4 minute read
Verzot op ostracods
from DUIKEN JUNI 2023
Nachtduiken niet onder, maar ín een sterrenhemel… Het kan! De minuscule ostracods geven een spectaculaire lichtshow weg in zee rond volle maan. Maar wat zijn ostracods nu precies en waar kun je ze vinden? Wij vertellen meer!
De zee was bedekt met kleine sterren, elke golf die om ons heen brak, verspreidde een zeer levendig licht, vergelijkbaar met dat van een geëlektrificeerd zilveren weefsel in het donker,” Dit schreef de Franse natuurkundige Godeheu de Riville in zijn dagboek tijdens zijn reis door de Indische Oceaan in de 18e eeuw. Met behulp van zijn microscoop ontdekte de Franse wetenschapper dat de “kleine sterren” eigenlijk piepkleine kreeftachtigen waren die nu bekend staan als ostracods. Deze kleine, maar fascinerende schaaldiertjes zijn in de oceanen en zoetwatergebieden over de hele wereld te vinden. Ze zijn zo klein dat ze vaak over het hoofd worden gezien – hun lichaamslengte varieert meestal van 0,2 mm tot 2,0 mm - maar hun belang voor het mariene ecosysteem is groot. Ostracods zijn herkenbaar aan hun tweedelige, calcieten schelpjes, die als een soort huisje fungeren. Deze schelpjes beschermen de diertjes tegen roofdieren en andere bedreigingen in hun omgeving. In het Nederlands heten ze ‘mosselkreeftjes’. Het zijn namelijk net kleine kreeftjes in een mossel. Ostracods zijn te vinden in de warme wateren van de tropen tot een zeer koude omgeving, zoals de Poolzee. Ook de diepte waarop ze leven varieert enorm; van vlak bij de kustlijn tot vele duizenden meters diepte. Er zijn meer dan 70.000 verschillende soorten ostracods bekend, en ze komen voor in een breed scala aan habitats, van ondiepe koraalriffen tot diepe oceaantroggen.
LEVEN ZONDER ZUURSTOF
Ostracods hebben een belangrijke rol in de voedselketen van de oceanen. Ze zijn een voedselbron voor vissen, inktvissen en andere zeedieren. Bovendien zijn ze zelf ook actieve jagers, en voeden ze zich met kleine deeltjes in het water, zoals algen en bacteriën. Wat deze kleine schaaldiertjes extra interessant maakt, is hun vermogen om te overleven in extreme omstandigheden. Sommige soorten ostracods zijn in staat om te leven in water met een zeer hoog zoutgehalte, terwijl andere soorten zich aanpassen aan koude of hete temperaturen. Sommige zijn zelfs in staat om te overleven in wateren zonder zuurstof! Naast hun ecologische rol en adaptieve vermogen, hebben ze ook wetenschappelijke waarde. Hun fossielen worden veel gebruikt in de paleontologie om de geschiedenis van het mariene ecosysteem te reconstrueren en veranderingen in het klimaat te onderzoeken.
SCHIJN EEN LICHTJE OP MIJ
Omdat ze zo klein zijn, kun je ostracods niet zien met het blote oog. Het licht dat ze produceren, zie je echter wel. Dit blauwe licht wordt veroorzaakt door bioluminescentie en veroorzaakt een opvallende lichtshow aan het wateroppervlak. Bioluminescentie is een fascinerend fenomeen dat veel zeedieren, waaronder sommige soorten ostracods, gebruiken om te communiceren, jagen of te verdedigen tegen roofdieren. Op Bonaire zijn er twee soorten ostracods die nergens anders ter wereld gezien worden. De meest befaamde is de Cypridinid ostracod. Deze kan je heel goed zien op ‘gezette dagen’; 2 tot 5 dagen na volle maan. Je kan er bijna de klok op gelijk zetten, want ze komen 45 minuten na zonsondergang naar boven. Ze hebben dan 20 minuten om een partner het hof te maken. De mannelijke diertjes hebben twee buisjes bij hun bovenlip zitten waardoor ze een stofje naar buiten spuiten. Als dit in contact komt met het zeewater, ontstaat er licht. De vrouwtjes vinden dit woest aantrekkelijk en het verschijnsel maakt dan ook onderdeel uit van het paringsritueel. De meeste soorten planten zich seksueel voort, maar sommige ostracods doen aan parthenogenese (ongeslachtelijke voortplanting). Elke ostracod heeft zijn eigen zwempatroon; de één zwemt omhoog, de ander maakt een parabool. De verschillende bewegingen zijn lichtgevend en bijna betoverend.
Bauke Blok is 35 jaar en hij is PADI IDC
Staff instructeur bij Buddy Dive Bonaire, manager van Buddy Watersports én hij werkt ook af en toe als duikinstructeur. Zijn favoriete duik is de ostracodduik, waarover hij dan ook graag vertelt.
Hoe is dat, een ostracodduik?
Afgelopen nacht heb ik een duik gemaakt, natuurlijk vanaf de kant. Het doel was om de ostracods te zien, dat is een geweldig fenomeen om mee te maken. Alle duikers hebben eerst hun duiklamp aan, zodat we het rif kunnen zien. Na een tijdje gaat de duiklamp uit en begint het wachten. We blijven op een metertje of 12 en duiken rustig door. Dit doen we in verband met de referentie. Als je stil blijft hangen, raak je gedesoriënteerd. Plotseling zie je ergens één lichtje, en dan nog één, dan overal om je heen! Het lijkt alsof het water gloeit en dan zakt het licht weer even weg. Dan komt het weer terug, en dit herhaalt zich meerdere keren. Dit natuurverschijnsel duurt ongeveer 20 minuten tot een half uurtje. Echt magnifiek om te zien en mee te maken. Fotograferen lukt helaas niet; daarvoor zijn ze veel te klein. Het is dus echt enkel genieten onder water zonder afleiding van een foto- of videocamera!
Wanneer kun je ze zien?
Timing is belangrijk. Ga vooral niet op zoek zeven tot tien dagen na volle maan. Dan is er enkel de kans op box jellyfish. Die komen op het licht af en drijven aan de oppervlakte van het water. En je moet altijd naar boven na een duik. De lange tentakels kunnen om je hand gaan zitten of tegen je gezicht komen en dat wil je niet omdat dit een soort van brandwond geeft. Erg pijnlijk!
En waar vind je de ostracods? Is er een specifieke plek?
Ja, dat is een goede vraag. Als je op de bonnefooi gaat duiken is de kans groot dat je ze niet ziet. Bij Buddy Dive Bonaire is er een collega die iedere maand een schema maakt. Daar staat onder andere in wanneer de maan opkomt, wanneer het volle maan is etc. Dus als je zeker wilt weten dat je de ostracods gaat zien, moet je je melden bij ons!
