Schotland

St. Cuthbert’s Way

Engelands Wonderwor

Wonderworker

achterna

Vroeger vormde een bezoek aan de St. Cuthbert’s CO-OP in Leven Street het sluitstuk van ons jaarlijkse bezoek aan Edinburgh. Het was de supermarkt waarvoor Sean Connery vele jaren voor £ 1 per week met paard en wagen melk bezorgde. Allerlei lekkers dat bij ons niet te koop was belandde in ons winkelwagentje. Wij hadden geen idee wie die Sint Cuthbert was. Het werd dus tijd voor een zoektocht.

TEKST ROB DIJKSMAN & ELS SPANJER FOTO’S ROB DIJKSMAN Typisch Schots zomerweer. Staalblauwe lucht met wollige pluiswolken. Beetje fris. Groene gazons omzomen de ruïnes van Melrose Abbey. Hier, bij dit twaalfdeeeuwse cisterciënzer klooster, begint de St. Cuthbert’s Way. Hij voert sinds 1996 door het ooit fel omstreden Schots-Engelse grensgebied, de Borders en Northumberland. Slingerend door rivierdalen zoals dat van de Tweed. Op en neer over de Cheviot Hills om honderd kilometer verder in de Noordzee te eindigen op Holy Island, ook bekend onder zijn oudere naam Lindisfarne. De hele route is gemarkeerd met het borstkruis van Sint Cuthbert. Wij ontdekken dat Sint Cuthbert (634-687) een eenvoudige boerenjongen was. Dat hij overste werd van de abdij in Melrose en daarna in 684 bisschop van Lindisfarne. Hij wandelde graag. Want in de natuur vond hij de rust voor bezinning.

Braveheart

Een grijze steen is het perfecte startpunt. Verbonden met Schotse trots en geschiedenis. Eenvoudig, versierd met een gevlochten lijnenspel van een hart en het kruis van St. Andreas. Hij bedekt de plek waar het hart van Schotlands grote held, koning Robert the Bruce, is begraven. In de slag bij Bannockburn hakte hij in 1314 een dubbel zo groot leger van de Engelse koning Edward II in de pan. Al eerder steunde hij de opstand van rebellenleider William Wallace. Het speelde zich allemaal af rond 1300. Mel Gibsons historisch nogal rammelende kaskraker Braveheart maakte Wallace ook buiten Schotland beroemd. De eerste kilometers klimmen en dalen over het zadel tussen de twee Eildon Hills. Langs Bowden gaat het naar de volgende abdij, de norbertijner Dryburgh Abbey.

Hergebruikte vissersboten.

Hier kreeg in 1832 een andere beroemde Schot zijn laatste rustplaats: Sir Walter Scott, de schrijver van Ivanhoe. Na Maxton volgt een kaarsrecht pad van een kilometer of tien. Alleen bij Harestanes zitten er wat bochten en bruggetjes in. Dit is Dere Street, de Romeinse heerbaan die York met Hadrian’s Wall en Edinburgh verbond. Want wie denkt dat de Romeinen zich nooit noordelijker waagden dan die muur, heeft het goed mis. Twintig jaar lang, vanaf 142 na Christus, was de Antonius Muur in Centraal-Schotland de meest noordelijke grens van het Romeinse rijk.

Total loss

In Kirk Yetholm ligt onder de oude eiken op The Green het eindpunt van Engelands populairste wandelroute, de Pennine Way, 432 kilometer lang. Op badslippers, met zijn aan elkaar geknoopte wandelschoenen rond zijn nek, loopt Harry MacLeod naar de wandelwegwijzer. De backpacker heeft zijn Pennine Way erop zitten. “Twaalf dagen geleden ben ik bij Old Nags Head vertrokken. Het is me best meegevallen’, vertelt hij en hangt zijn schoenen aan de wegwijzer. “Die zijn total loss”, constateert hij tevreden. Mary Walsh komt met twee volle tassen terug van de supermarkt en ziet de schoenen. Ze komt erbij staan en haakt in, wijzend op de tassen: “Ik heb daar verderop een B&B. Je wilt niet weten wat ze daar na hun tocht allemaal hebben achtergelaten.” Flipfloppend loopt Harry zijn laatste Pennine-meters naar de bushalte. De volgende kilometers vallen de twee routes samen. Tot de grens met de Welcome to England- en Scotland-borden. Daar buigt het Pennine-pad af naar het zuiden. Sint Cuthbert duikt het Northumberland National Park in, richting Wooler. Hoog op de heuvels liggen wat forten uit de ijzertijd.

St. Cuthbert’s Cave

Wooler is zo’n slaperig, typisch Engels marktstadje dat regelrecht uit een Dickensverhaal lijkt te komen. Regelmatig schudden laagvliegende straaljagers de boel gierend wakker. Ook boven Doddington Moor krijgen we de neiging te bukken als ze bulderend laag overvliegen. Een legende vertelt dat St. Cuthbert op deze heide als jonge knaap zijn schapen hoedde. Wedden dat die piloten dat niet weten.

Melrose Abbey St. Cuthberts’ Cave

Gevels vol bloemen in Lindisfarne.

Na een uurtje komt aan de horizon boven de goudgele graanvelden de donkergroene bosrand van St. Cuthbert’s Cave Wood in zicht. Een pad vol wilgenroosjes leidt naar een overhangende, rode zandsteenformatie. Hier verstopten de monniken van Lindisfarne zich in 875 voor de plunderende Noormannen. Met de stoffelijk resten van hun heilige en de Lindisfarne Gospels als hun belangrijkste kloosterschat. De British Library koestert het in Londen als het belangrijkste religieuze Britse manuscript. Eindelijk komen we eens zo’n Access Land-plaatje tegen dat aangeeft dat je er al of niet met de aangelijnde hond mag wandelen, hardlopen, klimmen of vogels kijken. Allerlei andere activiteiten zijn verboden zonder toestemming van de landeigenaar: fietsen, paardrijden, jagen, bloemen plukken of metaaldetectoren. Op een met gaspeldoorn bedekt heuveltje zien we ver weg de kust van onze eindbestemming. Een glinsterende zee omspoelt pelgrimseiland Lindisfarne.

Een mirakeltje meer of minder

“Let goed op wanneer het vloed wordt. Anders zit je uren op het eiland vast”, waarschuwt Christine Humphrey van mijn B&B in Fenwick. Na de spoorbaan, waar net een Londen-Edinburgh Express met 200 kilometer per uur voorbijraast, begint de verhoogde weg die Lindisfarne met de vaste wal verbindt. Wil je het risico mijden een uur of vijf hoog boven het water in het reddingshuisje te moeten bivakkeren, vergeet dan de Pilgrim’s Way die met lange palen over het wad is gemarkeerd. Kort na zijn dood bleek St. Cuthbert niet op een mirakeltje meer of minder te kijken. Er gebeurden allerlei wonderen bij zijn graf. Dat maakte hem al snel de Wonderworker of England. En van Lindisfarne een populaire bedevaartplaats. Iedere kerk en ieder klooster wilde maar wat graag relieken van hem hebben. Aan het jarenlange gesjouw met zijn stoffelijk overschot maakte hij zelf een einde. In een visioen gebood hij de monniken, die op dat

Iedere kerk en klooster wilde Cuthberts relieken hebben

moment weer eens met hem op pad waren, dat ze hem in Durham moesten begraven. Dat gedoe met die getijden zat de wonderworker kennelijk niet lekker. Zo nam Durham in de middeleeuwen de eerste plaats als populairste pelgrimsplaats van Engeland over van het eilandje. De legendes rond de heilige kregen een nieuwe impuls in 1540 toen Hendrik VIII opdracht gaf St. Cuthberts schrijn te vernietigen. Een bericht uit die tijd meldt: “They approached near his body, expecting nothing but dust and ashes, but they found him lying whole uncorrupt with his face bare, and his beard as of a fortnight’s growth.” Ze vonden geen stof en as, maar een onaangetaste sint met een baard van twee weken!

Turning the pages

Met rozen begroeide, lage huizen omringen een parkje. Middenin tuurt een drie meter hoge Sint Aidan, Lindisfarnes eerste bisschop, naar de kust van Northumberland, zijn missiegebied. Beeldhouwster Kathleen Parbury gaf het prachtige beeld van de Ierse missionaris een fakkel in de ene en een bisschopsstaf in de andere hand. Aidans priorij ontwikkelde zich tot een van de belangrijkste christelijke centra in West-Europa.

Op dit eilandje in de Noordzee schreef bis- van zandaaltjes. Die zijn van cruciaal traditie om oude boten niet te slopen, maar schop Eadfrith eind zevende eeuw een van belang voor de tienduizenden papegaai- er schuren van te maken voor de opslag van de mooiste manuscripten, de Lindisfarne duikers langs deze kust. Het is hun enige netten en vissersgerei. Gospels. De British Library heeft het gedigi- voedsel. Geen zandaaltjes, geen papegaai- Vanaf Emmanuel Head bereik je door de taliseerd in een Turning the Pages-compu- duikers. duinen en over een strandje The Links. terversie. Thuis kun je er vanuit een luie Langs het kasteel en The Lough, waar de De laatste etappe gaat door de velden terug stoel op internet in bladeren (*). Een monniken hun hengeltjes uitwierpen en naar het dorp. Hartje zomer, hooikoortsbetovend mooi, middeleeuws handschrift vers water haalden, loopt een pad naar het weer. Snotterend zoeken we een terrasje en gaat voor je open. baken op Emmanuel Head. Het kasteel bestel een glas Lindisfarne Mead, het Naast de ruïne van de middeleeuwse abdij stamt uit het midden van de zestiende eilands eigen honingdrank. imponeert een tweede beeld. Dit is andere eeuw. Honderd jaar geleden maakte de koek. Hier zit krachtig en expressief een Engelse architect Sir Edwin Lutyens, biddende Cuthbert of Farne van Fenwick beroemd door zijn WOI-oorlogsmonumenLawson. Als derde beeldhouwer heeft het ten zoals de Londense Cenotaph, het kasweer danig huisgehouden in de ruïne. teel geschikt voor moderne bewoning. Regen en wind hebben de rode zandsteen Hij zorgde ook dat er wat omgedraaide en Lindisfarne castle schapen in uiterst curieuze vormen geërodeerd. doorgezaagde, oude vissersschuiten aan de Naar het westen strekken zich brede zand- voet van het kasteel kwamen. In Noorden modderbanken uit. Het is het leefgebied oost Engeland was het een oude vissers-

(*) www.bl.uk/collection-items/lindisfarne-gospels

WANDELWIJZER

Vervoer

Vergeet even de tijd die het kost om met DFDS Seaways van IJmuiden naar Newcastle te varen. Dat stuk Noordzee steek je grotendeels slapend over met vooraf een prima buffetdiner en voor de aankomst een lekker ontbijtje. De Schotse Borders zijn dan dichterbij dan Zuid-Limburg of de Ardennen.

Weer

Je kunt er prima wandelen in het voorjaar (kan koel zijn) en de zomer (lange avonden) en herfst (kans op sneeuw op hoge grond). Drink geen oppervlaktewater; het is vaak door schapen verontreinigd.

Leestip

St Oswald’s Way and St Cuthbert’s Way, Rudolf Abraham, Cicerone, 2019 (2e druk), ISBN 9781852848392

Meer weten?

• www.stcuthbertsway.net • www.st-cuthberts-way.co.uk • www.walkhighlands.co.uk/borders/st-cuthberts-way. shtml • www.dfds.com/nl-nl