France studies

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

Page i

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

មាតិកា

I. ខសចកតីខ្តើម II. ប្រព័ន្ធប្ររ់ប្រងរដ្ឋនន្ប្រទ្យសបារ ាំង ១. ប្រវត្តសា ិ ស្ត្ត ២. លក្ខណៈទូទៅរប្់ប្រទទ្បារាំង ៣.សា​ាប័ននានារប្់បារាំង ក.ការរគប់រគងរដឌបាល ខ.រដឌធមមនុញ្ដ គ.រកុមរបឹកាធមមនុញ្ដ ឃ.របធានាធិបតីននសារធារណរដឌ ង.នាយករដឌមន្ដនឋី និងរដ្ឋឌភិបាល ច.សភា ឆ.តុលការ ជ. ការពារជាតិ ៤. ទ្ដ្ឋក្ច្ ិ ច រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page ii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ក. កសិកមម ខ. នរពឈឈើ គ. ថាមពល ឃ.ការបបងបចកការឈរបើរបាស់ថាមពល៖ ង. ឧសាហកមម ច. ការស្រសាវរជាវ និង ការអភិវឌ្ណ ឆ. ការដឹកជញ្ូជ ន ជ. បផបកឈសវកមម ឈ. វ ិស័យឈទសចរណ៍ ញ. ពាណិជជកមមឈរៅរបឈទស III. សន្និដ្ឋឋន្ ឯកសារខោង

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page iii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

I.

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ខសចកតីខ្តើម

បារាំង បដលមានឈ្មោះផលូវការថាសាធារណរដឌបារាំង គឺជារបឈទសមួយឈៅអឺរប ុ ខាង

លិចនិងជាសមាជិកននសហភាពអឺរប ុ ។ បារាំងជារដឌដ៏ចាំណាស់កុងចាំ ប ឈនាមរដឌធាំៗឈៅអឺរប ុ ។

បូករួមទាំងបដនដីឯនាយសមុរទ បារាំងមាននផធដីសរុបរបបហល ៦៧៥ ៤១៧ គ.ម២ និង មានរបជាជន របមាណ ៦៤,៥ លននាក់ ។ ភាសាឈរបើ របាស់ជាផលូវការគឺភាសាបារាំង។ បារាំងមានភាសាតាំបន់ចាំនួន៧៧ភាសា។

បារាំងជារបឈទសមានអានុភាពឈសដឌកិចព ច ិភព

ឈលកលាំដ្ឋប់ទី ៥ ឬ ទី៦។ មុនសតវតសទី១៨ របឈទសបារាំងគឺជារបឈទសបដលមានកសរតរគប់រគង ឈហើយកាន់ យកនូវរបបរជាធិបឈតយយផ្តថច់ការ។ បុបនថឈៅចុងសតវតសទី ១៨ បដិ វតថន៍គហបតី ក៏បានផធុោះ ឈឡើងឈៅរបឈទសបារាំង។ បដិវតថន៍ឈនោះឈគឈឃើញមានដាំណាក់កាលឈជាគជ័យបដិវតថខាលាំងកាល មួយ គឺដាំណាក់កាលកបុងអាំ ណាចផ្តថច់ការរបស់ពូក សាកូ បា​ាំង។ បនាធប់ពីតាំណាក់ កាលឈនោះ បលងមានវណត ៈបដលមានឯកសិទិនឈទៀតឈហើយ បលងមានរជាធិបឈតយផ្តថច់ការឈទៀតឈហើយ។

ឈៅកបុងជនបទ របស់សកថិភូមិរតូវបាំ ផ្តលញឈោល។ កសិកររតូវបានរ ាំឈដ្ឋោះផុតពីកាតពវកិចស ច កថិ ភូមិ ឈហើយកសិករភាគឈរចើ នបានទទួ លដី ធី ឈល ៅកបុងឈពលបដិ វតថ។ អាំណាចវណត ៈគហបតី

បានបងកបឈងកើតលកខខណឍអនុឈររោះដល់ការរ ីកចឈរមើនខាង

ឧសាហកមម កសិកមម និ ងពាណិជជកមម។ បដិ វតថបារាំងតាមរយៈជ័ យជាំនោះរបស់ខួន ល បានឈធវើ ឲ្យរបបសកថិភូមិឈៅអឺរប ុ ទាំងមូលចុោះឈខាយផងបដរ។

ភិនភាគសមាគល់ពិឈសសរបស់បដិវតថន៍បារាំង សទិតឈៅរតង់បដិវតថឈនោះ មានលកខណៈ ដ្ឋច់ខាតចាំឈពាោះសកថិភូមិបដលរតូវបានឈគលុបបាំបាត់ឈោលទាំងស្រសុង។ វណត ៈគហបតីបារាំង ជាពិឈសសពួកសាកូបា​ាំង

បដលជាឈហតុឈធវើឲ្យបដិវតថន៍ឈជឿនឈលឿនឈៅមុខជានិចច។

ឈដ្ឋយសារបតសាមរតីដ្ឋច់ខាតដូចឈនោះឈហើយ

គឺ

ឈទើបបដិវតថបារាំងរតូវបានឈគោត់ទុកជាគាំរនូ ន

បដិវតថន៍គហបតី។ បដិ វតថន៍ឈនោះឈហើយឈទើបបានឈធវើឲ្យបារាំងផ្តលស់បូររបបរគប់ ថ រគងពី រជាធិប ឈតយយផ្តថច់ការ មកជាសាធារណរដឌវ ិញ។ រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page iv

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

II.

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ប្រព័ន្ធប្ររ់ប្រងរដ្ឋនន្ប្រទ្យសបារ ាំង

១. ប្រវត្តសា ិ ស្ត្ត របឈទសបារាំងមានរពាំរបទល់ជាប់របឈទសដូចជា

ទិសពាយយ័ពយជាប់ជាមួយ

របឈទសអាឡឺមង់ ខាងឈជើងជាប់របឈទសអុីតាលី។ ពាកយថា បារាំង គឺជាឈ្មោះរបស់បុរស មាបក់បតបុនឈនាោះ។ បកសពួក ហូមូ បានចូលមកកាន់កាប់ឈៅតាំបន់ននរបឈទសបារាំងអស់រយោះ ឈពលរប់ពាន់ឆ្បាំមកឈហើយ បដលឈលើកដាំបូងបាំផុតឈនាោះគឺពួក ហូមូ សាឈភៀន និងពួករកូមា ណន់ បដលបានចូលមករបបហលជា ៤០០០០ឆ្បាំមុន។ បណកដឺ សាល់ គឺជាសហជិកមាបក់ ននពួក ហូមូ បានដឈណើ ថ មយកទឹកដីរបស់ពួកអុឺរប ុ របបហលជា ២០០០០០ឆ្បាំមុនគ ស.បុបនថ រត់បានសាលប់របបហលជា ៣០០០០ឆ្បាំកនលងមកឈហើយ។ ស្រសបតាមសាំដីរបស់ឈលក ចន ធី ឃុច បានឈអាយដឹងថា តាំ បន់ ឈលដ របូន ឈអដ៏ កបុងរបឈទសបារាំង បដលមានរពាំបដនជាប់ ជាមួយនិងសមុរទឈនាោះគឺជាតាំបន់បដលសាបឈរពាោះបណា ថ ញសហជីពលករ

បដលឥឡូវឈនោះ

រតូវបាន ឈគឈៅថា អាឡូន បទច របូន ឈអ។ តាំបន់ឈនោះមានការអភិវឌ្ណន៏យងខាលាំងបដលបាន

រប់បញ្ូច លទាំងឈកាោះមួយចាំនួនឈៅរបឈទសដូចជា របឈទសអង់ឈគលស របឈទសឈអសាញ និង របឈទសបទុយកាល់។ របវតថិសាស្រសថឈលើកដាំបូងបដលបានកត់រតាឈៅតាំបន់ រឈូ អដ៏ ឈនាោះគឺ

បានសរឈសរពីអីវៗបដលបារាំងបានបឈងកើតតាំបន់មួយចាំនួនឈៅភូមិភាគហ្គគល និង្នដល់ របឈទសរកិចនិងរបឈទសរមា ូ ាំងផងបដរ។ របឈទសរកិច និងរបឈទសរមា ូ ាំងក៏បានសរឈសរកត់ រតាជារបវតថិសាស្រសថផងបដរនូវតាំបន់បីននរបឈទសបារាំងគឺ ហ្គគល អាឃវិតានី និងតាំបន់ ឈបល ហ្គគរ។

ឈរកាយមកមានអរ ិយធម៌ មួយឈ្មោះថា

បញ្ូច លរបឈៅចរកភពរមា ូ ាំង។ ដាំណាក់កាលចុងឈរកាយននចរកភពរមា ូ ាំង

ហ្គគឡូ

និងអរ ិយធម័របស់

ហ្គគលបាន

និងហ្គគលគឺរតូវបានពួករមនអារយធម៌

ចាស់លស់ចូលមកលុកលុយរុករនឈហើយក៏បានតា​ាំងទីលាំឈៅឈៅទីឈនាោះ

ឈហើយសាំខាន់

បាំផុតឈនាោះគឺពួក ហគឺមានិក និង ពួក ន្ដហ្គវកស៏។

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page v

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ឈសថចរបស់ពួក ន្ដហ្គវកស៏ បដលមានឈ្មោះថា ខលូវ ីស បានឈកាឋបកាថប់ឈៅឈលើតាំបន់

ហ្គគល ឈៅចុងស.វ ទី៥។ ពួក ន្ដហ្គវកស៏ បានរគប់រគងឈៅតាំបន់ឈនាោះអស់រយោះឈពលរប់រយ ឆ្បាំ។ ពួក ន្ដហ្គវកស៏បានពរងីកបដនដី របស់ខូន ល ឈរកាមការដឹ កនា​ាំរបស់ឈសថច ឆ្រឈឡមារ ។ តាំបន់ហ្គគលមានរបជាជនរស់ឈៅភាគឈរចើនគឺពួកបសលទិច និងពួកឈរបលោរ ឈហើយ ក៏មានគុលសមព័ន រមា ូ ាំង ផងបដរបដលបានចូលមករស់ឈៅទីឈនាោះ រពមទាំងបាននិយយ ភាសា ហ្គគល ឈទៀតផង។ ឈៅខណោះឈនាោះផងបដលពួក បសលទិច បានរកឈឃើញទីរកុងមួយ ចាំនួនដូចជា ឡូឈតធា ឈៅបារ ីស និងរកុង បូឌ្ីហ្គគល ឈៅបូឌ្ីអ័រ ឈហើយមិនបតបុនឈនាោះពួក អាកវីតានឺន បានរកឈឃើញទីរកុង តូ ឡូសា ឈៅ ធួលួស។

ទីរកុងមាសុិលឈឡើមុនឈពលរមា ូ ាំងចូលមករបឈទសបារាំង

រកិចបានតា​ាំងទីលាំឈៅនន

ឈខតថឈផសងៗឈៅរបឈទសបារាំងសាំរប់ឈធវើជាំនួញខាងនាវចរណ៏។ ពួក ភួសុីល បានរកឈឃើញ ទីរកុងសាំខាន់ៗឈៅសម័យបុរណមានដូចជា មាសាឡា ឈៅ មាសុិលឈឡើ និងទីរកុង នីរ៏ ឈៅ ណាយ ឈហើយបានដឈណើ ថ មយកទីរកុងឈនោះពី ពួក សុិល និងពួ ក ឡាយពយួឈរន។ ពួក ភួសុី

ល បានទទួលឈជាគជ័យខាងបផបកនាវចរណ៏ឈៅឈលើឈសថច ភិឈដស ននរបឈទសរកិច បដល បានឈកើតឈៅរបឈទស មាសុិលឈឡើ។ ២. លក្ខណៈទូទៅរប្់ប្រទទ្បារាំង  ឈ្មោះផលូវការ សាធារណរដឌបារាំង  រដឌធានី ទីរកុងបារ ីស

 នផធដី ៦៧៤ ៨៤៣គម២។ របឈទសបារាំងលតសននឹងឈលើទឺកដីននទវីបអឺរប ុ ភាគ ខាងលិច

របបហល១ភាគ១៥នននផធដឺសហភាពអឺរប ុ ទាំងមូលឈហើយជា

របឈទសមួយបដលមានតាំបន់សមុរទធាំទូលយ(ជាតាំបន់ឈសដឌកិចផ្ត ច ថ ច់មុខ លតសននឹងឈលើនផធ១១លនគម២)  សាទនភាពដី

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page vi

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

 តាំបន់ទាំនាប៖ ២/៣នននផធដីទាំងមូល  របជុាំភាំស ប ាំខាន់ៗ៖ ភបាំអាល់ ជាភបាំបដលមានកាំពស់ខពស់ជាងឈគឈៅអឺរប ុ ភាគ ខាងលិច គឺភាំបមុងបលង់ បដលមានកាំពស់៤៨០៧ម ភបាំពីឈរឈណ ភបាំហសុ យរ ភបាំអាកបឌ្ន ភបាំមាសសុីលសង់ រតាល់ និ ងភបាំវហ ូ សី។

 តាំបន់មាត់សមុរទៈ មានរពាំ របទល់ជាប់នឹងសមុរទចាំនួន៤ សមុរទខាង ឈជើង សមុរទឡាមង់ មហ្គសមុរទអាតលង់ទិច និងសមុរទឈមឌ្ីបទរឈណ។ របឈទសបារាំងមានឈឆបរសរុបរបបវង ៥៥០០គម។  បដនដីសាំខាន់ហុ៊ុំព័ទឈន ដ្ឋយ មហ្គសមុរទអាតលង់ទិកឈៅខាងលិច សមុរទ មង់ និងសមុរទខាងឈជើង ឈៅខាងឈជើងរបឈទសបបលហសុីក លុចសាំបួរ

អាលលឺមង់ សវីស និងអុីតាលី ឈៅខាងឈកើត និងឈដ្ឋយ សមុរទឈមឌ្ីបទរ ឈន របឈទសអង់ដូរ មូណាកូ និ ងឈអសាញ ឈៅខាងតផួង។

 បដនដីនាយសមុរទមាន ហគុយយន និ ងឈកាោះសា​ាំងមាតា​ាំង ឈៅទវីបអាឈម

រ ិកខាងតផូង បូ លីឈនសុីបារាំង វលី និងហវុទុណា ណូបវណកាឈលដូ នី និ ងឈកាោះខលីបពឺតុង ឈៅមហ្គសមុ រទបាសុីហិក វ ឡាឈរអុ យនី ញុ ង មាយុត និងឈកាោះឈអបាសឈៅមហ្គសមុរទឥណា ឍ បដនដីអូស្រសាថល់ និងអង់តាទិ កបារាំង ឈៅទវីបអូឈសអានី និងមហ្គសមុរទអង់តាទិក ហ្គគដឺលូប មាទី នីក ឈកាោះសា​ាំងមាតា​ាំង ឈកាោះសា​ាំងឈបឈទឈលមី ឈៅសមុរទការអុីបុ។

 អាកាសធាតុ៖ របឈទសបារាំងសទិតឈរកាមឥទនិពលអាកាសធាតុ ៣របឈភទគឺ  បផបកខាងលិចននរបឈទសបារាំងទទួលរងឥទនិពលអាកាសធាតមហ្គស មុរទ  បផបកខាងតផូងទទួ លរងឥទនិពលអាកាសធាតុ ឈមឌ្ីរឈណ

 ភាគកណា ថ ល និងខាងឈកើតទទួលរងឥទនិពលអាកាសធាតុពីបដនទវីបជា អាកាសធាតុឈៅថ រតជាក់ខាលាំង។

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page vii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

 បរ ិសាទន៖ តាំបន់ផលិតផលកសិកមម និងនរពឈឈើ រគបដណថប់ឈលើនផធដី៤៨ហិ កតា គឺឈសមើរនឹង៨២%នននផធដីឈរក។ នរពរកាស់លតសននឹងឈលើ២៦%នននផធដី ឈហើយជាប់ចាំណាត់ឈលខ៣ឈៅអឺរប ុ បនាធប់ពីសុយបអដ និងហ្គវង ាំ ឡង់។ នផធដី នរពឈឈើ ឈៅរបឈទសបារាំងបានឈកើន៤៦%ោប់តា​ាំងពីឆ្បាំ១៩៤៥ ឈហើងនឹងឈកើន ឈឡើងឈទវដងកបុងរយៈឈពល២០០ឆ្បាំ។

ឈលើសពីឈនោះ

ចាំនួន១៣៦របឈភទឈផសងរបឈៅកបុងរបឈទសបារាំង

ឈគឈឃើញមានឈដើមឈឈើ បដលឈនោះគឺ ជាករណី

ពិ ឈសសមួយសរមាប់ឈៅកបុងទវីបអឺ រប ុ ។ ចាំ នួនសតវនរពមានការឈកើ នឈឡើងកបុងរ យៈឈពលបត២០ឆ្បាំ សតវឈរបើ សមានចាំ នួនឈកើនឈឡើងឈទវដង ឬីឯពួ កសតវឈូស ល វ ិញឈកើនឈឡើង៣ដង។

 ភាសាផលូវការ ភាសាបារាំង

 បាវចនា ឈសរ ីភាព ភាពឈសមើររប ភាតរភាព  ឈភលងជាតិ ឡាមាឈសឡាឈស  ចាំនួនរបជាជន ៦៣,៨លននាក់ឆ្បាំ២០០៨ (៩៨,១នាក់/គម២)។ ទីរកុងបដល មានរបជាជនរឈសើឈៅឈលើសពី ១០០ ០០០នាក់ មានចាំនួន៥៧ កបុងឈនាោះមាន ទីរកុង៥បដលមានរបជាជនរស់ឈៅឈរចើនជាងឈគ៖  បារ ីស ៩,៦លននាក់  លីស ១,៧លននាក់  លីយុង ១,៤លននាក់  មាកសី ១,៣ លននាក់  ទូលូ ១លននាក់  រូបិយប័ណត អឺរូ ន្ដហវង់  កូដទូរស័ពធរបឈទស ៣៣ ៣.សា​ាប័ននានារប្់បារាំង រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page viii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ក.ការរគប់រគងរដឌបាល ទឹកដីននសាធារណរដឌបារាំងបចកជា ៖ 

ឈមរតូបូល រួមមានទាំងអស់២២តាំបន់ និង៩៦ឈខតឋ



ឈខតឋឯនាយសមុរទចាំនួន៤ )DOM) ហ្គគដឺ ឡុប មាកទី និក ហគីយន ឡាឈរអុយនី ញុង



បដនដីឯនាយសមុរទចាំនួន៧ :Polynésie française, Wallis et Futuna, Mayotte, Saint-Pierre និងMiquelon, les Terres australes និងantarctiques françaises, Saint-Barthélémy, Saint-Martin,



និង La Nouvelle Calédonie. ខ.រដឌធមមនុញ្ដ រដឌធមមនុញ្ដនថៃទី ៤ តុល ឆ្បាំ១៩៥៨ បចងពីដាំឈណើរការសាទប័ននានាននសាធារណរដឌទី

៥។ រដឌធមមនុញ្ដរតូវបានឈគឈសើឈរ ើ ពិនិតយឈឡើងវ ិញជាឈរចើ នដងទក់ ទងនឹ ង ៖ 

ការឈបាោះឈឆ្បតរបធានាធិបតីជាសកល និងឈដ្ឋយចាំឈពាោះ (១៩៦២)



ការដ្ឋក់បញ្ូច លជាំ ពូកថមីមួយសឋីការទទួលខុសរតូវខាងរពហមទណឍរបស់សមាជិករដ្ឋឌ ភិបាល(១៩៩៣)



ការបឈងកើតសម័យរបជុាំរម ួ មួយរវងសាទប័នសភា



ការពរងីកបដនឈធវើរបជាមតិ(១៩៩៥)



អនឋរបញ្ដ តិឋសីព ឋ ីលកខនិឋកៈរបស់ឈកាោះណូបវលកាឈលដូនី

(

Nouvelle-Calédonie

)

(១៩៩៨)  

ការបឈងកើតសហព័ ននឈសដឌកិចចនិងរូបិយវតទុ

ភាពឈសមើរបរវងបុ រសនិ ងស្រសឋីឈៅកបុងការទទួលអណតឋិឈបាោះឈឆ្បតនានា និ ងទទួលនូ វ បដលឈគឈរជើសឈរ ើស



រមឹ រត្នៈវិ ទូ

ការទទួលសាគល់យុតាឋធិការននតុលការរពហមទណឍអនឋរជាតិ(១៩៩៩)

Page ix

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង



ការកាត់បនទយអាណតឋិរបធានាធិបតី(២០០០)



បកទាំរង់ការទទួលខុសរតូវខាងរពហមទណឍរបស់របមុខរដឌ



បញ្ូច លការហ្គមឃាត់​់ ឈទសរបហ្គរជីវ ិតកបុងរដឌធមមនុញ្ដ



កាំបណទាំរង់ភាពសវយ័តរបស់ឈកាោះណូបវលកាឈឡដូនី(២០០៧)

គ.រកុមរបឹកាធមមនុញ្ដ រកុមរបឹកាធមមនុញ្ដ មានសមាជិក៩រូប និងមានសមតទកិចចរតួតពិនិតយជាពិឈសសនន ភាព រតឹមរតូវតាមចាប់ននការឈបាោះឈឆ្បតនានា និងពិនិតយធមមនុញ្ដភាពននចាប់ឈរៀបចាំអងគការរពម ទាំងចាប់ បដលដ្ឋក់មកអនុម័ត។ ឃ.របធានាធិបតីននសារធារណរដឌ របមុខរដឌរតូវបានឈរជើសឈរ ើសសាំរប់រយៈឈពល៥ឆ្បាំតាមរយៈការឈបាោះឈឆ្បតជាសកល និង ឈដ្ឋយចាំឈពាោះ (អណតឋិរយៈឈពល៥ឆ្បាំឈនោះបានបឈងកើតឈឡើងបនាធប់ពីការឈធវើរបជាមតិ ឈៅនថៃទី ២៤ បខកញ្ញដ ឆ្បាំ២០០០)។ របធានាធិបតីបតងតា​ាំងនាយករដឌមន្ដនឋី និងសមាជិករដ្ឋឌភិបាលតាមសាំឈណើររបស់នាយក រដឌមន្ដនឋី (មារតា ទី ៨ននរដឌធមមនុញ្ដ)។ របធានាធិបតីដឹកនា​ាំគណៈរដឌមន្ដនឋី

របកាសឈអាយឈរបើចាប់នានា

ជាបញ្ញ ជ ការននកង

កមាលាំងរបដ្ឋប់អាវុធ។ របធានាធិបតីអាចរល ាំ យរដឌសភា ឈហើយកបុងករណីធៃន់ធៃរ របធានាធិ បតីមានអាំណាចពិឈសស (មារតាទី ១៦)។ ង.នាយករដឌមន្ដនឋី និងរដ្ឋឌភិបាល ឈរកាមការដឹកនា​ាំរបស់នាយករដឌមន្ដនឋី រដ្ឋឌភិបាលកាំណត់ និងដឹកនា​ាំនឈយបាយជាតិ។ នាយករដឌមន្ដនឋី ទទួលខុសរតូវចាំឈពាោះរដឌសភា (មារតាទី២០)។ នាយករដឌមន្ដនឋីដឹកនា​ាំសកមម ភាពរដ្ឋឌភិបាលនិងធានានូវការអនុវតឋចាប់ (មារតាទី ២១)។ រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page x

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ច.សភា សភាសាធារណរដឌបារាំងមានពីរជាន់ គឺសភាជាន់ខស ព ់(រពឹទស ន ភា) និងសភាជាន់ទប់ (សភាតាំណាង)។ រពឹទស ន ភា ៖ រពឹទនសមាជិករតូវឈរជើសតា​ាំងសាំរប់រយៈឈពល៦ឆ្បាំ (ពីមុនមានរយៈឈពល៩ឆ្បាំ) ោប់តា​ាំងពីឆ្បាំ ២០០៣ ឈដ្ឋយការឈបាោះឈឆ្បតជាសកល និងមិនចាំឈពាោះ ឈហើយរតូវបានផ្តលស់ បឋូរសមាជិក ៣០% កបុងរយៈ ឈពលបីឆ្បាំមឋង។ ការឈបាោះឈឆ្បតឈលើកចុ ងឈរកាយ បានរបរពឹតឋ ឈៅឈៅបខ

កញ្ញដឆ្បាំ២០០៤។

ឈរកាយការឈបាោះឈឆ្បតបខកញ្ដឆ្បាំ២០០៤

រពឹទស ន ភាមាន

សមាជិក៣៣១នាក់បដលមកពី ៖ 

គណបកសសហព័នស ន ាំរប់ចលនារបជាជន ( UMP ) ៖ ១៥៨នាក់



គណបកសសងគមនិយម ៖ ៩៦នាក់



រកុមគណបកសកណា ឋ លនិយម ៖ ៣០នាក់



គណបកសកុ មុយនិ ម សឋ គណបកសសាធារណរដឌ និងគណបកសពលរដឌ ៖ ២៣នាក់



គណបកសសមព័ននភាពរបជាធិបតី និងសងគមអឺរប ុ ៖១៦នាក់



ឈបកខជនឯករជយ ៖ ៦នាក់ ។  រដឌភាជាតិ ៖ តាំណាងរស្រសឋរតូវបានឈរជើសតា​ាំងសាំរប់រយៈឈពល៥ឆ្បាំឈដ្ឋយការឈបាោះ

ឈឆ្បត ជាសកល និង ឈដ្ឋយចាំឈពាោះ។ ការឈបាោះឈឆ្បតឈលើកចុ ងឈរកាយបាន របរពឹតឈឋ ៅឈៅបខ មិថុ នា ឆ្បាំ២០០៧។ ឈរៅពីរតួតពិនិតយរដ្ឋឌភិបាល សភាទាំងពីរថាបក់មានតួនាទីឈរៀបចាំ និង អនុម័តចាប់។ កបុងករណីមិនមានការយល់រពម រដឌសភាជាតិឈធវើការសាំឈរចជាសាទពរ។ បនាធប់ពីការឈបាោះឈឆ្បតនថៃទី១០

និង១៧ឆ្បាំ២០០៧មិថុនា

រដឌសភាជាតិមានតាំណាងរ

ស្រសឋ៥៧៧នាក់ មកពី ៖

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xi

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ



ប្រខទ្យសបារ ាំង

គណបកសសហព័នស ន ាំរប់ចលនារបជាជន (UMP) ៖ ៣១៤នាក់ (សមព័នភា ន ព៦គណ បកស)



រកុមសងគមនិយម និងរបជាជនៈ ១៨៦នាក់(សមព័នន១៨គណបកស)



រកុមរបជាធិបតីឈឆវងនិយម និងសាធារណរដឌ ៖ ២៤នាក់ (រមនសមព័នភា ន ព)



រកុមគណបកសកណា ឋ លនិយមថមី ៖ ២០នាក់(សមព័ននភាព២គណបកស)



តាំណាងរស្រសឋមិនសទិតកបុងរកុមណាមួយ ៖ ២០នាក់ ឆ.តុលការ

តុលការជាអបកការពារឈសរ ីភាពបុគគល (មារតា៦៦នន រដឌធមមនុញ្ដ)។ អាំណាចតុលការ បារាំងបានឈរៀបចាំ ឈៅតាមភាពខុសរបជាមូលដ្ឋឌនរវង ៖ 1. តុលការយុតិធ ឋ ម៌រតូវទទួលខុសរតូវជាំឈលោះរវងបុគគល និងបុគគល។ 2. តុលការរដឌបាលឈដ្ឋោះស្រសាយជាំឈលោះរវងរបជាជននិងអាំណាចសាធារណៈ។ តុលការមានពីរលាំដ្ឋប់ថាបក់

៖

1. យុតាឋធិការរដឌបផឈវណី តុលការនីតិរម ួ (តុលការជាន់ខពស់) រ ឺនីតិពិឈសសឈផសងៗ (សាល តាំបូង តុលការពាណិជជ កមម តុលការកិចកា ច រសនឋិសុខសងគម និងរកុមតុលការការងារ បដលឈដ្ឋោះស្រសាយជាំឈលោះ រវងបុគគលិក និឈយជិក និងនិឈយជក។ 2. យុតិធ ឋ ិការរពហមទណឍទទួ លបនធុកវ ិនិច័យ ឆ ឈលើបទឈលមើស៣របឈភទ ៖ 

បទលហុបដលវ ិនិ ច័យ ឆ ឈដ្ឋយតុ លការនគរបាល



បទឈលមើសបដលវ ិនិ ច័យ ឆ ឈដ្ឋយតុ លការលហុ



បទឧរកិដឌឈដ្ឋយសាលឧរកិដឌ

មានតុលការឈដ្ឋយបឡកសាំរប់រដឌបផឈវណី និងរពហមទណឍតុលការកុមារ។

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

សាលវ ិនិច័យ ឆ ៖គឺជាតុលខពស់ជាងឈគ ឈហើយទទួលខុសរតូវពិនិតយបណឹ ឋ ងសារទុកខឈលើ អងគចាប់របឆ្ាំងនឹងសាលដីការបស់សាលឧទនរណ៍។ យុតាឋធិការខពស់ជាងឈគកបុង តុលការ រដឌបាលគឺរកុមរបឹ ការដឌបដលមានសមតទកិចចឈធវើការវ ិនិ ច័ យ ឆ ចុ ងឈរកាយ ឈគបងអស់ឈលើភាពរតឹម រតូវននលិខិតរដឌបាលតាមចាប់។ រកុមរបឹការដឌឈនោះក៏ផឋល់ ការពិឈររោះផងបដរដល់រដ្ឋឌភិបា លកបុងការផឋល់ជាគាំនិតសឋីពីឈសចកឋី រពាងចាប់និង ឈសចកឋីរពាងរកឹតយមួយចាំនួន។ ជ. ការពារជាតិ ឈៅឆ្បាំ២០០៧ ថវ ិកាការពារជាតិឈឡើងដល់ ៣៦,២៥ពាន់លនអឺរូ គឹឈសមើនឹង២,០២%នន ផលិតផល កបុងស្រសុកសរុប និ ងថវ ិកាជាតិ១០,៨២%។ ចាប់សីព ឋ ីការឈរៀបចាំកមមវ ិធី បផបកឈយធាឆ្បាំ២០០៣-២០០៨កាំនត់ពីមឈធោបាយ និងចាំនួន ទ័ព ឈដើមផី ឆ្នាឈៅ សាំឈរចឈរលបាំណងរបស់របធានាធិបតី និ ងរដ្ឋឌភិបាលកបុងការផឋល់ឈអា យ របឈទសបារាំងការ ការពារមួយ ឈដ្ឋយស្រសបឈៅតាមតាំ រវូ ការរបស់ខួន។ ល

ចាប់ឈនោះមានឈរលឈៅបឈងកើតកិចចខាំរបឹងបរបងកបុងការឈធវើឈអាយឧបករណ៍ការពារជាតិ

របស់ឈយើងអាចឈឆលើយ តបឈៅនឹងបញ្ញ ា ចាំឈពាោះមុខនានា។

កិចចខាំរបឹងបរបងខាងឈលើបសឋងឈអាយឈឃើញតាមរយៈ ៖ 

ការពរងឹងមឈធោបាយរបយុទនរបឆ្ាំង នឹងឈភវរកមម។



សុវតទិភាព និងភាពទុកចិតឋននការទប់សាកត់អាវុធនុយឈកលបអររបស់របឈទសបារាំង។



ការចូលរួមរបស់របឈទសបារាំងកបុងការបងាករ និងឈដ្ឋោះស្រសាយជឈលោះឈផសងៗ (ចាំនួន

ទ័ព របមាណពី ១៥ ឈៅ២០ ០០០នាក់ រតូវបានដ្ឋក់ ពរងាយកបុងរបតិ បតឋិការ )។ 

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

សហរបតិបតឋិការឈយធាកបុងអងគការអូ តង់ និងសហគមអឺ រប ុ ។

Page xiii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ឈៅឆ្បាំ២០០៦ ទ័ពកងកាំលង ាំ របដ្ឋប់អាវុធឈកើនឈឡើងដល់ ៣៤៧ ៩០៣នាក់ គិតទាំង ឈយធា និងជន សុីវ ិល ឈហើយបបងបចកដូ ចខាងឈរកាម ៖ 

កងទ័ពឈជើងឈរកមាន ១៣៣ ៦២៧នាក់



កងទ័ពអាកាសមាន ៥៩ ១១៨នាក់



កងទ័ពឈជើងទឹកមាន ៤២ ៧៥២នាក់



កងអាវុធហតទមាន ៩៧ ៧២៣នាក់



កបុងឈសវសាធារណៈ (សុខភាព ការងារសងគមកិចច)មាន១៤ ៦៨៣នាក់។

៤. ទ្ដ្ឋក្ច្ ិ ច តាមរយៈផលិតផលកបុងស្រសុកសរុបរបស់ខួន ល (ភីព) របឈទសបារាំងគឺជារបឈទសមហ្គ

អាំណាចឈសដឌកិចចទី ៦ ឈៅឈលើពីភពឈលក ។ ភាពខាលាំងរបស់របឈទសឈនោះរួមមាន ៖ ការដឹក ជញ្ូជ ន ទូរគមនាគមន៍ ឧសាហកមមបកនឆប អាហ្គរ ផលិតផលឱសថកមម រួម ទាំងបផបក

ធនាររ ធានារប់រង ឈទសចរណ៍ និងអវីបដលពុាំអាចបាំឈភលចបានគឺ ផលិតផលរបណិតជា របនពណី (ផលិតផលឈធវើពី បសផក ឈខាអាវបដលកាត់ ស្រសាប់​់ ទឹ កអប់ ឈរគឿងស្រសវ ឹង...)។ របទសបារាំងគឺជារបឈទសនា​ាំឈចញផលិតផលទី

៥

(ជាពិឈសសផលិតផលបរ ិកាខ)

ឈៅឈលើពិភពឈលក លាំដ្ឋប់ទី ៤ ឈលើបផបក ទក់ទងនឹងឈសវកមម និងជារបឈទសទី ៣ បដល

នា​ាំមុខឈគឈលើវ ិស័យកសិកមម (ជាពិ ឈសសឈលើររប់ ធញ្ដ ជាតិ និង ការបកនឆប មាូបអាហ្គរ)។ របឈទសបារាំងឈៅបតជារបឈទសទីមួយបដលនា​ាំ

មុខឈគឈលើការផលិត

និង

ការនា​ាំឈចញ

ផលិតផលកសិកមមឈៅទវីបអុឺ រប ុ ។ មោងវ ិញឈទៀត របឈទសបារាំងសឈរមចបាន ៦៦5 ឈលើការ ផ្តលស់បូរពាណ ឋ ិ ជជកមម

ជាមួ យនឹ ងនដគូ ររបស់ខួន ល

របឈទសបដលឈរបើរបាស់លុយអុឺរ)ូ ។

ឈៅកបុងសហភាពអុឺរប ុ

(៥០5

ជាមួយ

របឈទសបារាំងសទិតឈៅកបុងចាំ ណាត់ ថាបក់ឈលខពី រឈលើពិភពឈលកននបណា ឋ របឈទស

បដលទទួលការវ ិនិឈយគ រមឹ រត្នៈវិ ទូ

ផ្តធល់ពីបរឈទស។

តាមការពិត

អបកវ ិនិ ឈយគទាំងអស់ោប់

Page xiv

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

អារមមណ៍ឈលើគុណភាពននកាំលង ាំ ពលកមមកុង ប

ប្រខទ្យសបារ ាំង

របឈទស

ការស្រសាវរជាវបដលមានកាំរ ិតខពស់

ការរតួតពិនិតយបឈចចកវ ិជាជដ៏ ឈជឿនឈលឿន ការរតួតពិនិតយយងមត់ ចត់ឈលើតាំនលផលិតកមម។ ក. កសិកមម

របជាជនរបកបរបរកសិកមមរបមាណ ១ ១០០ ០០០នាក់។ នផធដីឈរបើរបាស់សរមាប់ កសិកមម របបហល ២៧ ៤៧០ ០០០ ហិចតា ឬ ៥០.៣5 នននផធដីទាំងមូលផលិតផល កសិកមមសាំខាន់ៗឈៅ របឈទសបារាំង។ ធញ្ដ ជាតិ ៖ ៤៨.៥ លនឈតាន បដល ៣៤.៨ លនឈតាន ជាស្រសូវសាលីទន់ និង ១៣.៧ លនឈតាន ជាររប់ឈពាត – ជារបឈទសផលិតទីមួយឈៅកបុងសហភាពអុឺ រប ុ និង ទី ៥ ឈៅឈលើពិភពឈលក។

ស្រសា ៖ ៥៣.២ លន ហិចតុលីរត ជារបឈទសផលិតស្រសាទីពីរឈៅសហភាពអុឺរប ុ និង ឈលើពិភពឈលក បនាធប់របឈទសអុីតាលី។ ទឹកឈដ្ឋោះឈរ ៖ ២២.៦ ពាន់ លន លីរត ចាំណាត់ ឈលខពី រឈៅកបុងសហភាពអុឺ រប ុ

បនាធប់ពីរបឈទស អាលលឺមង់ និង ចាំណាត់ ថាបក់ឈលខ ៥ ឈៅឈលើពិភពឈលក។

ឈមើមនឆថាវសរមាប់ឈធវើសរក ៖ ២៦.៦លនឈតាន ចាំណាត់ថាបក់ឈលខ ១ ទាំងឈៅកបុង

សហភាពអុឺរប ុ និង ឈលើពិភពឈលក។

អុឺរប ុ ។

ររប់ធញ្ដ ជាតិយកឈរបង ៖ ៥.៧ លនឈតាន ចាំណាត់ថាបក់ឈលខ ១ ឈៅកបុងសហភាព

បសុសតវ ពពួកសតវឈរ រកបី ៖ ១៨.៣ លន កាល ពពួកសតវរជូក ៖ ១៤.៤ លន កាល ពពួកសតវឈចៀម ៖ ៧.៩ លន កាល

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xv

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ពពួកសតវបកសី ៖ ១.២ លន កាល

ផលិតផលសាច់ ពពួកសតវឈរ រកបី ៖ ១.៨ លន tec (Tonne-Equivalent-Carcasse) ពពួកសតវរជូក ៖ ២.៣ លន tec ពពួកសតវឈចៀម ៖ ១.៤ លន tec ពពួកសតវបកសី ៖ ១.៩ លន tec ខ. នរពឈឈើ នផធដីបដលមានឈដើមឈឈើ រមានរបមាន ១៥ លន ហិចតា ឬ ២៩5 នននផធដីជាតិទាំង មូល។

សទិតកបុងចាំណាត់ថាបក់ទីពីរននបណា ឋ របឈទសបដលមាននផធដីធាំជាងឈគឈៅសហភាព

អុឺរប ុ ។ នផធនរពឈឈើ ទាំងមូល ឈៅរបឈទសបារាំងបានឈកើនឈឡើង ៤៦5 ោប់តា​ាំងពីឆ្បាំ ១៩៤៥ និង ឈកើនឈឡើងរបមាន ៧៤០០០ ហិចតា កបុងមួ យឆ្បាំ។ ឈដើមឈឈើ របដលមានសលឹកធាំៗបាន រគបដណឋប់មួយភាគធាំឈលើនផធនរពឈឈើ ទាំងមូល (២,៣) និង នផធនរព ១,៣ ឈៅសល់រតុវរគប ដណឋប់ឈដ្ឋយពពួកឈដើមស្រសល់។ ការ ិយល័យនរពឈឈើ រជាតិ គឺ ជាអបកទទួលបនធុកឈលើការរគប់ រគងនរពរដឌ (១ ៧៥០

០០០ ហិចតា) ក៏ដូចជាឈឈើ និង នរពបដលជាកមមសិទនសមូហភាពសាធារណ (២ ៧០០

០០០ ហិតតា)។ នរព ១០ ៦០០ ០០០ ហិចតា បដលឈៅសល់គឺ ជាកមមសិទិនរបស់មាចស់នរព ឯកជនរបមាន ៣ ៥០០ ០០០ មាចស់។ នរពឈៅរបឈទសបារាំង

បដលសមផូរឈៅឈដ្ឋយជី វចាំ រោះ ុ

និ ងឈទសភាពដ៏ ស្រសស់បាំរពង

និងជាកបនលងសរមាប់ឈដើរកាំសានឋ និង លាំបហរកាយ អាចឈអាយឈយើងរបមូលផលឈឈើ ររបោាំ ឆ្បាំបាន ៥៣ លនបមរតគូប។ ដូឈចបោះ នរពឈឈើ ចូលរួមចាំបណកយង សាំខាន់ កុងការអភិ ប វឌ្ណទី

ជនបទឈដ្ឋយផឋល់ជាវតទុធាតិ ឈដើមសរមាប់ សកមមភាព នានាឈលើរគប់ វ ិស័យ បដលបានផឋល់ ការងារយង ឈរចើនដល់របជាជន។

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xvi

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ជាទី បញ្ចប់ atmosphérique)

ប្រខទ្យសបារ ាំង

នរពឈឈើ បដលផធុកឈៅឈដ្ឋយជាតិកាបូ នអាត់ មូ បសវរ ិក

ក៏ បានចូលរួមចាំ បណក

ការផធុកបបនទមជាតិ​ិ​ិកាបូនរបោាំឆ្បាំកុង ប

(le

carbone

កបុងការទប់ សាត់ភាពបរបរបួលននអាកាសធាតុ ។

នរពរបឈទសបារាំងរតូវបានឈកវយ

តាំនលថាមាន

ចាំនួន ១០ លនឈតាន។ គ. ថាមពល

អរតាថាមពលឯករជ ៖ ៤៨5 ការឈរបើរបាស់ថាមពលដាំបូង ៖ ២៧៥,៣ លន tep (ឈតៀននឈស équivalent pétrole) សហររសថាមពលសាំខាន់ៗ ៖ TOTAL, EdF, GdF ឃ.ការបបងបចកការឈរបើរបាស់ថាមពល៖ ៣៣,៤5% ៖ ឈរបងឥនននៈ ៤២,៧5 %៖ អគគីសនីដាំបូង ១៤,៧5 %៖ ហ្គគស ៤,៥5 %៖ ធយូងថម ៤,៨5 %៖ ថាមពលបាំបលងឈចញពីកាំឈៅ ការផលិតអគគីសនីសុទសា ន ធ ៖ ៥០៩ ពាន់ លន គី ឡូវត់ បដល ៧៦5 បានមកពី

ថាមពលនុយឈកលបអរ។ ការចាំណាយឈលើថាមពល ៖ ១១,៧ ពាន់លន អុឺរូ ។ ង. ឧសាហកមម

វ ិស័យឧសសហកមមបដលទទួ លបានឈជាគជ័យជាងឈគបាំផុតឈៅរបឈទសបារាំងគឺមាន សាំណង់ អាររ និង ការងារសាធារណ។ របាក់ចាំនូលរបោាំឆ្បាំ ៖ ១៣៧ ពាន់លនអុឺរ។ ូ

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xvii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

រកុមហុនធាំៗបី

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ឈៅរបឈទសបារាំងរតូវបានឈគរប់បញ្ូច លកបុងចាំ ឈណាមរកុមហុន

សាំណង់បដលធាំជាងឈគឈៅអុឺរប ុ បដលរួមមាន ដូចជា ៖ រកុមហុន Vinci ជារកុមហុននា​ាំមុខឈគ

ដ៏ធាំមួយឈលើពិភពឈលក ឈលើបផបកសមផទន សាំណង់ និង ឈសវកមម រកុមហុន Bouygues រកុមហុន Eiffage ។ បុគគលិក ៖ ១៥៩៧០០០ នាក់

ឧសសហកមមបកនឆបមូ បអាហ្គរ ា ឧសាហកមមសាំខាន់ៗ ៖ ឧសាហកមមបផបកសាច់ ទឹកឈដ្ឋោះឈរ ធញ្ដ ជាតិ ចាំណីសតវ ឈភសជជៈ និ ង ឈរគឿងស្រសវ ឹង។ ជារបឈទសនា​ាំឈចញទីមួយ និង របឈទសផលិតទីពីរ ឈៅកបុង សហភាពអុឺរប ុ ។ សហររសសាំខាន់ៗ ៖ Groupe Danone, Nestlé France, Lactalis, _ Pernod-Ricard, Altadis និង Bongrain។

ឧសាហកមមគីមី ឧសាហកមមឈនោះរួមមាន ការឈចញមូដឈខាអាវ ឈរគឿងអលងាករ ផលិតលិតឈធវើពីបសផក របណិត ទឹកអប់ ឈរគឿងសាំអាង និង តផូងបកនឆប។ សហររសសាំខាន់ៗ ៖ LVMH, Chanel, Hermès international

ឧសាហកមមផលិតឱសថ ជារបឈទសផលិតទីមួយឈៅកបុងសហភាពអុឺ រប ុ និ ង ជារបឈទសនា​ាំឈចញទី បីឈៅឈលើ

ពិភពឈលក។ សហររសសាំខាន់ៗ ៖ Sanofi-Aventis, Pierre Fabre, Servier

ឧសាហកមមផលិតរថយនឋ របឈទសបារាំងគឺជារបឈទសនា​ាំឈចញទីបីឈៅឈលើពិភពឈលកបផបករថយនឋឯកជន

ឈៅ

ឆ្បាំ ២០០៥ តុលយការពាណិជជកមមបានបងា​ាញពីរបាក់ចាំឈណញចាំនួន ៨,៦ ពាន់លនអុឺរ។ ូ PSA (Peugeot-Citroën) និង Renault គឺជាសហររសពីរដ៏សាំខាន់ននបផបកផលិតរថយនឋ។ ការផលិតរថយនឋកុងឆ្ ប ប ាំ ២០០៥ បានឈកើនឈឡើងរហូតដល់ ៥ ៩៥៥ ៦០០ ឈរគឿង។

ការបាំបលងឈលហៈធាតុ (បដកបថប អាលុយមីញូ ម បកវ បាលសធច ិ ឈៅសូ) រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xviii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

សហររសសាំខាន់ៗ ៖សហររស Arcelor-Mittal (បាំបលងបដកបថប) Saint-Gobain ជារបឈទសផលិត វតទុឈធវើអាំពី បកវ ទី មួយ និ ង របឈទសនា​ាំឈចញទី ពីរ ឈៅឈលើពីភពឈលក។ Plastic Omnium និង Sommier Allibert គឺជាសហ-ររសបារាំងធាំពីរបដលនា​ាំមុខឈគឈលើបផបក បាំបលងវតទុធាតុឈដើម និ ង រកុមហុន Michelin គឺជារកុមហុនផលិតសាំបកកង់ទីមួយ ឈៅឈលើ ពិភពឈលក។

ទូរគមនាគមន៍ និង បឈចចកវ ិជាជពត៌មានវ ិទោ និង ទាំនាក់ទាំនង រកុមហុន France Telecom មានវតឋមានឈៅឈលើទីផាចាំនួន ៤៧5 ខណៈឈពលបដល រកុមហុន Cegetel-SFR មាន ៣៥,៨5 និងរកុមហុន Bouygues Telecom មាន ១៧,២5 ។ ទូរសពធចល័តបានរ ីកដុ ោះដ្ឋលយងឆ្ប់ រហ័ស រហូតដល់ ៥២ លនអបក (មិនា ២០០៧)។ កបុងវ ិស័យទូរគមនាគមន៍

រកុមហុន

បដលកបុងឈនាោះមានអបកឈរបើ របាស់

Alcatel-Lucent

គឺរកុមហុនផលិតបរ ិកាខរ

ទូរគមនាគមន៍ទីបួនឈៅ របឈទសបារាំង។ រកុមហុនឈនោះជាប់ចាំណាត់ថាបក់ឈលខមួយឈលើបផបក របព័ននបញ្ូជ ន និង ជារកុមហុននា​ាំមុខ ឈគឈៅកបុងពិ ភឈលកឈលើបណា ឋ ញបខស កាបឈរកាមស មុរទ។

រកុមហុន

Thomson

Multimédia

គឺជារកុមហុនផលិតទូរទសសន៍នុយឈមរ ិក

(

télévision numérique ) និង ឈលខសាំងាត់ទូរទសសន៍។ ឈៅឆ្បាំ ២០០៦ ការឈធវើពាណិជជកមមឈរគឿងឈអឡិចរតូនិចបានផឋល់របាក់ចាំណូល ៩ ពាន់លនអុឺរ។ ូ

ឧសាហកមមផលិតយនឋឈហ្គោះ និង យនឋអវកាស សហររសសាំខាន់ៗ ៖ EADS (Airbus, Eurocopter, Astrium, MBDA, ...), Dassault Aviation, Snecma, Arianespace ។

ការបឈងកើតតាំបន់របកួតរបបជង

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xix

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ឈៅឆ្បាំ ២០០៤ ខណៈឈពលបដលឈសដឌកិចចពិភពឈលកកាំពុងបតមានការរបកួតរបបជង កាន់បតខាលាំងឈឡើង របឈទសបារាំងបាន ដ្ឋក់ឈចញនូវឈរលនឈយបាយឧសាហកមមថីម ម ួយ បដលឈធវើឈអាយមានចលនាឈលើកតាឋ សាំខាន់ ៗននការរបកួតរបបជង បដលកបុង ឈនោះ សមតទភាព ននការបឈងកើតថមីគឺជាកតាឋចាំបងបាំផុត។ សទិតឈៅកបុងបដនដី បតមួយ

តាំ បន់ របកួ តរបបជងរបមូលផឋាំុឈៅឈដ្ឋយ

សហររស

មជឈមណឍលបណុឋ ោះបណា ឋ ល និ ង អងគភាពស្រសាវ រជាវ បដលឈធវើការងារឈលើគឈរមាងរួមរប

របកបឈដ្ឋយភាពនឆបរបឌ្ិត និង ជាកបនលងរបកួតរបបជងដ៏សាំខាន់មួយឈៅឈលើឆ្កអនឋរ-ជា តិ។ ឈយើងអាចបបងបចកតាំបន់របកួតរបបជងជា តាំ បន់ ឈលចឈធាលឈលើបផបកបឈចចកវ ិជាជបដលការ ស្រសាវរជាវ និង ការអភិវឌ្ណគឺជាបផបកសាំខាន់ ជាងឈគ និង តាំបន់ឈលចឈធាលឈលើបផបកឧសាហកមម បដលបសឋងឈចញតាមរយៈដង់ ភាពសមផូរបបបននផលិតផលរកណាត់ និ ង បណា ឋ ញពាណិជជ កមម។

តាំបន់របកួតរបបជង បានបងា​ាញពីការកឈកើ តននឧបករណ៍នឈយបាយឧសាហកមមថីម មួយ ឈដើមផីពរងឹងការ របកួតរបបជងបផបក ឧសាហកមមឈៅរបឈទសបារាំង។ ឈៅនថៃទី ១២ បខកកកដ្ឋ ឆ្បាំ២០០៥ តាំបន់របកួតរបបជង ៦៧ កបនលង រតូវបានកាន់កាប់ ឈដ្ឋយគណកមមការ អនឋររកសួងឈរៀបចាំ និង អភិវឌ្ណបដនដី ( CIADT )។ បនាធប់ពីការទទួល ឈបកខភាពថមីៗជាឈរចើន និ ងការបញ្ូច លរបរវងតាំបន់ បដលមានឈ្មោះរួចជា ឈស្រសច តាំបន់របកួត របបជងមានចាំនួនរហូតដល់ ៧១ កបនលង ោប់ពីនថៃទី ៥ កកកដ្ឋ ឆ្បាំ២០០៧។ ច. ការស្រសាវរជាវ និង ការអភិវឌ្ណ ឈៅឆ្បាំ ២០០៦ ការចាំណាយជាតិសរុបឈលើ ការស្រសាវរជាវ និង ការអភិវឌ្ណ បានឈកើន

ឈឡើងរហូតដល់ ៣៧,៩៩ ពាន់លនអុឺរូ ឬ ២,២៦5 ននផលិតផលកបុងស្រសុកសរុប។ ថវ ិការ ៥២,៥5 សរមាប់ការចាំណាយឈលើ ការស្រសាវរជាវ និង ការអភិវឌ្ណ (ជា ពិ -ឈសសចាំណាយឈលើ

ការបថរកាអាររ របាក់បខបុគល គ ិក និង បរ ិកាខសរមាប់មនធីរពិឈសាធន៍) រតូវបានផគត់ផគង់ ឈដ្ឋយបផបក

សា-ធារណបដលបានធានាដាំឈណើរការននមជឈមណឍលជាតិស្រសាវរជាវធាំៗ

CNRS – ការអប់រ ាំ INSERM - ឱសថ INRA - ឈកសរទវ ិទោ)។ រមឹ រត្នៈវិ ទូ

(

Page xx

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ការស្រសាវរជាវបដលផឋល់ថវ ិការឈដ្ឋយសហររសនានា (៤៧,៥5) ឈផ្តឋតសាំខាន់ឈៅ ឈលើបផបកបឈចចកវ ិជាជ ដូ ចជា ការផលិតយនឋ ឈហ្គោះ និ ង យនឋអវកាស ឱសថកមម ការផលិតរថ យនឋ ឈរគឿងបរ ិកាខទាំនាក់ទាំនង ឧបករណ៍វស់ភាពជាក់លក់។ របឈទសបារាំងសទិតចាំណាត់ ថាបក់ ទីបួនឈលើវ ិស័យស្រសាវរជាវកបុងបណា ឋ របឈទស OCDE

បនាធប់ពីរបឈទស ជបុន សហរដឌអាឈមរ ិច និង អាលលឺមង់។ ឆ. ការដឹកជញ្ូជ ន

បណា ឋ ញផលូវថបល់ បណា ឋ ញផលូវថបល់បដលមានភាពមមាញឹកជាងឈគឈៅឈលើពិភពឈលក

និងបវងជាងឈគ

ឈៅកបុងសហភាព អុឺរប ុ បដលមានរបបវង ១ ០៧៩ ០៧២ គីឡូបមរត (ផលូវសហគមន៍ ផលូវ បនាធប់បនសាំ ផលូវជាតិ និ ង ផលូងធាំ ៗ) បដល ១០ ៤៩២ ោផលូវធាំៗ (ិ ិុឈតៀឈរៀិុឈត)។

ជាការពិតណាស់ ៨០5 ននការដឹកជញ្ូជ នទាំ និញឈធវើឈឡើងតាមរយៈផលូវថបល់ ការដឺក

ជញ្ូជ នរួមរបរតូវបាន

ឈគឈធវើអាយមានឈសទរភាព

ឈឡើងវ ិញបនាធប់ពីមានភាពរឈញរនញយង

ខាលាំងកបុងរយៈឈពលបុនាមនាឆ្បាំមុនឈនោះ។

បណា ឋ ញថលូវបដក ថលូវបដកមានរបបវង ៣១ ០០០ គីឡូបមរត (០១ មករ ២០០៦)។ របឈទសបារាំងគឺជា

របឈទសបដល បានបាំបបកឯកតថកមមបផបក ឈលផឿន (៥៧៤,៨ គ,មកបុងមួយឈមាង) ជាមួ យនឹងរថ ឈភលើងបដលមានឈលផឿនឈលឿន (TGV) បដលរថឈៅឈលើបណា ឋ ញពិឈសស របបវង ១៨៧៦ គ,ម កបុងឈលផឿនធមមតា ពី ២៧០គ,មកបុងមួយ ឈមាងឈឡើងឈៅ។ ចរចរផលូវបដករបោាំឆ្បាំ ២០០៦ ៖ អបកឈធវើដាំឈណើរ ៨០ លនអបកឈធើដាំឈណើរឈលើបណា ឋ ញ

រថឈភលិឺងសាំខាន់ ៨៣ លននាក់តាម រយៈបណា ឋ ញ TGV ៥៧២លននាក់ តាមបណា ឋ ញ Ile-de-France ជាមួយនឹង ទាំនិញបដលដឹកតាមទូរថឈភលើងបដលមាន ទាំងន់ ១២១ លនឈតា ន។

ការដឹកជញ្ជូ នតាមផលូវអាកាស រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xxi

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

អបកឈធវើដាំឈណើរមានរបមាន ១៦០ លននាក់ កុងមួ ប យឆ្បាំ និង ទាំនិញឈផញើរតាមយនឋឈហ្គោះ

បដលមានទមៃន់ ៤,៨ ពាន់លនឈតាន កបុងមួយឆ្បាំ។ យនឋឈហ្គោះរគប់ធន់ចាំនួន ៩០៤ ឈរគឿង (យនឋឈហ្គោះ និង ឧទនមា​ាគចរក) កាំពុងឈធើការឈហ្គោះឈហើរឈរកាមការរគប់រគង របស់បារាំង។

អាកាសយនឋដ្ឋឌនឈៅទីរកុងបារ ីស ឈៅឆ្បាំ ២០០៦ សកមមភាពឈហ្គោះឈហើរពាណិជជកមមមានចាំនួន ៧៦៤០០០ ឈលើក អបកឈធវើ ដាំឈណើរមានចាំនួន ៨២,៨ លននាក់ និង ទាំនិញ និងសាំបុរតបដលឈផញើរតាមយនឋឈហ្គោះមាន ទមៃន់ ២,១ លនឈតាន (ចាំណាត់ថាបក់ឈលខមួយឈៅអុឺរុប)។ នាវដឹកទាំនិញ នាវ ២១២ ឈរគឿង បដលអាចផធុកចាំ ណុោះសរុប ៤,៧ លនឈតាន បាន

ដឹកជញ្ូជ នទាំ និញ ចាំនួន ៣៤០ លន ឈតាន ជាឈរៀងរល់ឆ្បាំ។ ចាំណុោះនាវដឹកទាំនិញបារាំង សទិតឈៅកបុងចាំណាត់ថាបក់ទី ២៨ ឈលើពិភពឈលក។ Marseille បដលជា កាំពុងបផទីមួយឈៅ

របឈទសបារាំង និង ឈមឌ្ីបទរឈណ សទិតឈៅកបុងចាំណាត់ថាបក់ទី ៤ ឈៅអុឺរប ុ ជាមួយនឹងការដឹក ជញ្ូជ នទាំនិញ បដលឈកើនឈឡើងរហូរដល់ ៩៥,៥ លនឈតាន។ ជ. បផបកឈសវកមម

បផបកហិរញ្ដវតទុ និង ធនាររ La Bourse de Paris បដលបានបឋូរឈ្មោះមកជា Euronext Paris គឺជាទីផា

សកមមភាពផលូវការឈៅ របឈទសបារាំង។ ោប់តា​ាំងពី ឆ្បាំ ២០០០ មក តាមរយៈការរួមបញ្ូច ល

របរវងរកុមហុនទាំងពីរ Euronext Paris បានជាំនួសតាំបណងទីផាភាគ ហុនឈៅទីរកុងបារ ី ស អា​ាំបសធដ្ឋាំ និង របុសបសល។ កបុងឆ្បាំ ២០០២ មាចស់ទីផាភាគហុនថមីឈនោះឈៅអុឺរប ុ បានទិញយកភាគហុនទីផាអនុ

ផលិតផលរបស់ អង់ឈគលស LIFFE (London International Financial Futures and options Exchange) និងទទួលយក ភាគហុនរបស់ la Bourse de Lisbonne។ ឈៅកបុងឆ្បាំ ២០០៧ ឈគឈឃើញមានការបញ្ូច លរបរវងភាគហុនឈៅអុឺ រប ុ និង ទីផាភាគ

ហុនឈៅ ញុិូយក (ឈណិឹ York Stock Exchange)។ ជាមួយនឹងភាគហុនបដលមានចាំនួន

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xxii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ទឹករបាក់ ២១ ៥០០ ពាន់លនអុឺរូ , NYSE Euronext គឺរកុមហុនបដលមានទីផាភាគហុនធាំ ជាងឈគឈៅឈលើពិភពឈលក។ ធនាររសាំខាន់ៗឈៅរបឈទសបារាំងរួមមាន ៖ BNP Paribas, Crédit agricole, Société générale និង LCL ។

បផបកធានារប់រង បផបកធានារប់រងននរបឈទសបារាំងជាប់ចាំណាត់ថាបក់ទី ៥ ឈៅឈលើពិភពឈលក ជាមួយ នឹងរបាក់ចាំណូល ១៩៨,៤ ពាន់លន អុឺរ។ ូ Axa បដលជារកុមហុនធាំជាងឈគទីពីរឈៅអុឺរប ុ CNP និង AGF គឺជារកុមហុនបីសាំខាន់ ឈៅរបឈទសបារាំង។ ការធានា រប់រងឈលើមនុសស (ជីវ ិត និង សុខភាព) ឈៅបតបនឋដាំឈណើរអភិវឌ្ណរបស់ខួន ល (ិ៎១៦,១5)។ ការធានារប់រងឈលើ

ការខូចខាត (រទពយសមផតឋិ និង ការទទួលខុសរតូវ) បានឈកើនឈឡើងរហូត ២,២5 ។ បផបកធានា រប់រងបានផឋល់ការងារដល់របជាជនរបមាន ២០០០០០ នាក់។ ឈ. វ ិស័យឈទសចរណ៍ ជាមួយនឹងឈភញៀវឈទសរណ៍បដលមានចាំនួន ៧៦ លនអបក កបុងឆ្បាំ ២០០៦ របឈទស

បារាំងគឺជារបឈទស បដលមានអបកចូលមក ទសសនាឈរចើនជាងឈគបាំផុតឈៅឈលើពិភពឈលក។

រយៈឈពលចុងឈរកាយឈនោះ របឈទសបារាំងមាន ៖ សណា ឌ ររចាំនួន ១៨២៨៤ ទីលន សរមាប់កាំពិញចាំនួន ៨១៣៨ កបនលង( terrains de camping )។ ភូមិវ ិសសមកាលចាំ នួន ៩១៤ ភូមិ ផធោះតូ ចៗសរមាប់យុវវ ័យចាំ នួន ១៧៧ ខបង ផធោះតូចៗ ឈៅកបុងសហគមន៍ និង តាមទី ជនបទ ចាំ នួន ៦៩៧០០ ខបង បនធប់សណា ឌ ររចាំនួន ៣៤៨៤៨ បនធប់។

របឈទសបារាំងគឺ ជារបឈទសបដលទទួ លបានចាំ ណូលឈរចើ នជាងឈគទី បី ពី វ ិស័យឈទស ចរណ៍ បនាធប់ ពីសហរដឌ អាឈមរ ិច និ ង របឈទសឈអសាញ កបុងចាំ នួនទឹ ិក ឹ របាក់ ៦៦ ពាន់

លនអុឺរ។ ូ របាក់ ចាំឈណញបានមកពី វ ិស័យឈនោះ បានឈកើនឈឡើងឈរចើ នជាង ៨,៩ ពាន់លនអុឺ រ។ ូ

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xxiii

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ញ. ពាណិជជកមមឈរៅរបឈទស ការនា​ាំឈចញឈៅរបឈទសបារាំមងមានចាំនួនទឹករបាក់ ៤៨១,២ ពាន់លនអុឺរ។ ូ ចាំឈិ

បណកឯការនា​ាំចូលវ ិញ ចាំ នួនទឹករបាក់បាន ឈកើនឈឡើងរហូតដល់ ៥០៧ ពាន់លនអុឺរ។ ូ ឱ នភាពពាណិជជកមមមានចាំនួនទឹករបាក់ ២៥,៨ ពាន់លនអុឺរ។ ូ

របឈទសអាលលឺមង់ អុីតាលី ចរកភពអងឈគលស បបលហសីក លុចហសមបួរ ក៏ដូចជាសហ ឈដឌអាឈមរ ិច សុទនបតជានដគូរពាណិជជកមមដ៏ សាំខាន់របស់បារាំង។ III.

សន្និដ្ឋឋន្

កបុងសតវតសរ ៍ទី ២០

បដលកនលងផុតឈៅឈនោះ

គឺ ជាសម័យកាលមួយបដលរបឈទស

បារាំងបានឈផថើមបាក់ កមាលាំង និងបាត់បង់កិតោនុភាព។ សន្ដងាគមឈលកពីរឈលើក វ ិបតថិឈសដឌកិចច និងនឈយបាយបនថបនាធប់ របបានឈធវើឲ្យបារាំងឃាលតឈចញបនថិចមថងៗ

ពី លកខនិក ថ ៈជាមហ្គ

អាំណាចពិភពឈលក។ យងណាក៏ ឈដ្ឋយ សពវនថៃ បារាំងឈៅបនថឈដើរតួនាទីសាំខាន់ ឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិ និងឈៅកបុងការទូតពិភពឈលក។ ឈដ្ឋយសារថា កបុងនាមជាសមាជិកអចិនន្ដនថយ៍ននរកុមរបឹកា

សនថិសុខរបស់អងគការសហរបជាជាតិ បារាំងមានសិទិឈន វតូ(Véto)និងរតូវចូលរួមឈដ្ឋោះស្រសាយ បញ្ញ ា អនថរជាតិធាំៗ។

ដូឈចបោះឈហើយ

បានជាទហ្គនបារាំងបាននឹងកាំពុងបនថឈៅបាំឈពញ

ឈបសកកមមឈៅទីណាបដលមានកងទ័ពមួកឈខៀវរបស់អងគការសហរបជាជាតិ។ បុឈណាតោះ

មិនបត

បារាំងក៏ ជាសមាជិកចមផងមួយបដររបស់អងគការសននិសញ្ញដអាតលង់ទិកខាងឈជើង

ឈៅកាត់ថាOTAN។

ទាំងឈនោះបសថងឲ្យឈឃើញថាបារាំងបនថមានឆនធៈឈមាោះមុត

ធានារប់រងសណា ថ ប់ធាបប់ និងសទិរភាពននពិភពឈលកបចចុបផនប។ បារាំងឈៅបនថឈដើរតួនាទីសាំខាន់ឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិបាន

កបុងការជួយ

ក៏ឈដ្ឋយសារបតខលួនជា

មហ្គអាំណាចឈយធាពិភពឈលកបដរ។ កុាំ ឈភលចថា បារាំងមានអាវុធនុយឈកលបអរ មានមូលដ្ឋឌន ឈយធាឈៅបូលីឈនសុី(Polynésie) ឈៅអង់ទីយយ៍(Antilles) ឈៅហគីយន(Guyane) ឈៅឈសឈន

ហ្គកល់(Sénégal) ឈៅកូតឌ្ីវ ័រ(Côte-d’Ivoire) ឈៅឆ្ដ(Tchad) ឈៅជីបូទី(Djibouti) ឈៅនូបវល កាឈឡដូនី(Nouvelle-Calédonie)។

គួរនិយយបបនទមឈទៀតថា

បារាំងជារបឈទសឈលខ២

បនាធប់ពីសហរដឌអាឈមរ ិក បដលមានបណា ថ ញទូតធាំនិងសាំខាន់ជាងឈគ ឈៅកបុងឈលក។ រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xxiv

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

យងណាមិញ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

ដូចបដលឈលកសាស្រសាថោរយJoseph

Nye

ននសកលវ ិទោល័យ

Harvard ឈៅសហរដឌអាឈមរ ិក បានសរឈសរអុីចឹងថា អានុភាពនិងមហិទិនឫទនិរបស់របឈទស មហ្គអាំណាចពិភពឈលកនីមួយៗ បលងអាស្រស័យបតនឹងកតាថឈយធាឈទៀតឈហើយ និងថា ពី អាំ ឈណើោះតឈៅ វអាស្រស័យជាពិឈសសនឹងឈសដឌកិចច បខសរយៈននបណា ថ ញឥទនិពល សមតទភាពកបុង ការបឈងកើតឈរលគាំនិតអវីមួយ គាំនិតឈនាោះៗ។

ឈហើយបញ្ុច ោះបញ្ូច លមតិសាធារណៈអនថរជាតិឲ្យទទួលយក

ឈសដឌកិចច ឈនោះឈហើយគឺ ជាចាំណុចឈខាយរបស់បារាំង។ សូមផីបតអង់ឈគលស អុីតាលី ឬ អាលលឺមង់ក៏ធាលប់និយយឈហើយបដរថា តួនាទីទូត នឈយបាយនិ ងឈយធារបស់បារាំងឈៅឈលើ ឆ្កអនថរជាតិបចចុបផនប មានលកខណៈធាំហួសនិងធាំរជុល ឈបើ ឈរបៀបឈៅនឹងអានុភាពឈសដឌកិចច មិនខាលាំងកាលទល់បតឈសាោះននរបឈទស

ឈនោះ។

ការពិតឈបើនិយយពីឈសដឌកិចច

បារាំងជាប់ចាំ

ណាត់ថាបក់ឈលខ៥បតបុឈណាតោះ គឺ ឈៅឈរកាយសហរដឌអាឈមរ ិក ចិន ជបុននិងអាលលឺមង់។ ឈបើ

និយយពីទាំហាំនននផធដីវ ិញ បារាំងជាប់ឈលខ៤៧ និងជាប់ឈលខ២០ ឈបើនិយយពី ចាំនួនរបជា ជន។ ឈបើសិនជាបារាំងបដលមានមាឌ្មិនធាំ និងបដលមានឈសដឌកិចម ច ិនខាលាំង អាចបនថឈដើរតួ នាទីសាំខាន់ឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិ តឈៅឈទៀតបាន គឺឈដ្ឋយសារបតមរតករបវតថិសាស្រសថនិង វបផធម៌។ តា​ាំងពី សម័យបដិវតថន៍បារាំងឈៅឆ្បាំ១៧៨៩រហូតមកទល់សពវនថៃ បារាំងោត់ទុក ខលួនឯងថាជា

”មាតុភូមិននសិទិនមនុសស”

និងថាជាបដនដីនិរឈទសសរមាប់ជនឈភៀសខលួន

នឈយបាយ ដូចបដលឧតថមឈសនីយ៍ de Gaulle ធាលប់បានបថលងអុីចឹងថា “មានចាំណងសអិត លមួតរប់រយឆ្បាំកនលងមកឈហើយ

រវងភាពរុងឈរឿងរបស់របឈទសបារាំងនិងឈសរ ីភាពរបស់

មនុសសជាតិ”។ បានន័យថា បារាំងជារបឈទសមួយបដលបតងបតឲ្យអាទិភាពឈៅឈលើតួនាទី អនថរជាតិរបស់ ខលួននិងបដលបតងបតយកចិតថទុកដ្ឋក់ឈៅឈលើអបករងឈររោះននរបបនឈយបាយ ផ្តថច់ការ អបកបដលបាត់បង់ឈសរ ីភាព សកមមជនសិទិម ន នុសស និងអបកឈសបហ្គលទនិរបជាធិបឈត យយ។ មិនបតបុឈណាតោះ ភាសានិងវបផធម៌បារាំង ឈទោះបីជាកាំពុងបាត់បង់កិតោនុភាពបនថិចមថ ងៗឈៅចាំឈពាោះមុខការឈលចរតបដតឈឡើងននភាសាអង់ឈគលសក៏ ឈដ្ឋយ ឈៅបនថជួយឈលើកតឈមកើង ិ៍ ថ មិនតិចឈទឈករឈ្ ម ោះននរបឈទសបារាំង។

ពិភពឈលកសាគល់ឈ្មោះទសសនវ ិទូនិងអបកនិពនន

បារាំងធាំៗ ដូចជាRousseau,Voltaire, Descartes, Molière, Victor Hugo។ ពិភពឈលក រមឹ រត្នៈវិ ទូ

Page xxv

សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ

ប្រខទ្យសបារ ាំង

សាគល់និងចង់ សាគល់របឈទសបារាំង។ មោងវ ិញឈទៀត បារាំងជារបឈទសឈទសចរណ៍ទី ១ ឈៅ កបុងឈលក។ ចាំនួនអបកចូលមកឈលងកមានថកុងរបឈទសឈនោះ ប ឈកើនឈៅដល់៧០លននាក់ កបុង មួយឆ្បាំៗ។

យងណាក៏ ឈដ្ឋយ ថាបក់ដឹកនា​ាំបារាំងជាបនថបនាធប់ យល់ដឹងចាស់ណាស់ថា មិនយូរ មិនឆ្ប់ របឈទសរបស់ពួកខលួននឹងបាត់ បង់អាំណាចឥទនិពល ឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិ។ មូល

ឈហតុធាំគឺមកអាំពីបារាំងរមនមឈធោបាយឈសដឌកិចចរគប់ររន់ ឈដើមផីសឈរមចបាន នូវមហិចតា ឆ ជាមហ្គអាំណាចពិភពឈលក ទនធឹមនឹងការឈលចរតបដតឈឡើងននបណា ថ របឈទសកាំពុងអភិវឌ្ណ សាំខាន់ៗ ដូចជាចិន ឥណា ឍ និងឈរបសុីល។ ដូចឈនោះឈហើយបានជា ឈលករបធានាធិបតី Nicolas Sarkozyបានឈធាលយមាត់និយយថា ឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិ បារាំងមិនបមនជាមហ្គ អាំណាចធាំសឈមផើម ឈហើយក៏មិនបមនជាមហ្គអាំណាចតូចតាចបដរ បតជាមហ្គអាំណាចបដល ឈគទទួលសាគល់ថាមានឥទនិពល។ ឈៅកបុងបរ ិបទបបបឈនោះ ទីរកុងParis យល់ឈឃើញថា អនាគតននលកខនិថកៈជាមហ្គ

អាំណាចពិភពឈលករបស់របឈទសបារាំង

ពឹងបផអកទាំងស្រសុងឈៅនឹងការបនថកសាងសាទបនា

សហភាពអឺរប ុ ។ ពីឈរពាោះកបុងនាមជាមហ្គអាំណាចឈយធាទី ១ និងជាមហ្គអាំណាចឈសដឌកិចច

ទី២ ឈៅកបុងសហភាពអឺរប ុ បារាំងអាចនឹងបនថមានទឹកមាត់នរបឈៅឈលើឆ្កអនថរជាតិ ឈបើសិន ជាឈៅទីបាំផុតសហភាពអឺរប ុ កាលយជាសហព័នម ន ួយ

ដូចសហរដឌអាឈមរ ិក

និងមានកងទ័ព

រពមទាំងរដ្ឋឌភិបាលអឺរប ុ រួមរបមួយ។ ក៏បុបនថ ឈរលគាំនិតឈនោះ ជាសុបិនឈៅឈឡើយ មិនងាយ សឈរមចបានស្រសួលៗឈនាោះឈទ។

ឯកសារខោង 1. www.khmer.rfi/fr 2. www.google.com/france 3. www. google.com របឈទសបារាំង,

រមឹ រត្នៈវិ ទូ

ឈសដឌកិចបា ច រាំង,

Page xxvi