Jongerengids 16+ by Vlaams Informatiepunt Jeugd vzw

het leven grijpen16+ 16 + was vijf jaar geleden een serie over een aantal jongeren, de meeste uit het zesde jaar humane wetenschappen, die op zoek waren naar liefde, naar toekomstperspectieven, naar elkaar, naar zichzelf, tussen vastklampen en loslaten. Ik ken nogal wat volwassenen die meekeken en die, door de blik van jongeren zelf een cursus “jongeren” kregen. Verliefdheid, vrijen, overspel, depressie, homoseksualiteit, psychiaters die over de schreef gaan, zelfdoding, drugs, tienerzwangerschap, studiekeuzes, echtscheidingen… Vriendschap, trouw, steun, theater, hoop, toekomst…. het passeerde allemaal in paar tientallen aﬂeveringen. En het was geloofwaardig. Jongeren als gids. Een jongerengids. Er is geen kant-en-klare handleiding om volwassen te worden. Die handleiding maak je zelf. Deze jongerengids is daarbij een beetje een GPS. De bestemming moet je zelf invoeren, en vervolgens kan je uit een paar routes kiezen. Het kan zijn dat je al een eind verkeerd gereden bent, en dat je op je stappen moet terugkeren. Of er zijn zijwegen die de moeite zijn om eens te verkennen. Of, als je wat moe bent, kan je een time-out krijgen, of een lift. Het is een wegwijzer naar het maken van keuzes, naar manieren om je sterke kanten verder te verkennen en te ontplooien, en je twijfels weg te werken. Alleen of -liefst- samen met andere jongeren. Pascal Smet, Vlaams Minister van Jeugd

5 Relaties 19 centen

67 school 81 seks

27 gezondheid

97 vrije tijd

Ik heb het badboy syndroom.

Geld maakt niet gelukkig, maar het helpt wel.

Better safe than sorry. Laat je regelmatig checken.

De zomervakantie is nog altijd het beste deel van het schooljaar.

We praten te weinig over seks.

Nooit heb ik het drukker dan wanneer ik vrije tijd heb.

43 internet

Alleen als ik slaap ben ik niet online.

111

Mijn tijd is me te kostbaar om tegen mijn goesting te werken.

57 rechten & plichten

129

Mijn thuis is waar mijn bed staat.

De beste plicht en het mooiste recht: volg je hart.

werk

wonen

“ik

RELATIES. k heb het badboy yndroomâ&#x20AC;? laura

Love is in the air tonig Verliefd zijn is vaak heel ingewikkeld. Je hersenen en hormonen zorgen voor het intense, rare, soms bijna oncontroleerbare gevoel. Sommige mensen liggen er echt wakker van! Je kiest je verliefdheid ook niet zelf, het overkomt je.

Dries, 17 jaar

“Ik durf mijn vrienden niet te zeggen dat ik homo ben. Mijn ouders weten alles over mij en dus ook dit. Ik ben bang dat ik mijn vrienden zal verliezen. Hoe kan ik mezelf oppeppen om zekerder van mezelf te zijn?” Praat erover met één vriend of vriendin die je zeker kan vertrouwen. Hij of zij kan je helpen om het aan de rest te vertellen, dan sta je er niet alleen voor. Belangrijk is dat jij er 100% achter staat en klaar voor bent. Er kan natuurlijk altijd een negatieve reactie komen, maar vergeet niet dat je vrienden ook tijd nodig hebben om eraan te wennen, net als jij ongetwijfeld. En vergeet niet: coming-out heeft ook heel wat positieve kanten. Je vrienden zijn vaak blij dat je eerlijk bent en je zal je meer opgelucht voelen.

Zit je met vragen over je seksuele geaardheid, of weet je niet goed hoe je je omgeving kan vertellen dat je homo- of biseksueel bent? Er is altijd hulp in de buurt.

ght. WAT als... mijn omgeving het moeilijk heeft omdat • ik verliefd ben op een ouder persoon? • ik verliefd ben op iemand van een andere cultuur? • ik verliefd ben op iemand van hetzelfde geslacht? De omgeving maakt het verliefde koppels niet altijd gemakkelijk. Vaak helpt het dan om te praten. Geraak je er niet uit, dan kan je terecht bij het JAC.

De Holebifoon (0800 99 533) en de JAC’s staan klaar met een luisterend oor en advies. Weljongniethetero.be is een website met tips, activiteiten, een forum en informatie voor holebi’s en transgenders. Holebi’s en transgenders van niet-Belgische origine kunnen terecht bij de landelijke beweging Merhaba.

THe NEXT LEVEL.

Wat zijn de gevolgen van wettelijk samenwonen?

Vanaf wanneer mag ik gaan samenwonen?

jij wil gaan samenwonen?

Vanaf 18 jaar mag je gaan samenwonen. Heb ik zo’n samenlevingscontract nodig als ik ga samenwonen?

Wat is een samenlevingscontract? Dat is een zakelijke overeenkomst waarin staat wie wat bezit. Je kan het zelf opmaken of ofﬁcieel laten bekrachtigen door de rechtbank of via een notaris.

Samenwonen kan zonder contract, je bent hierin helemaal vrij. Wil je een stapje verder gaan, dan kan je een samenlevingscontract overwegen.

Woon je wettelijk samen, dan geldt er een aantal rechten en plichten voor de samenwoners waarvan je niet kan afwijken. Wie bijvoorbeeld eigenaar is van de gezinswoning kan die niet verkopen of hypothekeren zonder toestemming van de partner en je bent allebei verantwoordelijk voor alle kosten en schulden.

wil je trouwen? Trouwen is net als een samenlevingscontract een zakelijke overeenkomst. Als je trouwt, doe je elkaar de wettelijke huwelijksbeloften: hulp, bijstand, trouw en samenwonen. De materiële zaken worden geregeld via het huwelijkscontract.

Kelly, 20 jaar

Waar moet ik heen om een huwelijk te regelen? Minimum 14 dagen en maximum 6 maanden voor je trouwdag moet je bij de gemeente de huwelijksaangifte doen. Beide partners moeten aanwezig zijn.

Good to know

Antje, 17 jaar

Ik ben nog geen achttien en wil trouwen met mijn vriend. Kan dit? Dat kan met een toelating van de jeugdrechtbank. Informeer je goed over je rechten en plichten zodat je niet voor verrassingen komt te staan!

Benissa, 19 jaar

Is een huwelijk tussen twee mannen of twee vrouwen hetzelfde als een huwelijk tussen een man en een vrouw? Dat is helemaal hetzelfde in BelgiĂŤ!

Wil je bovenop het wettelijk huwelijk ook een religieus huwelijk? Vraag informatie bij de religieuze instantie van je keuze of bij een vrijzinnige organisatie.

Nog niet meteen zin om te trouwen, maar wel zeker van je stuk om te gaan samenwonen? Bekijk zeker de voordelen van een samenlevingscontract of wettelijk samenwonen.

Soms gaat het mis...

Vier situaties waarin je terecht kan komen.

WAT als...

je gedwongen wordt om te trouwen met een partner die je niet zelf uitkoos?

Een gedwongen huwelijk is verboden. Het mag niet volgens de wet. Spreek erover met een vertrouwenspersoon en zoek hulp via het JAC, het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, Ella vzw, het kenniscentrum voor gender en etniciteit.

je wil trouwen om een vriend aan een visum te helpen?

Een huwelijk voor een wettelijk voordeel, bijvoorbeeld een visum, is verboden en strafbaar. Bij een vermoeden van een schijnhuwelijk zal je relatie onderzocht worden nog voor je aan trouwen toekomt.

WAT als...

partners beslissen om te scheiden?

Beslissen jij en je partner om een einde te maken aan jullie huwelijk dan moet je samen een akkoord bereiken over de echtscheidingsregeling. Als jullie het moeilijk eens geraken kan een scheidingsbemiddelaar of descheidingsschool.be hulp bieden. Bereik je geen akkoord, dan beslist de rechter over de regeling.

WAT als...

je ouders gaan scheiden en je keuzes moet maken?

Heel wat ouders kiezen na een scheiding voor co-ouderschap. Beide ouders blijven dan verantwoordelijk voor de opvoeding, zelfs als je enkel bij een van beiden verblijft. Via de verblijfsregeling wordt op papier vastgelegd waar je woont en wie je wanneer ziet.

vrienden. Vrienden heb je in allerlei soorten en niet iedere vriendschap is hetzelfde. Nieuwe vrienden maken gaat voor de één vanzelf, voor de ander is het moeilijk.

What to do als je niet de meest sociale bent? • Volg een cursus, bijvoorbeeld bij de vereniging voor verlegen mensen. • Sluit je aan bij een jeugdbeweging of (sport)club. • Leg contact via internet, dat gaat soms vlotter.

Worstel je met een gevoel van eenzaamheid of heb je vragen rond vriendschap? Praat met je ouders, bel, chat of mail Awel of ga naar het JAC. Zij zijn er voor je.

relatie in het gezin. FAMILIES IN ALLE SOORTEN EN MATEN.

OUDERS VS KINDEREN: wat moet en mag

Ieder gezin is anders. Je kan bij je beide ouders wonen, bij ĂŠĂŠn ouder alleen, afwisselend bij de ene ouder dan bij de andere, bij familie, bij adoptieouders of in een instelling. Sommigen hebben ouders van hetzelfde geslacht, anderen hebben zowel biologische als niet-biologische ouders. Je biologische ouders hebben je verwekt. Volgens de wet zijn zij echter niet altijd je ouders. Het zijn ook niet altijd de mensen met wie je een gezin vormt.

Ouders Jou respecteren. Zorgen voor je levensonderhoud, opvoeding en opleiding. Aansprakelijk zijn voor hun minderjarige kinderen. Maak jij een fout dan moeten zij daarvoor betalen. Je vertegenwoordigen in het rechtsverkeer: contracten ondertekenen of een proces starten in jouw naam... Alle beslissingen nemen over jou en je bezittingen tot je 18 bent. Dat kan gaan over je gezondheid, je opvoeding, je opleiding, je kledij, je woonplaats, je zakgeld, je vrienden... Rekening houden met jouw mening.

Bij adoptie word je lid, met alle bijbehorende rechten en plichten, van een familie waarmee je geen biologische band hebt. Vanaf 12 jaar is jouw toestemming nodig om geadopteerd te worden.

Kinderen Onderhouden persoonlijk contact met hun ouders. Brengen eerbied en respect op voor hun ouders.

15 Hanne, 15 jaar

Ik heb problemen thuis. Wat nu? Praat erover. Stap naar een vriend, familielid, leraar, het CLB of JAC of bel anoniem naar Awel voor steun en advies.

WAT als...

praten niet meer werkt? Er is altijd hulp in de buurt. Bijzondere Jeugdbijstand komt in actie als praten niet meer helpt. Je kan hen bereiken op 0800 900 33! Bijzondere Jeugdbijstand kan indien nodig helpen om tot een akkoord te komen: • begeleiding thuis voor het hele gezin, of opvang in een dagcentrum • tijdelijke plaatsing in een opvanghuis, een observatiecentrum of een pleeggezin • vanaf 17 jaar kom je in aanmerking voor bege leid zelfstandig wonen • vanaf 18 jaar mag je volledig zelf beslissen

“Ik heb mijn moeder betrapt terwijl ze mijn e-mails aan het lezen was. Ik ben echt ontgoocheld. Ze was enorm geschrokken van mijn reactie. Volgens haar ga ik om met de verkeerde vrienden en heeft ze daarom ingebroken in mijn inbox. Kan dit?” Neen, je ouders kunnen niet zomaar je mails of sms’jes controleren. Je hebt als minderjarige recht op privacy en briefgeheim. Een dagboek, mail of sms is zo intiem en privé dat zelfs je ouders dat niet mogen lezen. Je ouders staan wel in voor je opvoeding. Hun ‘ouderlijke gezag’ betekent dat ze alles mogen doen wat ze nodig vinden om je veilig op te voeden. Daarbij hoort ook het recht om in de gaten te houden waar jij zoal mee bezig bent. Misschien heeft je moeder wel een goede reden om in je mailbox te kijken? Of jij het eens bent met die reden, doet er dan weinig toe. Tip: praat hierover met je moeder. Vraag haar waarom ze jou wilt controleren. Vertel haar ook hoe het voor jou voelt als ze dit doet. Via een open gesprek kunnen jullie dit uitpraten en nieuwe afspraken maken.

Geweld en mishandelin Alle vormen van mishandeling zijn strafbaar: • Lichamelijk mishandelen: alle manieren om iemand opzettelijk pijn te doen: slaan, schoppen, verbranden, verkeerde medicijnen toedienen,... • Emotionele mishandeling: alle manieren om iemand opzettelijk van binnen pijn te doen: vernederen, als ongewenst behandelen, onredelijke eisen stellen, afkraken, uitschelden of uitlachen,... • Lichamelijke verwaarlozing: geen schone kleren geven, onvoldoende gezond eten of nachtrust geven, geen verzorging bij ziekte of verwonding,... • Geestelijke verwaarlozing: onvoldoende aandacht, genegenheid en geborgenheid geven, niet respecteren, nooit iets positiefs zeggen,... • Seksueel misbruik is geestelijke en lichamelijke mishandeling tegelijk: iemand aanraken tegen zijn/haar wil, iemand dwingen naar porno te kijken, iemand verplichten om deel te nemen aan seksuele handelingen, dreigen om niets door te vertellen,...

Je wordt thuis mishandeld en weet niet waarheen?

ng. Vrees je zelf een dader van mishandeling te zijn of te worden? Zoek hulp en schaam je niet. Hulp zoeken geeft aan dat je juist het beste wenst voor je kind of partner. Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning helpen als het opvoeden van je kind je zwaar valt.

Mishandeld worden is NOOIT jouw schuld. De verantwoordelijkheid ligt ALTIJD bij de dader, zelfs als die beweert dat je het zelf uitlokt, dat het zo hoort, of als hij/zij jou schuldgevoelens aanpraat of bedreigt. Ga naar het JAC of CLB, spreek erover met je groene leerkracht of contacteer Awel. Het is ook goed om er met je beste vrienden over te praten.

â&#x20AC;&#x153;geld gel he

Centen. d maakt niet ukkig, maar et helpt welâ&#x20AC;? buki

geld om van Zijn mijn ouders verplicht mij financieel te onderhouden? Je hebt het recht op financiële steun en onderhoud van je ouder(s). Zij moeten betalen voor je opvoeding en opleiding tot je 18 jaar bent en tot je een studie hebt afgerond die toegang geeft tot de arbeidsmarkt. De bijdrage is afhankelijk van hun financiële mogelijkheden en van jouw capaciteiten en inzet. Geldkraan dicht? Probeer het uit te praten. Leg uit waarvoor het geld nodig is en hoe je zult proberen zelf bij te dragen aan de kosten. Lukt dat niet, dan kan je altijd terecht bij een JAC.

Wat houdt kinderbijslag juist in? Ouders hebben recht op kinderbijslag om hun kind(eren) een degelijke opvoeding te bezorgen. Het bedrag dat ouders krijgen is niet zo hoog en dient om in je basisbehoeften te kunnen voorzien. In principe hebben je ouders recht op kindergeld tot 31 augustus van het jaar waarin je 18 wordt. Na je 18e hebben je ouders alleen recht op kinderbijslag voor studerende kinderen of kinderen met een zeer beperkt inkomen. Kindergeld verliezen kan ook! Let er op dat je doorheen het jaar niet meer dan 50 dagen als jobstudent aan de slag bent (of dat je als werkstudent niet meer dan 240 uur per kwartaal werkt)!

Heb ik recht op geld als ik ga studeren? Studeren heeft een prijskaartje. Als je het ﬁnancieel moeilijk hebt, kan je onder bepaalde voorwaarden ﬁnanciële ondersteuning krijgen. Via de Vlaamse overheid kan je een studiebeurs aanvragen. Volstaat dat niet dan bestaat er ook nog de studielening. Zoals alle leningen moet ook een studielening uiteindelijk terugbetaald worden. Denk dus goed na voor je een lening afsluit!

n te leven. Heb ik recht op een leefloon? In nood is er het OCMW dat een minimumloon garandeert aan meerderjarigen die het echt moeilijk hebben. Dat leefloon is een minimum dat volstaat om in je basisbehoeften, zoals eten, woning en kledij, te voorzien. Het leefloon is niet bedoeld voor studenten, maar ‘de student’ is wel als categorie opgenomen in de leefloonwet. Je kan er in uitzonderlijke gevallen aanspraak op maken. Het is niet de gewone gang van zaken dat studenten dit aanvragen. Bereid je dus goed voor als je de stap zet. Het OCMW in jouw buurt vind je via de site van je gemeente of in het telefoonboek. Ze zijn er ook voor je als je het moeilijk hebt met de aankoop van belangrijk schoolmateriaal.

Big spender gierigaard? Mag mijn vader geld van mijn rekening halen? Als je jonger bent dan 18 jaar, dan mag je vader geld afhalen van jouw rekening indien dit in jouw belang is. Hij mag dus geen geld van jouw rekening afhalen voor persoonlijke doeleinden. Bijvoorbeeld om op reis te gaan. Het mag wel voor zaken die jou aanbelangen. Bijvoorbeeld om je studies te betalen.

1 2 3

Bankkaart verloren? Bel naar Card Stop 070 344 344. Ze blokkeren je kaart. Een kaart nadien deblokkeren kan niet, je moet een nieuwe kaart aanvragen bij de bank.

Proton is voor kleine betalingen en werkt zonder geheime code. De protonkaart kan je opladen aan een bankautomaat met een minimum van 5 en een maximum van 125 euro. De protonchip verdwijnt eind 2014. Per sms betalen komt steeds vaker voor. Je kan er parkeertickets en openbaar vervoer mee betalen.

Een kredietkaart is er enkel voor meerderjarigen! Visa, American Express, Eurocard, etc. kunnen gebruikt worden in sommige winkels, restaurants, in het buitenland, bij aankopen via het internet ... EĂŠn keer per maand worden alle uitgaven van je kredietkaart opgeteld en van je bankrekening gehaald.

of 4 5 6

Een zichtrekening is zoals je portefeuille waarin geld binnenkomt en waaruit je betalingen doet. Je kan er geld op storten, afhalen of naar een andere rekening overschrijven. Het is voor dagelijkse uitgaven. Een spaarrekening is voor geld dat je niet direct wilt gebruiken. Je ontvangt op dat bedrag meer interest dan op een zichtrekening. Van een spaarrekening kan je enkel geld afhalen aan een automaat van je eigen bank. Een domiciliëring is een opdracht om steeds terugkerende facturen (bijvoorbeeld je telefoonrekening) rechtstreeks van je rekening af te halen. Geen geld op je rekening is ook geen betaling. Op tijd geld storten is dus de boodschap.

7 8 9

Een permanente opdracht is een opdracht om betalingen te doen die je steeds op een vaste datum moet doen. Het gaat om een vast bedrag, zoals je huishuur.

Onder nul gaan op een zichtrekening kan. Dat lijkt handig, maar eigenlijk is dit een lening waarop je interest betaalt, zelfs meer dan bij een normale lening. Probeer te vermijden om ‘in het rood’ te gaan.

Een rekeninguittreksel geeft het heen-en-weerverkeer op je bankrekening weer. Print ze in een selfbankautomaat, laat ze (tegen betaling) opsturen of ontvang ze digitaal (internetbankieren). Bewaar ze, zo kan je op elk moment aankopen en stortingen bewijzen.

Ben jij een go budgetbehee Wat zijn belastingen en waarom moet ik ze betalen? De staat gebruikt belastinggeld om overheidsdiensten, onderwijs, de aanleg van wegen, sociale zekerheid ... te betalen.

Doe de test! Test je kennis over je eigen geldbeheer. Hoe meer vragen je over jezelf kunt beantwoorden, des te meer zicht je op je ﬁnanciële zaken hebt.

• Hoeveel zakgeld krijg je wekelijks/maandelijks of hoeveel geld verdien je? • Welke rekeningen moet je elke week/maand/jaar betalen? • Heb je in de afgelopen 3 maanden geld opzij gezet? Zo ja, hoeveel? • Heb je in de afgelopen 6 maanden al je rekeningen op tijd betaald? • Weet je hoeveel geld er nu op je rekening staat?

oede erder?

Moet ik belastingen betalen? Als je 18 bent, moet je elk jaar aangeven wat je hebt verdiend via de belasting-aangifte. Hierop vul je inkomsten van het jaar voordien in. Dan bekijkt de staat of je te veel of te weinig belastingen hebt betaald.

Heeft mijn werk als jobstudent invloed op mijn belastingen?

Geld geleend voor een gsm, een auto of energiefactuur en ongerust dat je niet kan terugbetalen aan de bank, vrienden of familie?

Ja. De belastingen die je eventueel zelf als student moet betalen, maar ook het belastingvoordeel dat je ouders per kind hebben, kunnen veranderen als je als jobstudent gewerkt hebt. Conctacteer de jongerenwerkingen van de vakbonden voor meer informatie.

Reageer snel als je je geldzaken niet meer op orde hebt en je facturen niet tijdig kan betalen. Blijf niet bij de pakken zitten, schaam je niet en vraag hulp. Wil je zelf de touwtjes in handen nemen? Bel dan naar de persoon of organisatie waar je schulden hebt. Leg je probleem uit en vraag of je de rekening in kleinere stukken mag betalen in plaats van in ĂŠĂŠn keer. Als je liever een gesprek hebt met iemand die jou met kennis van zaken verder helpt, kan je binnenlopen bij een OCMW in je buurt. Daar worden al je vragen beantwoord en krijg je meteen hulp om de situatie aan te pakken. Het OCMW kan contact opnemen met iedereen die nog geld van jou moet krijgen. Zo kan je een regeling overeenkomen waarbij je niet alles in een keer moet betalen. Als je dat wil, helpen ze ook om je budget te beheren en alles op een rijtje te zetten.

â&#x20AC;&#x153; than je

gezondheid. â&#x20AC;&#x153;Better safe n sorry. Laat regelmatig checkenâ&#x20AC;? montana

3 tips voor een gezonde levensstijl. Meisjes tussen 12 en 18 jaar kunnen tegen terugbetaling ingeënt worden tegen baarmoederhalskanker. Deze inenting beschermt niet 100 %. Seksueel actieve meisjes laten best elke 3 jaar een uitstrijkje nemen. Een uitstrijkje is een onderzoek waarbij cellen van de baarmoederhals en bij de uitgang van het baarmoederhalskanaal worden afgenomen. Een uitstrijkje kan in een vroeg stadium afwijkingen aan de baarmoederhals vaststellen die op den duur tot baarmoederhalskanker kunnen leiden.

Beweeg minstens een uur per dag • Beweeg dagelijks minstens 1 uur aan matige intensiteit (= activiteiten waarbij je sneller gaat ademhalen dan normaal). • Probeer per week 3 uur daarvan iets intenser te bewegen (= activiteiten waarbij je veel sneller gaat ademhalen dan normaal en gaat zweten.) • Onderhoud je spieren en botten door activiteiten zoals traplopen, stevig wandelen, arm- en buikspieroefeningen. Het is belangrijk dat je een variatie aan activiteiten zoekt die je graag doet!

Body mass index Een BMI is enkel relevant voor volwassenen (vanaf 18 jaar) en ligt idealiter tussen 18 en 25. De BMI wordt als volgt berekend. BMI (kg/m²) = je lichaamsgewicht in kg, gedeeld door je lengte in meter in het kwadraat. Een voorbeeld Gewicht: 80 kg Lengte: 1,72m BMI: 80 : 1,72 X 1,72 = 27

Gezond én eerlijk eten Heel wat producten worden geïmporteerd uit derdewereldlanden en worden niet altijd in de beste omstandigheden gemaakt. Een fairtradelabel duidt aan dat de boeren en ambachtslui wel een eerlijke prijs krijgen voor hun producten (kofﬁe, suiker, …). Sommige winkels verkopen enkel fairtradeproducten, zoals Oxfam Wereldwinkels. Ook in de supermarkt duikt het fairtradelabel steeds vaker op.

Hou je gewicht onder controle

Eet gezond

• Je gewicht wordt door allerlei factoren beïnvloed, zoals genen, leeftijd, geslacht, hormonen, voedingspatroon en beweging. Gewicht is vaak niet gelijkmatig over je lichaam verdeeld en daarom denken jongeren vaak dat ze te dik of te dun zijn. • Je Body Mass Index (BMI) geeft een indicatie over mogelijk over- of ondergewicht. Om zeker te zijn, vraag je best aan je huisarts of het CLB welk gewicht voor jou gezond is. Zij kunnen je ook advies geven om het juiste gewicht te bereiken.

De basisprincipes van gezonde voeding zijn: eet gevarieerd, evenwichtig en met mate. De actieve voedingsdriehoek houdt hier rekening mee. Test je voeding en maak je persoonlijke voedingsdriehoek op gezondheidstest.be.

Zin en onzin over of onder de zonn

Good to know

Een tattoo of piercing zetten? Check dit eerst even. De wet zegt dat je schriftelijke toestemming van je ouders nodig hebt als je jonger dan 18 bent. Neem je voorzorgen en let op strikte hygiëne. Het Belgian Hygiene Quality Label is de ‘code van goede praktijk voor professionelen die piercen en/of tatoeëren’. Info op tattoo.be. Contacteer bij problemen achteraf onmiddellijk je huisarts.

r in de zon nebank liggen. 1 waar of niet waar Veel en onbeschermd de zon in gaan of onder de zonnebank liggen, zorgt voor veroudering van de huid en verhoogt het risico op huidkanker.

2 waar of niet waar Alcohol verwijdt de bloedvaten, waardoor je sneller verbrandt.

3 waar of niet waar Parfums en deodorants die alcohol bevatten zorgen ervoor dat je sneller verbrandt.

4 waar of niet waar Als je heel bruin bent, kan je niet meer verbranden en hoef je geen zonnecrĂ¨me.

5 waar of niet waar Zonnebank is verboden voor -18 jarigen en mensen met huidtype 1.

6 waar of niet waar Thuis hoef je geen zonnecrĂ¨me te gebruiken.

problemen m kan je oplos Veelvoorkomende dranken eetstoornissen: • anorexia nervosa of magerzucht: je hongert jezelf dwangmatig uit. • boulimia nervosa of vraatzucht: je braakt na onbedwingbare vreetbuien of neemt laxeermiddel. • night eating syndrome: ‘s avonds en ‘s nachts eet je zeer veel, maar overdag weinig of niets. • binge eating syndrome: je eet regelmatig abnormaal grote hoeveelheden voedsel op erg korte tijd. • binge drinking: je drinkt vaak grote hoeveelheden alcohol op korte tijd.

Wat is het? Een eetstoornis is een ernstige lichamelijke en psychische ziekte. Aan de basis schuilen vaak faalangst, perfectionisme, schuldgevoelens, verdrongen emoties of pijnlijke gebeurtenissen. Een genetische aanleg kan de ziekte (mee) veroorzaken. Ook jongens kunnen een eetstoornis ontwikkelen.

met eten ssen. Welke gevolgen zijn er? Door te weinig voedingsstoffen takelt je lichamelijk af. Je riskeert te sterven door hartritmestoornissen. Je vereenzaamt omdat je je eetgedrag verborgen wilt houden of raakt verstrikt in leugens door je probleem te ontkennen.

Waar kan je terecht? Contacteer iemand wanneer je eigen eetgedrag uit de hand loopt of wanneer je je zorgen maakt om iemand anders. Praat erover met iemand die je vertrouwt, je huisarts, iemand die zelf een eetstoornis overwon of praat anoniem met het JAC, Awel, of Tele-Onthaal. Meer informatie geeft de Vereniging Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa.

Hoe kan je genezen? Om te genezen moet je niet alleen terug op een gezond gewicht komen. Via therapie probeert men de achterliggende oorzaak op te lossen en een evenwichtig eetpatroon op te bouwen. Het genezingsproces kan lang duren. Zonder professionele hulp is dit erg moeilijk.

Over huisar ziektekoste Ik voel me niet op mijn gemak bij mijn huisdokter. Ben ik verplicht bij haar/ hem te blijven? Nee. Als je je ongemakkelijk voelt bij je huisdokter, bezoek dan een andere arts.

Vergoedt het ziekenfonds alle ziektekosten? Nee, niet altijd. Het kan zijn dat de ziekteverzekering een deel van het bedrag niet dekt. Het remgeld is het verschil tussen wat jij betaalt aan ziektekosten en wat de ziekteverzekering terugbetaalt.

Mag de huisarts over mijn ziekte met mijn ouders praten? Als je ouder dan 18 bent, niet. Elke arts heeft beroepsgeheim en mag daarom met niemand praten over jou of je behandeling. Als je nog geen 18 bent, kan je dokter jou wel aanraden het je ouders te vertellen. Enkel bij een noodtoestand mag hij zonder jouw toestemming contact opnemen met je ouders.

rtsen en en... Ben ik verplicht mezelf te verzekeren tegen ziektekosten? Ja. Dat kan door je aan te sluiten bij een ziekteverzekering (mutualiteit) of de Hulpkas voor Ziekte en Invaliditeitsverzekering. Je bent automatisch via je ouders verzekerd tot je 25ste of tot je ďŹ scaal onafhankelijk bent. Je SIS-kaart is je bewijs van verzekering.

Mijn vriendin zegt dat alternatieve geneeskunde veel beter is dan de traditionele, westerse geneeskunde. Is dat zo? Alternatieve geneeskunde behandelt op basis van natuurlijke producten of methoden. Over de werkzaamheid van deze methoden bestaat veel discussie. Informeer jezelf! Sommige alternatieve geneeswijzen worden door de ziekteverzekering terugbetaald.

VERSLAAFD A Verslaving is…

De wet zegt dat...

een toestand waarin je fysiek en/of mentaal zo afhankelijk bent van een gewoonte, een middel of een handeling en heel moeilijk zonder kan. Dat kunnen drugs, sigaretten of alcohol zijn, maar ook gokken, games, seks, werk, chatten ...

• aan -16-jarigen geen alcohol mag worden verstrekt, ook niet gratis. • tot 18 jaar alle sterke dranken (jenever, whisky, breezers, …) verboden zijn. • autorijden met meer dan 0,5 promille alcohol in je bloed strafbaar is. Je speelt met het leven van jezelf en dat van anderen als je dronken het verkeer ingaat. Heeft de chauffeur te veel op, doe dan een beroep op een taxi of het openbaar vervoer.

In principe zijn alle genotsmiddelen waaraan je verslaafd kan raken drugs. Kofﬁe, alcohol en tabak zijn eigenlijk legale drugs. Cannabis, XTC, … zijn illegale middelen. Het gebruik kan ongemerkt problematisch worden. Door gewenning of tolerantie heb je het product of de handeling steeds meer of vaker nodig om je goed te voelen of een kick te krijgen. Als je lichaam deze stof of gewoonte moet loslaten, treden ontwenningsverschijnselen op.

wist je dat... • tabaksfabrikanten allerlei stoffen toevoegen (suiker, honing, drop, vanille, munt, stoffen die de smaak van de rook verbeteren en de rook minder doen prikken, hoestdempers, …)? • tabaksproducten niet mogen verkocht worden aan -16-jarigen? • reclame voor tabaksproducten verboden is? • de verpakking moet waarschuwen voor de schadelijke gevolgen? • roken op openbare plaatsen, zoals op café, in scholen of treinen verboden is?

AAN SPUL? De drie meest voorkomende, schadelijke verslavingen:

roken

2 3

alcohol

Roken is een legale drug en zeer ongezond. Het creëert lichamelijke verslaving, maar ook psychische afhankelijkheid. Je huid, tanden en adem worden aangetast en het kan longkanker en problemen met hart- en bloedvaten veroorzaken. Passief roken – andermans sigarettenrook inademen – kan ook longkanker veroorzaken. Contacteer je huisarts of gratis de tabakstoplijn (0800 111 00) als je wilt stoppen met roken. Geef niet op als het de eerste keer niet lukt, dat komt heel vaak voor!

Af en toe alcohol drinken, kan weinig kwaad. Regelmatig twee of meer glazen per dag drinken heeft schadelijke gevolgen voor je gezondheid, net zoals af en toe grote hoeveelheden drinken. Alcoholmisbruik heeft altijd een negatieve invloed op je relaties, je werk, je school.

drugs Drugsbezit en –gebruik is verboden zowel voor meerder- als minderjarigen. Meerderjarigen die betrapt worden met een kleine hoeveelheid cannabis voor eigen gebruik, worden in principe niet vervolgd. De politie geeft hieraan de laagste vervolgingsprioriteit, maar stelt wel een vereenvoudigd proces-verbaal op. Tenzij er verzwarende omstandigheden zijn, zoals blowen in het bijzijn van minderjarigen of verstoring van de openbare orde. Contacteer je huisarts, het JAC, Tele-Onthaal of bel naar De Druglijn, want alleen stoppen lukt bijna niemand. Bij De Druglijn kan je anoniem terecht met al je vragen over drank, drugs, pillen en gokken via 078 15 10 20 of via druglijn.be .

NIET HELDER IN JE HOOFD? Je voelt je niet goed in je vel, je bent al een tijdje down, je hebt veel last van stress, je voelt je angstig, je bent in de war ... Het leven zit vol ups en downs en dat voel je ook aan je gemoedstoestand. Dat is allemaal vrij normaal.

Er is pas sprake van een psychische stoornis wanneer wat je voelt/denkt en hoe je je gedraagt voor lange tijd niet loopt zoals het hoort: je lijdt er zelf onder, en je probleem verhindert je om je dagdagelijkse taken (school, studies/huistaken, …), sociale leven en/of hobby’s uit te voeren. Meestal ligt een complexe combinatie van problemen aan de basis, zoals problemen uit het verleden, een recente opeenstapeling van moeilijkheden, zoals werkloosheid, sterfgeval, afgesprongen relatie, familieproblemen, gepest worden, lichamelijke oorzaken … Soms speelt erfelijkheid een rol. Contacteer je huisarts als je het gevoel hebt te kampen met psychische problemen. Die helpt je zeker verder in je zoektocht naar hulp! De behandeling van psychische ziektes kan bestaan uit medicatie, maar zal voornamelijk via gesprekken met een therapeut verlopen. Soms moet iemand (tijdelijk) opgenomen worden in een psychiatrisch centrum.

39 Zoë, 19 jaar

Good to know

Psycholoog of psychotherapeut Een psychotherapeut is iemand die psychische problemen door middel van gesprekken behandelt. Psychologen of psychiaters beschikken over erkende diploma’s. De titel ‘psychotherapeut’ is echter niet beschermd. Dus iemand die geen enkele kwaliﬁcatie heeft, kan zich evengoed zo noemen. Enkel psychiaters mogen medicatie voorschrijven. Bij hen krijg je de consultatie deels terugbetaald.

Depressie of dipje Als je een depressie hebt, kan je met iemand praten om het slechte gevoel te plaatsen en op een goede manier met je emoties om te gaan. Het JAC of je huisarts, Tele-Onthaal, Awel of de Zelfmoordlijn (02 649 95 55) luisteren, geven advies en maken je wegwijs in de hulpverlening.

“Altijd heb ik het moeilijk om mijn problemen te verwerken. Vroeger heb ik me wel al eens gesneden maar het begon pas echt toen ik mijn vriendin leerde kennen. Als we ruzie maakten was dat meestal mijn schuld. Door die schuldgevoelens wilde ik de pijn voelen die zij voelde en begon ik mezelf te verwonden. Ook om haar aandacht te krijgen. Ik ben bang van mezelf, wie weet eindigt dit in zelfmoord. Wat moet ik doen?” Zelfverwonding kan vele vormen aannemen: van krassen en ergens tegen slaan tot jezelf snijden of branden. Jouw ‘daden’ houden duidelijke verband met recente gebeurtenissen of ervaringen. Gewoonlijk heeft iemand die tot zelfverwonding overgaat, niet de bedoeling om zelfmoord te plegen. Op korte termijn lijkt zelfverwonding positieve gevolgen te hebben zoals ontspanning, gevoel van controle, weer voelen dat je leeft of afname van negatieve gevoelens. Op lange termijn zijn de gevolgen negatief: blijvende schade in de vorm van littekens, maar ook zelfhaat, gevoelens van schuld, zwakte en waardeloosheid. Zoek andere manieren om je te ontspannen, zoals lichamelijke inspanningen, activiteiten, contacten met anderen. Laat het niet uit de hand lopen en zoek professionele hulp. Hulp vind je bij je huisarts, het CLB, het JAC of praat met Tele-Onthaal of Awel.

Heb je vragen gezondheid, d bij deze diens Het Jongeren Adviescentrum of JAC geeft advies en hulp aan 12- tot 25-jarigen. Het JAC staat open voor al je vragen en problemen over relaties, persoonlijke, ﬁnanciële of materiële problemen, vragen naar aanleiding van een misdrijf. Samen met jou gaan ze op zoek naar oplossingen. Soms is het geven van informatie voldoende, soms helpen ze je via persoonlijke gesprekken verder. Dit kan anoniem en alle gesprekken zijn vertrouwelijk. Het JAC helpt je ook in je zoektocht naar gespecialiseerde hulp. Het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) biedt hulpverlening aan mensen met ernstige psychische problemen. Naar Awel bel je gratis en anoniem met al je vragen, problemen of zorgen. Je gegevens worden niet doorgegeven aan anderen. Awel zal geen contact opnemen met ouders, leerkrachten of politie, tenzij er vermoeden is dat je jezelf of anderen in gevaar brengt. Het nummer is 102 en kan je bellen tussen 16u en 22u (niet op zon- en feestdagen). Chatten kan op weekdagen (behalve donderdag) van 18u tot 22u, via awel.be.

n over je dan kan je sten terecht. Tele-Onthaal is 24u op 24u gratis en anoniem bereikbaar op het nummer 106. Tele-Onthaal biedt een luisterend oor voor iedereen die graag anoniem zijn verhaal kwijt wil. Je kunt praten over eender wat je bezighoudt of wat op je weegt, ook als je niet goed weet wat er scheelt of niet goed weet hoe je erover kan spreken. Via de website kan je op vaste uren ook chatten.

De Dienst Slachtofferhulp staat slachtoffers en hun familie bij na een ingrijpende gebeurtenis, zoals agressie, verkrachting, mishandeling, stalking, (verkeers)ongeval of (zelf)moord. Ze bieden hulp bij de verwerking van emoties maar ook bij praktische zaken, zoals meegaan naar politie, arts of rechtbank en bemiddelen bij het parket of de verzekering. Hulp is gratis en vertrouwelijk.

Wil je zelf leeftijdsgenoten helpen? Overweeg dan een opleiding als jeugdadviseur. Alle info op jeugdadviseurs.be.

In het secundair onderwijs kan je via het CLB terecht bij de schoolpsycholoog. Studenten in het hoger onderwijs kunnen vaak aan verlaagd tarief terecht bij de psychosociale dienst van de onderwijsinstelling. Je kan ook terecht in de privépraktijk van een therapeut.

De Zelfmoordlijn is 24u op 24u bereikbaar voor iedereen die aan zelfmoord denkt, zich zorgen maakt om iemand en voor nabestaanden na zelfdoding. Chatten kan 5 avonden per week op zelfmoordlijn.be. Bellen (02 649 95 55) en chatten is gratis en anoniem. Op de site kan je ook ongepaste of zorgwekkende teksten, foto’s of video’s over zelfmoord melden.

INTERNET. “Alleen als ik slaap ben ik niet online.” Stefanie

online privacy. Bedenk dat je erg vaak informatie over jezelf vrijgeeft op het internet. Dat gebeurt wanneer je deelneemt aan wedstrijden, je een website online zet, je aansluit bij een sociaalnetwerksite of je registreert.

Good to know Al je profielen wissen kan! Wie zich terug op enkel het ‘offline leven’ wil storten en het sociaalnetwerkgedoe beu is, kan op suicidemachine.org snel en efficiënt komaf maken met zijn Web 2.0 alterego’s.

Jouw profielgegevens zijn geld waard Vergeet niet dat achter alle handige en toffe diensten grote bedrijven zitten. Ze kunnen gemakkelijk al je persoonlijke gegevens, zoals je (e-mail)adres, telefoonnummer en zelfs een analyse van je surfgedrag of interessevoorkeuren bewaren, opslaan en verder verspreiden/verkopen. Bijvoorbeeld om gerichte publiciteit op je af te sturen.

10 Tips over online privacy

1 2 3 4 5

Wees voorzichtig met het geven van je persoonlijke gegevens, zoals je volledige naam, adres, e-mailadres of gsm-nummer. Doe het ook zo weinig mogelijk tegelijkertijd.

Gebruik minstens twee mailadressen: één voor mail en één voor logins en paswoorden. Zo vermijd je spam.

Upload foto’s aan lagere kwaliteit, zodat ze niet gebruikt kunnen worden voor druk.

Google jezelf af en toe om te zien wat anderen over je kunnen terugvinden.

De gebruikersovereenkomst lezen is voor velen nogal veel gevraagd, maar check zeker welke gegevens jouw eigendom blijven en welke niet.

6 7 8 9 10

Ga na welke gegevens effectief voor een groot publiek gemaakt worden. Handige websites om je settings te checken: reclaimprivacy.org of proﬁlewatch.org.

Bekijk en pas de privacyinstellingen aan van een nieuw proﬁel, meestal vink je best een aantal zaken uit.

Denk goed na welke foto’s je van jezelf online zet en deelt met anderen.

Zet foto’s met of van anderen niet zomaar online. Zelf wil je ook niet dat beelden die je belachelijk maken zonder je toestemming verspreid of gebruikt worden.

Op Facebook kan je instellen dat foto’s waarin je getagd bent eerst aan jou worden voorgelegd voor de tag erop geplakt kan worden.

Online kopen & online betalen. Hoe weet ik of een webwinkel betrouwbaar is? • Check of de webwinkel veilig omgaat met je gegevens. Sites die beginnen met https:// en pagina’s die een slotje tonen zijn alvast betrouwbaarder. • Lees de algemene voorwaarden en verkoopvoorwaarden om de betrouwbaarheid van de webwinkel te controleren. • Gebruik je gezond verstand. Lees de mening van anderen op forums, raadpleeg consumentenorganisaties en reviewsites.

Waar moet ik op letten bij online betalen? • Vul alleen gegevens in die nodig zijn om een creditcardverrichting te verwerken: maatschappij, kaartnummer, naam, ‘geldig tot’ datum en driecijferige veiligheidscode (CVC-code). • Let op met ﬁnanciële en persoonlijke gegevens. Je creditcardgegevens zijn persoonlijk en niet voor de ogen van anderen. • Print je verrichtingen en bevestigingspagina’s of sla ze op op je harde schijf. • Hou kaarten en codes gescheiden. • Surf niet naar andere sites wanneer je midden in een online bankingsessie zit. • Ziet je programma er plots anders uit of vraagt het onbekende handelingen te doen, sluit dan meteen het bankprogramma af en contacteer je bank.

7 Tips om veilig online te shoppen

1 2 3 4 5 6 7

Neem je tijd en koop niet impulsief.

Weet bij wie je koopt en zoek reacties op over de verkoper.

Good to know Muziek streamen (spotify, last.fm, deezer) kan helemaal gratis bij je thuis, maar niet in een jeugdhuis, op een fuif of op andere publieke plaatsen.

Verlies je een bank- of kredietkaart, bel dan naar Card Stop om je kaart te blokkeren. 070 344 344.

Vergelijk gelijkaardige aanbiedingen en prijzen.

Controleer bij verzamelobjecten of het over originele objecten gaat.

Stel vragen aan de verkoper.

Vraag een originele factuur en een aankoopbewijs.

Je mag producten altijd terugsturen als ze je niet bevallen. Bekijk de voorwaarden goed.

koop niet online als... • het te mooi klinkt om waar te zijn. • een verkoper een groot aantal moeilijk te vinden objecten aanbiedt. • een doorgaans duur object aan een extreem lage prijs aangeboden wordt. • een verkoper meerdere objecten met dezelfde foto aanbiedt. • je populaire en/of dure objecten koopt. • je ongevraagd een aanbieding krijgt.

De hele tijd o maar wat ze over auteursrechten? De auteur of eigenaar van een portret (een afbeelding, een foto, schilderij, tekening …) heeft niet het recht om het te reproduceren of publiek te maken zonder de toestemming van de geportretteerde, of van de rechthebbende(n) gedurende 20 jaar na een overlijden. Wie het portretrecht schendt en foto’s zonder toestemming verspreidt, kan aansprakelijk gesteld worden om een schadevergoeding te betalen. Een procedure voor een rechtbank is vrij duur, en waarschijnlijk stapt niemand uit je directe omgeving naar de rechter, maar wees toch voorzichtig! Verwijder in elk geval onmiddellijk een foto als iemand daarom vraagt!

Good to know

Heb je teksten, muziek, ﬁlmpjes van jezelf waarvan je eigenlijk wel wil dat anderen die gaan gebruiken, remixen, … gebruik dan een creative commonslicentie. Daarmee bepaal je zelf onder welke omstandigheden jouw creatieve digitale knutselwerkjes gebruikt mogen worden. Op de website van de Belgische Anti Piraterij kom je te weten via welke websites je veilig en legaal ﬁlms of muziek kan downloaden.

online, gt de wet... over piraterij? Piraterij is het kopiëren en/of verspreiden van auteursrechtelijk beschermde werken, zoals films, muziek en games. En dit zonder de toestemming van de rechthebbenden, zoals auteurs, producenten, verdelers … Piraterij is diefstal. Elke muziek-, film- of gameliefhebber wordt getroffen door illegale kopieën of downloads vanop illegale sites. Wie niet betaalt voor een film, game of cd beseft het misschien niet, maar steelt van de artiesten en de makers en onrechtstreeks van alle muziek-, film- of gameliefhebbers. Er kan dan minder geld geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van nieuwe producten of nieuw talent. Wie kopieën of namaakproducten verkoopt of verspreidt, is strafbaar. Naast hoge schadevergoedingen riskeren piraten ook een strafrechterlijke vervolging.

WAT MAG WEL? Van een legaal aangekochte of verkregen ﬁlm of album mag je een kopie maken voor gebruik binnen de onmiddellijke huiselijke kring. Je mag dus van een aangekochte cd of van legaal gedownloade muziek (bijvoorbeeld via iTunes) een kopie maken om in de auto of op jouw mp3-speler te beluisteren.

Good to know

WAT MAG NIET? • Kopiëren van muziek, films en games (ook de verpakking en de logo’s niet!). • Verkopen of verhuren van gekopieerde films, muziek en games. • Openbaar vertonen van films zonder voorafgaande toestemming van de makers. • Zonder toestemming van de rechthebbenden uploaden en/of downloaden van muziekopnamen, dj-sets, radio-uitzendingen, films, series en games die worden verspreid via websites, nieuwsgroepen … • Aanbieden van links die rechtsreeks of onrechtstreeks verwijzen naar muziekbestanden, films, games … • Doorsturen van (links naar) muziekopnamen of films via e-mail, chat ... • Streamen van muziek, films of series zonder toestemming. • Verspreiden van middelen bestemd om de interne bescherming van spelconsoles te omzeilen, bijvoorbeeld modchips.

Als je een ﬁlm wilt vertonen voor een al dan niet betalend publiek moet je eerst toestemming vragen aan de rechthebbenden. Tegen betaling krijg je tijdelijk het recht om die ﬁlm(s) te vertonen. Je kan hiervoor terecht op belgianentertainment.be.

Op zoek naar juiste informatie op jouw maat? Een website met Trusty op, kan je vertrouwen.

Verslaafd a internet. Het is moeilijk om te bepalen of iemand effectief verslaafd is. Aangezien het overmatig intergebruik bij de één gaat over gamen, bij de ander over surfen naar porno en bij nog iemand anders over Facebook. De signalen zijn niet bij iedereen dezelfde. Men kan deze signalen lang en gemakkelijk voor de buitenwereld verbergen.

14 signalen van een internetverslaving

• Ik hang vaker op het internet rond in vergelijking met vroeger. • Ik heb minder interesse in offline-activiteiten, zoals sport of cultuur en dat had ik voorheen wel. • Ik verwaarloos offlinecontacten, zoals vrienden en familie. • Ik verwaarloos school of werk. • Ik verwaarloos mijn gezondheid, persoonlijke hygiëne, heb nood aan slaap, voeding. • Ik ben overdreven verdiept in een onlinespel. • Ik ontken of verstop mijn internetgebruik voor anderen. • Ik word kwaad of agressief als ik gestoord word bij het surfen of chatten. • Ik doe voort ondanks merkbare negatieve gevolgen op fysiek, emotioneel, relationeel of professioneel vlak. • Ik check meermaals per uur mijn e-mail en/of kijk welke bekenden online zijn. • Ik denk ook aan het internet als ik offline ben. • Ik word onrustig als ik ergens niet online kan. • Ik heb mijn relatie, diploma of werk geriskeerd door mijn internetgebruik. • Ik heb al geprobeerd te minderen, maar dat lukte niet. Antwoord je meestal ja? Dan heb je mogelijk een internetverslaving.

aan Wat kan je aan een internetverslaving doen? Het is in de eerste plaats belangrijk dat je zelf realiseert dat de tijd die je op het internet doorbrengt niet in verhouding staat met de rest van je activiteiten. Leer je internetgebruik onder controle te krijgen. Bouw af en vul je tijd weer in met hobbyâ&#x20AC;&#x2122;s, vrienden, familie, ... Voor (anonieme) hulp, info en advies kan je bellen, mailen of chatten met een JAC-medewerker. Ook bij je huisarts kan je terecht voor een gesprek en eventuele doorverwijzing.

cyberpesten Blijf niet alleen met je probleem zitten en vertel het aan iemand die je vertrouwt. Je kunt ook langsgaan bij het CLB en het JAC of bellen naar Awel. Meer ook op clicksafe.be.

Good to know

Krijg je via gsm naaktfotoâ&#x20AC;&#x2122;s of stuur je er soms zelf door, weet dan dat dat verboden is als je niet allebei 18 bent! Check: ikbeslis.be.

Wat is cyberpesten?

Ik word gepest via internet. Wat doe ik nu?

• Het versturen van kwetsende of bedreigende e-mails of sms’en. • Het opzetten van web- of proﬁelpagina’s met gênante of bewerkte foto’s en video’s. Het online plaatsen van persoonlijke gegevens van het slachtoffer. • Stelen van paswoorden en inbreken in accounts om ze te blokkeren of berichten in naam van de gebruikers te verspreiden. • Inbreken in iemands computer en persoonlijke informatie of data stelen. • Je voordoen als iemand anders en in diens naam bestellingen plaatsen of anderen beledigen. • Iemand opzettelijk een virus bezorgen.

• Reageer niet op mails of sms’jes en sluit bij het chatten gewoon af. De lol is er voor de pestkop dan snel af. • Blokkeer ongewenste e-mail en verwijder diegenen die je lastigvallen uit je contacten. • Gebruik twee e-mailadressen, één voor goede vrienden en een ander voor accounts en een bredere kennissenkring. • Maak gebruik van de aangereikte tools bij een service zoals Facebook en skype om misbruik te melden. • Verzamel bewijsmateriaal, sla conversaties op, maak ‘printscreens’. • Bij ernstige gevallen kan je de politie contacteren.

â&#x20AC;&#x153;De be het m

Rechten en plichten este plicht en mooiste recht: volg je hartâ&#x20AC;? MaRIE

RECHTEN die je MOET kennen!

Recht om jezelf te zijn Elke vorm van uitsluiting, kleinering, fysiek of verbaal geweld op grond van geslacht, huidskleur, nationale of etnische afstamming, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, ﬁnanciële situatie, leeftijd, geloof of levensbeschouwing, handicap of fysieke eigenschap, huidige of toekomstige gezondheid is verboden. Iedereen heeft het recht deel te nemen aan de samenleving. Racisme en discriminatie zijn misdrijven. Ben je een slachtoffer of ken je iemand die het slachtoffer is van discriminatie? Je kan terecht bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, het Kruispunt Migratie Integratie of op cyberhate.be.

Recht om je stem te laten horen In België heeft iedereen recht om deel te nemen aan het maatschappelijk debat. Wie wil opkomen voor de belangen van jongeren, kan terecht bij de jeugdraad. De jeugdraad werkt op het niveau van de Vlaamse regering, het provinciaal of gemeentelijk niveau. Op school heb je recht op participatie via de leerlingenraad. De Vlaamse Scholierenkoepel en Vlaamse Vereniging van Studenten steunen leerlingen die zich hiervoor willen inzetten.

De eerste keer mee stemmen Vanaf 18 jaar kan je mee beslissen over politiek en zo je stem laten horen. In België geldt opkomstplicht, dus je moet je aanmelden bij een stembureau als er verkiezingen zijn. Er zijn verschillende soorten verkiezingen: • Provincie- en gemeenteraadverkiezingen: voor het lokale bestuur. • Regionale verkiezingen: voor de parlementen van Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Franse en Duitstalige Gemeenschap. • Federale verkiezingen: voor de kamer en de senaat • Europese verkiezingen: voor de Belgische leden van het Europees Parlement.

Recht op geloof België is een godsdienstvrij land. Dat betekent dat iedereen vrij is om zijn (on)geloof te kiezen en te beleven. Kerk en Staat zijn gescheiden, ze beslissen in principe niet over elkaar. De staatkundige macht heeft het hoogste gezag. Religie is een recht, maar de inhoud en uitingen ervan mogen niet in strijd zijn met de wet. Er zijn zes door de overheid erkende en gesubsidieerde godsdiensten: de Rooms-katholieke Kerk, het protestantisme, de anglicaanse Kerk, de orthodoxe godsdienst, de islam en het jodendom. Daarnaast is de georganiseerde vrijzinnigheid erkend als levensbeschouwing. Vrijzinnigheid of humanisme draait niet rond een godheid maar zet de mens en zijn kritisch vermogen centraal. Het boeddhisme, hindoeïsme en de Jehova’s getuigen zijn een aantal bekende nieterkende religieuze groeperingen.

Recht op respect en rechtvaardigheid Ieder mens heeft fundamentele rechten: de universele rechten van de mens (UVRM). Deze rechten gelden ook voor jongeren. Voor wie nog geen 18 jaar is, zijn er bijzondere rechten in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). De Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat behandelt klachten over onrespectvol gedrag en onrechtvaardige beslissingen van volwassenen tegenover jongeren.

Belg zijn of worden De Belgische nationaliteit krijgen kan ook als je niet in België geboren bent. Om als niet-Belg langer dan drie maanden in België te verblijven is een verblijfsvergunning nodig. Niet-Belgen kunnen na een strikte procedure de Belgische nationaliteit verkrijgen. Buitenlanders die in hun eigen land niet veilig zijn, kunnen in België asiel of bescherming aanvragen. Asielzoekers hebben tijdens hun aanvraag recht op opvang en minderjarigen moeten altijd door de staat beschermd worden. Zo mogen kinderen en jongeren niet worden opgesloten in een gesloten asielcentrum.

Mag ik met vrienden rondhangen op straat? Veel jonge mensen vinden het belangrijk om af te spreken met vrienden en wat rond te hangen. Gewoon genieten, praten, plezier maken. En dat is helemaal ok! Iedereen heeft het recht om af te spreken en vrienden te ontmoeten op pleinen, parken of straten. Heel vaak zijn die net aangelegd om ontmoeting te stimuleren. Je mag hierbij wel geen overlast veroorzaken voor de andere buurtbewoners. Dat wil zeggen dat je mag rondhangen, maar dat je gedrag niet de levenskwaliteit van anderen mag aantasten. Je mag bijvoorbeeld niet tot ’s nachts luide muziek spelen of voorturend je bal verliezen in het bloemenperk van de buren. Welke regels er precies gelden, zijn afhankelijk van gemeente tot gemeente. Zolang je rekening houdt met de andere buurtbewoners, blijf je gerust zitten!

rechten en Wat je mag en niet mag doen!

16 jaar

17 jaar

• Je mag seks hebben met je lief als hij/zij ook minstens 16 jaar is. • Je mag een dancing of café binnengaan en een pint drinken, maar geen sterke drank. • Je mag sigaretten kopen. • Je mag naar ﬁlms kijken die ‘Kinderen niet toegelaten’ zijn. • Je kan zelf een testament opmaken. • Je mag met een bromﬁets rijden. • Je mag zelf een bedrag van je spaarrekening halen als de rekening op jouw naam staat en door jou werd geopend. • Als je ouders akkoord gaan, kan je alleen gaan wonen. Dan kan je ook zelf je kindergeld ontvangen, als je een eigen domicilie-adres hebt. • De jeugdrechter kan je vanaf nu doorverwijzen naar de ‘gewone’ strafrechter. • Als je een verkeersmisdrijf pleegt, kom je niet meer voor de jeugdrechter, maar voor de politierechtbank.

• Je kunt een voorlopig rijbewijs B krijgen na het slagen voor een theoretisch examen. • Je kunt begeleid zelfstandig wonen via de jeugdhulpverlening (Jongerenwelzijn).

plichten. 18 jaar

• • • • •

Voor de wet ben je volwassen. Je mag in principe alleen beslissen over alles. Je bent verantwoordelijk voor al je beslissingen. Je beslist zelf of je nog naar school wilt. Beslis je om verder te studeren? Dan moeten je ouders in verhouding tot hun middelen in je onderhoud voorzien. • Je kunt werken of na je wachttijd een werkloosheidsuitkering krijgen. • Je kunt een huurovereenkomst sluiten. • Je moet gaan stemmen en je kunt opkomen bij verkiezingen.

Je hebt de plicht om te leven volgens de wet: In de wet staan alle bepalingen voor wat als een misdrijf of overtreding geldt en dus strafbaar is. Overtreders kunnen door justitie vervolgd worden. Gemeenten hebben ook de mogelijkheid om regels op te stellen en Gemeentelijke Administratieve Sancties op te leggen (GAS). Er zijn verschillende mogelijkheden bij een overtreding: • Een proces-verbaal van een overtreding kan geseponeerd worden. Dan wordt de zaak niet verder behandeld. • Een onmiddellijke inning: bijvoorbeeld bij parkeren op het trottoir. • Een minnelijke schikking: een boete. • Er volgt een strafbemiddeling: een alternatieve opdracht. • Er wordt vervolgd: er komt een rechtszaak.

Rechten en Rijbewijs. Vanaf 16 jaar mag je met een brommer rijden. De klasse waarbinnen je brommer valt, bepaalt of je een rijbewijs nodig hebt of niet. • Bromfiets klasse A: geen rijbewijs nodig, op voorwaarde dat je niet sneller kan dan 25 kilometer per uur en dat je motor maximum 50cc is. Je bent verplicht om een geel plaatje achteraan de bromfiets te voorzien. Vanaf 18 jaar mag je een passagier vervoeren. • Bromfiets klasse B: rijbewijs A3 vereist, de snelheid is begrensd tot 45 kilometer per uur, motor van maximum 50cc. Vanaf 18 jaar mag je een passagier vervoeren. Zowel bij klasse A als B is een valhelm en een verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid (BA) verplicht. Vanaf 17 jaar mag je het theorie-examen voor rijbewijs B afleggen, vanaf je 18e verjaardag en na voldoende oefening (minstens 3 maanden) ook het praktijkexamen. Informatie over het theorie- en praktijkexamen en adressen van erkende rijscholen krijg je van GOCA, het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV) en de VAB.

Plichten en wat als ik geen rijbewijs heb? De NMBS, de Belgische spoorwegmaatschappij, biedt verschillende voordelige formules om met de trein te reizen: Go Pass, Schooltreinkaart, Campus-Treinkaart, Weekendbiljet, B-Dagtrips en Evenementenbiljetten … Voor het internationaal treinverkeer gelden soms ook speciale kortingen voor jongeren. De Lijn beheert de bussen, trams en metro’s in Vlaanderen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest doet de MIVB dat. De Buzzy Pazz is een abonnement van De Lijn voor jongeren tot 25 jaar. Carpooling is met meer mensen samen rijden: naar het werk of naar school. Als je maar af en toe een auto nodig hebt kan je ‘kostendelend rijden’. De organisaties Autopia en Cambio bieden dit systeem aan.

â&#x20AC;&#x153;De zo is b he

school. omervakantie nog altijd het este deel van et schooljaar natuurlijkâ&#x20AC;? AURA

ELEMENTAIRE SCHOOLWEET Wist je dat...

je niet naar school moet, maar wel verplicht bent om te leren? Je moet tot je achttiende leren, maar daarom niet op school. Ook huisonderwijs mag. De voorwaarden om thuis les te volgen zijn wel streng en de onderwijsinspectie controleert. Bij overtreding van de leerplichtwet is het mogelijk dat je ouders/verzorgers voor de politierechtbank moeten komen. De leerplicht geldt ook voor jongeren met een vreemde nationaliteit, voor jongeren van wie de ouders geen vaste verblijfplaats hebben, topsporters en in de meeste gevallen ook voor jongeren met een handicap.

je ouders je school mogen kiezen? Tot je 18e beslissen je ouders naar welke school je gaat. Gelukkig laten de meesten de mening van hun kinderen wel meetellen. Komen jullie er niet uit, dan hebben je ouders het laatste woord. Je ouders zijn onderhoudsplichtig. Ze moeten voorzien in je levensonderhoud en je studie betalen tot je 18e. Daarna ook nog, tot je een studie of opleiding afrondt waarmee je kans maakt op een job. Hun ďŹ nanciĂŤle mogelijkheden en je eigen capaciteiten en inzet spelen hierbij wel een rol.

E TJES. je halftijds naar school kan? Misschien is leren en werken iets voor jou. Dat kan vanaf 16 jaar of als je 15 jaar bent én twee jaar secundair onderwijs hebt gevolgd. Je kunt kiezen tussen: • deeltijds beroepssecundair onderwijs • de leertijd of leerovereenkomst

een leraar niet in je spullen mag snuffelen? Als je leraar vindt dat je de les stoort of iets doet in strijd met het schoolreglement, kan hij een orde-maatregel nemen, zoals je mp3-speler voor een korte tijd afnemen. Je leraar of directeur mag je vragen om iets af te geven dat in je schooltas zit, maar ze mogen het zelf niet uit je boekentas halen.

een school je inschrijving soms kan weigeren? Elke leerling heeft het recht zich in te schrijven in een school naar keuze. Een school mag je inschrijving niet weigeren, tenzij: • je niet voldoet aan de toelatingsvoorwaarden van de school. • je dit schooljaar of één of twee jaar geleden van diezelfde school werd uitgesloten. • de school of je richting vol is. • je een inschrijvingsverslag voor het buitengewoon onderwijs hebt (behalve voor type 8) en de school voor gewoon onderwijs vindt dat ze jou niet de begeleiding kan geven die jij nodig hebt. De school schrijft je eerst in onder ontbindende voorwaarde en overlegt samen met het CLB en je ouders. Pas na het volgen van deze procedure beslist de school over de weigering. De school moet de reden van de weigering schriftelijk doorgeven aan jou en aan het lokaal overlegplatform. Als je het niet eens bent met de beslissing of de manier waarop de school met je vraag tot inschrijving is omgegaan, dan kan je klacht indienen.

DE WETTEN VAN DE SCHO Het schoolreglement

Bij je inschrijving moeten je ouders het schoolreglement ondertekenen. Vanaf je 18e teken je het zelf. Het bevat de rechten en plichten over studie, algemene orde en de tuchtprocedures. Lees het reglement na, zodat je weet waarmee je akkoord gaat op het vlak van aanwezigheid, examens, enzovoort.

Afwezig zijn Als leerling moet je regelmatig de lessen volgen. Er zijn een paar geldige redenen om niet aanwezig te zijn: ziekte, een begrafenis van naaste familie, een oproep voor de rechtbank, een wettelijk erkende religieuze feestdag, ... Je moet altijd een doktersbriefje of schriftelijke verklaring van je ouders bezorgen aan de directie.

Spijbelen Spijbelen is de wet overtreden! De regels zijn streng: • vanaf 10 halve dagen onwettig afwezig zal de school het CLB erbij betrekken en wordt de leerling begeleid. • vanaf 30 halve dagen onwettig afwezig moet de school de overheid op de hoogte brengen en aantonen dat ze acties ondernam om het probleem op te lossen. De overheid kan hardnekkige spijbelaars schrappen als ‘regelmatige leerling’, waardoor ze hun jaar moeten overdoen.

OL.

Good to know Er zijn heel wat mogelijkheden voor wie wil studeren in het buitenland. Zit je nog op de middelbare school dan kan je een semester of schooljaar les volgen aan een buitenlandse middelbare school. Ook na het middelbaar kan je richting buitenland om er een voltijdse studie of een voorbereidend jaar te volgen. Hou er rekening mee dat je met het daar behaalde diploma niet automatisch in ons land aan de slag kan. Daarvoor moet eerst de gelijkwaardigheid van dat diploma bepaald worden. NARIC is de dienst die dit voor Vlaanderen opvolgt.

Inspraak en participatie is een recht. Een school moet leerlingenparticipatie garanderen, zodat scholieren ideeĂŤn of problemen kunnen bespreken. Meestal wordt hiervoor een leerlingenraad opgericht.

Problemen o de speelpla Word je gepest of gediscrimineerd?

Pesten is een ingewikkeld en ernstig probleem. De meeste mensen geven niet graag toe dat ze gepest worden, omdat ze zich ervoor schamen. In elke klas zit wel iemand die pest, iemand die gepest wordt en leerlingen die hun ogen sluiten voor de pesterijen. Cyberpesten, zoals dreigmails krijgen of buitengesloten worden op Facebook is even pijnlijk en verkeerd. Word je gepest, praat er dan over met je ouders, een leerkracht, een vriend of medewerkers van het CLB. Ook daders kunnen hier terecht. Met klachten over racisme en discriminatie bij je schoolinschrijving kan je ook terecht bij de Commissie inzake Leerlingenrechten.

Otto, 17 jaar

“Ik heb altijd veel stress voor de examens en vind het moeilijk om me dan te concentreren. Een vriend raadde me aan om Rilatine of Concerta te nemen. Daarmee zou je makkelijker kunnen studeren en word je minder snel moe. Klopt dat? En kan je dat gewoon bij je huisarts krijgen?” Rilatine en Concerta zijn pillen die enkel worden voorgeschreven aan jongeren met ADHD of hyperactiviteit. Ze helpen hen om minder verstrooid te raken, zich beter te concentreren en rustiger te worden. Perfect voor de examens zou je denken. Maar als je deze geneesmiddelen zonder goede reden neemt, dan put je je eigen lichaam uit zonder dat je het merkt. Je kan daarvan onrustig worden, misselijk of paranoïde. Sommige gebruikers krijgen zelfs heuse black-outs, waardoor je al je blokinspanningen teniet doet. Bovendien zijn Rilatine en Concerta geen ‘leerpillen’. Je wordt er niet slimmer door en gaat ook niet meteen de cursus beter kennen, omdat je ze genomen hebt. De beste tip om heelhuids je examens door te komen is op voorhand plannen en genoeg tijd nemen voor ontspanning tijdens de blok. Heb je écht een concentratieprobleem, praat er dan over met de CLB-medewerker op school.

op ats. Zoek hulp als het je even te veel wordt! Voel je je down, heb je problemen thuis of ruzie met je lief? Als je hoofd vol zit, is studeren moeilijk.

Voor advies of een gesprek kan je terecht bij: • Een vertrouwensleerkracht of –leerling (soms groene leerling of leerkracht) • Het CLB of het JAC. • De dienst sociale voorzieningen in het hoger onderwijs. • Bel of chat anoniem met Awel. Het CLB of de studieadviesdiensten zoeken bij leerproblemen zoals verveling, concentratiestoornissen, dyslexie, faalangst of perfectionisme samen met jou naar een oplossing. Tijdens examenperiodes opent Teleblok het telefoonnummer 0800 13 144 en chatruimte om studenten met stress en andere examenproblemen te helpen.

ScHOOL EN STUDEREN. Je hebt je diploma secundair onderwijs te pakken en overweegt om verder te studeren? Maar WAT? Blijf niet bij de pakken zitten en overloop je mogelijkheden via het CLB, infobeurzen, oud-studenten, VDAB, het JAC of JIP, opendeurdagen, internet, onderwijskiezer.be, … • Waar ben je goed in? Wat zijn je interesses? • Welke richtingen ken je en welke nog niet? Zoek het op! • Waar kan je met die richtingen naartoe? • Hak de knoop zélf door! Besef ook dat je keuze niet deﬁnitief is. Je kan nog omschakelen. Er zijn heel wat mensen die een andere job doen dan op hun diploma staat.

Bachelors, of HBO5… Qu Met een diploma van het secundair onderwijs kan je verder studeren in het hoger onderwijs aan een hogeschool, universiteit of in het volwassenenonderwijs. Een bachelor- of masteropleiding studeer je aan een hogeschool of universiteit. Een HBO5-opleiding volg je nu nog aan het volwassenenonderwijs.

In hogescholen volg je een professionele of een academische bacheloropleiding. Het professionele bachelordiploma is gericht op een beroep. Met een academisch bachelordiploma krijg je toegang tot masterstudies. Met een professioneel bachelordiploma doorstromen naar een master kan alleen via een schakelprogramma. Vanaf september 2013 wijzigt de structuur licht en bieden hogescholen in Vlaanderen alleen nog professionele bachelors aan. Aan een universiteit kan je een academische bacheloropleiding volgen. Die duurt ook drie jaar, maar is gericht op academische vorming. De meeste studenten stromen daarna door naar een één- of tweejarige masteropleiding. Daarin specialiseer je je en word je voorbereid op de arbeidsmarkt of een wetenschappelijke carrière. Na een opleiding HBO5 behaal je het diploma tot gegradueerde. Het zijn zeer beroepsgerichte opleidingen op het niveau hoger onderwijs in het volwassenenonderwijs. In de toekomst zullen ook hogescholen deze opleidingen kunnen aanbieden. Een uitzondering daarop is de opleiding hoger beroepsonderwijs voor Verpleegkunde (HBO5-verpleegkunde). Deze opleiding wordt georganiseerd in scholen voor voltijds secundair onderwijs (in de volksmond A2 verpleegkunde).

masters uĂŠ?

Studeren en het kan ook Als je niet voltijds kan studeren, is het toch mogelijk een diploma hoger onderwijs te behalen via het volwassenenonderwijs op hoger niveau (HBO5) of door het volgen van een ﬂexibele leerroute in het hoger onderwijs. Via de formule van begeleide zelfstudie (afstandsonderwijs in het hoger onderwijs) kan je op afstand leren. Je werkt met zelfstudiepakketten op je eigen tempo. Informeer je over deze routes bij de trajectbegeleiders in het hoger onderwijs.

Geen diploma secundair onderwijs en toch verder studeren: het kan! Na je 18e zijn er tal van mogelijkheden om bij te leren: Via het volwassenenonderwijs • Centra voor basiseducatie: voor wie niet lang naar school is geweest. Je leert hier lezen, schrijven en rekenen, maar ook maatschappelijke vorming en Nederlands voor anderstaligen staan op het (gratis) programma. • In de Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO) kan je een brede waaier aan opleidingen volgen gericht op je persoonlijke ontplooiing, het aanleren van een beroep/bijscholing of het behalen van een diploma. Via de Examencommissie van het secundair onderwijs kan je een diploma secundair onderwijs behalen. Dat kan ook voor je 18 jaar als je huisonderwijs volgt. Via sportkaderopleidingen, deeltijds kunstonderwijs, sociaal-cultureel vormingswerk, privé-opleidingen, etc.

n werken, k. Via beroepsopleidingen en trainingen • VDAB: zeer praktijkgerichte opleidingen die gericht zijn naar werkzoekenden, werknemers (op eigen initiatief) of bedrijven. • Syntra: beroeps- en ondernemersopleidingen die kunnen voorbereiden op tewerkstelling als zelfstandige of tewerkstelling in een kmo. • Sectorfondsen en opleidingsinstellingen: organiseren zeer sectorspeciﬁeke bijscholingen of trainingen.

Good to know

Vraag na bij de VDAB of je recht hebt op opleidingscheques en betaal maar de helft van het inschrijvingsgeld.

“w t ov

seks. e praten te weinig ver seksâ&#x20AC;? Justine

Veilig Vrijen. Veilig vrijen is: • niet besmet raken met hiv of andere soa. • een zwangerschap voorkomen. • je eigen grenzen en die van je partner respecteren.

De (nieuwe) noodpil

De noodpil is geen voorbehoedmiddel. Het is een noodoplossing als je geen voorbehoedmiddel hebt gebruikt of als er iets is misgelopen bij het gebruik ervan en je niet zwanger wilt worden. De noodpil verkleint de kans op zwangerschap maar sluit ze niet uit. Wees er snel bij! Er bestaan twee soorten noodpillen: • De noodpil Verkrijgbaar bij de apotheek zonder doktersvoorschrift. Best innemen binnen 24u en uiterlijk tot 3 dagen na het seksueel contact. • De nieuwe noodpil Verkrijgbaar bij de apotheek op doktersvoorschrift. Innemen kan tot 5 dagen na het seksueel contact.

Wist je dat... • het condoom het enige voorbehoedmiddel is dat beschermt tegen zowel zwangerschap als hiv en de meeste andere soa? • het gebruik van een condoom je voor 99% beschermt tegen soa zoals hiv, gonorroe, chlamydia, hepatitis B en trichomonas? • een condoom de kans op een besmetting verlaagt van genitale wratten, genitale herpes, schaamluis en syﬁlis? • het belangrijk is dat je een condoom juist aanbrengt? Lees de bijsluiter of zoek op hoe het moet. Oefening baart kunst! • de pil enkel beschermt tegen zwangerschap? • je de pil stipt moet innemen en niet mag vergeten? Wanneer het toch voorvalt, kan je op allesoverseks.be lezen wat je best doet in jouw situatie. Of je een noodpil moet nemen en of er risico op zwangerschap is, hangt af van het moment in je cyclus dat je je pil vergat, hoe vaak je deze vergat en welk type pil je gebruikt.

• andere (hormonale) voorbehoedmiddelen, zoals de vaginale ring, de anticonceptiepleister, het implantaat, de spiraal en de prikpil ook enkel tegen zwangerschap beschermen? • je een voorbehoedmiddel mag kiezen dat bij je past? Op allesoverseks.be kan je uitzoeken wat je het beste lijkt. • ook je huisarts je kan helpen bij het maken van een keuze? Een arts is gebonden aan het medisch beroepsgeheim. • geen enkel middel 100% betrouwbaar is? De betrouwbaarheid van de verschillende middelen wordt sterk bepaald door de zorgvuldigheid waarmee je ze gebruikt. ‘Double dutch’, dat betekent de pil (of een ander hormonaal voorbehoedmiddel) én het condoom samen gebruiken, blijft het veiligst. • het naast het gebruik van voorbehoedmiddelen ook belangrijk is om met je partner te praten over seks, je grenzen en zijn/haar seksuele geschiedenis?

Hoe weet je of je soa hebt?

Hoe vermijd ik soa?

Soa merk je niet altijd onmiddellijk op. Van sommige soa, zoals chlamydia, merk je soms helemaal niets. Maar ze kunnen wel je vruchtbaarheid aantasten. De soa die momenteel het meest bij 15- tot 24 jarigen worden vastgesteld, zijn chlamydia en genitale wratten. Je huisdokter of gynaecoloog kan je uitsluitsel geven.

Je gebruikt best altijd een condoom als je niet weet wat de seksuele geschiedenis van je partner is. Ook een langdurige relatie geeft geen zekerheid over die seksuele geschiedenis. Je ziet bovendien niet aan iemands uiterlijk of die soa heeft: een deftig braaf meisje of een propere jongen kan er evengoed mee rondlopen.

Ik heb wisselende sekspartners. Hoe bescherm ik me het beste tegen soa? Doe een soa check-up en bescherm je steeds zo goed mogelijk. Als je wisselende sekspartners hebt, is het belangrijk je regelmatig te laten testen. Gebruik steeds een condoom van goede kwaliteit (met CE label) en vermijd bij orale seks dat er sperma of menstruatiebloed in de mond komt. Alles over soa kan je vinden op allesoverseks.be en op jeugdenseksualiteit.be. (vanaf 2014 op jongenvanzin.be)

Wat als ik ongepland zwanger ben? Als je ongepland zwanger bent, kan je vier dingen doen: • de zwangerschap voortzetten en het kind houden • de zwangerschap voortzetten en het kind afstaan voor adoptie • de zwangerschap laten afbreken door een abortus • de zwangerschap voortzetten en je kind – tijdelijk – mee laten opvoeden door een pleeggezin Geen enkele van die wegen is gemakkelijk. Abortus is in België wettelijk toegestaan tot drie maanden. Een abortus kan je anoniem laten uitvoeren. Het is wel belangrijk dat je weet dat abortus een erg ingrijpende gebeurtenis is.

Ben je ongepland zwanger of heb je vragen? Dan kan je terecht bij Faranet.be. Meer over ongepland zwanger zijn, kan je vinden op de websites van Adoptie Vlaanderen en Luna, de Unie van Nederlandstalige abortuscentra.

De eerste keer. Seks loopt bij veel jonge mensen niet altijd helemaal zoals ze zouden willen en de eerste keer is vaak nogal een gedoe. Jongens en meisjes maken zich zorgen over hun lichaam en vragen zich af of â&#x20AC;&#x2DC;ze het goed doenâ&#x20AC;&#x2122;.

1 2 3

waar of niet waar Het maagdenvlies is een mythe. Het maagdenvlies bestaat wel degelijk. Wel is het niet echt een vlies dat de vagina-ingang afsluit, maar een soort kraagje rond de ingang van de vagina. Er bestaan maagdenvliezen in alle vormen en maten. Het randje kan glad of gekarteld, dik of dun, soepel of stug zijn. Bij het binnenkomen van de penis moet er dan ook niets doorprikt of gescheurd worden. Veel meer over het maagdenvlies vind je op allesoverseks.be of bij het jac.be.

waar of niet waar Meisjes bloeden niet altijd bij de eerste keer vrijen. Meer dan de helft van de meisjes bloedt niet bij de eerste keer. Is er toch bloedverlies, dan is dat meestal omdat het weefsel een beetje geschaafd geraakt of de penis te ruw binnenkwam. Wel of niet bloeden tijdens de eerste keer seks, zegt dus niets over wel of niet maagd zijn.

waar of niet waar Je kan je maagdelijkheid verliezen door tampongebruik. Je kunt nooit je maagdelijkheid verliezen door tampongebruik of door sport. Je verliest je maagdelijkheid als je seks hebt met een ander.

4 5 6

waar of niet waar Je kan een vroegtijdige zaadlozing vermijden. Men spreekt van een vroegtijdige zaadlozing als je als man na minimale seksuele stimulatie voor, tijdens of kort na de penetratie klaarkomt. Nog voor dat je het zelf wilt. Dit kan je vermijden. Kijk voor tips and tricks om dit te voorkomen op de volgende bladzijde.

waar of niet waar Een penis wordt gemakkelijk stijf en is altijd klaar voor actie. Een penis durft ook wel eens tegen te sputteren. Zo komt hij te vroeg klaar, is hij wel eens onvoorspelbaar of wordt hij niet stijf. Dit heeft vaak te maken met onzekerheid waardoor je gespannen bent en dus moeilijker opgewonden raakt. Ook is het belangrijk om voldoende tijd te nemen. Enkel bij voldoende opwinding zal de penis stijf worden en de vagina vochtig. Dat bespaart je een hoop gewriemel, geschuur, pijntjes en gedoe. Het leren kennen van je eigen lichaam, bijvoorbeeld via masturbatie, kan je al een heel eind verder helpen.

waar of niet waar Een vagina moet vochtig genoeg zijn om penetratie toe te laten. Als de vagina niet vochtig genoeg is, is penetratie moeilijk en vaak ook pijnlijk. Vaak is dit omdat de vrouw (nog) niet opgewonden genoeg is. Ook als je als vrouw angstig of gespannen bent, gaat penetratie moeilijk. Bijvoorbeeld als je nog niet zoveel seksuele ervaring hebt, kan je als meisje vaak onbewust de spieren rondom je vagina doen samentrekken, waardoor penetratie op dat moment te veel pijn doet. Kijk voor tips and tricks om dit te voorkomen op de volgende bladzijde.

Truc “te vroeg – klaarkomers”: de knijptechniek • Stop met vrijen/masturberen als je een orgasme voelt komen. • Plaats duim en wijsvinger aan weerszijden van de penis en knijp de penis een beetje dicht tot het gevoel weg is. • Ga verder met vrijen/masturberen. • Na enkele herhalingen: klaarkomen! Meer technieken op allesoverseks.be.

Vagina niet vochtig genoeg? • Ontspan: laat de focus los op penetratie; komt het er deze keer niet van, dan wel een volgende keer. Geniet vooral van de aandacht en de aanrakingen. • Neem je tijd: een lang voorspel met zoenen, strelen, knuffelen, elkaar masturberen, orale seks, helpt om de opwinding te doen groeien. • Gebruik glijmiddel: het maakt de vagina vochtig waardoor de penis gemakkelijker kan glijden. • Leg een kussen onder het zitvlak van het meisje: vanuit deze positie kan de penis gemakkelijker binnenkomen.

89 Lisa, 16 jaar

“Hey, doet de eerste keer seks pijn? Ik ben er wel redelijk nieuwsgierig naar. Ik zit met zoveel twijfels.” De eerste keer hoeft geen pijn te doen. Het is belangrijk om je tijd ervoor te nemen, goed te praten met je partner en voldoende opgewonden te zijn! Als je iets voor de eerste keer doet (kussen, vingeren …) is het altijd spannend. Je voelt je vaak onzeker als je voor het eerst gaat vrijen, omdat je jezelf op onbekend terrein begeeft. Hierdoor worden er soms bij de eerste keer wat dingen over het hoofd gezien. Het is nodig dat je allebei ontspannen en opgewonden bent om ﬁjn te kunnen vrijen. Opgewonden worden uit zich door een erectie bij een jongen en het nat worden van de vagina bij het meisje. Als je deze fase overslaat, wordt het zeer moeilijk en is het vaak pijnlijk om te vrijen. Meisjes kunnen de eerste keer een beetje bloeden, maar er is niets mis als dat niet gebeurt. Als je het met iemand doet die je vertrouwt en waarbij je jezelf op je gemak voelt, is de kans kleiner dat je er spijt van hebt of dat je teleurgesteld bent. Ondanks dit kan het toch nog tegenvallen, omdat je het jezelf heel anders had voorgesteld. Maar al doende leert men! Door met je partner te praten over seks kom je te weten wat hij/zij leuk vindt en wat je verwacht van een vrijpartij en omgekeerd. Zo kan je beter op elkaar inspelen en wordt seks door allebei intenser beleefd. Bron: jeugdenseksualiteit.be.

Homo, heter of bi? Je kan seksualiteit op verschillende manieren beleven: met iemand van hetzelfde of iemand van een ander geslacht of allebei. Sommigen weten meteen dat ze homo of bi zijn. Anderen hebben tijd en ervaring nodig om dit te ontdekken. Het is niet omdat je je aangetrokken voelt tot iemand van hetzelfde geslacht dat je homo of bi bent. In Vlaanderen worden heel wat activiteiten georganiseerd waar holebi-jongeren elkaar leren kennen. Kijk op de website van Wel Jong Niet Hetero en van çavaria.

Holebi’s van andere origine kunnen speciﬁeke informatie vinden via Merhaba, de interculturele holebi-vereniging Shouf Shouf en ook bij Ella vzw. Als je eerder het gevoel hebt dat je met het verkeerde geslacht geboren bent, neem dan een kijkje op genderintheblender.be of neem contact op met çavaria. Je kan ook eens een kijkje nemen bij T Jong, een werking voor transgenderjongeren bij Wel Jong Niet Hetero. Meer info vind je op hun website: t-jong.be.

Internetseks Wind elkaar het Internet Is het normaal dat ik dagelijks naar pornosites surf? Porno geeft een onrealistisch en onecht beeld van seks. Zolang je dat beseft, is er niks mis mee. Het kan zelfs zeer ontspannend zijn. Maar het kan ook een obsessie worden die je sociale leven gaat be誰nvloeden. Spreek erover met iemand die je vertrouwt. Ook het JAC en Awel helpen je graag verder.

s. op via t. positief

negatief

• Je kan er niet zwanger van worden en krijgt er geen soa van. • Het is praktisch als je door omstandigheden niet fysiek bij elkaar kan zijn. • Het kan een aanvulling zijn om je seksleven extra te kruiden. • Verlegen mensen durven soms meer achter hun computer dan in het echt. • Je kan even iemand anders zijn. Anonimiteit kan bevrijdend werken.

• Het kan je een gevoel van veiligheid geven, maar denk eraan dat vrienden of (ex-) lieven net zo goed, zonder jouw goedkeuring, beelden of chats kunnen opnemen en verspreiden op het net. Spreek zeker af dat je de beelden niet opneemt en pikante foto’s niet bijhoudt. Zorg voor de zekerheid dat je gezicht niet in beeld komt. • Je kan er aan verslaafd geraken. Als je je school of vrienden ervoor verwaarloost, heb je waarschijnlijk hulp nodig. • Veel partners ervaren internetseks met iemand anders als vreemdgaan. • Internetseks met een -18-jarige is verboden! • Naaktbeelden van een minderjarige verspreiden (zelfs van jezelf!) is verboden! • Wees voorzichtig met sexting (seksueel getinte boodschappen of foto’s doorsturen met je gsm). Het is begrijpelijk dat je dit doet ‘in the heat of the moment’. Toch is het belangrijk te onthouden dat dit gemakkelijk verspreid en misbruikt kan worden.

De wet zegt dat... • seksueel contact onder dwang of met geweld altijd strafbaar is. • je vanaf 16 jaar seks mag hebben met iemand boven de 16. Dus als je jonger bent dan 16 mag je geen seks hebben, ook niet als je allebei onder de 16 jaar bent. • naaktbeelden van een minderjarige doorsturen altijd strafbaar is! • als je seks hebt op een openbare plaats (als anderen je zien), je gestraft kan worden voor ‘openbare zedenschennis’. Dat komt dan op je strafblad. • je -18-jarigen niet zomaar mag confronteren met ‘oneerbare’ afbeeldingen, teksten of voorwerpen. Let dus op met pornoﬁlmpjes door te sturen.

Ik word seksueel misbruikt Als je het slachtoffer bent van seksueel misbruik, dan doe je er goed aan hulp te zoeken. Seksueel misbruik gaat over verschillende dingen. Niet alleen bij verkrachting moet je hulp zoeken. Ook als je gedwongen werd naar iemand te kijken die zich masturbeerde, ben je aangerand. Ook dat is misbruik en dus strafbaar. In de eerste plaats moet het misbruik gestopt worden. Zoek hulp door erover te praten. Kies hiervoor iemand die je vertrouwt, best een volwassene. Samen met een hulpverlener kan je daarna nog altijd bekijken of je aangifte zal doen. Voor al je vragen hierover kan je terecht op nupraatikerover.be of tel. 1712. Anoniem, discreet en gratis. Je kan bellen, mailen en chatten.

“Noo d

vrije tijd. it heb ik het drukker dan wanneer ik rije tijd hebâ&#x20AC;? jeroen

UITGAAN EN F Good to know

Zelf een feestje organiseren? Wie zelf een fuif of feest organiseert, heeft meer nodig dan een ﬂyer, spots en een dj. Je moet als organisator ook denken aan veiligheid, aansprakelijkheid, verzekeringen, brand, de wetten omtrent dranken druggebruik, geluidsnormen, Sabam … • De verantwoordelijke organisator van een fuif moet 18 jaar of ouder zijn. • Voor een privéfuif (feestje op basis van persoonlijke uitnodigingen en namenlijst) moet je auteursrechten aan Sabam betalen en de billijke vergoeding. • Wie etenswaren verkoopt, heeft een vergunning nodig van de eetwareninspectie. Organisaties die slechts sporadisch een activiteit organiseren hoeven dit niet altijd. Check voor de zekerheid op fuifpunt.be. • Je mag geen alcohol geven of verkopen aan jongeren onder de 16 jaar of aan iemand die dronken is. • Je mag geen sterke drank geven aan jongeren onder de 18 jaar. Dit geldt ook voor alcoholpops, zoals breezers. • Wil je sterke drank of cocktails verkopen dan loop je best eens langs bij de gemeente of jeugddienst om je te informeren over hoe dit lokaal geregeld wordt. Ga na of je een vergunning nodig hebt. • Roken is verboden in gesloten plaatsen die voor het publiek toegankelijk zijn. Dat zijn alle plaatsen waarvan de toegang niet beperkt is tot de gezinssfeer. Waar niet gerookt mag worden, moeten rookverbodtekens aangebracht worden. • De overheid legt strenge geluidsnormen op. Neem de nodige voorzorgen. • Voor alle info over fuiven organiseren: fuifpunt.be.

FEESTEN. Feesten en de wet: Minderjarigen onder de 16 mogen niet naar danszalen of drankgelegenheden tenzij met hun ouders of een volwassene. Een uitzondering wordt gemaakt voor “dansgelegenheden die niet uit handelsgeest plaats hebben”. Hiermee worden fuiven van een jeugdhuis, de Chiro, een voetbalclub ... bedoeld.

Je oren beschermen met oordopjes De sterkte van geluid wordt weergegeven in decibel (dB). Met een goed gehoor kan je geluid waarnemen vanaf 0 dB. Je kan acht uur lang worden blootgesteld aan lawaai, met een maximum van 75 dB, zonder risico op gehoorschade. Per 3 extra decibels halveert de ‘veilige’ tijd. De pijngrens ligt op 120 dB, word je hieraan blootgesteld dan loop je onmiddellijk schade op. Gebruik oordopjes als je uitgaat, je ziet ze bijna overal!

Alternatiev uitgaan? Vind je het moeilijk om te kiezen of vind je je weg niet tussen de vele agenda’s, ﬂyers en websites? Surf naar CJP.be. CJP geeft inside-informatie over concerten, festivals, cinema, literatuur, citytrips, musea, opera… Voor 5 euro ben je ook lid en krijg je kortingen en voordelen in heel Europa. Je kan er ook regelmatig tickets of goodies winnen. Voor sommige studenten is CJP helemaal gratis. Check bij je studentenvoorzieningen. Citytrip naar Brussel, Brugge, Gent, Antwerpen, Mechelen of Leuven? Ga dan langs bij de mensen van Use-it. Je kan op hun website, use-it.be, per stad een kaart downloaden waarop de beste bars, clubs, winkels of midnight snacks zijn aangeduid. No-nonsense en up-to-date! Wie in Brussel of in de Brusselse rand woont kan Cultuurwaardebons aanvragen bij de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Meer info vind je op hun website vgc.be. In Antwerpen kan je cultuurcheques aankopen via de studentenvoorzieningen van je hogeschool of universiteit.

101

ver DJ of DJ worden? Watch out! De wet op het auteursrecht stelt dat je van een originele muziekopname één kopie mag maken, voor eigen gebruik. Dj’s mogen dus niet zomaar gekopieerde cd’s of mp3-bestanden voor hun publiek draaien. Wie enkel originele versies draait is in orde met de wet. Speel je kopieën, bijvoorbeeld van op een laptop, dan is een dj-licentie verplicht. Die koop je bij Sabam en is strikt persoonlijk. Illegale downloads of kopies van een cd met kopieerbeveiliging zijn ook met een dj-licentie verboden. Meer informatie krijg je op Poppunt.be.

5 brandende over het lev een artiest. 1 2

Mijn vrienden en ik zoeken een repetitieruimte waar we met onze band kunnen repeteren. Waar kan ik daarvoor terecht? Op repetitieruimtes.be kunnen zowel muzikanten als podiumkunstenaars op zoek naar een repetitieruimte in heel Vlaanderen. Ook krijg je gratis advies over het bouwen en beheren van een repetitieruimte.

Ik ben op zoek naar workshops rond muziek. Heb je tips? Poppunt zet zich in voor muzikanten en djâ&#x20AC;&#x2122;s. Online en via hun magazine geven zij informatie over muziek maken, juridische aspecten, subsidies, speelkansen, zoekertjes ... Ook organiseert Poppunt projecten, workshops, infosessies, wedstrijden en meer.

103

e vragen ven als 3 4 5

Ik ben journalist en op zoek naar een uitdaging. Wat zijn de mogelijkheden? Op creatiefschrijven.be kunnen schrijvers terecht voor schrijfadvies, wedstrijden en literaire evenementen. Journalisten of recensenten in spe kunnen contact opnemen met het jongerenpersagentschap StampMedia, Mediaraven, REC radiocentrum of CJP.

Waar kan ik terecht met vragen over eigen artistieke initatieven?

In Vlaanderen zijn er heel wat organisaties (Jes, Kavka, Het Entrepot, H30, Villa Basta …) waarbij je kunt aankloppen met vragen over artistieke projecten. Tot je 19e kan je ook deelnemen aan De Kunstbende, de jongerenwedstrijd rond kunst. Ga zeker ook eens langs bij de jeugddienst, cultuurdienst of het cultuurcentrum van je gemeente.

Hoe zit het met de belastingen als ik mijn werk verkoop? Het Kunstenloket geeft informatie en advies over alle ﬁnanciële, zakelijke en juridische aspecten van artistieke activiteiten. Vraag ook hoe je een creatie moet beschermen als jij de auteur bent.

Diensten om jou te dienen 1

2 3

De jeugddienst houdt zich bezig met het jeugdbeleid voor een stad of gemeente. Dat gaat van speelterreinen aanleggen tot een vrijetijdsprogramma aanbieden, de jeugdraad ondersteunen â&#x20AC;Ś Ook kan je hier subsidies aanvragen voor je jeugdbeweging, jeugdhuis of jeugdactiviteit. Informatie over speelpleinwerk of hoe je als animator aan de slag kunt gaan, krijg je hier ook.

Bij een Jongereninformatiepunt (JIP) zijn alle soorten vragen of problemen welkom. Je kan zelf in het informatieaanbod kijken of praten met een medewerker. De dienst is gratis, vrijblijvend en anoniem. Als je wilt, wijst het JIP je de weg naar de geschikte persoon of dienst voor verder advies, hulp of begeleiding. Adressen staan op hun website. Vanaf 15 jaar mag je vrij binnen in een jeugdhuis. Drinken is niet verplicht, gewoon wat rondhangen of deelnemen aan activiteiten, zelf achter de bar staan of muziek spelen is ook okĂŠ. Check de website van Formaat voor een jeugdhuis in jouw buurt.

105

Mediaraven vzw grijpt de kansen van digitale media mét kinderen, jongeren en het brede jeugdwerk. Wil je zelf experimenteren met digitale media? Filmpjes leren maken? Websites leren bouwen? Een computerkamp begeleiden? Neem dan zeker een kijkje op mediaraven.be. Mediaraven vzw biedt ook een aantal online databanken aan waar je als leiding in de jeugdbeweging of het speelplein spelletjes (spelensite.be), recepten (kokenopkamp.be), jobs (jeugdorganisaties.be) kunt vinden.

De jeugdraad is een adviesraad en de ofﬁciële spreekbuis van jongeren bij het bestuur op gemeentelijk, provinciaal en Vlaams niveau. De jeugdraad geeft adviezen om het beleid te beïnvloeden ten voordele van jongeren, bijvoorbeeld

over reglementen, fuifruimte, skate-infrastructuur, speelbossen, jeugdhuizen en aanplakborden. Info over de jeugdraad krijg je van de lokale jeugddienst of op de site van je provincie. In Brussel kijk je naar de site kwajongradvantong.be en op Vlaams niveau op de website van de Vlaamse Jeugdraad.

Subsidies. Wil je zelf een project realiseren en zoek je naar geld? Stap naar gemeentelijk, provinciaal, Vlaams of Europees niveau voor ﬁnanciële ondersteuning. Hou er rekening mee dat een subsidieaanvraag soms al maanden vóór de geplande uitvoering van het project moet gebeuren om in aanmerking te komen. De lokale jeugddienst of de cultuurbeleidscoördinator van je gemeente geeft meer informatie.

Ik ga op reis neem meeâ&#x20AC;Ś Good to know

Vakantie in Thailand, familiebezoek in Marokko, stage in Noorwegen, vrijwilligerswerk in Peru ... Zorg voor de juiste reis- en/of verblijfdocumenten als je naar het buitenland vertrekt.

Kopieer voor vertrek belangrijke documenten (paspoort, verzekeringspapieren, bankpas, rijbewijs...) en bewaar ze apart van de originele in je bagage of stuur een scan naar je mailbox. Noteer ook de noodnummers van je verzekering en bank. Bij diefstal of verlies kan je sneller geholpen worden om alles in orde te brengen.

Reizen en de ecologische voetafdruk De ecologische voetafdruk is de oppervlakte aarde die per individu nodig is om te voorzien in zijn levensstijl. Het houdt rekening met energieverbruik, voedselgewoontes, mobiliteit (uitlaatgassen!) afval, maar ook met de reizen die je maakt. Wil je weten hoeveel impact jouw leven heeft op het milieu? Bereken dan jouw voetafdruk op de site van Ecolife. Je kan je reizen steeds compenseren door te investeren in het milieu en zo je ecologische voetafdruk weer naar beneden halen! Dit kan bijvoorbeeld ook door bewust te recycleren, tweedehandsspullen te kopen en verkopen, energie te besparen, enz.

107

s en ik check-list Een identiteitskaart of paspoort heb je via de gemeente waarin je woont. Sommige landen eisen dat je paspoort een paar maanden langer geldig is dan de duur van je verblijf. Een visum en verblijfsvergunning haal je bij de ambassade van het land waar je heen reist. Op diplomatie.belgium.be vind je reisadvies per land. Controleer voor vertrek welke risicoâ&#x20AC;&#x2122;s je normale verzekering (of ziekteverzekering) dekt en sluit eventueel een aanvullende verzekering af op maat van je reisplannen. Op reis kan je, net als thuis, ziek worden, een ongeval krijgen, bestolen worden â&#x20AC;Ś en dan is alle hulp welkom. Om toegang te krijgen tot gezondheidszorgen binnen de Europese Unie, IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland vraag je bij je ziekenfonds naar de Europese ziekteverzekeringskaart (EZKV). Zowel voor reizen binnen als buiten deze landen neem je ook de World Assistance Card of de Medical Assistance Card mee. Zo heb je steeds het nummer bij de hand dat je kan contacteren wanneer je dringende medische bijstand nodig hebt.

Sommige landen mag je niet in zonder de juiste bewijzen van inenting. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde geeft advies over (verplichte) inentingen en op gezondheidspas.be staan tips over gezondheidsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s op reis. Minderjarigen die zonder ouders of met andere personen dan de ouders op reis gaan, nemen best een geschreven reistoestemming van de ouders/ verzorgers mee.

Good to know Wil je op een andere manier reizen? Overweeg dan een job als vrijwilliger in het buitenland. Gostrange.be helpt je op weg.

sporten. Voetbal, tennis, muurklimmen, zwemmen, skaten, boogschieten, judo, rolschaatsen ... Voor iedereen is er wel een leuke sport te ontdekken. Een overzicht van de mogelijkheden in jouw omgeving krijg je bij de sportdienst van je gemeente of bij Bloso. Studenten kunnen via hun onderwijsinstelling vaak goedkoop of zelfs gratis sporten. Informeer ernaar bij de dienst studentenvoorzieningen. Onder de 26 is er meestal ook een korting, dus vraag ernaar.

109

Skaten en de wet Voor de Belgische wet behoren skateboards, skeelers, éénwielers en rolstoelen tot de ‘niet-gemotoriseerde bewegingstoestellen’. • Rijd je als skater niet sneller dan stapvoets, dan gelden de regels voor voetgangers. • Rijd je sneller dan stapvoets dan moet je de regels voor ﬁetsers volgen. Gedetailleerde info vind je op Jeugdwerkregels.be.

me om goestin

111

werk. â&#x20AC;&#x153;mijn tijd is te kostbaar m tegen mijn ng te werkenâ&#x20AC;? dalilla

Aan het wer jobstudent. Vanaf 15 jaar kan je al aan de slag als jobstudent, ten minste als je de eerste twee jaar secundair onderwijs (met volledig leerplan) hebt gevolgd. Je hoeft niet geslaagd te zijn.

Als je deeltijds onderwijs volgt (op school of in een opleidingscentrum) en geen loon, vergoeding of een andere uitkering ontvangt, dan kan je als jobstudent enkel werken tijdens de schoolvakanties.

DOE HET LEGAAL

Illegaal Een job ‘in het zwart’ lijkt op het eerste gezicht misschien voordeliger, maar dat is het niet. Zwartwerk is illegaal en kan je een hoop juridische problemen bezorgen. Zonder contract heb je ook bij problemen geen enkel bewijs van hoeveel en wanneer je gewerkt hebt. Bij een arbeidsongeval kan je ook problemen met de verzekering ondervinden. Legaal Werk met een schriftelijke overeenkomst die je samen met je werkgever opstelt. Een ondertekend exemplaar voor hem én voor jou. Vraag ook een kopie van het arbeidsreglement van het bedrijf. Hierin worden de bijkomende rechten en plichten van beide partijen uit de doeken gedaan en worden de veiligheidsvoorschriften uitgelegd.

113

rk als 2

START MET EEN PROEFPERIODE Je hebt even de tijd om van je job te proeven. Zo kan je beslissen of de job echt iets voor jou is. Een proefperiode: • duurt minimum 7 (kalender)dagen en maximum 14 dagen. • kan verlengd worden met het aantal dagen dat je niet kon werken door bijvoorbeeld ziekte, beperkt tot maximum 7 dagen extra proeftijd. Stoppen tijdens de proefperiode • Duurt de proefperiode 7 dagen? Dan kan de overeenkomst alleen beëindigd worden op het einde van de 7e dag, behalve als het om dringende redenen is. • Duurt de proefperiode 8 tot 14 dagen? Dan kan de overeenkomst op elk moment beëindigd worden door beide partijen zonder opzegtermijn of opzegvergoeding.

verwittig onmiddelijk bij ziekte Verwittig onmiddellijk je werkgever en ziekenfonds. Stuur binnen 2 dagen een medisch attest. Je werkgever kan de arbeidsovereenkomst beëindigen als de arbeidsongeschiktheid langer duurt dan 7 dagen. Hij moet je dan wel een opzegvergoeding betalen die overeenkomt met de duur van de voorziene opzegtermijn. Indien je arbeidsongeschikt bent, moet je werkgever je een gewaarborgd loon betalen onder dezelfde voorwaarden als voor bedienden of arbeiders, tenminste als je langer dan 1 maand in dienst bent.

Wist je dat...

• je tijdens de ontslagperiode moet blijven werken. Je mag niet zomaar wegblijven. • een proeﬂoon niet bestaat. Je hebt altijd recht op een contract en een ofﬁcieel loon. • je met problemen als niet-betaalde lonen, mini-contracten en te veel overuren terecht kan bij de vakbond.

115

4 5

DOE BEROEP OP DE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING Bij een ongeval op het werk, maar ook op de normale weg van en naar het werk, verwittig je onmiddellijk je werkgever en je ziekenfonds. Je ontvangt een arbeidsongevallenvergoeding van de verzekering van je werkgever.

HANDEL EEN ONTSLAG AF VOLGENS DE REGELS Een studentencontract is een contract van bepaalde duur. Als alles vlot verloopt, eindigt het zonder vooropzeg en zonder andere formaliteiten op de einddatum. I quit! Als jij ontslag neemt, moet je je contract opzeggen. Schrijf een ontslagbrief die je aangetekend met de post opstuurt of maak een kopie, laat deze tekenen voor ontvangst en hou die voor jezelf. Je kan dan niet zomaar opstappen, maar je moet eerst nog wat blijven werken. Het is pas vanaf de eerste maandag nadat je werkgever je ontslagbrief heeft gekregen, dat je opzeggingstermijn begint te lopen. Als je nog maar 1 maand werkt, dan duurt die opzeggingstermijn 1 dag. Ben je al langer dan 1 maand bezig, dan moet je nog 3 dagen doen. Youâ&#x20AC;&#x2122;re ďŹ red! Als je ontslagen wordt, dan moet je werkgever je hiervoor een aangetekende brief sturen. Hij mag niet zomaar zeggen dat je niet meer moet komen werken. Ook hier geldt dat de opzeggingstermijn pas begint te lopen vanaf de eerste maandag nadat je je ontslagbrief hebt gekregen. Als je nog maar 1 maand werkt, dan duurt de opzeggingstermijn voor je werkgever 3 dagen. Ben je al langer dan 1 maand bezig, dan is dat 7 dagen.

ik ben afgestud op zoek naar w Wat moet ik doen? Schrijf je ofﬁcieel in als werkzoekende bij de VDAB.

Wist je dat... • de beroepsinschakelingstijd (BIT) 360 dagen duurt, en dit alles ongeacht je leeftijd? • je na inschrijving bij de VDAB voor 2 euro met de trein naar een jobinterview kan, gratis opleiding kan volgen en korting krijgt op getuigschriften bij de gemeente? • je je best ook inschrijft als je meteen werk hebt?

Waarom? • Het is een voorwaarde om je beroepsinschakelingstijd starten. Want als je na verloop van tijd niet aan het werk bent, kan je recht hebben op inschakelingsuitkeringen (de nieuwe naam voor de wachtuitkeringen). • Het verhoogt je kans op een job. • Het opent de deur naar het gebruik van tewerkstellingsmaatregelen. Wanneer? • Heb je je studies beëindigd op 30 juni dan moet je je inschrijven ten laatste op 9 augustus. Zo begint je beroepsinschakelingstijd te lopen vanaf 1 augustus. Inschrijving na 9 augustus betekent dat de BIT slechts begint op de dag van de inschrijving. • Bij een tweede zit begint de BIT op de dag van de inschrijving maar ten vroegste na je tweede zit. • Stop je midden het schooljaar of studeer je pas in september (of later) af, schrijf je dan zo snel mogelijk in. Beter te vroeg dan te laat … Hoe en waar? • In Vlaanderen bij de VDAB, de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, of bij de Werkwinkel. • In het Brussels Gewest bij ACTIRIS, de Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling. Neem zeker je identiteitskaart en je SIS-kaart mee!

117

deerd en wil werk. Wat nu? Mag ik werken tijdens de beroepsinschakelingstijd ?

Je beroepsinschakelingstijd loopt gewoon door ongeacht je soort arbeidsovereenkomst. Je mag dus als jobstudent of met een andere arbeidsovereenkomst werken. Als je in juli met een gewone arbeidsovereenkomst begint te werken, tellen die dagen in juli ook al mee voor je beroepsinschakelingstijd !

Wat mag ik (niet) doen?

Mag ik me meerdere keren inschrijven? Heb je gewerkt en ben je terug werkloos? Laat iets weten aan ACTIRIS of VDAB. Bij twijfel schrijf je je beter een keertje te veel in dan een keer te weinig.

Mag ik deeltijds werken? Ga je deeltijds aan het werk, dan moet je zeker melden dat je ingeschreven wil blijven als werkzoekende voor een voltijdse job. Dat is heel belangrijk, want anders telt je beroepsinschakelingstijd maar deeltijds en doe je er dus langer over.

Mag ik op vakantie tijdens de beroepsinschakelingstijd? Als je ingeschreven staat als werkzoekende bij de VDAB, moet je beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Wellicht word je tijdelijk uitgeschreven. Je BIT loopt vanaf dan niet meer. Bij je terugkomst schrijf je je gewoon opnieuw in als werkzoekende en vanaf die datum telt de BIT dan verder. Op die manier blijven de dagen van voor je reis gewoon geldig. Belangrijk: wanneer men vaststelt dat je niet reageert of kan reageren op een werkaanbod, dan bestaat de kans dat je moet herbeginnen met je BIT. Geef ook altijd veranderingen van je contactgegevens door!

Solliciteren vier stappen 1 2 3 Vacatures vinden

Het internet staat vol met vacatures, maar ook in de krant kan je al eens een droomjob tegen komen. Check de site van VDAB of ACTIRIS voor een overzicht van sites en vacatures.

Het curriculum vitae

In je cv maak je een overzicht van je persoonlijke gegevens, je opleidingen, je werkervaring en je hobby’s. Het is belangrijk dat je cv niet meer dan twee bladzijden telt. Durf te schrappen. Voorbeelden vind je ook online.

Sollicitatiebrief

Je sollicitatiebrief is het eerste wat bedrijven van je zien. De eerste indruk blijft altijd het meeste bij. Uit dit eerste contact moet dus duidelijk zijn dat jij de juiste persoon bent voor de job. Tips: • hou het kort en formeel. Haal je belangrijkste troeven aan en verwijs verder naar je cv. • typ je brief, behalve als er uitdrukkelijk gevraagd wordt naar een handgeschreven brief. • zorg dat er geen fouten in staan. • start niet met “hoikes”.

n in n. 4

119

Het sollicitatiegesprek Als de werkgever je brief en cv interessant vindt, kan het zijn dat hij je uitnodigt voor een gesprek. Maak een goede voorbereiding. Zoek minstens wat informatie over de onderneming waar je solliciteert: de meest gestelde vraag is immers “Wat weet je van ons bedrijf?”. Tips: • kom op tijd, beter een klein beetje te vroeg dan te laat. • geef liever een kalme, stevige handdruk dan een vochtig slap handje. • blijf vooral jezelf. Doe je niet voor zoals je niet bent, anders val je toch door de mand. Spreek over je sterke kanten, blijf positief over je zwakke. Probeer oogcontact te houden met je gesprekspartner(s).

Good to know

Een tijdelijke job in het buitenland? Je kan niet zomaar in alle landen tijdelijk aan de slag. Binnen Europa hoef je hiervoor niet al te veel papierwerk in orde te brengen. Daarbuiten ligt het soms moeilijker. In de meeste landen moet je minimum 18 jaar oud zijn. Hulp bij je zoektocht of meer informatie op gostrange.be.

Vragen over arbeidsvoorw Halima, 22 jaar

“Krijg ik meteen ook vakantie en vakantiegeld?” In de privésector heb je pas recht op je eerste wettelijke vakantiedagen en vakantiegeld als je al een tijdje gewerkt hebt. Was dat een volledig jaar, dan heb je recht op 20 werkdagen betaalde vakantie. Ben je net afgestudeerd en heb je je eerste job in de privésector, dan heb je het jaar nadien onder bepaalde omstandigheden recht op een jeugdvakantie voor schoolverlaters. Je kan ook beroep doen op de “aanvullende vakantie”. Na de eerste 3 maanden kan je al een aantal dagen betaalde vakantie opnemen. Let wel op, je krijgt het jaar nadien dan minder vakantiegeld. Ga je aan de slag in de overheidssector, dan heb je van bij het begin recht op betaalde vakantie. Check bij ACTIRIS of VDAB.

121

je loon en waarden. Bruno, 20 jaar

Astrid, 24 jaar

“Hoeveel moet je minimaal verdienen?”

“Hoe weet ik wat mijn nettoloon zal zijn?”

Hoeveel je minimaal moet verdienen, wordt meestal beschreven in de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) tussen werkgevers en werknemers. Dat hangt af van sector tot sector. Als er geen CAO is voor het bedrijf of de sector waarin je werkt, dan heb je hoe dan ook recht op het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen (ook voor jobstudenten). Check bij ACTIRIS of VDAB.

In je arbeidscontract en op je loonﬁche staat het brutoloon vermeld. Voor arbeiders wordt dat per uur berekend, voor bedienden per maand. Wat je uiteindelijk uitbetaald krijgt, is het nettoloon. Het is bij een sollicitatie altijd belangrijk te weten te komen wat je nettoloon zal zijn. Online vind je ook berekeningsmodules. Je kan het dus zelf berekenen.

Bend, 24 jaar

“Val ik zonder loon als ik ziek word?” Breng je werkgever meteen op de hoogte als je ziek bent of een ongeval hebt gehad. Stuur een attest van de dokter binnen de 48 uur op naar je werkgever. Verstuur dit aangetekend en bewaar zelf een kopie van het doktersbriefje. Tijdens de eerste periode waarin je niet kan werken, krijg je je gewone loon doorbetaald. Is dit niet het geval en/of moet je langer thuis blijven, dan krijg je een ziekte-uitkering via je ziekenfonds. De uitkering is 60 procent van je brutoloon. Daarvoor is het nodig dat je een aangifte aan het ziekenfonds doet, vergeet dit dus niet.

Ontslag nem of ontslag krijgen.

123

Inschakelingsuitkeringen Wanneer je zelf ontslag neemt, heb je geen recht op een inschakelingsuitkering, net als bij ontslag om dringende redenen. Als je werkgever de overeenkomst beëindigt, krijg je een uitkering na de opzegtermijn. Binnen de zeven dagen na het einde van je contract, moet je je opnieuw inschrijven bij de VDAB. Met je inschrijvingsbewijs en je ontslagbrief (C4) ga je vervolgens naar je vakbond of de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen.

Opzegtermijn De opzegtermijn is het aantal dagen of weken dat je nog moet werken voor je contract eindigt. Opzegtermijnen kunnen zeer sterk verschillen. De termijn van de wettelijke opzegging verschilt naargelang: • het statuut (arbeider of bediende). • de anciënniteit (hoelang je al ergens werkt). • het loon. • je zelf ontslag neemt of ontslagen wordt.

Voor jezelf werken. Als kunstenaar

Als zelfstandige Zin om alles zelf in handen te nemen en een bedrijf uit de grond te stampen? Klop dan aan bij een ondernemingsloket. Zij helpen je een heel stuk op weg met informatie en bij het uitstippelen van de weg. Wanneer je in hoofdberoep niet als zelfstandige werkt, maar toch nog een zelfstandige activiteit wil starten, kan je het statuut van zelfstandige in bijberoep aannemen.

Indien je telkens korte opdrachten vervult voor verschillende opdrachtgevers kan je een beroep doen op een â&#x20AC;&#x2DC;sociaal bureau voor kunstenaarsâ&#x20AC;&#x2122; (SBK). Die bureaus treden op als interimkantoren voor de artistieke sector. Je komt een bedrag overeen met de opdrachtgever. Die betaalt dat bedrag aan het SBK. Het SBK zorgt dat alle sociale aangiften en bijdragen in orde komen en betaalt jou, als werknemer, een loon uit.

125

Als freelancer Freelancers nemen losse opdrachten aan van opdrachtgever(s) zonder dat zij vast in dienst zijn bij deze opdrachtgever. Voorbeelden zijn journalisten, fotografen, lesgevers,... Wat je best doet: • sluit je aan bij een sociaal bureau. • laat je loon storten aan het sociaal bureau. • het sociaal bureau stort jou het loon door, maar trekt sociale bijdragen en bedrijfsvoorhefﬁng af.

Zin om als vr te werken? Mag je als schoolverlater vrijwilligerswerk doen? Mag je als persoon met tegemoetkoming voor handicap vrijwilligerswerk doen?

Ja.

Mag je als werkloze vrijwilligerswerk doen?

Mag je vrijwilligerswerk doen als je een ziekte- of invaliditeitsvergoeding krijgt van het ziekenfonds? Ja, mits toestemming van de adviserende arts.

Ja.

Ja, mits melding aan de RVA.

Mag je als arbeidsongeschikt persoon vrijwilligerswerk doen? Mag je als leeďŹ&#x201A;oner vrijwilligerswerk doen? Ja, mits melding aan de dossierbeheerder van het OCMW.

Ja.

127

rijwilliger Good to know

1 2 3

Bij vrijwilligerswerk “moet” je van de organisatie een informatienota krijgen met: het doel van de organisatie, het juridisch statuut, de afgesloten verzekeringen, de eventuele kostenvergoeding en of je geheimhoudingsplicht hebt. Er zijn twee soorten verzekeringen die een organisatie moet sluiten voor zijn vrijwilligers: • Burgerlijke aansprakelijkheid, in geval van schade. • Verzekering lichamelijke ongevallen, in geval van een ongeval (enkel bij erkende organisaties). Voor vrijwilligerswerk mag je geen loon krijgen, maar de organisatie kan je kosten vergoeden aan de hand van kostenbewijzen. Als je geen bewijzen hebt, mag de organisatie de kosten ook vergoeden op forfaitaire basis (met een maximum), een vast bedrag dus.

4 5 6

Als de kostenvergoeding te hoog is, kan de ﬁscus die vergoeding beschouwen als loon. Wie een loon krijgt, moet belastingen en sociale zekerheidsbijdragen betalen. Opletten dus…

Eventuele kostenvergoedingen hebben geen invloed op je uitkeringen.

Vrijwilligerswerk kan ook in het buitenland. Check de website van Gostrange voor alle mogelijkheden.

“m

129

wonen. mijn thuis is waar mijn bed staatâ&#x20AC;? Stijn

Een huis hure in vier H’s. Huurcontract Eens je het pand van je dromen hebt gevonden, moet je een contract afsluiten met de verhuurder. Dat kan een persoon zijn, maar ook een immokantoor. Zij stellen het contract samen met jou op, innen een waarborg en zorgen voor het onderhoud van het pand. Zorg ervoor dat alles wat je overeenkomt met de verhuurder ook in het contract staat. Op de website van de huurdersbond vind je een voorbeeld van zo’n contract. Lees het contract na voor je je handtekening zet. Deze organisaties helpen je hierbij: de Huurdersbond, de Woonwinkel en de Wetswinkel.

Huurwaarborg Om de verhuurder zekerheid te bieden, moeten huurders een waarborg betalen. Voor woninghuurcontracten mag de waarborg maximum twee of drie maanden huur bedragen. De waarborg bedraagt maximum twee maanden huur als je dit bedrag in één keer betaalt. Het geld wordt dan op een geïndividualiseerde en geblokkeerde rekening gezet. Dus, de rekening waarop het geld en de intresten staan, staat op jouw naam. Maar je kan het geld enkel van de rekening afhalen als je over de handtekening beschikt van de verhuurder en omgekeerd.

131

en Huurprijs In het huurcontract staat wat je maandelijks betaalt aan de verhuurder. Eens dat bedrag vaststaat, kan dat slechts in enkele gevallen aangepast worden. Zo heeft de verhuurder het recht om een jaarlijkse indexering toe te passen op de maandelijkse huurprijs. Hou er ook rekening mee dat er bovenop de huurprijs nog andere kosten komen zoals onderhoud.

Herstellingen en plaatsbeschrijving Het is wettelijk verplicht om samen met de huisbaas een document op te maken waarin je de staat van de woning beschrijft op het moment dat het contract aanvangt. Doe dit nauwkeurig en schriftelijk, zo ontstaat er later geen discussie over welke schade er al was en welke nieuwe schade er is. Je kan ook fotoâ&#x20AC;&#x2122;s maken die je toevoegt aan de beschrijving. Let erop dat alle gebreken in het document worden opgenomen. Beide partijen moeten dit document ondertekenen. Maak op voorhand duidelijke, schriftelijke afspraken over wat de huisbaas zal herstellen.

Kjell, 17 jaar

“Ik ben 17 en wil alleen gaan wonen. Kan dat?” Tot je 18e verjaardag heb je toestemming van je ouders of voogd nodig om alleen te gaan wonen en om je adres te veranderen. Als je 18 bent, ben je meerderjarig. Dan kan je zelf beslissen waar je gaat en staat.

Lucas, 18 jaar

“Ik ga samen met een aantal vrienden een huis huren, moeten we met z’n allen het huurcontract tekenen?” Ja, de rechten en plichten die vermeld staan in het contract gelden dan voor jullie allemaal en niet alleen voor één persoon. Als je samen gaat huren voor een kortere periode moet je altijd de namen en handtekeningen in het huurcontract aanpassen.

Koen, 23 jaar

“Mijn vriend en ik willen graag het dak van ons huurhuis herstellen. Vragen we dit aan onze huisbaas of doen we dat zelf?” De vuistregel is: de huurder staat in voor het onderhoud en de kleine onderhoudsherstellingen aan de binnenkant van de woning. Een lekkende kraan, jaarlijks nakijken van verwarmingsketels,… De verhuurder is verantwoordelijk voor grote onderhoudsherstellingen (zoals het dak), de buitenkant van de woning en voor herstellingen ten gevolge van schade.

Linsay, 23 jaar

“De huurwaarborg is een hele smak geld en ik heb dat nu niet. Wat zijn mijn mogelijkheden?” Je kan aan de bank vragen om je het geld voor te schieten. Met dit systeem betaalt de bank je waarborg en betaal jij maandelijks een bedrag aan de bank tot je de volledige som hebt afgelost. De bank zal hiervoor serieuze dossierkosten aanrekenen. Je kan hiervoor ook terecht bij het OCMW, vergeet dit dus niet.

Sander, 26 jaar

“Mijn vriendin en ik huren sinds vorig jaar een appartement. Deze maand kreeg ik bericht van de huisbaas dat de huur een beetje opslaat, omwille van de indexering. In ons contract staat er echter niets over indexering. Hij kan dit toch niet zomaar eisen?” Toch wel, de indexatie van de huurprijs zit automatisch in het huurcontract vervat. Ook wanneer dat er niet letterlijk instaat, mag de verhuurder jaarlijks de huurprijs indexeren. Enkel en alleen als in het huurcontract uitdrukkelijk vermeld staat dat de huishuur niet zal worden geïndexeerd, zal deze steeds dezelfde blijven. Meer info kan je vinden bij de Huurdersbond.

133

De alleen wo checklist:

135

onen aansluiten elektriciteit, gas en water Zeg je contracten tijdig op wanneer je van de ene naar de andere plaats verhuist. Je kan leveranciers ook laten weten naar waar je trekt, dan brengen ze alles zelf in orde.

domicilie aanvragen Als je beslist om op eigen benen te staan, verandert ook je adres. Dat moet je aangeven bij de bevolkingsdienst van je (nieuwe) gemeente.

Je kiest vrij welke leverancier je wilt. Ga je echter in een appartementsgebouw wonen, waar maar één meter voor de elektriciteit is en één voor het water, dan kiest de eigenaar een leverancier. Wel moet dan in je huurcontract worden opgenomen hoe de verbruikskosten worden verdeeld over de verschillende medebewoners.

papierwerk bijhouden Als je alleen woont, moet je stapels papieren invullen. Hieronder de voornaamste documenten op een rijtje. Het is een goed idee om al die paperassen in mappen te steken en minstens vijf jaar te bewaren.

aansluiten internet, televisie en/of telefoon

verzekeringen afsluiten Je bent altijd verplicht om een brandverzekering te nemen. Op die manier word je vergoed als er door brand schade is aan het gebouw en de inboedel, bij jezelf of bij de buren. Kijk ook na of je familiale verzekering en je ziekteverzekering in orde zijn!

Het huurcontract De verzekeringspolissen: ziekte, brand Loonstrookjes Belastingaangiften Facturen Rekeninguittreksels Documenten van de mutualiteiten Pin- en pukcode van je paspoort Belangrijke documenten i.v.m. werk en VDAB

Kopen of huren? Een huis of appartement kopen is een goede investering. Je hebt er wel een startkapitaal en een vast inkomen voor nodig. Voor de meeste jongeren is kopen geen optie. Denk jij dat je er wel klaar voor bent of wil je je er gewoon al op voorbereiden: informeer je goed over de woonmarkt en de verschillende soorten leningen. Er bestaan ook sociale leningen aan een lage intrest voor mensen met een lager inkomen.

137

SOCIALE WONING Een sociale woning is een woning waarvoor de huurprijs aangepast wordt aan je inkomen: hoe lager je inkomen, hoe lager de huurprijs. Je moet wel meerderjarig zijn om hiervoor in aanmerking te komen. Hou rekening met de verschillende voorwaarden en bereid je voor op wachttijden! Een sociale woning vind je via een huisvestingsmaatschappij, sociale verhuurkantoren, het OCMW of het Vlaams Woningfonds.

trefwoorden A

abortus adoptie alcohol alternatieve geneeskunde anorexia arbeidsongeval arbeidsvoorwaarden artiest auteursrechten auto

85 14, 85 31, 32, 36, 37, 98 35 32, 33 112, 115 120 49, 102 48, 98 65

bachelor bank bankrekening Belg worden bemiddeling beweging Bijzondere Jeugdbijstand BMI bromďŹ ets buitenland

cannabis cao chlamydia condoom cultuur cyberpesten

36, 37 121 83, 84 83, 84 100, 103, 105 54, 72

deeltijds leren discriminatie dj downloaden

echtscheiding ecologische voetafdruk eenzaam eerste keer eetstoornis examen

117 58, 72 50, 98, 101, 102 48, 50, 100

12 106 13, 33 86, 89 32, 33 72, 73

76 22, 25, 46, 106, 132 22, 23 61 63 29 15 29 62, 64 71, 106, 107, 119, 127

faalangst Facebook freelancer fuif

32, 73 45, 52, 55, 72 125 47, 98, 105

139

nlijst G

gedwongen huwelijk gehoorschade geld gewicht gezin gezonde voeding godsdienst gokken Google

hoger onderwijs holebi huisarts huurcontract Huurdersbond huurprijs

inentingen inspraak interest internetseks internetverslaving

12 99 14, 20, 62, 105, 120, 130 29, 33 14, 85 29 60 36 45

76, 78 7, 90 29, 35, 72 130, 135 130 131, 137

107 71 23 92 52

jeugdbeweging jeugddienst jeugdhuis jeugdraad jeugdrechter jobstudent Jongeren Adviescentrum journalist

kinderbijslag kinderrechten kredietkaart kunstenaar

leeďŹ&#x201A;oon leerlingenraad leerplicht leertijd lening loon

maagdenvlies master masturberen milieu mishandeling muziek

13, 104 104 104 58, 105 62 20, 25, 112 40 103, 125

20 60 22, 47 102, 124

21 58, 71 68 69 21, 23, 136 114, 121

86 76 88 106 16, 41 47, 101, 102

noodpil

82, 83

OCMW onderhoudsplicht online kopen ontslag ontwenningsverschijnselen oordopjes openbaar vervoer opzegtermijn ouders

participatie paspoort penis pesten piercing pil piraterij plaatsbeschrijving porno privacy proefperiode proďŹ elgegevens psycholoog

racisme reizen rijbewijs roken

58, 71 106, 107, 135 86-88 54, 72 33 82, 83 49 131 92, 94 15, 45 113 44 39, 41

58, 72 65, 106 62, 64 39, 98

21, 126, 132 68 46 114, 122 36 99 22, 36 113, 123 7, 12-15, 20, 25, 30, 34, 62, 68, 99, 107, 132

samenlevingscontract schoolreglement schulden seksueel misbruik sexting skaten Slachtofferhulp soa sociale woning solliciteren spaarrekening spijbelen sport stemplicht studeren subsidies

8, 10 69, 70 25 16, 95 93 108 41 82-84, 93 137 118 23, 62 70 13, 52, 108 63 20, 71-78 102, 104, 105

141

tabak tattoo trouwen

uitstrijkje

vagina vakbond VDAB veilig vrijen verkiezingen verlegen verliefd verslaving verwaarlozing verzekering volwassenenonderwijs vrijwilligerswerk vroegtijdige zaadlozing

36 30 8-12

86-89 25, 123 74, 79, 116-121 82 59, 63 13, 93 6, 7 36, 37, 52 16 34, 35, 64, 98, 107, 115, 127, 135 76, 78 106, 126, 127 87

werkloosheidsuitkering werkzoekende

zelfdoding zelfstandige zelfverwonding zichtrekening ziek zonnebank zwanger

63, 116 79, 116, 117

41 79, 124 39 23 34, 35, 107, 113, 121, 126 31 82-85

JONGERENGIDS.BE

Uitgave maart 2013

16+

januari 2013. Sommige gegevens kunnen inmiddels

ZOEK HET ZELF

De teksten van Jongerengids.be werden geschreven voor gewijzigd zijn. Op de website jongerengids.be vind je de eventuele aanpassingen. De samenstellers kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor eventuele

Is een uitgave van De Ambrassade vzw.

onjuistheden in de publicatie. Overname van teksten is toegestaan, mits duidelijk leesbare bronvermelding en on-

Jongerengids.be is tot stand gekomen door

der voorbehoud van weigering door De Ambrassade vzw.

de nauwe samenwerking tussen CJP vzw, Piazza dell’Arte vzw, Content Cowboys bvba, HolonCom en

De Ambrassade geeft naast Jongerengids.be voor 16+ ook een

De Ambrassade vzw.

gids uit voor 8- tot 11-jarigen en een voor 12- tot 15-jarigen. Met de gidsen aan de slag? Download de methodie-

Redactie: CJP vzw

kenmap op Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids.

Eindredactie: CJP vzw Look & feel: Content Cowboys bvba Website: HolonCom Projectcoördinatie: De Ambrassade vzw Gidsen bestellen? Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids Verantwoordelijke uitgever: Eva Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel

Deze gids kwam tot stand met de hulp van verschillende organisaties en experts. We willen dan ook heel graag volgende mensen en organisaties bedanken voor hun feedback, input en ondersteuning: Anna Goovaerts (De Ambrassade vzw), Anna Demuylder (HolonCom), Anneleen Vermeire (Vlaamse scholierenkoepel), Annelies Degraeve (Vrije-CLB-koepel vzw), Annick Verveckken (Piazza dell’Arte), Antje Ketelers (Limits vzw), Astrid Hoerée (CJP), Bert Mellebeek (Hoge Rielen), Björn Boon (CJP), Carolina Maciel de Franca (KifKif), Christophe van Mechelen (Anti Piracy), Content Cowboys bvba, Debby Boeynaems (Wel Jong Niet Hetero), Dimitri Gulla (HolonCom), Dirk Verrycken (VCLB-Koepel, Onderwijskiezer.be), Ekke Muijzers (Centrum ter Preventie van Zelfdoding), Elke Vandenneucker (Wel Jong Niet Hetero), Els Pieraerts (çavaria), Els Verheyen (AN-BN vzw), Eric Wauters (Vaste Commissie Lokale Politie), Eveline Vastmans (Wel Jong Niet Hetero), Evelyne Blancke (De Ambrassade vzw), Farida Barki (Wablieft), Flor Houter (JAC Leuven), Franky Lava (DBO, Dep O&V, afd. SLB), Geert Delanghe (Tekst op Maat), Gerda Vanroelen (Agentschap sociaal cultureel werk), Hannelore Engels (de Stap – Studieadviespunt Gent), Heleen Van Aken (Vlaamse Scholierenkoepel), Hilde Wijnandt (VSVw), Hilde Lauwers (Kind en Samenleving), H.Pius X-Instituut Antwerpen, Ilse Verstraete (de Stap – Studieadviespunt Gent), Inge Schoevaerts (Kinderrechtencommissariaat), Isolde Vandevelde (Vlaams Centrum Schuldenlast), Jo Baetens (KSJ-KSA-VKSJ Landelijk verbond vzw), Jo Van den Bossche (Vlaamse Dienst Speelpleinwerk vzw), Johan Eyben (IGO - wonen tussen Dijle en Velp), John Vermote (JIP De Panne), Jurgen Sprangers (Jeugd & Vrede), Karin Maes (Kinderrechtswinkel), Kathleen De Smedt (De Ambrassade vzw), Kathy Vliege (Kenniscentrum Kinderrechten), Katleen Alen (Fara), Katrien Vansantvoet (Fara), Katrien Crispeyn (Vlaamse Jeugdraad/De Ambrassade vzw), Kim Peeters (Sensoa), Klara Vanderhenst (CJP), Koen Lambert (JINT), Kris Stas (Steunpunt algemeen welzijnswerk), Kris Van den Bremt (De Kracht van je Stem, Vlaams Parlement), Kristin Neuts (Syntra Vlaanderen), Kristof D’hanens (Jeugdwerknet), Laurence Claes (KU Leuven, Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen), Leen Bartholomeus (VVJ), Lien Van Brabant (In Petto), Lies Dobbels (Parantee), Lies Verhetsel (Sensoa), Lies Van Rompaey (Edulogos), Liesje Pauwels (BIVV), Lieven Mariën (FOD werk), Loes Neven (VIGeZ), Lydia Moret (CJP), Marc Mombaerts, Margo Geyskens (Top Vakanties), Marian Michielsen (De Ambrassade vzw), Marjolein Haan (De Ambrassade vzw), Mie Jacobs (Kinderrechtencommissariaat), Mieke Santermans (Onderwijs Vlaanderen), Mike De Herdt (Magik?vzw/ ABVV-jongeren), Mohamed El Omari (Vlaams Centrum Schuldenlast), Natalie Coelmont (JINT), Nathalie Van Ceulebroeck (VVJ, De hangman), Neel Eerdekens (De Ambrassade vzw), Nel Broothaerts (Child Focus) , Nina De Paepe (Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen vzw), Patrick Vandelanotte (GRIPvzw), Peter Thiessen (Het Vervolg), Peter Reynders (De Ambrassade vzw), Peter Verdonck (De Ambrassade vzw), Pieter Lantsoght (CJP), Robrecht Siera (HolonCom), Sanne Konings, (Kruispunt Migratie - Integratie), Soﬁe Iserbyt (De Ambrassade vzw), Soﬁe Van Beeck (HolonCom), Stephanie Berger (CJP), Steven Van den Eynde (Federatie Centra voor Basiseducatie), Stijn Govaerts (Maks), Svenja Vergauwen (Jeugd en Seksualiteit), Thomas Vreriks (CJP), Tim Ramboer (FreeZbe, ACLVBjongeren), Tini Cleemput (CJP), Winnie De Roover (VIGeZ)

belangrijke telefoonnummers Algemeen Europees noodnummer 112

Infolijn Vlaamse Overheid 1700

Antigifcentrum 070 245 245

Jo-Lijn, luisterlijn jongerenwelzijn 0800 900 33

Awel, luistert naar kinderen en jongeren 102

Klachtenlijn kinderrechten 0800 20 808

Belgische brandwondenstichting 02 649 65 89

Medische Spoeddienst BelgiĂŤ 100

Belgische Rode Kruis 105

Meldpunt voor geweld, misbruik, kindermishandeling 1712

Brandweer 100

Politie 101

Card Stop 070 344 344

Tabakstoplijn 0800 111 00

Childfocus 110

Tele-Onthaal 106

De Druglijn 078 15 10 20

Zelfmoordlijn 02 649 95 55

Holebifoon 0800 99 553

Raad of hulp nodig: ga naar Jac.be.

Is deze Jongerengids iets voor jou? De kans is groot. Omdat vragen stellen en op zoek gaan naar wat dan ook een gezonde jonge reﬂex is. Wie zich geen vragen stelt of nergens voor openstaat, maakt niet veel kans om nieuwe dingen te ontdekken. Heeft Jongerengids dan alle antwoorden? Absoluut niet. We willen geen arrogante betweter zijn, die zegt wat jij moet doen of geloven. ‘Zoek het zelf’ lijkt ons een veel betere piste. Jij stelt de vragen. Wij geven de richtingen aan. Jij kiest waar je naartoe wil. Jongerengids is niet enkel dit boekje. Ga ook eens kijken op Jongerengids.be, op onze Facebook- en Twitterpagina en ons YouTubekanaal. Tot binnenkort!

2013 - 2014 Jongerengids.be

Een project van: