DUIKEN op Bonaire by vipmedia_breda

DUIKEN SPECIAL DUIKEN OP BONAIRE

GROTE MANTA’S

DE ONDIEPE SCHATTEN VAN BONAIRE

TOP 5 KANTDUIKEN

WRAKDUIKEN

BONAIRES GHOST WRECK KLEIN BONAIRE

SUPERLEUK!

FISH ID SPECIALTY

Snorkelen en meer

BON BINI BONAIRE DUIK IN DE HISTORIE WASHINGTON SLAGBAAI

Bonaire Authentiek

Bonaire, het Caribisch Nederlandse eiland dat wordt geroemd om de kleinschaligheid, ongerepte natuur, wonderschone onderwaterwereld maar ook voor de vele eco-activiteiten. Dit allemaal maakt Bonaire tot een unieke en authentieke bestemming waar er voor ieder wat wils is! Voor meer informatie ga dan naar www.tourismbonaire.com of volg ons op social media.

ERVAAR

@BonaireTourism

ONTDEK

geniet

VOORWOORD

JUDITH RIETVELD HOOFDREDACTEUR

INHOUD DUIKEN OP BONAIRE INSIDE Zonnende kwal 4

DIVE CENTERS

WannaDive 36

ACCOMMODATIES

Verrassend Bonaire «Is dat een manta?!» Wanneer we net de auto willen parkeren om een kantduik te gaan maken, zien we een zwarte schaduw in het water. Op nog geen 20 meter uit de kust zwemt duidelijk een manta, die parallel aan de kust zwemt. Als een bezetene pakken we onze snorkelspullen en rennen als een malle naar de zee. Peter en René hollen recht op de manta af, ik besluit een stukje vooruit te rennen en vóór de manta het water in te gaan. Nog nooit ging het aantrekken van mijn vinnen zo moeizaam. René en Peter liggen inmiddels al in het water, en ik zie de manta recht op me afkomen. Met mijn hart bonkend in mijn keel, probeer ik een goede plek te vinden om hem te treffen. Helaas besluit hij ineens af te buigen en zwemt open zee in. Teleurgesteld, maar vol adrenaline, loop ik het water uit. We maken een duik op dezelfde plek, maar helaas laat het dier zich niet meer zien. Na dit avontuur blijkt maar weer hoe Bonaire blijft verrassen. Alle kantduikstekken hebben hun eigen prachtige onderwaterleven en charmes. De vrijheid die je hier ervaart, is geweldig. Duikspullen in de auto laden en gaan. Ook op land is er veel te beleven. Ik heb echt genoten van een schitterende hike de Brandaris op, de hoogste berg van het eiland, maar ook de rijke geschiedenis maakte indruk. In deze speciale uitgave over Bonaire laten we je kennismaken met deze fantastische duikbestemming. Voor een heerlijke ontspannen vakantie ben je daar echt aan het juiste adres. De manta heb ik helaas niet meer gezien, reden te meer om weer terug te gaan!

DUIKEN BONAIRE

HOOFDREDACTEUR: Judith Rietveld CO-HOOFDREDACTEUR: René Lipmann REDACTIE Nina Tourton e-mail: redactie@duiken.nl DIRECTIE: Ed Bruijns (verantwoordelijke uitgever)

DUIKEN Nederland is een uitgave van VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES Postbus 7272, 4800 GG Breda Telefoon: 076-5301721, Takkebijsters 57a, 4817 BL Breda Coverfoto: Buddy Dive Resort

Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Opname van deze special in een leesportefeuille is niet toegestaan. De redactie werkt onafhankelijk van welke organisatie dan ook. De redactie en de uitgever zijn tevens niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties.

Djambo Bonaire 6 Resort Bonaire 7 Hamlet Oasis Resort 13 Chogogo Dive & Beach Resort 20 B&B Kas ChuChubi 26 Buddy Dive Resort 27 Beachcomber Villas 35

NATUUR

DE ONDIEPE SCHATTEN VAN BONAIRE Bij een typische duik op Bonaire ga je te water vanaf de kust en zwem je over een ondiepe zandbodem. Na zo’n 50 à 100 meter bereik je de drop-off. Op het zand is toch niets te zien... 8 FISH ID SPECIALTY Leuk om te doen! 22 KLEIN BONAIRE Snorkelen en meer 30

REISBUREAUS Diving World 46

REPORTAGE

BONAIRES GHOST WRECK 16 HILMA HOOKER 28 WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK 38

WETEN

Tropical Carrental Bonaire 14 7 Tips als je een auto huurt 15 Uitgelicht: The place to be 21 Go South! 34 Top 5 duikspots 37 COLUMN MENNO 48 Duikkaart Bonaire 50 Reisfacts Bonaire 52 DUIKEN.NL

INSIDE

TOPSHOT

ZONNENDE KWAL Langzaam peddelen we in onze kajaks door het mangrovebos van Lac Bay. Het ritmische geklos van de peddels wordt begeleid door vogelzang. We genieten van de fraaie mangrovevegetatie, uniek voor de Caribische regio. Kleurrijke vissen schieten tussen de wortels van de bomen door. Het labyrint is een ideale kraamkamer voor babyvisjes. Ik tuur in het heldere water en ontdek op de bodem een tapijt van kwallen. Deze upside-down jellyfish - de naam zegt het al - ligt ondersteboven met de franjeachtige tentakels in de lucht. Op deze manier krijgen symbiotische algen, die in de delen van de tentakels leven, veel zonlicht. De eencellige algen produceren voedingsstoffen en extra zuurstof voor de kwal. In ruil daarvoor worden ze beschermd door de netelcellen van hun gastheer. Ik zet mijn duikmasker op en glij het ondiepe water in. Het is een grappig gezicht al die zonnende kwallen! Met pulserende bewegingen maakt eentje zich los van de bodem. De camera klikt terwijl het dier ondersteboven naar het wateroppervlak zweeft. Wat is het op Bonaire toch mooi!

DUIKEN.NL

FOTOGRAFIE Uit de hele wereld nemen duikers hun camera mee naar het Caribische eiland en daarom is Bonaire ook voorzien van speciale fotowinkels voor duikers. Wie wil kennismaken met onderwaterfotografie kan in een aantal winkels een camera huren, om ontmoetingen op het rif nooit meer te vergeten! Meer info: www.tourismbonaire.com CAMERA: Nikon D810 LENS: Nikon 16-35mm SLUITERTIJD: 1/250 sec DIAFRAGMA: f/11 ISO: 200 DUIKEN.NL

BONAIRE

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES DJAMBO BONAIRE

«Een superrelaxte vakantie, bij Djambo geen kinderen onder de 16 jaar»

In het prachtige appartementencomplex genaamd Djambo kun je van alle vrijheid en rust genieten. «We horen nu heel vaak dat Bonaire in deze tijd de perfecte plek is om tot rust te komen en de batterij weer op te laden.» En helemaal fijn voor duikers zonder kids: Djambo is Adults Only!

WWW.DJAMBOBONAIRE.COM Djambo… Die naam kennen we ergens van! We wilden een vrolijk klinkende naam, die kort en krachtig was. Tijdens een vakantie hoorden we een liedje en het refrein daarvan was zo vrolijk, exact hoe wij ons complex voor ogen hadden. Het gaat om het nummer Jambo Jambo Jambo van Ragga Two Sunshine. En omdat we wilden dat de naam in het Nederlands en het Engels hetzelfde zou worden uitgesproken, hebben we er een D voor geplaatst, en zo werd het Djambo. Vertel eens over jullie verblijf, wat maakt jullie uniek? Djambo is een kleurrijk en kleinschalig appartementencomplex met volledig ingerichte appartementen. Zowel onze appartementen als Djambo als geheel, is 6

DUIKEN.NL

ruimer opgezet dan gemiddeld. Djambo is zeer rustig en gunstig gelegen: op loopafstand van het centrum en de restaurants, vlak bij de supermarkten en meerdere duikscholen. Jullie zijn Adults Only? Inderdaad kun je alleen vanaf de leeftijd van 16 jaar bij Djambo verblijven. Wij hebben hiervoor gekozen zodat onze gasten heerlijk en in alle rust kunnen genieten van hun welverdiende vakantie. We hebben gemerkt dat dit door onze gasten als zeer prettig wordt ervaren. Hoe zien de appartementen eruit? Onze tweepersoons-appartementen hebben een aparte slaapkamer, badkamer, grote inloopkast en, voor de ultieme tropische ervaring: een ruime outdoor living met volledig

ingerichte keuken. Onze vierpersoonsappartementen hebben twee slaapkamers, een grote badkamer met dubbele wastafel, een ruime, volledig ingerichte keuken met buiten een zeer ruim schaduwrijk terras. Alle appartementen kijken uit over de tropische tuin met in het midden het zwembad. Alle slaapkamers hebben airco en een ventilator en je kunt zelf kiezen of je een kingsize bed wilt, of twee aparte bedden. De inrichting van de appartementen kenmerkt zich door de vele vrolijke kleuren, heel Caribisch! Waarom zijn jullie zo geschikt voor duikers? Door onze centrale ligging zijn we een makkelijke uitvalsbasis voor zowel het duiken in het zuiden als het noorden van Bonaire. We werken samen met meerdere duikscholen, die allemaal op korte afstand van Djambo zijn gelegen, te voet of met transfer. Neem bijvoorbeeld VIPDiving, dit ligt bij ons om de hoek. Wil je geen gedoe met duikflessen? Dan hebben we een samenwerking met AB Dive. Deze haalt en brengt jouw duikflessen bij Djambo, wel zo relaxed. Hoe gaan jullie om met corona? Bij Djambo is alles zo ruim opgezet dat social distancing vanzelf gaat. Eigenlijk het enige wat anders is, is het verwelkomen van onze gasten. Normaal deden we dat met een big smile, een gezellig praatje en een warme handdruk. Nu houden onze gasten de warme handdruk tegoed voor een volgende keer! FACILITEITEN ✔ Magnesium zwembad ✔ Spoelbakken voor duikmaterialen ✔ Grote duiklocker voor drogen materiaal ✔ Relaxplek met hangmatten ✔ Kleine bar ✔ Privéparkeerterrein

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES RESORT BONAIRE

BONAIRE

«Resort Bonaire is nog piepjong: begin 2020 openden we onze deuren»

Resort Bonaire opende begin 2020 haar deuren, alles is dus helemaal gloedje nieuw! Het resort biedt uitermate luxe en stijlvolle appartementen en hotelkamers. Gelegen in het zuiden is het een ideale uitvalsbasis voor kantduiken. En oh ja, Dive Friends Bonaire runt het duikcentrum op het terrein.

WWW.RESORTBONAIRE.NL Resort Bonaire is nog piepjong! Klopt! De bouw startte eind 2016 en sinds begin dit jaar zijn we volledig operationeel. Je vindt ons in het zuiden van Bonaire in de wijk Belnem, bij Punt Vierkant. Ondanks dat het resort niet direct aan de kust ligt, is het een ideale uitvalsbasis voor shorediving. Gelegen op korte afstand van de Zuidpier, de Hilma Hooker en diverse ander duiksites in het zuiden. Alles kan vanaf het resort verzorgd worden. We hebben ruime moderne appartementen die ideaal zijn om tot rust te komen na het duiken. Wat voor soort accommodaties bieden jullie aan? We hebben 114 moderne appartementen en 14 hotelkamers. Je kunt kiezen uit meerdere soorten appartementen. Kom je met een grote groep van bijvoorbeeld zes personen, dan is de Abundante een goede keuze. Dit ruime penthouseappartement heeft namelijk maar liefst drie slaapkamers en is ruim opgezet. Kom je met minder mensen, dan hebben we het vierpersoonsappartement Bunita of de

voor twee personen ontworpen Hardin. Het maakt niet uit welke je kiest, wij hebben voor jou het ideale appartement beschikbaar! En de hotelkamers? De luxe hotelkamers van Resort Bonaire zijn comfortabel ingericht en geschikt voor twee personen. Met eigen badkamer met douche, wastafel en toilet. Ook heeft de kamer een tv, airco en gratis WiFi. Dive Friends is de duikschool van Resort Bonaire? Sinds enkele maanden runt Dive Friends Bonaire de duikschool op ons resort. Compleet met duikshop en instructiebad voor de duikcursussen. Ook hebben we een 24/7 tankservice, materiaalverhuur, duikshop en kan je gebruikmaken van alle faciliteiten van Dive Friends. Zij organiseren ook bootduiken waarvoor je je kunt opgeven. Jullie hebben geen huisrif, maar wel een schitterende duikstek om de hoek? Op korte afstand liggen fantastische duikstekken tussen The Lake en Invisibles. Daar is ook een dubbelrif, een geweldig mooie duik! En je staat

FACILITEITEN ✔ Appartement of hotelkamer ✔ Drie zwembaden ✔ Duikcentrum ✔ Zwembad met zandstrand ✔ Poolbar ✔ Gratis WiFi ✔ Pizzeria ✔ Autoverhuur

binnen no-time aan de waterkant van de highlights Hilma Hooker en Salt Pier. Welke maatregelen hebben jullie genomen m.b.t. corona? Wij houden ons volledig aan de voorschriften zoals geadviseerd door de overheid, denk aan social distancing, hygiëne etc. Ook de duikschool heeft voldoende extra maatregelen getroffen. Jullie faciliteiten klinken niet verkeerd… Een resort is niet compleet zonder faciliteiten van topkwaliteit. Dit betekent dat op ons resort een prachtig zwembad is aangelegd met een heerlijk zandstrand. Ook zijn er speeltuinen voor kinderen en is er een poolbar aanwezig waar je hapjes en drankjes kunt bestellen. Ook beschikt de poolbar over een terras waar je lekker van de zon kunt genieten. De bar heeft daarnaast nog een restaurantfunctie, waar je terechtkunt voor ontbijt, lunch of diner. Genieten van het water, met een drankje in de hand. Dat is Resort Bonaire. In een appartement verblijven op Bonaire was nog nooit zo leuk! DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE ONDIEPE SCHATTEN

DE ONDIEPE SCHATTEN VAN BONAIRE Bij een typische duik op Bonaire ga je te water vanaf de kust en zwem je over een ondiepe zandbodem. Na zo’n 50 à 100 meter aan het oppervlak bereik je de drop-off. Nu kan de duik beginnen! Op het zand, een soort onderwaterwoestijn, is immers niets te zien… Of toch wel?

DUIKEN.NL

Tekst en foto’s: Ruud Stelten

Grote manta’s, zoals deze voor de kust van Kralendijk, trekken zich weinig aan van duikers. DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE ONDIEPE SCHATTEN

Genoeg te eten voor de tarpon bij Playa Lechi!

e ondiepe wateren rond Bonaire, tot zo’n 5 meter diepte, waren vroeger bedekt met elandgewei(Acropora palmata) en hertshoornkoraal (Acropora cervicornis). Door orkanen, ziektes en afnemende waterkwaliteit zijn deze koralen grotendeels verdwenen en zijn deze gebieden veranderd in uitgestrekte, met koraalpuin bedekte, zandvlaktes. Dat klinkt inderdaad niet erg aantrekkelijk voor de meeste duikers. Maar deze ondiepe delen van het marine park zitten echter vol verrassingen en op deze plekken is de kans dan ook het grootst om iets speciaals tegen te komen. Een tochtje over het eiland leidt ons eerst naar Red Slave, een van de meest

DUIKEN.NL

Het ondiepe deel rond de Zoutpier en omringende duikstekken is de beste plek om citroenhaaien tegen te komen bekende duikstekken van het eiland. Dit is een uitstekende plek om op zoek te gaan naar gevlekte adelaarsroggen (Aetobatus narinari). De ondiepe vlakte is hier erg zanderig en zit vol met krabben, schaal- en weekdieren, het favoriete maaltje van de adelaarsrog. Je ziet ze dan ook regelmatig rondzwemmen met hun snuit over het zand op zoek naar eten. Tip: adelaarsroggen zijn over het algemeen vrij schuw, zwem er dus niet

achteraan want dan zijn ze zo weg. Blijf in de buurt en wacht tot ze iets te eten gevonden hebben en met hun snuit gaan graven, dan kun je vaak een stuk dichterbij komen. Dit levert ook spectaculaire foto’s op. Het zuidwestelijk deel van Bonaire, langs de zoutpannen, is ook een van de beste plekken om dolfijnen te spotten. Deze zwemmen vaak parallel aan de kust aan het oppervlak. Als je om de paar seconden een stel zwarte vinnen

Middenin een baitball bij White Slave.

Ook etende pijlstaartroggen zijn regelmatig te zien bij Red Slave.

uit het water ziet komen, rij dan een stukje vooruit in dezelfde richting als de dolfijnen en ga daar te water om ze op te wachten. Laat die duikuitrusting maar zitten; pak je snorkelspullen en spring erin, je wilt immers zo snel en behendig mogelijk zijn. Het ondiepe deel rond de Zoutpier en omringende duikstekken is de beste plek om citroenhaaien (Negaprion brevirostris) tegen te komen. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat de kans niet heel groot is, maar ze zijn er de afgelopen jaren een aantal keren gezien. Dit is niet verwonderlijk, aangezien de mangrovebossen aan de oostkant van het eiland kraamkamers zijn voor deze haaiensoort.

ZWARTE WOLKEN ONDER WATER Wie denkt dat er op de zandvlakte voor Bonaire’s hoofdstad Kralendijk niets te zien is behalve ‘mooring blocks’ en zeilboten, heeft het mis. De grootste bewoner van het marine park, de mantarog (Mobula alfredi), wordt hier regelmatig gespot. Ze zwemmen vaak een aantal dagen in hetzelfde gebied rond waarbij ze over het zand heen en weer gaan om zich tegoed te doen aan plankton. Als je vanaf de kant in het lichtblauwe water een donkere schaduw heen en weer ziet gaan, is de kans groot dat het een manta is. Zie je echter een grote zwarte wolk door het water schieten en pelikanen in het water duiken, dan heb je een baitball te pakken! Bonaire

staat bekend om enorme baitballs van soms wel tienduizenden marsbankers (Selar crumenophthalmus). Deze kleine visjes trekken talloze roofvissen aan zoals tarpons (Megalops atlanticus) en gestreepte horsmakrelen (Caranx ruber), die als torpedo’s door de school heen schieten. De marsbankers trekken zich weinig aan van duikers en als je een school in zwemt, word je aan alle kanten omringd door duizenden vissen. Dit spektakel is misschien wel de meest bijzondere ervaring die je als duiker op Bonaire mee kan maken. Baitballs kun je overal rond het eiland tegenkomen. Ze blijven meestal een tijdje op dezelfde plek rondhangen, soms wel dagenlang. Als je er DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE ONDIEPE SCHATTEN

Een dappere schildpad trotseert de branding voor een maaltje bij Thousand Steps.

een ziet, wees er dan snel bij want het is een gewilde vangst voor lokale vissers. Voor nachtduikers biedt het ondiepe ook een fantastische ervaring. Bij Captain Don’s Habitat zwemmen ‘s nachts tientallen tarpons rond. Blijf boven de zandbodem zweven en zorg dat je een paar felle duiklampen bij je hebt. Binnen de kortste keren ben je omringd door enorme tarpons die wel erg dichtbij komen. Hier is een goede reden voor: ze zijn op jacht. Niet naar duikers, maar naar koornaarvisjes (Menidia menidia), en de duiklampen helpen bij het vinden van een prooi. Zodra je je licht op een visje schijnt, schieten de tarpons eropaf. Als laatste leidt de tocht ons naar Thousand Steps, een populaire duikstek 12

DUIKEN.NL

GEEN FLITSER NODIG

Grote kans dat je wat leuks tegenkomt! met prachtig koraal. In de branding groeien veel algen, een favoriete maaltijd van groene zeeschildpadden (Chelonia mydas). Je komt ze hier dan ook bijna gegarandeerd tegen. Tip: kijk voordat je de ‘duizend treden’ (het zijn er eigenlijk maar 73) naar beneden loopt, waar de schildpadden zich bevinden. Het water is normaal gesproken kraakhelder en de schildpadden zijn van bovenaf duidelijk zichtbaar.

Bonaire’s ondiepe wateren zijn misschien wel de meest interessante plekken van het marine park. Er groeien weliswaar weinig koralen en sponzen, maar de relatief grote kans op een ontmoeting met bijzondere dieren maakt dit ruimschoots goed. Voor fotografen is dit ook een waar paradijs. Door het ondiepe, heldere water en witte bodem is er genoeg omgevingslicht waardoor flitsers niet per se nodig zijn en de ISO-waarde laag gehouden kan worden. Je onderwerp springt er door de monotone omgeving ook echt uit op de foto. Dus, de volgende keer dat je op Bonaire te water gaat, sla dat lichtblauwe stuk niet over. Grote kans dat je wat leuks tegenkomt!

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES HAMLET OASIS RESORT BONAIRE

«Ons huisrif met drop-off is een van de mooiste duiksites voor macrofotografie» «Welkom op de meest relaxte oase van Bonaire!» Dat is het eerste dat je ziet als je de website van Hamlet Oasis Resort opent. Dat ze niet overdrijven, is een feit: met 24 vrijstaande huisjes, omringd door tropische tuinen, eigen duikschool en een prachtig huisrif op steenworp afstand, mag het met recht zo genoemd worden.

WWW.HAMLETBONAIRE.COM Hamlet bestaat al enige tijd? Hamlet bestaat sinds 1997 en is in de loop der jaren verder uitgebreid. Nu hebben we een totaal van 24 huisjes. Door de jaren heen is er veel verbeterd en veranderd aan het resort, waardoor het nu een pareltje is geworden. Hamlet ligt ten noorden van Kralendijk in een rustige omgeving en op een steenworp afstand van de zee. Wat voor soort accommodaties bieden jullie aan? Een- en tweeslaapkamerappartementen en studio’s. De appartementen hebben een volledige keuken en de studio’s een kitchenette. Alle slaapkamers hebben een eigen badkamer, airconditioning, kabeltv, kluis en de terrassen zijn voorzien van

zeer comfortabel buitenmeubilair. Wat maakt jullie zo geschikt voor duikers? Een duikschool van Dive Friends bevindt zich op ons resort. Dit geeft een enorme pre ten opzichte van resorts die dit niet hebben. Je bent dan ook zo vanuit je appartement bij de duikschool! Ons huisrif is Cliff. Dit is een steile wand die start op 9 meter en afloopt naar 22 meter. Het is een mooi begroeide drop-off met veel zweepkoraal en waar je veel soorten vissen tegenkomt. Cliff is een van de beste duikspots voor macrofotografen en het is daarbij een van de weinige divesites van Bonaire met een drop-off. Verder verschaffen wij duikers - op verzoek

BONAIRE

- gratis bakken en hangers voor de duikmaterialen. Onze gasten krijgen 20% op de duiken bij Dive Friends. Kun je via jullie ook een auto huren? Je kan via ons zeker een auto huren, wij hebben hiervoor speciale afspraken gemaakt met één van de grotere verhuurders op het eiland Welke maatregelen hebben jullie genomen met betrekking tot corona? Ons resort is gelegen in een prachtige tuin met heel veel ruimte. Afstand van elkaar houden is hier heel eenvoudig. Verder hebben wij alle voorzorgen genomen die het verblijf voor onze gasten zo veilig mogelijk maakt. FACILITEITEN & DUIKEN ✔ 24 vrijstaande huisjes ✔ Huisrif ✔ Duikschool ✔ Magnapool ✔ Autoverhuur ✔ Geweldige nachtduiken ✔ Eenvoudige instap ✔ Drop-off binnen korte zwemafstand ✔ Ondiep veel koraal met octopus, schorpioenvissen en schildpadden

DUIKEN.NL

BONAIRE

AUTOVERHUUR TROPICAL CARRENTAL BONAIRE

«De SUV’s beschikken over een plastic container en zijn daardoor minder gevoelig voor diefstal» Een pick-up huren of toch liever een SUV? Bij Tropical Carrental Bonaire kies je jouw favoriete auto voor een geweldige duikvakantie. Eigenaar Jan Huizing: «We hebben altijd direct contact met onze huurders en staan altijd voor hen klaar. De telefoon wordt altijd direct beantwoord en indien je bent gestrand, komen we gelijk met een vervangende auto en regelen wij dat de huidige weggesleept of gerepareerd wordt.»

WWW.TROPICALCARRENTALBONAIRE.COM Je bent sinds twee jaar de eigenaar van Tropical Carrental Bonaire? Ik heb het bedrijf in 2018 overgenomen van de oprichter. Bonaire is een eiland wat ons hart heeft gestolen. We zijn dan ook in 2018 geëmigreerd. Welke auto is het meest geschikt voor duikers? Dat zijn zowel de pick-up’s als de SUV’s en onze jeep, omdat die een

ruime laadruimte en een duikflessenrek hebben. De SUV’s zijn voorzien van een grote plastic container. Deze zijn daardoor ook veel minder gevoelig voor diefstal. Waarom zouden we voor Tropical Carrental Bonaire moeten kiezen? Bij de auto’s zit de allrisk verzekering bij de prijs inbegrepen. We leveren de auto’s

OVERZICHT HUURAUTO’S TYPE AUTO

VOORDEEL

NADEEL

Stadsauto

Klein, makkelijk, handelbaar

Kunnen niet overal komen

SUV Altijd automaat, kunnen ✔ Magnesium zwembad ✔ Spoelbakken voor duikmaterialen overal komen door 4x4 ✔ Grote duiklocker voor drogen Jeep automaat, erg gewild materiaal ✔ Luierplek met hangmatten Pick-up Handig voor duikers, ✔ Kleine bar kunnen overal komen ✔ Privéparkeerterrein

DUIKEN.NL

Soms erg groot Max. 2 personen Alles ligt voor het grijpen

persoonlijk op het vliegveld of bij de accommodatie af zonder kosten. Wij zijn een klein autoverhuurbedrijf met zeer persoonlijke 24/7 service. Het contact is altijd direct met de eigenaar. Welke auto raad je aan voor twee duikers? Alle SUV’s of pick-up’s zijn geschikt, willen ze avontuur dan de Jeep Wrangler.

AUTOVERHUUR 7 TIPS

BONAIRE

7 TIPS ALS JE EEN AUTO HUURT

Bonaire bestaat voor 75% uit natuurgebied dat je heerlijk kan verkennen met een SUV, pick-up of jeep. En het allerbelangrijkste natuurlijk: de vele kantduikplekken kun je heerlijk ontspannen aandoen met je eigen auto! Enkele dingen die handig zijn om te weten, voordat je de horizon tegemoet rijdt. 1 GA NIET MET EEN NAT WETSUIT IN DE AUTO ZITTEN De verhuurmaatschappijen willen graag dat de auto’s voor de volgende gasten netjes blijven en het zoutgehalte is erg hoog op Bonaire. Ga dan ook niet in je natte wetsuit in de auto zitten. Trek je duikpak uit en leg even een handdoek op de stoel.

2 ZORG DAT JE GOED VERZEKERD BENT De verzekering is heel belangrijk. De meeste autoverhuurbedrijven dekken alleen WA, sommige hebben alle auto’s allrisk verzekerd zoals Tropical Carrental Bonaire.

3 DENK GOED NA WELK TYPE AUTO VOOR JOU GESCHIKT IS

Bij de verhuurmaatschappijen kun je kiezen uit meerdere verschillende auto's. Bedenk goed hoeveel ruimte je nodig hebt en wat je precies met de auto wilt gaan doen.

3 VIER TANKSTATIONS Benzine is op Bonaire erg goedkoop, nog geen euro per liter. Er zijn vier tankstations, drie in Kralendijk en één in Rincon. In het Washington Slagbaai National Park is geen brandstof verkrijgbaar.

4 KIJK GOED DE ALGEMENE VOORWAARDEN NA Check goed wat wel en niet mag van het verhuurbedrijf. Niet alle autoverhuurbedrijven willen duikers in

hun auto’s of dat je met de huurauto het Slagbaaipark bezoekt.

5 DOE NOOIT JE AUTO OP SLOT Je kan in principe overal veilig parkeren als je gaat kantduiken, maar doe je auto nooit op slot. Dit in overleg met de verhuurmaatschappij. De meeste adviseren dat. Laat nooit waardevolle dingen in je auto liggen als Iphone’s, camera’s etc. Laat ook het raam een stukje open.

6 DOWNLOAD MAPS.ME Misschien koop je wel een databundel op het eiland en heb je altijd internet. Als je dat niet doet, kun je old school kaart gaan lezen, of download de app maps.me. Dit zijn gratis offline wegenkaarten en wijzen je feilloos de weg naar jouw kantduikstek.

7 HIER MOET JE ZEKER HEEN De slavenhuisjes en de zoutpannen op de zuidpunt, het Gotomeer met de flamingo’s in het noorden en de boulevard in Kralendijk. En uiteraard het Washington Slagbaai National Park in het noorden, waar ook fantastische duikplekken zijn. DUIKEN.NL

TECH

BONAIRE WINDJAMMER

BONAIRES GHOST WRECK In hetzelfde jaar dat de Titanic in aanvaring kwam met een ijsberg, loopt voor de kust van Bonaire een driemaster op de klippen. De Mairi Bhan was een van de snelste zeilboten ter wereld en geldt als een van de mooiste wrakduiken in de Cariben.

Bij het kraaiennest, op ruim 60 meter, heb ik uitzicht tot aan de boeg en het achterschip. 16

DUIKEN.NL

Tekst en foto’s: René Lipmann

en schim, meer is de Mairi Bahn nog niet op 20 meter diep. Als we verder afdalen in het diepe diffuse blauw worden de vage contouren van de romp scherper. Ik ben te nuchter om me gek te laten maken door alle verhalen over Bonaires mysterieuze Ghost Wreck, maar het begint nu wel te kriebelen in mijn onderbuik. Hoe vaak krijg je de kans om op een 19e eeuws zeilschip te duiken? Niet een paar vage wrakstukken. We hebben het over een wrak dat op het eerste gezicht volledig intact lijkt!

PAPIERWERK Voor wie verwend is met de ultieme duikvrijheid van Bonaire Divers Paradise is het even slikken. Waar je normaal over het eiland de beroemde gele stenen aantreft die duikspots markeren, ontbreekt deze op de locatie van de Windjammer. Sterker nog, er gaat zelfs enig papierwerk aan vooraf om toegang te krijgen tot de instapplaats

op het terrein van Bonaire Petroleum Corporation (Bopec). Na het inleveren van een kopie van mijn paspoort en duikbrevet bij techduikinstructeur Arango German van Buddy Dive is de vergunning binnen twee dagen geregeld. «Over de Mairi Bahn doen veel verhalen en geruchten de ronde,» zegt Arango als ik hem tref voor de planning van de duik. Welke versie waar is? «De ware toedracht van wat zich heeft voorgedaan in december 1912 zal waarschijnlijk nooit meer boven water komen. Wat weinig mensen weten is dat de Windjammer niet direct is gezonken. Ze is op het rif gestrand waarna de bemanning veilig van boord is gegaan. Inclusief alles van waarde. Bonairianen borgen zeilen, touwwerk, koper en het hout van de brug. Hierbij vielen twee doden toen de hoofdmast als een luciferhoutje brak. Van de vastgelopen klipper, die ooit gold als ‘mooiste schip van de Pacific’, bleef weinig meer over dan een metalen karkas. Pas in de loop van 1913,

na een orkaan, is de driemaster gekapseisd en over het steile rif de diepte in gegleden. Volgens vissers uit Rincon zal het schip op een dag terugkeren en wraak nemen op de mensen die het schip van zijn glorie hebben ontdaan. Vandaar de naam ‘Spookschip’.»

KRANTENBERICHTEN De versie die ik eerder hoorde, is een stuk dramatischer. De Mairi Bahn zou onderweg verrast zijn door een onverwachte storm waarna kapitein Luigi Razetto koos voor de beschermende kust van Bonaire. Een omvallende kerosinelamp zette de lading vaten met asfalt in lichterlaaie waarbij een explosie zich voordeed. Vier bemanningsleden verdronken toen ze de oever probeerden te bereiken. Of was er sabotage in het spel? De rol van de Windjammer - windjammer is een verzamelnaam voor zeegaande stalen zeilvaartuigen uit de latere periode van de koopvaardij - als de Mairi Bahn was eigenlijk DUIKEN.NL

TECH

BONAIRE WINDJAMMER

HOTSPOTS TECHDUIKEN RED SLAVE Bij de bekende Red Slave huisjes is vlak bij een duikplek waar je vanaf 42 meter diepte vier hele oude ankers kunt vinden. Dit zijn overblijfselen van de schepen die bij de slavenhuisjes aanmeerden voor voedselvoorraden en zout. De instap is eenvoudig en bij een van de ankers ligt een enorme ketting die de diepte ingaat tot 120 meter. Eenmaal op 42 meter diepte zie je na 2, 3 meter de andere ankers. Diepte: 42, 50, 55 en 60 meter. Bekijk het filmpje op DuikenChannel.nl! KARPATA Zeer geschikt voor diepduiken. Je kunt hier langs een rifwand recht naar beneden naar 100 meter. Het allerdiepste punt is 180 meter. Ook hier liggen oude ankers op een soort terras, waar in de ruimtes eronder hele grote sponzen groeien. Diepte: tot 180 meter. LA DANIA’S LEAP Deze duikstek ligt vlak voor Karpata. Het is een erg mooie rifwand vol leven met daaronder verschillende ruimtes. Je komt er vele grote vissen, haaien, groupers of koraal tegen dat je in ondiep water niet ziet. Diepte: 55 meter. MUNK’S HAVEN EN SOUTH WEST CORNER, KLEIN BONAIRE Bij dit tweede rif zit volop leven en kun je afdalen naar 45 meter. Als je daarlangs bent gezwommen, kun je verder naar 60 meter.

zo goed als uitgespeeld door de opkomst van de stoomvaart. De Windjammer, gebouwd in 1874, deed over haar eerste reis van Glasgow naar Nieuw-Zeeland 75 dagen. Voor die tijd een geweldig record waarmee de driemaster het snelste vaartuig van zijn tijd was. Heel diep ben ik de archieven niet ingegaan, maar na enig Het achterschip en kiel van de Mairi Bahn ligt aan de voet van het rif.

speurwerk kom ik twee krantenknipsels uit december 1912 tegen: Gestrand. Gisteren morgen is hier de bemanning, bestaande uit 16 personen aangekomen van de Italiaansche brik Mairi Bahu, die geladen met asfalt van Trinidad, bestemd was voor Marseille, maar Vrijdag 6 Dec. op de Zuidkust van Bonaire, Hato genaamd, gezonken. Het asfalt was

niet in vaten verscheept maar los in ‘t ruim geworpen, de lading ging aan ‘t werken, zoodat het schip op zij lag en ieder oogenblik dreigde om te slaan. Schip en lading zijn reeds voor een prikje verkocht. Een week later, op vrijdag 13 december 1912, staat er een klein bericht in de Curacaosche Courant: De bemanning van de Italiaansche Brik Mairi-Bahu is alhier heden ochtend met den Hollandschen schoener Camia uit Bonaire aangekomen. Die brik, uit Trinidad met asphaltlading vertrokken, is ten Westen van de kusten van Bonaire gezonken. De opvarenden zijn allen gered. Afgezien van de spelfout in de naam van het schip in beide kranten valt op dat er in de berichten geen sprake is van storm, brand of slachtoffers. Zelfs de lading teer lijkt intact. De Mairi Bahn (Gaelic voor Bonny Mary) was een schip van de wilde vaart. Het zwierf van de een naar de andere haven. Afhankelijk van het ladingsaanbod wisselde zij van haven. In 1912 verkeerde het schip bepaald niet meer in nieuwstaat. Achtervolgd door muiterij, stormen en cholera aan boord is het schip na 40 jaar niet meer volledig betrouwbaar. Heeft de bemanning uit lijfsbehoud het schip bewust op het rif laten stranden?

INFO

Lijnen en vormen uit lang vervlogen tijden, de boegspriet wijst naar het noorden.

SV MAIRI BAHN - WINDJAMMER WERF: Barclay, Curle & Co. Ltd., Whiteinch (Glasgow) DOEL: transport TYPE: bark - barque VOORTSTUWING: zeil BOUWJAAR: 1874 GEWICHT (TON): 1378 grt LENGTE: 72,9 m BREEDTE: 11,3 m MATERIAAL: ijzer TUIGAGE: driemaster GEZONKEN: vrijdag 6 december 1912 SLACHTOFFERS: 4 BEMANNING: 32 DIEPTE: het wrak ligt op zijn zij met de bovenzijde op 40 meter. Het loopt dan langzaam af met het diepste punt op ruim 60 meter. AANVRAAG VERGUNNING: Via het duikcentrum kun je een vergunning aanvragen. Dit neemt 2 à 3 dagen in beslag. Denk om een kopie van je paspoort en techduikpas. Techduikinstructeur Arango German analyseert zijn stage met EAN50 decompressiegas (links). Na controle van de vergunning en identiteitspapieren krijgen we toegang tot het Bopec terrein (rechts).

DE DUIK Wat een vormen! Het wrak ligt op zijn bakboordzijde in een hoek van 45 graden, aan de voet van het rif. De boeg en de naar het noorden wijzende boegspriet op 55 meter imponeren nog altijd. Ik maak een paar backkicks om het volledig op de foto te krijgen. Het mariene leven heeft zich in een eeuw tijd meester gemaakt van de driemaster. De romp van het wrak is begroeid met sponzen en koralen en oogt als een natuurlijk rif. We hebben een strak fotoschema en duikplanning, maar bij de eerste aanblik van het zeilschip ben ik verloren. Hier ligt maritieme geschiedenis voor het oprapen. Om een totaaloverzicht van het wrak te krijgen daal ik midscheeps, langs de derde mast, verder af. Ondanks de onbeschutte

positie bij de noordwestkaap van Bonaire staat er totaal geen stroming. Over een surrealistisch landschap bereik ik een heus kraaiennest dat op een diepte van 61 meter ligt. Het uit de ruimen weggelopen teer is als gestold lava versmolten met de zeebodem. Nu ervaar ik de sensatie en mysterieuze aantrekkingskracht waar andere duikers over spreken als ze op de Windjammer duiken. Een duik die vandaag de dag op een trimix 18/45 mengsel gemaakt wordt. Als decompressiegas gebruiken we EAN50. Ik laat mijn blik van links naar rechts gaan. Wat een geweldig uitzicht! Ik kan het ruim 70 meter lange wrak van het achterschip tot aan de uitstekende boegspriet bekijken. Op gewone perslucht had ik me nu, onder invloed van de stikstofnarcose, waarschijnlijk

compleet euforisch gevoeld. Ik ga het ook niet mooier maken dan het is. Sinds de ontdekking van het zeilschip in 1968 heeft het wrak een en ander te verduren gehad. Orkaan Lenny veroorzaakte een grote scheur in het midden van de ijzeren romp, hierdoor is de driemaster een stuk platter geworden. Vanuit de diepte ogen de contouren van het koopvaardijschip, dat ooit stoffen, marmer olijven en teer vervoerde, nog altijd massief. Echter, vanuit veiligheidsoogpunt, penetreren Arango en ik het wrak niet. We stijgen op richting het achterschip dat, zoals bij alle windjammers uit die periode, ver boven de romp uitsteekt. Automatisch zoek ik naar de schroef. Trap ik er, ondanks de uitvoerige briefing van Arango, toch nog in. De bark uit 1874 heeft natuurlijk geen schroef. DUIKEN.NL

BONAIRE

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES CHOGOGO DIVE & BEACH RESORT BONAIRE

«Chogogo Dive & Beach Resort Bonaire opent in voorjaar 2021»

Op Curaçao heeft Chogogo al een heerlijk resort, en zij breiden nu uit naar Bonaire! Op dit moment is de bouw volop bezig en kan het gloednieuwe resort haar eerste gasten ontvangen in het voorjaar. Al het fijne van een eiland in de Cariben is binnen handbereik in dit resort: zon, zee, gezelligheid, heerlijk eten én duiken!

WWW.CHOGOGOBONAIRE.COM Jullie hebben al een prachtig resort op Curaçao, jullie gaan er nu ook eentje openen op Bonaire? Jazeker! Dit omdat wij van Bonaire houden! Het is een beeldschoon en idyllisch eiland waar wij zelf graag op vakantie gaan. Die ervaring willen wij daarom met onze gasten delen. Wat voor soort accommodaties gaan jullie aanbieden? Wij bieden tweepersoonskamers, vierpersoons-suites en zespersoons villa’s aan. Alle accommodaties zijn ruim en hebben een eigen keuken met eettafel, badkamer(s) met regendouche en een gemeubileerde veranda. Elke unit heeft een heerlijke hangmat zodat je uiterst relaxed van het zeezicht kan genieten. Op het terrein komt een eigen duikschool? Dat klopt! Wij hebben onze eigen duikschool zodat wij de service, veiligheid en verzorgde uitrusting kunnen garanderen die onze gasten van ons gewend zijn. Het is een bij

DUIKEN.NL

PADI aangesloten duikcentrum waar je cursussen kunt volgen, gidsduiken kunt maken en waar we materiaal verhuren. Dus wil je leren duiken of juist de specialty Lionfish Hunt volgen, dan is dat allemaal mogelijk! Daarnaast verhuren wij auto’s met laadbak waar onze gasten gemakkelijk alle uitrusting in kunnen leggen. Wat maakt jullie zo geschikt voor duikers? Omdat wij met hen meedenken. Zo hebben we spoelen opbergfaciliteiten op zowel de parkeerplaatsen van het resort als bij ons eigen duikcentrum aan zee, zodat onze gasten snel en gemakkelijk hun uitrusting kunnen spoelen en opbergen in lockers. Hebben jullie een huisrif? Wij zijn superenthousiast dat we het bekende Bari Rif straks ons huisrif mogen noemen. Het rif staat bekend om zijn grote biodiversiteit. Volgens de gegevens van REEF (Reef Environmental

FACILITEITEN ✔ Kamers, suites en villa’s ✔ Duikschool ✔ Huisrif Bari Rif ✔ Spoel & opbergfaciliteiten ✔ Autoverhuur ✔ Zwembad & Lazy River ✔ Beachtennis ✔ Strand ✔ 2 restaurants en beachbar

Education Foundation) zijn hier de meeste verschillende vissoorten van het Caribisch gebied te zien. Het rif is gemakkelijk toegankelijk vanaf ons strand en loopt af van 5 naar 30 meter. Wat maakt jullie uniek? Wat ons als Chogogo Dive & Beach Resort uniek maakt, is dat wij ook aan de gasten die niet duiken hebben gedacht. Perfect voor het hele gezin dus. Zo hebben we een Lazy River, zwembad en faciliteiten als beachtennis op ons prachtige strand en is een heerlijke stranddag dus ook mogelijk. Daarnaast hebben we twee restaurants en een beachbar op ons resort, zodat onze gasten het resort helemaal niet meer af hoeven! Vanaf wanneer kunnen we boeken? We openen in het voorjaar van 2021 en vanaf eind december gaat onze website chogogobonaire.com de lucht in waarop je kan boeken.

BONAIRE UITGELICHT

INSIDE

BONAIRE, ‘THE PLACE TO BE’ VOOR BEGINNER OF GEVORDERDE DUIKERS! Ben je een beginner of gevorderde duiker? Bonaire is the place to be! Er zijn maar weinig plaatsen in de wereld die voldoen aan de perfecte omstandigheden om te duiken zoals op Bonaire. De koralen worden beschermd door het eerste mariene park in het Caribisch gebied, waardoor het onderwaterleven een van de meest spectaculaire ter wereld is. Heb je nooit eerder gedoken? Maak je geen zorgen, Bonaire heeft alle logistieke condities en is voldoende gediversifieerd in zijn duikplekken dat je je duikcertificaat en training kunt behalen. Maar vergeet niet dat duiken nog maar het begin is op Bonaire! WANDELEN IN DE ONGEREPTE NATUUR Is fietsen te intensief voor jou? En wil je een eco-activiteit ondernemen in de natuur? Dan is wandelen een mooi alternatief. Bonaire biedt een adembenemend landschap voor wandelaars. Het Washington Slagbaai Nationaal Park is één van de mooiste plekken op het eiland om te wandelen. Er zijn diverse wandelpaden uitgezet. Het terrein in het park is afwisselend. Voor de meer ambitieuze bezoekers zijn er een aantal steile heuvels te beklimmen. De beloning als je eenmaal boven bent, is het prachtige uitzicht over het eiland! Vergeet je camera niet mee te nemen. Er zijn zeker talloze fotogenieke plekken om mooie foto’s te maken.

AUTHENTIEKE CULINAIRE ERVARING Na het ontdekken van de ongerepte natuur van Bonaire, moet je zeker de culinair in duiken! De Bonairiaanse restaurants bestaan uit diverse culinaire achtergronden met bekroonde regionale en internationale chefkoks die hun persoonlijke touch toevoegen voor jouw ultieme eetervaring. De Nederlandse keuken, Frans, Italiaans, Spaans en meer versterken de gastronomie van het eiland. Je kunt het eiland zeker niet verlaten zonder de stoofpot met geit of leguaan te proeven met de lokale bijgerechten, Funchi en Tutu. Om de authentieke culinaire ervaring af te sluiten moet je zeker de ijs- en banketbakkers bezoeken voor wat lokale lekkernijen. Zoek je iets verkoelends en wil je je dorst lessen? Haal op elk moment van de dag een lokale ‘Blond bier’ of bezoek de Cadushy-distilleerderij in Rincon om een cactuslikeur te proberen!

ONTDEK BONAIRE OP DE FIETS Stel je voor dat je op dit moment op Bonaire aan het fietsen bent. Het inademen van de frisse lucht, de wind door je haren en fietsen langs het felblauwe zeewater. Dat zou toch heerlijk zijn? Fietsen is een populaire manier om Bonaire te ontdekken. Er zijn meer dan 300 kilometer aan fietsroutes op het eiland. Variërend van geitenpaden tot onverharde wegen. Deze fietsroutes herken je aan de blauwgeverfde stenen. Op deze manier kun je zelfstandig of met een toer op pad door het Washington Slagbaai Nationaal Park, Rincon of Kralendijk. Veel lokale fietswinkels en hotels bieden fietsverhuur aan. Dus huur een leuke fiets en ervaar Bonaire op een authentieke manier!

DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE FISH ID

In de database staat waar je de gele hengelaarsvis kunt spotten.

Fish ID

Een zwarte, fluwelen vis met fluorescerend blauwe stippen. Waarschijnlijk heb je nu een goede voorstelling bij deze vis, maar met zulke beschrijvingen kunnen we in dit blad uiteraard niet aan komen zetten. Daarom komt de Fish ID Specialty voor mij als geroepen. Op Bonaire spijkert Danny Hattink mijn vissenkennis bij. 22

DUIKEN.NL

Een zwarte streep… een groot oog… Dit is de soldatenvis.

Danny kent het hele boek uit haar hoofd..

Het is even goed nadenken, maar door zijn gouden strepen verraadt hij zichzelf: een Franse grommer.

pagina’s telt. Nu begin ik toch ietwat zenuwachtig te worden. Moet ik die allemaal uit mijn hoofd leren? Danny komt aangelopen en stelt me direct gerust: «Geen zorgen, we zoeken vandaag alleen een aantal vissen op in dit boek, je hoeft ze echt niet allemaal te kennen!» Als het om vissen gaat, dan moet je bij Danny zijn. Welke vis het ook is, ze is even enthousiast en kan je er alles over vertellen. Zij verzorgt bij Buddy Dive de Fish ID Specialty, maar haar kennis reikt veel verder dan dat. «Toen ik op Bonaire kwam werken als divemaster vroegen veel gasten steeds welke vissen we hadden gezien. In het begin kende ik ze nog niet, dus zocht ik het op in mijn Fish ID boek. Elke vis die je opzoekt, onthoud je voor de rest van je leven!» Ned en Anna Deloach, founders van de USA Reef Foundation en auteurs van Reef Fish Identification, komen elk jaar zes weken naar Bonaire om bij Buddy Dive lezingen en cursussen te geven. «Ik werd meteen als derde persoon bij hen gezet en raakte steeds meer geïnteresseerd in fish ID. Ze maakten me daarbij warm om surveys uit te voeren voor de Reef Foundation. Dat is vissen tellen en in de database invoeren die door veel (milieu)organisaties wordt gebruikt. Ik wilde uiteraard Expert Level Surveyer worden en daarom moest ik aan de studie, het hele Fish ID boek kennen en een test doen om mijn level 5 te behalen. En dat is gelukt!»

PLAT, ROND EN GRIJS Onder de steiger hangt altijd een grote kliek grijze snappers.

et is al een en al bedrijvigheid wanneer ik me richting mijn ‘leslokaal’ begeef. Duikers maken hun setjes klaar en onder water worden ook de nodige bubbels geblazen. Mijn les vindt vandaag buiten plaats, de tafel en stoelen staan gereed. Op de tafel ligt Reef Fish Identification formaatje wetboek. Na een snelle blik zie ik dat het boek vijfhonderd

Met nog meer ontzag kijk ik naar Danny, die dus daadwerkelijk het hele boek uit haar hoofd kent. Eén van de hoofdredenen waarom duikers de Fish ID Specialty volgen, is niet alleen om te weten wat ze zien, maar ook waar je op moet letten. Weet je wat jouw favoriete vis eet en waar hij graag verblijft, dan is de kans om hem te vinden aanzienlijk groter. «Vertel nu maar eens van welke vissen je graag zou willen weten hoe ze heten,» steekt ze van wal. «Op basis daarvan gaan we verder uitbouwen. Bij deze cursus draait het vooral om het plezier en dat je er iets van opsteekt,

maar het is niet prestatiegericht.» De vraag is snel beantwoord. Bij het huisrif zwemmen meerdere soorten die ik graag bij de naam zou willen noemen. Onder de steiger is het een drukte van jewelste, en twee soorten springen daaruit. Wanneer ik haar vertel dat ze plat, rond en grijs zijn, en dat ze met heel veel zijn, weet ze al direct welke vis ik bedoel. «Er leven twee soorten onder het dok, ten eerste de grijze snapper. Dit is een vis die hier heel veel voorkomt, ze leven graag bij de steiger omdat er altijd wel iets te snaaien valt. Daarnaast vind je daar de chubs, een grijze ronde vis die daar graag rondhangt.» Ik vind de specialty nu al leuk, want nu weet ik tenminste hoe de vissen heten die me de hele tijd achtervolgden en me zo aan het lachen maakten. Nog eentje die we hier regelmatig tegenkomen is de Franse engelvis. Danny vertelt: «Zijn lichaam is bedekt met gouden/grijze stippen, net zoals het uniform van de Franse militairen. Vandaar de naam. Zo is ook de Franse grommer vernoemd naar de militairen, hij heeft ook gouden strepen, met alle bijbehorende poeha en kleurtjes.» Naast ‘makkelijk’ te determineren soorten, is er uiteraard ook een categorie ‘lastig’, of misschien ook wel ‘onmogelijk’. Want sommige vissen ondergaan een hele metamorfose van baby tot volwassen exemplaar. «Neem nou de blauwe doktersvis, als ze jong zijn, is hij helemaal knalgeel. Maar als hij volwassen is, is hij compleet blauw of paars. Het enige gele dat hij nog overheeft, is het ‘haakje’ bij zijn staart dat op een scalpel van een chirurg lijkt,» legt Danny uit. Dat maakt het er allemaal niet makkelijker op.

LEUKE FEITEN Op een leitje schrijf ik twintig vissoorten op die ik samen met Danny doorneem. Op nummer 11 staat de stoplichtpapegaaivis, eentje die ik vaak gezien heb, maar waarvan ik zijn exacte naam niet wist. Dat het om een papegaaivis ging, was duidelijk. Maar welke? «Het mannetje en vrouwtje verschillen compleet qua kleur. Het vrouwtje heeft veel rood en wit, het mannetje is juist groen/ blauw. Waarom ze naar stoplichten vernoemd zijn? Door de kleur van de staart: deze is geel/ oranje.» Bij 19 schrijf ik drievlekkenjuffertje op, die hele kleine pittige visjes die snibbig kunnen reageren als je te dicht bij ‘hun’ algentuintje komt. Sergeant-majoors vallen ook onder de juffertjes, deze hebben vaak een paarse patch met eitjes. Wanneer ze naar je toe zwemmen, worden ze veel donkerder van kleur. Als ze in de waterkolom rondhangen, zijn ze juist heel licht van kleur. Wat een leuke feiten leer je zo! Ik sluit de rij met DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE FISH ID

Elke vis die je opzoekt, onthoud je de rest van je leven!

Aan de hand van mijn tekening weet Danny me te vertellen dat dit de bloedrode juweelbaars is.

de langverwachte yellow tail damsel. «Als volwassene is deze niet zo mooi, als kleintje wel. Hij heeft dan fluorescerende blauwe stippen op zijn zwarte lijfje.» Ha! Eindelijk is het me nu duidelijk welke vis ik zo mooi vind, en dat dit dus de juveniele uitvoering is. In vol ornaat, gewapend met leitje en potlood, loop ik de trap af. Als ‘huiswerk’ moet ik ook een vis tekenen die ik niet ken en die vervolgens opzoeken in de ‘visbijbel’ of uiteraard gewoon vragen aan mijn ‘Fish ID Master’, waarin ik Danny stiekem heb omgedoopt. We gaan te water en zetten koers naar de steiger. Daar kan ik gelijk de grijze snappers afstrepen, die nog steeds als een dikke klont vis in de schaduw hangen. Ik word in mijn kielzog gevolgd door nieuwsgierige chubs (punt twee kan ik ook afvinken!) die me geen moment uit het oog verliezen. Het huisrif ligt op een steenworp afstand en al snel ben ik omgeven door allerlei soorten vissen. Ik word nu wel een beetje zenuwachtig, want stiekem zijn het er best veel! Boven water met de uitleg van Danny en het boek ernaast, leek het allemaal zo makkelijk. Maar hoe zag ook alweer de Franse grommer eruit? Toch kan ik 24

DUIKEN.NL

meerdere punten van mijn lijstje wegstrepen. Danny zwemt steeds vlak bij me en knikt goedkeurend. Bij een stuk koraal verderop zie ik een stoplichtpapegaaivis, een vrouwtje! Ja! Die staat ook op mijn lijst! Vink. Van een vis die ik al heel vaak gezien heb, maar waarvan ik nog steeds de naam niet weet, maak ik een tekening. Hij staat altijd op zijn vinnetjes tussen twee stenen of stukken koraal in, heeft stippels en hele dikke lippen. Mijn tekening heeft veel weg van een raar beest uit een cartoon, maar het is voor mij duidelijk waar ik op moet letten voor identificatie. We maken een duik van ruim een uur en komen niet verder dan 10 meter diepte en misschien hebben we net 50 meter rif gezien. Door zo bezig te zijn met vissen identificeren, duik je heel anders en ik vind het geweldig. Wonderbaarlijk dat ik zoveel heb kunnen afstrepen! En boven water weet Danny - uiteraard - direct welke vis ik getekend heb (ze hoefde niet eens te lachen om mijn tekening!): een bloedrode juweelbaars.

HANDIGE DATABASE Bij de tweede duik maken we een reef survey. Op dit waterdichte papiertje staan ontzettend

veel vissen vermeld die je moet afvinken. «Je moet wel zeker weten dat het de juiste vis is, want deze data verwerken we in de database. Het maakt niet uit of het er 1 of 100 zijn, zolang je maar de goede afstreept. We gebruiken deze informatie voor studies en bedrijven,» legt Danny uit. Het leuke van deze database is dat duikers er ook gebruik van kunnen maken. Wil je weten welke vissen je het meest ziet bij bijvoorbeeld duikstek Alice in Wonderland, dan raadpleeg je gewoon de database. Wil je adelaarsroggen of een hengelaarsvis tegenkomen? Ook dat is terug te vinden. Ondanks dat Danny het boek helemaal uit haar hoofd kent, is ze nog lang niet uitgekeken op alle vissen. Wanneer ze kan, springt ze met een reef survey in het water om gewoon lekker ‘vissen te tellen’. Zoals ze het noemt: het is verslavend. En daar heeft ze ook wel gelijk in, want ik wil nog meer vissen leren herkennen. Of het ooit zo ver zal komen dat ik de Reef Fish ID uit mijn hoofd weet, denk ik niet, maar een hoofdstuk of wat zou toch moeten lukken…

IN DETAIL

Bewoners van Bonaire Welke vissen kun je tegenkomen rond Bonaire? Wij zetten er een aantal voor je op een rijtje. KORAALDUIVEL

TARPON

VIJLVIS

Deze soort hoort niet thuis in de Cariben! Hij is rood/bruin gestreept en heeft zeer giftige stekels op zijn rug. Zijn borstvinnen lijken een beetje op veren.

Een grote zilverkleurige vis die wel rond de twee meter kan worden. Het zijn nachtjagers, dus je kunt veel actie verwachten als je ze tegenkomt tijdens een nachtduik. Ze maken graag gebruik van het licht van je lamp.

Ovaal gevormde vis met twee oranje stekels bij het uiteinde van zijn staart. Hij kan zo oranje zijn als op deze foto, maar ook compleet bedekt zijn met witte stippels!

MURENE

SHARKNOSE GOBY

ZANDDUIKER

Deze gestippelde murene lijkt een beetje op een slang. Overdag zitten ze tussen de koralen verstopt, maar komen er ‘s avond uit om te jagen.

Dit visje heeft een knalgele V op zijn neus. Ze vormen een poetsstationnetje rond de koraalhoofden waar vissen langs kunnen komen voor een goede schoonmaakbeurt.

Hij behoort tot de hagedisvisfamilie en ligt rustig op het zand of koraal. Vaak verstopt hij zich ook nog een beetje onder het zand, afwachtend op een lekker hapje dat voorbij komt.

BARRACUDA

DRIEVLEKKENJUFFERTJE

TROMPETVIS

Een lange zilverkleurige vis met een lange onderkaak en scherpe tanden. Een echte jager. Op het Caribisch rif leven ze vaak solitair.

Een klein, maar pittig visje (Stegastes planifrons) dat zijn kleine algentuintje bewaakt alsof zijn leven ervan afhangt.

Hij is lang, dun en zijn mond lijkt op een trompet. Ze zijn erg goed in zich verstoppen of meezwemmen met vissen van hun eigen kleur, om maar niet op te vallen voor prooi.

DUIKEN.NL

BONAIRE

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES B&B KAS CHUCHUBI BONAIRE

«Bij onze B&B geniet je van een ontspannen sfeer én het is adults only!» Philip en Mariëlle Diphoorn openden in 2019 de deuren van B&B Kas ChuChubi op Bonaire. De kleinschalige B&B ligt centraal op het eiland, dicht bij de zee, het strand en Kralendijk. Een geweldige uitvalsbasis voor een duikvakantie en om heerlijk tot rust te komen. Daarbij is het ook nog eens adults only!

WWW.KASCHUCHUBI.COM Een B&B op Bonaire. Is dat altijd al een droom geweest? Sinds ons eerste bezoek aan Bonaire in 2011, droomden we ervan om naar dit kleine Caribische eiland te verhuizen en een Bed&Breakfast te beginnen. We wilden een bestemming creëren waar mensen kunnen genieten van de ongelooflijk ontspannen sfeer die er op dit eiland heerst. Pas in 2018 kregen we de kans om onze droom waar te maken. Na de perfecte locatie te hebben gevonden, konden wij op 1 september 2019 de deuren van onze adults only Bed&Breakfast openen. Wij hebben het “Kas ChuChubi” genoemd, naar de chuchubi, de Papiamentu-naam voor de tropische spotvogel die je veel op het eiland ziet en bezoekers verwelkomt met zijn melodische roep. 26

DUIKEN.NL

Jullie hebben drie tweepersoonskamers? Dat klopt, en een studio-appartement! Onze drie luxe comfortabele kamers bieden een ideale uitvalsbasis voor een korte eilandtrip of een langer verblijf op Bonaire. Alle kamers beschikken over een extra lang (2.10 m) kingsize boxspring bed, een eigen badkamer met douche en toilet, plafondventilator, airconditioning, Nespresso koffiemachine, theefaciliteiten en een koelkast. Twee keer per week maken wij je kamer schoon, ontvang je schone handdoeken en strandlakens en wordt het beddengoed verschoond. En de studio? Onze comfortabele studio van 35 m 2 ligt op de begane grond en beschikt, naast alle faciliteiten die onze kamers hebben, over een compleet uitgeruste keuken. Aan de tweepersoons

picknicktafel aan de voorzijde van de studio is het de hele dag door heerlijk vertoeven. Wat zijn de inchecktijden? Die zijn er niet! Je checkt gewoon in bij aankomst, je kamer of studio is er klaar voor! Bieden jullie ook transfer naar en van de Bed&Breakfast? Jazeker, dat is onderdeel van onze persoonlijke service. Wij vinden namelijk de eerste dag van je vakantie net zo belangrijk als de laatste. Uiteraard is deze service gratis. Zijn de kamers inclusief ontbijt? Boek je één van onze kamers of het studio appartement dan is een klein ontbijt inbegrepen in de prijs. Toch liever iets uitgebreider ontbijten? Dat kan! Je kan het ontbijt upgraden naar een continentaal ontbijt. Denk hierbij aan een dagelijkse variatie van bijvoorbeeld vers geperst sinaasappelsap, vers fruit, een eitje of huisgemaakte lekkernijen. De meerprijs van het continentale ontbijt bedraagt $ 7,50 per persoon per dag. Je kan mooi duiken op Bonaire, is het mogelijk via jullie een duikpakket samen te stellen? Wij werken samen met het beste duikcentrum van Bonaire, VIP Diving. Dit duikcentrum ligt op ca. 700 meter van Kas ChuChubi en heeft alle luxe die je je maar kan wensen voor een perfecte duikvakantie: drive thru duikflessen service, 24 uur per dag toegang tot je duikuitrusting, gloednieuwe compressoren en duikflessen in drie verschillende maten. Vraag ons naar de mogelijkheden, wij helpen je graag met het samenstellen van een duikpakket op maat. FACILITEITEN ✔ Kleinschalige B&B ✔ Inclusief ontbijt en gratis transfer vliegveld ✔ Samenwerking met duikcentrum VIP Diving ✔ Autohuur ✔ Scooterhuur

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES BUDDY DIVE RESORT

BONAIRE

6 VAKANTIETIPS VAN BUDDY DIVE RESORT WWW.BUDDYDIVE.COM/NL

KANTDUIKEN Bonaire staat bekend als kantduikparadijs. Dit is perfect als je 1,5 meter afstand wilt houden. Als je met je eigen Buddy Dive pick-up gaat duiken, kun je gerust beslissen om een duikstek verder te pakken als je geplande stek toch drukker is dan verwacht. De duikpakketten van Buddy Dive Resort zijn allemaal inclusief onbeperkt lucht/nitrox en een pick-uptruck. Daarnaast zijn alle faciliteiten aanwezig zoals analysers, spoelbakken (met desinfectiemiddel) en lockers.

DINER Bij Buddy Dive Resort zijn de restaurants in de buitenlucht en natuurlijk met zeezicht. Het pas gerenoveerde Blennies restaurant ligt recht aan zee en je kunt hier heerlijk lunchen, dineren of borrelen (lees: in de poolbar!). Of ga picknicken op het strand en geniet van de zonsondergang. Blennies restaurant kan hiervoor heerlijke take-out maaltijden bereiden!

POCO POCO Oftewel rustig aan. Buddy Dive Resort is een oase van rust en op Bonaire vind je geen drukke winkelstraten of een druk nachtleven. Neem de tijd om op het balkon van je appartement een boek te lezen of om een middag bij het zwembad te ontspannen. Bij Buddy Dive Resort heeft elk appartement een eigen balkon of veranda.

EIGEN HUISRIF Recht voor het resort ligt Buddy’s Reef. De instap is heel eenvoudig en het zicht is fantastisch. Er is ontzettend veel te zien: grote tarpons, schildpadden en octopussen, maar ook zeenaaktslakken, verschillende soorten blennies en kleurrijke keizers- en papegaaivissen. Ook kun je hier een kijkje nemen bij de kwekerijen van Reef Renewal Bonaire waar hertshoorn- en elandgeweikoraal wordt gekweekt. Buddy’s Reef is ook een van de leukste nachtduiken op het eiland, de jagende tarpons zijn een echt spektakel om naar te kijken!

OF TOCH ACTIE? Zin om wat actiefs te doen? Bij Buddy Dive Resort kun je ook veel leuke activiteiten boeken waarbij je je niet in grote groepen hoeft te begeven. Wat dacht je van begeleide nachtduiken, ostracodnachtduiken en bootduiken in het National Park? Of boek de cursus die je al zo lang wilt doen zoals een DPV tryout, een onderwaterfotografiecursus of een Fish ID specialty. Ook buiten het resort is er genoeg te doen. Bij het Activity Center helpt de Buddy Dive crew graag een activiteit uitzoeken die bij je past.

EEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK Buddy Dive Resort heeft veel maatregelen genomen om de gasten en het personeel te beschermen. Deze zijn te vinden op onze website zodat je deze alvast door kunt nemen voor vertrek. Zo ben je alvast goed voorbereid en verloopt je verblijf nog soepeler. Het personeel heeft een uitgebreide training gehad zodat ze precies weten hoe ze de gasten, zichzelf en elkaar kunnen beschermen zonder dat het invloed heeft op je vakantie- en duikplezier. Naast de extra hygiëneregels zijn er ook andere maatregelen getroffen. Zo kun je bijvoorbeeld nu ook roomservice bestellen, wordt het papierwerk voor het duiken online gedaan en varen er meer boten per dag uit zodat kleinere groepen gewaarborgd zijn.

FACILITEITEN ✔ 1-, 2- en 3-kamerappartementen ✔ 2 zwembaden ✔ 2 verhoogde stranden ✔ Eigen huurauto’s ✔ Drive-thru voor tanks ✔ Duikschool met 6 boten ✔ Huisrif ✔ Shop ✔ Techafdeling ✔ Verhuur materiaal

DUIKEN.NL

WRAKDUIKEN

BONAIRE HILMA HOOKER

HILMA HOOKER

Een woelig bestaan, dat kan wel gezegd worden over het befaamde schip ‘Hilma Hooker’ op Bonaire. Mensensmokkel, drank, wapens, drugs... Als het maar geld opleverde. Door technische problemen kwam er abrupt een einde aan haar criminele loopbaan en zonk ze op mysterieuze wijze naar de zeebodem...

e ‘Hilma Hooker’ begon haar loopbaan als de MS Midland. Ze werd in 1951 gebouwd op een Nederlandse scheepswerf. Tijdens haar woelige bestaan heeft ze meerdere namen gehad. Het verhaal gaat dat er mensen, wapens, drank en drugs in het schip gesmokkeld werden. Het maakte de kapitein niets uit: als het maar geld opleverde. In de zomer 1984 kreeg het schip problemen voor de kust van Bonaire. Ze droeg toen de naam MS Doric Express. Na een week had de kapitein nog geen hulp ingeroepen en het schip dobberde maar wat voor de kust. De politie en douane besloten een kijkje te gaan nemen, maar vonden niets verdachts. Dat was sowieso al vreemd, gezien de reputatie. Het schip werd uiteindelijk naar de haven gesleept en nog een inspectie volgde. De douane trof meer dan 10.000 kg marihuana aan, verborgen in de kiel. Captain Don en andere duikcentra stelden voor om het schip af te laten zinken, maar aangezien de eigenaar niet bekend was, kon dat niet. Op onverklaarbare wijze zonk het schip een week later. Officieel is de eigenaar van het schip onbekend, maar zijn vrouw zou 28

DUIKEN.NL

Hilma geheten hebben. Door het verleden van het schip, kreeg ze de bijnaam ‘Hooker’. Daarom draagt ze nu ook deze naam. Omdat het niet officieel is afgezonken en dus ook niet is gestript, zijn nog veel attributen aanwezig. Door de jaren heen is uiteraard een en ander verloren gegaan, maar nog altijd moeten binnen in het ruim de nodige schatten liggen. Een niet-technische duiker komt daar evenwel niet aan toe. Het hoogste punt ligt op achttien meter, de maximale diepte is dertig meter. Om het wrak echt te penetreren, moet je gebrevetteerd en goed uitgerust zijn. Samen met Bart, een Nederlandse duikgids, zwemmen we vanaf de kant naar een van de twee vaste boeien boven het wrak. Vanaf het wateroppervlak zie ik het schip al liggen, een beetje wazig, maar toch duidelijk een wrak. Zou ik het hele schip kunnen overzien als ik straks beneden ben? Dat schijnt een fantastisch gezicht te zijn. Als we bijna bij de romp zijn, blijkt dat de omstandigheden een overall-view niet toelaten. Maar het alternatief mag er zijn: door het beperkte zicht (nog steeds ruim twintig meter, mij hoor je niet klagen) wordt

de Hilma omgeven door een mysterieuze sluier. Ze geeft zich niet zomaar bloot, we moeten er echt wat voor doen om haar volledig te aanschouwen. Eén duik is hiervoor echter veel te kort, zeker als er ook nog foto’s gemaakt moeten worden. Bart toont ons de meest spectaculaire onderdelen: de boeg, de achtersteven en de stuurhut met het stuurwiel. Dan is het alweer tijd om naar boven te gaan. ’s Middags duiken we nogmaals op de Hilma Hooker. Ditmaal zonder gids. Op basis van Barts instructies vinden we vlak bij de achtersteven het volledig intacte toilet. Een bijzonder gezicht, dit kleine hok vol tegeltjes en de keramieken pot die er nog in staat. Ik raak er een beetje van gedesoriënteerd, alles ligt natuurlijk op zijn zij. Er is nog veel meer te ontdekken: zoveel ramen om doorheen te kijken, gangetjes om door te zwemmen. Mijn grootste vijand hier is de tijd... We scheuren ons uiteindelijk los van al dit moois en maken een veiligheidsstop aan de lijn van een van beide boeien. Ik kijk nog eenmaal naar beneden en vang een laatste glimp van de Hilma op.

Highlights - De schroef, een doorkijkje en het noodroer: tijdens een duik op de Hilma Hooker valt genoeg te zien.

DUIKEN.NL

Klein Bonaire NATUUR

BONAIRE KLEIN BONAIRE

Snorkelen en meer

Vanaf Bonaire zie je het al liggen, een klein eiland op nog geen steenworp afstand. Een bezoek aan dit bijzondere stukje natuur mag zeker niet ontbreken aan je duikvakantie: Klein Bonaire.

et mijn rug tegen een grote stapel kussens aan en mijn benen lekker in de zon, varen we in een slakkengangetje naar Klein Bonaire. We zijn aan boord van watertaxi Kantika di Amor met schipper Henk. De kleurrijke huisjes van het moedereiland gaan langzaam aan ons voorbij totdat Henk de boot scherp naar 30

DUIKEN.NL

bakboord stuurt. In nog geen 25 minuten bereiken we Klein Bonaire dat een ware rust uitstraalt. Het strand is maagdelijk wit en er zijn nauwelijks mensen. Ook het water ziet er heel aanlokkelijk uit. Ik rol snel mijn handdoek uit en pak mijn masker en vinnen. Vanaf de kant zie ik al dat het azuurblauwe water superhelder is. Ik loop rustig het water in, het warme zand tussen

mijn tenen. Het rif ligt recht voor onze neus, met enkele vinslagen ben ik er al. Het loopt langzaam af naar 180 meter. Zo vanaf het wateroppervlak valt er al heel veel te zien. Hard koraal heeft het hier prima naar zijn zin en een school Franse grommers zigzagt over het rif. Langzaam dobber ik verder, een veld hertshoornkoraal strekt zich onder mij uit. Geweldig! Het is erg fijn om te zien dat deze

Wauw! Een schildpad! Het is goed om te zien dat het hertshoornkoraal zich hier goed herstelt (onder).

koraalsoort langzaam aan weer terugkomt. Dan hoor ik een hard gemurmel. Mijn buddy roept me. Ik steek mijn hoofd boven water en hoor hem «schildpad!» roepen. Snel zwem ik naar hem toe en volg zijn wijzende arm. Daar! Een groene schildpad! Wat is ie mooi! Hij zwemt over het rif, stompt wat koraal eraf (daar gaat het hertshoornkoraal…) en neemt her en der een hap. Wat een knapperd! Stiekem krijg ik zin om te duiken, maar zo snorkelen is ook zeker een keer leuk. Duiken kan een andere keer nog wel.

GEITENPLAAG

In 25 minuten staan we op Klein Bonaire.

Met enkele vinslagen bereik ik het rif.

Klein Bonaire heeft een oppervlakte van 6 km2 en is sinds 1999 onderdeel van het Bonaire National Marine Park. Ondanks dat het eiland niet groot is, is het een belangrijk ecologisch gebied. Er leven 54 verschillende diersoorten waaronder vogels en reptielen. Het eiland heeft drie kleine zoutmeren waar flamingo’s op afkomen en rustig kunnen foerageren. Het is niet zo verwonderlijk dat we een schildpad zien, want Klein Bonaire is een belangrijke broedplaats voor zeeschildpadden. De nesten worden beschermd door Sea Turtle Conservation Bonaire (STCB). Hoewel het eiland onder water heel mooi is, wil ik boven water ook nog graag wat zien. Wanneer we ons afdrogen lopen we per toeval Elsmarie Beukenboom tegen het lijf. Ze werkt voor STINAPA als consultant en is net op weg met een nieuw onderdeel voor de waterpomp. DUIKEN.NL

NATUUR

BONAIRE KLEIN BONAIRE

Dankzij de vele vrijwilligers van STINAPA krijgt de natuur een steuntje in de rug De natuurorganisatie is sinds 2013, samen met de Stichting Ecologisch Bonaire, gestart met een project om 2.500 m2 grond op Klein Bonaire te beplanten met 100 bomen. Elsmarie : «Vroeger was Klein Bonaire volop begroeid maar jarenlange houtkap, duizenden geiten die er wel pap van lusten en verwoestende stormen, lieten een kaal eiland achter. Alle geiten zijn nu gelukkig weg - in 1966 zijn ze allemaal gevangen. Het eiland kent 34 boom- en heestersoorten en 42 plantensoorten. We hebben voornamelijk soorten aangeplant die schaars zijn en die een belangrijke sleutelrol spelen als bron van voedsel voor dieren.» In 2006, 2007 en 2009 zijn al eerder bomen geplant, maar deze zijn nooit heel groot geworden. Dit komt doordat de grond zo onvruchtbaar is, want er kan

Het strand is een belangrijke broedplaats voor zeeschildpadden.

zich geen humuslaag vormen. We lopen met Elsmarie mee over een zandpaadje waar het dorre en droge zand onder onze voeten knerpt. We wandelen langs enkele bomen waar ik net niet overheen kan kijken. Het valt me op hoe groen ze zijn. Langs het pad liggen overal stapeltjes stenen waar piepkleine boompjes hun best doen om groot te worden. Er ligt overal een gevulde waterfles naast. «Met vrijwilligers komen we hier wekelijks en geven de nieuwe aanwas een flinke scheut water. Dat houdt dus in dat we per boompje water uit de fles erbij gooien, en deze weer bijvullen. Een flinke klus, maar noodzakelijk. » We komen uit bij een kaal stuk land waar het water vandaan komt: hier is een echte waterbron! Elsmarie begint direct met het vervangen van het

onderdeel van de pomp. Gelukkig heeft ze verstand van zaken, want al snel werkt het weer. Het is verzengend warm zo in de zon en het is begrijpelijk dat de vegetatie tijd nodig heeft om te herstellen in deze omstandigheden. Maar dankzij de vele vrijwilligers krijgt de natuur een steuntje in de rug. Het einddoel van STINAPA is om een vegetatie te krijgen zoals die er oorspronkelijk was. Daar moet nog goed onderzoek naar worden gedaan. Veel zeldzame soorten zijn ook dicht bij elkaar geplant, dicht bij het strand, om ze goed te kunnen monitoren en om ze voor educatieve doeleinden te gebruiken. Elsmarie : «We hopen door de herbebossing de lora en de treurduif weer te zien. De treurduif heb ik pas gespot, ik hoop dat er nog meer volgen!»

❝Oasis Guesthouse Bonaire, de perfecte thuisbasis om Bonaire zowel onder als boven water te ontdekken.❞ OASIS IS EEN LUXE GUESTHOUSE BOUTIQUE HOTEL. OASIS BEVINDT ZICH IN DE WIJK BELNEM, VLAK BIJ DE ZUIDELIJKE DUIKPLAATSEN VAN BONAIRE. De eigenaren John en Kim staan je graag te woord om je van alle tips & tops van Bonaire te voorzien; de leukste duikstekken, restaurants, excursies... De accommodatie heeft zeven comfortabele luxe één- en tweekamersuites met boxspringbedden, airconditioning en privébadkamer. Het guesthouse beschikt over een volledig uitgeruste keuken waar alle gasten gebruik van kunnen maken. Er zijn spoelbakken en lockers om je duikspullen te

spoelen en op te bergen. Na een dag duiken is het heerlijk om in de tropische tuin met zwembad te relaxen onder het genot van een drankje. Een grote bbq is aanwezig voor gezellige avonden met andere gasten. Prijzen vanaf $ 500 voor zeven nachten voor twee personen. Check onze website voor de beste deals www.oasisguesthousebonaire.com of stuur een mail naar info@oasisguesthousebonaire.com

Het nieuwe onderdeel voor de pomp. Een heuse waterbron in het dorre landschap.

Maar liefst 42 plantensoorten komen er op het eiland voor.

INFO KLEIN BONAIRE

Dorstlessers liggen klaar voor de nieuwe aanwas.

Alle flora staat onder streng toezicht van STINAPA.

Watertaxi’s naar Klein Bonaire Aan de promenade van Kralendijk vind je verschillende watertaxi’s. Deze varen meerdere keren per dag uit, de tijden staan op de informatiebordjes langs de promenade. De tocht duurt ongeveer 20 tot 25 minuten. Faciliteiten Uniek aan Klein Bonaire is dat er geen mensen wonen. Er zijn daardoor ook geen voorzieningen, behalve een klein, met riet bedekt afdakje en een informatiebordje met de geschiedenis, flora en fauna van het eilandje. Wat valt er nog meer te zien? Op het eiland staan een paar schuilhutjes van lokale vissers, een paar oude ruïnes van eenpersoons slavenhutjes en een kleine vuurtoren. Ook zijn er nog restanten van de woning van de overheidsdokter. Tussen 1849 en 1854 dienden alle schepen via Klein Bonaire te varen in verband met controle op cholera. Het was toen dus eigenlijk een soort quarantainestation. Meer info www.tourismbonaire.com DUIKEN.NL

INSIDE

BONAIRE UITGELICHT

GO SOUTH! ZOUTPANNEN, SLAVENHUTTEN & 21 DUIKSTEKKEN!

Ben jij van plan om te gaan duiken aan de zuidkant van Bonaire Dan heb je maar liefst 21 duikplaatsen om te verkennen! Vergeet ook zeker niet een landtrip in te plannen. Er zijn verschillende mooie bezienswaardigheden die meer dan de moeite waard zijn. Wij geven je een overzicht van wat je absoluut niet mag missen!

POPULAIRE DUIKSTEKKEN Onderweg naar de duikplekken zal je merken dat je ongeveer om de 300-500 meter een unieke duikplaats tegenkomt. De meest favoriete onder duikers in het zuiden:

HILMA HOOKER

ZOUTPANNEN Wanneer je richting het zuiden rijdt, zie je enorme witte bergen omgeven door fel roze water. Deze worden gevormd door zoutkristallen die ontstaan zijn uit zoutwinning. Vergeet je camera niet, het is een fotogenieke plek!

SLAVENHUTTEN Vervolgens zal je twee soorten slavenhutten tegenkomen, de witte en de rode. Deze hutten zijn gemaakt in 1850 gedurende de slavenperiode en dienden als slaapplekken voor de mensen die doordeweeks bij de zoutpannen werkten. Het is heel bijzonder om in een hutje te kruipen en te bedenken dat daar heel veel slaven in sliepen.

WILLEMSTOREN Als laatste kom je op de zuidpunt van Bonaire de eerste vuurtoren tegen die in 1837 is gebouwd. Wanneer je naast de toren staat en naar de noordkant kijkt, zie je de vele flamingo’s van het Flamingo Reservaat.

DUIKEN.NL

Dit internationaal bekende schip zonk in 1984 en ligt in de buurt van een dubbel rif. In het ondiepe deel zwemmen scholen vis en als je dieper gaat, stuit je op barracuda’s en tarpons die graag bij het schip rondhangen. Hilma Hooker is een uitstekende plek om te zien hoe koraal groeit op een kunstmatig aangelegde duikplek.

SALT PIER Als je hier het water in loopt, merk je dat er veel zeegras groeit. Bereid je alvast voor op een unieke duik! Wanneer je wat verder uitzwemt, stuit je op vriendelijke schildpadden die zich tegoed doen aan zeegras. Ook voor snorkelaars is dit een hele mooie plek. Verderop, rond de pilaren van de pier, zwemmen veel barracuda’s die je mysterieus aankijken. De pilaren zijn volledig bedekt met sponzen en koralen. Het is dan ook een geweldige plek voor onderwaterfotografie.

TORI’S REEF De duikplek is goed te bereiken door middel van een kanaal dat onder de weg doorloopt en uitkomt op het rif. Stap het kniehoge water in en loop vervolgens richting de uitgang van het kanaal. Hier zal je op de zandbodem mooie formaties van elandgeweikoraal zien, veel bijzondere vissen en verschillende soorten alen. Deze duikplek staat op nummer 2 op het gebied van biodiversiteit in de hele Caribbean!

ONZE FAVORIETE ACCOMMODATIES BEACHCOMBER VILLAS

BONAIRE

«Als je dan toch gaat, doe het dan goed» BONAIREBEACHCOMBERVILLAS.COM REVIEW - Dit keer waren we voor nog geen €1000/week te gast bij de Beachcomber Villas, in een Sea Front Appartement met alléén maar 5 sterren reviews. Kijk, dat wilden we zelf wel eens ervaren, kleinschalig in plaats van een groot resort. Dus geen pakketreis geboekt, maar gewoon ouderwets een vliegticket en de accommodatie. De rest werd door de eigenaren Nicole en Walther geregeld, met een auto en natuurlijk de duikreservering.

Overal wordt aan gedacht vanaf het moment van boeken tot het moment van uitchecken, heerlijk gewoon. NACHTDUIKEN Ze attendeerden ons erop dat er Ostracods te zien waren. Een geweldige nachtduik, wat een van de hoogtepunten was van deze vakantie. Kijk, dat zijn de extra’s waar wij gek op zijn. En over extra’s gesproken; eigenaren Walther en Nicole hebben een leuke boot waarmee ze hun gasten meenemen voor privétripjes. HUISRIF Terug naar de Beachcomber Villas; de ligging is perfect, je wandelt zo vanuit de tuin de zee in voor een duik bij huisrif Cliff en ook prima, ze zitten maar zo’n 50 meter van de duikschool. Natuurlijk hebben ze hun eigen spoeltank, buitendouche etc., maar echt handig

Duiken met je buddy, wij klaren de rest.

was de Gear Room. Letterlijk vijf stappen van onze privéparkeerplaats was een afgesloten ruimte voor onze duikspullen. Ons appartement was ruim en vooral superschoon. De keuken bij Beachcomber is van alle gemakken voorzien, echter het grote verwennen begon een schuifdeur verder. Wat een lekker groot balkon, wat een uitzicht! Weet je, soms klopt alles gewoon en zijn er accommodaties met de juiste mix; de locatie, het appartement, de prijs, de rust, gezelligheid en vriendelijkheid. Zeg maar rustig Paradise Found! Erik & Ans Warnier

abctravel.nl

De vrijheid van kantduiken, het gemak van bootduiken, of de uitdaging van een technische duik? Bonaire heeft het allemaal! Maak een keuze uit ons ruime aanbod op dit Caribische eiland. Één van onze andere bestemmingen kan natuurlijk ook, of een combinatiereis misschien? Onze enthousiaste reisspecialisten helpen je graag met het samenstellen van je ideale duikvakantie!

Check onze website www.abctravel.nl voor een compleet aanbod naar onze veelzijdige bestemmingen.

Langestraat 45b | 7511 HB Enschede, Nederland | +31 (0)53 303 0012

BONAIRE

ONZE FAVORIETE CENTERS WANNADIVE BONAIRE

«We hebben twee duikscholen, maar ook de Dive Hut: voor de budget minded duikers» Hij begon met vijf tanks in zijn achtertuintje, maar inmiddels runt hij twee succesvolle duikscholen op Bonaire. Eigenaar Wannadive Bart Snelder is trots op de twee locaties; een ten noorden en een ten zuiden van Kralendijk. «Geweldig handig voor onze gasten!»

sprake van stroming en dus kun je hier zowel richting noorden als richting zuiden een prachtige duik maken. Op beide locaties heb je overigens ook kans op schildpadden, roggen, murenes, jacks en barracuda’s! Wat is de meest populaire duikplek die jullie aanbieden? We hebben er eigenlijk drie. De eerste is de Zoutpier, die we als een driftduik doen en die is prachtig begroeid. De tweede is de Hilma Hooker, ons grote wrak op Bonaire dat wat dieper ligt. En ten slotte South West Corner, misschien wel het allermooiste rif op Klein Bonaire. Bieden jullie ook speciale duiktrips aan? De eerste is onze halve dagtrip naar Klein Bonaire, inclusief open bar, BBQ, vissen en natuurlijk een duik. En de tweede is onze Ostracods-nachtduik, inclusief sunsettripje en een hapje en warme chocolademelk. Wat is de Dive Hut? Naast onze beide hoofdlocaties verzorgen we ook nog een servicepunt bij de Divehut. Divehut is een kleinschalig eenvoudig resort voor duikers met een kleiner budget. Hier zetten we een keuze aan tanks neer in de speciaal voor duikers gebouwde opbergruimte. Er zijn spoelbakken, een hangruimte, douche en er is een Mexicaanse bar en restaurant.

WWW.WANNADIVE.COM Wat voor soort duiken bieden jullie aan? Alle vormen die mogelijk zijn op Bonaire! Van beginner tot professional opleidingen, bootduiken en begeleide kantduiken naar alle duikplaatsen op Bonaire. Wil je naar de Oostkust of Rec Tec doen? Het kan allemaal. Jullie hebben maar liefst twee locaties! Jazeker! Op onze locatie Eden Beach Resort hebben we ons eigen vulstation en boten. Daar is ook een heel mooi huisrif met twee wrakken. Het ene wrak ligt op de drop-off, die op nog geen 10 meter van de kant al steil afloopt. De achterkant van het wrak is te vinden op een meter of 17, het puntje van de boeg op ongeveer 25 meter. Het is een betonnen zeilboot geweest, die zonk tijdens het passeren van de orkaan Lenny. Het tweede wrak ligt ietsje verder noordwaarts op ongeveer 23 meter. Dit is 36

DUIKEN.NL

een afgezonken sleepbootje dat op zijn kop terecht is gekomen. Het is het huis van een enorme groene murene die gek genoeg als huisgenoot een even enorme kreeft heeft uitgekozen. Beide wrakken kunnen gemakkelijk in één duik bezocht worden. Heeft de andere locatie ook een huisrif? Onze tweede locatie is op Windsock. Hier vind je dezelfde faciliteiten als bij Eden Beach Resort. We hebben daar alleen nog geen steiger, dus voor bootduiken vertrekken we vanaf Eden Beach. De drop-off bij Windsock begint op een diepte van ongeveer 8 meter en gaat op ongeveer 35 meter over in een glooiende zandbodem, met hier en daar een koraaleilandje. De drop-off is begroeid met een schitterend rif, maar ook op het ondiepe plateau kun je nog veel, inmiddels zeldzame, geweikoralen vinden. Er is zelden

Welke maatregelen hebben jullie genomen m.b.t. corona? Uiteraard volgen we elke maatregel op die de overheid ons oplegt. Daarnaast hebben we de capaciteit op onze boten gehalveerd, overal handwasstations, en letten we op afstand bewaren. Onze spoelbakken worden ten dele gechloreerd en we doen alles buiten. Als duikers een begeleide duik willen, dan gebruiken we open golfkarren om op de duikplek te komen. Wat maakt jullie uniek? Wij zijn het enige duikcentrum op Bonaire dat echt alle duiken en vormen van duiken aanbiedt, en dat vanuit twee locaties, die drempelloos door onze gasten gebruikt kunnen worden. Onze locaties hebben alle veiligheids- en reddingsmiddelen en dat geldt ook voor onze boten. Eerstehulpkits, zuurstof, AED etc. Je kunt dus echt zorgeloos bij ons duiken!

TOP 5 DUIKSTEKKEN

TOPSPOTS

TOP 5 TOPSPOTS

Het lijken wel elfenbankjes uit een prentenboek, maar het koraal op de drop-off bij Karpata is geen sprookje. Ook op grote diepte vind je hier enorme formaties whitestar sheet coral (Agaricia lamarcki).

ONTSTAAN DUIKSPORT OP BONAIRE De duikindustrie op Bonaire is te herleiden tot de komst van Captain Don Stewart naar het eiland in het jaar 1962. Binnen een jaar na aankomst begon Captain Don met het opzetten van de eerste duikschool op het eiland bij Flamingo Beach. Captain Don werd direct voortrekker in de bescherming van het Bonaire Marine Park en het rif van Bonaire. Bij zijn aankomst op Bonaire schreef Captain Don het volgende in zijn logboek: ‘Dit ziet eruit als een geweldig onderwatereiland’. En hij had helemaal gelijk! Vandaag de dag staat Bonaire wereldwijd bekend om het duiken. Een selectie van onze vijf favorieten. 1000 STEPS Dit is misschien wel de meest bekende duikplek op Bonaire. De duikplek dankt zijn naam aan de 73 traptreden die leiden van de weg naar het strand. Waarom heet het dan 1000 steps? Op de terugweg omhoog voelen ze behoorlijk aan als 1000 treden! Bij de boeien zijn enkele opmerkelijke formaties van

sterkoraal te vinden. Ze zijn uitgegroeid tot hoge pagode-achtige kunstwerken. Hun holle kern biedt thuis aan diverse rifbewoners. Binnenin zie je de eieren die bewaakt worden door enkele gekleurde sergeant-majoors. Kijk ook uit naar karetschildpadden en manta’s in het blauw. Maar ook walvishaaien zijn hier gespot! Diepte: 6-30 meter KARPATA Een populaire duikplek voor kantduikers. Karpata is gelegen aan het einde van de eenrichtingsweg langs de kust. Bekend om zijn goede zicht en panoramaview. Een geweldige duikplek voor fotografen die gebruikmaken van een groothoeklens. Duikers kunnen hier mooi poseren bij grote ankers die genesteld zijn in het koraal. Of bijvoorbeeld bij grote formaties elandgeweikoraal, die zich uitstrekken van 3 meter diepte tot aan het wateroppervlak. Diepte: 6-60 meter RED SLAVE Gelegen naast de tweede groep

slavenhuisjes, is deze duikplek zeker een aanrader voor ervaren duikers. Hier hangen horse-eye jacks en schildpadden graag rond. Ook zie je grote scholen aasvis; horsmakrelen worden door de grotere roofvissen opgejaagd. Diepte: 6-25 meter SALT PIER De duikplek is makkelijk toegankelijk, ook voor beginnende duikers. Het is tevens een geweldige plek voor onderwaterfotografie. De pilaren van de pier zijn volledig bedekt met sponzen en koralen. Grote scholen vissen komen samen in de schaduw van de zoutterminal. Diepte: 5-15 meter ALICE IN WONDERLAND Dit is een ondiep, groot plateau dat overgaat in een met koraal bedekte wand. Je vindt hier veel gorgonen en harde koralen. Kijk goed onder de overhangen waar Caribbean spiny lobsters zich schuilhouden! Diepte: 10-30 meter DUIKEN.NL

REPORTAGE

BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

Het zoutmagazijn, opzichtershuis, douanekantoor en slachthuis zijn het stille bewijs van de drukke handelsperiode van Bonaire.

Puur Bonaire WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

DUIKEN.NL

Begin 19e eeuw was Boka Slagbaai de enige haven van Bonaire. Zout, aloë vera, peulen en houtskool werden vanaf hier verscheept naar Curaçao. Nu, in de 20e eeuw, is het een stuk rustiger in de baai wat tegenwoordig onderdeel uitmaakt van het Washington Slagbaai National Park. Toch heeft het verleden flink haar sporen achtergelaten. We duiken op oude kanonnen en overnachten tussen de dolende geesten van slaven. DUIKEN.NL

REPORTAGE

BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

Iets verderop ligt nog eenzelfde kanon. Weer zo’n grote jongen!

Waarschijnlijk zijn de kanons afkomstig van WIC-schepen. 40

DUIKEN.NL

et zand stuift op van de kronkelige weg, stenen ketsen tegen onze auto aan. Zuilcactussen priemen verticaal omhoog uit de grond en ik zie magere geitjes wegspringen tussen het prikkelige struikgewas. We zijn op weg naar Boka Slagbaai, gelegen in het Washington Slagbaai National Park. Ik heb er nooit bij stilgestaan dat de natuur zo ruig kon zijn op Bonaire. Hier staan geen huizen, hier is geen asfalt. Zo ver het oog reikt groeien planten die het droge steppeklimaat van het Caribische eiland weten te trotseren. We passeren groene aloëvelden en kalksteenterrassen omzomen de ruige kusten. De Brandaris, de hoogste berg van het eiland met zijn 241 meter, volgt met een wakend oog onze gehele rit. Na zo’n dik half uur rijden zien we in de verte een baai met enkele okergele panden. Het water is azuurblauw en pal ernaast ligt een meer met een roze gloed. Het lijkt wel een plaatje uit een geschiedenisboek.

WE ZIJN ER! Het is heerlijk rustig in Boka Slagbaai. Er is geen enkele andere duiker te bekennen, slechts wat dagjesmensen die even een korte stop houden. Tijdens onze heenreis hebben we sowieso weinig mensen gezien, terwijl in het hele park toch echt 12 duikstekken te vinden zijn waar je zo naartoe kunt. In de schaduw van het oude zoutmagazijn maken we ons gereed voor de eerste duik. We gaan op zoek naar oude kanonnen, die niet al te diep moeten liggen. Bijzonder was dat bijna niemand wist waar deze geschutstukken zouden moeten liggen. Gelukkig kon een lokale duikgids van Buddy Dive ons wel exact vertellen waar we moeten zoeken. «Bij de hoek van de rotswand moet je linksaf. Daar vind je ze op ongeveer 3 meter diepte.» Het klinkt

allemaal heel makkelijk en we volgen de instructies op. Hoe moeilijk kan het zijn, een kanon vinden? En met dit zicht van wel 20 meter… We speuren de bodem af en ik wil René al enthousiast signaleren: ik heb ‘m! Maar wanneer ik goed kijk, constateer ik dat het gewoon een balk is. Helaas. Dan is het raak: mijn buddy heeft er eentje gevonden. Wat een enorm massief ding. Dit kanon is afkomstig van de kazemat, boven op de rotsen, om de haven te verdedigen. Je moet wel even goed kijken want het kanon gaat goed op in zijn omgeving. Twee vlindervissen pikken met hun snuitjes op het kanon, waarschijnlijk op zoek naar een hapje. Een papegaaivis is het hier echter niet mee eens en jaagt ze allebei weg. Zo. Hij heeft het kanon weer voor zichzelf. Iets verderop ligt nog eenzelfde kanon. Weer zo’n grote jongen! We gaan op zoek naar andere historische overblijfselen die hier moeten liggen. Vooral in het midden van de baai moet het een en ander te vinden zijn. We ontdekken een grote molensteen en daar vlakbij liggen gigantische blokken van wel een meter hoog. Aha, dit zijn dus de ballaststenen! Op de plaatjes leken ze kleiner. Ik ontdek her en der ook nog wat voorwerpen, en probeer te bedenken waarvoor ze gediend hebben. Geweldig om zo de bodem af te struinen op zoek naar stukjes geschiedenis.

SLACHTHUIS De dagjesmensen hebben het strand verlaten, wel zijn Park Manager Paulo Bertuol en zijn vrouw gearriveerd. We zijn nu de enigen. Hoewel, in het meer aan de overkant van de zandweg zijn tientallen flamingo’s aan het pootje baden. Ze staan met hun voeten in een zoutmeer dat in de volksmond saliña wordt genoemd. Hier in het National Park zijn de grootste saliñas te vinden. Naast het feit dat DUIKEN.NL

REPORTAGE

BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

YES! Nog eentje voor op de BBQ!

Ook hier is de koraalduivel een ware plaag en mag je met vergunning op deze dieren jagen.

WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK Het nationale park ligt in het noorden van Bonaire en beslaat 6000 hectare. Het gebied is bergachtig met cactuswouden, aloë vera velden, zoutmeren, kalksteengrotten en blow holes. In het regenseizoen van september tot december is het hele park groen. Leguanen, kleurrijke vogels en hagedissen zijn vaste bewoners die je vaak zult tegenkomen. Daarnaast 42

DUIKEN.NL

lopen er vele geiten, ezels en koeien rond. Enkele stranden zijn belangrijke broedplaatsen voor vijf verschillende soorten zeeschildpadden. Dankzij een paar invloedrijke bewoners op Bonaire is het hele noordelijke deel van het eiland nationaal park geworden en is het bespaard gebleven voor projectontwikkeling. Het beheer is in handen van STINAPA.

op deze plek vroeger flink zout gewonnen werd, hebben de zoutmeren ook een grote ecologische waarde. Ze vangen namelijk het regenwater en de modder op. Op deze manier wordt voorkomen dat er een blubberstroom richting zee gaat. Indien er modder op het koraalrif terechtkomt, krijgt het geen zonlicht meer en sterft. De flamingo’s gaan rustig door met socializen en ik kijk nog eens de baai rond. Wat een rust. Het is lastig voor te stellen dat het hier vroeger afgeladen was met mensen. Boka Slagbaai was de eerste haven van Bonaire, compleet met vier monumentale gebouwen: het douanekantoor, het zoutmagazijn, het opzichtershuis en het slachthuis. Ze zien er nog prachtig uit, maar dit is te danken aan de restauratie in 2003. In deze baai werden geiten geslacht en gezout, om vervolgens naar Curaçao verscheept te worden. Naast het geitenvlees gingen ook dierenhuiden in grote aantallen richting het buureiland. Voor al dit werk werden slaven gebruikt. Deze kregen één keer per week eten waar ze zeven dagen mee moesten doen. Ze hadden geen onderkomen zoals de opzichter: ze sliepen gewoon buiten op de stenen. Naast de slachterij en zoutwinning waren in Washington Slagbaai ook de grootste plantages van de Nederlandse koloniale tijd te vinden. De dividivipeulen waren van uitzonderlijke kwaliteit en werden in Nederland en Europa gebruikt in leerlooierijen. De aloë vera kende ook vele toepassingen en daarom was de vraag ernaar groot. Er zijn meerdere theorieën over de naam Slagbaai. De één beweert dat het een verbastering is van slachtbaai. De ander zegt dat het komt van ‘saluba’, Papiamento voor zoutbaai. Vandaag de dag wordt hier niet meer gewerkt en ook niets meer geslacht. Hoewel, Paulo gebaart dat we ons klaar moeten maken voor onze volgende duik. We gaan op koraalduiveljacht! Ik hoop eigenlijk wel dat we wat mee naar boven nemen. Ook hier is deze rifkiller een ware plaag. Sinds 1971 is speervissen streng verboden. Maar op de koraalduivel mogen lokale mensen met de speciale ELF-speer jagen, waarvoor ze een vergunning hebben. En laat Paulo nou net zo’n vergunning hebben. Hopelijk vinden we er veel want ze smaken heerlijk op de BBQ!

GEGRILDE KORAALDUIVEL We duiken weer langs de rotsen, maar gaan nu richting de rifrand. Het is een prachtige wand met gigantische sponzen en zacht koraal. Breinkoraal formaat voetbal ligt her en der verspreid en allerlei kleuren vissen zigzaggen tussen de natuurlijke creaties door. Schitterend! Ik verwacht eigenlijk al binnen enkele tellen een koraalduivel te zien, maar ze laten het afweten. Teleurgesteld zwem ik achter Paulo aan, waar zijn ze toch? Je duikt toch heel anders als je een doel hebt zoals nu. Normaal kijk ik altijd in alle hoekjes en gaatjes, maar ik ben bezig met de jacht. Eindelijk, een hele dikke! We hebben de smaak te pakken want binnen vijf minuten zien we er nog vier. Paulo schiet steeds raak. Hoewel ik me mijn allereerste koraalduiveljacht nog als de dag van gister herinner, voel ik me nu niet meer schuldig dat we een levende vis afschieten. Koraalduivels vreten heel veel vis op, waaronder veel jonge vis. Aangezien de koraalduivel hier geen

Verser kan niet!

Koraalduivel à la carte. Een heerlijke lekkernij. DUIKEN.NL

REPORTAGE

BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

Washington Slagbaai heeft me meer dan verrast, wat een ongerept stuk natuur en cultuur.

natuurlijke vijanden heeft, kan het beest een rif letterlijk terroriseren totdat er niets meer overblijft. Op dit moment probeert STINAPA toeristen bewust te maken dat je beter geen barracuda kunt bestellen in een restaurant. Dit in verband met de voortplanting van het dier en omdat er steeds minder voorkomen. De koraalduivel is juist wél goed om te eten omdat ze dus het rif vernietigen. Wanneer toeristen in restaurants vragen naar koraalduivel in plaats van barracuda, zou dit alleen maar in ieders voordeel zijn - behalve die van de koraalduivel dan… We naderen het einde van de duik en stuiten nog op een enorme langoest. Met zijn gigantische scharen zwaait hij naar de camera en zijn antennes schieten heen en weer. Wat een joekel van een beest! Paulo kijkt blij, we hebben een prima jacht gehad. En dat komt goed uit, want mijn maag is al aan het knorren. Kom maar op met die BBQ! Paulo en zijn vrouw bereiden de vis als echte chefkoks. En het is heerlijk. Zo uit een aluminiumfoliejasje met geurige kruiden eroverheen. Van Paulo krijgen we ook nog een plastic bekertje met zalige rode wijn. We hebben geen tafel met stoelen, noch een gezellig muziekje, maar de ruisende zee en het uitzicht over de baai is mooier dan welk 5-sterren restaurant dan ook.

DOLENDE SLAVEN Voor 17.00 uur moet je het park verlaten, maar mijn vriend en ik zullen hier in de baai blijven slapen. Op Bonaire zijn geen campings en wild kamperen is niet toegestaan, alleen in Boka Slagbaai mag je dus wel in de monumentale gebouwen overnachten à la campingstijl. Want er is vrij weinig, alleen een wc en wat elektriciteit. We krijgen een gebouwtje toegewezen waar al twee matrassen klaarliggen. Onze spullen sjouwen we naar binnen, een zaklantaarn houd ik binnen handbereik. «Dit is iets puurs», zegt Paulo, die hier al meerdere malen heeft overnacht met zijn familie. Zij verbleven in het grote zoutmagazijn. «Het is echt puur Bonaire. Je hebt de baai voor jezelf!» Wanneer ze wegrijden in hun auto’s, is de schemering al ingevallen.

DUIKEN.NL

We zien de lampen langzaam achter de heuvels verdwijnen. Ik moet wel even slikken. Ik weet niet of ik het zo heel leuk vind dat we de baai voor onszelf hebben. Het bereik is hier nul en de bewoonde wereld ligt toch echt op een paar uur lopen. De golven klinken ineens wel heel luid en de wind blaast boosaardig door de baai. Een luik klappert en wat zie ik daar op het strand… een schim? We waren toch alleen? Mijn vriend geeft me een por in mijn zij en kijkt me lachend aan. Hij heeft al enkele kaarsen aangestoken en trekt een fles wijn tevoorschijn. «Kijk eens omhoog!» zegt hij, en ik zie een prachtige sterrenhemel. Zoveel sterren zie je alleen maar in gebieden waar geen lichtvervuiling is. Schitterend! Hoewel ik later toch met een ietwat onbehaaglijk gevoel in bed kruip (hoor ik daar niet iets? Is dat geen dolende slaaf uit het verleden? Of misschien wel de Flying Dutchman die rondwaart bij het rif, op zoek naar zijn kanons?) geniet ik van de stilte, de klotsende golven en de wind die tegen ons huisje blaast.

OP NAAR DE TOP Om 06.00 uur wordt op onze deur gebonsd. «OPSTAAN! We gaan!» Het zijn René én George Kultura, de Chief Ranger van het park. Hij is een enorm charismatische natuurbeschermer, met Indiaans en Spaans bloed. De tanige man met zijn grijze baard, die inmiddels symbool staat voor Bonaire, zal ons begeleiden naar de top van de Brandaris. De berg is 241 meter hoog en het is een stevige wandeltocht. Af en toe moeten we ook stukken klauteren en Kultura gaat ons lachend voor. Voor zijn leeftijd zet hij nog aardig de sokken erin! We lopen over slingerende weggetjes en we kunnen steeds verder kijken. Het begint wel harder te waaien nu we de top naderen. Eenmaal boven worden we beloond: het uitzicht is schitterend. In de verte zie ik Boka Slagbaai. Het ligt er vredig bij. Cactuswouden bedekken het hele landschap en zoutmeren breken de overweldigende kleur groen in blauw. Washington Slagbaai heeft me meer dan verrast, wat een ongerept stuk natuur en cultuur. Dit is inderdaad Bonaire op zijn puurst.

De summit is gehaald! 241 meter!

INFO INFO WSNP Vanaf Kralendijk is het ongeveer een half uur rijden. Bij de ingang van het WSNP is een bezoekerscentrum met een museum, bibliotheek en een overzicht van de wandelroutes. Ook is er een terras waar je een drankje en een hapje kunt krijgen. Het park mag je met je eigen auto betreden, met de mountainbike of te voet. Openingstijden: 8.00 tot 17.00 uur, na 14.45 uur kun je het park niet meer in.

BRANDSCHOON Wanneer je het WSNP bezoekt, zal je zeer waarschijnlijk opvallen hoe prachtig en brandschoon het park is. De wegen zijn zeer goed onderhouden en afval is gelukkig nergens te zien. Bovendien is alles goed aangegeven. In het WSNP werken dagelijks vier rangers om alles in een topconditie te houden.

OVERNACHTEN SLAGBAAI Wil je Bonaire ook op zijn puurst beleven? Overnacht dan een keer in Slagbaai. Reserveren kan via STINAPA Bonaire, de beheerder van het park. www.stinapa.org

DUIKEN.NL

BONAIRE

NEDERLANDSE TOUROPERATOR DIVING WORLD

BOEK JOUW DUIKVAKANTIE MET ZEKERHEID

Wil je graag je duikvakantie boeken met zekerheid in deze onzekere tijden? Bij Diving World boek je jouw duikvakantie met zekerheid van de ANVR, SGR én met de Corona Refund Garantie. De Nederlandse touroperator heeft een enorm aanbod en is dé expert op het gebied van Drive & Dive vakanties op Bonaire. Zo kan je dus onbezorgd op duikvakantie!

WWW.DIVINGWORLD.NL

at zijn de twee populairste verblijven die jullie aanbieden op Bonaire? Dat zijn Caribbean Club en Buddy Dive Resort. Caribbean Club biedt een geweldige prijs/kwaliteit en heeft een supermooie ligging ten opzichte van veel populaire duikstekken waaronder Oil Slick Leap, Weber’s Joy en 1000 Steps. Bij Buddy Dive Resort heb je alles op één locatie. Je geniet hier van de vrijheid van een eigen appartement, maar ook van de luxe en comfort van resortfaciliteiten. Naast dat Buddy’s Reef en het aangrenzende Bari Reef enorm leuke huisriffen zijn, vertrekken de boten 46

DUIKEN.NL

richting Klein Bonaire direct vanaf het resort. Op het resort zelf kun je heerlijk dineren, maar na een klein halfuurtje lopen sta je ook midden tussen de gezellige restaurantjes in Kralendijk. Waarom is het handig om bij jullie een pakket te boeken, i.p.v. zelf alles te regelen? Naast onze zekerheden en garanties van onder andere de ANVR, SGR én het Calamiteitenfonds, beschikken wij ook over fantastische prijzen voor pakketreizen naar Bonaire. Wij bieden een compleet pakket inclusief vluchten, verblijf, huurauto en duikpakket aan. Alles is in één keer geregeld en je hebt

maar één aanspreekpunt. Wij kennen de bestemming enorm goed en kunnen je dan ook voorzien van het beste advies en leuke tips. Daarnaast geniet je van onze Corona Refund Garantie en de ANVR-repatriëringsgarantie, ofwel zekerheden voor, tijdens én na je reis. Voor vertrek informeren wij je over de laatste informatie en benodigdheden voor je reis en ook tijdens je reis zijn wij 24/7 bereikbaar, goed geregeld dus! Jullie hanteren de Corona Refund Garantie? Wat is dat? Wil je graag je duikvakantie boeken met zekerheid in deze onzekere tijden? Bij Diving World boek je jouw duikvakantie

Naast onze zekerheden en garanties van onder andere de ANVR, SGR én het Calamiteitenfonds, beschikken wij ook over fantastische prijzen voor pakketreizen naar Bonaire.

Met de boot vanaf Buddy Dive Resort ben je binnen no time op Klein Bonaire.

Bij Buddy Dive Resort heb je alles op één locatie. Je geniet hier van de vrijheid van een eigen appartement, maar ook van de luxe en comfort van resortfaciliteiten.

met zekerheid van de ANVR, SGR én met de Corona Refund Garantie. Dat betekent dat je je vakantie gewoon kunt boeken en mocht het reisadvies door corona roet in het eten gooien, dan krijg je gewoon je geld terug! Geen voucher dus. Meer informatie vind je op onze site. Is Bonaire meer dan alleen duiken? Bonaire is perfect voor natuurliefhebbers, wandelaars,

rustzoekers, snorkelaars en surfers. Veel van de duikstekken zijn goed toegankelijk voor snorkelaars, waardoor ook niet duikers van de prachtige onderwaterwereld van Bonaire kunnen genieten. De omstandigheden aan de zuid/ westkant van het eiland lenen zich het gehele jaar door perfect voor kitesurfen en het idyllische Sorobon aan de oostkust is wereldberoemd

Caribbean Club biedt een geweldige prijs/kwaliteit en heeft een supermooie ligging ten opzichte van veel populaire duikstekken

vanwege haar fantastische windsurfmogelijkheden. Of je nu gevorderde bent of wilt leren surfen, Bonaire biedt perfecte omstandigheden. Verder beschikt het eiland over ruim 300 km aan mountainbikepaden, een tal van prachtige wandelroutes, een rijke historie, kajakexcursies en bijzondere vogelspotmogelijkheden. Een dag helemaal niets? Kom dan tot rust op één van de hagelwitte stranden van het eiland. Ook als je niet duikt, is er zoveel te ontdekken op dit Caribische eiland! Wat maakt jullie bedrijf uniek in vergelijking met andere touroperators? Als enige duikreisorganisatie zijn wij een officiële partner én agent van TUI, waardoor wij tegen ontzettend goede en scherpe prijzen fantastische duikreizen kunnen aanbieden. Daarnaast kennen wij de bestemming tot in detail, waardoor wij goed, eerlijk en gepast advies kunnen geven. Wij weten hoe het is om ook in deze coronatijd op reis te gaan en zeker niet onbelangrijk, al onze reizen vallen onder de garanties van de ANVR, SGR en het Calamiteitenfonds. De drie belangrijkste bouwstenen voor een onbezorgde reis naar Bonaire!

DUIKEN.NL

PRAKTIJK

MEDISCH COLUMN MENNO GAASTRA

Menno Gaastra, duikmedisch arts en medisch directeur DAN Europe Nederland, geeft antwoord op duikmedische vragen (redactie@duiken.nl).

EERST VACCINEREN, DAN REIZEN

el of niet vaccineren? De discussie is door corona weer stevig opgelaaid, maar als reizende duikers waren we al gewend aan vaccinaties. Gele koorts, hepatitis A, difterie, tetanus en polio zijn veel voorkomende vaccinaties die geadviseerd worden als we verre duikstekken bezochten. Er bestaan twee soorten vaccinaties: een gaat uit van verzwakt levend materiaal en de ander van dood materiaal. Beide zijn bedoeld om een soort oefening te zijn voor je eigen afweersysteem. Bij de meeste vaccins worden ook nog wat extra hulpstoffen, zoals aluminiumfosfaat, toegevoegd om je afweersysteem wat extra hard te laten reageren. Zoals je kunt bedenken, is de oefening met verzwakt, levend materiaal een meer realistische situatie voor je immuunsysteem. Vaak is hierbij dan ook één prik nodig om je afweersysteem goed te activeren tegen de boze vijand van buiten. Gele koorts is hiervan een goed voorbeeld, net zoals de vaccinaties tegen waterpokken, bof, mazelen en rode hond. Bij injectie van dood materiaal wordt je afweer minder op de proef gesteld. Hierdoor is er vaak meer dan één prik nodig om je eigen immuunsysteem goed te wapenen. Omdat ons afweersysteem oefent op de echte vijand, kunnen er wel reacties ontstaan die horen bij ziek worden. Meestal zijn dit geen ernstige verschijnselen, maar je kunt je wel wat ‘grieperig’ voelen. Wat kun je dan verwachten? Milde koorts, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, gewrichtspijn en een ziek gevoel. Maar ook plaatselijke reacties op de prikplaats kunnen voorkomen, zwelling en roodheid zijn dan het meest voorkomend. De klachten kunnen enkele dagen duren, maar zijn in veruit de meeste gevallen weer na een dag verdwenen. Bij vaccinatie met dood materiaal kunnen na de tweede prik de klachten wat erger zijn. De oefening voor je afweersysteem is dan een herhaling. Hierdoor reageert je lichaam wat krachtiger. Wat betekent dit voor het duiken? Het advies is na een vaccinatie niet meteen te gaan duiken. Het is beter om enkele dagen te wachten. Waarom? Een drietal redenen zijn hiervoor van belang. Als eerste ben je gevoeliger voor klaringsproblemen; je hebt eerder een squeeze of reversed block te pakken. Als tweede ben je gevoeliger voor afkoeling. Nu weten we allemaal dat je onder water al veel sneller afkoelt (25 keer!) dan boven water. Dus nog sneller afkoelen wil je niet. En als derde ben je gevoeliger voor spierkramp. Dit kan onder water ook tot vervelende situaties aanleiding geven. Dit zijn algemeen voorkomende reacties en bij de corona-vaccinaties zijn deze niet anders. Een hele enkele keer reageert men allergisch op een vaccinatie. Je krijgt dan gezwollen lippen, een dik gezicht en een dichtzittende keel. In de afgelopen vijf jaar zijn er in Nederland 27 miljoen vaccinaties gezet (griep en rijksvaccinatieprogramma voor kinderen). In slechts 382 gevallen is er sprake geweest van een echte allergie. Dit is dus erg weinig. Bij het gebruik van ibuprofen komen deze bijwerkingen veel meer voor (1 op de 10.000). Kortom laat je vaccineren zodat we straks weer de mogelijkheid hebben om af te reizen naar warme, mooie duikstekken op een gezonde manier. Let er wel op dat je na je vaccinatie een aantal dagen niet gaat duiken. Menno Gaastra

DUIKEN.NL

www.divingworld.nl

BONAIRE DRIVE & DIVE

Maak je duikdromen waar en boek nu met onze zekerheden voor, tijdens en na je vakantie!

Complete 9-daagse Drive & Dive duikvakantie bij 2 personen naar Bonaire vanaf €995,- ! ✓ ✓ ✓ ✓

Inclusief retourvluchten Ongelimiteerd duiken Eigen pick-up truck Accommodatie

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

Geen aanbetaling: Boek nu betaal later! Corona geldteruggarantie Repatriëringsgarantie Beste prijs garantie ANVR, SGR & Calamiteitenfonds garanties Speciale dekking voor duikclubs, -scholen & -winkels

Informatie over Bonaire

Kantduiken Bonaire staat bekend als een duikparadijs. Dat vind je zelfs terug op de nummerborden van de auto’s. Het eiland dankt deze naam vooral aan de 54 makkelijk toegankelijke kantduikplekken. Ze worden aangegeven met gele stenen. Deze zijn overal langs de kant van de weg te vinden. Elke steen draagt de naam van een duikplek. Bij welke kantduikplek beginnen jullie?

Aantal inwoners Oppervlakte Lengte Breedte Hoofdstad Hoogste punt Duikplekken Kantduikplekken

17.000 288 km2 38,6 km 4,8 - 8 km Kralendijk Brandaris (241 meter) 87 54

Bootduiken Naast het kantduiken kun je op Bonaire perfect bootduiken. Niet met 100 man op een boot, maar met een select gezelschap eropuit. Rondom Klein Bonaire zijn maar liefst 26 duikplekken. Allemaal met een bijzondere naam, en een bijzonder verhaal. Diverse duikscholen op Bonaire organiseren bootduiken. In de duikshops vertellen ze je graag over de mogelijkheden.

Snorkelen Je hoeft niet per se te duiken om van de onderwaterwereld van Bonaire te genieten. Bijvoorbeeld op de dag van vertrek wanneer er niet gedoken wordt. Met 30 meter zicht onderwater is er ook aan de oppervlakte al heel veel te zien! Bonaire telt maar liefst 17 officiële snorkelplekken. Maar snorkelen kan eigenlijk overal.

No name

Hands-off

Sampler

South Bay

Knife

Captain Don’s Reef

Leonora’s Reef

Joanne’s Sunchi

Ebo’s Special

Rock Pile

Carl’s Hill

Monte’s Divi

Yellow Man

Bonaventure

Mi Dushi

Keepsake

Sharon’s Serenity

Nearest Point

Munk’s Heaven

Just A Nice Dive

South West Corner

Jerry’s Sponges

Forest

Ebo’s Reef

Het eiland Bonaire

Wayaká

Carel’s Vision

1 Kalli's Reef

Karpata

1000 Steps

Ideaal voor fotografen

Volgens velen is Karpata één van de mooiste duikplekken op Bonaire. De duikplek staat bekend om zijn goede bereikbaarheid en mooie vergezichten.

Reef

De afdaling meer dan waard

Bij duikplek 1000 Steps scheiden 67 traptreden je auto van het strand. Waarom dan de naam 1000 Steps…?

White

Bari Reef

Meest visrijke duikplek

Bij kantduikplek Bari Reef zijn wel 323 vissoorten gespot. En daarmee staat de spot op één.

Hilma Hooker

5 Alice in Wonderland

Wrak met geschiedenis

Ook als je wilt wrakduiken kun je op Bonaire terecht. Sterker nog, men zegt wel eens: wie niet bij de Hilma Hooker heeft gedoken is nooit op Bonaire geweest.

Duiken in een sprookje

Inderdaad, deze duikplek dankt zijn naam aan het sprookje van Lewis Carrol. En wie er gedoken heeft, begrijpt meteen waarom.

White Hole

Duiken aan de oostkust

White Hole is een gat in een koraalrif. Hoe dit gat in het rif ontstaan is, is niet helemaal duidelijk. Maar een bijzondere plek om te duiken is het zeker….

ALGEMEEN

DUIKEN.NL

BONAIRE

GEOGRAFIE Bonaire is één van de drie ABC-eilanden voor de kust van Venezuela en vormt samen met Saba en SintEustatius de eilandengroep Caribisch Nederland, ook wel de BES-eilanden genoemd. Na Curaçao is Bonaire het grootste eiland. De hoofdstad van Bonaire is Kralendijk; dat een verbastering is van Koralendijk (dijk van koraal). Er wonen bijna 18.500 mensen op het eiland, waarvan ruim 12.500 in de hoofdstad. Het benedenwindse eiland is 38,6 km lang en 4,8 tot 8 km breed en bestaat uit vulkanisch gesteente en kalkkoraal dat meer dan honderd miljoen jaar geleden door onderzeese uitbarstingen is ontstaan. BESTE REISPERIODE De beste reisperiode is januari t/m april. Regen

valt er vooral in september, oktober en november, maar de regenbuien zijn vaak kort en hevig. In de periode daarna is het eiland veel groener. Eind december, januari, februari en maart zijn de drukste maanden en in juli en augustus is er opnieuw een kleine piek tijdens de Europese schoolvakanties. Tussen eind april en half december, het Caribisch laagseizoen, is het verder rustig.

de negen uur. Het vliegveld Flamingo Airport ligt op vijf minuten afstand van de hoofdstad Kralendijk. Vanuit België maak je eerst een tussenstop in Amsterdam. TIJDSVERSCHIL Bonaire ligt in de Atlantic Standard Time (AST) zone. Tijdens de wintertijd is het er vijf uur en in de zomertijd zes uur vroeger dan in Nederland.

GELDZAKEN KLIMAAT De Amerikaanse dollar is Er heerst een semi-droog, de wettelijke munteenheid tropisch klimaat. De van Bonaire. De euro luchtvochtigheid is zo’n 75% wordt ook geaccepteerd en het is er het hele jaar door maar de gehanteerde zonnig. Het gehele jaar door wisselkoers is meestal is het rond de 29 graden. ongunstig. Geld pinnen kan op meerdere plekken. BEREIKBAARHEID Vrijwel alle Nederlandse Bonaire is gemakkelijk te bankpasjes werken bereiken met dagelijks goed en bij de grotere directe verbindingen vanaf bedrijven, restaurants, bars, Amsterdam. Een vlucht supermarkten en meeste vanuit Nederland duurt rond winkels kun je aan de kassa

met je pinpas betalen. Wil je je creditcard gebruiken, dan heb je ook de pincode van de kaart en een legitimatiebewijs nodig. TAAL Er worden vier talen gesproken, Nederlands is de officiële taal. Papiaments is echter de dagelijkse voertaal. Ook wordt er veel Engels en Spaans gesproken. ELEKTRICITEIT De netspanning in Nederland bedraagt 220 volt/50 hertz en op Bonaire 127 volt/50 hertz. Als je Nederlandse elektrische apparaten wilt meenemen, moet dus het voltage verlaagd worden met een wereldstekker of adapter. Deze verloopstekkers zijn ook op het eiland te koop. Overigens kunnen sommige hotels en resorts op het duikeiland wel 200 volt leveren.

DUIKEN.NL

GEZONDHEID

bekende, betrouwbare autoverhuurbedrijven. Vanwege de vele mogelijkheden voor kantduiken is de dubbele ZIEKENHUIS cabine pick-up truck de meest Het San Francisco Ziekenhuis populaire huurauto. Reserveer in Kralendijk is volledig deze van tevoren, vooral ingericht voor de meeste rond de vakantieperiodes. noodsituaties. Het beschikt Bij diverse bedrijven kun je over zeventig bedden, motoren, scooters, quads of een polikliniek, een fietsen huren om het eiland decompressiekamer en een te verkennen. Indien je gaat apotheek. Ook is er een fietsen, start dan wel vroeg traumahelikopter beschikbaar. want op het midden van de dag is het behoorlijk warm! KRAANWATER Pas goed op: loslopende Het zeewater is gedestilleerd ezels en geiten steken soms en gezuiverd tot één van ineens de weg over. Er rijden het zuiverste drinkwater in ook enkele bussen tussen de wereld. Je kunt het dus Kralendijk, Rincon en de gewoon drinken. Waterflessen omliggende wijken, deze zijn natuurlijk ook overal hebben echter geen vaste verkrijgbaar. dienstregeling. Onderweg kun je de bus overal aanhouden VERVOER OP HET EILAND en ook uitstappen waar je Er is een ruime keuze aan wilt. Taxi’s rijden er voldoende HULPDIENSTEN Politie 911 Ziekenhuis 912 Brandweer 919

DUIKEN.NL

en zijn niet duur, maar spreek wel van tevoren een prijs af. KEUKEN De Bonairiaanse keuken is sterk beïnvloed door de meer dan zeventig verschillende nationaliteiten op het eiland en vrijwel alle denkbare keukens zijn er vertegenwoordigd. Het aanbod van restaurants is dan groot en erg gevarieerd, chique restaurants, traditionele, maar ook gemoedelijke eethuisjes en eetcafés met terrasjes. Typisch Bonairiaanse gerechten zijn stoofschotel (stobá) met kip, geitenvlees en vissoep met kokosmelk (sòpi di pasca). Vraag ook zeker of er koraalduivel op het menu staat! RELIGIE Religie speelt een belangrijke

rol in het leven van de bewoners. Het is een mix van vele culturen en overtuigingen. De door de Spanjaarden geïntroduceerde Katholieke Kerk geniet de meeste aanhang en met de Nederlanders kwam het Protestantisme op Bonaire. Maar ook zijn er andere godsdienstige groepen waaronder Jehova’s Getuigen, Methodisten, Adventisten, Moslims en aanhangers van het Joodse geloof. WINKELS De vele winkels zijn van maandag t/m zaterdag van 09.00-12.00 uur en 14.0018.00 uur geopend. Sommige winkels zijn ook open tijdens lunchuren en op zon- en feestdagen. De meeste supermarkten zijn geopend tot 20.00 uur en vaak ook open op zon- en feestdagen.

THINGSTODO

LAC EN MANGROVEBOSSEN In het zuidoosten ligt Lac, een schitterende ondiepe lagune met azuurblauw water. Aan de noordelijke kant wordt de lagune omzoomd door een mangrovebos en aan de oostkant is het afgesloten van de zee door een koraaldam. Ook dit gebied is een belangrijke rustplaats, broedgebied en voedselplaats voor tal van dieren. Naast de adembenemende natuur kan je er ook genieten van twee fantastische stranden, Sorobon Beach voor de hip en trendy, en Cai voor de lokale bevolking. PEKELMEER EN FLAMINGO‘S Het pekel(zout)meer en het flamingoreservaat vormen samen een groot watergebied in het zuidwesten van het eiland. In dit gebied wordt nog steeds zout gewonnen, maar het is ook een belangrijke broedplaats voor flamingo’s. Door de vele roze garnaaltjes in de meren kleurt het water felroze tegen de witte zoutbergen ernaast. De totale populatie flamingo‘s die migreert tussen Bonaire en Zuid-Amerika wordt geschat op 20.000 exemplaren. Omdat ze zeer gevoelig voor verstoringen zijn, worden toeristen niet toegelaten in het gebied. De vogels zijn vanaf de weg te bewonderen.

SALIÑAS EN GROTTEN Het eiland telt vele saliñas, zoutpoelen en -meren of inhammen die zijn afgesloten van de zee. Ook zijn er tientallen grotten, zowel droge als natte. Ze geven een beeld van de oudste geschiedenis van het eiland en in diverse grotten vind je rotstekeningen, aangebracht door de oorspronkelijke Indiaanse bewoners van het eiland. Om de dieren die erin leven, waaronder vleermuizen, uilen, krabben, heremietkreeften en unieke garnaalsoorten te beschermen, zijn niet alle grotten te bezichtigen. RINCON Is het oudste dorp van het eiland en ligt beschut tussen de bergen in het midden van Bonaire. Het is in de 16e eeuw oorspronkelijk door de Spanjaarden gebouwd, strategisch uit het zicht van vijanden vanaf zee. De slaven die naar het eiland werden gebracht voor arbeid in de zoutpannen, woonden in slavenhutjes en kwamen in het weekend lopend terug naar hun gezinnen in Rincon. Doordat Rincon zo’n lange en bewogen geschiedenis kent en het dorp uitpuilt van de oude tradities, festiviteiten en gewoontes, wordt het wel het culturele centrum van het eiland genoemd. Rincon heeft zelfs een eigen vlag en volkslied.

EZELOPVANG Spanjaarden namen in de 16e eeuw ezels mee naar het eiland en sinds die tijd leven ze er ook in het wild. In de Donkey’s Sanctuary worden zieke, gewonde of verwaarloosde ezels liefdevol opgevangen door een aantal vrijwilligers. Het is mogelijk met de auto door het park te rijden, maar je kunt er ook te voet doorheen lopen. Met het kopen van een zakje ezelvoer steun je de opvang. SERU LARGU Het bekendste uitzichtpunt is Seru Largu, dat ‘grote berg’ betekent. Vanaf de top van deze 123 meter hoge berg heb je prachtig uitzicht over Kralendijk, het Pekelmeer en Klein-Bonaire DUIKEN Om te mogen duiken in Bonaire heb je een tag nodig: US$ 25 voor duikers en US$ 10 voor alle overige gebruikers. Het park heeft in totaal 86 duikplaatsen met meer dan 57 soorten koraal en 350 verschillende vissoorten. Maar liefst 54 duikstekken zijn makkelijk toegankelijk vanaf de kant. Deze zijn gemarkeerd door gele stenen aan de kant van de weg. Elke steen draagt de naam van de betreffende duikplaats. Om te voorkomen dat sportduikers het koraal aanraken, is het dragen van duikhandschoenen op Bonaire verboden.

WATERTEMPERATUUR Het hele jaar is er een aangename zeewatertemperatuur tussen de 26 en 30 graden. DUIKPAKDIKTE Over het algemeen vinden de meeste duikers een 3 mm pak voldoende in de winter en een shorty in de overige maanden. Een fullsuit beschermt je natuurlijk wel beter dan een shorty. Het gebruik van duikschoenen met stevige zolen is zeker aan te raden omdat je bij de meeste kantduiken over stranden van steen, stukken dood koraal en scherp zand- of lavasteen moet lopen om het water te bereiken. ZICHT De Caribische Zee rondom Bonaire is kraakhelder, het zicht onder water is ongeveer 30 meter en bij gunstige omstandigheden soms tot wel 90 meter. DECOTANK De decompressiekamer is gevestigd naast het San Francisco Ziekenhuis in Kralendijk. Deze is 24 uur per dag operationeel. WEBSITES www.tourismbonaire.com www.stinapa.org

DUIKEN.NL

NEEM EEN ABONNEMENT EN KIES JE KORTING 2 JAAR DUIKEN 1 JAAR DUIKEN HALFJAAR DUIKEN

24 NUMMERS 12 NUMMERS VOOR € VOOR €

4KO6RTI% NG

i.p.v. € 166,80 (winkelwaarde)

4KO0RTI% NG

i.p.v. € 83,40 (winkelwaarde)

6 NUMMERS VOOR €

2KO8RTI% NG

i.p.v. € 41,70 (winkelwaarde)

OOK LEUK OM CADEAU TE GEVEN!

GA VOOR DIT ABONNEMENT EN ANDERE AANBIEDINGEN NAAR:

DUIKEN.MIJNTIJDSCHRIFT.NET

Abonnementen zijn tot wederopzegging na genoemde periode. Cadeauabonnementen stoppen automatisch. Aanbiedingen gelden alleen als je de laatste 12 weken geen abonnee bent geweest.