Jordanië

Jordaniëvan noord naar zuid

Vijf weken liepen Yustra en ik door Jordanië. Helemaal van het noordelijke Um Qais, tegen de grens met Syrië, tot aan Aqaba aan de Rode Zee, 650 kilometer dwars door het land. Ik ben Tamar, een 33-jarige full-time avonturier en Yustra is mijn ezel.

TEKST & FOTO’S TAMAR VALKENIER

Soms vonden we in de woestijn plots een groen veld.

Ik hoor hyena’s huilen, maar het zijn alleen de herdershonden waar ik bang voor ben

Is dat niet hartstikke gevaarlijk? Dat ligt toch in het Midden-Oosten? Menigeen adviseerde me niet te gaan. Inderdaad, het grenst aan politiek gespannen landen als Irak, Syrië, Israël en Saoedi-Arabië, maar Jordanië is een oase van rust. Sterker nog, ik heb veel gereisd, als vrouw, alleen, maar ik heb me nog nooit zo veilig en welkom gevoeld als in Jordanië. Drie dagen geleden vertrok ik uit Um Qais en ben van plan de recent ontwikkelde Jordan Trail helemaal alleen te lopen, als de breedlachse Jehad mij uitnodigt voor thee en aan zijn drie echtgenotes voorstelt. Ze laten me de kippen zien, hun geiten, de duiventil en ook hun ezel. Die ziet er gezond en sterk uit en is niet bang voor me. Ik mag haar een ochtendje lenen om mee door de bossen te wandelen en fantaseer ondertussen hoe het zou zijn om haar mee te nemen. Bij wijze van grap vraag ik of ze niet te koop is, niet verwachtend dat Jehad in zou stemmen. Hij helpt me met de bepakking en daar sta ik dan opeens. Met mijn ezel. Nog een beetje perplex. Vrienden waarschuwden voor koppigheid en vertragingen, maar ik ben zelf de koppigste en trek me er niets van aan. Het helpt dat ik eerder vier maanden met eigen paard, kameel en hond door Mongolië trok en dus enigzins weet hoe je met dieren reist.

Haar eerste keer

Yustra heeft duidelijk nog nooit een tocht gelopen. In het begin durft ze de kleinste riviertje niet door, drinkt ze niet tenzij ik een plastic teiltje met kraanwater neerzet, schrikt ze van blaffende honden en heeft ze

moeite met het grillige terrein van de rivierbeddingen. Maar ik geef niet op en als een moeder voed ik mijn kleine meid geduldig op. Ik kijk trots toe hoe ze steeds stoerder wordt en we leggen inmiddels zo’n 30 kilometer per dag af. Als ze toch soms dienst weigert, onderzoek ik of ze misschien een goede reden heeft: iets scherps in haar hoef? De bepakking te strak? Of juist te los? Zo nodig verander ik onze route. Die bestaat overigens slechts uit een pijltje dat ik op mijn gps volg; voorgangers lieten weinig sporen na. Yustra is niet alleen bij mij, maar ook bij de lokale bevolking onverwacht populair en wordt al snel de meest gefotografeerde ezel van Jordanië. En iedereen die haar ziet, komt even een praatje maken. “Van wie is die ezel?” “Van mij.” “Waar kom je vandaan gelopen?” “Vanuit Um Qais, Syrië zeg maar.” “Alleen?” “Ja.” Ze schudden hun hoofd of kijken me ongelovig aan. “En we lopen naar Aqaba”, voeg ik toe. “Naar Aqaba?” “Ja.” Je bent gek. Je zal wel moe zijn en honger hebben. Blijf je vandaag bij ons? Dankbaar neem ik de uitnodigingen aan. Zo kom ik in aanraking met allerlei lagen van de maatschappij. In Fuheis laat de exminister van cultuur zijn bediende Yustra verzorgen en regelt zelf voor mij een duur hotel. De week erna nodigt een militair mij thuis uit, maar wil dat ik stiekem naar binnen sluip omdat zijn familie niet mag zien dat er een vrouw logeert. In de woestijn leert een bedoeïenenmeisje mij welke wilde planten ik onderweg kan eten. En ik breng heel wat avonden rond een kampvuur door met groepjes bedoeiënenmannen die ik onderweg tegenkom.

Groen gras

Ik ben er in maart en april, doorgaans de beste maanden wat betreft het weer. Hoewel Jordanië direct beelden oproept van snikhete en gortdroge omstandigheden, is het bergachtige noorden, waar ik mijn tocht begin, vooral groen, het gras soms tot aan mijn oksels. ’s Nachts tikt geregeld de regen op mijn tent en later, in Petra, sneeuwt het zelfs. Het is een uitzonderlijk natte en koude maand maart. Jammer voor mij, maar goed voor Yustra: dankzij de regen is er voor haar genoeg te grazen onderweg. Zij aan zij dineren we: Yustra gras en ik havermout, pasta, rijst, linzen, bereid op mijn Jetboil-gasstelletje. Eten bijkopen voor Yustra hoeft pas als we al ruim vier weken onderweg zijn en we de woestijn in het zuiden bereiken. Ik koop hooi en gerst van de bedoeïenen, die schaars verspreid met hun kuddes in de wildernis leven. Vanaf bergtoppen met uitgestrekte vergezichten zie ik hun zwarte geitenharen tenten scherp afsteken tegen de rotsige leegte van het binnenland. Telkens worden we uitgenodigd voor mierzoete saliethee, gevolgd door het diner en een “alsjeblieft, blijf je bij ons slapen?” Ontroerend vind ik het. Zou ik in Nederland ook zomaar elke vreemdeling thuis uitnodigen? Een tiental kinderen rent gillend om me heen “Tamar, me, me, me!” en ik laat ze één voor één op Yustra plaatsnemen. Hun ouders help ik geiten melken, yoghurtballen verpakken en koken. Gesprekken voeren we in mijn gebrekkige Arabisch, met behulp van Google translate en handen en voeten. Lief lachen, behulpzaam en dankbaar zijn, ballonnen opblazen en met de kinderen spelen: het werkt altijd.

Herdershonden

“Marhaba”, hallo, zeg ik terwijl ik mijn hand uitsteek, maar ik word terecht gewezen. Mannen mag ik geen hand schudden en ik word naar de vrouwen-

De gastvrije bevolking heeft altijd mierzoete saliethee te delen. . Ezelritjes voor de bedoeïenenkinderen.

Zou ik in Nederland ook zomaar elke vreemdeling thuis uitnodigen?

tent gebracht. Mannen slapen en eten apart van de vrouwen. Zelfs op bruiloften wordt in aparte zalen feest gevierd. Ze hadden erop gestaan dat ik mee zou gaan, ik kreeg een prachtig versierde jurk aangemeten en werd aan iedereen voorgesteld. Pas toen de laatste man (de bruidegom) onze vrouwenzaal verliet, gingen alle hoofddoeken af. Dik opgemaakte dames met groteske kapsels en extravagante prinsessenjurken dansten een gat in de nacht. Foto’s mocht ik er niet van maken. Meestal slaap ik in mijn tent, soms bij de mensen thuis en steeds vaker gewoon buiten (het zuiden is droog), op Yustra’s deken. Alleen die sterrenhemel is de reis al waard, maar ik lig tevreden te kijken naar het silhouet van twee grote hazenoren met daartussen een plukkerige hanekam dat verderop boven het gras uitsteekt: mijn Yustra. In de verte hoor ik hyena’s huilen en een enkele keer loopt een schorpioen ons kamp binnen, maar het zijn alleen de herdershonden waar ik bang voor ben. Met opgetrokken bovenlip komen ze luid blaffend en grommend op je af gerend en een steen of schreeuw is niet altijd genoeg om ze af te schrikken. Eens bevond ik mij in een steeg, klemgezet door een viertal honden, en voor ik het wist beet er één in mijn been. Mijn hart ging tekeer, mijn broek was stuk, maar mijn huid gelukkig niet. Ik hoefde geen prik tegen hondsdolheid te halen, maar ik kan begrijpen waarom voorgaande wandelaars hun reis hebben ingekort of afgebroken wegens angst voor de honden van Jordanië.

Kloven

Na de groene heuvels in het bevolkte noorden, de diepe ravijnen in het uitgestorven midden, een uitje naar de Dode Zee, de Kerak-kruisvaardersburcht en het Dananatuurreservaat met rotsformaties die door Salvador Dali bedacht zouden kunnen zijn, zakken Yustra en ik af richting Petra. Dagen lopen we door kleurrijke nauwe kloven van soms wel honderden meters diep. Ik strek mijn armen uit en laat mijn vingers aan weerszijden langs het gladde zandsteen glijden. Ik verbaas me over de verscheidenheid aan kleuren en vormen om me heen. Fel rood, rond oranje, verticaal paars, afgebrokkeld roze, het loopt allemaal vlekkend in elkaar over. Ik ben er stil van, de stilte alleen doorbroken door het geritsel van een wegschietende hagedis. Tot ik opeens water hoor. Dan moet je alert zijn. Het is een

Dagenlang trekken we door zulke kloven.

uitdaging om genoeg water te vinden in Jordanië en zonder de aanwijzingen die de Jordan Trail Organisatie op haar website heeft gedeeld, was het me misschien ook niet gelukt. Ik doorzoek kloven, graaf stroompjes uit en beoordeel vieze poeltjes. Ik schep de beestjes uit het kostbare water, steriliseer het met mijn uv-pen, kook het en hang er theezakjes in om de vieze smaak te verbloemen. Zo redden Yustra en ik het net. Aangekomen in Wadi Rum, de bedoeïenenstad midden in de woestijn, spreekt een man mij aan, die ik desgevraagd vertel over onze tocht. “Jij bent net als wij, ook een bedoeïen!”, roept hij verrukt en nodigt me uit twee dagen in zijn kamp te verblijven voor ik mijn tocht afrond. En Yustra? Ze zet nog maar net haar hoeven in de Rode Zee, als Kahled al aan komt rijden. De herder die ik eerder ontmoette in Dana neemt Yustra mee terug naar het groene paradijs om zijn zoon te helpen met het schapen hoeden. Met een brok in de keel kijk ik haar na. Verdrietig. Dankbaar. “Dag lieve Yustra, ik kom je snel weer opzoeken! Beloofd.”

WANDELWIJZER

Tamar en haar ezel Yustra liepen in vijf weken van Um Qais tot Aqaba over de recent ontwikkelde Jordan Trail, een langeafstandswandeling van 650 kilometer die het hele land doorkruist. Die kun je zelf lopen, maar het is ook mogelijk je aan te sluiten bij de jaarlijks georganiseerde thru-hike.

Vervoer

Vliegen op hoofdstad Amman, maar inreizen kan ook via de luchthaven in Aqaba of over land vanuit Israël. Een vooraf aangeschafte Jordan Pass geeft toegang tot allerlei bezienswaardigheden en dekt ook je visumkosten (visum te regelen bij aankomst). Het land is goed te bereizen met bijvoorbeeld eigen huurauto, maar je kunt ook een chauffeur inhuren. Tussen populaire plekken rijden bussen.

Slapen

Omdat het land klein is (twee keer Nederland) is Amman een goede uitvalsbasis. Verspreid over het land zijn er ook accomodatiemogelijkheden in hotels of homestays. Kamperen kan bijna overal.

Meer weten?

www.jordantrail.org

Over de auteur

Tamar Valkenier zegde in 2015 haar baan als recherchepsycholoog bij de Nationale Politie op om full-time op avontuur te gaan. Haar reis in Jordanië is slechts één van vele. Ook reisde ze twee jaar per fiets de wereld rond, leefde ze van jagen en verzamelen in Nieuw-Zeeland en liep ze met paard, kameel en hond vier maanden in de Altaj (Mongolië). Bij het ter perse gaan van dit nummer is Tamar op een ski-expeditie onderweg in Zweeds-Lapland.

In april verschijnt haar boek: Fulltime avonturier – Over alles achterlaten en de zoektocht naar ultieme vrijheid, Kosmos, ISBN 9789021576848. www.tamarvalkenier.com.

Zelfverzekerd alleen op pad Tips voor de Solowandelaar

Voor wie graag eens alleen op pad wil gaan maar de gedachte spannend vindt, zet ik wat handige tips op een rij. Zelf wandel ik regelmatig alleen. Niet in Jordanië, zoals Tamar (zie blz. 50), maar wel in Nederland en elders in Europa. Wie alleen wandelt, weet: de rust is bijna meditatief en het landschap maakt meer indruk dan wanneer je samen met iemand optrekt.

TEKST & FOTO’S JUDITH VAN BILSEN De meeste mensen zijn niet zo avontuurlijk aangelegd als Tamar. Dat is helemaal niet zo gek, natuurlijk. Maar niet alleen in het geval van haar expeditie-achtige solotochten geldt: het begint met een goede voorbereiding. Heb je je huiswerk goed gedaan, dan weet je wat je te wachten staat en dat beperkt de kans op onaangename situaties ter plaatse. Zeker als het een meerdaagse wandeling betreft. Je voorbereiding begint met een goede wandelkaart of een boekje met de route. Een open deur: verzamel informatie over de bestemming. Zelfs als je bijvoorbeeld het Pieterpad loopt. Vooral in coronatijd wil je weten of je in een klein dorp zonder supermarkt terecht komt of in een grotere plaats met veel faciliteiten. En waar ga je slapen? (met Google Maps kom je een heel eind voor dit soort informatie). Bestaan de paden voornamelijk uit rul zand of loop je vooral over verharde wegen? Een goede voorbereiding geeft rust wanneer je uiteindelijk vertrekt.

Energie

De volgende tip klinkt logisch, maar ik hoor toch regelmatig weer van mensen bij wie het op dit gebied mis is gegaan: denk aan voldoende eten en drinken. Zorg dat je altijd voldoende water en eten bij je hebt. Iets makkelijks wat snelle energie (suikers) geeft, zoals mueslirepen of gedroogd fruit, maar ook ‘tragere’ koolhydraten zoals in brood en banaan zitten. Zelfs op het Pieterpad is er een etappe waarbij je onderweg geen horeca tegenkomt. In het buitenland is dit zelfs vaker het geval. En soms loopt het toch allemaal niet zoals je vooraf bedacht had en is die winkel dicht … Zo wandelde ik in Duitsland en had een overnachting gepland op een camping. Per mail had ik, twee weken voor vertrek, contact gehad met de uitbaatster die me bevestigde: er was een ontbijtbuffet waar ik ook een lunchpakketje voor de volgende wandeldag mocht klaarmaken. En bij aankomst op de camping kon ik wat eten halen bij de cafetaria. Bij aankomst – het schemerde al

Zorg dat je altijd snacks bij je hebt en voldoende water.

– bleek niets minder waar. De norse man die mij inschreef, wist van niets. Nee, geen ontbijt en dus ook geen lunchpakketje en nee, ook niets te eten want de cafetaria was momenteel gesloten! En het dichtstbijzijnde dorp was zeker nog een half uur wandelen. Op dat moment was ik wel blij met mijn mueslirepen en zakjes chips!

Wat als…?

Nog een tip in de categorie ‘better safe then sorry’: bekijk eventuele exit-mogelijkheden. Hopelijk is het nooit nodig, maar denk na over een plan B. Wat als je niet meer verder kunt, bijvoorbeeld vanwege een blessure? Kun je iemand bellen die je op komt halen? Is er een bushalte in de buurt? Ik vind het altijd prettig om de route alvast door te pluizen en op mijn kaart aan te geven waar bushaltes en restaurantjes zijn. Want soms zijn die er niet. Zo wandelde ik een etappe van de Eifelsteig net over de grens waar ik de hele dag niet in de bewoonde wereld kwam. Je verwacht het misschien niet, maar zelfs in onze hoek van Europa zijn er plekken waar je een hele dag niet op een verharde weg komt en ook weinig telefoonbereik hebt. Als je weet dat je een hele dag ‘in the middle of nowhere’ terecht komt, zorg dan dat iemand anders op de hoogte is van je plannen. Deze persoon kan alarm slaan wanneer je niet arriveert op je eindpunt. Zo wandelde ik in Patagonië in Zuid-Amerika (ik wandelde daar overigens niet alleen), maar daar werkten ze ook met dit principe. Er was geen telefoonbereik en geen internet. Ik moest van tevoren aangeven welke route ik van plan was te lopen en waar ik zou gaan overnachten. Op het moment dat iemand zich niet meldde in de hut en het werd donker, dan werden de hulpdiensten ingeschakeld. Dit klinkt natuurlijk heel dramatisch, maar het principe kan bij ons heel eenvoudig toegepast worden. Stel, je bent ergens in Europa op pad, in het bos, en je verzwikt je enkel. Zonder telefoonbereik heb je dan toch een behoorlijk probleem. Persoonlijk laat ik vooraf altijd iemand weten welke route ik wandel. En meestal kom ik tussendoor wel door dorpjes, dus doe ik even een ‘check-in’. Zodat die persoon ook weet hoe ver ik ongeveer ben. Mocht het dan toch nog mis gaan onderweg, dan is het makkelijker zoeken.

Intuïtie

Dan een tip die ik kreeg van een vriendin die een jaar in Peru heeft gewoond: vertrouw op je intuïtie als het gaat om veiligheid. Je gevoel is je beste kompas. Voelt het ergens niet ok, is de sfeer niet prettig, zoek een andere route waar je je beter bij voelt. Een voorbeeld: je loopt een donker stuk van een bos in. En er komt je een man tegemoet die je voorbij loopt en zich vervolgens omdraait en achter je aan blijft lopen. Het hoeft niets te betekenen, maar voelt het niet goed: kies dan toch maar dat pad dat wel langs die boerderij loopt of waar je net meerdere andere wandelaars hebt gezien. Bedenk daarbij dat alleen wandelen in het begin altijd spannend kan voelen. Zeker als je in een gebied bent dat je niet kent. Ik heb ontdekt dat die spanning en mijn intuïtie twee verschillende gevoelens zijn. Die spanning, daar kun je je meestal heel makkelijk overheen zetten door zaken te rationaliseren. Die intuïtie, dat is als alarmbellen blijven rinkelen. Dat neem je wél serieus. Die spanning is de plankenkoorts van de solowandelaar. Maar zodra ik onderweg ben, begint het genieten en ebt dat gevoel weg. Mijn intuïtie heb ik alleen nog maar in Brazilië mogen ervaren. Tijdens een heel kort wandelingetje alleen en in de avond. Dat voelde niet goed, er hingen wat mannen rond, maar verder was het verlaten. Ik besloot daarom terug naar mijn appartementje te gaan. Achteraf een goede beslissing, want een dag later werd er ’s avonds in die buurt een vrouw beroofd. In Europa heb ik me, tot nu toe, nog nooit onveilig gevoeld tijdens mijn solowandelingen. Zo nu en dan kom ik altijd wel andere wandelaars tegen onderweg, zodat hulp, indien nodig, nooit ver weg is. En het allerbelangrijkste? Geniet! Zorg dat je niet alleen maar bezig bent met het voltooien van de wandeling. Dit doe je door de wandeling niet te lang te maken en bijvoorbeeld de gpx-track op je telefoon of smartwatch te laden. Op die manier kun je al je aandacht op de omgeving richten. Dus kijk om je heen, ga eens zitten en luister naar de vogeltjes. En zorg dat je genoeg tijd hebt om ook af en toe eens wat trager te wandelen, wat meer foto’s te maken of een extra pauze te nemen. Geniet, want wandelen is het mooiste dat er is!

Ik ga wandelen en neem mee …

Lekker naar buiten, genieten van de natuur om je heen en nieuwe plekken ontdekken in eigen land. We hebben het natuurlijk over... wandelen! Wandelen is goed voor je en je hebt niet veel nodig. Wandelschoenen aan, rugzak met wat lekkers om en gaan. Goede materialen dragen bij aan nóg meer wandelplezier. Daarom hebben we een aantal onmisbare items voor je op een rijtje gezet.

ADVIESPRIJS: € 119,95 WWW.DEUTER.COM/NL

Comfortabel én optimale ventilatie

Ga jij graag naar buiten voor een ontspannen wandeling, maar weet je vaak niet waar je je spullen moet laten? Deuter heeft de oplossing: de Futura 21 SL! Deze rugzak is comfortabel, heeft een innovatief ventilerend rugsysteem en is ook nog eens gemaakt van gerecyclede materialen. Deze damesrugzak is aangepast aan de anatomie van het vrouwelijk lichaam en heeft genoeg ruimte voor bijvoorbeeld je smartphone, drinkfles en picknickspullen. Dankzij de grote opening met rits kun je ook nog eens snel bij die spullen. En, zoals alle rugzakken van Deuter is ook de Futura 21 SL volledig vrij van PFC!

Op pad met wandelstokken

Wandelstokken alleen voor oudere mensen? Echt niet! Wandelen met stokken heeft verschillende voordelen. Omdat ook je armen actief meedoen, train je je hele lichaam. Daarnaast bieden wandelstokken ondersteuning en zorgen ze voor ritme, evenwicht en balans. En, last but not least, met stokken loop je meer rechtop, wat weer beter is voor je houding. Genoeg voordelen dus! Stokkenspecialist LEKI heeft een uitgebreide collectie wandelstokken. De Khumbu is een totaalpakket: een comfortabele grip, het Speed Lock+ verstelsysteem voor het eenvoudig aanpassen van de lengte en lichtgewicht aluminium schachten. Met deze absolute allrounder kom je bij elke wandeling goed voor de dag!

ADVIESPRIJS: € 79,95 WWW.LEKI.NL

Uitgerust

Drinken met een goed gevoel

Een wandeling is natuurlijk niet compleet zonder onderweg lekker iets te eten en te drinken. Even een pauze nemen, uitrusten, wat kletsen of juist genieten van de stilte. SIGG heeft hiervoor de perfecte drinkfles! De Meridian is een dubbelwandige roestvrij stalen drinkfles die volledig plasticvrij is. Deze drinkfles houdt je drinken urenlang aangenaam warm of heerlijk koud, waardoor jij optimaal én met een goed gevoel kunt genieten van een drankje onderweg. Alle gebruikte materialen zijn vrij van BPA en andere schadelijke stoffen en de fles is 100% lekvrij. De Meridian is verkrijgbaar in een 0,5 en 0,7 liter versie.

Multifunctionele allrounder voor sportieve vrouwen

ADVIESPRIJS: € 37,95 (0,5 LITER) € 42,95 (0,7 LITER) WWW.SIGG.NL

Ben je op zoek naar een functionele damesschoen die gezien mag worden en ook nog eens voor 100% voldoet aan de hoge eisen van buitensporters? Ga dan voor de INNOX PRO GTX MID Ws van LOWA. Deze multifunctionele allrounder is heerlijk comfortabel, lichtgewicht en perfect voor verschillende activiteiten, of je nu door de stad wandelt of daarbuiten. De INNOX PRO GTX MID Ws is gemaakt van een robuuste kunststofmelange die met elke beweging meebeweegt en voor maximaal draagcomfort zorgt. De ademende en waterdichte GORE-TEX voering houdt de voeten aangenaam droog. Dé ideale allrounder voor dames!

Je kent ze vast wel, die lastige momenten dat de zon volop schijnt, maar het toch nog net te koud is om zonder jas te lopen. Het High Coast Shade Jacket van Fjällräven is een jack voor precies die situaties die er net een beetje ‘tussenin’ zitten. Een jas die je nét dat beetje extra warmte geeft, maar zonder dat je het meteen bloedheet krijgt. De jas is gemaakt van licht, goed ventilerend G-1000 Air Stretch, vervaardigd uit gerecycled polyester en biologisch katoen. Dat maakt het niet alleen wat comfortabeler om in te wandelen, je bent ook beter beschermd tegen de uv-straling van de zon. En wordt het toch nog warmer? Dan stop je deze jas makkelijk weg, want hij heeft een klein pakvolume. Daardoor kun je deze jas altijd makkelijk meenemen!

ADVIESPRIJS: € 179,95 WWW.FJALLRAVEN.NL

ADVIESPRIJS € 279,95 WWW.HANWAG.NL

Een brede basis

Schoenenmerk Hanwag staat bekend om de verschillende leesten waarop het Beierse merk al haar schoenen baseert. Dat is voor de Alverstone II Wide GTX Lady niet anders. De schoen is vrijwel identiek aan de al bekende Alverstone Lady GTX, maar deze uitvoering heeft een bredere leest, waardoor hij comfortabeler om een brede voet past. Daarnaast biedt de schoen natuurlijk alles wat je al van Hanwag gewend bent. De hoge schacht buigt goed met de beweging van je been mee en de zool biedt veel grip, ook bij steile afdalingen of op gladde partijen.

Uitgeprobeerd: Liefde op het eerste gezicht

Het moment dat je nieuwe wandelschoenen uit de doos haalt, ruik je, voel je en weet je dat je weer jaren vooruit kunt. Naar buiten, veel kilometers maken en genieten van de natuur om je heen. Voor mij betekenen nieuwe wandelschoenen ook altijd weer een lange periode van inlopen en wennen, met ongemak door drukpunten en blaren, maar dat hoort er nu eenmaal bij. Tot ik de Utah Mid uitprobeerde. Deze robuuste leren wandelschoen is het nieuwste premium model van Grisport. De schoen is gemaakt van hydro-leer dat een ademend, waterdicht membraan heeft en is van binnen gevoerd met zacht en soepel leer, dat zich helemaal naar je voet vormt en zo drukpunten helpt te voorkomen en ook je transpiratievocht opneemt. De vibramzool geeft grip op natte en droge ondergrond, maar echt bijzonder is de combinatie van de tussenzool en inlegzool. De eerste zorgt voor meer comfort en demping tijdens het lopen, de inlegzool geeft nog meer demping en de antislip bovenlaag zorgt ervoor dat je sok niet schuift in je schoen. De handige bevetering geeft je voeten veel stabiliteit. Dat klinkt allemaal geweldig, maar hoe werkt dit in de praktijk, met mijn voeten? Ik heb de afgelopen weken de schoenen eerst rustig vlak bij huis op de Utrechtse Heuvelrug ingelopen. Geen last van enige irritatie, dus snel over naar langere wandelingen op de Veluwe, bij droog en bij nat weer. En na een meerdaagse wandeltocht in de heuvels van Zuid-Limburg had ik nog steeds nergens last van. Voor mij is de Utah Mid liefde op het eerste gezicht. (Ria Coremans)

Uitgerust

COMFORTABEL EN STABIEL GOEDE ZOOL -

GEEN

Alleen op pad

Na een aantal sportboeken en columns in de Volkskrant, waarbij de nadruk op de wielersport lag, paste Lidewey de Noord enige jaren geleden haar koers een beetje aan met onder andere een nog te verschijnen reisgids over Colombia en Alleen op avontuur, een handboek voor de solowandelaar. Min of meer uit noodzaak, omdat ze er niemand kende, begon ze na haar verhuizing van Amsterdam naar de Apennijnen met kleine solowandelingen in dit schitterende Italiaanse berggebied. Als echte wandelliefhebber liep dit natuurlijk al snel uit de hand en voor ze het wist maakte ze grotere tochten, in haar eentje. Daar waar de lezer wellicht hoopt op uitvoerige beschrijvingen van wandelavonturen en bijbehorende anekdotes van de schrijfster blijft het boek een beetje in gebreke. Voornamelijk via tal van interessante ervaringen en citaten van bekende solowandelaars, schrijvers en kunstenaars wordt treffend beschreven wat er zo weldadig aan solowandelen kan zijn en het moet gezegd: dit is soms een feest van herkenning. Als je alleen op pad gaat, ben je geen eenzame zielenpoot maar een levensgenieter. Doordat je geen rekening met anderen hoeft te houden, heb je meer oog voor de omgeving en ben je volledig vrij om de tocht geheel naar eigen inzicht in te vullen. Omdat alleen lopen ook grotere risico’s en soms angsten met zich mee kan brengen, wordt in het laatste deel ruime en goed onderbouwde aandacht aan de voorbereiding en mogelijke gevaren onderweg besteed. Het boek is op dit gebied uiteraard niet volledig, maar heeft deze pretentie ook niet echt, al doet de subtitel anders vermoeden. Mede door Van Noords vlotte schrijfstijl en de vele verwijzingen naar andere schrijvers/-sters vormt Alleen op avontuur een leuke eerste aanzet voor wie meer over dit onderwerp wil weten. (Harald Pauli)

Alleen op avontuur – Alles over wandelen in je eentje

Lidewey van Noord | KNNV Uitgeverij 2020 | 128 blz. | ISBN 9789050117760 | € 17,50

Een juweeltje

Eerst maar een kritische opmerking, dan hebben we dat maar gehad. Merel Diemont, de auteur van de gids Wandelen over de Godenweg, hanteert een flink aantal kleuren in de vormgeving teneinde chaos in haar boek te voorkomen. Rood voor de hoofdlijn, blauw voor de afwijkende route, zwart voor de toelichting onderweg en bruin voor… de afwisseling. Maar iedere afwijking in de hoofdroute (in het blauw) start met een cursiefje in het rood. En andersom! En dan introduceert Diemont ook de begrippen ‘wandeldag’ en ‘dagtocht’, die ik steeds met elkaar verwar. Maar na behoorlijk wat studie begon het me te dagen en bleek Wandelen over de Godenweg een juweeltje. De wandelroute gaat van Bologna naar Florence (of andersom) en stamt uit de vijfde eeuw voor Christus, en is in de tachtiger jaren van de vorige eeuw herontdekt en in het belang van het toerisme opnieuw op de kaart gezet. Het hoogste punt is circa 1200 meter. De totale lengte is 120 kilometer, goed te doen in zeven wandeldagen. De tocht gaat door het magnifieke Emilia-Romagna en Toscane. Diemonts gids geeft naast een goede beschrijving van de route veel informatie over de bezienswaardigheden onderweg. Bovendien is er actuele informatie over voorzieningen onderweg en logies aan het eind van de dag. De Via degli Dei – zoals de route officieel heet – is vernoemd naar de vele religieuze thema’s langs het traject. Wat mij betreft kan het net zo goed vernoemd zijn naar het mooie Italiaanse weer (beste tijd is van half april tot en met juni en van september tot medio oktober) en de kostelijke ristoranti die je onderweg veelvuldig in de verleiding brengen. Goddelijk! Koop deze wandelgids maar ga er eerst goed voor zitten. Volg tot slot het advies van de auteur op bladzijde 90: bestel via InfoSasso de gedetailleerde wandelkaart Via degli Dei. (Jeroen Gribling)

Wandelen over de Godenweg

Merel Diemont | Odyssee Reisgidsen | 99 blz. | ISBN 9789461230645 | € 17,–

Op de shortlist voor de beste wandelroute van 2021 staat ook het Wandelnetwerk de Merode. Dit ligt bij onze zuiderburen in de driehoek Leuven, Turnhout en Hasselt op de grens van de Belgische Kempen en het Hageland. Dit afwisselende landschap met heiden, vennen en bossen, en niet te vergeten de norbertijner abdij van Averbode, is goed bereikbaar vanuit Nederland. Recentelijk is het bewegwijzerde netwerk van 700 km paden uitgebreid en herzien. Bovendien is er een nieuwe kaartenmap uitgegeven. De achterzijde van de scheurvaste, waterbestendige kaarten bevat heel wat informatie over de streek en voorziet de wandelaar, naast tips en praktische info, ook van enkele suggestieroutes op het netwerk. Geen zin in papier? Het netwerk is ook beschikbaar op wandelknooppunt.be/nl/routeplanner

Wandelnetwerk de Merode – Noordelijk deel

Toerisme Vlaams-Brabant (www.toerismevlaamsbrabant.be) | ISBN 54203210007987| € 9,95

Echte gebiedskenners

Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig speelt goed in op de enorme corona-vraag naar regionale wandelgidsen met kortere tochten in de directe woonomgeving. Gelukkig voor de veelwandelaar is dat begrip opgerekt tot zo’n 25 km vanuit de belangrijkste stadscentra in de regio. Zo biedt de gids van Groot Amsterdam van de hand van Amsterdammer Rutger Burgers naast vier stadse tochten elf routes door natuur en landschap in een gebied dat zich uitstrekt van Castricum tot Bussum en van Vogelenzang tot Oosthuizen. Een gebied vol landschappelijke variatie waar ook steeds op routeniveau is gezocht naar echte wandelpaden langs groene randen. Mooi is dat alle startpunten per openbaar vervoer bereikbaar zijn. Ook de Twentse gids is van de hand van een echte gebiedskenner. Truus Wijnen schreef al de nodige fraaie wandelgidsen over haar achtertuin. Deze gids is een compilatie met wat kortere tochten door al het moois van Twente. Fraaie en verrassende routes waar heidevelden, glooiende akkers, bossen, beekjes en eeuwenoude essen net zo gemakkelijk worden afgewisseld met lommerrijke landgoederen als met historisch erfgoed.

Wandelen in Groot Amsterdam

Rutger Burgers | Gegarandeerd Onregelmatig | ISBN 9789078641889 | € 16,95

Wandelen in Twente

Truus Wijnen | Gegarandeerd Onregelmatig | ISBN 9789078641858 | € 16,95 De wandelingen zijn ook beschikbaar op www.wandelzoekpagina.nl en de bijbehorende app Wandelzapp.

Laatste zwerftocht

Voor de wandelaar die kiest voor quarantaine is er een prachtig geïllustreerd wandelleesboek van iemand die nooit meer kan wandelen. Een zeldzame spierziekte maakt dat het gesjouw over de aardbol van Jac Geurts voorgoed voorbij is. Hij blikt terug op zijn laatste zwerftocht: zestig dagen in zijn eentje over de Spaanse vlakten en siërra’s vanaf de Pyreneeën naar het hete Andalusië. Daar kon Geurts nog nauwelijks verder omdat zijn benen verlamd raakten De schrijver kenmerkt zijn tochten als ‘microscopisch reizen’: de wandelaar wordt één met de natuur, onderdeel van alles wat groeit, kruipt, sluipt en vliegt. Dolend door Spanje laat hij de lezer de grootsheid en onverzettelijkheid van onze aarde meebeleven.

Zwijgende Vlakten – een Spaanse wandeling

Jac Geurts | Lage | ISBN 9789082116427 | € 21,95 | Te koop via Reisboekhandel De Noorderzon (www.denoorderzon.nl)

Stilte

Voor de wandelaar die het echt dicht bij huis wil houden, kan een wandeling over de nabijgelegen begraafplaats een aanrader zijn. Deze gids met wandelverhalen over 24 begraafplaatsen verspreid over den lande, kan hierbij inspireren. Het laat zien hoe verschillend wij omgaan met onze doden. Hier is de begraafplaats een dorpsoase, park, bedevaartsoord of arboretum en elders een tijdcapsule, wonder van landschapsarchitectuur of toevluchtsoord voor bijzondere flora en fauna. Per verhaal is er een handig kaartje.

Over de groene zoden 2 – Wandelen over begraafplaatsen in Nederland

Bartho Hendriksen & Korrie Korevaart (red.) | Stichting Terebinth | ISBN 9789081764421 | € 14,95

100 jaar Hanwag Een eeuw vakmanschap, innovatie en traditie

Al sinds 1921 staat het schoenenmerk Hanwag voor traditioneel Beiers handwerk in combinatie met technische expertise en continue innovatie. Sinds de oprichting van de firma worden vanuit de hoofdvestiging in Vierkirchen, vlak bij München, berg- en wandelschoenen van de hoogste kwaliteit geproduceerd. Met een sterke focus op de perfecte pasvorm, robuustheid en de verwerking van de beste materialen worden ze gemaakt in Duitsland, Kroatië, Hongarije en Roemenië. ‘Made in Europe’, dus.

Duurzaam & sterk

Als traditionele schoenmaker streeft Hanwag voortdurend naar het maken van hoogwaardige producten, waarbij de ambachtelijke oorsprong niet vergeten wordt. Het maken van schoenen van hoge en constante kwaliteit begint al bij de keuze van de beste grondstoffen. Alleen dan kan je ook garanderen dat het eindproduct van topkwaliteit is. Daarom kiest Hanwag grondstoffen zeer selectief, altijd met het oog op een lange levensduur. De leveranciers worden om die reden ook zeer bewust geselecteerd. Rekening houdend met een zo duurzaam mogelijke productie, bevindt bijna de hele toeleveringsketen van het leer voor de schoenen van Hanwag zich binnen de EU: van de grondstoffen tot het looiproces in de door de Leather Working Group met Goudgecertificeerde leerlooierijen, tot en met de eindfabricage van de schoenen in de schoenmakerijen. Zo blijven productielijnen kort en is er veel minder uitstoot door transport. Naast de selectie van hoogwaardige materialen berust de kwaliteit van Hanwag schoenen op de fabricage: er worden uitsluitend twee technieken gebruikt: de gecementeerde en de dubbelgestikte maakwijze. Oude, maar oersterke manieren om de schoenzolen en het lederwerk met elkaar te verbinden. Door op deze manier te blijven produceren, houdt Hanwag vast aan een traditioneel vakmanschap dat slechts nog door weinig schoenmakers beheerst wordt.

Leesten & pasvorm

Alleen als een schoen perfect past, kun je als wandelaar echt van je schoen en dus van de tocht genieten. Iedere schoen heeft zijn eigen vorm en karakter. Die vorm en dat

karakter worden bepaald door de leest waarop de schoen gemaakt is. Maar, geen enkele voet is gelijk. Daarom is het onmogelijk om één leest te maken waar alle voeten van alle wandelaars of bergbeklimmers inpassen. En dus heeft Hanwag het over een andere boeg gegooid: om nog specifieker op de individuele pasvorm in te gaan, is Hanwag jaren geleden begonnen met de ontwikkeling van speciale leesten. Zo kan je schoenen kiezen met een smalle of juist brede leest. Of de speciale leest voor als je een hallux valgus hebt. Alle modellen worden – afhankelijk van de manier waarop de modellen gebruikt kunnen worden – over deze speciaal vervaardigde en geoptimaliseerde leesten gemaakt. Het resultaat: een perfecte pasvorm voor zoveel mogelijk voeten, waardoor zoveel mogelijk mensen kunnen genieten van bergtochten en wandelingen zonder blaren, maar met een rugzak vol mooie herinneringen.

DEZE WINKELS ADVISEREN JE GRAAG OVER DE WANDELSCHOENEN VAN HANWAG

Vind de dichtstbijzijnde winkel via www.hanwag.nl

Apeldoorn De Wandelfabriek Nijmegen Barendrecht Outdoor XL Roden Spac Sport Kampeerhal Roden

Born Mulders Bergsport/ Galago Trad. Roermond Ton Notermans Kamperen

Drachten Veneboer Outdoor Schijndel De Wit Schijndel

Duiven Intersport Four Seasons Utrecht Kathmandu

Exloo Schutrups Schoenen Woerden Zwerfkei Gorssel René Vos Outdoor & Sports Zoeterwoude Van Bemmelen Outdoor Haarlem Soellaart Zwolle Leerentveld Vrijetijd Heerhugowaard Pauw Rekreatie Helmond Adventure Store Beerse, België De Wandelstok B.V.B.A. Landgraaf Hendriks Schoenmode & Bertrange, Freelanders Wandelsport Luxemburg Lunteren Van Camp Schoenen Elsene (Brussel), Alpirando Lecomte België SA

SAMENWERKEN & VERNIEUWEN

Hanwag ontwikkelt veel van de nieuwe technologieën in haar schoenen in samenwerking met ervaren Europese atleten. Schoenen worden dus niet alleen op de tekentafel bedacht, maar ook op basis van ervaring die in de praktijk is opgedaan. Zo ontstaat schoeisel voor sportief gebruik, dat tot in het kleinste detail is geperfectioneerd. En denk nou niet dat al die samenwerking met atleten leidt tot technische schoenen waar je als ‘gewone’ bergwandelaar weinig aan hebt. Die zijn er wel, maar dankzij al die kennis van ervaren atleten ontstaat er ook een schoenenlijn die voor veel wandelaars gedragen kan worden, zoals de Hanwag Banks-lijn, de verfijning van een Hanwag-klassieker. Een volledig nubuckleren schoen voor wandelingen op vlak terrein tot en met lichte huttentochten. Uiteraard zijn deze schoenen ook in veel verschillende soorten en maten te krijgen, van een specifieke dames- of herenleest tot speciale leestuitvoeringen voor smalle of juist bredere voeten. Dit voorjaar voegt Hanwag een low-cut model toe: de Banks Low. In deze schoen zie je alle eigenschappen die Hanwag zo betrouwbaar, innovatief en duurzaam maken terug.

De Banks Low De Banks Low is natuurlijk helemaal ‘made in Europe’, vervaardigd uit hoogwaardig nubuck en suède en voorzien van een zeer goed dempende zoolconstructie. Door de combinatie van verschillende materialen en het goed op elkaar afstemmen van de buitenzool, tussenzool en inlegzool, biedt de Banks Low een uitstekende demping en maakt hij een soepele afrolbeweging mogelijk. Een extra versteviging tussen de hiel en de middenvoet helpt daarbij. En is je zool versleten? Dan is de Banks Low – net als alle andere schoenen van Hanwag – gewoon verzoolbaar. Dan kun je er weer heel wat kilometers tegenaan. En kun je ook plezier hebben van een lage schoen, als je bijvoorbeeld een hoge wreef hebt? Zeker! De flexibele Futura tongcontructie en het bovenwerk zijn zo ontworpen dat je er makkelijk in stapt en dat de schoen zich goed aan kan passen aan je voet. En speciaal voor mensen met een hallux valgus is dit model ook verkrijgbaar in een Bunion-leest.

Meer weten?

www.hanwag.nl https://100.hanwag.de

100 JAAR — MILJARDEN STAPPEN

1923 HET GAAT VOOR DE WIND

Er is zoveel vraag naar zijn dubbelgestikte schoenen dat Wagner vier vaklieden in dienst neemt. Hij breidt zijn werkplaats uit en krijgt steeds meer opdrachten.

1921 EERSTE STAPPEN

In huis nr. 56 van het toen 1100 inwoners tellende Vierkirchen bij München, opent schoenmakerszoon Hans Wagner zijn eigen schoenmakerij. Hier maakt hij o.a. lichtgewicht bergschoenen voor de Reiter schoenfabriek in München en begint hij zijn eigen handel in werkschoenen. 1936 SKISCHOENEN MET VETERS

De neef van Hans Wagner, de latere directeur Josef Wagner, leert van 1936 tot 1939 het schoenmakersvak in de fabriek van zijn oom. Daar worden nu ook leren skischoenen met vetersluiting gemaakt voor de steeds populairder wordende skisport. In Garmisch-Partenkirchen worden in 1936 de eerste Olympische wedstrijden alpineskiën gehouden.

1980 NIEUW TERREIN

Met hulp van de Duitse pionier in sportklimmen, Sepp Gschwendtner, brengt Hanwag lichtgewicht kletterschoenen op de markt. Het product komt precies op het juiste moment: een jaar later worden de eerste routes in de negende graad beklommen. 1970 HOOGTOUREN

Hanwag produceert de eerste skischoen die geschikt is voor toerskiën – met een binnenschoen en gespsluitingen. Bijna tien jaar blijft het model Haute Route toonaangevend op de markt voor toerskischoenen.

1987 HOOGVLIEGERS

Hanwag ontwikkelt de eerste speciale schoen voor paragliders, opnieuw geïnspireerd door Sepp Geschwendtner. De FLY 2000 overtuigt vanwege zijn lage gewicht en grote zijdelingse stabiliteit.

1996 DE KLASSIEKER

De Alaska GTX bergschoen wordt gelanceerd en markeert het begin van een lange samenwerking met Gore. Het model wordt nog steeds geproduceerd.

Nadat de fabriek aan het eind van de oorlog is geplunderd, blijft zij een tijdlang verlaten. Tijdens het economisch herstel begint de vraag naar skischoenen en bergschoenen van hoge kwaliteit en het belang van marketing neemt toe. Hans Wagner geeft zijn bedrijf eerst de naam Hawa en verandert het in 1952 om handelsmerkredenen in Hanwag. www.hanwag.nl

1956 TRANSATLANTISCHE RELATIES

Hanwag presenteert zich voor het eerst op een sportartikelenbeurs in Wiesbaden. Josef Wagner ontmoet Klaus Obermeyer, een fabrikant van sportartikelen en ski-instructeur die naar de VS is geëmigreerd en vindt in hem een langdurige en goede handelspartner voor zijn skischoenen.

1964 DE NEEF NEEMT HET OVER

Josef Wagner neemt de bedrijfsleiding over en levert met zijn familiebedrijf zo’n 10.000 handgemaakte skischoenen met de modelnaam “Garmisch” aan de VS.

2011 JUBILEUMS BIVAKHUT

Ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de firma schenkt Hanwag aan de sectie München van de Deutscher Alpenverein (DAV) een nieuw bivak op de Jubiläumsgrat tussen de Zugspitze en de Alpspitze. 2013 RUIMTE VOOR DE TENEN

Met de Bunion-leest begint Hanwag met het produceren van schoenen voor mensen met een hallux valgus (scheefstand van de grote teen). Deze unieke leest biedt meer ruimte aan het grote teengewricht en maakt pijnvrij wandelen mogelijk.

2004 EEN NIEUW TIJDPERK

Na het vroege overlijden van zijn dochter, die al directeur was, verkoopt Sepp Wagner het familiebedrijf aan het Zweedse bedrijf Fenix Outdoor AB. 2021 100E VERJAARDAG

In het jaar dat Hanwag zijn 100-jarig bestaan viert, worden de schoenen geproduceerd in Kroatië, Hongarije en nog steeds op de hoofdvestiging van het bedrijf in Vierkirchen. De gebouwen op het industrieterrein in Vierkirchen hebben ongeveer net zoveel gemeen met de oorspronkelijke schoenmakers werkplaats op huisnummer 57 als de nieuwe Ferrata Low GTX heeft met de bergschoenen met spijkers uit de jaren 1920.

De uitgestrekte moerassen van de Pripjat

Een paradijs voor de kanoër, maar lekker wandelen kan je er ook, langs de oevers van meren en over slingerende bloemdijken. De moerassen liggen diep verscholen in het noorden van Oekraïne, aan de grens met Wit-Rusland.

TEKST & FOTO’S HANS FARJON & BERT STOK

Pripjat-moerassen.

Gaan jullie naar Pripjat, naar die verlaten stad bij Tsjernobyl?”, vraagt een vriendin bezorgd. Ze heeft net de populaire Netflixserie over de grootste kernramp ooit achter de kiezen. Nee, we hebben geen zin “ om met een geigerteller tussen ramptoeristen te wandelen. We gaan naar dé Pripjat, een van de grootste moerasgebieden in Europa. Ooit strekte het zich maar liefst 500 kilometer uit langs de Oekraïens/Wit-Russische grens, van Polen in het westen tot de radioactieve sarcofaag in het oosten. Grote delen zijn ontgonnen voor de landbouw. De nazi’s wilde de moerassen zelfs helemaal droogleggen om het hinderlijke verzet van partizanen, die zich hier verstopten, te kunnen breken. Er resten nog twee grote stukken ongerept moeras. Het vlak bij Tsjernobyl gelegen Wit-Russische park draagt de veelzeggende naam Radio-ecologisch reservaat Polesski. Daar moet je niet zijn. Onze veilige keuze ligt 300 kilometer westelijker: het Oekraïense natuurpark Pripjat-Stokhid.

Natuurpark Pripjat-Stokhid

Het is zes uur in de morgen als we in de stad Lutsk de nachttrein uit Kiev verlaten. Even is het heel druk, maar al snel zijn alle taxi’s verdwenen en staan we moederziel alleen op het stationsplein. Voor de bus richting de Wit-Russische grens moeten we naar de andere kant van het spoor, zegt een eenzame passant in gebrekkig Engels. En het klopt. Gauw nog even koffie en dan de bus in. De chauffeur rijdt op hoop van zegen. Aan de achteruitkijkspiegel bungelt een goudglimmende amulet met een stralende Jezus. We hobbelen steeds verder het binnenland in. Stenen huizen worden houten huizen. Overal paard en wagens, hoog beladen met hooi. Verdwenen zijn de felgekleurde nepnagels uit Kiev. Vrouwen met gekloofde handen stappen met lege emmers de bus in. Ze geven geld aan ons. Of we het

even door willen geven aan de chauffeur, gebaren ze. Het wisselgeld gaat via onze handen terug naar de vrouwen. Dan staat de chauffeur plotseling op de rem en lopen de vrouwen druk kletsend met hun emmers het bos in. Ze gaan bessen plukken. Na vier uur zijn we in Lyubeshiv, de plaats waar het kantoor van het natuurpark Pripjat-Stokhid is gevestigd. We zijn gefascineerd door de camouflagebroek van de directeur, Alexander Sashchuk. Achter zijn bureau hangen twee foto’s. Op de een staat hij zwaarbewapend tussen zijn soldatenmaatjes. Op de ander zien we een granaathuls en een bloeiende krokus. “Het leven en de dood”, verduidelijkt de directeur. Het natuurpark moest tien procent van haar personeel afstaan, toen in het voorjaar van 2014 de oorlog uitbrak in het oosten van het land. Bij de gevechten zijn inmiddels duizenden Oekraïense en Russische soldaten gesneuveld.

Watergeest

Vitaliy, onze gids, ontsprong de dans; hij mocht in zijn geliefde park blijven. “I am a river man”, zegt Vitaliy terwijl hij naar zichzelf wijst. Enthousiast vertelt hij van zijn kanotochten over de talloze meren en rivieren in het moeras. We kijken naar een trotse man die zijn kano’s niet koopt maar zelf van hout maakt. Dat we hier komen wandelen, begrijpt hij niet. “Kanoën is toch veel leuker.” Dat zal best zo wezen, maar we komen hier om te wandelen, zeggen we een beetje streng. Onze tocht begint in Svalovychi, een gehucht waar de huizen nog met riet bedekt zijn. Het dorpje ligt gevleid op een groot rivierduin aan een brede kronkelende rivier, die ook Pripjat heet. Een boer schept water uit de put voor zijn zwart-witte koe. “Kom maar, drink maar lekker”, lijkt hij te zeggen. Wanneer de moeder van de boer een kijkje komt nemen, spoort hij haar aan om ons te begroeten met “Guten Tag.” Maar ze laat zich niet commanderen. Vriendelijk lacht ze haar gouden tanden bloot. Vanuit de brandwachterstoren van het dorp heb je een prachtig uitzicht over het moeras. Uitgestrekte riet- en biezenvelden, moerasbos en in het water drijven witte lelies, gele plompen en puntig krabbenscheer. “Vanuit hier kun je in een dag naar ons kantoor kanoën. Een geweldige tocht. Je kunt op sommige plekken overnachten”, probeert watergeest Vitaliy ons opnieuw te verleiden.”Nee, later misschien, nu willen we lopen.” Hij knikt, maar waarschuwt voor natte voeten. We lopen vanaf het duin het moeras in. Eerst is het pad nog droog. Het wordt spannend als Vitaliy zijn

Kanoën op het meer van Lyub‘yaz’.

Hooien langs de Pripjat.

Het Pripjatmoeras bij Svalovychi.

schoenen en sokken uittrekt en verder waadt door donker water dat tot kniehoogte reikt. Wij volgen, met onze fototoestellen strak tegen de borst geklemd. Het moeras is een grote spons. Als de rivieren veel water aanvoeren zoals nu, slurpt het water op, om het later langzaam weer los te laten. Lekker klimmen we uiteindelijk door het droge zand van een rivierduin omhoog naar een vogelhut. Vogels zien we niet, wel kanoërs met felgekleurde paddels. ”Die kano daar heb ik gemaakt”, wijst Vitaliy. Hij holt het duin af om te horen of die een beetje lekker vaart. Zonder nog in de prut weg te zakken lopen we verder door een naaldbos. Dan opent het landschap zich en kijken we prachtig uit over uitgestrekte rietvelden en het vrolijke geel van hooilanden. Een paard met stevige poten staat geduldig te wachten tot zijn baas aan de teugels trekt om weer een vracht hooi naar de boerderij te brengen. Een ooievaar wandelt statig door het lange gras. Over slingerende zanddijken, paars van de bloeiende tijm, lopen we heerlijk in het avondlicht naar de einder. Daar in het dorpje Lyub‘Yaz’ duiken jongens vanaf de brugleuning de plomp in.

Bruiloft

Verderop langs de rechte asfaltweg – meer is het dorp niet – dansen de dorpelingen. In het hotel annex winkel van oud-voetballer Taras Mykhalyk van Dynamo Kiev is het bruiloftsfeest in volle gang. Op een Oekraïense discodeun danst een oude man met een meisje met blonde vlechten. De tafels versierd met vrolijke gele en blauwe linten. “De kleuren van onze vlag. Het blauw staat voor onze hemel en het geel voor de graanvelden’, zegt een feestganger in het Italiaans. Over het terrein van de oude kolchoz lopen we naar onze datsja. De schuren zijn beroofd van hun daken, op een klein gebouwtje na. We drukken ons gezicht tegen het glas en turen naar binnen. Een timmerwerkplaats, zo lijkt het. Waarom gebeurt er met de rest van de gebouwen niets. Toch straling? En van wie zijn die bouwvallen eigenlijk? Later in bed lezen we in Het land dat maar niet wil lukken, van journaliste Fleur de Weerd, dat de staatsbedrijven gelijkelijk verdeeld zijn onder de dorpsbewoners. Je aandeel verkopen mag niet, verhuren wel. Maar wie wat precies bezit is onduidelijk. Geen situatie om de verrotte boel eens lekker op te knappen.

Monument voor de Grote Vaderlandse oorlog in Khotsun.

WANDELWIJZER

Pripjat-Stokhid is een 39.300 ha groot Oekraïense nationaal park in het uitgestrekte moerasgebied langs de Wit-Russische grens. Het ligt in het noordwesten van het land. De uitvalsbasis voor de Pripjatmoerassen is het stadje Lyubeshiv.

Vervoer

Vanuit Nederland reis je het beste via Lviv of Kiev. Lviv is binnen 24 uur bereikbaar met een nachttrein. Vanuit Lviv duurt de bustocht naar Lyubeshiv vier uur. Overstappen in Lutsk, dat ook per nachttrein vanuit Polen en Kiev te bereiken is.

Wandeltip

Vanuit Lyubeshiv een dag kanoën naar het fraaie gehucht Svalovychi. Daar een nacht kamperen. Vandaar wandelen naar Lyub‘Yaz’. Dan terug met de bus naar Lyubeshiv of na een overnachting in het hotel van Oleg te voet terug naar Lyubeshiv. Informatie over routes, openbaar vervoer en overnachtingsmogelijkheden zie www.hansfarjon.nl/wandelenindeoekraine

ODE AAN HET WADDENLANDSCHAP

Staand op een dijk, de frisse wind door je haren, een weids uitzicht over zee en achter je een netwerk met kilometers aan prachtige wandelroutes. Dit is het Waddenlandschap dat kunstenaars, dichters, schrijvers, filmers, fotografen en muzikanten inspireert tot het maken van de mooiste werken. Hun ode aan een uniek landschap, ons Werelderfgoed Waddenzee. Dit eeuwenoude cultuurlandschap wacht op jou om ontdekt te worden. Het liefst te voet langs de kust of op de eilanden. Met de zilte geur die je neus binnendringt en het geluid van meeuwen op de achtergrond, omringt door de natuur en altijd in de buurt van een fraai dorp of gezellige (haven)stad. Vind op verschillende locaties de landschapskunst, kunstroutes en exposities in de buitenlucht of bezoek een van de musea. Dan brengen we samen een ode. Een ode aan het Waddenlandschap.

Nieuwsgierig geworden naar deze verhalen? Houd dan de website www.visitwadden.nl goed in de gaten.

Noord West Zuid Oost

173-609 Friesland, Ameland

Op dit fotokwartet van nlinbeeld. org zien we overal een uitgestrekte, grijsbruine zandvlakte. Afgezien van de gele strook zand van het strand in het noorden, zorgen alleen vegen en richels van grijsgeel zand voor wat afwisseling in de grauwe vlakte. Twee vissersboten varen in het noorden vlak onder de kust. Een duinenrij, bijna een kilometer verderop, vormt de zuidelijke horizon. Aan de voet spiegelt een strook water. Je hoort de branding in de verte, wat gekwetter van een groepje rustende zeemeeuwen en het ruisen van de wind. Zo eentonig als de foto’s ogen, zo enerverend is de recente geschiedenis van dit brede strand op de noordwestpunt van Ameland, dat Bornrif wordt genoemd. Tot voor kort heerste de zee op dit fotopunt en kon je er helemaal niet staan. Dat was honderden jaren zo. Waarschijnlijk zal de huidige situatie niet lang zo blijven. Zeestroming, golfslag en de wind zorgen dat hier voortdurend grote hoeveelheden zand aan de wandel zijn, vooral van west naar oost. De invloed van de wind is af te lezen aan de kleurschakeringen van de zandvlakte. Op plekken waar zand verdwijnt is een harde donkergrijze zandlaag bespikkeld met witte schelpen te zien. De wind blaast het fijne droge zand steeds weg en er komen meer en meer zware schelpen aan het oppervlak te liggen. Die schelpen gaan het wegblazen van het fijne zand tegen. Geomorfologen noemen dit een ‘desert pavement’. De licht gele vlekken zijn plekken waar zand in de vorm van microduintjes ophoopt. Als het hier hard waait, vliegt het zand in stralen langs je voeten. Als die richels hoger worden, kunnen er planten zoals tarwebiesgras en helm gaan groeien. Die zorgen voor luwte waardoor het zand zich nog verder kan ophopen en zelfs duinvorming mogelijk wordt. De effecten van zeestroming en golfslag zien we niet op de foto’s maar wel als we een reeks van kaarten en luchtfoto’s bekijken. Die zijn beschikbaar op de fraaie website topotijdreis.nl van het Kadaster. Daarop valt te zien hoe Nederland veranderde in de afgelopen tweehonderd jaar. Als je inzoomt op het Bornrif zie je dat tussen 1984 en 2005 het strand in korte tijd in noordwestelijke richting aangroeit, hoe dat zand als een soort golf naar het oosten wegstroomt langs het strand en het strand oostelijk van Bornrif verbreedt. Vanaf 2012 ontstaat er een tweede ‘zandgolf’ die nog steeds hoger wordt. Op de top van die golf zijn deze foto’s genomen. De eerste golf is het gevolg van een 55-jarige cyclus van de getijdenstroming in het zeegat tussen Terschelling en Ameland. Hierdoor wisselen de aangroei en afslag van zandplaten en kusten elkaar af. In 1984 kwam een grote zandplaat aan het strand vast te zitten. De tweede golf is het gevolg van zandsuppletie door Rijkswaterstaat. Regelmatig spuit deze rijksdienst miljoenen kubieke meters zeezand in de geul en het strand om te voorkomen dat de getijdenstroom een stuk van de westpunt van Ameland afknaagt. Dit zand verplaatst zich snel langs de kust naar het oosten. Zo besturen ingenieurs de ongerepte natuur van het Bornrif.

Scan de QR-code voor een audio-wandeltour over Bornrif. Voor meer info zie www.hansfarjon.nl/bornrif

Wandelinspiratie binnen handbereik

met de Tour-aanbevelingen van komoot

Het is weer lente! Na een lange, donkere winter geeft het vooruitzicht van warmer weer en meer zonlicht een zeer welkom sprankje hoop. We kunnen stilletjes aan weer gaan dagdromen over langere wandelingen, verlost van de vele laagjes kleren en de ongelukjes met de thermosfles – en zonder de angst om wakker te schrikken in een somber hier en nu.

In deze tijd van het jaar komen we weer in actie en maken we de plannen concreet die tijdens je winterslaap nog vage ideeën waren. En dit jaar vind je bij komoot nog meer inspiratie. Komoot laat je wandelingen vinden, plannen en delen. En de gloednieuwe functie voor Tour-aanbevelingen maakt het vinden makkelijker dan ooit. Zelf routes plannen is natuurlijk erg leuk, maar soms heb je even een duwtje in de goede richting nodig: een beetje inspiratie, nieuwe ideeën over wat mogelijk is. Naast de aanbevolen Highlights op de kaart en de gave routes van je vrienden die je in je inspiratie-feed ziet, heb je nu dus ook de beschikking over Touraanbevelingen van de hele community om blij van te worden, allemaal verzameld op één plek. Maar hoe werken komoots aanbevelingen precies?

Vind kant-en-klare routes

Met het Tour-aanbevelingen-feature – te vinden boven je Inspiratie-feed en de routegidsen – kun je nu door duizenden routes in heel Nederland en Europa zoeken. Filter op sport, tijdsduur en moeilijkheidsgraad om de route te vinden waar jij graag voor naar buiten gaat.

Inspiratie voor avonturen vanaf je voordeur

Als je de mobiele app gebruikt om Tours en Highlights bij jou in de buurt te vinden past komoot automatisch de zoekresultaten op jouw locatie aan. Als je echter routes in een groter zoekgebied wilt vinden, of meer soorten toeren wilt zien, kun je uitzoomen op de kaart, of een specifieke locatie in het zoekveld invoeren.

Slimme technologie

Er zijn honderdduizenden Tours en Highlights in Nederland op komoot te vinden en miljoenen over de hele wereld! En in plaats van jou zelf het kaf van het koren te laten scheiden, vindt de slimme technologie van komoot de mooiste trails, wandelpaden en wandelhighlights bij jou in de buurt om daarmee wandelsuggesties te maken gebaseerd op wat de community al heeft gedaan. De nieuwe, slimme zoekfunctie zit bomvol gave ideeën voor je lente- en zomeravonturen. En het goede nieuws is dat hoe meer jij en je wandelvrienden deze optie gebruiken, hoe beter het wordt! Ben je klaar voor lenteavonturen? Komoots nieuwe Tour-aanbevelingen zijn een goede plek om te beginnen.

VIND, PLAN EN DEEL JE AVONTUREN MET KOMOOT

Bespaar € 8,99 – download vandaag nog een gratis regiopakket met offline kaarten. Ga naar www.komoot.com/g en voer de code WANDEL2021 in of scan de QR-code. (geldig t/m 31-12-2021)

Roebijn Schijf is community manager bij komoot en is het liefst altijd buiten. Bergen en bossen zijn haar favoriete landschappen, maar de Nederlandse heide is ook magisch en verveelt nooit. Tot vorig jaar april beperkten haar wandelingen zich tot een sporadische hike met familie in de bergen. Maar sinds Roebijn een hond heeft, is het plannen en beleven van lokale wandelavonturen een sport geworden.

“Ik ben twee jaar geleden de komootapp gaan gebruiken en merkte meteen hoe makkelijk het is om routes en paden te vinden, welke sport ik ook wil beoefenen. Ik vind het heerlijk om de app te openen, mijn bestemming in te vullen en dan alle geweldige Tours vooraf te verkennen in komoot. Ik kan er dan een kiezen om voor mijn volgende wandeling te gebruiken of er een uitzoeken als basis voor het maken van een eigen route. Met komoot Highlights vind je bijzondere paden en locaties die je zonder de inbreng van de komoot community zou missen. Het is nog meer een eye-opener geweest tijdens de pandemie, waarin ik me vaker beperk tot lokale wandelingen. Zelfs in mijn eigen regio zijn er routes en plaatsen die ik door komoot en zijn community heb ontdekt. Het heeft me een nieuwe waardering gegeven voor het gebied waarin ik woon en dat zal ik houden, ook als we weer naar verre bestemmingen mogen reizen.”

Normandië

& de impressionisten

Romeinse Limes 600 km door Duitsland

La Transardennaise Belgische boswandeling maatje XXL

Natuur om de hoek Het Limburgse Leudal

• GR21 – Langs de Côte d’Albâtre • Édouard Monet (in Zaandam)

Betere foto’s maken met je smartphone

Foto: Sabrina Gaudio

Het volgende nummer van Wandelmagazine ligt op 22 juni 2021 in de winkel. Nog geen abonnee? Meld je voor 21 mei aan, dan krijg je het nieuwe nummer al op 18 juni thuisgestuurd! www.wandelmagazine.nu

Jaargang 42, nummer 1, maart 2021. Wandelmagazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt driemaandelijks

Hoofdredactie

Jonathan Vandevoorde

Eindredactie

Marcia van Bijnen

Redactie

Judith van Bilsen, Jan Erik Burger, Rick Eggink, Hans Farjon, Willy van de Riet, Bert Stok

Werkten mee aan dit nummer

Ria Coremans, Rob Dijksman, Jeroen Gribling, Roel Klein, Noes Lautier, Harald Pauli, Florien van Rees, Els Spanjer, Jan Stok, Giel Tange, Tamar Valkenier, Wouter van de Vegt

Vormgeving

Twin Media bv, Culemborg Menno Anker | Design

Cartografie

UvAkaartenmakers

Bladmanagement/advertenties

Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)303031295

Marketing & samenwerkingen

Arjen van Wifferen, avanwifferen@virtumedia.nl Telefoon +31(0)30 307 5780

Druk

Veldhuis Media b.v., Raalte

Distributie

Aldipress, Utrecht

Uitgever

Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer, Postbus 595, 3700 AN Zeist info@virtumedia.nl Telefoon +31(0)306920677

Abonnementen

De prijs voor een abonnement in NL en B bedraagt € 29,99 per jaar (alleen bij automatische incasso, verschijnt 4 x per jaar). Tarieven voor EU of daarbuiten zie: www.wandelmagazine.nu.

Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website of via de klantenservice +31 (0)850407400 of klantenservice@virtumedia.nl (ook voor vragen over bezorging). Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer. Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven. Lees hier hoe we met uw persoonsgegevens omgaan: www.virtumedia.nl/privacystatement

© Wandelmagazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en de auteurs.