2008
ែសវងយល់អំពីវិបតិតហិរញញ វតថុ
េសង ឌណ ី
អរមភកថ ំ ុ ងេរកយេនះ េនកុ ងរយៈេពលរបមណ១០ឆ ន នច
ពិភពេលកបនជួប
ំ របទះនឹងវបត ក េសដក ត ឋ ិចជ ច េរចនេលកេរចនស។ េនឆន១៩៩៧ ឋ ិចព ច ិ ភព ិ ិេសដ ំ េដយមកពីឥទិ ពលវ េលកបនធលក់ចុះយ៉ងខលង បត ធ ថ ុ ី។ េន ិ ិរត ូបយវត ិ ុ េនអស ំ ឆន១៩៩៨
វបត ថ ុសសុ ី ិ ហ ិត ិ រញញវតុ េនរ
បនមកបែនម ក ថ បនុ កព ទ ឋ ិច ច ិ េសដ ី េលវបត ិត
ពិភពេលកែថមេទៀត កុ ងេពលែដលវ បត ន ត ុ ីេនមិនទន់េដះរសយរួច ិ ិេនអស េនេឡយ។
ំ េនឆន២០០០
សជថម ត េទៀត ីម ង
ពិភពេលកបនធលក់ចូលេទកុ ងវ ន បត ត ិ រញញវតុ ថ ិ ិហ
េដយបណ ត លមកពីករដួលរលៃំ នទីផសរភគហ៊ុន
Internet (dot-com bubble)។ បូករួមជមួយនឹងករវយរបហរេភរវកមេម នៃថង ំ ់ ល “េដរ ទី១១ កញញ ២០០១ េទៀត េសដក កក ឋ ិចអ ច េមរកក ិ ៏បនធលក់ចូលដណ ថយេរកយ” (Recession)។ ំ េនឆន២០០៨
េសដក ឋ ិចអ ច េមរកបនធ ល ក់ចុះមង ត េទៀត ិ
រលដលេទដល់របេទសេផសងៗេទៀតេនេលពិភព-េលក។
េហយបន វបត ត ន ំ ិ ិេនឆ
ំ ផ ំ ុ តមិនធលប់មនចប់តងព ំ ី ឆន ំ ២០០៨េនះ រតូវបនេគចត់ទុកថ ជវបត ត ៏ធ ប ិ ិដ ១៩២៩មក ពិភពេលក
់ដល់រគប់របេទសេនេល េហយវអចជះឥទិពលអរកក ធ ំ ទងរបេទសែដលមនេសដ ក ឋ ិចេច ជឿនេលឿន
ំ ុង និងរបេទសកព
អភិវឌឍ។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 2
េតវបត ិ េនេពលេនះេក ិត តេឡងេដយរេបៀបណ?
េតរដឋភិបលអច
មនវធនករអ បត វ ះ ល េដមបេដះរសយវ ត ិ ិ ិេនះ? ីខ ី ំញ ឹ ងពយយមេឆយន ំ ួ រទងេនះ ំ ខុ ន ល ឹ ងសន
ំ ួយ េដមបច ី ូ លរួមចែំ ណកជជន
ំ ំ ី វបត ដល់េលក-អក ែដលមនចមល ន ទងឡយណ ង ់ ចង់ដឹង ចង់យល់អព ិ ិត ហិរញញវតុ េនេពលេនះ។ ថ ំ ួ នរបែហលជេមលេឃញថ ករបករសយពនយល់ អក ន េសដក ឋ ិចម ច ួ យចន និងឧទហរណ៍ែដលខុ េំញ លកេឡងេនទីេនះ មនលកណ ៈសមញរញ ជុលេពក។ ខ
ំញ នេចតនេធយ ក៏បុ ៉ែនត ខុ ម វ ៉ ងេនះ កុ ងេគលេដេធ ន វ ៉ ងណឲយឯកសរេនះ យ
ំ ក នឹងបនជរបេយជន៍ដល់សធរណជនជទូេទ ទងអ ន ធលប់ និងអក ន ែដល ំ ី េសដក ់ ែតេសះ។ មិនធលប់បនសិកសអព ឋ ិចច ឬហិរញញវតុ ទល ថ ៉ េទៀត ឃល របេយគ ឬពកយមួយចន ំ ួ ន ែដលខុ ន ំញ ឹ ងេរបរបស់េនទី មយង េនះ
របែហលជមិនរតឹមរតូវ១០០%េទតមភសបេចក ច េទសែផក ន េសដក ឋ ិច ច
ំញ ិនសូវរបកដ និងហិរញវញ តុ ។ ថ េហតុដូចេនះេហយបនជេនកែនង ល ខះ ល ែដលខុ ម
់េគស ខួ នឯង ខុ េំញ របពកយអង ង ល ល េនកុ ងរង ន វ ់រកចក េដមបបញ ជ ក់បែនម ថ នូវអីែដលខ វ ី ុ ំញ
ំញ ូ មអភ័យេទសទុកជមុននូវរល់កហ ំ ុ សឆង ំ ចង់និយយ។ ខុ ស គ ទងេនះ។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 3
េសង ឌណ ី ័ យភូមិនន បរញ េត សដក ទ ី តិសរសន ត ិ ងវទយសរស ឋ ិច,ច ភេនំ ពញ, កមុ ជ ព ិ ិ ិ ញ ប័រតចបប់ សកលវទយល ំ ក់ទន ំ ងអនរត ជតិ Institut d’Etudes Politiques de Paris, France អនុបណិ ឌ តទន អនុបណិ ឌ តរគប់រគងពណិជក ជ មម (MBA), Paris, France
់យ៉ង រកសសិទិរគប ធ All Rights Reserved © Dyna Seng 2008
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 4
េតវិបតិតេនេពលេនះេកតេឡងេដយ រេបៀបណ? ចំនច ុ ចប់េផត េផត ម ម៖៖ វិ បតតិ Subprime េទជ េតអ េទ ីវ ជឥណទន Subprime ?
Subprime (Subprime Loan) មនេដមកេំ ណតេចញពី
ឥណទន
សហរដអ គឺជរបេភទឥណទន (របក់កមី)ច ែដលមនហនិភ័យខស ឋ េមរក។ ព ់ ិ ័ ត (អក ំ ូ លមិនសូវខស (High Risks) េរពះឥណវន ន ខីល ច ុ យ) មនចណ ព ់ ែដលអច ័ ម ំ ុ លបន។ េនះខុសពីឥណទន Prime Loan ែដលឥណវន ធនបណ ត ន ំ ូ លរបចែខខ ំ របក់ចណ ស ព ់ និងធលប់មនរបវតឥណទនល អ មនន័យថ ធលប់ខី ច ិត ់ចន ំ ួ ន និងតមេពលកណ ំ ់ លុយធនគរ េហយសងវញរគប ត។ ិ ជថូ រន ន ឹ ងករផល ត ់ របក់កមីេដយរបថ ច ុ យរបថនែបបេនះ
ធនគរបន
ំ ់ ូ វអរតកររបក់ខស ៉ េទៀត អរតកររបក់េនះ កណ តន ត ម ។ មយង ព ់ជងកមីធម ច ែរបរបួល
់ ណ ំ េឡងចុះអរស័យេទនឹងអរតកររបកក តេ់ ដយធនគរ
កណ ត លអេមរក ិ
ែដលេនះខុសពីអរតកររបកេ់ នកុ ងករផ ល ន ត ់ ឥណទន
ធមត ម (Prime Loan) ែដលមនអរតកររបក់េថរ។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 5
ឧទហរណ៍៖ ំ ួ ន១០មុឺនដុលលរ កុ ងអរតកររបក ់ ៥% បុគល “ក” ខីល គ ច ុ យពីធនគរចន ន
ំ កុ ងម ន ួ យឆន។
“ក”
ំ ់ ែខទងករ ំ រតូវសងរេលះជេរៀងរល
ំ ទងេដ ម
កុ ង ន
ំ របសិនេបេនះជរបេភទឥណទនធម រយៈេពល ២០ឆន។ ត (Prime Loan) ម
ចប់ពីេពលខី ច រហូតដល់២០ឆន ំ ខងមុខ អរតកររបកេ់ នេថរជនិចច គឺ ៥% ំ កុ ងម ន ួ យឆន។ ផុ យេទវ ញ Subprime ទ ច ុ យេនកុ ងរបេភទឥណទន ន ិ េបសិនជ “ក” ខីល
ំ ់ ស វញ ធនគរកណ ត់អរតកររបកខ ត េហយអរតករ ព ់ជងរបក់កមីធម ច ម ិ របក់េនះេទៀតេសត
ែរបរបួលេទតមអរតកររបករ់ បស់ធនគរកណ ត ល
ំ (Federal Funds Rate) មនន័យថ េនេពលណ ធនគរកណ ត់ ត លកណ អរតកររបក់ ១% អរតកររបកេ់ នកុ ងឥណទន Subprime ចុះមកេនរតឹម ន
ែត ១,២% បុ ៉េណណះ។ ផុ យេទវ ញ េបស ទ ិ ិ នជអរតកររបករ់ បស់ធនគរ
់ ណទន Subprime ក៏នឹងេកនេឡង កណ ត លេឡងដល់ ៧% អរតកររបកឥ ដល់ ៧,២%ែដរ។ សរមប់ធនគរែដលផល ត ់ ឥណទន Subprime េបេទះជ ធនគរកណ ត លដេំ ឡង
ឬក៏បញុ ច ះកររបក់
ក៏ពួកេគេនែតទទួលបន
ចេំ ណញ ០,២% ែដរ ពីេរពះថ ពួកេគខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល េហយយក មកឲយេគខីបន េំ ណញ។ ច ត េដមបយកច ី
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 6
័ ក េលសពីេនះេទេទៀត េដយឥណវន Subprime េនះ គឺជ ត ុ ងឥណទន ន
ំ ូ លរបចែខម ំ អក ន ែដលមនរបក់ចណ ព ់ ិនសូវខស
ំ ធនគរតរមូវឲយអក ន ខីទ ច ង
ំ ុ លរបស់ពួកេគ។ អស់យកអចលនរទពយ (ផះ ទ ឬដី ជេដម) មកធនបណ
ំ ូង ទីផសរឥណទន េហតុអបនជ ជកលព មនករេក បន កលពីដប ផសរឥណទន Subprime មន ករេកន ីវ ់ េឡងខស ព ? ករេកនេឡងៃនទីផសរឥណទន Subprime គឺមនជប់ពក់ព័នន ធ ឹ ងករ េកនេឡងៃនទីផសរអចលនវតុ េនសហរដ ថ ្ ឋអេមរក។ ិ
អក ន ែដលខីល ច ុ យតម
ឥណទន Subprime ភគេរចន គឺខីយកេទទ ច ទ ។ ិញផះ ំ េនមុនឆន២០០៦
តៃមអ កបនេក ល ចលនវតុ េនអេមរ ថ ិ នេឡងឥត
ឈប់ឈរ។ ករខីល ច ុ យពីធនគរតមឥណទន Subprime េដមបយកេទទ ិញ ី ផះ ទ ក៏កន់ែតមនភពងយរសួល
័ ទ ំ ់ េរពះធនគរតរមូវឲយឥណវន ត ងអស
ំ ុ ល។ យកផះ ទ ែដលពួកេគទិញមកដក់ធនបណ
របសិនេបពួកេគមិនសង
លុយេទធនគរវញេទ ធនគរអចរបអ ទ េនះេទលក់ េដមបយកល ុយ ិ ឹ ូ សផះ ី ំ ុ ល។ មកសងបណ
ដូចេនះ
័ ម ធនគរឯកជនមិនសូវភ័យរពួយថឥណវន ត ិន
មនលុយសងេទ ពីេរពះថ េបផះ ទ េចះែតបនេត ឡងៃថឥ ល តឈប់ឈរែបបេនះ ំ ុ លទងករទ ំ ំ តៃមផ ណ ងេដ ល ះ ទ ពិតជរគប់រគន់កុ ងករសងប ន ិ ម េទធនគរវញ មិនខន។ េសង ឌីណ
ទំព័រទី 7
ចែំ ណកឯពលរដអ េដយ ឋ េមរកថ ត ល ែដលមិនមនផះ ទ ខួ នឯង ល ិ ន ក់កណ
ំ ូ លរគប់រគន់ មកពីមិនមនរបក់ចណ
េដមបខ ច ុ យពីធនគរេទទិញផះ ទ ី ីល
ំ ន ពពក់ពូនេទខីល េពលែដលធនគរឲយខីល ច ុ យែបបេនះ ក៏នគ ច ុ យពីធនគរ មកទិញផះ ទ ។ ៉ េទៀត មយង អរតកររបក់
េនេពលេនះ
Subprime
កររបក់ក៏មនអរតទបែដរ
េរពះថ
ំ រតូវកណ ត់េទតមអរតកររបក់របស់ធនគរ
ំ ុ ត េពលគឺរបមណ កណ ែដលកលេណះមនករមិតទបបផ ត លអេមរក ិ ំ ជង១%បុ ៉េណណះ កុ ងម ន ួ យឆន។ ដូចេនះ េនេពលែដលករខីល ច ុ យពីធនគរយកេទទិញផះ ទ កន់ែតមន ភពងយរសួល អក ន រកទិញផះ ទ ក៏កន់ែតមនេរចន។ េនេពលែដលមនអក ន ំ រកទិញផះ ទ កន់ែតេរចន តៃមផ ល ះ ទ ក៏រតែតេក ន ឹ នខលងេឡ ងេទេទៀត។ រគនែ់ តកុ ង
រយៈេពលជង១០ឆន ំ បុ ៉េណណះ (ពី១៩៩៤ ដល់២០០៦) តៃមផ ល ះ ទ េនអេមរក ិ បនេកនេឡងជមធយមដល់េទជិត២០០% មនន័យថ អក ន ែដលទិញផះ ទ តៃមល ំ ំ ១០មុឺនដុលលរ កលពីឆន១៩៩៤ មកដល់ឆន២០០៦ ផះ ទ េនះ េឡងៃថដ ល ល់េទ ជិត៣០មុឺនដុលលរ។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 8
ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល
$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ធន ធនបំ បំណុ ល
$
$
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 9
ែដលបណ បណ លឲយ ឲយមន មនវវបត មូលេហតុអែដល ឲយ មន ត ល ិ ិត Subprime? ីវ ំ ពីរ គឺករធលក់ចុះៃន វបត Subprime េកតេឡងេដយកតតធៗ ត ិ ិឥណទន តៃមអ ល ចលនវតុ ថ
និងករេកនេឡងៃនអរតកររបក់របស់ធនគរកណ ត ល
អេមរក។ ិ របសិនេបតៃមអ កម ល ចលនវតុ េនអេមរ ថ ិ ិនធលក់ចុះេទ
ឥណទន
ំ ំ Subprime នឹងអចដេំ ណរករេទបនយ៉ងលរអ បេសរ។ ទងធនគរ និងទង ពលរដអ ឋ េមរកថ ត លសុទែធ តទទួលបនផលចេំ ណញពីឥណទនែបប ិ ន ក់កណ ំ ិ ញេរបៀបដូចជពពុះសបូ ៊អញឹ ច ង របសិនេប េនះ។ ក៏បុ ៉ែនត វជធមត តៃមទ ម ល ន ំ ់ លមួយវនឹងផុ ះែបក។ េយងេចះែតផុ លំ វេចះែតេប៉ងធេំ ឡងៗ។ ដល់ដណ កក ទ ពពុះសបូ ៊អចលនវតុ េនអេមរ ក ថ ិ
ែដលបនេប៉ងេឡងឥតឈប់ឈរ
ំ ់េផម េនះ បនផុ ះែបកេនច តៃមផ ទ ុ ងឆន២០០៦។ ល ះ ទ សែមបងេនអេមរកចប ត ដំ ិ ំ ុ ក។ កបលចុះយ៉ងគហ
កុ ងេពលជម ន ួ យគន
របក់េទៀត។
ំ ពីឆន២០០៤
ធនគរកណ ត លអេមរកក ល ិ ៏បនតេមងអរតករ ំ ដល់ឆន២០០៦
កររបករ់ បស់ធនគរកណ ត ល
អេមរកបនេក ន ិ នេឡងពី១% រហូតេទដល់៥%។ អរតកររបក់កុ ងឥណទន
Subprime
់ នគរកណ ែដលែរបរបួលតមអរតកររបកធ ត លេនះ
ក៏បន
័ ភ ំ េកនេឡងយ៉ងខលងែដរ ែដលជេហតុេធឲយឥណវ ន វ ត គេរចន ែដលមនរបក់
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 10
ំ ូ លទប ែលងមនលុយសងរេលះរបច ំ ំ ចណ ែខេទឲយធនគរ។ ធនគរក៏ ំ ួ សបណ ំ ុ ល។ រតូវបងច ខំ ិតរត បអ ទ ែដលដក់ធនមកលក់ េដមបជ ឹ ូ សយកផះ ី ន េលសពីេនះេទេទៀត
ំ ន របអ េនេពលែដលធនគរនគ ទ មកលក់ ឹ ូ សផះ
់ែតធលក់ចុះខលងេឡ ំ ឡយឡុងកន់ែតេរចនែបបេនះ តៃមអ ល ចលនវតុ កន ថ ងែថម ំ ិ ញមនបរមណេរច េទៀត។ េនះគឺជចបប់ៃនទីផសរ។ េនេពលែដលទន ិ ន ឯ ំ ិ ញរតូវែតធលក់ចុះ។ អក ន ទិញមិនតិច តៃមទ ល ន ៉ វញេទៀត មយង មនអក ន ខះ ល ែដលេទបែតនឹងខីល ច ុ យពីធនគរមកទិញផះ ទ ិ ំ េនមិនទន់សងរេលះបនប ុ ៉នមនផង
ផះ ទ ក៏ធលក់ៃថល
េហយកររបក់ក៏េកន
័ ទ ំ េឡងខស ក៏សេរមចចិតឈ ព ់េទៀត។ ឥណវន ត ងេនះ ត ប់សងលុយេទធនគរ សុខចិតឲ ត យធនគររបអ ទ ពីេរពះថ ផះ ទ េពលេនះមនតៃមទ ល បជង ឹ ូ សយកផះ លុយែដលរតូវសងេទធនគរេទេទៀត។
េនេពលែដលតៃមផ ល ះ ទ ទបជង
របក់កមីែបបេនះេហ វខតបង់។ ច វ យ ែដលេធឲយធនគររតូ ំ ទងេនះបណ ត លឲយករខតបង់របស់ធនគរឯកជន
ែដលរកសុីខង
ំ ំកន់ែតធេំ ឡង រហូតដល់ធនគរខះ ឥណទន Subprime មនទហ ល រតូវកស ័យ ធន។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 11
របអូ ឹ ស
របអូ ឹ ស
ឡយឡុង
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ឡយឡុង
ឡយឡុង ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ឡយឡុង
របអូ ឹ ស
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
របអូ ឹ ស ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 12
ពវី ិ បតតិ Subprime េទវិ េទវិ បតតហ ិ រិ ញញវតថុ េហតុអបនជ ជវបត ទ? ? បន រលដលេទជ េទជវបត ថ ទូេទ ិ ិត Subprime រលដលេទ ិ ហ ីវ ិត ិ រញវញ តុ ជ បញ ហ ចមបងេកតេចញពីករលក់ឥណទន Subprime។ េនេពលែដល
Subprime ផល ករផល ត ់ នូវភពចេំ ណញ ធនគរមិនរតឹម ត ់ របក់កមីតមែបប ច ់ចេំ ណញេរចន ំ ែតចង់ចេំ ណញកររបក់កុ ងរយៈេពលយ ន ូ រេទ ែតែថមទងចង
ំ ុ លេទលក់បនេត ទឲយធនគរ ឬអក េហយឆប់ៗ េដយយកបណ ន វន ិ ិ េយគ េផសងៗេទៀត។ េតេគលក់ឥណទន Subprime េនះតមរេបៀបណ? ់ ខុ ស ំញ ូ មឲយឧទហរណ៍សមញញមួយ។ េដមបឲយងយយល ី
ឧបមថ
ំ ួ ន ១០មុឺនដុលលរ េដយយក ធនគរ “ក” ផល “ខ” ចន ត ់ របក់កមីច ដល់បុគល គ ់ %កុ ងម ំ បុគល ំ ់ ែខ ទងករ ំ កររបក៥ “ខ” រតូវសងរេលះជេរៀងរល ន ួ យឆន។ គ
ំ ំ ទងេដ ន ន។ ម កុ ងរយៈេពល២០ឆ
ធនគរ “ក” យកឥណទនេនះេទលក់ឲយ ធនគរ “គ” កុ ងតៃម ន ល ១១មុឺន
ដុលលរ។ េរកយពីលក់ឥណទនេទឲយ ធនគរ “គ” េហយ ធនគរ “ក” ែលង ំ ុ លេទៀតេហយ។ របក់សណ ំ ំ ំ ជមចស់បណ ង ទងករ ទងេដ គ ម ែដលបុគល “ខ” រតូវសងេទធនគរ “ក” រតូវបែងរវ េទឲយធនគរ “គ” វញ។ កុ ងករទ ន ិ ិញដូរ
េនះ ធនគរ “ក” បនចេំ នញ ១មុឺនដុលលរភលមៗ ចែំ ណកឯ ធនគរ “គ” វញ ិ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 13
ំ េំ នញកររបក់ ចច
៥%
ំ កុ ងម ន ួ យឆនៗ
ំ កុ ងរយៈេពល២០ឆ ន ន ខងម ុ ខេទៀត
ឬក៏យកឥណទនេនះេទលក់បនេត ទៀត េដមបយកច េំ នញ។ ី
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
១០ម នដ ដុុ លលរ ផតល់ឥណទន ១០ មុុឺន
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ឥណទន ១១មុ លក់ឥណទន ១១មុ នដុ ន ឺ ដុ លលរ
ំ ុ ល ១០មុឺនដុលលរ + កររបក់ សងបណ
់ ែតបុ ៉េណណះ។ េន េនះរគន់ែតជឧទហរណ៍សមញញ េដមបឲយងយយល ី ំ ក់) ែត កុ ងករព ន ត ធនគរមិនលក់ឥណេទយយ (លុយែដលេគជព ិ តជកែ់ សង មួយៗដច់ពីគនដូចេនះេទ។
េគរបមូលយកឥណេទយយមកដក់ជកញចប់
់ ី មួយៗមនកូនបណ ំ ុ លរប់រយនក់) (កញចបន
េហយយកេទលក់។
េហយ
កញចប់ឥណេទយយេនះរតូវបនេគយកេទទិញលក់តៗគនេទៀត េរបៀបបននឹង េសង ឌីណ
ទំព័រទី 14
ំ ិ ញេនេលទីផសរ។ កញចប់ទន
ំ ់ លមួយ ដល់ដណ កក
អក ន ែដលទិញកញចប់
ំ ុ លេនះ មិនដឹងថេតអ ំ ុ លរបស់ខួ នេនះេទ បណ េហយក៏មិន ន ណជកូនបណ ល ក ំ ុ លេនះមនលទភ ំ ុ ល។ ដឹងែដរថ េតកូនបណ ណ ធ ពបុ ៉ណណកុ ងករសងប ន
េនេពលែដលវបត ទ ិ ិត Subprime ផុ ះេឡ ង េពលគឺេពលែដលមនធនគរ
ណមួយខតបង់ ឬកស ័យធនេដយមកពីឥណទន Subprime េនះ ភព ័នធ ចលចលក៏េកតមនេឡងកុ ងរបព ន ធ នគរជទូេទ។ តៃមភ ល គហ៊ុនធនគរ
ំ ុក ក៏ចប់េផម ត ធលក់ចុះយ៉ងគហ
ំ រួមទងធនគរែដលម ិនមនករខតបង់
ំ ុក េដយ Subprime ក៏េដយ ពីេរពះថ ទីផសរភគហ៊ុនចប់េផម ត បត់បង់ទន ចិតេត លធនគរ ជទូេទ។ េដយសរែតឥណទន Subprime រតូវបនេគយក ំ ិ ញេនេលទីផសរ េទទិញលក់យ៉ងគរគឹកគេរគងដូចទន
េគែលងដឹងថ
េត
ំ ំបុ ៉នមន? េបតៃមល ធនគរណខះ េហយមនទហ ល មនឥណទនេនះេនកុ ងៃដ? ន ំ ៉ ងេនះ េតៃថណ អចលនវតុ ធ នឹងដល់េវនធនគរេផសង ែដល ថ ល ក់ចុះខលងយ ង ំ ុ កចិតេត នះេហយ ែដល រតូវឡុងចុង? ភពរសពិចរសពិល និងករបត់បង់ទន
ជរមុញឲយអក ន េលងភគហ៊ុនែដលមនភគហ៊ុនធនគរេនកុ ងៃដ ន
ពពក់ពពូនលក់ភគហ៊ុនេនះេចញវញ ិ
ំ ន នគ
៊ុ នធនគរ េដយមិនេរសថភគហ
់ ង់ទិញភគហ៊ុនធនគរ ណេឡយ។ កុ ងេពលជម ន ួ យគន គមនអក ន ណមនកច
ំ ន ខលច! េនេពលែដលរគប់គននគ ំ ន លក់ េហយមិន េទ។ ឮែតធនគរ េគនគ
មនអក ភ ន ណចង់ទិញែបបេនះេហយ ែដលេធឲយតៃម ល គហ៊ុនធលក់ចុះ។ ករ វ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 15
ំ ូ ងេនះេហយ ែដលផសរភគហ៊ុនធលក់ដដ
ែដលបណ ត លឲយមនវបត ិ ិត
ហិរញញវតុ ។ ថ
បនជ េនអេមរ រលដល ដលេទ េទពស ពសេពញ ជវបត ក ដល េទ ពស េពញ េហតុអបន ថ អេមរករល ិ ហ ិត ិ រញវញ តុ េន ិ រល ីវ ពិភពេលក? ភពេលក? ័យកលសកលភវូបនីយកមេម នះ វបត េនកុ ងសម ន ត ិ រញវញ តុ េនរបេទស ថ ិ ិហ
មួយងយនឹងរលដលេទដល់របេទសេផសងៗេទៀតណស់ ពីេរពះថ របព័នធ ់របេទសនីមួយៗមនទន ំ ក់ទន ំ ងគនយ៉ងខលង។ ំ ហិរញញវតុ របស ថ
ករទិញដូរ
ឥណទន Subprime មិនែមនេធេឡ ែតេធវ វ ងែតេនកុ ងទ ន ី ផសរអេមរកេនះេទ ិ ំ ួ នេនេរកសហរដអ េឡងជទូេទកុ ងទ ន ីផសរអនរត ជតិ។ ធនគរមួយចន ឋ េមរក ិ ៉ ក៏បនទិញឥណទន Subprime ពីធនគរអេមរកែដរ។ ជពិេសស េនអឺរុប ិ
ំ និងអឡឺម៉ង់ជេដម សុទែធ តទទួលរងនូវករខតបង់ ធនគរអង់េគស បរង ល
អស់រប់មុឺនលនដុលលរ េដយវបត ិ ិត Subprime េនះ។ េហតុេនះេហយបនជ ៉ ក៏ធលក់ដដ ំ ូ ងតមផសរភគហ៊ុនេនអេមរកែដរ។ ទីផសរភគហ៊ុនេនអឺរុប ិ េបេទះជករទិញដូរឥណទន Subprime រតូវេធេឡ វ ងជទូេទ ក៏មិន ំ ់មនឥណទនេនះេទ គួរថ រគប់របេទសទងអស
ចុះេតេហតុអីបនជផសរ វ
ំ ូ ងែដរ? ភគហ៊ុនេនរគប់កែនង ល ដូចជេនអសុីជេដម ក៏ធលក់ដដ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 16
ែមនែទនេទ
ឥណទន
Subprime របែហលជមិនរតូវបនលក់េទ
ំ ់េនេលពិភពេលកេនះេទ។ ក៏បុ ៉ែនត េគក៏មិន ធនគរ េនរគប់របេទសទងអស អចដឹងឲយរបកដែដរថ
េតធនគរេនរបេទសណមនឥណទនេនះ
េហយធនគរណអត់?
ំ ួ នពយយមលកប ់ ងម ំ ិនឲយេគ មនធនគរមួយចន
ដឹងថខួ នមនឥណទន Subprime េនកុ ងៃដេទ ខលចែរកងអតិថិជនភ័យន ំ ល ន
់។ គនមកដកលុយេចញវញអស ិ ំ ុ កចិតេត លធនគរ បត់បង់ទន
ភពរសពិចរសពិលេនះេហយែដលេធឲយេគ វ ំ ន លក់ភគហ៊ុនធនគរេចញអស់ េហយនគ
ែដលជេហតុេធឲយតៃម ភ វ ល គហ៊ុនធលក់ចុះ។
េបេទះជភគហ៊ុនរបស់ធនគរ
ែដលមិនមនឥណទន Subprime ក៏េដយ។ តមករពិត
តៃមភ ល គហ៊ុនេនេលទីផសរភគហ៊ុន
គឺេកតេចញពីករ
សមន (Speculation) របស់អក ន េលងភគហ៊ុន។ វមិនែមនជតៃមព ល ិ តេនះេទ។ ដូចេនះ
ំ ន សមនថ ឲយែតអក ន េលងភគហ៊ុននគ
តៃមហ ល ៊ុ នេនេលទីផសរភគហ៊ុននឹងធលក់ចុះ
ហ៊ុនធនគរេនះនឹងធលក់ចុះ
មិនខល វ ់ ថធនគរណមនករ
ខតបង់េដយឥណទន Subprime ឬក៏អត់េនះេទ។ តមរយៈផសរភគហុ៊ ន
់កែនង េនះេហយែដលេធឲយមនវ បត វ ថ ល ិ ហ ិត ិ រញវញ តុ េនេពលេនះរលដលេទរគប េនពសេពញពិភពេលក។
់ ពីចណ ំ ុ ចេនះេយងគួរែសង ំ ី េដមបយល វ យល់អព ី
ផសរភគហ៊ុនបនិ ច។ ត
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 17
េទជ េតអ “ផសរភគ ផសរភគហ ភគហ៊ុន” (Stock Market)? ីវ ជ “ផសរ េទ ំញ ឹ ងមិននិយយ េដយេនះមិនែមនជរបធនបទចមបងៃនអតប ថ ទេនះ ខុ ន
ំ ិតអព ំ ី ដេំ ណរករៃនករទិញដូរភគហ៊ុនេទ។ ខុ រំញ គន់ែតេលកេឡងរតួសៗ លអ ់ អព ំ ី វបត េដមបជម ូ លដឋនកុ ងករយល ន ត ិ រញញវតុ េនេពលេនះប ថ ុ ៉េណណះ។ ិ ិហ ី
ំញ ឹ ងេលកេឡង ក៏ជឧទហរណ៍សមញៗ ឧទហរណ៍ ែដលខុ ន ញ ែដរ។ េនកុ ងករ ន
អនុវតជ ត ក់ែសង ត វមនភពសុ រគស ម ម ញជងេនះ។
មុននឹងនិយយដល់ទីផសរភគហ៊ុន (Stock Market) ជបឋម េតអ វ ីេទ ជភគហ៊ុន? “ភគហ ភគហ៊ុន” (Stock) គឺជចែំ ណករបស់បុគល គ ណមនកេ់ នកុ ង ន រកុមហ៊ុនណមួយ។
េបេយ មហ៊ុនណ ន ងមនភគហ៊ុនកន់ែតេរចនេនកុ ងរកុ
ំ ី របក់ចេំ ណញ មួយ េយងក៏នឹងទទួលបនចែំ ណក (Dividends) កន់ែតធព របស់រកុមហ៊ុនេនះែដរ។
ំ ួ ន រតូវករេដមទុនេរចនមកវន មនរកុមហ៊ុនមួយចន ិ ិ េយគ បុ ៉ែនត មចស់ ហ៊ុនៃនរកុមហ៊ុនេនះមិនមនលុយរគប់រគន់ របស់រកុមហ៊ុនេទលក់
ក៏យកភគហ៊ុនមួយចែំ ណក
េដមបបនេដ ិ ិ េយគ។ មទុនមកវន ី
រកុមហ៊ុនខះ ល
(ជ
ំ ) យកភគហ៊ុនដល់េទ ៧០% (ឬេរចនជងេនះ) េទ ពិេសស រកុមហ៊ុនធៗ លក់។ េហតុដូចេនះេហយបនជេគសេងត ក េឃញថ េលក Bill Gates ែដល ជមហេសដេីឋ លខ១ពិភពេលក និងជមចស់រកុមហ៊ុន Microsoft មនភគ ំ ងេគ) ពី ហ៊ុនកុ ងរកុ មហ៊ុនេនះែតរបមណ ១០% បុ ៉េណណះ (គឺជចែំ ណកធជ ន េសង ឌីណ
ទំព័រទី 18
េរពះ ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុន Microsoft មួយែផក ន ធរំ តូវបនេគយកេទលក់ េនេលទីផសរភគហ៊ុន។
ភគហ៊ុនែដលេគយកេទលក់
មនតៃមេល ដមមួយ
ែដលជតៃមព ល ិ ត (Nominal Value)។ ំ ួ ន ១០០០ហ៊ុន យក ឧបមថ រកុមហ៊ុន “ក” យកភគហ៊ុនរបស់ខួ នច ន ល
េទលក់ កុ ងតៃម ២ ន ល ០ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ អក ន ខះ ល ទិញ ១០ហ៊ុន ខះ ល ២០ហ៊ុន ឬ ១០០ហ៊ុន
តមែតចិតច ត ង់។
រកុមហ៊ុនយកលុយបនមកពីករលក់ហ៊ុនេនះ
ំ (១០០០ × $២០ = $២០ ០០០) េទេបះទុនរកសុី។ េនចុងឆនសរេព ពនធ របសិនេបរកុមហ៊ុនចេំ ណញលុយ
អក ន ែដលទិញហ៊ុនេនះ
នឹងទទួលបន
់ េំ ណញ តមចន ំ ួ នហ៊ុនែដលខួ នទ ចែំ ណកពីរបកច ល ិញ។ ំ ់ លទីមួយ ៃនករលក់ភគហ៊ុន (Primary Market)។ េនះគឺជដណ កក ំ កុ ងដ ណ ក់កលេនះ ន
ភគហ៊ុនរតូវេគលក់កុ ងតៃម ព ន ល ិត
េហយលក់េដយរកុមហ៊ុនផទល់ែតមង ត េទ។
ជទូេទ
(Nominal
Value)
មិនែមនេនេលទីផសរភគហ៊ុនេនះ
ំ ់ លេនះ េគមិនសូវឮនិយយពីករលក់ភគហ៊ុនកុ ងដ ណ កក ន
៌ នចុះផសយអព ំ ី ករេឡងចុះៃនភគហ៊ុន ដូចជ េទ។ េនេពលែដលសរព័តម ភគហ៊ុនេនះេឡង ៥% ឬភគហ៊ុនេនះធលក់ចុះ ៦% គឺជតៃមភ ល គហ៊ុនេនកុ ង ន ំ ំ ់ លទីពីរ (Secondary Market)។ េនកុ ងដ ់ លេនះ ភគហ៊ុន ដណ កក ណ កក ន
រតូវបនេគយកេទលក់តគនពីមួយ េទមួយ េនកុ ងទ ន ីផសរភគហ៊ុន (Stock
Exchange) េហយលក់កុ ងតៃម ម ន ល ួ យ ែដលេកតេចញពីកររពមេរពៀងគនរវង អក ន លក់ និងអក ន ទិញ ដូចជជេគលក់អងរក លក់រតី អញឹ ច ងែដរ។ តៃមេល នះមិន
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 19
ែមនជតៃមព ល ិ ត (Nominal Value) េនះេទ ែតជតៃមែល ដលេកតេចញពីករ ពយករ
ករសមនរេបៀបរបហក់របែហល
ៃនតៃមភ ល គហ៊ុនេទៃថអ ង នគត
(Speculative Value)។ និយយពីឧទហរណ៍ខងេលដែដល ឧបមថ មនបុគល “ខ” ទិញ គ ំ ួ ន ១០០ហ៊ុន ពីរកុមហ៊ុន “ក” កុ ងតៃម ភគហ៊ុនចន ន ល ២០ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ ់ ដល ំ ់ ដច់ឆន ំ េដមបបនរបក ់ចេំ ណញពីរកុមហ៊ុន “ក” េទ គឺ “ខ” មិនចង់រងច ី
ចង់យកភគហ៊ុនេនះេទលក់យកចេំ ណញភលមៗ។
“ខ”
យកភគហ៊ុនេទ
៊ុ ន ។ បុគល ពពយនយលក់េនកុ ងផសរហ ន គ “គ” េដយពយករថ រកុមហ៊ុន “ក”
ំ នឹងចេំ ណញលុយេរចន េនឆនេនះ ក៏សុខចិតទ ត ិ ញភគហ៊ុនរបស់ “ខ” កុ ងតៃម ន ល ២៥ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ “ខ” ក៏សុខ ន ួ យហ៊ុន គឺឲយ ”ខ” ចេំ ណញ ៥ដុលលរ កុ ងម
ចិតល ត ក់ឲយ “គ” ឬក៏លក់ឲ្យអក ន េផសងណេទៀត ែដលឲយៃថខ ល ស ព ់ជងេនះ។ ករ ទិញលក់េនះ
េចះែតេធបន េត ទេទៀត វ
េហយតៃមភ ល គហ៊ុនេឡង
ឬក៏ចុះ
អរស័យនឹងទីផសរ។ របសិនេបមនអក ន ទិញេរចន មនន័យថ តរមូវករ >
ផត ញ គ ់ផង គ ់ (Demand > Supply) ហុ៊ ននឹងេឡងៃថ។ ល ផុ យេទវ ទ ិ របសិនេបមិនសូវ
មនអក ន ទិញ ឯអក ន ចង់លក់មនេរចន (ផត គ ់ផង គ ់ > តរមូវករ) តៃមហ ល ៊ុ ននឹងធលក់ ចុះ។ េហតុដូចេនះេហយបនជេគសេងត ក េឃញថ
េនេពលណែដលមន
ំ ឹ ងលព ដណ អ ី រកុមហ៊ុនណមួយ ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនេនះនឹងេឡងៃថល េរពះ
មនេគចង់ទិញភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនេនះេរចន។ េសង ឌីណ
ផុ យេទវ ញ ទ ិ
េបមន ទំព័រទី 20
ំ ឹ ងមិនល អ ភគហ៊ុននឹងចុះៃថ។ ដណ ល
ជួនកល
ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនមួយ
េឡងៃថេល នេពលរពឹក េហយចុះៃថម េនេពលលងចក៏មនែដរ។ េនកុ ង ល កវញ ន ិ
ចេនលះេពលេនះ តៃមព ល ិ ត (Nominal Value) ៃនភគហ៊ុនេនះមិនមនករែរប របួលអីេទ។ វ រតលប់មកវបត តៃមភ ល គហ៊ុនរបស់ធនគរបនធលក់ ិ ិត Subprime វញ។ ិ
ំ ូ ងេនរគប់ទីកែនង ំ ុ កចិតេត លធនគរជទូេទ មិនថ ដដ ល គឺមកពីេគបត់បង់ទន ធនគរណ ជធនគរណេទ។ េនេពលេនះ មិនមនអក ន ណចង់ទិញ
ភគហ៊ុនធនគរេទ។ ឯអក ន មនភគហ៊ុនធនគរវញ ិ ក៏របញប់របញល់លក់ េចញឲយបនឆប់ខលចខតបង់េរចន។ េដយមកពីមនអក ន លក់េរចន េហយ ៊ុ នធនគររតូវធលក់ដដ ំ ូ ង។ មិនមនអក ន ទិញេនះេហយ េទបេធឲយភគហ វ
ពវិីវិបតតហ េទវិ បតតេសដឋ ិ ច ិេសដឋកច ិ រិ ញញវតថុ េទវិ កតតអខ ែដលេធឲយវ ឲយ យជវបត ក ល ែដលេធ ថ ល យជ ឋ ច ច ិ ហ ិ េសដ ីវ ះ ិត ិ រញវញ តុ ក ិត វ វបត ិ ? ទីមួយ វបត ិ ិត Subprime មិនែមនប៉ះពល់ែតធនគរេនះេទ។ រកុមហ៊ុន ំ ់ែដរ។ េនេពលែដលធនគរផល ធនរ៉ប់រងក៏ប៉ះពល់ខលងណស ត ់ ឥណទន ំ ូ លខស ដល់អក ន ែដលមិនសូវមនរបក់ចណ ព ់
ធនគររតូវរបឈមមុខនឹង
ំ ុ លអចនឹងមិនសងបណ ំ ុ លមកវញ។ ហនិភ័យខស ព ់ (High Risk) គឺកូនបណ ិ ំ ន េទទិញធនរ៉ប់រងពីរកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រង េនេពលេនះេហយែដលេគនគ េសង ឌីណ
ទំព័រទី 21
កន់ែតេរចន។
ំ ុ លមិនមនលទភ ំ ុ លេទ កុ ងករណ ន ធ ពសងបណ ី ែដលកូនបណ
ំ ុ លជួស កុ ងករម រកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងនឹងសងបណ ន ិតណមួយ (៥០%, ៦០%
ឬ៧០% តមកិចស ច នយែដលបនេធ)។ វ េនេពលែដលវបត ទ ិ ិត Subprime ផុ ះេឡ ង
ំ ួ សេគកន់ែតេរចន ំ ុ លជន រកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងរតូវេចញមុខសងបណ
រហូត
ំ ់ លមួយ រកុមហ៊ុនេនះែលងមនសចរ់ បក់ចណ ំ ដល់ដណ កក យ ក៏រតូវដួល ំ ជក់ែសង រល។ ត រកុមហ៊ុន AIG របស់អេមរក ិ ែដលជរកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងដ៏ធ ំ
ជងេគបងស អ ់េនេលពិភពេលក បនខតបង់េស រែតន ទ ឹ ងកស ័យធន កុែំ តបន រដឋភិបលអេមរកឲយខ ច ុ យដល់េទ ៨មុឺន ៥ពន់ លនដុលលរ។ ិ ីល កតតទីពីរ
ំ ុ តែដលនឲយវ ំ បត ែដលជកតតចមបងបផ ត ិ រញញវតុ េនេពល ថ ិ ិហ
េនះ រលដលេទជវបត ក ឋ ិចច គឺករកត់ផតច់ៃនចរនឥ ត ណទន (Credit ិ េសដ ិត
Crunch)។ ចរនឥ ត ណទន គឺជសរៃសឈមៃនេសដក ឋ ិចរច បស់បណ ត របេទស ំ ួ ន ដូចជ របេទសកមុ ជ េជឿនេលឿន។ េនបណ េដម ែដល ត របេទសមួយចន ព របព័នធ ធ នគរេនេកង ម ខីេនេឡ ច យ
អក ន រកសុីភគេរចនពឹងេលេដមទុនផទល់
ខួ ន។ ផុ យេទវ ញ េនតមបណ ល ទ ត លរបេទសេជឿនេលឿន ិ
រកុមហ៊ុន និងអក ន
ំ េបះទុននិេយគេផសងេទៀតពឹងែផក អ យ៉ងខលងេល ច ី ធនគរ របក់កមីព
េដមប ី
យកមករកសុី។ េនកុ ងេពលែដលម ធ នគរមនសុខភពេពញបរប ន ិ ិត របព័នធ ិនមនវបត ិ ូរ
ចរនឥ ត ណទនក៏មនដេំ ណរករេទយ៉ងលែអ ដរ។ ធនគរឯកជនេដរតួយ៉ង
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 22
ំ នក ់ ុ ងករេធ សខ ឥ ន វ ត ណទនេនះដេំ ណរករ។ ឲយចរន
និយយេដយសេងប ខ
របព័នធ ធ នគរមនដេំ ណរករឥណទនដូចតេទេនះ៖
$ ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
$
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
ធនគរកណ ត ល
ែដលជធនគររដគ ឋ ឺជរបភពេដមៃនករផល ត ់ សច់
់ ួយ របក់។ ធនគរឯកជនេទខីល ម ច ុ យពីធនគរកណ ត ល កុ ងអរតកររបក ន ំ កណ តេ់ ដយធនគរកណ ត ល។
បនទប់ធនគរឯកជនេនះយកលុយេទឲយ
េគខីបន ច េត ទៀត េដយយកកររបក់េលសពីអរតរបស់ធនគរកណ ត ល េដមប ី បនចេំ ណញ។ ជទូេទ ធនគរឯកជនផល ត ់ ឥណទនេទឲយអតិថិជន ែដល ័ ប ជរកុមហ៊ុន ឬរូបវន េហយក៏អចផល ត ុ គល គ ធមត ម ត ់ ឥណទនេទឲយធនគរ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 23
ឯកជនេផសងេទៀតែដលខះ វ សច់របក់បងិល វ ែដរ។
ចរនឥ ត ណទនេនះេហយ
ែដលេធឲ្ ឋ ច ច នដេំ ណរករេទមុខ។ វ យេសដក ិ ម ក៏បុ ៉ែនត េនេពលែដលវបត ត ិ រញវញ តុ បនផ ថ ទ ត ណទនេនះរតូវ ិ ិហ ង ចរនឥ ុ ះេឡ
ំ គងស េំ ណរករ។ ធនគរែដលខតបង់េដយវបត ត ិ ិត Subprime ូ កែលងមនដ
មនករខះ វ ខតសច់របក់មកបងិល វ
ក៏េទរកខីល ច ុ យពីធនគរែដលមិនមន
ំ ករខតបង់េដយ Subprime។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរទងេនះេប េទះជេនមន ់ ល់ក៏េដយ ក៏មិនរពមឲយខីែដរ ៉ ធនគរេនះអច សច់របកស ពីេរពះ មយង ច ដូចេនះ េបេទះជេនេពលេនះ េនមនឥណេទយយ Subprime េនកុ ងៃដ។ ន
មិនទន់ខតបង់ ក៏បុ ៉ែនត េបេម ថ ល ក់ចុះយ៉ងេនះ ធនគរ លេទផសរអចលនវតុ ធ េនះភ័យខលចថៃថណ នឹងដល់េវនពួកេគែដលនឹងរតូវខតបង់ េហយរតូវករ ង
់ កបងិល សច់របកម វ ។ ខួ នឯងេពលរតូ វករ។ ល
ដូេចះ ន េហយ
រតូវែតទុកសច់របក់បរមុងទុកសរមប់
ចេំ ពះធនគរណែដលមិនមនជប់ពក់ព័នន ធ ឹង
ឥណទន Subprime ក៏មិនហ៊នឲយលុយធនគរេផសងេទៀតខីែដរ ពីេរពះេគ ច មិនអចដឹងចបស់ថ េតធនគរណខះ ល មន ឥណទន Subprime េនកុ ង ន ៃដ។
េបមន
ំ ំបុ ៉ណណ? មនទហ
េតធនគរេនះអចនឹងបនខ ត តេដយ
Subprime េនះេទៀតែដរេទ? េបេនែតខតេទៀត រហូតដល់កស ័យធន លុយ ែដលឲយខីេទរបកដជេបះេចលទេទេទេហ ច យ?!
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 24
ំ ុ កចិតគ ករបត់បង់ទន ត ន រវងធនគរ និងធនគរគនឯងេនះ េធឲយចរន វ ត ំ ឥណទនអនរត ធនគរ (របក់កមីរវងធនគរ និងធនគរ) រតូវគងស ច ត ូ ក។
អក ចែំ ណកឯឥណទន ន ែដលមនសច់របក់សល់ សុខចិតឱ ត បទុកខួ នឯង។ ល
័ ប ំ ូ ចគនេនះ រវងធនគរ និងរកុមហ៊ុន សហរគស ឬរូបវន ក៏រតូវគងដ ត ុ គល គ
ែដរ។
$ ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
$
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន
$
័ ធ េនកុ ងរបេទសែដលមនេសដ ក ន ឋ ិចេច ជឿនេលឿន មនរបពន ធ នគរែដល
ំ មនដេំ ណរករល អ រកុមហ៊ុនពឹងែផក អ យ៉ងខលងេល ុ យមក ធនគរ េដមបបនល ី ំ ៏ជួប រកសុី។ េនេពលែដលចរនឥ ត ណទនែលងដេំ ណរករ រកុមហ៊ុនទងេនះក របទះនឹងបញ ហ ហិរញញវតុ ។ ថ
េសង ឌីណ
ខះ ល េនទប់ទល់បនេចះែតបនដ ត េំ ណរករេទមុខ
ទំព័រទី 25
ំ េទៀតទងរតដបរតដ ួ ស ។ ខះ ល បងច ខំ ិតក ត ត់បនយ ថ បុគល គ ិក។ ចែំ ណកខះ ល េទៀត ធលក់ខួ នរហ ល ូ តដល់បិទទវរែលងមនដេំ ណរករែតមង ត ។ ំ មកដល់ដណ ក់កលេនះ
វបត ត ិ រញវញ តុ ក ថ ៏បនកលយេទជវបត ិ ិហ ិ ិត
េសដក ឋ ិច។ ច មិនែមនរតឹមែតតៃមភ ល គហ៊ុនេនេលផសរហ៊ុន (Speculative Value) េទ ែដលធលក់ចុះ តៃមព ល ិ ត (Real/Nominal Value) ក៏ចប់ធលក់ចុះែដរ។ កុ ងេពលជម ន ួ យគនេនះ អក ន េរបរបស់ផលិតផលជទូេទ (Consumers)
ក៏មនករបរមន ក ភ ឹ ងវបត ត ឋ ិចេច នះែដរ។ ិ ិេសដ
ពួកេគក៏ចប់េផម ត កត់បនយ ថ ករ
ំ ំ ់ េដមបទ ំ ់។ េន ចណ យណែដលមិនចបច ី ុកលុយបងករេពលរតូវករចបច ំ េពលែដលរគប់គនកត់បនយ យ ថ ករចណ
តរមូវករេនេលទីផសរក៏ធលក់ចុះ
ំ ់ ដូចជ រថយនត ទូរទសសន៍ និង ជពិេសស ផលិតផលែដលមិនសូវចបច ់ ស ំ នេត ផសងៗេទៀតជេដម ែដលធលក់ចុះខលងជងេគ។ ំ ឧបករណ៍សរមបក ដល់ ំ ់ លមួយ ដណ កក
ំ ិ ញជទូេទក៏ចប់េផម តៃមទ ល ន ត ធលក់ចុះជបនប ត នទប់ឥត
ឈប់ឈរ បេងត ក ជបញ ហ បរត ត រណ (Deflation)។ ិ ផ ំ ិ ញមនតៃមេល ថក េនេពលែដលទន
ពិបកលក់េចញ
រកុមហ៊ុន
សហរគសក៏ចប់េផម ត កត់បនយ ថ ករផលិត ែដលជេហតុេធឲយផល វ ន ិតផលកុ ង ំ ់ លមួយ េសដក រសុកសរុបមនករធលក់ចុះ រហូតដល់ដណ កក ឋ ិចក ច ៏ចប់េដរ ថយេរកយ (Recession)។
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 26
ដូចជេយងេឃញជក់ែសង ត េនេពលេនះរសប់
់របេទស េសរែតរគប ទ
េជឿនេលឿនសុទែធ តជួបនឹងបញ រួមមន ហ េសដក ឋ ច ន ិ េច ដរថយេរកយេនះ កុ ងេនះ
ំ ំ អង់េគស ទងអេមរ ក ល អឡឺម៉ង់ និងអុីតលី ជេដម ។ល។ អរត ិ ជបុ ៉ន បរង ់ រងរេធបនេក ំ ប់។ អក ន អតក វ នេឡងជលដ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 27
វិធនកររបស់រដឋកងករេដះរសយវិបតិត ុន ករចក់ បញចូ ល លសច់ សច់រ,ក់ រ,ក់េទកន េទកនងរ/ព័ ធធនគរ ករចក់បញច េទ ង ុ រ/ព័នធនគរ ដូចជេយងបនេឃញខងេលរួចមកេហយេហយថ
េដមេហតុែដល
បណ គឺេកតេចញពីវបត ត លឲយេកតមនវបត ត ិ រញញវតុ េនេពលេនះ ថ ត ិ ិហ ិ ិឥណទន
Subprime។
វបត ត ត លឲយធនគរខះ ល រតូវដួលរលំ ិ ិេនះបនបណ
រតដរខយល់រករចកេចញេស រែតម ទ ិនរួច ចិតេត លធនគរ។
ខះ ល េទៀត
ំ ុក េធឲយមជឈដ វ ឋ នទូេទបនបត់បង់ទន
ំ ុ កចិតេត លគនែដរ។ សូមបែតរវងធនគរគ ន ឯងក៏បត់បង់ទន ី
់ ល់េរចន ធនគរណែដលេនមនសច់របកស
ក៏មិនហ៊នឲយលុយេទ
ំ ុ ងរតូវករសច់របកប ់ ងិល ធនគរេផសងេទៀត ែដលកព វ ខីស ច ិ នែដរ។ មកទល់នឹងេពលេនះ ធនគរជេរចនេនែតមនឥណទន Subprime េនះេនកុ ងៃដេនេឡ Subprime េនះ េនមិនទន់ ន ត ិ ិឥណទន យ។ ដូចេនះ វបត
ំ ចប់េនេឡយេទ។ ធនគរទងឡយណ ែដលមនឥណទនេនះេនកុ ងៃដ ន ំ ុ ងែតបរមថ កព នឹងដល់េវនខួ ន។ ភ ៃថណ ង ល
ំ ុ កចិតេត ល បញ ហ េនះេហយែដលទន
ធនគរេនមិនទន់រតូវបនសតរមកវញបន។ មជឈដឋនទីផសរហិរញវញ តុ ថ េន ិ ែតគិតថ នេពលខងមុខេនះធនគរណេទៀត របកដជនឹងរតូវជួបបញ ហ ឬដួលរលេំ ទៀតមិនខន។
េហយតៃមភ ល គហ៊ុនរបស់ធនគរ
េនេលទីផសរ
ហិរញញវតុ ថ ក៏េនែតបនធ ត ល ក់ចុះឥតឈប់ឈរ។ េសង ឌីណ
ទំព័រទី 28
េដយេមលេឃញពីបញ ហ េនះេហយ
េទបេលក
Henry
Paulson
រដម ឋ រនី រកស ត ួ ងេសដក ឋ ិចអ ច េមរក ិ និងេលក Ben Benanke អគេគ ទសភិបល ំ ធនគរកណ ណ យលុយដល់េទ ត លអេមរកមនែផនករច ិ
៧០មុឺនលន
ដុលលរ េដមបរបម ូ លទិញឥណទន Subprime ពីធនគរឯកជន េដមបប ី ី ិទ បញចប់វបត Subprime ែដលជមូលេហតុេដម ៃនវបត ត ត ិ រញវញ តុ ថ ិ ិឥណទន ិ ិហ នេពលេនះ។
មេធយបយេនះនឹងអចជួយឲយធនគរឯកជនរួចផុតពី
់ ឹ ងឥណទន ហនិភ័យែដលជបន
ំ ុ កចិតត Subprime េហយចប់េផម ត មនទន
និងផល ញេទមកជរបរកត ត ់ លុយឲយគនខីេទវ ច ិ ិ ីេឡងវញ។
េលគន
ំ ុ កចិតេត លធនគរវញ ហិរញញវតុ ក ថ ៏នឹងមនទន ិ
ឯទីផសរ
ែដលអចនឹងជួយឲយតៃមល
ភគហ៊ុនធនគរេកនេឡងវញែដរ។ ិ ចែំ ណកឯធនគរកណ ត លេនបណ ត របេទសេជឿនេលឿនេផសងៗេទៀត ័នធ ក៏សេរមចចិតច ត ក់បញូ ច លសច់របកេ់ ទកុ ងរបព ន ធ នគររបស់េគេរៀងៗខួ ន ល ែដរ
់ ងិល េដមបេដះរសយបញ ហ កងះ វ ខតសច់របកប វ ។ ី
េគលេដគឺេធឲយ វ
ចរនឥ ត ណទនមនដេំ ណរករេឡងវញ។ ិ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 29
ករកត់ បនថយអរតកររ,ក់ ករកត់បនថ ់ គឺជែផក ករបញុ ច ះ ឬតេមងអរតកររបក ល ន មួយៃននេយបយរូបិយវតុ ថ
របស់រដឋភិបលៃនរបេទសនីមួយៗ។
ំ នម ់ ួ យរបស់ វគឺជអវុធមួយដ៏សខ
ំ ់ ិ សេដៃនេសដក រដឋភិបលកុ ងករក ណ តទ ន ឋ ិចជ ច តិ។
់ នយ ់េនះ ករែដល ែដលធនគរក ធនគរកណ ណ អរតកររបក េតករ ែដល ធនគរក លកតប កររបកេនះ ត លកត ថ អរត
អចមន អចមន
់េនេលទីផសរ? ឥទិពលអ អខ អរតកររបកេនេល ពល អរត េន ផសរ? ធ ល ដល់អរតក ីវ ះ ់ មនុសសទូេទ ជទូេទ ធនគរកណ ត លមិនែមនជអក ន ផល ត ់ របក់កមីដល ច
េទ។ េបអក ន ណចង់ខីល ច ុ យ គឺេគេទខីព ច ី ធនគរឯកជន។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរ ឯកជន េដមបបនល ុ យឲយេគខី ច គឺេទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល។ េបធនគរ ី ់ ១,៥% កុ ងម ឯកជនេទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល កុ ងអរតកររបក ន ន ួ យឆន ំ ធនគរឯកជនយកលុយហឹ នងេទឲយេគខីបន េត ទៀត េដយយកកររបក់ ២% ច េដមបយកច េំ នញ ី ់ កេនរតឹម កររបកម
០,៥%។ ១%
េនេពលែដលធនគរកណ ត លបញុ ច ះអរត ធនគរឯកជនមិនមនកតពវកិចប ច ញុ ច ះអរត
កររបករ់ បស់ខួ នតមធនគរកណ ល ត លេទ។
ពួកេគចង់ទុក
២%
មួយឆន ំ
ដែដលក៏បន។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរឯកជនមិនែមនមនែតមួយេទ។ ដូចេនះ ចង់ឬ
មិនចង់ ធនគររតូវបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់េគេរៀងៗខួ ន ល េដមបរបក ួ តរបែជង ី ់ គន។ ឧបមថ ធនគរ “ក” េទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត លកុ ងអរតកររបក ន េសង ឌីណ
ទំព័រទី 30
១% េហយយកលុយហឹ នងេទឲយេគខីបន ច ត េដយយកកររបក់ ២% េដមបបន ី ំ ិ តថ េអ!ហ ខុ ក ំញ ណ ំ ចេំ នញ ១%។ ធនគរ “ខ” េឃញដូចេនះ ក៏មនគន ត់អរត ់ ុ រំញ តឹមែត ១,៥%បនេហយ មិនបច់ចេំ ណញអីដល់១%េទ ចេំ ណញ កររបកខ
រតឹមែត ០,៥% បនេហយ េធេម វ ៉ចឲយែតបនអតិថិជនេរចន។ ដល់េពលហឹ នង អតិថិជននឹងសរមុកមកខីល ច ុ យពីធនគរ
“ខ”
់ បជង ពីេរពះកររបកទ
ធនគរ “ក”។ ដូចេនះ ចង់មិនចង់ ធនគរ “ក” ក៏រតូវែតបញុ ច ះកររបកែ់ ដរ េប មិនដូេចនះេទ អតិថជ ិ នរបកដជរត់េទេគអស់មិនខន។
និយយសរុបឲយខី ល វដូចជេរឿងលក់ដុ ំ លក់រយអុីចឹង! េពលណ ែដល ំ ញចះៃថល អក ន លក់ដុប ុ
អក ល ក់រយែដរ ន លក់រយក៏នឹងបញុ ច ះតៃមល
េដមបរបក ួត ី
របែជងជមួយអក ន លក់រយេផសងេទៀត។ េហយធនគរកណ ត ល េរបៀបដូចជ ំ ែដលលក់ដុ ំ ឯធនគរឯកជនគឺជអក ឈួ ញធ ម ន លក់រយ។ ដូចេនះ េបធនគរ កណ ត លបញុ ច ះអរតកររបក់ អរតកររបកេ់ នេលទីផសរក៏នឹងចុះតមែដរ។
់អចេធឲយេសដ េហតុអបនជករ ជករបញ ះអរតកររបក ម ន? ? បន ជករបញុ ច ះ អរតកររបកអចេធ អច ឲយ មន ឋ ច ច នកេំ ណន ីវ វ េសដក ិ មនក កលណអរតកររបក់េនេលទីផសរធលក់ចុះ
វជរមុញឲយមនករ
េបះទុនវន ិ ិ េយគេកនេឡ ង។ េហតុអី?!
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 31
ទីមួយ អរតកររបក់ទប មនន័យថ េយងេទខីល ច ុ យពីធនគរក៏អស់ ់ ិច កររបកត
េហយេយងយកលុយេទទុកសនស ំេនធនគរក៏បនកររបក់
់ នស ំមន ២% កុ ងម ំ អុីចឹង អក ទបែដរ។ ឧបមថ អរតកររបកស ន ួ យឆន។ ន ណ
ែដលមនលុយ េគចប់េផម ត ពិចរណេហយថ េបយកលុយហឹ នងេទទុកសនស ំ ំ បុ ៉ែនត េបយកលុយ េនធនគរបនកររបក់ែត ២% បុ ៉េណណះ កុ ងម ន ួ យឆន។
ហឹ នងេទរកសុី េគអចបនចេំ ណញេលសហឹ នង។ ដូចេនះ អក ន មនលុយ េគ សុខចិតយ ត កលុយហឹ នងេទរកសុី ជជងយកេទទុកសនស ំ។ ចែំ ណកអក ន អត់សូវ ់ ស មនលុយរកសុីក៏ដូចគនែដរ។ េនេពលែដលអរតកររបកខ ព ់ េគមិនសូវចង់
រកសុីេទ េរពះេគគិតថ វមិនសូវចេំ ណញបុ ៉នមនេទ រកសុីចិញឹ ច មែតធនគរ។ ់េហយ មនអីសល់ចេំ ណញេទៀត?! បុ ៉ែនត ដល់េពល រគន់ែតកររបក់ហឹ ងអស ន ់ ុ ះ េគគិតថអចចេំ ណញ េគក៏េទខីល កររបកច ច ុ យធនគរមករកសុី។ កលណមនអក ន េបះទុនរកសុីកន់ែតេរចន សកមភ ម ពេសដក ឋ ិចក ច ៏កន់ ែតេរចន។ េនេពលហឹ នងេហយ ែដលេធឲយេសដ ក វ ឋ ិចម ច នកេំ ណន។ ទីពីរ
់ ៏មនទន ំ ក់ទន ំ ងេទនឹងអរតបូ ររបក អរតកររបកក ែ់ ដរ។ ត
់ ៏េឡង។ េបអរតកររបកច ់ ុះ កលណ អរតកររបកេ់ ឡង អរតបូ ររបក ក ត
់ ៏ចុះតមហឹ នងែដរ។ េហយកលណ អរតបូ ររបក ់ ុ ះ មនន័យ អរតបូ ររបក ក ច ត ត
ំ ិ ញែដលផលិតកុ ងរស ំ ថ រូបិយប័ណណជតិចុះៃថល វេធឲយទ ន វ ន ុ ក រសួលនេចញ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 32
យកេទលក់េនេរករបេទស។
ំ េហយកលណែតករនេចញ
េកនេឡង
េហយ េសដក ឋ ិចម ច នកេំ ណនែដរ។
់?! ់ ល កច ់ ុ ះតម បនជ អរតប តមអរត អរតកររបក េហតុ ដូចេមច ជអរត បូ ររបក ធ អរត កររបក?! ត បន ត ំញ នេលកេឡងខងេលេហយថ កលណអរតកររបកធ ់ ល ក់ចុះ ដូចខុ ប
ំ ់ វចុះទងអស
់ ុះ េយងេទខ ច ុ យពីធនគរក៏កររបកច ីល
េយងយកលុយេទ
ទុកសនស ំេនធនគរក៏បនកររបក់តិច។ មនអក ន ខះ ល ែដលមនលុយ េគរកសុី ែតខងកររបកេ់ នះឯង គឺយកលុយេទឲយេគខី ច ឬេទទុកកុ ងធនគរ េដមប ី ន ់ យកកររបក។
ំ អក ន ទងហ ឹ នង
េទរកសុីែតកែនង ល ណ
ែដលអរតកររបក់
ខស ព ់។ ់ ល ក់ចុះដល់ ១% េហយអរតកររបក់ េបេនអេមរក អរតកររបកធ ិ ៉ េនដល់េទ ៤% អក ំ ន បងិល េនអឺរុប ន ែដលមនលុយទុកេនអេមរក វ ិ ក៏នគ
៉ វញ លុយហឹ នងេទទុកេនអឺរុប េដមបបនកររបក េ់ រចនជង។ េហយចង់បែងរវ ិ ី ៉ មិនែមនអចយកលុយដុលលរ េទទុកេនធនគរអឺរុប ៉ លុយពីអេមរកេទអ ិ ឺរុប
៉ េគរពមទទួល រតង់ៗអុីចឹងបនេទ។ ទល់ែតយកលុយអឺរូេ៉ ទ បនធនគរអឺរុប ំ ់រតូវលក់ដុលលរ េហយទិញយកលុយអឺរូ។៉ េហយទីផសរ យក។ ដូេចះ ន េគចបច រូបិយវតុ ក ថ ៏ដូចជទីផសរទូេទែដរ
េសង ឌីណ
ំ ន សរមុកលក់លុយដុលលរ កលណេគនគ
ទំព័រទី 33
េហយមិនសូវមនអក ន ទិញ េពលហឹ នងេហយ ែដលវេធឲយល វ ុ យដុលលរធលក់ៃថ។ ល ឯអឺរូ ៉ េពលែដលមនេគរកទិញេរចន ក៏េឡងៃថេល ទតមហឹ នងែដរ។ ៉ វេធឲយ ជលទផ ធ ល េពលអរតកររបកេ់ នអេមរកទបជងេនអ ិ ឺរុប វ ំ ិ ញែដលផលិតេន លុយដុលលរធលកៃ់ ថល េរបៀបនឹងលុយអឺរូ។៉ ដល់េពលេនះ ទន ំ ់េនអឺរុប ៉ អេមរករស ួ លនយកេទលក ិ
ំ ិញ េរពះវមនតៃមេល ថកជងទន
៉ ។ ជេរឿងធមត ំ ិ ញផលិតេនអេមរក ផលិតេនអឺរុប ម េទ ទន ល លិតគិតជ ិ ៃថផ ំ ិ ញផលិតេនអឺរុប ៉ ែដល ដុលលរ របក់ែខបុគល គ ិកក៏គិតជដុលលរ វេថកជងទន ៃថផ ល លិតគិតជអឺរូ។៉ និយយឲយរសួលសតប់វញ ឧបមថ ៃថេង នះ លុយ ១អឺរូ ៉ ដូរបន ១ ិ ដុលលរ។
ទូរទសសន៍មួយេរគឿងផលិតេនអេមរកៃថ ល ិ
១០០០ដុលលរ
េហយ
៍ ួ យេរគឿងេទៀត ែដលផលិតេនបរង ំ ៃថ១ ទូរទសសនម ល ០០០អឺរូ។៉ េបេយងមន ំ ៏បន ឬយកេទដូរជដុលលរ លុយ ១ពន់ អឺរូ ៉ េយងអចទិញទូរទសសន៍បរងក បន១ពន់ដុលល
េដមបទ ិ ៏បន។ ី ិ ញទូរទសសន៍ផលិតេនអេមរកក
ដល់ែត
ែសក អ េឡង ដុលលរធលក់ៃថល ១ដុលលរដូរបនែត កនះ ល អឺរូ។៉ អុីចឹង េដមបទ ី ិញ ៍ េមរកតៃម ទូរទសសនអ ល ិ
១ពន់ដុលលរហឹ នង
ំ េគមិនបច់ចណ យលុយដល់
៉ ឹ នង ដូរបន ១ពន់ដុលល ទិញបនទូរទសសន៍អេមរក ១ពន់អឺរូេ៉ ទ ែត៥រយអឺរូហ ិ ៍ លិតេនបរងេនែតៃថ ំ ៉ ែដល។ ហឹ នងេហយ។ ចែំ ណកឯទូរទសសនផ ១ ល ០០០អឺរូដ
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 34
៍ លិតេនអេមរក ៍ លិតេន ដូចេនះ ទូរទសសនផ ិ មនតៃមេល ថកជងទូរទសសនផ ំ ់ េទពក់កណ បរងដល ត ល។
់ ឹង ករបញ ះអរត អរតករ កររបក ងអច អចបង បងរក ឲយ ឲយអត អតផរណេក នេឡ ងែដរ ែដរឬេទ ឬេទ? េតករ បញុ ច ះ អរត ករ របកន អច ផរណ េកន ែដរ ឬេទ ? ិ េឡង ចេមយេដយខ ល ីល េហយ
ំ ុ ចហឹ នង គឺពិតជេធឲយអត វ ិផរណេកនេឡងពិតែមន!ចន
ែដលធនគរកណ ត លមិនអចេចះែតបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់ខួ ន ល
ំ វនឹងេធឲយមន េរសចែតនឹងចិតប ត នេទ។ េបមិនអុីចឹងេទ អតិផរណេឡងខលង វ បញ ហ េផសងេទៀត។
ំ ិ ញយកេទលក់េន សរមបរ់ កុមហ៊ុនែដលផលិតទន
បរេទស េគសបបយចិតេត ហយ េរពះរសួលលក់។ ែតសរមប់របជជនទូេទ ំ ិ ញយកមកេរបរបស ់េទបបនពិបក ែដលរតូវករទិញទន
ំ ិ ញែដល េរពះទន
ំ ូ លេឡងមិនទន់ៃថទ ំ ិញ ទិញពីបរេទសរតូវេឡងៃថ។ ល េនេពលែដលរបក់ចន ល ន វនឹងបេងត ក ឲយមនបញ ហ
ែដលេគេហថ
ំ អតិផរណេឡងខលងហ ឹ នងឯង
អតិផរណ។
េដយមកពីខលច
៉ ែតងែត បនជធនគរកណ ត លសហភពអឺរុប
បដិេសធមិនរពមបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់ខួ ន ល ក៏បុ ៉ែនត
ំ ំធេំ ធងខលង ំ វបត ក ត ឋ ិចព ច ិ ភពេលកេនេពលេនះវមនទហ ិ ិេសដ
ំ ល ក់ចុះេទេទៀត។ េន ណស់។ េសដក ឋ ិចម ច ិនរតឹមែតអត់េកនេទ ែតែថមទងធ អេមរក ន ុ កធលក់ចុះដល់េទ ០,៣% េទេហយ រគនែ់ ត ិ ផលិតផលដុលកុ ងរស
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 35
ំ ចេនលះពីែខកកដ ដល់ែខកញញ ឆន២០០៨េនះ។ ដូចេនះ សរមប់រដឋភិបល ក អេមរក ិ
ំ មកែំ ហងពីវបត ករគរ ក ត ឋ ិចេច ពលេនះវធេំ ធងជងករ ិ ិេសដ
ំ មកែំ ហងពីអតិផរណ។ គរ ៉ េទៀត េបេមលឲយបនហ ំ មយង មត់ចត់ែមនែទនេទ បញ ហ អតិផរណទង ំ ុ ៉នមនេទ េរពះថ អក ៉ ដូចជមិនសូវធដ ំ ុប េនអេមរក ន ណក៏េមល ិ និងេនអឺរុប េឃញែដរថ
ំ ុ ងែតជួបនឹងវបត ពិភពេលកកព ក ត ឋ ិច ច ិ ិេសដ
ជពិេសស
េន
ំ ន រព ំ ឹ ងទុកថ េនេពលខងមុខ អេមរកេនះែតម ង គ ត ។ អុីចឹង ពលរដអ ឋ េមរកន ិ ិ ំ ិញ េពលែដលរកុមហ៊ុនពិបកលក់ទន
ំ ិ ញមិន ពួកេគរបកដជបញុ ច ះៃថទ ល ន
ំ ិ ញអីល ំ ន់ កុទ ំ ន់អល ខន។ ដូេចះ ន ឥឡូវហឹ នងរតូវករទិញទន វ ម ម ៗ មិនសូវសខ
ំ ិ ចេទៀតច ំ ិញ។ ដល់ែតអក ទិញ ចបន ត ុ ះៃថល ចទ ន ណក៏ច ំ អក ន ណក៏ច ំ អត់មន ំ ិ ញរតូវែតចុះៃថ។ អក ន ទិញដូចេនះេទ ដល់េពលមួយ ទន ល ់ កេន ដូចេនះ េបេទះជធនគរកណ ត លអេមរកបញ ិ ុ ច ះអរតកររបកម
ំ រតឹមែត ១% ក៏េដយ ក៏មិនេធឲយអត ែបរេទជមន វ ិផរណេឡងខលងែដរ ំ ិ ញមិនេឡងៃថល ែបរជចុះ បរត មនន័យថ ទន ត រណ (Deflation) េទវញផង ិ ិ ផ ៃថេល ទវញ។ ដល់េពលមនបញ ហ បរត ត រណ អក ន រងេរគះមុនេគ គឺរកុមហ៊ុន ិ ិ ផ ំ ិ ញលក់បនេថក េរពះផលិតទន
អត់ចេំ ណញ។
បនទប់មក
េពលែដល
រកុមហ៊ុនខត ដួលបះេជង អក ន រងេរគះបនទប់ គឺបុគល គ ិក កមក ម រហឹ នងឯង ែដល នឹងរតូវបត់បង់ករងរេធ។ វ េសង ឌីណ
ទំព័រទី 36
ករបេងក ករបេងកន យរដឋ ចំណយរដឋ ំ ករបេងន យរដឋ ក ចណ
Budgetary
Policy)
ឬជភសអង់េគស ល
(នេយបយថវក ិ
គឺជនេយបយេសដក ឋ ិច ច
់ ែដលយកតមរទឹសីរបស ត
េសដវឋ ទ ល ដ៏លបលបញម ន ក់ គឺេលក John Maynard Keynes។ វជ ិ ូអង់េគស ី ំ ន់មួយ អវុធដ៏សខ
ែដលរដយ ក ឋ កមកេរបេនេពលែដលេសដ ឋ ិចជ ច ួ បនឹងវបត ិ ិត
ធន ង ់ធរង ។ ំ េយងតមេលក John Maynard Keynes ករបេងន យរបស់រដឋ ក ចណ នឹងជួយឲយេសដក ឋ ិចម ច នកេំ ណន
ពីេរពះថ
េនេពលែដលរដប ឋ េងន ក ករ
ំ ំ ំ ចណ យ េទះជចណ យេលអីក ណ យជទូេទេន វ ៏េដយ វនឹងេធឲយករច វ កុ ងរបេទសម ន ួ យមនករេកនេឡងែដរ។ ំ យ១០០អឺរូ ៉ េដយយកលុយ ឧទហរណ៍សមញម ញ ួ យ៖ រដប ឋ េងន ក ចណ ំ ិ ញពី”ក”។ ហឹ នងមកទិញទន
ំ ចណ យ១០០អឺរូរ៉ បស់រដឋ
ំ ូ ល កលយេទជចណ
ំ ំ ូ ល របស់ “ក”។ អុីចឹង េពលែដលរដប យ១០០អឺរូ ៉ “ក” ក៏េកនចណ ឋ េងន ក ចណ ំ ូ លរបស់ “ក” េកនបន១០០អឺរូ ៉ “ក” បន១០០អឺរូែ៉ ដរ។ េនេពលែដលចណ ំ ូ លរបស់អក សបបយចិតក ណ ត ៏យកលុយេទទិញេខអវ។ េពលហឹ នង េធឲយច វ ន លក់េខអវេកនេឡងែដរ
ំ េហយអក ន លក់េខអវយកលុយេទញ ុ បយហង
ំ ូ លែដរ។ មចស់ហងក៏េកនចណ
ំ មចស់ហងក៏យកលុយេទចណ យបនេត ទៀត
េចះែតតៗគនដូចេនះរហូតេទ។
សរុបមកវញ ិ
េសង ឌីណ
េយងេឃញថ
ករបេងន ក ទំព័រទី 37
ំ ូ ង េធឲយច ំ ៉ ប ំ ំ ចណ យរបស់រដ១ ណ យរបស់ “ក” ក៏េកនេឡង ចណ យ ឋ ០០អឺរូដ វ របស់អក ន លក់េខអវក៏េកនេឡង
ំ ចណ យមចស់េភជនីយដឋនក៏េកនេឡង
ំ ំ ់ហឹ នងេទ វមនតៃមេល លសពី១០០អឺរូេ៉ ទ តៗគនេទេទៀត បូកចណ យទងអស េទៀត ែដលេគេហជភសអង់េគស ល ថ Multiplier Effect ។
ំ ិ ញកន់ េនេពលែដលេគចយលុយកន់ែតេរចន យកលុយេទទិញទន ែតេរចន
តរមូវករេនេលទីផសរក៏េកនេឡង
េឡងែដរ
េដមបឲយរសបេទន ឹ ងតរមូវករ។ ី
េហយផលិតកមក ម ៏នឹងរតូវេកន េពលហឹ នងេហយែដលផលិតផល
កុ ងរស ន ុ កសរុបមនករេកនេឡង ែដលេយងេហថ កេំ ណនេសដក ឋ ិច។ ច ំ និយយសរុបមកវញ េនេពលែដលរដប យ វេធឲយករ ឋ េងន ក ករចណ ិ វ ំ ចណ យជទូេទេនកុ ងរបេទសេក ន នេឡង ផលិតកមក ម ៏េកនេឡងតមែដរ។
េធឲយតរមូ វករេកនេឡង វ
េហយ
លទផ ធ លចុងេរកយគឺផលិតផលកុ ងរស ន ុក
សរុបេកនេឡង។ បុ ៉ែនត
ចេំ ណទរតង់ថ
ំ ករបេងន យសធរណៈអចេធឲយ ក ចណ វ
ំ ំ ន យកលុយេទចយ។ ចុះេបេគអត ់ ចណ យទូេទេកនេឡង វទល់ែតេគនគ ៍ ខងេល រដយ ំ ិ ញពី “ក” ចយ? ដូចកុ ងឧទហរណ ន ឋ កលុយ១០០អឺរូេ៉ ទទិញទន ់ កេទ ចយ ចណ ំ ែត “ក” យកលុយហឹ នងេទទុកសនស ំ អតយ យរបស់“ក” ក៏អត់ េកនេឡងែដរ! Multiplier Effect ក៏គមនែដរ!
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 38
ំ ូ លរបស់អក េនេពលែដលចណ ន ណមនក់េកនេឡង
េគមនជេរមសពីរ
ំ គឺយកលុយេទសនស ំយកកររបក់ ឬក៏យកលុយហឹ នងេទចណ យ ដូចជេបះ ទុនរកសុីជេដម។
របសិនេបអរតកររបក់ខស ព ់
េគរបកដជយកលុយេទ
ំ សនស ំេហយ េរពះបនកររបក់េរចន េពលេនះករចណ យនឹងរតូវថយចុះ។ បុ ៉ែនត
ផុ យេទវ ញ ទ ិ
េទសនស ំេទ។
់ទប របសិនេបអរតកររបក
េគសុខចិតយ ត កលុយហឹ នងេទចយ
េគមិនសូវចង់យកលុយ
េទរកសុីវញ ិ
អចបន
ចេំ ណញជង។ ំ ុ ចហឹ នងេហយ រតង់ចណ
ំ ីរ បនជេគរតូវេរបនេយបយេសដ ក ឋ ិចទ ច ងព
កុ ងេពលែតម ន ួ យ េដម ធ ព គឺនេយបយថវក ិ និងនេយបយ បឲយមនរបស ិ ទភ ី
ំ រូបិយវតុ ថ េពលគឺបេងន យសធរណៈផង និងបនយ ក ចណ ថ អរតកររបក់ផង ៉ បនអនុវតន ដូចែដលសហភពអឺរុប ត េពលថីៗ ម េនះ
់ ី គបញ ឺ ុ ច ះអរតកររបកព
ំ ូ ល ៣,២៥% មកេនរតឹម ២,៥% និងបនទប់មកេទៀតបេងន ក គមលតរវងចណ ំ និងចណ យកុ ងថវ កជត ន ម ឹ ង១,៥% ៃន ិ ិឲយេឡងដល់ ២០មុឺនលនអឺរូ ៉ េសន ៉ ។ ផលិតផលកុ ងរស ន ុ ករសុករបស់សហភពអឺរុប
********@********
េសង ឌីណ
ទំព័រទី 39