerengids.be

++Aan een universiteit kan je een academische bacheloropleiding volgen. Deze duurt ook drie jaar maar is gericht op academische vorming. Het is geen voorbereiding op een concrete job. De meeste studenten stromen daarna door naar een één- of tweejarige masteropleiding. Daarin specialiseer je je en word je voorbereid op de arbeidsmarkt of een wetenschappelijke carrière. ++Als je niet voltijds kunt studeren, is het toch mogelijk een diploma hoger onderwijs te behalen. Je kan zelf je studieprogramma samenstellen en zelf bepalen voor hoeveel studiepunten je je inschrijft. Dat heet een flexibel leertraject. ++Open Universiteit is een vorm van afstandsonderwijs. Je werkt met zelfstudiepakketten op je eigen tempo. Vanuit het studiecentrum krijg je begeleiding.

Problemen Voel je je down, heb je problemen thuis of ruzie met je lief? Als je hoofd vol zit, is studeren moeilijk. Voor advies of een gesprek kan je terecht bij: ++Een vertrouwensleerkracht: groene leerkracht, leerlingenbegeleider ... ++Het CLB of het JAC ++De dienst studentenvoorzieningen in het hoger onderwijs ++Bel of chat anoniem met de Kinderen Jongerentelefoon Het CLB en de Dienst Studentenvoorziening zoeken bij leerproblemen zoals verveling, concentratiestoornissen, dyslexie, faalangst of perfectionisme samen met jou naar een oplossing. Tijdens examenperiodes opent Teleblok een telefoonlijn en chatruimte om studenten met stress en andere examenproblemen te helpen. Voor anderstalige nieuwkomers organiseren scholen onthaalklassen (OKAN). Op intensieve wijze leer je Nederlands, zodat je na een jaar naar een gewone klas kan.

“Ik heb altijd veel stress voor de examens en vind het moeilijk om me dan te concentreren. Een vriend raadde me aan om Rilatine of Concentra te nemen. Daarmee zou je makkelijker kunnen studeren en word je minder snel moe. Klopt dat? En kan je dat gewoon bij je huisarts krijgen?” Rilatine en Concerta zijn pillen die enkel worden voorgeschreven aan jongeren met ADHD of hyperactiviteit. Ze helpen hen om minder verstrooid te raken, zich beter te kunnen concentreren en rustiger te worden. Perfect voor de examens zou je denken. Maar als je deze geneesmiddelen zonder goede reden neemt, dan put je je eigen lichaam uit zonder dat je het merkt. Je kan daarvan onrus-

Pesten & discriminatie Pesten is een ingewikkeld en ernstig probleem. De meeste mensen geven niet graag toe dat ze gepest worden, omdat ze zich ervoor schamen. In elke klas zit wel iemand die pest, iemand die gepest wordt en leerlingen die hun ogen sluiten voor de pesterijen. Cyberpesten, zoals dreigmails krijgen, buitengesloten worden op Netlog en MSN is even pijnlijk en verkeerd. Word je gepest, praat er dan over met je ouders, een leerkracht, een vriend of medewerkers van het CLB. Ook daders kunnen hier terecht.

tig worden, misselijk of paranoïde. Sommige gebruikers krijgen zelfs heuse black-outs, waardoor je al je blokinspanningen teniet doet. Bovendien zijn Rilatine en Concerta geen ‘leerpillen’. Je wordt er niet slimmer door en gaat ook niet meteen de cursus beter kennen, omdat je ze genomen hebt. Als je iets wilt veranderen aan je schoolresultaten zal Rilatine dus niet helpen. De beste tip om heelhuids je examens door te komen? Plan goed op voorhand, neem genoeg tijd voor ontspanning tijdens de blok en rust goed uit voor een examen. Dat houdt je scherper dan een nachtje doordoen op een pil. Heb je écht een concentratieprobleem, praat er dan over met de CLB-medewerker op school.

www.jongerengids.be

Met klachten over racisme en discriminatie bij je schoolinschrijving kun je terecht bij de Commissie Leerlingenrechten. ‘School zonder racisme’ is een eretitel voor een secundaire school die openlijk voor een school zonder discriminatie en racistische uitspraken kiest. Buiten de school kan je ook terecht bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding.

Meer weten?

Studietoelage Kun je financieel een steuntje in de rug gebruiken om studiemateriaal, cursussen en een kot te betalen? Onderzoek of je recht hebt op een studiebeurs of studietoelage. De regels voor secundair en hoger onderwijs verschillen. Meer info: SOS schulden op school vzw: www.welzijnsnet.org/wp Info over studietoelagen: www.ond.vlaanderen.be/studietoelagen

Afgestudeerd en dan? Als je besloten hebt om te stoppen met studeren of je studie hebt afgerond na het secundair of hoger onderwijs dan ga je op zoek naar een job. Schrijf je zeker in bij de VDAB. Hoe sneller je officieel ingeschreven bent, hoe sneller je in aanmerking komt voor een uitkering als je niet onmiddellijk werk vindt. In Petto Jeugddienst heeft een handig boekje gemaakt met tips en info: ‘Op zak’. Bestel het op www.magik.be.

Na school naar school Na je 18e zijn er tal van mogelijkheden om bij te leren via volwassenenonderwijs. Vraag na bij de VDAB of je recht hebt op opleidingscheques. ++Centra voor basiseducatie: voor wie niet lang naar school is geweest. Je leert hier lezen, schrijven en rekenen, maar ook maatschappelijke vorming en Nederlands voor anderstaligen staat op het (gratis) programma.

www.jongerengids.be/schoolenstudie ++Via de Examencommissie kun je een diploma secundair onderwijs behalen. Voorbereiden kan zelfstandig of via het Tweedekansonderwijs, dat is secundair volwassenenonderwijs. ++In de Centra voor Volwassenen Onderwijs (CVO) kun je een diploma behalen of je verder specialiseren in je vak. ++Via Deeltijds Kunstonderwijs kun je je ontplooien op artistiek gebied. ++Vormingplus biedt heel wat cursussen en workshops aan. ++De VDAB heeft een uitgbreid opleidingsaanbod voor werklozen en werknemers. ++ …

In het buitenland studeren? Naast de Dienst Studentenvoorzieningen van je onderwijsinstelling helpen deze organisaties je op weg: EPOS: voor studeren in Europa Go Strange: voor al je buitenlandse plannen: van studie, stage tot vrijwilligerswerk Jongerenportaal Europese Unie Kamiel: voor alle info over het papierwerk bij buitenlandplannen

Algemeen ++Infolijn Vlaamse Overheid: 1700 ++Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming: www.ond.vlaanderen.be/leren Secundair onderwijs ++‘99 vragen en antwoorden over rechten en plichten’: www.ond.vlaanderen.be/ publicaties - Nederlandstalige publicaties ++Leerlingenrechtencommissie: www.ond.vlaanderen.be/ leerlingenrechtencommissie ++Informatie Leerplicht: www.ond.vlaanderen.be/leerplicht ++Vlaamse Scholierenkoepel: www.vsknet.be www.rechtenopschool.be Vragen, hulp, informatie ++Centra voor leerlingenbegeleiding: www.ond.vlaanderen.be/clb ++JAC, Jongeren Adviescentrum: www.jac.be ++Spijbelen: www.spijbelen.be ++MAKS!: www.maks.be ++Teleblok: www.teleblok.be: 0800 131 44, van 11u tot 23u ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Huisonderwijs ++Informatie huisonderwijs: www.ond.vlaanderen.be/infolijn/ faq/leerplicht/huisonderwijs ++Bednet: www.bednet.be ++Ziekenhuisscholen: www.ikleerinhetziekenhuis.be

www.jongerengids.be

++Info over Tijdelijk Onderwijs aan Huis: www.bednet.be/docs/ TOAH_snelcursus.pdf Pesten en ongelijkheid ++Kinder- en jongerentelefoon: www.kjt.org/thema/pesten ++Pestweb: www.pestweb.nl ++Kies kleur tegen pesten: www.kieskleurtegenpesten.be ++Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: www.diversiteit.be ++School zonder Racisme: www.schoolzonderracisme.be ++GRIP voor personen met een handicap: www.gripvzw.be Studiekeuze ++Studiekeuze: www.digiclb.be/ studiekeuze-en-schoolloopbaan ++SOS studiekeuze: www.sosstudiekeuze.be Hoger Onderwijs ++Onderwijs Vlaanderen: www.ond.vlaanderen.be/ hogeronderwijs ++EPOS, studeren in het europa: www.epos-vlaanderen.be ++Go Strange: www.gostrange.be ++Jongerenportaal Europese Unie: ec.europa.eu/ploteus ++Kamiel: www.kamiel.info Leren & werken ++Deeltijdsleren: www.deeltijdsleren.be ++Leertijd: www.leertijd.be ++VDAB: www.vdab.be ++Word wat je wil: www.wordwatjewil.be

THE GOOD LIFE Cultuur snuiven

Vlaanderen kent een bruisend cultuurleven met een divers aanbod aan party’s, concerten, festivals, theater, comedy, cinema, musea, gallerijen, tentoonstellingen, opera, literatuur en meer.

Vind je het moeilijk om te kiezen of vind je je weg niet tussen de vele cultuuragenda’s, flyers en websites? 1 adres: CJP. CJP wil een brug slaan tussen jongeren en cultuur en doet dit met informatie over het culturele aanbod en met kortingen en voordelen. CJP is veel meer dan een cultuuragenda. Via interviews, tips en reviews kom je heel wat te weten over cultuur en allerlei evenementen, van street art, tot opera en zomerfestivals. CJP maakt steeds een gedurfde selectie op jongerenmaat. Met een beetje geluk win je zelfs tickets. Wie houdt van cultuur én een vlotte pen heeft, kan als reporter aan de slag bij CJP.

www.jongerengids.be

++Voor concerten kan je naar festivals, zoals Pukkelpop en Werchter, de mega-locaties zoals Flanders Expo, Vorst Nationaal en de concertzalen van Vooruit, AB en Trix … Ook is er een bruisend clubcircuit, talrijke muziekcafé’s … ++Ook de musea doen niet onder en houden regelmatig tentoonstellingen, gratis museumavonden en –nachten. Verder zijn er de kleinere kunstorganisaties en gallerijen die Vlaanderen mee op de culturele kaart zetten. Voor 1 euro naar het museum? Bezoek de website van de 1 euromusea. ++Voor opera is er De Munt in Brussel en De Vlaamse Opera in Gent of Antwerpen. Beiden hebben een jongerenwerking die je graag mee achter de schermen neemt. ++Op bibliotheek.be vind je dan weer allerlei nuttige informatie over de Vlaamse openbare bibliotheken, zoals hun adressen, openingsuren, activiteiten en meer. ++Plan je een bezoek aan Brussel, Brugge, Gent, Antwerpen, Mechelen of Leuven, werp dan zeker een blik op de site van Use-it, tourist info for young people. Je kan er per stad een kaart downloaden waarop de beste bars, clubs, winkels, midnight snacks … zijn aangeduid. No-nonsens en up to date! ++Voor Antwerpen, Gent en Brussel bestaat een online kalender die alle gratis activiteiten bundelt!

++ Een bioscoopbezoek plan je makkelijk op cinebel.be, een website met een volledige agenda per filmzaal. Filmklassiekers (her)ontdek je onder meer bij cinematek.be of Film Plateau. ++Voor fans van literatuur zijn er het hele jaar door evenementen zoals de boekenbeurs, Het Groot Beschrijf, Gedichtendag ... ++De website Cobra bundelt het culturele aanbod van de VRT-netten, brengt elke dag culturele actualiteit én besteedt veel aandacht aan de culturele agenda. ++Korting? Theaters, cultuurcentra, opera’s, cinema’s en andere cultuurhuizen bieden vaak speciale tarieven voor jongeren. Check steeds of je kan genieten van een voordeeltarief via je leerlingenkaart, studentenkaart, bankkaart of andere. Ben je jonger dan 26, dan is er de CJP-kaart. Deze kaart kost 12 euro. Hiermee krijg je een heleboel kortingen op het vrijetijdsaanbod. Bovendien is de CJP-kaart geldig in heel Europa. Op hun website vind je naast de informatie over de voordelen van de kaart ook een agenda, recensies en interviews. Heel veel hogescholen en universiteiten geven de CJP-kaart gratis aan hun studenten. Wie in Brussel, of in de Brusselse rand, woont kan Cultuurwaardebons aanvragen bij de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Meer info vind je op hun website www.vgc.be

In studentensteden zoals Gent en Antwerpen kan je cultuurcheques aankopen via de studentenvoorzieningen van je hogeschool of universiteit.

Feest! De wet zegt dat “de aanwezigheid in danszalen en drankgelegenheden verboden is voor minderjarigen beneden 16 jaar als zij niet vergezeld zijn door één van de ouders of een andere volwassene”. Een uitzondering wordt gemaakt voor “dansgelegenheden die niet uit handelsgeest plaats hebben”. Hiermee worden fuiven van een jeugdhuis, de Chiro, een voetbalclub ... bedoeld. Wie zelf een fuif of feest organiseert, heeft meer nodig dan een flyer, spots en een dj. Je moet als organisator ook denken aan veiligheid, aansprakelijkheid, verzekeringen, brand, de wetten omtrent drank en druggebruik, Sabam … Op www.fuifpunt.be staan massa’s tips en informatie over de regelgeving om een fuif te organiseren.

Tip: “Concerten, fuiven, festivals organiseren, een praktische gids” is een uitgave van Poppunt en werd geschreven door Poppunt, Formaat en Fuifpunt. Je kan deze bestellen op de website van Fuifpunt.

Goed om weten: ++De organisator van een fuif moet 18 jaar of ouder zijn. ++Ook voor een privéfuif (feestje op basis van persoonlijke uitnodigingen en namenlijst) moet je auteursrechten aan Sabam betalen en de billijke vergoeding. ++Wie etenswaren verkoopt, heeft een vergunning nodig van de eetwareninspectie. ++Je mag geen alcohol geven of verkopen aan jongeren onder de 16 jaar of iemand die dronken is. ++Je mag geen sterke drank geven aan jongeren onder de 18 jaar. Dit geldt ook voor alcoholpops, zoals breezers. ++Wil je sterke drank of cocktails verkopen dan loop je best eens langs bij de gemeente of jeugddienst om je te informeren over hoe dit lokaal geregeld wordt. Ga na of je een vergunning nodig hebt. ++Roken is verboden in gesloten plaatsen die voor het publiek toegankelijk zijn. Dit zijn alle plaatsen waarvan de toegang niet beperkt is tot de gezinssfeer. Waar niet gerookt mag worden, moeten rookverbodstekens aangebracht worden.

www.jongerengids.be

++Dj-licentie De wet op het auteursrecht stelt dat je van een originele muziekopname één kopie mag maken, voor eigen gebruik. Dj’s mogen dus niet zomaar gekopieerde cd’s of mp3-bestanden voor hun publiek draaien. Wie enkel originele versies draait is in orde met de wet. Speel je kopieën, bijvoorbeeld van op een laptop, dan is een dj-licentie verplicht. Die koop je bij Sabam en is strikt persoonlijk. Illegale downloads of kopies van een cd met kopiëerbeveiliging zijn ook met een dj-licentie verboden. Meer informatie krijg je bij Poppunt of Sabam.

Young people with old ears Langdurige of overdreven blootstelling aan lawaai beschadigt de haarcellen in het binnenoor. Die gehoorschade is onherstelbaar. Naast slechthorendheid riskeer je ook oorpijn, oorsuizen (tinnitus) of overgevoeligheid aan geluid (hyperacusis). De sterkte van geluid wordt weergegeven in decibel (dB). Met een goed gehoor kan je geluid waarnemen vanaf 0 dB. Je kan acht uur lang worden blootgesteld aan lawaai, met een maximum van 75 dB, zonder risico op gehoorschade. Per 3 extra decibels halveert de ‘veilige’ tijd. De pijngrens ligt op 120 dB, word je hieraan blootgesteld dan loop je onmiddellijk schade op.

Decibel

Geluid

Gehoorschade na

73dB

Luide gesprekken

Geen

75dB

Stadslawaai

8 uur

78dB

Verkeerslawaai

4 uur

81dB

Voorbijrazende trein

2 uur

84dB

Zware vrachtwagen

1 uur

87dB

iPod, hard geschreeuw

30 min.

90dB

Disco, popconcert, iPod

15 min.

99dB

Disco, popconcenrt, iPod, bioscoop

2 min.

110dB

Houseparty, disco, rockfestival

7 sec.

120dB

Opgefokte iPod

onmiddelijk

Bron én meer informatie: www.cm.be Truc: draag oordopjes!

Doe het zelf! ++Opleiding Je artistieke skills kan je op vele manieren ontplooien. Er bestaan heel wat workshops, cursussen, muziek- of tekenscholen ... Ook kan je een kunstrichting volgen in het secundair of hoger onderwijs of je kunt naar het deeltijds kunstonderwijs gaan. Op www.wattedoen.be en www.uitinvlaanderen.be vind je een uitgebreid en divers aanbod workshops terug. Informatie over opleidingen lees je op www.ond.vlaanderen.be.

++Informatie & ondersteuning ++Op repetitieruimtes.be kunnen zowel muzikanten en podiumkunstenaars op zoek naar een repetitieruimte in gans Vlaanderen. Ook krijg je gratis advies over het bouwen en beheren van een repetitieruimte. ++Poppunt zet zich in voor muzikanten en dj’s. Online en via hun magazine geven zij informatie over muziek maken, juridische aspecten, subsidies, speelkansen, zoekertjes ... Ook organiseert Poppunt projecten, workshops, infosessies, wedstrijden ...

++Op creatiefschrijven.be kunnen schrijvers terecht voor schrijfadvies, wedstrijden, literaire evenementen … Journalisten of recensenten in spé kunnen contact opnemen met het jongerenperspersagentschap StampMedia of CJP. ++Voor informatie en vragen over amateurkunsten helpt amateurkunsten.be je op weg. ++Villanella organiseert jaarlijks de Kunstbende, een wedstrijd voor jongeren tussen 13 en 19 jaar die bezig zijn met dans, muziek, performance, tekst, tekst on stage, fotografie, video, ontwerp, mode en dj. ++In Vlaanderen zijn er heel wat organisaties (Jes, Kavka, Het Entrepot, H30, Villa Basta …) waarbij je kunt aankloppen met vragen over artistieke projecten. Ga zeker ook eens langs bij de jeugddienst, cultuurdienst of het cultuurcentrum van je gemeente. ++Piazza dell’Arte organiseert actieve kunstprojecten voor jongeren in de vrije tijd met de focus op de combinatie van mixed media, podium- en beeldende kunsten. ++Kunstenloket Meer weten over je rechten als kunstenaar, over een contract voor een optreden, hoe het met de belastingen zit als je je werk verkoopt? Het Kunstenloket geeft informatie en advies over alle financiële, zakelijke en juridische aspecten van artistieke activiteiten.

www.jongerengids.be

++Je werk beschermen Over je eigen creaties bezit je auteursrechten. De goedkoopste manier om te bewijzen dat een werk echt door jou gemaakt is, is de volgende. Stuur jezelf via een aangetekende zending een cd met je werk op. Doe dit in een envelop, met je handtekening over de sluiting. Bewaar deze omslag ongeopend. De postdatum geldt dan als datum van creatie. Vervolgens heb je twee keuzes: ++via een Creative Commons-licentie geef je anderen (onder bepaalde voorwaarden bvb. naamsvermelding) toestemming om je werk gratis te gebruiken, verspreiden en/of te delen. ++via een registratie bij Sabam bescherm je je werk en moeten anderen betalen om het te gebruiken.

Jeugddiensten en organisaties De jeugddienst houdt zich bezig met het jeugdbeleid voor een stad of gemeente. Dat gaat van speelterreinen aanleggen, tot een vrijetijdsprogramma aanbieden, de jeugdraad ondersteunen … Ook kan je hier subsidies aanvragen voor je jeugdbeweging, jeugdhuis of jeugdactiviteit. Adressen en info vind je bij de Vereniging Vlaamse Jeugddiensten en consulenten. Jeugdwerknet biedt een online platform voor jeugdwerk en jongereninformatie. Je kan er informatie uitwisselen op het forum. Je vindt er activiteiten, organisaties, spelletjes, jobs en juridische info. Ook kan je er hulp krijgen om een website voor jouw organisatie te maken.

Bij een Jongeren Informatiepunt (JIP) zijn alle soorten vragen of problemen welkom. Je kan zelf in het informatieaanbod rondneuzen of praten met een medewerker. De dienst is gratis, vrijblijvend en anoniem. Als je wilt, wijst het JIP je de weg naar de geschikte persoon of dienst voor verder advies, hulp of begeleiding. Adressen staan op hun website. Een jeugdhuis is een plek voor en door jongeren georganiseerd en ingericht. Vanaf 15 jaar mag je er vrij binnen en buiten stappen. Je kan er iets drinken (maar dat is niet verplicht), gewoon wat rondhangen of deelnemen aan activiteiten, zelf achter de bar staan, muziek spelen ... Check de website van Formaat voor een jeugdhuis in jouw buurt. Op sommige speelpleinen wordt tijdens schoolvakanties een speelpleinwerking georganiseerd. Monitoren zorgen voor activiteiten en animatie. Informatie over speelpleinen of hoe je als monitor aan de slag kunt gaan, krijg je bij de jeugddienst van je gemeente. De jeugdraad is een adviesraad en de officiële spreekbuis van jongeren bij het bestuur op gemeentelijk, provinciaal en Vlaams niveau. De jeugdraad geeft adviezen om het beleid te beïnvloeden ten voordele van jongeren, bijvoorbeeld over reglementen, fuifruimte, skate-infrastructuur, speelbossen, jeugdhuizen en aanplakborden. Info over de jeugdraad krijg je van de lokale jeugddienst, op de site van je provincie. In Brussel kijk je naar de site www.kwajongradvantong.be en op Vlaams niveau op de website van de Vlaamse Jeugdraad.

++Subsidies Wil je zelf een (cultuur)project realiseren? Op stedelijk, gemeentelijk en provinciaal niveau, maar ook op Vlaams of Europees niveau kan je voor financiële ondersteuning aankloppen. Hou er rekening mee dat een subsidie-aanvraag soms al maanden vóór de geplande uitvoering van het project moet gebeuren om in aanmerking te komen. De lokale jeugddienst, de cultuurbeleidscoördinator van je gemeente of Jint geven meer informatie. De website Go Strange informeert je over beurzen voor projecten in het buitenland.

Wil je je aansluiten bij een jeugdvereniging, maar weet je niet goed waar te beginnen? Jeugdwerk.be bundelt alle jeugdverenigingen bij jou in de buurt!

Sport Voetbal, tennis, muurklimmen, zwemmen, skaten, boogschieten, judo, rolschaatsen ... Voor iedereen is er wel een leuke sport te ontdekken. Een overzicht van de mogelijkheden in jouw omgeving krijg je bij de sportdienst van je gemeente of bij Bloso. Jongeren hebben vaak een fikse korting op het lidmaatschap van sportverenigingen. Vraag bij de jeugddienst of je stad tijdens schoolvakanties speciale sportactiviteiten organiseert. Studenten kunnen via hun onderwijsinstelling goedkoop of zelfs gratis sporten. Informeer ernaar bij de Dienst Studentenvoorzieningen. De Vlaamse Sportfederatie en

gezondsporten.be geven tips om gezond te sporten en de Vlaamse Liga Gehandicaptensport informeert over sporten met een handicap. ++Skaten en de wet Voor de Belgische wet behoren skateboards, skeelers, éénwielers en rolstoelen tot de ‘niet-gemotoriseerde bewegingstoestellen’. ++Rijd je als skater niet sneller dan stapvoets, dan gelden de regels voor voetgangers. ++Rijd je sneller dan stapvoets dan moet je de regels voor fietsers volgen. Gedetailleerde info vind je op de website van Jeugdwerknet.

Reizen Vakantie in Thailand, familiebezoek in Marokko, stage in Noorwegen, vrijwilligerswerk in Peru ... Zorg voor de juiste reis- en/of verblijfdocumenten als je naar het buitenland vertrekt. Een identiteitskaart of paspoort haal je bij de gemeente, voor een visum of verblijfsvergunning moet je waarschijnlijk naar de ambassade van het land waar je heenreist. Sommige landen eisen dat je pas een paar maanden langer geldig is dan de duur van je verblijf. Op www.diplomatie.belgium.be vind je reisadvies per land.

Om (dringende) medische bijstand in het buitenland te krijgen is in plaats van een SIS-kaart de World Assistance Card nodig. Vraag ernaar bij je ziekenfonds. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde geeft advies over (verplichte) inentingen en op gezondheidspas.be staan tips over gezondheidsrisico’s op reis. Minderjarigen die zonder ouders of met andere personen dan de ouders op reis gaan nemen best een geschreven reistoestemming van de ouders/verzorgers mee. Kopieer voor vertrek belangrijke documenten (paspoort, verzekeringspapieren, bankpas, rijbewijs ...) en bewaar ze apart van de originelen in je bagage of stuur een scan naar je mailbox. Noteer ook de noodnummers van je verzekering en bank. Bij diefstal of verlies kan je sneller geholpen worden om alles in orde te brengen. Praktische tips en informatie voor alle soorten buitenlandplannen vind je op de website Go Strange.

Op reis kun je, net als thuis, ziek worden, een ongeval oplopen, bestolen worden… Controleer voor vertrek welke risico’s je normale verzekering dekt en sluit eventueel een aanvullende verzekering af op maat van je reisplannen.

www.jongerengids.be

Meer weten?

www.jongerengids.be/goodlife Cultuurtips ++Uit in Vlaanderen: www.uitinvlaanderen.be ++CJP: www.cjp.be ++Wattedoen, culturele activiteiten in Belgie: www.wattedoen.be ++Expo’s in Vlaanderen: www.tento.be ++Expo’s in Brussel: www.brusselsmuseums.be ++1 euromusea: www.1euromuseum.be ++Use-it: www.use-it.be ++Gratis in Antwerpen, Brussel en Gent: www.gratisinantwerpen.be www.gratisinbrussel.be www.gratisingent.be Culturele organisaties ++Amateurkunsten: www.amateurkunsten.be ++Poppunt: www.poppunt.be ++Stichting Lezen: www.stichtinglezen.be ++StampMedia: www.stampmedia.be ++BAM, Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst: www.bamart.be ++VTI, Vlaams Theater Instituut: www.vti.be ++Vlaamse Opera: www.vlaamseopera.be ++Opera Brussel: www.demunt.be

++Clubcircuit: www.clubcircuit.be ++Bibliotheken: www.bibliotheek.be ++Bioscopen: www.cinebel.be ++Villanella kunstencentrum: www.villanella.be ++Kunstbende: www.kunstbende.be ++Piazza dell’Arte vzw: www.piazza.me Praktisch ++Ladda vzw: www.ladda.be ++Fuifpunt: www.fuifpunt.be ++Creative Commons: www.creativecommons.org ++Sabam: www.sabam.be ++Kunstenloket: www.kunstenloket.be Korting ++CJP-pas: www.cjp.be ++Leerlingenkaart, MAKS!: www.leerlingenkaart.be ++Cultuurwaardebons Brussel: www.vgc.be - Cultuurwaardebon bij Loket of bij Cultuur, Jeugd en Sport ++International Student Identity Card: www.isic.be

Sport ++Gezond sporten: www.gezondsporten.be ++Vlaamse Sportfederatie: www.vlaamsesportfederatie.be ++Vlaamse Liga Gehandicaptensport: www.vlg.be ++Wetgeving skaten: www.jeugdwerknet.be - regels bij thema verkeer - skating Reizen ++Federale Overheidsdienst Buitenlandse zaken: www.diplomatie.belgium.be ++Go Strange: www.gostrange.be ++Kamiel, de paperassengids: www.kamiel.info ++World Assistance Card: www.eurocross.be ++Instituut voor Tropische Geneeskunde: www.itg.be ++Gezond op reis: www.gezondheidspas.be ++Infopunt toegankelijk reizen, op reis met een handicap: www.toegankelijkreizen.be

Jeugdorganisaties en steunpunten ++Steunpunt Jeugd: www.steunpuntjeugd.be ++Jeugdbewegingen: www.jeugdwerk.be ++Jeugdwerknet: www.jeugdwerknet.be ++Vereniging Vlaamse Jeugddienst: www.vvj.be ++Formaat, Jeugdhuiswerk Vlaanderen: www.formaat.be ++Jongeren Informatiepunt JIP: www.jongerengids.be/jips ++Europese Jongerensite: www.europa.eu/youth ++Jeugdraad Vlaanderen: www.vlaamsejeugdraad.be ++Jeugdraad Vlaamse Gemeenschapscommisie: www.kwajongradvantong.be ++Jint: www.jint.be ++Subsidies van de Vlaamse overheid: www.sociaalcultureel.be jeugd - subsidies ++Youth in Action: www.youthinaction.be

Onderwijs ++Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming: www.ond.vlaanderen.be ++DKO, Deeltijds Kunstonderwijs: www.ond.vlaanderen.be - Leren - Levenslangleren - DKO

www.jongerengids.be

LICHAAM & GEEsT Doktersbezoek

Elke dokter heeft beroepsgeheim. Hij mag met niemand praten over jou of je behandeling. Tot je 18e oefenen je ouders echter jouw rechten als patiënt uit. Vindt de dokter dat je ouders op de hoogte gebracht moeten worden, dan zal hij er sterk op aandringen dat je dit doet. Uitzonderlijk, bij een noodtoestand, mag hij zonder jouw toestemming contact opnemen met je ouders. Voel je je niet op je gemak bij je huisdokter, zoek dan een andere arts. Medicatie en advies erover haal je in de apotheek. Voor veel geneesmiddelen heb je een doktersvoorschrift nodig. Lees voor gebruik altijd de bijsluiter. Voorzie thuis een basis aan medicijnen. Op de website van het Rode Kruis vind je onder ‘hulptips’ een lijst voor je EHBO-koffer. Alternatieve geneeskunde behandelt op basis van natuurlijke producten of methoden. Over de werkzaamheid van deze methoden bestaat veel discussie. Informeer jezelf! Sommige alternatieve geneeswijzen worden door het ziekteverzekering terugbetaald.

www.jongerengids.be

Ziekteverzekering

Je bent verplicht jezelf te verzekeren tegen ziektekosten. Dat kan door je aan te sluiten bij een ziekteverzekering (mutualiteit) of de Hulpkas voor Ziekte en Invaliditeitsverzekering. Tot je 25e of tot je fiscaal onafhankelijk bent, ben je automatisch via je ouders verzekerd. ++De SIS-kaart is het bewijs van verzekering ++Het ziekteverzekering betaalt niet de volledige medische kosten terug. Zelf betaal je ‘remgeld’. Het remgeld is het verschil tussen het wettelijk honorarium en wat de ziekteverzekering terugbetaalt.

Bewegen Lichaamsbeweging zorgt voor ontspanning en is goed voor je conditie. De algemene richtlijn is drie tot vijf keer per week een half uur sporten of dagelijks een uurtje bewegen. Sporten is gezond, zolang je het op een verstandige manier aanpakt en niet overdrijft. Je gemeente geeft een overzicht van sportmogelijkheden in jouw omgeving. Info krijg je bij de Vlaamse Sportfederatie of op www.gezondsporten.be

Zonnen Veel en onbeschermd de zon in gaan of onder de zonnebank liggen, zorgt voor veroudering van de huid en verhoogt het risico op huidkanker. ++De zonnebank is verboden voor -18-jarigen en mensen met huidtype 1. ++Gebruik altijd een zonnecrème geschikt voor jouw huidtype. Smeer je om de 2 uur opnieuw in. ++Alcohol verwijdt de bloedvaten, waardoor je sneller verbrandt. Parfum en deodorant kunnen alcohol bevatten.

Uitstrijkje Meisjes tussen 12 en 18 jaar kunnen ingeënt worden tegen baarmoederhalskanker. Deze inenting beschermt niet 100 %. Seksueel actieve meisjes laten best elke 3 jaar een uitstrijkje nemen. Een uitstrijkje is een onderzoek waarbij cellen van de baarmoederhals en bij de uitgang van het baarmoederhalskanaal worden afgenomen. Een uitstrijkje gebruikt men om in een vroeg stadium vast te kunnen stellen of er afwijkingen aan de baarmoederhals zijn die tot baarmoederhalskanker kunnen leiden.

Gewicht Je gewicht wordt beïnvloed door je genen, leeftijd, geslacht, hormonen, voedingspatroon, beweging ... Omdat gewicht vaak niet verdeeld is, zoals jij zou willen denken veel jongeren onterecht dat ze te dik of te dun zijn. De Body Mass Index of BMI-test berekent de verhouding tussen je lengte en je gewicht. Deze test geeft enkel een

Eten aanwijzing en kan je pas vanaf 19 jaar gebruiken. Vraag aan je huisarts of het CLB welk gewicht voor jou gezond is!

De basisprincipes van gezonde voeding zijn: eet gevarieerd, evenwichtig en met mate.

Overgewicht kwijtraken via een streng (crash)dieet is geen goed idee. Een gezond voedingspatroon en regelmatig bewegen is de meest effectieve oplossing op lange termijn. Je huisarts of een diëtist geven informatie over hoe je op een verantwoorde manier kan vermageren. Ook wanneer je kampt met ondergewicht kunnen zij je verder helpen.

Voor biologische voeding worden geen chemische middelen of kunstmatige toevoegingen gebruikt, de natuurlijke kringloop wordt gerespecteerd en dieren krijgen ruimte. De productiekosten en dus ook het prijskaartje liggen daardoor wel wat hoger. Steeds meer mensen kiezen ervoor minder of geen vlees meer te eten. Om diverse redenen: gezondheid, dierenliefde, milieu, smaak … Eet voldoende vervangingsproducten zoals noten, bonen, tofu en seitan!

Piercing en tattoo Minderjarigen mogen niet zonder schriftelijke toestemming van hun ouders een tattoo of piercing laten zetten. Strikte hygiëneregels zijn héél belangrijk. Het Belgian Hygiene Quality Label is de ‘code van goede praktijk voor professionelen die piercen en/of tatoeëren’. Info op www.tattoo.be Contacteer bij problemen achteraf onmiddellijk de piercer, tattoeëerder of huisarts.

Roken Roken creëert een lichamelijke verslaving, maar ook een psychische afhankelijkheid. Je huid, tanden en adem worden aangetast. Roken kan longkanker en problemen met hart- en bloedvaten veroorzaken. Passief roken – andermans sigarettenrook inademen – kan ook longkanker veroorzaken.

www.jongerengids.be

++Tabaksproducten mogen niet verkocht worden aan -16-jarigen ++Reclame voor tabaksproducten is verboden ++De verpakking moet waarschuwen voor de schadelijke gevolgen ++Roken op openbare plaatsen, zoals in scholen of treinen is verboden ++Het is verboden om te roken op de werkvloer, uitgezonderd sommige horecazaken Neem een duidelijk besluit als je wilt stoppen. Heb je hulp nodig, ga dan na welk hulpmiddel het beste bij jou past. Advies krijg je bij de huisarts, tabakoloog of gratis bij de tabakstoplijn.

Alcohol Af en toe alcohol drinken, kan weinig kwaad. Regelmatig twee of meer glazen per dag drinken heeft schadelijke gevolgen voor je gezondheid, net zoals af en toe grote hoeveelheden drinken. Alcoholmisbruik heeft altijd een negatieve invloed op je relaties, je werk, je school. Het kan tot zware verslaving en tot de dood leiden. ++Aan -16-jarigen mag geen alcohol worden verstrekt, ook niet gratis ++Tot 18 jaar zijn alle sterke dranken verboden ++Autorijden met meer dan 0,5 promille alcohol in je bloed is strafbaar. Je speelt met het leven van jezelf en dat van anderen als je dronken het verkeer ingaat.

++Onschuldige drankjes? Alcopops of alcoholpops, zoals Breezers bevatten ongeveer 5% alcohol. Door het hoge suikergehalte drinkt het als frisdrank. Gebruik ze zoals elke andere alcoholische drank met mate. Energiedranken zijn limonadeachtige drankjes waaraan cafeïne, koolhydraten, vitamines en guarana (de cafeïnerijkste plant ter wereld) worden toegevoegd. Bij matig gebruik krijg je meer energie. Bij overmatig gebruik riskeer je slapeloosheid, nervositeit, hartkloppingen, tot extreme ademhalingsmoeilijkheden of een hartstilstand toe. Meer info via Partywise en de portaalsite Bekijk het eens nuchter.

Drugs In principe zijn alle genotsmiddelen waaraan je verslaafd kan geraken drugs. Koffie, alcohol en tabak zijn eigenlijk legale drugs. De wet verstaat onder drugs alleen illegale drugs: ++Voor zowel minder- als meerderjarigen is drugsbezit en –gebruik verboden. ++Meerderjarigen die een kleine hoeveelheid cannabis voor eigen gebruik bij zich hebben, worden in principe niet vervolgd. Tenzij er verzwarende omstandigheden zijn, zoals blowen in het bijzijn van minderjarigen of verstoring van de openbare orde. ++Eco- of smartdrugs zijn natuurlijke producten (paddenstoelen, cactussoorten) die een hallucinerend of euforisch effect geven. Ze worden soms als veilig en onschadelijke alternatief voorgesteld voor illegale (chemische) drugs. De risico’s zijn echter onvoorspelbaar en verschillen per middel.

Verslaving is een toestand waarin iemand fysiek en/of mentaal zo afhankelijk is van een gewoonte, een middel of een handeling dat hij/zij niet, of heel moeilijk zonder kan. Dat kunnen drugs, sigaretten of alcohol zijn, maar ook gokken, games, seks, werk, chatten ... Het gebruik kan haast ongemerkt problematisch worden. Door gewenning of tolerantie heb je het product of de handeling steeds meer of vaker nodig om je goed te voelen of een kick te krijgen. Als het lichaam deze stof of gewoonte moet loslaten treden (hevige) ontwenningsverschijnselen op. Alleen stoppen lukt bijna niemand. Praat met je huisarts, het JAC, Tele-onthaal of bel naar SOS Nuchterheid of de Druglijn.

Gezond in je hoofd? Je voelt je niet zo goed in je vel, je bent al een tijdje down, je hebt veel last van stress, je voelt je angstig, je bent in de war ... Blijf er niet alleen mee zitten. Praat erover met iemand die je vertrouwt en waarbij je je op je gemak voelt. Ook bij je huisdokter kan je terecht. www.fitinjehoofd.be

Psychowatte? Een psychotherapeut is iemand die psychische problemen door middel van gesprekken behandelt. Dit kan een psycholoog of een psychiater zijn, zij beschikken over erkende diploma’s. De titel ‘psychotherapeut’ is echter niet beschermd en dus iemand die geen enkele kwalificatie heeft, kan zich evengoed zo noemen. Enkel psychiaters mogen medicatie voorschrijven, bij hen krijg je de consultatie deels terugbetaald.

Die behandeling van psychische ziektes kan bestaan uit medicatie, maar zal voornamelijk via gesprekken met een therapeut verlopen. Soms moet iemand (tijdelijk) opgenomen worden in een psychiatrisch centrum. Raadpleeg je huisarts als je het gevoel hebt te kampen met psychische problemen. Deze helpt je zeker verder in je zoektocht naar hulp! Oorzaak? Er zijn veel verschillende psychische ziekten. Meestal ligt een complexe combinatie van problemen aan de basis, zoals problemen uit het verleden, een recente opeenstapeling van moeilijkheden, zoals werkloosheid, sterfgeval, afgesprongen relatie, lichamelijke oorzaken … Soms speelt erfelijkheid een rol.

Depressief Iedereen voelt zich wel eens somber of down. Pas als het sombere gevoel lang blijft hangen en gepaard gaat met andere symptomen spreekt men van depressie. De oorzaak is meestal een combinatie van factoren zoals tegenslag, karakter, erfelijkheid … Een depressie is een ziekte en gaat niet zomaar voorbij. Praten helpt je het slechte gevoel te plaatsen en op een goede manier met je emoties om te gaan. Het JAC of je huisarts, Tele-onthaal, de Kinderen Jongerentelefoon of de Zelfmoordlijn luisteren, geven advies en maken je wegwijs in de hulpverlening. Professionele hulpverleners helpen je verder en zoeken samen met jou naar een manier om eruit te geraken.

www.jongerengids.be

Zelfverwonding Je lichaam opzettelijk schade toebrengen door slaan, snijden, krassen, verbranden, haren uittrekken, botten breken, schadelijke producten of verkeerde medicijnen slikken ... is een uiting van complexe problemen. Het kan een manier lijken om jezelf staande te houden. Vooral omdat op korte termijn de ontspanning, zelfcontrole, pijnstilling positief aanvoelt. Op termijn is zelfverwonding echter verslavend en moeilijk te stoppen. De oplossing wordt zelf het probleem. Naast de schaamte over de zichtbare (en blijvende) schade aan je lijf ontstaan schuldgevoelens en/of zelfhaat omdat je (weer niet) gestopt bent. ++Laat het niet (verder) uit de hand lopen. Zoek alternatieven voor de momenten dat je aandrang voelt. Afleiding, een gesprek, je emoties neerschrijven, ontspanningsoefeningen ... helpen weer grip op de situatie en jezelf te krijgen. ++Zoek professionele hulp, hoe erg je jezelf ook schaamt of hoe lang je het al verborgen houdt voor je omgeving. De behandeling verschilt naargelang de oorzaak, de ernst, je sociale situatie. ++Merk je of vertelt iemand dat hij/ zij zich verwondt? Geef aan dat je je zorgen maakt en wilt helpen om de stap naar professionele hulp te zetten. Hulp vind je bij je huisarts, het CLB, het JAC of praat met Tele-onthaal of de Kinder- en Jongerentelefoon.

“Altijd heb ik het moeilijk om mijn problemen te verwerken. Vroeger heb ik me wel al eens gesneden maar het begon pas echt toen ik mijn vriendin leerde kennen. Als we ruzie maakten was dat meestal mijn schuld. Door die schuldgevoelens wilde ik de pijn voelen die zij voelde en begon ik mezelf te verwonden. Ook om haar aandacht te krijgen. Ik ben bang van mezelf, wie weet eindigt dit in zelfmoord. Hoe kan ik stoppen met deze zelfverwonding?” Zelfverwonding kan vele vormen aannemen: van krassen en ergens tegen slaan tot jezelf snijden of branden. Jouw ‘daden’ houden duidelijke verband met recente gebeurtenissen of ervaringen. Gewoonlijk heeft iemand die tot zelfverwonding overgaat, niet de bedoeling om zelfmoord te plegen. In het algemeen blijkt het soms juist een manier te zijn om zelfdoding te voorkomen, er niet langer aan te denken, of om het leven ‘draaglijker’ te maken. Maar

het kan wel gebeuren dat iemand die zichzelf verwondt, zo radeloos geraakt, dat hij/zij zelfdoding overweegt. Op korte termijn lijkt zelfverwonding positieve gevolgen te hebben zoals ontspanning, gevoel van controle, weer voelen dat je leeft of afname van negatieve gevoelens. Maar op lange termijn zijn de gevolgen negatief: blijvende schade in de vorm van littekens, maar ook zelfhaat, gevoelens van schuld, zwakte en waardeloosheid. Er is ook het gevaar van een vicieuze cirkel waarbij de zelfverwondingen elkaar opvolgen. Het is nodig nieuwe vaardigheden en een nieuwe kijk op je leven aan te leren. Jij moet op zoek naar gedragingen die tot ontspanning kunnen leiden, zoals lichamelijke inspanningen, activiteiten, contacten met anderen … Waarschijnlijk heb jij een combinatie van praten, psychotherapie en misschien medicatie nodig. Het is aangeraden om zo snel mogelijk via je huisarts een deskundige te raadplegen.

Eetstoornissen Een eetstoornis is een ernstige lichamelijke en psychische ziekte. Aan de basis schuilen vaak faalangst, perfectionisme, schuldgevoelens, verdrongen emoties of pijnlijke gebeurtenissen ... Een genetische aanleg kan de ziekte (mee) veroorzaken. Ook jongens kunnen een eetstoornis ontwikkelen.

Om te genezen moet je niet alleen terug op een gezond gewicht komen. Via therapie probeert men de achterliggende oorzaak op te lossen en een evenwichtig eetpatroon op te bouwen. Het genezingsproces kan lang duren. Zonder professionele hulp is dit erg moeilijk. Veel voorkomende eetstoornissen: ++Iemand met anorexia nervosa of magerzucht hongert zichzelf dwangmatig uit ++Bij boulimia nervosa of vraatzucht wordt na onbedwingbare vreetbuien gebraakt of laxeermiddel genomen ++Night eating syndrome: ‘s avonds en ‘s nachts zeer veel eten maar overdag weinig of niets ++Binge eating syndrome: regelmatig abnormaal grote hoeveelheden voedsel op erg korte tijd eten Loopt je eigen eetgedrag uit de hand of maak je je zorgen over iemand anders? Praat er over met iemand die je vertrouwt, je huisarts, iemand die zelf een eetstoornis overwon of praat anoniem met het JAC, de Kinder- en Jongerentelefoon of Tele-onthaal. Meer informatie geeft de Vereniging Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa.

Hulpverlening? De gevolgen van deze ziektes zijn ernstig. Door te weinig voedingsstoffen takelt je lichamelijk af. Je riskeert te sterven door hartritmestoornissen. Je vereenzaamt omdat je je eetgedrag verborgen wilt houden of raakt verstrikt in leugens door je probleem te ontkennen.

Het Jongeren Adviescentrum of JAC geeft advies en hulp aan 12- tot 25-jarigen. Het JAC staat open voor al je vragen en problemen over relaties, persoonlijke, financiële of materiële problemen, vragen naar aanleiding van een misdrijf ... Samen met jou gaan ze op zoek naar oplossingen. Soms is het geven van informatie

www.jongerengids.be

voldoende, soms helpen ze je via persoonlijke gesprekken verder. Dit kan anoniem en alle gesprekken zijn vertrouwelijk. Het JAC helpt je ook in je zoektocht naar gespecialiseerde hulp. Een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) biedt hulpverlening aan mensen met ernstige psychische problemen. In een CGG zijn er aparte teams voor volwassenen, voor kinderen en jongeren. Er zijn in Vlaanderen 20 centra voor geestelijke gezondheidszorg. Je kan een adressenlijst en informatie over de manier van werken vinden op hun site. De Kinder- en Jongerentelefoon (KJT) bel je gratis en anoniem met al je vragen, problemen of zorgen. Je gegevens worden niet doorgegeven aan anderen. De KJT zal geen contact opnemen met ouders, leerkrachten, politie ... Het nummer is 102 en kan je bellen tussen 16u en 22u (niet op zon- en feestdagen). Chatten kan op maandag en woensdag van 18u tot 21u, via hun site. Tele-onthaal is 24u op 24u gratis en anoniem bereikbaar op het nummer 106. Tele-onthaal biedt een luisterend oor voor iedereen die graag anoniem zijn verhaal kwijt wil. Je kunt praten over eender wat je bezighoudt of dat op je weegt, ook als je niet goed weet wat er scheelt of niet goed weet hoe je erover kan spreken. Via de website kan je op vaste uren ook chatten.

De Dienst Slachtofferhulp staat slachtoffers en hun familie bij na een ingrijpende gebeurtenis, zoals agressie, verkrachting, mishandeling, stalking, (verkeers)ongeval, (zelf)moord ... Ze bieden hulp bij de verwerking van emoties maar ook bij praktische zaken, zoals meegaan naar politie, arts of rechtbank en bemiddelen bij het parket of de verzekering. Hulp is gratis en vertrouwelijk. De Zelfmoordlijn is 24u op 24u bereikbaar voor iedereen die met vragen zit over zelfdoding. Bel gratis en anoniem of chat. In het secundair onderwijs kun je via het CLB terecht bij de schoolpsycholoog. Studenten in het hoger onderwijs kunnen vaak aan verlaagd tarief terecht bij de psychosociale dienst van de onderwijsinstelling. Je kan ook terecht in de privépraktijk van een therapeut. In tegenstelling tot in een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, betaal je hier meestal wel het volledige bedrag.

Meer weten?

www.jongerengids.be/lichaamengeest Noodnummers 24u op 24u bereikbaar ++Algemeen Europees nood oproepnummer: 112 ++Medische spoeddienst: 100 ++Brandweer: 100 ++Politie: 101 ++Belgisch Rode Kruis: 105 ++Child Focus: 110 ++Tele-onthaal: 106 ++Belgische brandwondenstichting: 02 649 65 89 ++Antigifcentrum: 070 245 245 ++Zelfmoordlijn: www.zelfmoordpreventie.be: 02 649 95 55, 24u op 24u, gratis Vragen, hulp, informatie ++Jongeren Adviescentrum: www.jac.be ++Centra voor Leerlingenbegeleiding, CLB: www.ond.vlaanderen.be/clb/ adressen/ ++Tele-onthaal: www.tele-onthaal.be, met chat: 106 ++Kinder- en jongerentelefoon: www.kjt.org, met chat: 102 ++Wegwijs in de welzijns en gezondheidszorg van Vlaanderen en Brussel: www.desocialekaart.be ++Centra Geestelijke Gezondheidszorg: www.zorg-en-gezondheid.be ++Dienst Slachtofferhulp: www.vlaanderen.be/wvg/ welzijnensamenleving/slachtofferhulp ++Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Gezondheid ++Adressen artsen: www.gezondheidsgids.be ++Wachtdienst: www.huisarts.be ++Apotheken: www.apotheek.be ++Tandarts: www.tandarts.be

++Tandverzorging: www.jeugdtandverzorging.net ++Alternatieve geneeswijzen: www.alternatieve-geneeswijzen. startpagina.be ++Rode Kruis: www.rodekruis.be ++Trefpunt Zelfhulp, database zelfhulpgroepen in Vlaanderen: www.zelfhulp.be ++Niet afgeschreven, vereniging voor chronisch zieken: www.nietafgeschreven.be ++GRIP vzw, voor personen met een handicap: www.gripvzw.be ++Gezond Sporten: www.gezondsporten.be ++Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, gezonde voeding en beweging: www.vinnigvlaanderen.be ++Vlaamse Sportfederatie: www.vlaamsesportfederatie.be ++Bond der Belgische Tatoeëerders: www.tattoo.be Voeding ++Vlaamse Vereniging van Voedingsdeskundigen en Diëtisten: www.vvvd.be ++Bioforum: www.biodichtbijhuis.be ++Vereniging voor Ecologische Leefen Teeltwijze: www.velt.be ++EVA, Ethisch Vegetarisch Alternatief: www.vegetarisme.be Alcohol ++Partywise: www.partywise.be ++Portaalsite Bekijk het eens Nuchter: www.bekijkheteensnuchter.be ++Infosite gratisdrank: www.gratisdrank.be ++Als je ouders drinken: www.alsjeoudersdrinken.be

Drugs ++Druglijn en drugalfabet, met info over praatgroepen: www.druglijn.be: 078 15 10 20 ++Drugs ABC: www.druglijn.be ++Partywise: www.partywise.be ++Drugs in beweging, voor jeugbegeleiders: www.drugsinbeweging.be Verslaving ++SOS Nuchterheid, over alcohol, medicatie, illegale drugs en gokken: www.sosnuchterheid.org: 09 330 35 25, 24u op 24u ++Werkgroep tegen gokverslaving: www.wtgv.be Geestelijke gezondheid ++Centra voor geestelijke gezondheidszorg: www.zorg-en-gezondheid.be ++In Petto Jeugddienst: www.inpetto-jeugddienst.be ++Fit in je hoof, website van de Vlaamse overheid: www.fitinjehoofd.be ++Similes, voor partners, vrienden en familieleden met een psychisch probleem: www.similes.be ++KOPP, voor kinderen van ouders met een psychisch probleem: www.kopp-vlaanderen.be ++Eetstoornissen: www.eetstoornis.be ++Vereniging Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa: www.anbn.be ++Zelfbeschadiging: www.zelfbeschadiging.nl ++Automutilatie: www.automutilatie-site.nl

Roken ++Tabakstop: www.tabakstop.be ++Feel free: www.feelfree.be ++Tabakstoplijn: 0800 111 00, gratis

www.jongerengids.be

LIFE ONLINE We kijken digitaal tv, luisteren online naar radio, communiceren via sms en chat. We uploaden en delen foto’s en video’s via onze telefoon, gamen op high-tech consoles en bereiken onze bestemming via gps. We internetten zelfs op zee, en geloof het of niet, sommigen geven hun planten water via twitter!

Profielen enzo Steeds vaker vragen sites je om een profiel aan te maken. Er zijn naast de sociale netwerksites zoals Netlog en Facebook, waarbij profielen en het netwerk de kern vormen, ook sites met andere doelen. Zij maken gebruik van bepaalde elementen van de sociale netwerksites. Ook via Flickr en YouTube kunnen mensen met een account aangeven wie hun vrienden en contacten zijn. Zo blijven ze op de hoogte van nieuwe dingen. Om je aan te sluiten bij sociale netwerksites zoals Netlog, Facebook, Twitter, Myspace en het meer zakelijke LinkedIn moet je een profiel aanmaken waarin je informatie over jezelf kwijt kan.

www.jongerengids.be

Vergeet niet dat achter al deze handige en toffe diensten grote bedrijven zitten. Zij kunnen gemakkelijk al je persoonlijke gegevens, zoals je adres, email, telefoonnummer en zelfs een analyse van je surfgedrag of interessevoorkeuren bewaren, opslaan en verder verspreiden/verkopen. Bijvoorbeeld om gerichte publiciteit op je af te sturen. Wie zich terug op het ‘echte leven’ wil storten en het sociaal netwerkgedoe beu is kan op suicidemachine.org snel en efficient komaf maken met zijn Web 2.0 alterego’s! Weg profielen!

Privacy Bedenk dat je erg vaak informatie over jezelf vrijgeeft op internet. Dit gebeurt wanneer je een website online zet, je aansluit bij een sociale netwerksite of een online invulformulier invult. De informatie die jij geeft, ligt dan zomaar voor het grijpen voor oplichters, bullebakken uit je persoonlijke omgeving, spamrobots die je mailbox bestoken …

Tips ++Wees voorzichtig met het geven van je persoonlijke gegevens, zoals je volledige naam, adres, e-mailadres of gsm-nummer ++Gebruik twee mailadressen: één voor mail en één voor logins ++Upload foto’s aan lagere kwaliteit, zodat ze niet gebruikt kunnen worden voor druk ++Denk goed na over welke foto’s je deelt met anderen ++Google jezelf af en toe om te zien wat anderen over je kunnen terugvinden ++Neem de gebruikersovereenkomst door ++Ga na welke gegevens effectief publiek gemaakt worden. Handige websites om je settings te checken: www.reclaimprivacy.org of www.profilewatch.org ++Bekijk en pas de startinstellingen aan van een nieuw profiel, meestal vink je best een aantal zaken uit. aderstuk]

Foto’s online zwieren We maken met zijn allen een hoop foto’s die we online plaatsen als herinnering, om ze te delen met familie en vrienden of om ze te gebruiken in een blog. Het klinkt allemaal heel alledaags en onschuldig, maar mag het allemaal zomaar? Sommige herinneringen deel je nu eenmaal liever niet met de hele wereld! Kan je iemand vragen om een afbeelding te verwijderen?

Het portretrecht regelt en bepaalt wat kan en mag! Het portrechtrecht is een beperking van het auteursrecht en vloeit voort uit de wet op de privacy. De wet zegt het volgende: “De auteur of eigenaar van een portret (een afbeelding, een foto, schilderij, tekening …) heeft niet het recht om het te reproduceren of publiek te maken zonder de toestemming van de geportretteerde, of van de rechthebbende(n) gedurende 20 jaar na een overlijden.” Wie het portretrecht schendt en foto’s zonder toestemming publiceert, kan aansprakelijk gesteld worden om een schadevergoeding te betalen. Een procedure voor een rechtbank is vrij duur, en waarschijnlijk stapt niemand uit je directe omgeving naar de rechter, maar wees toch voorzichtig! To Do Denk bij het online zetten van afbeeldingen twee keer na. Gebruik je gezond verstand en laat je geweten spreken. Stel je in de plaats van de geportretteerde. Zelf wil je ook niet dat beelden die je belachelijk maken zonder je toestemming verspreid of gebruikt worden.

Piraterij! Piraterij is het kopiëren en/of verspreiden van auteursrechtelijk beschermde werken, zoals films, muziek en games. En dit zonder de toestemming van de rechthebbenden, zoals auteurs, producenten,verdelers … Piraterij is diefstal. Elke muziek- film- of gameliefhebber wordt getroffen door illegale kopieën of downloads. Wie niet betaalt voor een film, game of cd beseft het misschien niet, maar steelt van de artiesten en de makers en onrechtstreeks van alle muziek- film- of gameliefhebbers. Er kan immers minder geld opnieuw geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van nieuwe producten of nieuw talent. Op de website van de Belgische Anti Piraterij kom je te weten via welke websites je veilig en legaal films of muziek kan downloaden. ++Verboden ++kopiëren van muziek, films en games (ook de verpakking en de logo’s niet!) ++verkopen of verhuren van gekopieerde films, muziek en games ++openbaar vertonen van films zonder voorafgaande toestemming van de makers ++zonder toestemming van de rechthebbenden uploaden en/of downloaden van muziekopnamen, dj-sets, radio-uitzendingen, films, series en games die worden verspreid via websites, nieuwsgroepen …

www.jongerengids.be

++aanbieden van links die rechtsreeks of onrechtstreeks verwijzen naar muziekbestanden, films, games … ++doorsturen van (links naar) muziekopnamen of films via e-mail, chat ... ++‘streamen’ van muziekopnamen, films en series via internet ++verspreiden van middelen bestemd om de interne bescherming van spelconsoles te omzeilen, bijvoorbeeld modchips ++Toegestaan Voor muziek en film geldt de uitzondering van de privékopie. Van een legaal aangekocht of verkregen film of album mag je een kopie maken voor gebruik binnen de onmiddellijke huiselijke kring. Je mag dus van een aangekochte cd of van legaal gedownloade muziek (bijvoorbeeld via Itunes) een kopie maken om in de auto te beluisteren of op jouw MP3-speler. Als je een film wilt vertonen voor een al dan niet betalend publiek moet je eerst toestemming vragen aan de rechthebbenden. Tegen betaling krijg je tijdelijk het recht om die film(s) te vertonen. Je kan hiervoor terecht op www.groupvideo.be ++Straf! Wie kopieën of namaakproducten verkoopt of verspreidt, is strafbaar. Naast hoge schadevergoedingen riskeren piraten ook een strafrechterlijke vervolging.

Online kopen & betalen Producten kopen en online betalen zit de laatste jaren in de lift. Een reis boeken, muziek kopen, boodschappen doen, spullen aan huis laten leveren of rechtstreeks kopen bij mensen via sites zoals ebay, kapaza … Het maakt het leven gemakkelijk, misschien te gemakkelijk. Kopen we vanuit onze luie zetel wel verstandig? En meer nog, betalen we veilig online? Hoe kan je jezelf beschermen en wat zijn je rechten als consument? De wet betreffende marktpraktijken en consumentbescherming die o.a. de sperperiode voor de solden regelt, bepaalt ook hoe verkoop op afstand wordt geregeld. Zij geeft consumenten extra bescherming.

Tips voor veilig online winkelen Neem je tijd en koop niet impuslief ++Weet bij wie je koopt en zoek reacties op over de verkoper ++Vergelijk gelijkaardige aanbiedingen en prijzen ++Controleer of het over originele objecten gaat bij verzamelobjecten ++Stel vragen aan de verkoper ++Vraag een originele factuur en een aankoopbewijs

Let extra goed op ++Als het te mooi klinkt om waar te zijn ++Bij gegeerde objecten ++Als een verkoper een groot aantal moeilijk te vinden objecten aanbiedt ++Een doorgaans duur object aan een extreem lage prijs aangeboden wordt ++Een verkoper meerdere objecten met dezelfde foto aanbiedt ++Bij aankoop van populaire en dure objecten ++Bij ongevraagde aanbiedingen ++Met voorafbetalingen

++Online betalen Wie online koopt of bestelt moet natuurlijk ook betalen en dat liefst zo veilig mogelijk! Het Europees Centrum voor de Consument (ECC) bundelde de meest gebruikte betaalwijzen en ging hun min- en pluspunten na. Raadpleeg hiervoor de overzichtelijke brochure ‘Betalen op het internet’. Op hun site kan je de brochure gratis downloaden. Je kan er ook terecht met klachten i.v.m. online kopen en je krijgt er gratis (juridisch) advies. eCops is een online meldpunt waar jij als internetgebruiker misdrijven kan melden.

Tips voor veilig online betalen ++Check of de webwinkel veilig omgaat met je gegevens. Sites die beginnen met https:// en pagina’s die een slotje tonen zijn alvast betrouwbaarder. ++Lees de algemene voorwaarden en verkoopvoorwaarden om de betrouwbaarheid van de webwinkel te controleren. ++Gebruik je gezond verstand. Lees de mening van anderen op forums, raadpleeg consumentenorganisaties en review-sites. ++Vul alleen gegevens in die nodig zijn om een creditcard-verrichting te verwerken: maatschappij, kaartnummer, naam, ‘geldig tot’ datum en driecijferige veiligheidscode (CVC-code).

++Let op met financiële en persoonlijke gegevens. ++Print je verrichtingen en bevestigingspagina’s of sla ze op op je harde schijf. ++Hou kaarten en codes gescheiden. ++Surf niet naar andere sites wanneer je midden in een online bankingsessie zit. ++Verlies je een bank- of kredietkaart bel dan naar Cardstop om je kaart te blokkeren. 070 344 344

Test je kennis over E-commerce op de site van Infoshopping.

Online overdosis Internet en de daaraan verbonden toepassingen zijn leuk en handig. Teveel is echter nooit goed. We spreken van een internetverslaving bij problematisch en overdadig internetgebruik. Het is moeilijk om te bepalen of iemand effectief verslaafd is. Aangezien het overmatig intergebruik bij de één gaat over gamen, bij de ander over surfen naar porno en bij nog iemand anders

www.jongerengids.be

over Facebook. De signalen zijn niet bij iedereen dezelfde. Men kan deze signalen lang en gemakkelijk voor de buitenwereld verbergen. Je wordt niet van de ene dag op de andere verslaafd, De oorzaken en redenen verschillen ook van persoon tot persoon. De ene verstopt zich liever online om het echte leven te ontlopen, de ander kan gewoon het gamen niet laten!

Waarschuwingssignalen ++Je hangt vaker op het internet rond dan de bedoeling is. ++Je hebt minder interesse in offline activiteiten, zoals sport, cultuur … ++Je verwaarloost offline contacten, zoals vrienden, familie … ++Je verwaarloost school of werk. ++Je verwaarloost je gezondheid, persoonlijke hygiëne, nood aan slaap, voeding. ++Je bent overdreven verdiept in een online spel. ++Je ontkent of verstopt je internetgebruik voor anderen. ++Je wordt kwaad of agressief als je gestoord wordt bij het surfen, chatten … ++Je doet voort ondanks merkbare negatieve gevolgen op fysiek, emotioneel, relationeel of professioneel vlak. ++Je checkt meermaals per uur je email en/of kijkt welke bekenden online zijn. ++Je denkt ook aan het internet als je offline bent. ++Je wordt onrustig als je ergens niet online kan. ++Je hebt je relatie, diploma of werk geriskeerd door je internetgebruik. ++Je hebt al geprobeerd te minderen, maar dat lukte niet.

++Wat kan je aan internetverslaving doen? Het is in de eerste plaats belangrijk dat je zelf realiseert dat de tijd die je op internet doorbrengt niet in verhouding staat met de rest van je activiteiten. Je moet leren het internetgebruik onder controle te houden zonder verbod, afbouwen en de tijd opnieuw en anders leren invullen door nieuwe hobby’s, vrienden ... Voor (anonieme) hulp, info en advies kan je bellen, mailen of chatten met een JAC-medewerker. Ook bij je huisarts kan je terecht voor een gesprek en eventuele doorverwijzing.

Cyberpesten Tot cyberpesten behoren alle vormen van pesterijen, waarvoor men internet, gsm of een computer gebruikt om slachtoffers lastig te vallen, te bedreigen of te beledigen. Er zijn veel verschillende vormen van cyberpesten. Wie een beetje mee is met de laatste technologieën kan iemand het leven behoorlijk lastig maken.

Voorbeelden ++Het versturen van kwetsende of bedreigende e-mails. ++Het opzetten van webpagina’s met genante of bewerkte foto’s en video’s. Het online plaatsen van persoonlijke gegevens van het slachtoffer. ++Stelen van paswoorden en inbreken in accounts om ze te blokkeren of berichten in naam van de gebruikers te verspreiden. ++Inbreken in iemands computer en persoonlijke informatie of data stelen. ++Je voordoen als iemand anders en in diens naam bestellingen plaatsen. ++Iemand opzettelijk een virus bezorgen. Cyberpesten gebeurt dikwijls anoniem. De daders voelen zich veilig en onherkenbaar. Aangezien er geen direct contact is tussen dader en slachtoffer gaat het er hard aan toe. Iedereen kan cyberpesten, spierballen heb je niet nodig! Door de vele online toeschouwers is de impact van het pesten erg groot. Bovendien zijn de sporen jaren later nog steeds online terug te vinden. Een slachtoffer voelt zich nergens meer veilig, noch thuis, noch op school.

www.jongerengids.be

++Wat doe je als slachtoffer? Blijf niet alleen met je probleem zitten en vertel het aan iemand die je vertrouwt. Je kunt ook langsgaan bij het CLB en het JAC of bellen naar de de Kinder- en Jongerentelefoon. Reageer niet op mails of –smsjes en sluit bij het chatten gewoon af. De lol is er voor de pestkop dan snel af. Blokkeer ongewenste e-mail en verwijder diegene die je lastigvallen uit je contacten. Gebruik twee e-mailadressen, één voor goede vrieden en een ander voor accounts en een bredere kennisenkring. Maak gebruik van de aangereikte tools bij een service zoals Facebook en msn om misbruik te melden. Verzamel bewijsmateriaal, sla conversaties op, maak ‘printscreens’ Bij ernstige gevallen kan je de politie contacteren via www.ecops.be. Voor meer info kan je terecht op de website van Clicksafe.

Toffe Tools Onmogelijk om alle fijne websites, handige (gratis) internettoepassingen te bundelen. Hier alvast enkele leuke tools. Op de website van deze jongerengids kan je een uitgebreider lijstje vinden! ++Gebruik en zoek gratis beelden voor je website of blog met o.a ++Openphoto.net: een bank van beelden met Creative Commons licenties. Je mag ze doorgaans gebruiken mits naamsvermelding. Meer over Creative Commons lees je in het hoofdstuk ‘The Good Life’. ++Wikipedia, in principe zijn alle beelden op wikipedia vrij van copyright. ++Google, klikken op ‘geavanceerd zoeken’ en filteren op gebruiksrechten. ++Flickr, geavanceerd zoeken en filteren op ‘Creative Commons-licensed content’ ++Stockexchange www.sxc.hu ++Lees en gebruik RSS, Really Simple Syndication. Via RSS kan je je abonneren op nieuwe content bij websites: RSS feed. Zodra er dan een nieuw artikel of blogpost verschijnt, word je op de hoogte gebracht. Die RSS feeds kan je lezen via je een RSSlezer of online via speciale websites zoals Google Reader. Je kan ook een plugin voor je webbrowser gebruiken. Websites die RSS aanbieden herken je aan het logo. Het volstaat meestal om er op te klikken om je op de website te abonneren.

++Handig: ++hierisgratiswifi.be: je zoekt een gratis hotspot? Deze website biedt een kaart met gratis hotspots in België. ++Instnogvrij.be: check of een URL (webadres, domeinnaam) nog vrij is. ++Goudengids.be: zoek telefoonnummers online. ++www.instructables.com: een documentatieplatform waar mensen delen wat ze doen en vooral hoe ze dat doen. ++Tips surfen & downloaden ++Geloof niet zomaar alles wat je hoort, ziet of leest op internet. ++Download muziek van officiële sites, ook al moet je er dan een beetje voor betalen. Pas goed op met peer-to-peer software. Zo haal je immers makkelijk virussen binnen. ++Zorg ervoor dat je computer goed beschermd is met anti virus-software en een firewall.

Meer weten?

www.jongerengids.be/lifeonline Algemeen ++Mediapedia: www.mediapedia.be ++Platform voor jongeren en nieuwe media: www.apestaartjaren.be ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Privacy ++Clicksafe: www.clicksafe.be ++Web4me: www.web4me.be ++E-privacy: www.e-privacy.be ++Belgische privacycommissie: www.privacycommission.be ++Kinderrechten: www.kinderrechten.be ++Ik beslis: www.ikbeslis.be ++Clicksafe: www.clicksafe.be Cyberpesten en misbruik ++Clicksafe: www.clicksafe.be ++Ecops, Belgisch overheidsmeldpunt voor internetmisbruik: www.ecops.be ++Identiteitskaart verdwenen? Docstop: 00800 2123 2123 Portretrecht ++Sofam: www.sofam.be ++Jeugdwerknet: www.jeugdwerknet.be - regels typ portretrecht

www.jongerengids.be

Downloaden en piraterij ++Belgian Anti-piracy Federation: www.anti-piracy.be ++Sabam: www.sabam.be Online kopen en betalen ++Kieskeurig: www.kieskeurig.be ++Infolijn Vlaamse Overheid: 1700 ++Federale Overheid Economie, K.M.O., Middenstand en Energie: economie.fgov.be ++Consumentenbedrog: www.consumentenbedrog.be ++Europees Centrum voor de Consument: www.eccbelgie.be ++Infoshopping: www.infoshopping.be ++Verkoop op afstand: www.economie.fgov.be handelspraktijken - verkoop op afstand Internetverslaving ++CAD: www.cadlimburg.be ++Jongeren Adviescentrum: www.jac.be ++Kinder- en Jongerentelefoon: www.kjt.org: 102

WONEN Een eigen plek

Tot je 18e verjaardag heb je toestemming van je ouders of voogd nodig om alleen te gaan wonen en om je adres te veranderen. Als je 18 bent, ben je meerderjarig. Dan kan je zelf beslissen waar je gaat en staat. Je kan zelf een huurcontract sluiten, een verzekering nemen … Dit betekent ook dat je zelf verantwoordelijk bent voor je daden, dus ook voor de schade die je aanricht. Wil je alleen gaan wonen, dan moet je je toch een beetje voorbereiden. Er komt immers heel wat bij kijken. Even op een rijtje: ++ Alleen wonen kost behoorlijk wat geld. Ga na of je voldoende stabiele inkomsten hebt om deze stap te zetten. Twijfel je, bekijk dan eens met je ouders of iemand van het JAC wat voor jou haalbaar is. ++ Alleen wonen vraagt tijd. Je moet immers een plek zoeken, verhuizen, inrichten, een leverancier voor gas, water en elektriciteit kiezen, een brandverzekering afsluiten, je domiciliëren … ++ Alleen wonen is papierwerk (huurcontract, verzekeringen …) ++ Alleen wonen is een grote verandering, ook emotioneel. Het kan fantastisch zijn, maar even goed kan je je af en toe eenzaam voelen. ++ Alleen gaan wonen doe je niet alleen. Bespreek het eerst eens met je ouders, vrienden, voogd, het JAC, de sociale dienst van je school, het CLB … www.jongerengids.be

Denk goed na wat je precies wilt. Is het een plek om tijdelijk te verblijven? Of ga je voor een vaste stek? Ga je er alleen wonen of huur je samen met vrienden? Denk voor je de zoektocht start ook goed na over het bedrag dat je maandelijks kan spenderen aan huur en vaste kosten.

++Co-housen of anti-kraak ++Het is nog niet erg bekend, maar de laatste jaren (mede door de erg dure vastgoedmarkt) maakt co-housing zijn opgang. Het is een fenomeen uit Scandinavië, waarbij je samenwoont met een aantal (on)bekenden om de kosten te delen. Je deelt de badkamer, living en keuken. Je hebt steeds een eigen kamer. Surf naar www.samenhuizen.be en ontdek of deze woonvorm bij je past. ++Een ander goedkoop, maar tijdelijk alternatief is het ‘antikraak wonen’. Je woont in een pand dat verhuurd wordt door bedrijven zoals Lancelot. Zo bescherm je dat gebouw tegen diefstal en verloedering door leegstand.

++Kopen? Een huis of appartement kopen is een goede investering. Je hebt er wel een startkapitaal en een vast inkomen voor nodig. Ook is het belangrijk dat je al een beetje zicht hebt op hoe je leven er later zal uit zien. Voor de meeste jongeren is kopen nog geen optie. Denk jij dat je er wel klaar voor bent of wil je je er gewoon al op voorbereiden: informeer je goed over de woonmarkt en de verschillende soorten leningen. ++Een sociale woning? Een sociale woning is een woning waarvoor de huurprijs aangepast wordt aan je inkomen: hoe lager je inkomen, hoe lager de huurprijs. Je moet wel meerderjarig zijn om hiervoor in aanmerking te komen. Hou rekening met de verschillende voorwaarden en bereid je voor op wachttijden! Een sociale woning vind je via: ++een huisvestingsmaatschappij ++sociale verhuurkantoren ++het OCMW of het Vlaams Woningfonds

www.jongerengids.be

Huurcontract Eens je het pand van je dromen hebt gevonden, moet je een contract afsluiten met de verhuurder. Dat kan een persoon zijn, maar ook een immokantoor. Zij stellen het contract samen met jou op, innen een waarborg en zorgen voor het onderhoud van het pand. Zorg ervoor dat alles wat je overeenkomt met de verhuurder ook in het contract staat. Op de website van de huurdersbond vind je een voorbeeld van zoâ&#x20AC;&#x2122;n contract. Laat het contract, voor je je handtekening zet steeds nalezen! Deze organisaties helpen je hierbij: de Huurdersbond, de Woonwinkel en de Wetswinkel. Er bestaan twee types huurcontracten: ++Als de woning die je huurt niet je vaste verblijfplaats is (kot, repetitieruimte ...) dan valt het contract onder de algemene huurwet. ++Als de woning wel je vaste stek is, dan valt het contract onder de woninghuurwet. Voor jongeren die volledig op eigen benen willen staan, is het vaak niet mogelijk een kot te huren. Vele kotbazen willen niet dat er domicilies geplaatst worden en wensen dat de ouders het contract ondertekenen. Lees er alles over op www.notaris.be ĂŠn www.huurdersbond.be

“Ik ga samen met een aantal vrienden een huis huren, moeten we met z’n allen het huurcontract tekenen?” Dat is zeker aan te raden. De rechten en plichten die vermeld staan in het contract gelden dan voor jullie allemaal. Als je samen gaat huren voor een kortere periode moet je steeds de namen en handtekeningen in het huurcontract aanpassen. Ook als je gaat samenwonen met je partner teken je best allebei het contract. Wil je het samenwonen stoppen, schrijf dan een aangetekende brief naar de verhuurder waarin je vraagt om je naam uit het contract te schrappen.

Je woonst onderzocht In een woning moet je je niet alleen thuisvoelen, ze moet natuurlijk ook veilig zijn! ++Let zeker op volgende punten: ++Elektriciteit: zekeringen, stopcontacten ... ++Verwarming: type, hoe werkt het, kostprijs … ++Vocht: plekken op muren en plafonds, dak ... ++Sanitair: warm water, boiler, afvoer, verluchting in badkamer ... ++Overal in het huis kunnen mankementen zijn: lekken, gaten, onvolmaaktheden

Maak op voorhand duidelijke, schriftelijke afspraken over wat de huisbaas zal herstellen. Het is wettelijk verplicht om samen met de huisbaas een document op te maken, waarin je de staat van de woning beschrijft op moment dat het contract aanvangt. Doe dit nauwkeurig en schriftelijk, zodat discussies achteraf vermeden worden. Je kan ook foto’s maken, die je toevoegt aan de beschrijving. Let erop dat alle gebreken in het document worden opgenomen. Beide partijen moeten dit document ondertekenen.

Huurwaarborg Om de verhuurder zekerheid te bieden, voorziet de wet dat huurders een waarborg moeten betalen. Voor woninghuurcontracten zegt de wet dat de waarborg maximum twee of drie maanden huur mag bedragen. De waarborg bedraagt maximum twee maanden huur als je dit bedrag in één keer betaalt. Beschik je zelf niet over voldoende financiële middelen dan kan je vragen aan de bank om je het geld voor te schieten, onder de vorm van een bankwaarborg. Met dit systeem betaalt de bank je waarborg en betaal jij maandelijks een bedrag aan de bank tot je de volledige som hebt afgelost. Let wel: de bank zal hiervoor serieuze dossierkosten aanrekenen. Een laatste alternatief is het aanvragen van een waarborg bij het OCMW. Het geld wordt dan op een geïndividualiseerde en geblokkeerde rekening gezet. M.a.w. de rekening waarop het

geld en de intresten staan, staat op jouw naam. Maar je kan het geld enkel van de rekening afhalen als je over de handtekening beschikt van de verhuurder en omgekeerd.

Huurprijs In het huurcontract wordt genoteerd wat je maandelijks betaalt aan de verhuurder. Eens dat bedrag vaststaat, kan dit slechts in enkele gevallen aangepast worden. Zo heeft de verhuurder het recht om een jaarlijkse indexering toe te passen op de maandelijkse huurprijs. Hou er ook rekening mee dat er bovenop de huurprijs nog andere kosten komen zoals onderhoud.

“Mijn vriendin en ik huren sinds vorig jaar een appartement. Deze maand kreeg ik bericht van de huisbaas dat de huur een beetje opslaat, omwille van de indexering. In ons contract staat er echter niets over indexering. Hij kan dit toch niet zomaar eisen?” Toch wel. De indexatie van de huurprijs zit automatisch in het huurcontract vervat. Ook wanneer dit er niet letterlijk instaat, mag de verhuurder jaarlijks de huurprijs indexeren. Enkel en alleen als in het huurcontract uitdrukkelijk vermeld staat dat de huishuur niet zal worden geïndexeerd, zal deze steeds dezelfde blijven. Op deze regel bestaat één uitzondering: in het geval van een mondeling huurcontract dat na 30 mei 1997 is begonnen. Meer info kan je vinden bij de Huurdersbond.

Herstellingen De vuistregel is: de huurder staat in voor het onderhoud en de kleine onderhoudsherstellingen aan de binnenkant van de woning. Een lekkende kraan, jaarlijks nakijken van verwarmingsketels… De verhuurder is verantwoordelijk voor grote onderhoudsherstellingen, de buitenkant van de woning en voor herstellingen ten gevolge van schade. Het gebeurt dat een huurcontract meer herstellingen toewijst aan de huurder. Meer concrete informatie vind je in de infobrochures van de Huurdersbond. www.jongerengids.be

Checklist Voor je echt op eigen benen staat, moet je een aantal dingen in orde brengen. ++Aansluitingen: ++Elektriciteit/ gas/ water: in bijna alle huurhuizen is een aansluiting voorzien voor de elektriciteit en het water. Je moet dus enkel nog een leveringscontract afsluiten. Je kiest vrij welke leverancier je wilt. Ga je echter in een appartementsgebouw wonen, waar maar één meter voor de elektriciteit is en één voor het water, dan kiest de eigenaar een leverancier. Wel moet dan in je huurcontract worden opgenomen hoe de verbruikskosten worden verdeeld over de verschillende medebewoners. ++Internet: voor de aansluiting van je internet moet je ook een leverancier kiezen. Je bekijkt best het aanbod van verschillende leveranciers. Op die manier kies je een contract dat het beste bij je past. ++Tv: denk na of je (digitale) televisie echt nodig hebt en vergelijk de verschillende leveranciers. ++Telefoon Denk eraan om bij het verhuizen van de ene plaats naar de andere, je contracten met de verschillende leveranciers tijdig op te zeggen of een verhuisprocedure in gang te zetten. Laat je ook niet overweldigen door promoties of verkoopspraatjes. Combi-paketten zijn heus niet altijd voordeliger!

++Verzekeringen In een huurovereenkomst staat vaak vermeld dat je een brandverzekering moet afsluiten. Ook als dat niet het geval is, moet je een brandverzekering afsluiten. Op die manier word je vergoed als er door brand schade is aan het gebouw en de inboedel. Bij jezelf of bij de buren. De kostprijs van zo’n verzekering hangt af van de waarde van de inboedel, de waarde van het huis en de verzekerinsmaatschappij. Voor je een verzekerngspolis afsluit, is het een must om goed na te lezen waartegen je beschermd bent en wat je moet betalen. Kijk ook na of je familiale verzekering en je ziekteverzekering in orde zijn. Laat je niet overdonderen door verzekeringsmakelaars. ++Domicilie aanvragen Als je beslist om op eigen benen te staan, verandert ook je adres. Dit moet je aangeven bij de bevolkingsdienst van je (nieuwe) gemeente. Na een bezoek van de wijkagent, die controleert of je werkelijk op dat adres verblijft, wordt je identiteitskaart aangepast.

++Verhuisplan ++Overleg met je ouders wat je kan meenemen, zo vermijd je discussies achteraf ++Zoek voldoende vrienden en vergeet ook geen auto of bestelwagen te regelen ++Heb je een lift nodig om de spullen op de juiste verdieping te krijgen? Dit is meestal niet echt goedkoop! ++Zorg ervoor dat de plaatsbeschrijving en de meterstanden worden genoteerd op de juiste formulieren, voor je je intrek neemt in het pand! ++Zorg ervoor dat je de adreswijziging doorgeeft aan vrienden en familie. Zo komt de post op het juiste adres toe. Je kan het bezorgen van de post ook regelen via ‘domymove’ een betaaldienst van De Post. ++De papierwinkel Als je alleen woont, moet je stapels papieren invullen. In de vorige paragrafen heb je al kennisgemaakt met contracten e.d. Hieronder nog eens de voornaamste documenten op een rijtje. Het is een goed idee om al die paperassen in mappen te steken en minstens vijf jaar te bewaren. ++Het huurcontract ++De verzekeringspolissen: ziekte, brand … ++Loonstrookjes ++Belastingsaangiften ++Facturen ++Rekeninguittreksels ++Documenten van de mutualiteiten ++Pin en pukcode van je paspoort ++Belangrijke documenten i.v.m. werk en VDAB

www.jongerengids.be

Meer weten?

www.jongerengids.be/wonen Ondersteuning en informatie ++Jongeren Adviescentrum: www.jac.be ++De wetswinkel: www.dewetswinkel.be ++De Huurdersbond en de Woonwinkels vind je terug op: www.vob-vzw.be ++Het Huis van de Student: www.antwerpenstudentenstad.be ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Financieel ++Het OCMW en het JAC van je gemeente kunnen met jou je financiële situatie en woonopties bekijken. Zoektocht naar een plek? ++Samenhuizen: www.samenhuizen.be ++Lancelot: be.cameloteurope.com ++Kotweb: www.studentkotweb.be ++Websites van immokantoren ++Koninklijke federatie van het Belgische notariaat: www.notarimmo.be ++Sociaal Verhuur Kantoor: www.sociaalverhuurkantoor.be

Artikel

Op kot of op krot?

De geur van benzine en de graffiti op de muren is het eerste wat opvalt bij een bezoek aan het ruime kot van de Antwerpse studente Jepke Hertoghs* (21). De toiletten lijken alsof ze zijn achtergelaten door een in alle haast vertrokken scoutsgroep en kapotte ramen zorgen voor wat tocht in de keuken. De stad Antwerpen start na de paasvakantie met een screening van koten om situaties als deze tegen te gaan. Jepkes rondleiding begint in de keuken waar ze meteen de muizenstrontjes die op het fornuis liggen, toont: “Gezellig hé, zo koken!” Ze loopt verder naar haar kamer waar een zwarte kat op de grond ligt. “Deze heb ik speciaal gekocht om de muizen weg te krijgen. Sinds Does hier is, heb ik al heel wat minder last. Ze heeft al zeker een stuk of negen muizen gevangen op drie maanden tijd.” Het muizenvergif dat de kotbazin beweert te gebruiken, helpt niet, dus moest ze zelf maar met een oplossing komen. ++Brandveiligheid Volgens Jepke is het gebouw helemaal niet voorbereid op een brand. Alleen een brandblusapparaat is aanwezig, “Maar,” zegt Jepke, “Als de mensen van de hogere verdiepingen in een brand terechtkomen, geraken zij niet weg, want er zijn ook geen brandladders of brandalarmen.”

Het merendeel van de vierentwintig huurders belt geregeld naar de kotbazin, maar zelf heeft ze het opgegeven. “Ze schuift vrij snel de problemen in onze schoenen. Zo bleek er een mazoutlek te zijn in de kelder. Ik kon niet slapen van de stank! Maar onze kotbazin beweerde dat het onze fout was, omdat wij teveel verbruikten.” De huisbazin hing in de gang een papier omhoog waarop ze de bewoners verzoekt zo zuinig mogelijk met de verwarming om te springen. Het verbruik ligt volgens haar nu al 2.000 liter hoger als vorig jaar. Verschillende kotbewoners reageren verontwaardigd. Volgens hen brengt de kotbazin het huis beter eerst in orde, alvorens te klagen over een overvloedig gebruik van mazout. Jepke moet wel toegeven dat er al enige verbetering is in tegenstelling tot de vorige kotbaas. Het dak werd onlangs vernieuwd en de verlichting is geautomatiseerd. “Toch is er nog veel werk aan de winkel”, gaat ze verder. De elektriciteit valt voortdurend uit wanneer er iemand kookt en het gebouw is slecht geïsoleerd.

++Kotscreening Annelies Kolacny van het Huis van de Student in Antwerpen legt de voorwaarden uit waaraan een kot moet voldoen. “Je hebt de ‘kwaliteitsnormen voor woningen’, zoals de grootte van een kamer, het aantal toegelaten bewoners en verzekeringen, voor het als kot beschouwd mag worden. Is hier niet aan voldaan, dan mag het in principe niet worden verhuurd.” Het screenen van koten is een pilootproject op initiatief van de stad Antwerpen. Controleurs van de stad zullen de koten op afspraak bezoeken en ze inspecteren volgens de ‘kwaliteitsnormen voor woningen’. Indien de koten niet in orde zijn, krijgen de kamerverhuurders premies om hun gebouwen op te knappen. Nadien worden nog controles uitgevoerd

www.jongerengids.be

om de aanpassingen vast te stellen. Als die na lange termijn nog steeds niet zijn uitgevoerd, kan het gebouw onbewoonbaar worden verklaard. Als het project zijn nut heeft bewezen, zal er in het najaar een grootschalige screening plaatsvinden. Naar de toekomst toe hoopt Kolacny dat alle koten worden opgenomen in het bestand van Kotweb, een van de grootste databanken van koten in Antwerpen en omstreken. Die koten zijn zeker conform met de ‘kwaliteitsnormen voor woningen’. In tussentijd kan iedereen met klachten, ook over privéwoningen, terecht bij Kotweb. © 2010 – StampMedia – tekst: Sien Wollaert en Xuânnhiên Dao

MAATSCHAPPIJ Inspraak

In BelgiĂŤ heeft iedereen recht om deel te nemen aan het maatschappelijk debat. Jongeren die hun stem rechtstreeks aan de beleidsmaker willen laten horen en willen opkomen voor de belangen van andere jongeren, kunnen terecht bij de jeugdraad. De jeugdraad werkt op verschillende niveaus: ++De Vlaamse Jeugdraad is de officiĂŤle jongerenadviesraad van de Vlaamse regering. Ze verdedigt de belangen van kinderen, jongeren en hun organisaties en geeft advies aan beleidsmakers in Vlaanderen en Europa. ++Ook op provinciaal of gemeentelijk niveau kunnen jongeren hun mening kwijt. Karuur vzw geeft meer info over inspraak op dit niveau. ++Onderwijsinstellingen zijn verplicht via leerlingenraden of studentenraden inspraak te geven aan hun scholieren. De Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) is een overkoepelende organisatie die leerlingenraden in het middelbaar onderwijs ondersteunt en adviseert. De Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) is de koepelorganisatie voor het hoger onderwijs.

www.jongerengids.be

Rechten en plichten

Ieder mens heeft fundamentele rechten: de universele rechten van de mens (UVRM). Tot 18 jaar gelden bijzondere rechten, deze staan in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Op de website van het kinderrechtencommissariaat en de kinderrechtswinkel staat dit verdrag duidelijk uitgelegd. Zowel de UVRM als het IVRK werden door de Verenigde Naties (VN) vastgelegd. Kinderrechtenorganisatie UNICEF zet zich dicht bij huis en wereldwijd in voor kinderen. Het Kinderrechtencommissariaat informeert en behandelt klachten over onrespectvol gedrag tegenover jongeren. De ombudsdienst geeft advies en verwijst je door naar de juiste hulpinstantie. Bij de overheid ijvert de organisatie voor een constante verbetering van de situatie van jongeren. Bij Kinderrechtswinkels kan je (anoniem) terecht met vragen over de wet en jouw rechten als jongere in alle mogelijke situaties: bij problemen thuis, op school of op het werk, bij een echtscheiding van je ouders, als je met de politie in aanraking komt ...

De leeftijdsladder

De leeftijdsladder omvat de rechten en plichten van jongeren.

++12 jaar ++Je krijgt een identiteitskaart van de gemeente. Je moet die enkel op zak hebben als je naar het buitenland gaat. ++Je kan toestemmen of je verzetten als iemand je wil erkennen als zijn kind. ++Als je groter dan 1,35 meter bent, moet je niet meer op een kinderzitje in de auto zitten. ++Je (secundaire) school is verplicht een leerlingenraad op te richten. ++De jeugdrechter is verplicht je te horen in alle rechtszaken die met jou te maken hebben. ++Je kan niet geadopteerd worden zonder jouw toestemming. ++Je kan een zichtrekening openen, met toestemming van je ouders. ++Je kan beslissen om een orgaan af te staan voor een zieke broer of zus. ++Ook in de hulpverlening heb je (ongeacht je leeftijd) verschillende rechten. Je hebt bijvoorbeeld toegang tot je dossier, je hebt recht op informatie, je mag contact hebben met je ouders, je brieven mogen niet zomaar gelezen worden … ++Je toestemming is nodig als het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg je in een instelling of een pleeggezin wil plaatsen.

++14 jaar ++Als je een fout begaat, kan je in een gemeenschapsinstelling belanden. ++15 jaar ++In uitzonderlijke gevallen kan een rechter je ontvoogden. ++Je mag deeltijds onderwijs volgen, na beëindiging van het tweede jaar secundair onderwijs. ++Na je tweede jaar secundair onderwijs mag je zelf een arbeidsovereenkomst sluiten en geld verdienen met een vakantiejob. ++Vanaf nu moet je altijd je identiteitskaart op zak hebben. ++16 jaar ++Je mag seks hebben met je lief als die ook minstens 16 jaar is. ++Je mag een dancing of café binnengaan en een pint drinken, maar geen sterke drank. ++Je mag sigaretten kopen. ++Je mag naar films kijken die ‘Kinderen niet toegelaten’ zijn. ++Je kunt zelf een testament opmaken. ++Je mag met een bromfiets rijden. ++Je mag zelf een bedrag van je spaarrekening halen als de rekening op jouw naam staat en door jou werd geopend. ++Als je ouders akkoord gaan, kun je alleen gaan wonen. Dan kun je ook zelf je kindergeld ontvangen, als je een eigen domicilieadres hebt.

++De jeugdrechter kan je vanaf nu doorverwijzen naar de ‘gewone’ strafrechter. ++Als je een verkeersmisdrijf pleegt, kom je niet meer voor de jeugdrechter, maar voor de politierechtbank. ++17 jaar ++Je kunt een leervergunning krijgen. ++Je kunt begeleid zelfstandig wonen via de jeugdhulpverlening (Jongerenwelzijn). ++18 jaar ++Voor de wet ben je volwassen. ++Je mag in principe alleen beslissen over alles. ++Je bent verantwoordelijk voor al je beslissingen. ++Je beslist zelf of je nog naar school wilt. ++Beslis je om verder te studeren? Dan moeten je ouders in je onderhoud voorzien. ++Je kunt werken of na je wachttijd een werkloosheidsuitkering krijgen. ++Je kunt een huurovereenkomst sluiten. ++Je hebt stemplicht en je kunt opkomen bij verkiezingen. www.kinderrechten.be

www.jongerengids.be

++Rijbewijs Vanaf 16 jaar mag je met een brommer rijden. De klasse waarbinnen je brommer valt, bepaalt of je een rijbewijs nodig hebt of niet. ++Bromfiets klasse A: geen rijbewijs, op voorwaarde dat je niet sneller rijdt dan 25 kilometer per uur en dat je motor maximum 50cc is. Verplicht om geel plaatje achteraan de bromfiets te voorzien. ++Bromfiets klasse B: rijbewijs A3 vereist, de snelheid is begrensd tot 45 kilometer per uur, motor van maximum 50cc. Vanaf 18 jaar mag je een passagier vervoeren. ++Zowel bij klasse A als B is een valhelm verplicht! Vanaf 17 jaar mag je het theorie-examen voor autorijbewijs B afleggen, vanaf je 18e verjaardag en na voldoende oefening ook het praktijkexamen. Informatie over het theorie- en praktijkexamen en adressen van erkende rijscholen krijg je van GOCA, het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV) en de VAB. Het is verplicht om een verzekering voor je motorvoertuig af te sluiten en het op geregelde tijdstippen laten keuren. Een voertuig kost behoorlijk wat geld. Naast de aankoopprijs, de verzekering en het verbruik, moet je ook nog het onderhoud en de belastingen rekenen!

Justitie ++Strafrecht en vervolging In het strafrechtboek staan alle wetten en bepalingen voor wat als een misdrijf of overtreding geldt, en dus strafbaar is. Men kan slachtoffer, getuige of dader van een misdrijf zijn. Daders worden door justitie vervolgd. De politie registreert met behulp van getuigenissen en verhoren het misdrijf op papier. Dit Proces Verbaal (PV) wordt vervolgens naar het Openbaar Ministerie (OM of ‘parket’) verstuurd. Daar wordt het PV onderzocht en beslist men wat er gebeurt. Er zijn vier mogelijkheden: ++Het PV kan geseponeerd worden. Dan wordt de zaak niet verder behandeld. ++Het OM doet een voorstel tot minnelijke schikking: een boete ++Het OM doet een voorstel tot strafbemiddeling: een alternatieve opdracht ++Het OM beslist de dader te vervolgen, er komt een rechtszaak ++De rechtbank en rechtsbijstand In ieder arrondissement is er een Justitiehuis. Dat is het trefpunt voor iedereen die in aanraking komt met het gerecht en informatie zoekt. Je kan gratis consultaties verkrijgen en een pro-deoadvocaat aanvragen. Ook de dienst slachtofferonthaal zit er. Een wetswinkel geeft op een vrijblijvende manier juridisch advies. Een consultatie kost 15 euro.

100

Juridische bijstand door een advocaat is voor minderjarigen in principe kosteloos. Meerderjarigen krijgen onder bepaalde voorwaarden gratis juridische bijstand. Een minderjarige kan wettelijk niet alleen naar een rechter stappen. Dit kan enkel samen met een ouder, een voogd of een advocaat. Op www.jeugdadvocaat.be, bij de Kinderrechtswinkel of een JAC krijg je informatie op maat van minderjarigen. Op www.advocaat.be en www.dewetswinkel.be staat informatie voor meerderjarigen. Een jeugdrechter is bevoegd voor daders tot 18 jaar. Hij kan maatregelen opleggen tot je 20e. Vanaf 16 jaar gaan verkeersovertredingen naar de gewone rechtbank. Zware misdrijven kan de jeugdrechter ‘uit handen geven’ en naar de strafrechter doorsturen. Volwassenen zullen meestal met het vredegerecht te maken krijgen. Door de ruime bevoegdheden worden bijna alle zake uit het dagelijks leven door het vredegerecht behandeld. De vrederechter streeft in eerste instantie naar een verzoening of minnelijke schikking, waarbij beide partijen zonder een proces tot een akkoord komen. ++Veroordeling In plaats van een boete, een gevangenisstraf of plaatsing in een instelling kan de rechter ook een alternatieve maatregel opleggen, zoals vorming, dienstverlening of therapie. Zowel slachtoffer als dader hebben op elk moment van de gerechtelijke procedure recht om een bemiddeling aan

te vragen. Als beide partijen hiermee instemmen praten ze met de hulp van een onpartijdige bemiddelaar over het misdrijf, de betekenis en de gevolgen ervan. De gesprekken zijn vertrouwelijk, dader en slachtoffer hoeven elkaar niet te ontmoeten. De bemiddeling vervangt de beslissing van de rechtbank niet, maar kan het wel beïnvloeden.

Politiek ++Verkiezingen Vanaf 18 jaar geldt in België stemplicht. Er zijn verschillende soorten verkiezingen: ++Federale verkiezingen: voor de kamer en de senaat ++Regionale verkiezingen: voor het Vlaams, Waals, Brussels Hoofdstedelijk en Duits Parlement ++Europese verkiezingen: voor de Belgische leden van het Europees Parlement ++Provincie- en gemeenteraadverkiezingen: voor het lokale bestuur Een overzicht van de Belgische politieke structuur: www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/ ++Europese Unie (EU) België is lid van de EU. Tussen de EUlanden zijn speciale overeenkomsten en samenwerkingsverbanden. De euro en de opengestelde grenzen binnen de Europese Unie zijn hiervan duidelijke voorbeelden. Maar ook voor veiligheid, handel, milieu, onderwijs, innovatie ... worden de wetgeving en de praktijk van deze landen op elkaar afgestemd.

www.jongerengids.be

De Raad van de Europese Unie is de belangrijkste instelling voor besluitvorming. De Europese Commissie bestaat uit 27 leden, één uit elke lidstaat. De Commissie is vergelijkbaar met een regering en heeft de uitvoerende macht van de EU. Het Europees Parlement is de volksvertegenwoordiging en wordt rechtstreeks door de Europese burgers gekozen. Uitgebreide informatie staat op de website van Europa.

Onze planeet ++Globalisering Globalisering duidt op de tendens dat grenzen vervagen. De wijde wereld ligt binnen handbereik door internationale media, transport en handel. Het internet, vliegverkeer en multinationals dragen bij aan deze globalisering. Positief is de culturele rijkdom: muziek uit alle hoeken van de wereld, exotisch eten … Globalisering kan ook sociaaleconomische en politieke ongelijkheid in de hand werken. Andersglobalisten zijn diverse groeperingen van mensen die de globalisering een andere invulling willen geven en pleiten voor een wereld waarin de mens, en niet de economische belangen, centraal staat. ++Groener leven en consuminderen De huidige consumptiemaatschappij heeft een negatief effect op onze planeet. Via internationale overeenkomsten, zoals de Kyoto-norm, probeert de internationale politiek te streven naar een duurzamer en ecologisch verantwoord beleid.

101

De ecologische voetafdruk is de oppervlakte aarde die per individu nodig is om te voorzien in zijn levensstijl. Het houdt rekening met energieverbruik, voedselgewoontes, mobiliteit (uitlaatgassen!), reizen en afval. Bereken jouw voetafdruk op de site van Ecolife. De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) sensibiliseert de bevolking om afval voldoende te recycleren en tot een minimum te herleiden. In kringloopwinkels en op (digitale) rommelmarkten vind je goedkope tweedehandsspullen. Je kunt herbruikbare spullen doneren aan de winkel. Via organisaties als Greenpeace, WWF, JNM en GAIA kan je je inzetten voor natuur, dier en milieu. ++Fair Trade Heel wat producten worden geïmporteerd uit Derde wereldlanden. Producten met het FairTrade-label garanderen dat de boeren en ambachtslui een eerlijke prijs kregen voor hun koffie, suiker en andere producten. Sommige winkels verkopen enkel fairtrade-producten, zoals Oxfamwereldwinkels. Maar ook in de supermarkt duikt het fairtrade-label steeds vaker op. De Fietsersbond organiseert acties om meer mensen veilig op de fiets te krijgen. Fietspunten bij de grootste NMBS-stations geven informatie over de combinatie fietsen en openbaar vervoer. Je kunt er ook fietsen huren. De NMBS, de Belgische spoorwegmaatschappij, biedt verschillende voordelige formules om met de trein te reizen: Go Pass, Schooltreinkaart, Campuskaart, weekendbiljet, B-evenementen … Voor het internationaal treinverkeer gelden soms ook speciale kortingen voor jongeren.

102

De Lijn beheert de bussen, trams en metro’s in Vlaanderen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest doet de MIVB dat. De Buzzy Pazz is een abonnement van De Lijn voor jongeren tot 25 jaar. Carpooling is met meer mensen samen rijden: naar het werk of naar school. Als je maar af en toe een auto nodig hebt kun je ‘kostendelend rijden’. De organisaties Autopia en Cambio bieden dit systeem aan.

Levensvragen België is een godsdienstvrij land, dat betekent dat iedereen vrij is om zijn (on)geloof te kiezen en te beleven. Kerk en Staat zijn gescheiden, ze hebben in principe geen beslissende invloed op elkaar. De staatkundige macht heeft het hoogste gezag. Religie wordt getolereerd op voorwaarde dat de inhoud en uitingen ervan niet in strijd zijn met de wet. Er zijn zes door de overheid erkende en gesubsidieerde godsdiensten: het Rooms-katholicisme, het Protestantisme, het Anglicanisme, de Orthodoxe, de Islam en het Jodendom. Daarnaast is de georganiseerde Vrijzinnigheid erkend als levensbeschouwing. Vrijzinnigheid of humanisme draait niet rond een godheid maar zet de mens en zijn kritisch vermogen centraal. Het Boeddhisme, Hindoeïsme en de Jehova-getuigen zijn enkele bekende niet-erkende religieuze groeperingen. Filosofie of wijsbegeerte zoekt via redeneringen en gedachte-experimenten een verhelderende kijk op wereldse en persoonlijke problemen.

Sekten zijn religieuze bewegingen, vaak met een charismatische leider. Deze groeperingen hebben een gesloten karakter. Sommige organisaties schenden de fundamentele rechten van de mens. Zo word je verboden een andere mening te hebben, contact te houden met familie buiten de groepering, of er wordt een hoge financiële bijdrage geëist.

Belg? Nationaliteit is iets anders dan cultuur. Mensen met eenzelfde nationaliteit hebben mogelijk nog culturele verschillen. Bijvoorbeeld op gebied van eten, feesten, godsdienst, kleding, communicatie, waarden ... Niet-Belgen kunnen na een strikte procedure de Belgische nationaliteit verkrijgen. Om als niet-Belg langer dan drie maanden in België te verblijven is een verblijfsvergunning nodig. Meer over verblijfsvergunningen en Belg worden kan je lezen op www.vreemdelingenrecht.be Een vluchteling is “een persoon die zich buiten het land bevindt, waarvan hij de nationaliteit heeft. Of, indien hij geen nationaliteit heeft, buiten zijn land van herkomst. Hij kan of wil de bescherming van dat land niet inroepen, omdat hij vreest voor vervolging omwille van zijn ras, religie, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging.” Het Commissariaat Generaal voor de vluchtelingen en staatslozen kan je erkennen als vluchteling. Hiervoor moet www.jongerengids.be

je een procedure doorlopen. Iemand die nog in de procedure tot erkenning zit is een asielzoeker. Tijdens deze procedure heb je recht op opvang. België heeft beschermingsplicht ten aanzien van minderjarigen op basis van het verdrag van de rechten van het kind. Zo mogen kinderen en jongeren in principe niet worden opgesloten in een gesloten asielcentrum. Vluchtelingenwerk Vlaanderen en het Vlaams Minderhedencentrum informeren over vreemdelingenrecht. Het Vlaams Minderhedencentrum heeft een zeer uitgebreide website en een helpdesk die telefonisch via te bereiken is: 02 205 00 55. Fedasil, het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers organiseert de opvang van asielzoekers. New In Town geeft praktische informatie over België aan nieuwkomers, vrienden en familie. De kinderrechtswinkel heeft informatiefolders over het vreemdelingenrecht.

Discriminatie verboden Iedereen heeft het recht deel te nemen aan de samenleving. Racisme en discriminatie zijn misdrijven. Elke vorm van uitsluiting, kleinering, fysiek of verbaal geweld op grond van geslacht, ras, huidskleur, nationale of etnische afstamming, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, financiële situatie, leeftijd, geloof of levensbeschouwing, handicap of fysieke eigenschap, huidige of toekomstige gezondheid is verboden.

103

Meer weten?

Ben je een slachtoffer of ken je iemand die het slachtoffer is van discriminatie? Melding maken en/of klacht indienen kan bij een van de 13 Meldpunten Racisme. Voor info kan je terecht bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding en het Vlaams Minderhedencentrum. Ontdek je websites, e-mails, forum- of chatberichten, YouTube-filmpjes met een racistische of discriminerende inhoud, dan kan je dit melden via www.cyberhate.be.

www.jongerengids.be/samenleving Inspraak en participatie ++Vlaamse Jeugdraad: www.vlaamsejeugdraad.be ++Jeugdwerknet: www.jeugdwerknet.be ++Ondersteuning lokale jeugd participatie: www.karuur.be ++Vlaamse Scholierenkoepel: www.vsknet.be ++Vlaamse vereniging van Studenten: www.vvs.ac/ studentenvertegenwoordiging ++Politieke structuur België: www.belgium.be/nl/over_belgie/ overheid ++Politieke structuur Europa: www.europa.eu/institutions ++Algemene info Europese Unie: www.europa.eu/abc ++Digitaal inspraakforum Brussel: www.kwajongradvantong.be ++JIP, Jongeren Informatie Punt: www.jongerengids.be/jips Rechten ++Unicef: www.unicef.be ++Mensenrechten: www.mensenrechten.be ++Kinderrechtswinkel: www.kinderrechtswinkel.be ++Kinderrechtencommissariaat: www.kinderrechtencommissariaat.be ++Jeugdadvocaat: www.jeugdadvocaat.be ++Advocaat: www.advocaat.be ++De wetswinkel: www.dewetswinkel.be ++Suggnomè, forum voor herstelrecht en bemiddeling: www.suggnome.be ++Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg: www.osbj.be

104

Mobiliteit ++Groepering van erkende ondernemingen voor autokeuring en rijbewijs: www.goca.be ++Belgisch Instituut voor Verkeers veiligheid: www.bivv.be ++Fiets en werk: www.fietsenwerk.be ++Fietsersbond: www.fietsersbond.be ++NMBS: www.b-rail.be ++De Lijn: www.delijn.be ++MIVB: www.mivb.be ++Autodelen: www.autodelen.net Duurzaam verbruik ++Sociaal Forum van België: www.wsf.be ++Globalisering: www.globalisering.com ++Mondiaal: www.mondiaal.be ++Globelink/Kras: www.kras.globelink.be ++Globeatelier, projecten voor jongeren: www.globatelier.be ++Duurzame ontwikkeling: www.duurzameontwikkeling.be ++11.11.11: www.11.be ++Fairtrade: fairtrade.be ++Oxfam: www.oxfam.be ++Netwerk Bewust Verbruiken: www.bewustverbruiken.org ++LETS, Local Exchange and Trading System: www.letsvlaanderen.be ++Koepel van Vlaamse kringloop centra: www.kringloop.net. ++Vergelijk: www.vergelijk.be Natuur en milieu ++Milieu-educatie: www.milieueducatie.be ++Milieuadvieswinkel: www.milieuadvieswinkel.be ++Ecolife: www.ecolife.be ++Jeugdbond Natuur en milieu: www.jnm.be ++JeROM: www.jeromweb.be ++Natuurpunt: www.natuurpunt.be

Nationaliteit en verblijfsvergunning ++Vlaams centrum voor minder heden: www.vreemdelingenrecht.be ++Belg worden: www.dekamer.be Hoe word ik Belg? ++Federale Overheid Dienst Vreemdelingenzaken: dofi.ibz.be ++Federale Overheid, Buitenlandse Zaken: www.diplomatie.belgium.be ++Fedasil, Federaal agentschap voor de opvang van asiel zoekers: www.fedasil.be ++Vluchtelingenwerk: www.vluchtelingenwerk.be ++New in town: www.newintown.be Sekten ++Informatie- en adviescentrum: www.iacsso.be ++Studie- en adviesgroep Sekten: www.sas-sekten.be Diversiteit ++Vlaams Minderhedencentrum: www.vmc.be ++Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: www.diversiteit.be: 0800 12 800, gratis ++Meldpunt online discriminatie: www.cyberhate.be ++Grip, voor personen met een handicap: www.gripvzw.be ++Cavaria, voor holebi’s en trans genders: www.cavaria.be ++Nationale Holebi jeugdvereniging: www.weljongniethetero.be ++Gelijke kansen in Vlaanderen: www.gelijkekansen.be ++Armoede: www.vlaams-netwerk-armoede.be ++Hand in hand, antiracistische beweging: www.vaka-handinhand.org ++School zonder racisme: www.schoolzonderracisme.be ++Interculturele beweging: www.kifkif.be

Belangrijke telefoonnummers ++Algemeen Europees noodoproepnummer 112 ++Medische spoeddienst België 100 ++Brandweer 100 ++Politie 101 ++Kinder – en Jongerentelefoon 102 ++Politie 101 ++Tele – onthaal 106 ++Druglijn 078 15 10 20 ++Zelfmoordlijn 02 649 95 55 ++Antigifcentrum 070 245 245 ++Childfocus 110

106

www.jongerengids.be

107

TREFWOORDEN A

aansprakelijk.............................................. 27, 78 abortus...................................................... 38, 43 abortuscentra............................................ 38, 43 adoptie............................................ 28, 34, 38, 43 advocaat....................................... 21, 22, 100, 104 alcohol.............................. 28, 39, 59, 68, 69, 70, 75 alcopops.........................................................70 alleen wonen..................................................87 alternatieve geneeskunde..............................67 amateurkunsten......................................... 61, 64 ambulante hulp......................................... 29, 71 anderstalige nieuwkomers.............................52 anorexia..................................................... 73, 75 anti-kraak........................................................87 anti-conceptie................................................37 antidepressiva................................................71 apotheek.............................................. 38, 67, 74 arbeidscontract......................................... 11, 12 arbeidsinspectie................................... 11, 12, 15 arbeidsongeval............................................. 7, 8 asielzoeker............................................. 103, 105 auteursrechten.......................................... 59, 61 auto.............................................. 98, 99, 102, 104

baarmoederhalskanker...................................68 bachelor.................................................... 51, 52 bank....................................... 18, 19, 21, 63, 81, 90 bancontact................................................ 19, 20 bankkaart................................................... 19, 20 belastingaangifte............................................20 belastingen...................................... 14, 20, 23, 61 belg worden.......................................... 103, 105 bemiddeling.................................... 100, 101, 104 beroepsgeheim......................................... 37, 67 betalen......................... 7, 12, 14, 17, 20, 21, 22, 27, 54, 59, 61, 78, 80, 81, 85, 92

bewegen................................................... 67, 68 bibliotheek................................................ 57, 64 bijsluiter..................................................... 37, 67 bijzondere jeugdbijstand...............................28 billijke vergoeding..........................................59 biseksualiteit...................................................41 BMI-test..........................................................68 brandverzekering...................................... 87, 92

108

bromfiets................................................... 98, 99 brutoloon.......................................................11 buitenland............................................ 54, 63, 98

cannabis.........................................................70 card stop................................................... 19, 23 carpooling.................................................... 102 cavaria................................................ 34, 43, 105 centen................................................... 17, 20, 23 CAW (centrum voor algemeen welzijnswerk)..... 21, 22, 23 CGG (centrum voor geestelijke gezondheidszorg)....23, 73, 74 CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding)........... 28, 30, 47, 48, 50, 52, 74, co-housen.......................................................87 coming-out.....................................................32 comitĂŠ voor bijzondere jeugdzorg............ 29,98 concerten.................................................. 57, 58 condoom................................................... 37, 39 co-ouderschap................................................28 collectieve arbeidsovereenkomst (cao)..........11 creative commons................................ 61, 64, 84 cultuur...................................... 57, 61, 62, 64, 103 curriculum vitae (cv)........................................11 cyberpesten..................................... 53, 82, 83, 85

deeltijds leren.................................................47 depressief.......................................................71 diploma.................................. 8, 47, 50, 51, 52, 54, discriminatie............................... 53, 103, 104, 105 dj-licentie........................................................59 DKO (deeltijds kunstonderwijs)............ 54, 60, 64 dokter................................................... 12, 67, 70 domicilie.........................................................92 domiciliĂŤring...................................................19 dood.......................................................... 33, 35 downloaden......................................... 79, 84, 85 druglijn.......................................... 25, 70, 75, 106 drugs......................................................... 70, 75 duurzaam...................................................... 104

echtscheidingsregeling..................................33 ecologische voetafdruk................................ 102 eenzaamheid..................................................31 eetstoornis............................................ 72, 73, 75 EHBO..............................................................67 eindtermen.....................................................47 energiedranken..............................................70 erectie....................................................... 39, 40 erfelijkheid......................................................71 Europa................................ 51, 54, 55, 65, 101, 104 Europese Unie.............................. 54, 55, 101, 104 examen................................................. 49, 53, 99 examencommissie..........................................54

heteroseksualiteit...........................................41 hoger onderwijs.................... 49, 51, 52, 54, 55, 97 hogeschool........................................... 18, 51, 58 holebi....................................... 31, 34, 41, 43, 105 homoseksualiteit............................................41 huisbaas..................................................... 90, 91 hulpkas..............................................5, 12, 15, 67 hulpverlening........................................ 71, 73, 98 huren.................................................... 89, 90, 91 huurcontract.......................... 87, 89, 90, 91, 92, 93 huurdersbond....................................... 89, 91, 93 huurprijs..................................................... 89, 91 huwelijk..........................................................33

faalangst.................................................... 52, 72 facebook.............................................. 77, 81, 83 fairtrade................................................. 102, 105 festivals...................................................... 57, 58 fietsersbond.......................................... 102, 104 film........................................................ 58, 79, 98 filosofie......................................................... 102 fraude.............................................................20 fuiven..............................................................58

gedwongen huwelijk......................................33 gehoorschade........................................... 59, 60 geloof.................................................... 102, 103 getuigschrift............................................... 8, 47 gewicht...................................................... 68, 73 gezin........................................... 27, 28, 29, 30, 34 globalisering.......................................... 101, 104 godsdienst.................................................... 103 gokken............................................. 24, 25, 70, 75 gratis........ 8, 11, 12, 18, 19, 21, 28, 29, 33, 34, 43, 50, 54, 57, 58, 60, 61, 62, 64, 69, 73, 74, 75, 80, 84, 100, 105

www.jongerengids.be

illegaal............................................................. 8 inschrijven................................................... 8, 12 inspraak................................................... 97, 104 interesten.......................................................21 internet............... 41, 45, 77, 79, 80, 81, 82, 84, 85, 92 internetbankieren...........................................19 internetseks....................................................41 internetverslaving................................. 81, 82, 85

JAC (jongeren adviescentrum)..................... 73, 74 jeugdbeweging......................................... 31, 61 jeugddienst.......................................... 61, 62, 65 jeugdhuis.............................................. 58, 61, 62 jeugdwerknet................................ 61, 65, 85, 104 jeugdraad................................. 61, 62, 65, 97, 104 jeugdrechtbank.................................... 28, 29, 32 jeugdrechter.................................. 28, 98, 99, 100 jeugdvakantie.................................................12 JIP (jongeren informatiepunt)................. 62, 104 jobstudent............................................... 7, 8, 11 jongerenrekening...................................... 18, 19 justitie........................................................... 100 justitiehuis.................................................... 100

109

kinderbijslag....................................... 7, 9, 17, 23 kinderen jongerentelefoon....................... 71, 73 kinderrechtencommissariaat................... 97, 104 kinderrechtswinkel.......................28, 48, 97, 100, 104 klassenraad.....................................................48 kopen......................................... 20, 77, 80, 85, 89 korting................................... 8, 57, 58, 62, 64, 102 kostenvergoeding..........................................14 kot................................................... 89, 93, 94, 95 krassen....................................................... 71, 72 kredietkaarten................................................20 kringloopwinkel............................................ 102 kunstbende................................................ 61, 64 kunstenaarsstatuut.........................................13 kunstenloket.................................... 13, 15, 61, 64

leefloon..........................................................18 leeftijdsladder................................................98 leerlingenraad........................................... 50, 98 leerplan...................................................... 7, 47 leerplicht................................................... 47, 55 leertijd............................................. 15, 47, 49, 55 lesbisch...........................................................41 liefdesverdriet................................................32 loon................................. 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 18

maagdenvlies.................................................40 MAKS!.................................................. 50, 55, 64 master.............................................................51 medicijnen................................................. 67, 71 meerderjarig.............................................. 70, 87 milieu.......................................... 69, 101, 102, 105 milieuvriendelijk........................................... 101 minderjarig................. 27, 42, 58, 63, 69, 70, 100, 103 minnelijke schikking..................................... 100 misdrijf................................................... 100, 101 mishandeling.................... 28, 29, 30, 31, 34, 42, 74 musea.............................................................57 mutualiteit................................................. 67, 93 muziek........................ 59, 60, 61, 62, 79, 80, 84, 101 muzikant.........................................................60

110

nationaliteit.................................................. 103 netlog........................................................ 53, 77 nettoloon........................................................11 nieuw samengesteld gezin.............................28 noodpil...........................................................38

OCMW............................. 14, 18, 22, 23, 89, 90, 93 ondergewicht.................................................68 onderhoudsplicht...........................................17 ongepland zwanger.................................. 38, 43 online kopen.............................................. 80, 85 ontslag........................................................ 7, 13 ontwenningsverschijnselen............................70 open universiteit.............................................52 openbaar vervoer......................................... 102 opera......................................................... 57, 64 opleidingscheques............................... 12, 15, 54 ouders................................. 7, 9, 17, 27, 28, 29, 30, 31, 47, 48, 49, 63, 67, 69, 73, 75, 87, 89

overgewicht....................................................68

participatie.............................................. 50, 104 penis..................................................... 38, 39, 40 permanente opdracht....................................19 pesten................................................... 53, 55, 83 piercing..........................................................69 pil.......................................................... 37, 38, 53 piraterij...................................................... 79, 85 pleegzorg.................................................. 29, 34 porno............................................... 29, 42, 44, 81 portretrecht............................................... 78, 85 privacy.................................................. 27, 78, 85 pro-deoadvocaat............................................29 problematische opvoedingssituatie...............28 proces verbaal (PV)....................................... 100 proefperiode................................................... 7 proton.............................................................20 psychiater.......................................................70 psychische ziekte....................................... 71, 72 psycholoog.....................................................70 psychotherapie...............................................72

racisme.................................. 53, 55, 103, 104, 105 rechtbank.............................................. 100, 101 rechten................................. 14, 27, 28, 30, 48, 55, 80, 90, 97, 98, 103, 104

recycleren..................................................... 102 reizen.................................................. 63, 65, 102 rekeninguittreksel...................................... 19, 93 relatie......................................... 27, 34, 37, 41, 45 remgeld..........................................................67 repetitieruimte.......................................... 60, 89 residentiele hulp.............................................29 rijbewijs.............................................. 63, 99, 104 roken.................................................... 59, 69, 75

sabam......................................... 58, 59, 61, 64, 85 samenlevingscontract.....................................32 scheiden.................................................... 28, 33 scheidingsbemiddelaar............................. 33, 34 schijnhuwelijk.................................................33 schoolreglement........................................ 48, 49 schoolverlater............................................... 8, 9 schriftelijke verklaring....................................49 schulden................................ 20, 21, 22, 23, 24, 54 secundair onderwijs.................47, 48, 50, 51, 54, 55 seks..................... 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 98 seksueel misbruik....................... 29, 42, 43, 44, 45 seksueel overdraagbare aandoening.............. 37 seksuele geaardheid............................... 31, 103 sekten.................................................... 103, 105 selfbankkantoren............................................19 sexting............................................................42 sigaretten.................................................. 70, 98 similes.............................................................75 SIS-kaart.................................................... 63, 67 skaten................................................... 62, 63, 65 slachtoffer................30, 42, 43, 74, 83, 100, 101, 104 slachtofferhulp................................................74 slachtofferonthaal......................................... 100 smartdrugs.....................................................70 sociale woning................................................89 sollicitatiebrief................................................11

www.jongerengids.be

sollicitatiegesprek..........................................11 solliciteren............................................... 8, 9, 15 spaarrekening............................................ 19, 98 speelplein.......................................................62 spijbelen.................................................... 49, 55 sport..................................................... 62, 65, 67 spreekrecht.....................................................28 stemplicht................................................ 99, 101 stiefouder.................................................. 28, 44 strafbemiddeling.......................................... 100 studentenvoorzieningen............ 18, 52, 54, 58, 62 studiekeuze.......................................... 48, 51, 55 studielening....................................................17 studietoelage............................................ 17, 54 subsidies.................................................... 62, 65

tattoo......................................................... 69, 75 teleblok..................................................... 52, 55 tele-onthaal....................................................73 tentoonstellingen...........................................57 theater.................................................. 57, 58, 64 trouwen..................................................... 32, 33 tuchtprocedure...............................................49 tweedekansonderwijs.....................................54

uitstrijkje.........................................................68 universiteit................................................. 51, 52

111

vagina........................................................ 39, 40 vakbonden............................................. 8, 12, 20 vdab............................ 8, 9, 11, 12, 13, 15, 54, 55, 93 vegetarisch.....................................................75 veilig vrijen.....................................................37 verblijfsregeling..............................................28 verblijfsvergunning............................63, 103, 105 verhuizen................................................... 87, 92 verkiezingen............................................ 99, 101 verliefd...................................................... 31, 41 veroordeling................................................. 100 verslaving.............................. 25, 69, 70, 75, 81, 85 verwaarlozing....................................... 28, 29, 30 verzekering............................ 14, 63, 67, 74, 87, 92 visa..................................................................20 vluchteling.................................................... 103 voeding................................................ 69, 75, 82 volwassenenonderwijs....................................54 voorbehoedsmiddel.................................. 37, 38 vredegerecht................................................ 100 vrienden..................................... 27, 31, 32, 33, 90 vrijen..................................................... 37, 39, 40 vrijwilligerswerk......................................... 14, 15

wachttijd.................................................. 8, 9, 99 wachtuitkering......................................... 8, 9, 12 werkaanbiedingen........................................... 9 werkloosheidsuitkering.....................8, 12, 13, 99 wetswinkel.................................... 89, 93, 100, 104 wonen.......................... 87, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95 woninghuurwet..............................................89 world assistance card................................ 63, 65

112

zelfdoding....................................... 33, 35, 72, 74 zelfhulpgroepen.............................................75 zelfmoordlijn............................. 33, 34, 71, 74, 106 zelfverwonding.......................................... 71, 72 zichtrekening............................................. 19, 98 ziek....................................................7, 12, 49, 67 ziekteverzekering...................................... 67, 92 zonnen............................................................68 zonnebank......................................................68 zwanger................................................ 38, 41, 43 zwartwerk........................................................ 8

Is een uitgave van het Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw. Jongerengids.be is tot stand gekomen door de nauwe samenwerking tussen Ladda vzw, Piazza dell’Arte vzw, Content Cowboys, HolonCom en het Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw. Teksten: Ladda.be Look & feel: Contentcowboys.com Website: HolonCom.eu Project Coördinatie: Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw

Uitgave januari 2011 De teksten van de jongerengids.be werden geschreven voor november 2010. Sommige gegevens kunnen inmiddels gewijzigd zijn. Op de site www.jongerengids.be vind je de eventuele aanpassingen. De samenstellers kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor eventuele onjuistheden in de publicatie. Overname van teksten is toegestaan, mits duidelijk leesbare bronvermelding en onder voorbehoud van weigering door het Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw. Het Vlaams Informatiepunt Jeugd geeft naast de jongerengids.be voor 16+ ook een jongerengids. be uit voor 12 tot 15 jaar en voor 8 tot 11 jaar.

Gidsen bestellen? 02 289 06 36 of mail info@vipjeugd.be De gidsen steunen? 02 289 06 35 of mail info@vipjeugd.be Verantwoordelijke uitgever: Bert Mellebeek, Zuidlaan 25, 1000 Brussel.

Deze gids kwam tot stand met de hulp van verschillende organisaties en experts. We willen dan ook heel graag volgende mensen en organisaties bedanken voor hun feedback, input en ondersteuning: Anke Helsen (JAC Leuven), Ann Hoste (JAC Middenkust), Ann Van Hulle, Anna Demuylder (HolonCom), Areta Lombary (JAC Westhoek), Barbara Poppe (Vlaamse Jeugdraad), Broothaerts Nel (Childfocus), Christophe Van Mechelen (BAF), Daphné D’hond (ABVV), Els Van Hemelrijck (Kinderrechtencommissariaat), Frank Van Gastel (Piazza dell’Arte vzw), Geert Delanghe (Tekst op maat), Gerda Vanroelen (Agentschap sociaal cultureel werk), Greg Smolders (Fotografie), Heleen Van Aken (Vlaamse scholierenkoepel), Hendrik Van de Voorde (VDAB Gent), Isolde Vandevelde (Vlaams Centrum voor Schuldbemiddeling), Jan Pauly (Poppunt), Jo Baetens (KSJ-KSA-VKSJ Landelijk Verbond vzw), Jo Vandenbossche (Vlaamse Dienst Speelpleinwerking), John Vermote (JIP De Panne), Joris Rossie (CJP), Karen Spiessens, Karin Maes (Kinderrechtswinkel), Katrien Vermeire (Sensoa), Kim Schutters (Vigez), Koen Lambert (JINT), Kris Stas (Steunpunt algemeen welzijnswerk), Kris Vanhemelryck (Klasse / redactie Maks!), Kristof D’hanens (Jeugdwerknet vzw), Kristof Francis (Idee Kids vzw), Leen Nackaerts (JAC Leuven), Lies Verhetsel (Sensoa), Lotte De Bruyne (Ladda vzw), Marc Ipermans (VVJ), Marc Parasie ( ABVV), Marjolein Haan (VIP Jeugd), Merijn Gouweloose (Chirojeugd Vlaanderen), Michiel Glorieux (JAC Gent), Mie Jacobs (kinderrechtencommissariaat), Mieke Hulin (Jeugd en seksualiteit vzw), Mieke Santermans (Agentschap voor Onderwijscommunicatie), Nathalie Van Lier (Ladda vzw), Peter Thiessen (Het vervolg), Peter Verdonck (Vigez), Rik Demunninck (Habbekrats Gent), Ringo Vandermeeren (JAC Oostende), Robrecht Sierra (HolonCom), Roel D’Hollander, Rottiers Sofie (Jeugddienst Gent), Ruben Beke, Sanne Konings (Vlaams Minderhedencentrum), Sarah De Laet (Ketnet), Sigrid Eggermont (Jeugddienst Gent), Sofie (Jac Lommel), Sofie De Roos, Sofie De Schampheleire (De woorden van Sofie), Sofie Haex (Jac Lommel), Sofie Iserbyt, Stedelijk Lyceum Paardenmarkt Antwerpen, Stedelijke Basisschool Leopold III Berchem, Stefan Kolgen (StampMedia), Sibille Declercq (Kinder- en jongerentelefoon vzw), Stijn Malfait (Habbekrats Kortrijk), Svenja Vergauwen (Jeugd en Seksualiteit), Thomas de Grootte (Kamo vzw), Toon Vermeir (CJP), Veerle De Bruyn (OCMW Gent), Veerle Hendrikx (Team integrale Jeugdhulp), Virginie Adang (Wel Jong Niet Hetero vzw), Ward Van den Broeck, Wim Thijs (Poppunt), Yasemin Yilmaz (Steunpunt Allochtone Meisjes & Vrouwen)

www.jongerengids.be

113

De snelste weg naar informatie voor jongeren