Vermiljoenkever in de Vlaamse Ardennen

Vermiljoenkever komt van Oost-Europa helemaal afgezakt naar de Vlaamse Ardennen

Het is een klein kevertje maar blijkbaar met een groot herstelpotentieel. De vermiljoenkever valt vooral op door zijn vermiljoenrode kleur maar is niet zo groot, 11 tot 15 mm, heeft een eerder onopvallende levenswijze en is plat, heel plat. Om vermiljoenkever van gelijkende soorten zoals vuurkever te onderscheiden volstaat het om bij de larven naar het laatste achterlijfsegment te kijken. Dit is niet opvallend groter dan de andere, zie hiervoor ook even naar het overzicht.

Larve van vermiljoenkever - foto: Peter Van de Kerckhove

Dit kevertje kreeg de status van Habitatrichtlijnsoort toebedeeld. Het was immers tot voor kort een heel zeldzame soort met hoge habitateisen, met name bossen met veel en dik dood hout in natte (vaak alluviale) gebieden. In West-Europa was de soort verdwenen en in Oost-Europa zeldzaam en vaak beperkt tot oerbossen.

De larve van deze kever leeft onder de schors van recent gestorven bomen. Staand of liggend, naald- of loofhout maakt hem niet zoveel uit. Wel is er een duidelijke voorkeur voor soorten met een ruwe schors (populier, eik, wilg, robinia, …). Verder neemt de kans op voorkomen sterk toe met de diameter van het stuk hout, hoe dikker hoe liever dus. De larve leeft anderhalf jaar en is een echte rover: hij jaagt onder de schors op allerlei andere ongewervelden en verpopt nadien tot kever. De kever vliegt vroeg in het voorjaar op zoek naar nieuwe afgestorven bomen om eieren af te zetten.

Op heel wat plaatsen zijn riviervalleien de voorbije decennia sterk veranderd door vernatting, hermeandering en spontane processen. Hierdoor kon het waterregime zich herstellen. Ook dode bomen mochten opnieuw blijven staan. Ook heel wat populierenaanplanten in de grote riviervalleien mochten verder spontaan ontwikkelen. Hier ontstond op korte termijn, en op vrij grote oppervlakte een zeer gevarieerd bosbeeld met grote hoeveelheden dik dood hout. Ideaal voor de vermiljoenkever die zich heel snel kon uitbreiden naar Duitsland, de Franse Elzas, grote delen van Nederland en uiteindelijk ook België. En dat allemaal in ongeveer 10 jaar tijd. Alles wijst er op dat de soort op eigen kracht al deze gebieden wist te koloniseren.

In Vlaanderen werd de soort het eerst gevonden in 2014 in Limburg. In het bosreservaat van het Kluisbos werd hij in januari 2018 gevonden. Door het bosreservatenteam werden systematisch de liggende verse populieren in het bosreservaat gescreend op de aanwezigheid van vermiljoenkever, aanvankelijk slechts positief voor één liggende stam. Na extra vondsten afgelopen winter in het oostelijke deel van het Kluisbos, werden heel wat gebieden in of langs de Scheldevallei onderzocht en dat leverde in de Vlaamse Ardennen heel wat nieuwe waarnemingen op. De soort werd gevonden in Wallebos (Bos t’Ename), Heynsdale, Kalkhovenbos, Feelbos, in populierenbossen langs de Schelde in Berchem (Kluisbergen) en aan de overkant bij de West-Vlaamse buren. Bijna alle waarnemingen betre en larven die onder de schors van populier gevonden werden. Enkel in Heynsdale werd een adult onder de schors van eik gevonden. Enkel in Beiaardbos werd er gezocht maar niets gevonden dus vermoedelijk komt de soort ook in heel wat andere gebieden al voor. Het loont dan ook zeker de moeite om de komende winter eens op zoek te gaan in andere geschikte gebieden.

Vermiljoenkever Cucujus cinnaberinus Cucujus haematodes Zwartkopvuurkever Pyrochroa coccinea Roodkopvuurkever Pyrochroa serraticornis Schizotus pectinicornis

Zwarte kaken, halsschild hoekig en lichtrood vooraan.Loof- en naaldhout Rode kaken, egaal rood en afgerond halsschild. Naaldhout, niet bekend van België

7e en 8e segment gelijke lengte, 4 doornen op 8e segment Frontale suture met rechte hoek / zijdoornen (bt) hoger ingeplant Algemeen in Vlaanderen Algemeen in Vlaanderen

8e segment duidelijk verlengd 2 rechte doornen op 8e segment Enkel gekend van Wallonië

8e segment nauwelijks langer dan 7e , 2 gebogen doornen We verwachten dan ook dat de soort de komende jaren nog verder zal uitbreiden.

De meeste vondsten in Vlaanderen gebeuren bij populier aangezien dat de boomsoort is waarvan momenteel veel dik dood hout beschikbaar is op natte standplaatsen. Verder wordt er ook voornamelijk in populierenbossen gezocht naar deze kever. In buitenlandse studies blijkt echter een zeer ruim gamma aan gebruikte boomsoorten en geen specifieke voorkeur.

Moest je zelf op zoek willen gaan naar de larven in een bos waar je toegang toe hebt, tracht dan vooral niet te destructief te werk te gaan, even wat schors optillen volstaat dikwijls al om de beestjes te vinden, dek daarna de stam terug af, je bent niet wijs wat er allemaal rondkruipt en sluipt onder de schors van dode bomen. Vergeet ook niet om vondsten steeds te melden aan het INBO (of via Waarnemingen.be). Probeer ook steeds foto’s te nemen om andere soorten uit te sluiten: vooral de larven van vuurkever zijn tricky. Voor meer informatie is dit de link naar het rapport: https://pureportal.inbo.be/portal/files/16056024/ Thomaes_Marchand_2019_HabitatrichtlijnsoortVermiljoenkever.pdf

Arno Thomaes & Peter Van de Kerckhove

Onderzoek in bosreservaten? Daar wil ik meer over weten...

Medewerkers van het INBO bosreservatenteam deden de eerste vondsten van de vermiljoenkevers tijdens hun veldwerk in het Kluisbos. Je leest er hier nu over, maar je had er ook al eerder over kunnen lezen in de eigen nieuwsbrief van de bosreservaat-onderzoekers van het INBO. Die nieuwsbrief heet heel toepasselijk Bosreservatennieuws, en verschijnt gemiddeld één keer per jaar. Het gaat er niet alleen over kevertjes maar ook over vegetatie en bosontwikkeling bij nietsdoen, over paddenstoelen, ... voor elk wat wils. Je vindt die nieuwsbrieven op de website van het INBO : www.inbo.be. Ga naar ‘publicaties’ en selecteer rechts bij ‘type’ ‘INBO bosreservatennieuws’. Je kunt je ook inschrijven om een berichtje te krijgen als er een nieuwe uitkomt. Daarvoor ga onderaan de startpagina en klik je in het rubriekje ‘Blijf op de hoogte’ op ‘Nieuwsbrieven’. De rest wijst zichzelf uit.