WIE WEET WAT GOOGLE NIET WEET Conversatie op Facebook van een paar vriend(inn)en “keb meega goeie appel kups gebakke.” Re: “Amaai, kunde gij da maken?”. Re: “ik ken nen gast da GOOGEL heet en diene weet alles.” Waar haalt een jongere zijn informatie dan: via Google of andere Scotty’s? Wie heeft in godsnaam nog een (andere) gids nodig ? Deelt een jongere nog op een andere manier informatie dan via Facebook? Wie heeft daar een echt boek voor nodig? Jongeren, zelfs kinderen, hebben vandaag meer dan ooit toegang tot informatie, én tegelijkertijd toegang tot meer informatie dan gevraagd of dan goed is. Via zoekmachines, sociale media, in de helft van de huishoudens, in elk publiek gebouw, op elke straathoek, op smartphones… Een tsunami aan informatie.
‘Diene Googel’ geeft meer dan 1 miljoen mogelijke antwoorden als je ‘appeltaart’ intikt. Zoekmachines zijn niet kieskeurig. Ze zoeken om het even wat. Ze zoeken niet of er achter een vraag misschien niet een andere vraag schuilt, en of een antwoord wel juist is. Facebook nodigt mensen uit, maar sluit ze ook uit. Facebook deelt soms informatie die je niet wil delen. Voor altijd. Sociale media worden dan asociale media. Facebook heeft geen inhoudstafel, je kunt het niet dichtslaan. Deze jongerengids is geen zoekmachine die antwoorden spuwt, maar een handleiding voor het zoeken zelf. Met informatie die betrouwbaar is, en begrijpbaar. Met enkel goede recepten, met de beste ingrediënten. Geselecteerd door volwassenen die weten met welke vragen jongeren zitten en waar ze de antwoorden kunnen vinden. Hier om te beginnen. Pascal Smet (Vlaams Minister van Jeugd)
3
IN HOUDS TAFEL
6
14
Gezondheid
Relaties en seks
Voel jij je fit van kop tot teen?
Geen vragen over seks? Dat zou vreemd zijn!
Vrienden en familie
30
Internet en gsm
40
Altijd de beste vrienden met iedereen?
Over chatten en bellen, tweeten en skypen, over veilig op het internet, foto’s posten en online pesten.
Voor jezelf en voor de anderen. Dat voorkomt veel problemen.
48 School
56
De wereld
64
Is school altijd cool? De eerste les is weten wat je mag en wat je moet.
Over arm en rijk, oorlog en vrede, goden en godinnen en op ontdekking in de wereld.
Over je eigen centen op de bank, een eerste vakantiejob of vrijwilligerswerk, geld lenen en contracten tekenen.
70
78
Welke schoenen moet je dragen voor een goede ecologische voetafdruk? Kan jij meer doen met minder?
Over rechten en rechters, wat je moet en niet mag volgens de wet.
22
Ecologie
Respect
Geld
Gerecht
5
PU BER TEIT
Tijdens je puberteit, ongeveer tussen je tiende en zestiende jaar, verandert je lichaam het meest. Je kinderlichaam groeit uit tot een stevig mannen- of vrouwenlichaam. Dat gebeurt in stappen waardoor niet alles tegelijkertijd groeit.
Je lichaam verandert je hele leven, vanaf je geboorte tot aan je dood.
Plots krijg je haar op plaatsen waar je het misschien liever niet wil. Je stem verandert. Vervelende puistjes steken de kop op, je haar wordt vettig... Meisjes beginnen tijdens de
puberteit te menstrueren: ze krijgen hun regels of maandstonden. Dat wil ook zeggen dat ze vanaf dat ogenblik zwanger kunnen worden. Jongens krijgen meer spieren, hun snor en baard beginnen te groeien en hun adamsappel zet uit, waardoor hun stem zwaarder wordt. Ook hun penis en testikels, die zaad beginnen te produceren, worden groter.
GEZOND BLIJVEN
“Een fit en gezond lichaam dat is de beste modetrend!” Jess C. Scott (bekende schrijfster)
Zeker tijdens de puberteitsjaren is je gezondheid heel belangrijk. Je moet je lichaam goed verzorgen om goed te kunnen groeien. Dagelijkse hygiëne kan helpen om minder last te hebben van die vervelende puberverschijnselen. Een evenwichtige voeding doet wonderen voor je lichaam: eet voldoende fruit, groenten en graanproducten. Eet niet te veel suikers en vetten. Veel beweging en genoeg slaap zorgen er ook voor dat je lichaam op de beste manier groeit. Ook in je hoofd kan het maar beter allemaal op een rijtje staan. Want ook daar verandert er tijdens de puberteit een en ander. Je gevoelens, je gedachten, je twijfels en angsten nemen meer plaats in. Je stemming kan soms plots omslaan. Het is wennen aan al die nieuwe ervaringen. 7
BE WE GEN GEZONDHEID EEN RECHT Het kinderrechtenverdrag zegt dat elke jongere recht heeft op een goede gezondheidszorg en sociale zekerheid. Je ouders en de overheid van ons land moeten ervoor zorgen dat je gezond kan opgroeien en dat de kans dat je ziek wordt zo klein mogelijk is. Daarom moet je verplicht naar het medisch onderzoek. Daarom zijn er ook zoveel campagnes over gezonde voeding en hygiĂŤne. Wanneer je ziek wordt, moet je geholpen en verzorgd worden.
8
Sport is gezond en ontspannend. Je kan er je grenzen mee verleggen.
Ideaal voor je gezondheid is om drie tot vijf keer per week intensief te sporten of elke dag een half uurtje te bewegen. Naar school stappen of fietsen is al voldoende. Bewegen is ideaal tegen zwaarlijvigheid en het kan helpen wanneer je je somber of depri voelt.
DRUGS Vroeg of laat kom je in je omgeving drugs tegen. Die bestaan in allerlei vormen en in de meeste gevallen zijn ze een gevaar voor je gezondheid. Zeker wanneer er een gewenning ontstaat of, nog erger, een verslaving. Nicotine, medicatie, alcohol, soft- en harddrugs zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ze zijn vaak en op veel plekken verkrijgbaar,
al zijn sommige illegaal en kun je erdoor in problemen raken met de politie. Veel jongens en meisjes beginnen er al jong aan zonder te beseffen wat juist de gevolgen zijn voor hun lijf of hun hoofd. Laat je niet zomaar meeslepen. Informeer je grondig voor je beslist of experimenteert! Praat erover met je ouders, je leerkracht of met iemand anders die je vertrouwt.
“Gezonde lucht maakt de dokter arm arm" Deens spreekwoord
ALLEEN Tussen je 12 en 15 jaar heb je soms het gevoel dat je helemaal alleen staat tegen de wereld. Toch is dat niet zo. Er staan altijd mensen voor je klaar die je kunnen helpen, met wat dan ook. Want je bent wie je bent en daar heb je recht op.
HAN DI CAP Sommige jonge mensen zijn langdurig ziek of leven met een handicap.
Dat maakt hen enkel op het eerste gezicht anders. ‘Jongeren zijn in de eerste plaats jongeren’. Of je nu een verstandelijke of lichamelijke handicap hebt, je moet een volwaardig leven kunnen leiden en zo zelfstandig en actief mogelijk kunnen meedraaien in de samenleving. Daarom moet de overheid ervoor zorgen dat je toegang krijgt tot onderwijs, vrijetijdsbesteding, gezondheidszorg, revalidatie en de voorbereiding op een beroep.
9
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER JE LICHAAM EN JE GEZONDHEID?
Is het normaal als je op je 14 jaar nog geen schaamhaar hebt? JA
NEE
Is schoonheid aangeboren? JA
NEE
Zijn er trucs om minder te zweten en te stinken? JA
NEE
Is sport iets voor watjes? JA
NEE
Kan je overleven op chips Word je van drugs en cola? gelukkiger? JA
NEE
Mag ik op 12 jaar al bier drinken? JA 10
NEE
JA
NEE
Zijn er in ziekenhuizen ook scholen? JA
NEE
Is het gezond om je gevoelens op te kroppen? JA
NEE
Kunnen alleen volwassenen depressief worden? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Je leest er alles over je lichaam en je gezondheid. Je kan er dingen opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
11
ZOEK HET ZELF Over een gezond lijf en een fris hoofd vind je heel wat terug op gezondheid.be, noknok.be, ontbijtjefit.be of gezondeschool.be. Alles over drugs, drank, pillen en gokken vind je op druglijn.be. Ben je ziek of heb je zelf een handicap? Dan moet je zeker eens rondkijken op gripvzw.be. Voor broers of zussen van jongeren met een handicap is er brussen.be.
Nog vragen? • awel.be tel. 102 • clb.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
12
13
LIEF DE Verliefd worden is één van de hevigste en mooiste emoties die je kan voelen. Zeker als het wederzijds is. Soms gebeurt het, soms niet.
Een blauwtje lopen is altijd pijnlijk. Het helpt als je erover kan praten en als je voelt dat er iemand met je meeleeft. Soms is het ook gewoon bingo. Dan vliegen de vonken eraf en zweef je samen naar de zevende hemel. Maar dan? Dan heb je een relatie. Daar bestaan helaas geen handboeken of regels voor. Belangrijk is dat je in een relatie allebei jezelf kan zijn. Dat je kan zeggen wat je wil. Een ruzie of een woordenwisseling hoort er al eens bij. Zolang je het leuk blijft hebben met zijn tweeën, zal de relatie blijven duren.
ZIN Vanaf de puberteit ontwikkelt je lichaam meer testosteron. Dat hormoon zorgt voor seksuele verlangens en driften. Jongens, maar ook meisjes, krijgen meer zin in seks. Dat hoort erbij. Zelfbevrediging of masturbatie helpt om je eigen lichaam te ontdekken. Het is vooral genieten van jezelf. Vroeger zei men dat je er doof van kan worden of dat het ongezond is, maar dat is onzin. Of je het doet en hoeveel je het doet, beslis jij en jij alleen.
15
HOLEBI S HOmoseksuele, LEsbische en BIseksuele mensen noemt men Holebi’s. Jongens die verliefd worden op jongens. Meisjes die zich aangetrokken voelen tot meisjes. Biseksuele mensen vallen op zowel jongens als meisjes.
Men schat dat ongeveer vijf tot tien procent van alle mensen holebi is. Iemand die uitsluitend op het andere geslacht verliefd wordt, is heteroseksueel. Holebi is niet iets dat je van de ene op de andere dag wordt of weet over jezelf.
Je bent holebi wanneer jij jezelf zo noemt. Heb je vragen of twijfels over je geaardheid? Dan moet je zeker eens contact opnemen met de organisaties die je vindt op pagina 21. Het is normaal dat je daar in je puberteit veel vragen over stelt.
FABEL
16
Een fabeltje dat bij veel meisjes leeft, is dat een tampon je kan ontmaagden. Dat is niet zo. Je bent pas ontmaagd als je geslachtsgemeenschap hebt gehad.
Met andere woorden: heel veel jonge mensen zitten met vragen en twijfels. Kijk zeker naar de tips op de volgende bladzijden en surf eens naar de sites.
Zelfs dan gaat dat niet altijd gepaard met bloedverlies. Over seks wordt veel gepraat, maar weinig gezegd.
Je vindt er alle antwoorden op vragen rond versieren, relaties, liefdesverdriet, seks, soa, zwangerschap, incest, enzovoort.
SEKS Zoenen, kussen, binnendraaien, toten, de eerste keer is misschien niet echt wauw, maar meestal onvergetelji k. Dat geldt ook voor seks.
Het belangrijkste is dat je er niet aan begint als je er zelf geen zin in hebt. Of je seks hebt of niet, is jouw beslissing. Niet die van je partner, niet die van je vrienden, niet die van je ouders. Het is ook belangrijk om te weten dat je pas seksueel meerderjarig bent vanaf je zestien jaar. De eerste keer ben je nog onervaren. Hoe sterker de relatie, hoe groter de kans is dat het goed gaat. Samen genieten is niet enkel vrijen.
Het is elkaars lichaam ontdekken, de gevoelige plekjes leren kennen, vertellen aan elkaar wat je leuk vindt en wat niet. En elkaar vertrouwen. Beslis vooraf zeker welk voorbehoedsmiddel je gaat gebruiken, want ook van een eerste keer seks kan je zwanger raken. Vergeet niet dat je een condoom moet gebruiken om je te beschermen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). 17
DOE DE TEST Kan een meisje zwanger Kan een meisje van WAT worden tijdens haar 15 zelf voor abortus WEET JIJ kiezen? OVER SEKS? menstruatie? JA
NEE
Zijn meisjes die op meisjes vallen vies? JA
NEE
Mogen jongens met liefdesverdriet wenen? JA
NEE
Mag je vrijen op je 13 jaar? JA 18
NEE
JA
NEE
Is de eerste keer seks altji d leuk? JA
NEE
Kan je van masturberen doof worden? JA
NEE
Mag iemand je dwingen tot seks? JA
NEE
Bestaat er een handboek voor relaties? JA
NEE
Kan je van aids sterven? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op de website vind je alles over relaties en seks. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
19
20
ZOEK HET ZELF Info over seks, seksueel overdraagbare aandoeningen, en veilig vrijen vind je op de volgende sites: jeugdenseksualiteit.be (vanaf 2014 jongenvanzin.be) of allesoverseks.be. Met alle vragen over je geaardheid kan je terecht op holebifoon.be of tel. 0800 99 533. Ook aanraders zijn weljongniethetero.be en cavaria.be. Op merhaba.be is iedereen welkom, ongeacht nationaliteit, geaardheid, geslacht of godsdienst. Net als op shouf-shouf.be. Zoenenenzo.nl is een site over seksualiteit bij jongeren met een handicap.
Nog vragen? • awel.be tel. 102 • een JAC in jouw buurt: jac.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
21
VRIENDEN OVERAL Het leven wordt er alleen maar mooier op als je vrienden hebt. Sommigen vinden het makkelijk om vriendschap te sluiten, voor anderen ligt dat moeilijker. Je kan het altijd proberen bij een sport- of jeugdvereniging. Het kan ook op feestjes, op school, of gewoon op straat. Vandaag vinden veel mensen vrienden op het internet, in chatrooms of tijdens het gamen. Dat is leuk, maar let zeker op de gevaren (zie ook hoofdstuk 4).
OUD ERS Vrienden kan je kiezen, je ouders niet. Ze zijn er in alle soorten en maten en ĂŠĂŠn ding is zeker: zonder hen was je er nooit geweest.
Je hebt veel aan hen te danken, maar dat wil niet zeggen dat ze alles mogen. Zelfs tegenover je ouders heb je recht op privacy. Ouders mogen niet in je dagboek lezen, je kamer binnenkomen zonder kloppen of je e-mail of chat controleren. Aan de andere kant hebben ouders tot je achttiende jaar wel het ouderlijk gezag.
Dat wil zeggen dat ze het recht hebben om je in de gaten te houden als dat in jouw belang is. Ze mogen je dus wel controleren of vragen stellen als ze merken dat je je niet aan de regels houdt. Als het gaat over drugs, seks of alcohol kan je best proberen eerlijk te zijn met je ouders. Een eerlijk antwoord stelt hen veel meer gerust.
23
ECHTE VRIENDEN Net als bij relaties bestaan er voor vriendschap geen regels of handboeken. Je bent vrienden omdat je goed kan lachen met elkaar, je hebt dezelfde hobby’s of interesses, je kan rekenen op elkaar. Echte vrienden maken natuurlijk ook al eens ruzie, maar ze leggen het bij. Als je vriend of vriendin zich slecht voelt, dan ben je bezorgd en wil je helpen. Soms lukt dat niet. Er bestaan nu eenmaal geen wondermiddeltjes
“Wat kan je doen voor de wereldvrede? Ga naar huis en hou van je familie” Moeder Theresa
24
om vrienden uit hun ellende te verlossen. Een goede vriend of vriendin is iemand die voor je klaarstaat, die naar jou wil luisteren en die je ernstig neemt. Om oplossingen te zoeken voor problemen, kan je – al dan niet samen met je vriend(in) – op zoek naar hulp. En die is er, altijd. In deze gids vind je in elk hoofdstuk nuttige tips voor het oplossen van alle soorten problemen.
EEN BENDE VRIENDEN Het kan heel plezant zijn om in een vriendengroep te zitten. Je voelt je veilig en geborgen in een bende vrienden of vriendinnen waarmee je je goed kan amuseren. Soms wil je niet wat die anderen willen en doe je het om ‘erbij te horen’. Dan ontstaat groepsdruk en in sommige gevallen kan je dan beter die groep verlaten. Ga op zoek naar iemand om erover te praten en je te helpen. In sommige gezinnen kunnen ernstige problemen opduiken. Dat kan door een echtscheiding, door een handicap of ziekte in het gezin, door een alcohol- of drugsprobleem, door psychische problemen of door allerlei vormen van geweld. Weglopen van thuis is dan zeker niet de beste oplossing. Probeer altijd eerst de problemen aan te pakken door hulp te zoeken. Hoe en waar vind je op de pagina ‘zoek het zelf!’.
THUIS Je kan bij je ouders wonen, bij een ouder alleen, afwisselend bij de ene ouder en bij de andere, bij familie, bij adoptieouders, in een instelling,...
Elk gezin heeft zijn eigen regels en afspraken. Sommige gezinnen praten veel met elkaar, andere vinden woorden minder belangrijk. Gezinsleden gaan in elke familie anders met elkaar om en hebben een andere kijk op relaties.
Als het hele gezin op elkaar is ingespeeld, dan is samenleven een grote steun. Op de pagina ‘zoek het zelf’ vind je alle informatie over de ingewikkelde puzzels die gezinnen soms kunnen zijn.
25
DOE DE TEST
WAT WEET JIJ OVER VRIENDEN EN FAMILIE OVER RELATIES EN CONFLICTEN?
Mogen ouders je intieme Mag je vanaf 12 jaar weglopen van thuis? dagboek lezen? JA
NEE
JA
NEE
Is een adoptiegezin Kan je best in je schulp hetzelfde als een pleeg- kruipen als je gepest gezin? wordt? JA
NEE
Zijn er jongeren die niet in een gezin wonen? JA
NEE
JA
NEE
Bestaan er tips om een ruzie uit te praten? JA
NEE
Mag je na een scheiding Is er een manier om kiezen waar je gaat nieuwe vrienden te wonen? maken? JA 26
NEE
JA
NEE
Moet ik een vriend die steelt, aangeven bij de politie? JA
NEE
Kan je ergens hulp vinden als je vader te veel drinkt ofals hij je slaat? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op deze website vind je alles over vrienden en vriendinnen, maar ook over de relatie met je ouders en stiefouders, je broers en je zussen. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
27
28
ZOEK HET ZELF Met al je vragen over je rechten thuis kan je terecht op: kinderrechtswinkel.be, kinderrechten.be of tweehuizen.be. Jongeren helpen elkaar op jeugdadviseurs.be. Meer informatie over pleeggezinnen en adoptiegezinnen staat op: pleegzorgvlaanderen.be. Op kindermishandeling.be of via het nummer 1712 vind je de adressen van het vertrouwenscentrum in jouw buurt, waar je altijd anoniem terecht kan.
Nog vragen? • awel.be tel. 102 • clb.be • Als je wil weglopen van thuis, contacteer je best eerst een JongerenAdviesCentrum in je buurt (jac.be) of Child Focus (childfocus.be) of het gratis noodnummer 116 000 • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
29
EEN EIGEN GSM
De meeste jongeren krijgen of kopen hun eerste gsm in het eerste jaar van het middelbaar. Daar bestaan geen regels of wetten voor. Je ouders kunnen en mogen beslissen of je een eigen mobiel telefoontoestel mag hebben of niet. Een gsm gebruiken kost geld. Je moet altijd een abonnement betalen of je
krediet aanvullen via een speciale telefoonkaart. Ook ringtones kosten vaak geld. Lees altijd eerst de voorwaarden om zo’n ringtone te bestellen. Soms schrijf je je zonder het te weten in op een duur abonnement. Bespreek je gsm-gebruik altijd met je ouders. Zij kunnen samen met jou je budget beheren.
REGELS Rond gsm-gebruik zijn er ook regels. Op school zal je er zeker iets over kunnen terugvinden in het schoolreglement. Ook thuis worden dikwijls regels opgesteld: geen gsm aan tafel bijvoorbeeld, en afzetten op een bepaald uur ’s avonds. Ook in het openbaar ga je niet te luidruchtig zitten babbelen. Bijvoorbeeld in trams, bussen of restaurants is dat bijzonder storend.
Internet & GSM
31
INT ER NET RE GELS Net als in de echte wereld, bestaan er ook op het wereldwijde web gevaren. Overal, dus ook op internet, schuilen mensen met slechte bedoelingen. Houd deze regels best in het achterhoofd alsje op het internet surft.
INTERNET Jongeren besteden steeds meer tijd aan het internet. Logisch, want de mogelijkheden worden altijd maar groter. Niet alleen kun je het internet gebruiken om dingen op te zoeken voor schoolwerk of voor je hobby. Je kan het ook gebruiken om te mailen, chatten, gamen of zelf een blog bij te houden. Vanaf 13 jaar kan je een profiel aanmaken op het populaire Facebook. Je kan ook bellen via het internet, via programma’s als Skype, waar je ook een camera op kan aansluiten. Heb je thuis geen internetaansluiting, dan kan je misschien op school terecht, maar zeker in de plaatselijke bibliotheek, of in het Jongereninformatiepunt (JIP) of jeugdhuis in je buurt. 32
BESCHERM JE PRIVACY Laat nergens op het internet - ook niet op je persoonlijke Facebookpagina - persoonlijke gegevens achter zoals je adres, je gsmnummer en zeker niet je wachtwoord of je bankrekeningnummer. Plaats ook geen persoonlijke gegevens of foto’s van je vrienden zonder hun toestemming.
Laat je nooit verleiden om via het net pikante foto’s of filmpjes van jezelf te verspreiden. Dat lijkt leuk als je dat met je lief doet, maar als het je lief niet meer is en hij of zij blijft ze rondstrooien, is dat veel minder plezant.
BLIJF ALTIJD RESPECTVOL Ook al gebeurt op internet alles zo goed als anoniem, houd je altijd aan de netiquette. Dat is een geheel van regels en afspraken over hoe je op het internet veilig, respectvol en correct communiceert.
KIJK UIT VOOR VIRUSSEN Bescherm je computer met software tegen virussen of spam (onveilige mails). Je kan een firewall installeren die indringers buiten houdt. Je kan ook je computer laten scannen op spioneerprogramma’s.
33
SURF NIET TE VEEL Als het over je gezondheid gaat, is de gouden regel: overdaad schaadt. Dat geldt ook voor het internet. Als je urenlang in chatboxen of met games in de weer bent, kan je stilaan een verslaving krijgen, met alle nare gevolgen van dien.
34
GELOOF NIET ALLES Iedereen kan om het even wat op internet zetten. Zelfs de grootste of goorste leugens. Als je voor school een opdracht maakt en de informatie die je gebruikt moet juist zijn, check je best even in een betrouwbaar boek of alles klopt. Sites zoals Wikipedia lijken erg correct maar zijn dat lang niet altijd. Veel zogezegde informatie is in feite verdoken reclame en wil je alleen maar doen kopen. Websites met Trusty proberen je zeker niets wijs te maken.
MELD ELK MISBRUIK Pedofielen zijn volwassenen die zich seksueel aangetrokken voelen tot minderjarigen. Omdat het internet anoniem is, verschuilen ze zich soms in chatboxen onder een valse naam en met een valse
leeftijd. Ze zoeken contact en proberen na een tijdje van ‘vriendschap sluiten’ een afspraakje met je te maken. Als je dat meemaakt, of je kent iemand die het heeft meegemaakt, maak je er best
DOWLOAD LEGAAL
melding van. Doe dat ook als je last hebt van ‘cyberpesten’: bedreigingen of beledigingen via gsm of het internet. Zeker als het herhaaldelijk gebeurt.
Je vindt heel veel muziek en films op het internet. Als je die bekijkt en beluistert op je eentje is er meestal geen probleem. Als je bestanden illegaal downloadt, dus zonder betaling aan of toestemming van de makers, en ze bijvoorbeeld daarna kopieert en verkoopt, kan je serieuze boetes krijgen.
35
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER GSMGEBRUIK EN HET INTERNET?
Mag je op internet alles Bestaat er een manier vertellen wat om absoluut veilig te je wil? chatten? JA
NEE
Kun je een cyberpester laten stoppen? JA
NEE
Mag iedereen zelf een blog bijhouden? JA
NEE
Mogen je ouders je gsm-rekening checken? JA 36
NEE
JA
NEE
Kan je verslaafd geraken aan gamen? JA
NEE
Is porno kijken op internet il egaal? JA
NEE
Mag je op je 13 jaar al Twitter gebruiken ? JA
NEE
Kan je via het internet hulp vinden voor privĂŠproblemen? JA
NEE
Is alles wat op Wikipedia staat de waarheid? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op de website vind je alles over gsmgebruik en het internet. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
37
38
ZOEK HET ZELF Op clicksafe.be en ikbeslis.be vind je alles over veilig internetgebruik, onder andere de regels van de netiquette, en ook getuigenissen van jongeren over blogs, chatboxen en andere toepassingen. Wil je zelf mee het nieuws maken of ben je op zoek naar reportages voor jongeren, neem eens een kijkje op: stampmedia.be en mediaraven.be.
Nog vragen? Als je met iemand wil praten over cyberpesten of andere misbruiken op het internet, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • clb.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
39
ZELF RES PECT Respect hebben voor jezelf betekent dat je in jezelf gelooft, dat je zelfvertrouwen hebt, dat je problemen kan relativeren. Het betekent ook dat je weet op wie je kan terugvallen als het eens tegenzit, dat je het gevoel hebt dat je greep op je leven hebt.
Natuurlijk wordt je zelfvertrouwen wel eens afgeremd. Door jezelf (“Ik ben te dik”, “ik ben te lelijk”…) of door anderen (“Jij kunt nooit eens iets goed doen”, “Jij hoort er niet bij”…). Denk dan aan je positieve kanten. Schrijf ze desnoods op. Het zijn er misschien meer dan je denkt! Respect hebben voor jezelf betekent ook ‘neen’ durven zeggen. Durven praten over je gevoelens. Je angst of boosheid delen. Respect voor jezelf is opkomen voor je eigen mening, maar
ook rekening houden met de mening van een ander. Vrijheid van meningsuiting geeft je niet het recht om anderen te discrimineren of te kwetsen. Wie respect heeft voor zichzelf, is ook weerbaar. Hij of zij laat niet zomaar over zich heen lopen en pakt eventuele problemen op de juiste manier aan: niet door naar alcohol of drugs te grijpen, niet door zichzelf te snijden of te krassen, niet door extreem veel of weinig te gaan eten, of aan zelfmoord te denken.
41
PESTEN Iedereen is anders. Dat maakt de wereld net zo boeiend. Dat maakt het ook interessant om andere mensen te leren kennen, ermee te praten, te sporten, plezier te maken. Aanvaarden dat iemand anders is, is het begin van respect. Maar vaak is er sprake van het tegendeel. Als mensen niet aanvaard worden om wie ze zijn, dan krijgen ze soms
te maken met pestgedrag. Dan gaat het niet over wat speels plagen. We spreken van pesten als iemand langdurig, herhaaldelijk en op een systematische manier het slachtoffer is van het gewelddadige gedrag van anderen. Die anderen willen de persoon kwetsen, soms door te duwen of te slaan, door te schelden of te bedreigen, door hem
of haar uit te sluiten of door dingen te stelen of kapot te maken. Pestkoppen vormen dikwijls samen een pestkliekje. Het kan de sfeer in een klas of groep heel hard verzieken. Daar blijft het niet bij: pesten kan zeer lang nazinderen. Zelfs als het pesten op zich gestopt is, kan het nog lang een heel negatieve invloed hebben op iemands leven.
TIPS VOOR WIE GEPEST WORDT • Sluit je niet helemaal af, maar toon wie je bent en wat je kunt • Praat erover met iemand die je vertrouwt • Ga op zoek naar wie je nog nooit heeft gepest
TIP VOOR PESTKOPPEN HOU ERMEE OP! 42
WEDERZIJDS RESPECT Wederzijds respect is de basis van onze samenleving. Jij hebt respect voor je ouders, en zij voor jou. De school en de leerkrachten hebben respect voor jou, en jij voor hen. Mensen met een andere achtergrond en
cultuur respecteren die van jou en jij die van hen. In zo’n samenleving is er geen plaats voor pestgedrag, discriminatie of racisme, in welke vorm dan ook.
43
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER RESPECT?
Heb je op je 14 jaar recht op een eigen mening? JA
NEE
Bestaan er twee mensen die helemaal hetzelfde zijn? JA
NEE
Is iemand in een rolstoel Mag een leraar jou uitschelden? minder waard? JA
NEE
Zijn mensen zonder papieren sukkelaars? JA
NEE
Kan je er iets aan doen als je weinig zelfvertrouwen hebt? JA 44
NEE
JA
NEE
Moet je altji d luisteren naar de politie? JA
NEE
Kan je mensen uit een ander land vertrouwen? JA
NEE
Mag je vanaf je 16 jaar altijd je eigen zin doen? JA
NEE
Kan je iets doen tegen racisten? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op de website vind je alles over respect. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
45
ZOEK HET ZELF Over je zelfbeeld kom je meer te weten op imagotest.be. Is er een dipje in je zelfvertrouwen? Surf eens naar noknok.be of zwaarweer.nl. Info over eetstoornissen en gewichtsproblemen vind je op eetstoornis.be, anbn.be of eetexpert.be.
Nog vragen? Als je met iemand wil praten over je gebrek aan zelfvertrouwen, slechte probleemoplossers als drugs en alcohol, over pestgedrag, discriminatie of racisme, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • clb.be • voor problemen met racisme kan je terecht bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, tel. 0800 12 800 (gratis) • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
46
47
WEL KE SCH OOL
Je ouders beslissen naar welke school je gaat en welke studierichting je volgt. Naarmate je ouder wordt, gebeurt dat steeds meer in samenspraak met jou. Praat erover met je ouders. Luister naar hen en zeg ook duidelijk jouw mening. Je kan ook bij het CLB terecht voor advies over de school of de richting die je gaat volgen, of als je het niet eens geraakt met je ouders.
REGLEMENT Elke school heeft een schoolreglement. Daarin staan de wederzijdse rechten en plichten van de leerlingen, de ouders en de school. Als leerling moet je het schoolreglement altijd naleven.Via de leerlingenraad kan je bepaalde dingen in het schoolreglement bespreken. Elke school moet zo’n leerlingenraad hebben, behalve als het reglement een andere vorm van leerlingenparticipatie garandeert, of
als minder dan tien procent van de leerlingen erom vraagt. Het CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding) kan je helpen met leren en studeren, het kiezen van een geschikte studierichting, psychische en sociale problemen en je gezondheid. Aan elke school is een CLB verbonden.
49
HOE STU DER EN
Iedereen heeft zijn eigen tempo en manier van leren. Het is iets wat je jaar na jaar beter onder de knie krijgt. Een paar handige tips. • Maak een goede planning en zorg dat je niet in tijdsnood komt. • Zorg ervoor dat je boeken en schriften in orde zijn voor de examenperiode. • Maak een algemeen overzicht van de leerstof, studeer daarna de details. • Probeer je leerstof te herhalen (best driemaal). • Een minder goed examen betekent niet dat alles verloren is. • Laat je niet opjagen door verhalen van medestudenten. • Voorzie in je planning voldoende tijd voor ontspanning. • Blijf rustig, diep en langzaam in- en uitademen kan wonderen doen. • Eet regelmatig en kies voor gezonde tussendoortjes. • Slaap genoeg. Blijf niet bij de pakken zitten: zoek hulp en praat met je ouders, vrienden of iemand die je kan helpen. Er is natuurlijk nog een leven naast de school. Tips voor je vrije tijd vind je op jongerengids.be !
50
51
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER SCHOOL EN STUDEREN?
Mogen scholen buitenlandse scholieren weigeren? JA
NEE
Moet je als 15-jarige naar school? JA
NEE
Zijn er tips om beter te blokken? JA
NEE
Zijn er zaken waar ik op kan letten als ik leerproblemen heb? JA
NEE
Mag je in de klas bidden? JA
NEE
Mag je altji d zelf je studierichting kiezen? JA
NEE
Mag een school mij Kan ik op school bij verbieden om een hoofd- iemand terecht met mijn doek te dragen? problemen? JA
52
NEE
JA
NEE
Bestaan er studiebeurzen voor het middelbaar onderwijs? JA
NEE
Bestaat er ergens een overzicht van alle studiemogelji kheden? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op de website vind je alles over wat mag en moet op school en over wat je kan doen tijdens je vrije uurtjes. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
53
54
ZOEK HET ZELF Op kinderrechtswinkel.be en rechtenopschool.be vind je veel gestelde vragen en antwoorden over rechten op school. Onderwijskiezer.be helpt je bij je studiekeuzes. Alles over wat er leeft op de speelplaats en de nieuwe trends op straat vind je op maks.be.
Nog vragen? Problemen met leerkrachten of andere volwassenen op school kan je melden bij het Steunpunt voor Grensoverschrijdend Gedrag op tel. 016 20 85 88 (alle werkdagen van 10 tot 17 uur) of limits.be. Als je met iemand wil praten over je rechten en plichten op school, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • clb.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
55
WAT IS HET LE VEN
Wat is een mens, een dier, een stoel? Waarom leven we? Wat is liefde? Is er leven na de dood? Wat is goed en wat is kwaad? Elke mens stelt zich dit soort levensvragen. Er bestaan geen pasklare antwoorden voor. Je kan er urenlang over nadenken of filosoferen. Na verloop van jaren ontwikkel je een eigen levensbeschouwing. Die kan aansluiten bij een bestaande godsdienst of ook helemaal niet. Christelijke mensen geloven in God, moslims in Allah, boeddhisten in Boeddha ‌ Elke godsdienst heeft zijn god, zijn boeken, zijn regels. Toch zijn er veel meer overeenkomsten dan op het eerste gezicht lijkt.
MET OF ZONDER GOD Elke godsdienst heeft zijn eigen regels. Gelovigen van de islam eten geen varkensvlees. Sommige hindoes eten zelfs helemaal geen vlees. Ook bij ons zijn veel mensen vegetariĂŤr, maar niet altijd omwille van hun geloof. Ze kiezen daarvoor uit respect voor de dieren of voor hun gezondheid. Je hebt het recht om te denken en te geloven wat je wil. Geloven of niet geloven,
dat kies je zelf. Dat staat ook zo beschreven in het Kinderrechtenverdrag. Zelfs je ouders kunnen je niet dwingen om een bepaalde godsdienst te volgen. Je ouders mogen je wel volgens een bepaald geloof opvoeden, maar ze moeten je helpen om je eigen mening te vormen. Dat zorgt soms voor conflictsituaties, maar net daardoor kan je meestal zeer bewuste keuzes maken.
57
ARMOEDE IN DE WERELD Vandaag zijn er 150 miljoen kinderen in de wereld die niet voldoende te eten hebben. Sommige gezinnen in Afrika, Zuid-Amerika en Azië moeten het redden met minder dan 1 euro per dag. Veel ontwikkelingsorganisaties zetten zich in het Zuiden in om de mensen te steunen. Ze leren hen hoe ze voor hun eigen voedsel kunnen zorgen. Fairtrade is Engels voor eerlijke handel. Het is ook de naam van een organisatie die ijvert voor eerlijke handel met het Zuiden. Koop je fairtradeproducten, dan weet je dat de boeren en arbeiders in Afrika, Zuid-Amerika en Azië er een eerlijke prijs voor krijgen. Veel Vlaamse jongeren zetten zich in hun vrije tijd ook als vrijwilliger in voor zulke organisaties.
ARMOEDE BIJ ONS Vergis je niet, ook in België bestaat er armoede. Vaak zit die meer verscholen en wordt er niet over gepraat. Voor veel jongeren is het niet normaal dat ze elke week zakgeld krijgen, een bling-bling gsm hebben of dure merkkledij kunnen kopen. Echtscheidingen, faillissementen of gezondheidsproblemen kunnen ervoor zorgen dat gezinnen plots in de problemen komen. Kinderen kunnen soms niet mee op uitstap of gaan zwemmen, omdat het geld kost. Gelukkig hebben wij een systeem van solidariteit; mensen in problemen kunnen terecht bij het OCMW, en hebben recht op een werkloosheidsuitkering of een leefloon.
58
EEN FIJNE WE RELD
Niet alles verloopt perfect en probleemloos in de wereld. Integendeel, in heel wat landen is er oorlog en vaak zijn vrouwen en kinderen daar het grootste slachtoer van. Veel mensen zijn op de vlucht en zoeken asiel in andere landen. Ook natuurrampen zoals aardbevingen en overstromingen maken veel slachtoers. Moeten we ons laten ontmoedigen door al die miserie of kunnen we er zelf iets aan doen? Je kan je enthousiast inzetten om van de wereld een aangename plek te maken. Sommigen doen dat dicht bij huis, in een sportclub of een jeugdbeweging, anderen sluiten zich aan bij een natuurbeweging of een protestgroep, nog anderen sluiten zich aan bij internationale organisaties die zich inzetten over de hele wereld. Wat je doet en hoe je dat doet is niet belangrijk. Maar wel dat je niet blijft stilzitten. Dat je beseft dat de wereld van jou is. Dat jij de wereld mee maakt ...
59
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER DE WERELD?
Is er een godsdienst die boven alle andere staat? JA
NEE
Zal er ooit een wereld zijn zonder oorlog? JA
NEE
Zal er later genoeg werk zijn voor iedereen? JA
NEE
Mag je tegen een gelovige zeggen dat god niet bestaat? JA
NEE
Zijn arme mensen altji d domme mensen? JA
NEE
Hebben tieners het in andere werelddelen moeilji ker dan hier? JA
NEE
Bestaat de hemel echt? Is politiek saai? JA 60
NEE
JA
NEE
Kunnen tieners zich engageren voor een rechtvaardiger wereld? JA
NEE
Moet je bang zijn voor de toekomst van de wereld? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op deze website vind je alles over godsdienst, de problemen in de wereld veraf en dichtbij. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
61
62
ZOEK HET ZELF Op vluchtelingenwerk.be staat info over asielcentra en de regularisering van mensen zonder papieren. Newintown.be is een meertalige site met info voor nieuwkomers en personen die nieuwkomers willen helpen. Meer informatie over kindsoldaten en de opvang ervan staat op unicef.be/kids . Wil je zelf op een zinvolle manier de wereld intrekken dan vertrek je best bij afsvlaanderen.be, peja.be, jint.be,vrijwilligerswerk.be of gostrange.be.
Nog vragen? Als je met iemand wil praten over godsdienst, armoede of oorlog en vrede, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • een JAC in jouw buurt: jac.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
63
BIJ VER DIE NEN
SPAREN VOOR JE DROMEN Snoep, oplaadkaarten voor je gsm, kleding, videogames,… het kost allemaal veel geld. Voor die centen ben je vooral afhankelijk van je ouders en familie, maar zakgeld krijgen is geen recht als je bij je ouders woont. Er bestaan ook geen regels over hoeveel zakgeld je
dan wel zou moeten krijgen. Je ouders moeten je wel zo opvoeden dat je kan deelnemen aan het ‘sociale leven’. Met wat zakgeld kan dat iets eenvoudiger. Maak met je ouders duidelijke afspraken, dan vermijd je elke maand conflicten over wat je krijgt.
Je kan aan je ouders voorstellen om geld bij te verdienen door bijvoorbeeld klusjes te doen. Ook buitenshuis kan je een bijbaantje vinden. Belangrijk voor je ouders is om te weten dat ze dan geen kinderbijslag verliezen, hoeveel je ook bijverdient. Tenminste tot je zestien bent en zolang je thuis woont.
Je kan ook als jobstudent werken als je vijftien jaar bent en tenminste de eerste twee jaren van het secundair onderwijs met volledig leerplan hebt doorlopen (je hoeft dus niet geslaagd te zijn). Op vijftien jaar heeft bijna één op twee jongeren een studentenjob tijdens de vakantie of tijdens het schooljaar.
Elke jongere vanaf zestien jaar kan zelf een ‘overeenkomst voor tewerkstelling van studenten’ sluiten. Als je ouders daarmee niet akkoord gaan, moeten ze naar de jeugdrechter stappen.
Voor je vijftiende kan je dus geen officiële studentenjob hebben. Toch zijn er talloze mogelijkheden om een centje bij te verdienen. Je kan je ouders of familie vragen om de auto te was-
sen, je kan gaan babysitten, je kan de hond van de buren uitlaten … Misschien is er in de buurt wel iemand die hulp nodig heeft bij een krantenronde? In het plaatselijke jeugdhuis kan je waarschijnlijk nog veel meer handige tips krijgen. Vergeet ook niet dat je nog je hele leven zal moeten werken en geld verdienen. Er is meer dan werken, werken, werken. Denk eens na wat je kan doen zonder dat het geld moet kosten. Creatieve ideeën zijn meestal geen dure ideeën, maar wel de leukste.
Wat kan je doen als je geen of te weinig zakgeld krijgt?
65
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER WERKEN EN GELD VER DIENEN?
Mogen jongeren van 12 jaar al gaan werken? JA
NEE
Ben je minder gelukkig als je arm bent? JA
NEE
Heeft iedere 14-jarige recht op evenveel zakgeld? JA
NEE
Mag een 12-jarige een eigen zichtrekening openen? JA 66
NEE
Kan je als tiener al gaan lenen bij de bank? JA
NEE
Kan je geld verdienen op het internet? JA
NEE
Bestaan er studiebeurzen voor middelbaar onderwijs? JA
NEE
Kan je je aansluiten bij een jeugdvereniging, als je geen geld hebt? JA
NEE
Zijn dure gsm’s, kleren, enz. altji d beter? JA
NEE
Kunnen je ouders weigeren om je geld te geven? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op deze website lees je alles over werken, geld verdienen en bijbaantjes. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
67
ZOEK HET ZELF Op het forum van Awel staan geregeld handige tips om bij te verdienen: awel.be. Nog vragen? Als je met iemand wil praten over geld en bijverdienen, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • een JAC in jouw buurt: jac.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
68
69
ZELF IETS DOEN
ECOLOGISCHE VOETAFDRUK Wij wonen ergens, doen activiteiten, eten en verplaatsen ons. We hebben natuurlijke hulpbronnen nodig om dat te kunnen doen, maar daardoor creĂŤren we ook afval en vervuiling die moeten weggewerkt worden. Belangrijk is dan: vragen we niet te veel van de aarde om al onze activiteiten
en onze levensstijl te kunnen blijven behouden? Met andere woorden: kan de aardbol het gedrag van 7 miljard mensen nog aan? En hoe lang nog? De ecologische voetafdruk geeft daar op een heel duidelijke manier een antwoord op. De voetafdruk
Er wonen nu zo’n 7 miljard mensen op de wereld en dat aantal blijft groeien. De aarde groeit niet mee en dus moeten we zuinig zijn op onze planeet. Verantwoord en toekomstgericht omspringen met het milieu is een absolute noodzaak.
geeft aan hoeveel aardoppervlakte er nodig is om onze levensstijl mogelijk te kunnen maken. Het is interessant om die voetafdruk te berekenen per persoon, per gezin, voor een hele klas of een heel land. Met enkele eenvoudige inspanningen kan je jouw invloed op de aarde verkleinen.
71
KLI MAAT CRISIS
Het natuurlijke broeikaseect werkt als een warm deken dat rond de aarde ligt. Dankzij broeikasgassen blijft de warmte van de zonnestraling om de aarde hangen zodat leven er mogelijk wordt. Door menselijke activiteiten als industrie, 72
motorvoertuigen en verbruik van elektriciteit versterkt het broeikaseect. De temperatuur stijgt en blijft maar stijgen. Dat heeft gevolgen voor het klimaat op aarde: de zeespiegel stijgt door het smelten van poolijs, er ontstaan meer over-
stromingen maar ook meer droogte op andere plaatsen. Er is watertekort, meer bosbranden, verspreiding van tropische ziektes en noem maar op. Men spreekt van een klimaatcrisis omdat de gevolgen zich steeds meer en sneller voordoen.
ZELF IETS DOEN Het is belangrijk dat je je bewust bent van de kwetsbaarheid van de aarde.
Ook jij kan er iets aan doen, te beginnen bij je thuis. Tips om mee voor een beter klimaat te zorgen: • Rijd met de fiets naar school, zo voorkom je schadelijke uitlaatgassen. • Probeer afval te voorkomen en recycleer. • Spring zuinig om met energie. • Probeer minder te consumeren. • Koop in kringloopwinkels. 73
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER ECOLOGIE EN MILIEU?
Kan jij iets doen tegen de opwarming van de aarde? JA
NEE
Is de trein milieuvriendelijker dan de auto? JA
NEE
Zijn fairtradeproducten eigenlji k wel cool? JA
NEE
Zijn er in Belgie.. ook natuurreservaten? JA
74
NEE
Kunnen we als school iets doen aan de klimaatverandering? JA
NEE
Doen alle landen iets tegen de klimaatcrisis? JA
NEE
Zijn er tips om minder en beter te verbruiken? JA
NEE
Is er genoeg water voor iedereen op de wereld? JA
NEE
Kan je iets doen om je ecologische voetafdruk kleiner te maken?
“Ik heb weinig plezier als ik merk dat het averechts werkt voor het milieu. Mijn manege bijvoorbeeld is redelijk ver weg” Gwen (14 jaar)
JA
NEE
Is het beter voor het milieu om te douchen? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op de website lees je alles over de opwarming van de aarde, milieuproblemen en wat we er met zijn allen aan kunnen doen. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
75
76
ZOEK HET ZELF Meer info over het milieu vind je op globelink.be en jnm.be. Op voedselvoetafdruk.be kan je berekenen hoe zwaar jouw ecologische voetafdruk weegt op de wereld. Als je minder wil consumeren, vind je tips op bewustverbruiken.org. Op milieukoopwijzer.be lees je welk schoolmateriaal het meest ecologisch is.
Nog vragen? Als je met iemand wil praten over het milieu en wat je ervoor kan doen, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • een JAC in jouw buurt: jac.be • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
77
WAT ZEGT DE WET
Net zoals volwassenen hebben jongeren niet alleen rechten, maar ook plichten. De plicht om de wet na te leven en niet te overtreden. Voor wetten tegen kleine en grote criminaliteit ligt dat voor de hand. Er zijn nog een aantal wetten die voor jongeren van belang zijn. Kijk op de volgende bladzijdes welke dat zijn.
OVER RECHT EN GERECHT PLICHT EN VERPLICHT De wet, de politie, het gerecht, ‌ voor veel jongeren is dat een ver-van-mijn-bed-show. De meeste jongens en meisjes tussen 11 en 15 hebben dan ook nooit te maken met de politie of komen nooit in een rechtbank. Gelukkig maar. Toch kan het iedereen vroeg of laat overkomen. Daarom is het goed te weten wat je rechten en plichten zijn. Alle mensen hebben rechten. Voor kinderen en jongeren tot 18 jaar staan die rechten opgesomd in het Kinderrechtenverdrag. Daarin staan in totaal 41 rechten, zoals het recht om bij de ouders te leven, tenzij dit niet in het belang van het kind is; het recht om een eigen mening te vormen en die ook te uiten; het recht op toegang tot dat soort onderwijs dat het best bij je past en waar je samen met je ouders voor kiest; het recht op vrijheid van gedachten, geweten en godsdienst; het recht op bescherming tegen mishandeling, enzovoort.
79
WETTEN PLICHTEN EN RECHTEN • Roken Sinds 2004 is het verboden om tabaksproducten te verkopen aan jongeren onder de zestien jaar. Een verkoper van tabak mag dus vragen om je leeftijd te bewijzen. De wet verbiedt ook om te roken op openbare plaatsen zoals scholen en treinen, in restaurants, cafetaria’s van ziekenhuizen, culturele centra en sportruimten. • Drugs Er zijn heel veel soorten drugs in omloop. In het drugs-ABC vind je een overzicht van de meest voorkomende drugs, de wetgeving en hun effecten. Surf naar druglijn.be. • Alcohol Onder de achttien jaar mag geen sterke drank worden verstrekt, gratis aangeboden of verkocht. Zolang je geen zestien bent, mag je in een café geen alcohol geserveerd krijgen. • Seks Voor de wet moet je minimaal zestien jaar zijn om te mogen vrijen. Je mag dus geen seksuele relatie aangaan met iemand die jonger is dan zestien. 80
• Echtscheiding Als je ouders scheiden, mag je niet zelf kiezen waar je gaat wonen. De rechter beslist dat, maar je hebt wel het recht om je mening te laten horen. Je hebt dus het recht om je ouders en de jeugdrechter je mening te geven over afspraken of regelingen die je leven veranderen. • Uitgaan Onder de zestien jaar mag je geen dancing binnen of een drankgelegenheid, zonder een ouder of volwassene die je begeleidt. Een uitzondering bestaat wel voor fuiven zonder winstgevend doel, zoals die van het jeugdhuis, de sportclub en de jeugdbeweging. • School In België geldt voor iedereen tussen zes en achttien jaar de leerplicht. Dat wil zeggen dat je ouders de plicht hebben je te laten leren. Bij de allergrootste meerderheid is dat op een school. Bij een kleine minderheid doen de ouders dat thuis zelf.
81
DOE DE TEST WAT WEET JIJ OVER JE RECHTEN EN PLICH TEN?
Moet je als tiener bij een verkeersovertreding een boete betalen? JA
NEE
Bestaat er een vereniging die kinderen helpt en beschermt? JA
NEE
Kan je voor pesten opgesloten worden? JA
NEE
Heb je op school alleen plichten en geen rechten? JA 82
NEE
Mag je bij een scheiding van je ouders je mening kwijt bij de rechter? JA
NEE
Kan je op 12 jaar al naar de gevangenis worden gestuurd? JA
NEE
Mag je als 13-jarige alcoholpops drinken? JA
NEE
Mag een sportclub je weigeren omwil e van je geloof of kleur? JA
NEE
Moet een 14-jarige altji d zijn identiteitskaart op zak hebben? JA
NEE
Mag je alle muziek op internet downloaden? JA
NEE
JE VINDT DE JUISTE ANTWOORDEN OP DEZE VRAGEN OP
JONGERENGIDS.BE Op deze website lees je alles over je eigen rechten en plichten. Je kan er zelf iets opzoeken, maar ook gewoon uitzoeken wat je weet en niet weet.
83
84
ZOEK HET ZELF Op kinderrechtswinkel.be en tzitemzo.be staan alle belangrijke weetjes in verband met rechten en plichten voor jongeren. Met al je vragen over wat je op welke leeftijd mag en niet mag kan je ook terecht bij een jongerenadviescentrum: jac.be. Heb je het gevoel dat je niet correct wordt behandeld? Zocht je overal hulp maar kan of wil niemand iets doen? Klop dan aan bij de klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat. Bel 0800 20 808 of mail naar klachtenlijn@kinderrechten.be of surf naar kinderrechten.be.
Nog vragen? Als je met iemand wil praten over het milieu en wat je ervoor kan doen, kan je terecht bij: • awel.be tel. 102 • een Jongereninformatiepunt in jouw buurt jips.be
85
A
Abortus Adoptiegezin Adoptieouders Aids Alcohol Angst Armoede Asiel
B
18 26, 29 25 19 9, 12, 23, 24, 41, 45, 80, 82 7, 41 58, 63 59, 63
Beweging Bijverdienen Blauwtje Bloedverlies Blog Boosheid Broer
C
Chatten CLB Condoom Consumeren Criminaliteit Cultuur Cyberpesten
86
D
Dagboek Depressief Dipje Discriminatie Downloaden Driften Drinken Drugs
E
7, 8 68, 65 15 16 36,39 41 12, 13, 27
36 49 17 73, 77 79 43 35, 39
23, 26 11 46 43 35, 83 15 10, 82 9, 10, 12, 23, 24, 41, 46, 80
Echtscheiding Eerlijke handel Eerste keer Eetstoornis Energie Erectie
F
Facebook Fairtrade Familie Firewall Fit
24, 58, 80 58 17, 18 46 73 20
3, 32, 33 58, 74 22, 25, 28, 65 33 7
G
Gamen Geaardheid Geld Geloof Gerecht Geslachtsgemeenschap Gezin Gezondheid God Godsdienst Groepsdruk
H
Handicap Heteroseksueel Holebi Homo HygiĂŤne
I
Illegaal Incest Instelling Internet Internetaansluiting
23, 36 16, 21 28, 31, 65-68 57, 61, 82 79 16 24-29, 58, 71 7-12, 34, 49, 57, 58 57, 60 21, 57, 60, 63, 79 24
9, 12, 21, 24 16 16, 21 16 7, 8
9, 35, 36, 80 16 25 23, 32-39, 66, 83 32
J
Jeugdbeweging Jeugdhuis Jeugdrechter Jobstudent Jongens
K
Kinderbijslag Kindermishandeling Kinderrechten Klusjes Krassen Kringloopwinkels Kussen
L
Leerlingenraad Leerlingenparticipatie Leerplicht Lesbisch Levensvragen Lichaam Liefdesverdriet Lijf
59, 80 65, 80 65, 80 65 7, 15, 16, 18, 79
65 29 8, 57, 79 65 41 73 17
49 49 80 16 57 7, 10, 15, 17 16, 18 9, 12
87
M
Maandstonden Mailen Masturbatie Medicatie Meisjes Menstrueren Milieu Minderjarig Misbruik
N
Netiquette Nicotine
7 91 15 9 7, 15, 16, 18 7 71, 74, 77, 85 35 35, 39
33, 39 9
O
OCMW 58 Onderwijs 9, 53, 79 Ontmaagden 16 Ontwikkelingsorganisaties 58 Oorlog 58 Oorlog 59, 60, 63 Opwarming (van de aarde) 74, 75 Ouderlijk gezag 23 Ouders 8, 23, 26, 31, 36, 43, 49, 57, 65, 67, 79, 80, 82
P
Pedofielen Penis Pesten Pestgedrag Pil Pleeggezin Plichten Politie
88
35 7 42, 82 42, 43, 46 12 26, 29 49, 55, 79-85 9, 27, 44, 79
Populair Privacy Problemen Puberteit Puistjes
R
Racisme Rechten Regels (maandstonden) Relaties Respect Roken Ruzie
S
32, 35 23, 33 23, 37, 41, 46, 52, 58 7, 15, 16 7
43, 46 29, 49, 55, 79-85 7 16, 19, 25, 26 33, 41-43, 57 80 15, 24, 26
Schaamhaar 10 School 8, 23, 31, 32, 43, 49-55, 74,80, 82 Schoolreglement 31, 49
Seks 15-21, 23, 80 Seksuele verlangens 15 Slachtoer 42, 59 Snijden 41 Soa 16, 17, 21 Spam 33 Sparen 65 Sport 8, 10, 23 Studentenjob 65 Studierichting 49, 52
T
Tampon Testikels Testosteron
U
uitgaan
16 7 15
80
V
VegetariĂŤr 57 Verdienen 65, 68 Verliefd 15, 16 Versieren 16 Verslaving 9, 34 Vertrouwen 17,34,44 Virussen 33 Voeding 7, 8 Voorbehoedsmiddel 17 Vrede 63 Vrienden 23-27, 33 Vrijen 17, 18, 21, 80 Vrije tijd 50, 58 Vrijwilliger 58, 63
W
Weerbaar Weglopen Wet Wikipedia
Z
Zakgeld Zelfmoord Zelfvertrouwen Ziekte Zoenen Zus Zwanger Zwangerschap
58, 65, 66 41 41, 44, 46 24, 72 17, 21 12, 27 7, 17, 18 16
41 24,26, 29 31, 79, 80 34, 37
89
JONGERENGIDS.BE 12-15
ZOEK HET ZELF
Uitgave maart 2013 De teksten van Jongerengids.be werden geschreven voor januari 2013. Sommige gegevens kunnen inmiddels gewijzigd zijn. Op de website www.jongerengids.be vind je de eventuele aanpassingen. De samenstellers kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor eventuele
Is een uitgave van De Ambrassade vzw.
onjuistheden in de publicatie. Overname van teksten is toegestaan, mits duidelijk leesbare bronvermelding en onder
Jongerengids.be is tot stand gekomen door de nauwe
voorbehoud van weigering door De Ambrassade vzw.
samenwerking tussen CJP vzw, Piazza dell’Arte vzw, Content Cowboys bvba, HolonCom en De Ambrassade vzw.
De Ambrassade geeft naast Jongerengids.be voor 12- tot 15-jarigen ook een gids uit voor 8- tot 11-jarigen en
Redactie: Peter Thiessen (Het Vervolg)
een voor 16+.
Eindredactie: Geert Delanghe (tekstopmaat.be)
Met de gidsen aan de slag? Download de metho-
i.s.m. Piazza dell’Arte vzw
diekenmap op Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids.
Look & feel: Content Cowboys bvba Website: HolonCom Projectcoördinatie: De Ambrassade vzw Gidsen bestellen? Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids Verantwoordelijke uitgever: Eva Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel
Deze gids kwam tot stand met de hulp van verschillende organisaties en experts. We willen dan ook heel graag volgende mensen en organisaties bedanken voor hun feedback, input en ondersteuning: Anna Demuylder (HolonCom), Annelies De Graeve (Vrije-CLB-koepel vzw), Annick Verveckken (Piazza dell’Arte vzw), Bert Mellebeek (Hoge Rielen), Björn Boon (CJP vzw), Content Cowboys bvba, De Muze Borgerhout, Dimitri Gulla (HolonCom), Evelyne Blancke (De Ambrassade vzw), Farida Barki (Wablieft), Filip Van Gulck (JAC Plus – CAW Metropool vzw), Flor Houter (JAC Leuven), Geert Delanghe (tekstopmaat.be), Gerda Van Roelen (Agentschap sociaal cultureel werk), Hilde Lauwers (Kind en Samenleving), H.Pius X-Instituut Antwerpen, Jan Grieten (Piazza dell’Arte vzw), John Vermote (JIP De Panne), Jonas Boets (JIM), Kathy Vlieghe (Kenniscentrum Kinderrechten vzw), Kathleen De Smedt (De Ambrassade vzw), Katrien Crispeyn (De Ambrassade vzw), Koen Lambert (JINT), Kris Stas (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk), Leen Bartholomeus (VVJ vzw), Lien Van Brabant (In Petto Jeugddienst), Linda Van Tulden (Piazza dell’Arte vzw), Marc Mombaerts, Margo Geyskens (Top Vakantie vzw), Marian Michielsen (De Ambrassade vzw), Marjolein Haan (De Ambrassade vzw), Mieke Hulin (Jeugd en Seksualiteit vzw), Natalie Coelmont (Jint vzw), Nel Broothaerts (Child Focus) , Neel Eerdekens (De Ambrassade vzw), Nina De Paepe (Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen vzw), Peter Reynders (De Ambrassade vzw) , Peter Thiessen (Het Vervolg), Robrecht Siera (HolonCom), Saar Serrien (JAC Plus – CAW Metropool vzw), Sara Lembrechts (Kenniscentrum Kinderrechten vzw) , Sofie Iserbyt (De Ambrassade vzw), Sofie Van Beeck (HolonCom), Stijn Govaerts (Maks!), Svenja Vergauwen (Jeugd en Seksualiteit vzw)
Vind je geen antwoord in dit boekje? Ga dan zeker eens kijken op de website Jongerengids.be. Wil je liever met iemand praten, chatten of mailen? Contacteer dan deze organisaties. Ze zijn specialisten in alles wat jong en op zoek is. Doen! • Awel, luistert naar kinderen en jongeren tel. 102 (gratis) • Tele-onthaal, praten is de eerste stap. tel. 106 (gratis en anoniem bellen) • Jongerenadviescentra, ook in jouw buurt. jac.be • Clb, centrum voor leerlingenbegeleiding. clb.be • Jongereninformatiepunt in jouw buurt. jips.be • Een vraag over jouw rechten? De kinderrechtswinkel. kinderrechtswinkel.be
NOTITIES
Is deze Jongerengids iets voor jou? De kans is groot. Omdat vragen stellen en op zoek gaan naar wat dan ook een gezonde jonge reflex is. Wie zich geen vragen stelt of nergens voor openstaat, maakt niet veel kans om nieuwe dingen te ontdekken. Heeft Jongerengids dan alle antwoorden? Absoluut niet. We willen geen arrogante betweter zijn, die zegt wat jij moet doen of geloven. ‘Zoek het zelf’ lijkt ons een veel betere piste. Jij stelt de vragen. Wij geven de richtingen aan. Jij kiest waar je naartoe wil. Jongerengids is niet enkel dit boekje. Ga ook eens kijken op Jongerengids.be, op onze Facebook- en Twitterpagina en ons YouTubekanaal. Tot binnenkort!
2013 - 2014 Jongerengids.be
Een project van: