Chemie Magazine - februari 2013

Nederlands toezicht in Europees perspectief

Sachem sluit akkoord ruimtelijke ordening

Cefic becijfert Europese chemie

Maandblad van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie • 02 • 20 februari 2013

KARLA PEIJS, COMMISSARIS VAN DE KONINGIN IN ZEELAND:

'WIJ HOUDEN VAN DE CHEMIE' CM1302_Cover.indd 2

14-02-13 12:11

ANDUS group companies: Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction Armada Rail Armada Mobility Armada Janse Offshore HSM Offshore Royal Van Voorden Castings Van Voorden Maritime Process FIB Industries Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry FIB Industries BV te Leeuwarden ontwerpt en produceert kwalitatief, hoogwaardige proces- en drukvaste apparatuur zoals: • • • •

Drukvaten en reactoren Kolommen en scrubbers Reactor internals en kolom internals Warmtewisselaars

• Industriële vergassingsbranders (vergassing en Lo-NOx) • In- en uitlaatsystemen van gasturbines • Modules voor rookgasreiniging (DeNOx)

De producten worden gebouwd in alle roestvast staalsoorten, duplex, lean duplex, super duplex, hoog nikkellegeringen en exotische materialen zoals titanium en zirkonium. FIB Industries werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers, zowel nationaal als internationaal, in alle sectoren van de procesindustrie.

FIB Industries BV Einsteinweg 18 8912 AP Leeuwarden NL T +31 (0)58 - 294 59 45 E info@fib.nl

FIB Industries is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de Process divisie van Andus Group. De overige divisies zijn Construction, Offshore en Refractories. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.fib.nl of www.andusgroup.com

INHOUD 02 | 20 februari | 2013

16

KARLA PEIJS: GENOEG PLAATS VOOR CHEMIE IN ZEELAND Eind deze maand stopt Karla Peijs als commissaris van de koningin in Zeeland. Een provincie die leunt op de chemische industrie, maar waar zij steeds meer ‘achterlichten’ ziet: bedrijven die failliet gaan, krimpen of vertrekken. Voor nieuwe (zware) chemie is in Zeeland plaats genoeg.

“Als iemand kandidaten heeft voor de Kanaalzone, mag hij zich melden.”

20

SACHEM, GEMEENTE EN PROVINCIE BEGRAVEN STRIJDBIJL Na een jarenlange juridische strijd over de ruimtelijke ordening besloten Sachem, provincie en gemeente de strijdbijl te begraven.

In een akkoord maakten zij afspraken over duurzame ruimteoplossingen, acceptabel voor alle partijen.

februari 2013 Chemie Magazine 3

CM1302_inhoud.indd 3

14-02-13 12:10

(Advertorial)

VAPRO en Gelling bundelen krachten in MVK Industrie VAPRO komt met een speciale MVK-opleiding voor de industrie. Deze start met een module Operationeel veiligheidskundige, speciaal bedoeld voor de preventiemedewerker en gaat door met modules voor de erkende opleiding MVK Industrie. Profiteer van de grote ervaring van VAPRO en Gelling Publishing met deze geaccrediteerde opleiding.

De opleiding voor preventiemedewerkers sluit aan op het verzoek vanuit de Tweede Kamer. Een quote uit paragraaf 5.4: “De preventietaak in bedrijven kan beter. Preventiemedewerkers zijn geen gemeengoed in bedrijven en hun kennis is soms gering. Ik werk aan versterking van deze eerste lijn preventie op de werkvloer. In het kader van het Maatschappelijk Programma Arbeidsomstandigheden (MAPA) wordt mede op initiatief van TNO invulling gegeven aan deze wens” ,aldus de Staatssecretaris van Sociale Zaken.

Allround opleiding De opleiding MVK Industrie is zo ingericht dat deelnemers een ontwikkelingstraject doormaken tot allround veiligheidskundige. Daarbij gaat het om het herkennen van veiligheidsrisico’s en het nemen van de juiste maatregelen om deze te beheersen. Ook knelpunten op het gebied van arbeidshygiëne, ergonomie en psychosociale arbeidslast komen aan de orde, naast ongevalonderzoek en TRA. In de opleiding MVK Industrie worden vaardigheden geleerd waarmee veiligheidsonderwerpen overtuigend aan collega’s en het management overgedragen kunnen worden.

Eigen bedrijf en cultuur Met de opleiding MVK Industrie leert men zich in de veiligheidscultuur van het eigen bedrijf te verdiepen en mede vorm te geven. Bij alle modules wordt de vertaling naar het bedrijf gemaakt via praktijkopdrachten. De opleiding wordt afgesloten met een onderzoek en een scriptie.

Waarom de opleiding MVK Industrie?

• De opleiding is Hobéon-SKO-gecertificeerd.

• De opleiding veel kennis omvat in uitstekend lesmateriaal gegoten.

• In de opleiding de focus op bijeenkomsten ligt waar thematisch ervaring wordt uitgewisseld onder begeleiding van deskundige docenten.

• De opleiding een logische structuur en een stap voor stap opbouw kent waarin volop praktijksimulaties worden ingezet om inzicht te verkrijgen.

• De opleiding uit modules is opgebouwd waardoor deze ook in delen te volgen is.

Tweetrapsraket 1. Operationeel Veiligheidskundige: een breed basispakket, geschikt als

opleiding tot preventiemedewerker. Het bestaat uit een module van vijf lesdagen.

2. MVK Industrie: een veiligheidskundige verdieping en Arbo-professionele

vorming. Het bestaat uit twee modules van gezamenlijk 10 lesdagen.

Geïnteresseerd?

Als u meer van deze opleiding wilt weten bent u van harte uitgenodigd voor het gratis proefcollege.

Deze vinden plaats op: woensdag 10 april en woensdag 17 april Informatie en inschrijving via www.vapro-college.nl of 070 301 10 86.

Loire 150 • Postbus 24090 • 2490 AB Den Haag T 070 337 83 00 • F 070 320 51 86 • E info@vapro.nl • I www.vapro.nl

EMPOWERING PEOPLE AND INDUSTRIES

Chemicals (2011-2011 average growth rate p.a. 2,9%) Manufacturing (2001-2011 average growth rate p.a. 2,5%)

INHOUD 02 | 20 februari | 2013

32

Cefic-cijfers brengen Europese chemie in beeld

7

China EU Voorwoord

7

Agenda

9 11 13 13

nafta

Duurzame groei

latijns america

overig

NIEUWS Overig overig Onderwijs Azie Afscheid Actueel Twitter

Europa

Japan

39

Spoorvervoer moet stiller

16 20 24 26 30

46

Teijin Aramid wil duurzaamheidsleider worden

32 36 39 42 46 51 53 53 54 54 54

ACHTERGROND Politiek

Commissaris van de koningin Karla Peijs Ruimtelijke ordening South

Sachem, Korea gemeente en provincie bereiken akkoord Wetenswaardig

Katoen als watervoorziening in woestijn Veiligheid

Handhaving in Nederland doorgeschoten?

Energie en Water

De actiepunten van VEMW in 2012 Economie

Europese chemie: feiten en cijfers Uitgelicht

Rotterdamse haven gaat op campagne Transport

Wet geluidhinder eist minder spoorlawaai Hoogleraar

Bert Weckhuysen neemt katalysator onder de loep Biodiversiteit

Teijin Aramid analyseert eco-efficiency Publicaties Bedrijven Column Mensen Volgende maand Colofon

26

Nederland doorgeschoten handhaafland? februari 2013 Chemie Magazine 5

CM1302_inhoud.indd 5

14-02-13 12:10

YOUR REPUTATION IS MINE.

KAN UW REPUTATIE ONZE VERANTWOORDELIJKHEID WORDEN?

Vinçotte Nederland levert als onafhankelijke inspectieen keuringsinstelling diensten aan op het gebied van veiligheid, kwaliteit en het milieu. Onze expertise omvat onder meer de controle van de integriteit van constructies, installaties, machines, apparaten en gebouwen en diensten rond arbeidsomstandigheden.

Bij Vinçotte Nederland werken meer dan 100 technische deskundigen. Naast de hoofdvestiging te Breda hebben we ook kantoren te Rotterdam en Akersloot en logistieke steunpunten in het hele land. Vinçotte Nederland maakt deel uit van de internationale groep Vinçotte, die met zijn meer dan 2500 medewerkers een kenniscentrum vormt en wereldwijd in 14 landen vestigingen heeft.

Kunnen wij met onze expertise ook van úw reputatie onze verantwoordelijkheid maken? Neem een kijkje op onze website:

Veiligheid - Kwaliteit - Milieu

Industrieel onderhoud_210x297_NL.indd 1

WWW.VINCOTTE.NL

08/02/12 09:00

AGE NDA 6 maart

VNCI Onderwijs Symposium

13 en 14 maart

Bio-based Chemicals 2013

VNCI 27 februari

Dagelijks Bestuur Teleconferentie

1 maart

BAC VNCI, Den Haag

4 maart

WG Arbeidsveiligheid Esso, Breda

4 maart

SusChem NL VNCI, Den Haag

6 maart

WG Security BASF, Arnhem

12 maart

BG Innovatie Novotel, Breda

14 maart

WG Logistieke Veiligheid Weizigt, Dordrecht

20 maart

BG Onderwijs VNCI, Den Haag

Voorwoord

DUURZAME GROEI

M

et de ambitie om een nationaal energieakkoord voor duurzame groei neer te zetten, heeft de Sociaal-Economische Raad (SER) zich wellicht voor een van de grootste opgaven uit zijn geschiedenis gesteld. Het gaat hier niet louter om een gezamenlijk advies van sociale partners, maar om een veel breder in de maatschappij gedragen akkoord, dat op voorhand ook al de steun zou moeten hebben van kabinet en parlement.

Met een groot aantal andere partijen is ook de VNCI intensief bij de realisatie van dit akkoord betrokken. Energie is een belangrijk deel van ieders leven, maar voor de energie-intensieve industrie is het met recht een levensvoorwaarde. Met de schaliegasrevolutie in de Verenigde Staten en de opkomst van andere werelddelen die op hun eigen wijze goedkope energie beschikbaar maken voor de industrie, is het opeens een vraagteken geworden of we in Europa nog wel de slag met het buitenland aankunnen. Energiekosten maken immers een belangrijk deel uit van de kostprijs van onze producten. Meer dan ooit is een passend Europees en nationaal energiebeleid noodzakelijk voor onze industrie.

Voor ons moet de uitkomst van het SER-proces dan ook twee gelijktijdige effecten hebben: we moeten erin slagen om condities te creĂŤren waaronder zowel verduurzaming als vergaand terugdringen van de energiekosten mogelijk wordt. Verduurzaming omdat we alleen dan de duurzame producten kunnen leveren die duurzame groei van de Europese economie mogelijk maken. En terugdringen van energiekosten omdat alleen dan die duurzame producten de concurrentieslag overleven. Zonder de combinatie van deze twee effecten is duurzame groei een illusie. Ik wens alle betrokkenen bij dit SERproces veel wijsheid toe.

VNCI-directeur Colette Alma

21 maart

WG Energie en Klimaat Novotel, Breda

22 maart

WG ArbeidshygiĂŤne Fuji, Tilburg Meer agenda: www.vnci.nl

februari 2013 Chemie Magazine 7

CM1302_Voorwoord-agenda.indd 7

14-02-13 12:05

Herman Wijffels Innovatieprijs 2013

Maa k op € k ans 50.0 00

Schrijf nu in! www.rabobank.nl/innovatieprijs MB111/2_RB_Wijffels_advertentie_2013_185 x 130_Chemie Magazine.indd 1

06-02-13 10:38

CHEMIE MAGAZINE NU OOK OP IPAD EN ANDERE TABLETS Chemie Magazine is nu ook (gratis) beschikbaar voor bezitters van een iPad, Galaxy Tab of een ander tablet (met Android 3.2 of hoger). Via een gratis abonnement ontvangt u automatisch iedere maand Chemie Magazine op uw tablet. U ontvangt een e-mail wanneer dit het geval is.

ZO SLUIT U EEN GRATIS ABONNEMENT AF: • Maak een account aan via www.magzine.nl • Ga naar www.magzine.nu/magazine/Chemiemagazine, klik op Abonnementen en vervolgens op Nu kopen • In de winkelwagen klikt u vervolgens op Afrekenen en Verder • Pak uw tablet en download via www.magzine.nu de gratis MagZine-app • In de MagZine-app logt u in met het zojuist aangemaakte account • Klik op Download Magazines en lees de laatste Chemie Magazine via de knop Mijn Magazines VRAGEN OF OPMERKINGEN? Neem contact op met Igor Znidarsic, hoofdredacteur van Chemie Magazine, znidarsic@vnci.nl

1301494_advertenties.indd 8 CM1302_advert.indd 10

18-02-13 16:14 12:05 13-02-13

Onderwijs

TU/e reikT vijfTien chemiebeUrzen UiT

Foto: Angeline Swinkel S

Studenten scheikundige technologie aan het werk op de TU/e.

De faculteit Scheikundige technologie van de TU Eindhoven (TU/e) stelt met ingang van studiejaar 2013-2014 jaarlijks vijftien Stimuleringsbeurzen ter beschikking aan eerstejaarsstudenten van de bacheloropleiding Scheikundige technologie. De beurzen zijn met een waarde van 1.835 euro gelijk aan het wettelijke collegegeld. Hiermee wil de faculteit de studie onder de aandacht brengen van geïnteresseerde vwoleerlingen en de instroom vergroten. Er is op de arbeidsmarkt veel vraag naar afgestudeerde chemici en chemisch technologen.

E

lke student met een gemiddeld eindexamencijfer van 6,5 of hoger maakt kans op één van de Stimuleringsbeurzen.

Prof.dr.ir. Jaap Schouten, decaan van de faculteit Scheikundige technologie: “Eerder maakten uitsluitend excellerende studenten kans op een beurs, maar nu kunnen alle examenkan-

didaten met een 6,5 of hoger een steuntje in de rug krijgen. Vaak wordt gedacht dat alleen scholieren met extreem hoge cijfers een technische studie kunnen volgen, maar als je goede cijfers haalt op het vwo kun je je met de juiste inzet prima redden bij Scheikundige technologie. We willen met deze beurzen op een nieuwe manier meer scheikundestudenten aantrekken.”

De vijftien studenten krijgen de helft van de 1.835 euro toegekend op basis van hun portfolio, bestaande uit het profielwerkstuk, de gevolgde bèta-activiteiten buiten het opleidingscurriculum en verdere maatschappelijke activiteiten. Bij succesvolle afsluiting van het propedeutisch examen binnen één jaar ontvangen ze de andere helft van de beurs. Daarnaast ligt er een beloning klaar voor alle TU/e-studenten Scheikundige technologie die in één jaar hun propedeusediploma halen. Hiervoor is een totaalbedrag van minstens 2.500 euro beschikbaar. p

DuizenDen scholieren op beDrijfsbezoek In de Week van de Procestechniek, van 21 tot en met 25 januari, gingen weer duizenden (vmbo-)leerlingen op bezoek bij bedrijven om kennis te maken met beroepen als procesoperator, analist en onderhoudsmonteur.

Leerlingen op bezoek bij Campina.

O

ns dagelijks leven bestaat voor een groot deel uit producten die in de procesindustrie worden gemaakt: frisdrank, mp3-spelers, koekjes, benzine.

Toch weten de meeste jongeren weinig van de beroepen in de procestechniek, het vaak mooie basissalaris en de carrièremogelijkheden. Daarom organiseert C3 ieder jaar de Week van de Procestechniek, waarin scholieren in de keuken van de procestechniek kunnen kijken. Tientallen bedrijven hebben zich dit jaar gepresenteerd, waaronder ook chemiebedrijven als Shell, ExxonMobile, Kemira, Neste Oil, Lyondell en Eastman. Duizenden scholieren - vooral van het vmbo, maar in sommige regio’s ook havisten en vwo’ers maakten er kennis met een interessant vakgebied.

Op Chemelot voerden leerlingen concrete procestechniek-activiteiten uit voor het

maken van haargel. Bij MSD Oss kwam wethouder Peters van Sociale Zaken, Jeugd & Onderwijs poolshoogte nemen en zag hoe leerlingen in het Kinderlaboratorium aan de slag gingen. Daarna kregen ze een rondleiding over het bedrijfsterrein.

Zo’n zevenhonderd vmbo-2-scholieren bezochten het EIC Mainport Rotterdam, waar wethouder Korrie Louwes van Arbeidsmark & Onderwijs ze aanmoedigde om later een baan in de procestechniek of maintenance te kiezen. Ook sprak ze met vertegenwoordigers uit de industrie over de achterblijvende instroom van jongeren en het scala van initiatieven om daar wat aan te doen. De leerlingen brachten een bezoek aan diverse (chemie)bedrijven. p Meer informatie: www.weekvandeprocestechniek.nl februari 2013 Chemie Magazine 9

CM1302_E_onderwijs.indd 9

14-02-13 12:15

AZO N.V. Chemie Magazine Anzeige N1 ndl 100x297 4c:Layout 1 23.12.11 11:50 Seite 1

Optimaal voeden van mengers en processen

Rope AcceSS?

Automatisch efficiënt

Sky-AcceSS! LSB

SKY-ACCE

SS +

+

www.LSB-Sky-AcceSS.com lsb sky-Access bV Hofdwarsweg 1, Geleen The Netherlands T. +31 (0)46 - 474 24 10 info@lsb-sky-access.com

Voedingssystemen voor mengers : AZO • betrouwbaar • nauwkeurig • economisch Bedrijfszekere en economische oplossingen voor de automatisering van uw grondstoffen en processen.

GEVAARLIJK GOED VERPAKT?!

CarePack Holland heeft het grootste assortiment UN-gekeurde verpakkingen voor gevaarlijke stoffen. monsterverpakkingen

medische verpakkingen

vaten

dozen, standaard maten

transportbakken

palletboxen

dozen, op maat

jerrycans

flessen

4GV-dozen

blikken

zakken

AZO N.V. Katwilgweg 15 B-2050 Antwerpen Tel. : +32-3-250 16 00 Fax : +32-3-252 90 02

www.azo.be

1301494_advertenties.indd 10

Douglassingel 25 Schiphol-Rijk | The Netherlands | +31 (0)20 3540787 | Info@carepack.nl

www.carepack.nl

15-02-13 11:36

Afscheid

“het ligt in de aard van chemici om positief te zijn.” Willem huisman, de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux, opende met deze woorden het minisymposium Solutionism. in de indrukwekkende balzaal van het Wereldmuseum in Rotterdam werd daarmee afscheid genomen van huismans voorganger Gerard van harten, die na 36 jaar bij Dow eind vorig jaar met pensioen ging.

Tekst: Inge Janse

E

en plichtmatige receptie werd het zeker niet: Van Harten gaf de voorkeur aan een inhoudelijk programma met visionaire sprekers. Als verrassing was zelfs Heinz Haller aanwezig, president van Dow Europe: “Ik ben hier vanwege Gerards niet aflatende toewijding aan Dow.” Ook stak hij de chemie in Europa een hart onder riem, zij het voorzichtig. “We zijn nog niet uit de problemen, maar ik ben er absoluut van overtuigd dat groei terug zal keren naar Europa.”

Het typeert Van Harten dat tijdens het symposium bijna met geen woord over hem gesproken werd, en hij zelf ook geen moment aan het woord kwam. Pas bij de afsluitende receptie richtten Ben de Reu (Gedeputeerde Staten van Zeeland), Colette Alma (directeur VNCI) en Rein Willems (voormalig boegbeeld chemie, opgevolgd door Van Harten) zich op lovende wijze direct tot hem.

Innovatieve oplossingen

Alle aandacht ging naar het hogere doel: het door Dow gemunte solutionism, de innovatieve oplossingen die de chemie kan vinden voor maatschappelijke uitdagingen.

Om daar het honderdkoppige publiek over aan het denken te zetten, mochten vier sprekers in maximaal vijf minuten hun visie geven over hoe solutionism vormgegeven moet worden.

Hoogleraar Transitiemanagement en zelfverklaard dwarsligger Jan Rotmans pleitte vurig voor radicale innovatie. Zijn devies:

ieder groot chemieconcern moet een klein, innovatief bedrijf aan de borst drukken en samen op pad gaan. Voormalig milieuminister en hoogleraar Duurzaam innoveren Jacqueline Cramer toonde zich een stevig pleitbezorger voor een overheid die - juist in de crisis - het voortouw neemt en het land naar een duurzame economie sleept.

Durf te investeren

Vanuit de chemische industrie schoof Tom van Aken aan. De directeur van Avantium, het bedrijf dat furore maakte met zijn deals met Coca-Cola en Danone over volledig biobased plastic verpakkingsmateriaal, durfde de stelling aan dat de chemie helemaal niet zo innovatief is als zij claimt te zijn: “Wat mist zijn de grote, baanbrekende ontdekkingen.” Volgens hem moet de overheid daarom alleen écht innovatieve, baanbrekende biobased projecten subsidiëren.

Ook vond hij dat beslissers in de chemie af moeten van het idee dat een innovatief project vanaf dag één winstgevend moet zijn. “Durf te investeren! Neem Coca-Cola.

Toen dit bedrijf ooit overstapte van pvc naar pet als grondstof voor zijn flessen, was het vier keer zo duur uit. Uiteindelijk is pvc juist goedkoper geworden, naast alle milieuvoordelen die het levert.”

Meer informatie: www.dow.com/solutionism

Foto: ca sper ril a

Gerard van Harten zeGt dow vaarwel met solutionism

’Die RoutekAARt, echt fAntAstisch!’

Namens belangenvereniging energieNederland was Hans alders aanwezig om zijn visie te geven over duurzame energie. ter voorbereiding had hij de Routekaart Chemie van de VNci erbij gepakt, waarin staat hoe de sector anno 2030 40 procent minder co2 wil uitstoten. Zijn conclusie: “Die routekaart, echt fantastisch!” Minder positief was hij over het gebrek aan samenwerking tussen de sectoren chemie en energie. Wil die duurzame toekomst er ooit komen, dan moet dat volgens hem echt beter.

Dat probleem van tegenwerkende systemen van verschillende sectoren vormde aan het einde van de bijeenkomst de rode draad van de discussie met de zaal en tussen de sprekers. rotmans sloeg daarbij de ogen getergd op: “Het doel mag nooit zijn dat sectoren zichzelf beschermen. Dat is absurd! De nieuwe groene economie doorsnijdt al die gebieden.” rein Willems voegde daar geruststellend aan toe dat veel biobased clusters al sectoroverstijgend samenwerken. ook Van aken was positief: “We hoeven niet bezorgd naar huis vanwege al deze systeemproblemen, maar met het gevoel dat er juist veel kansen zijn.” p februari 2013 Chemie Magazine 11

CM1302_J_GerardvanHarten.indd 11

14-02-13 12:10

DĂŠ Logistics Control Tower voor de chemische industrie

Bekijk de DSM business case

Bereken nu zelf Ăşw besparing op www.idsnl.com/besparing

1301494_advertenties.indd 12

15-02-13 11:37

Actueel

De twee textiele draden waaraan de lamp hangt geleiden ook de elektriciteit voor de lamp.

Finalisten Plant Manager oF the Year 2013 bekend Cas König (ESD-SIC), Peter Kilburn (Lubrizol Advanced Materials Resins) en Gerwin Meulenbeld (Purac Biochem) zijn de drie plantmanagers die meedingen naar de titel Plant Manager of the Year 2013. Zij zullen tijdens Deltavisie 2013 de strijd met elkaar aangaan om de felbegeerde titel.

D Supervezel Soepel alS textiel en geleidend alS metaal Onderzoekers van Teijin Aramid in Arnhem en van de Rice University in Houston zijn erin geslaagd koolstofnanobuizen te spinnen tot een supervezel met een zeer hoge thermische en elektrische geleidbaarheid en goede textiele eigenschappen. Zij zien nuttige toepassingen in onder meer lucht- en ruimtevaart, auto’s en de medische wereld.

“O

nze koolstofnanovezels combineren goede geleidbaarheid van elektriciteit en warmte zoals bij metalen, met de flexibiliteit, robuuste hanteerbaarheid en de sterkte van textielvezels”, vertelt Marcin Otto, business development manager bij Teijin Aramid. De nieuwe supervezel is mede mogelijk gemaakt door de gepatenteerde ‘natte’ spintechniek, het productieproces van de Twaron-aramidevezels van Teijin Aramid waarbij de koolstofnanobuizen vooraf worden opgelost in zwavelzuur.

De nieuwe combinatie van eigenschappen maakt het mogelijk om toepassingen te vinden voor de lucht- en ruimtevaart, auto’s, de medische wereld en de kledingindustrie. “Dit onderzoek en de lopende testen geven ons een glimp van de toekomstige mogelijkheden”, zegt Otto.

“Zo zijn we heel enthousiast over de belangstelling van artsen en wetenschappers die de mogelijkheden van de vezels voor operaties en andere medische toepassingen verkennen.”

Teijin Aramid verwacht verder dat koper in de lucht-, ruimtevaart- en auto-industrie, en in datakabels en lichte elektriciteitskabels vervangen kan worden om de vaartuigen en auto’s lichter te maken. Andere mogelijke toepassingen zijn de integratie van lichtgewicht elektronische onderdelen zoals antennes in composieten of de vervanging van koelingen in elektronica, waarbij de koolstofnanovezels met hun hoge thermische geleidbaarheid de warmte verspreiden. p

e verkiezing wil bijdragen aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie, door de inspanning en prestaties van plantmanagers op het gebied van onder andere veiligheid, gezondheid, milieu en productiviteit te benoemen en te waarderen. Een vakkundige jury beoordeelt de kandidaten op hun maatschappelijke betrokkenheid, leiderschap en communicatieve vaardigheden. De winnaar wordt een jaar lang boegbeeld van de procesindustrie. De jury bestaat uit: Jos Benders (voormalig topman Lyondell Europe), Colette Alma (directeur VNCI), Cor Kloet (directeur Spie Nederland) en de voorgaande drie winnaars van de verkiezing: Michel Meertens (DSP), Edith Romp (Avebe) en Dik Schipper (Dow).

Op 6 juni wordt de winnaar bekendgemaakt tijdens Deltavisie 2013 in Rotterdam. Net als vorig jaar mag het publiek meebeslissen, via een online stemronde en een stemming tijdens Deltavisie. Tijdens het congres gaan de finalisten met elkaar en de zaal in debat over het thema ‘Innoveren, combineren en communiceren’. De zaal kan de kandidaten daarvoor met extra punten belonen. p De Plant Manager of the Year wordt georganiseerd door Petrochem, in nauwe samenwerking met de VNCI. Meer informatie: www.deltavisie2013.nl

Workshop BioBased Coatings De leden van de VVVF, de brancheorganisatie van de Nederlandse verf- en drukinktindustrie, willen in 2030 50 procent van het verfassortiment op de Nederlandse markt produceren met hernieuwbare grondstoffen. De prestaties van deze verven moeten gelijkwaardig zijn aan de op petrochemie gebaseerde tegenhangers. Om deze ambitie te kunnen realiseren zijn door de VVVF, TNO en de VNCI - in samenwerking met de achterban - een roadmap en een stappenplan ontwikkeld.

Tijdens een workshop eind vorig jaar gaven de drie organisaties een eerste aanzet om de ontwikkelingen rondom biobased coatings in kaart te brengen. Op 7 maart vindt bij TNO in Eindhoven een tweede workshop Biobased Coatings plaats, waarin de focus op alkyd- en acrylaatverven ligt. Gezamenlijk bepalen de deelnemers wat ervoor nodig is om de biobased verf op de markt te krijgen. p Meer informatie: hopmans@vvvf.nl februari 2013 Chemie Magazine 13

CM1302_K_actueelNEW.indd 13

14-02-13 12:10

TwI TTER Leantine Mulder @LeantineMulder Inspirerende presentatie van Marcel Schuurmans over circulaire economie. Hoe gaat de chemie dat invullen? remco dijkstra @remcovvd lage prijs is geen probleem, toewijzing rechten moet beter en aandacht voor levelplayingfield #vvd #ets Cefic @Cefic EU chems trade data through Oct.2012 show net trade surplus for first 10 months of 2012 grew beyond 2011 level Irene van Luijken @IrenevLuijken Dow #solutionism symposium: radicale innovatie voor groene economie kan alleen als nieuwe vormen samenwerking ontstaan tussen partijen Roelf Knoop @roelf_knoop Minister Kamp kondigt quickscan aan naar de risico’s die optreden bij een aardbeving oa mbt leidingenstraten en de chemische industrie Wim Bresser @wbresser Nu begrijpen we ‘de chemie van de Rabo ploeg’.

FOTO: shuT TErsTOCk

chriskuijpers @cbfkuijpers Gesprek VNCI geeft veel aanleiding om door te praten over duurzame toekomst chemie, ets, circulaire economie. Gaan we doen en kijken.

VnCi stelt VerBeteringen Co2-emissiereChten Voor De VNCI vindt het verstandig dat de industriecommissie van het Europees Parlement tegen het voorstel van backloading heeft gestemd, het uit de markt houden van nieuwe CO2-emissierechten om zo de prijs kunstmatig omhoog te drijven. “we zien dit als ondersteuning voor ons standpunt dat je structurele verbeteringen aan het systeem moet doorvoeren, en niet op prijs moet sturen”, stelt VNCI-speerpuntmanager Energie & Klimaat Reinier Gerrits.

M

et de uitspraak van de industriegroep is de afwijzing van backloading nog geen gelopen race. Een definitieve uitspraak volgt op 28 februari, als het milieucomité van het Europees Parlement zich over de kwestie uitspreekt. Het oorspronkelijke voorstel voor backloading komt uit de koker van de Europese Commissie en heeft als doel om de prijs van emissierechten op te krikken. Tussen 2013 en 2015 zou bijna een miljard emissierechten niet worden geveild, om tussen 2019 en 2020 alsnog verkocht te worden.

Volgens de VNCI is backloading niet de oplossing om de prijs van emissierechten - die lager ligt dan bij de start werd verwacht - op te schroeven, aangezien er structurele fouten zitten in de manier waarop emissierechten worden uitgegeven. Toegewezen rechten vinden nu hun oorsprong in historische data, en houden te weinig rekening met actuele gebeurtenissen. De huidige crisis zorgt er bijvoorbeeld voor dat er meer rechten beschikbaar zijn, aangezien de productie achterblijft bij de prognose. Ook bij economische groei kan het systeem niet meebewegen.

Échte productie

De VNCI draagt een aantal oplossingen aan in de consultatie die de Europese Commissie heeft opengesteld voor de structurele hiaten in het systeem. Zo moet er beter rekening gehouden worden met de échte productie van fabrieken (in plaats van toewijzing van rechten op basis van historische data). Een ander belangrijk verbeterpunt in het Europese emissiehandelssysteem ETS zijn de kosten die de energiesector maakt voor de benodigde CO2-rechten bij de productie van elektriciteit. Deze kosten berekenen energiebedrijven door aan de chemische industrie.

Aangezien in sommige landen deze extra kosten voor de chemie gecompenseerd worden door de sector extra CO2-rechten te geven (zoals in Duitsland en Engeland), dreigt er een concurrentienadeel voor de chemie in Nederland. De VNCI pleit er daarom voor dat deze compensatie Europees wordt uitgerold.

De VNCI hoopt dat ook de Nederlandse overheid reageert op de consultatie van de Europese Commissie en nogmaals haar eerdere voorstel inbrengt om ook te kijken naar de manier van toewijzing van rechten. p

14 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_K_actueelNEW.indd 14

14-02-13 12:10

Actueel

reaCh FUnCtioneert goed, Mkb bliJFt Zorgenkind “Reach functioneert goed en presteert op alle doelen die op dit moment bereikt kunnen worden.” Dat schrijft de Europese Commissie (EC) in haar evaluatie van deze Europese wetgeving voor de registratie en evaluatie van chemicaliën.

Zij vindt het daarom dan ook niet nodig om Reach aan te passen.

H

et mkb blijft niettemin een zorgenkind, vooral nu er ook stoffen geregistreerd moeten worden die het mkb in relatief kleine hoeveelheden maakt of verhandelt. Aan de ene kant zijn kleinere chemiebedrijven minder goed op de hoogte van hun verplichtingen, aan de andere kant drukken de kosten zwaar op hen. De EC stelt daarom een aantal oplossingen voor om het kleinere bedrijven makkelijker te maken, zoals lagere kosten voor registraties en meer ondersteuning vanuit de EU. Cefic, de Europese koepelorganisatie van de chemische industrie, benadrukt in het persbericht dat de komende periode het

moment van de waarheid wordt voor kleinere bedrijven. “Tijdens de volgende fases worden duizenden (middel)kleine bedrijven die niet bekend zijn met de wetgeving geconfronteerd met immense uitdagingen.

Aangezien de kosten voor het voldoen aan Reach de voorspellingen van de EU al ontstijgen, zal het mkb meer ondersteuning moeten krijgen.”

Cefic is tevreden dat de EC lovend is over de voordelen van Reach voor de gezondheid en het milieu. Vooral de ontsluiting van informatie over stoffen krijgt een grote pluim. Niettemin delven twee andere doelen van Reach het onderspit: vergroten van het concurrentievermogen en innovatie.

Cefic-directeur Hubert Mandery stelt: “Het is duidelijk dat bedrijven die in Europa opereren dubbel geraakt worden qua concurrentievermogen, aangezien ze betalen voor de kosten van Reach-dossiers, terwijl de rest van de wereld deze vervolgens gratis kan gebruiken.” Cefic maakt zich er

daarom sterk voor dat de EC veel aandacht besteedt aan de invloed van Reach op concurrentievermogen en innovatie. Beleidsmakers zouden daarnaast moeten overwegen een onderzoek in te stellen naar de impact van Reach op de concurrentiekracht, waarbij de totale last van de wetgeving op de industrie betrokken wordt.

VNCI-directeur Colette Alma herkent de problemen met het mkb: “Op aandringen van het mkb vindt in Nederland momenteel een onderzoek plaats naar de problemen van deze bedrijven met Reach. De VNCI vindt het voor de gezondheid van de sector van belang dat deze problemen voortvarend worden aangepakt, zodat ook het mkb kan voldoen aan de regelgeving.” p

Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en in de wekelijkse gratis Chemie nieuwsbrief (meld je aan via de site).

MOERDIJK HEEFT BEDRIJFSBRANDWEER

H

et betreft een publiek-private samenwerking: zowel overheid als bedrijfsleven betaalt mee. De totale jaarlijkse kosten bedragen ruim 1,7 miljoen euro. Voor BRZO-bedrijven is deelname verplicht, maar alle 380 op het terrein gevestigde bedrijven doen mee. Zij dragen 820.000 euro bij, de gemeente Moerdijk betaalt 350.000 euro, de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant 600.000 euro. Er zijn 27 mensen aange-

nomen, die in wisseldiensten 24 uur per dag 7 dagen per week de wacht houden. Volgens Nico van Maurik, directeur van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, is een aanrijtijd gegarandeerd van maximaal zes minuten.

De gemeente heeft een pand aangekocht op het industrieterrein, waar de wagens binnen kunnen staan en de brandweer met zijn werk kan beginnen. Aan het onderkomen voor de manschappen wordt nog gewerkt. Zij verblijven voorlopig nog in een tijdelijke ruimte. De brandweer is er gekomen naar aanleiding van de brand bij Chemie-Pack twee jaar geleden. p

FOTO: shuT TErsTOCk

Industrieterrein Moerdijk beschikt sinds 1 februari over een bedrijfsbrandweer. Permanent staan zes brandweerlieden met een tankautospuit, een schuimblusvoertuig en een hoogwerker klaar om in actie te komen.

februari 2013 Chemie Magazine 15

CM1302_K_actueelNEW.indd 15

14-02-13 12:10

Karla Peijs: “We proberen chemiebedrijven in de provincie te houden en te helpen. Maar als we een probleem hebben, kan de verhouding even onder spanning komen te staan. Daar moet begrip voor zijn.”

Karla Peijs vertrekt als provinciebestuurder van Zeeland

‘Chemiebedrijven hebben altijd plussen en minnen’ 16 Chemie Magazine januari 2013

CM1302_M_Karla Peijs.indd 16

14-02-13 12:09

politiek

Op 9 maart 2007 werd Karla Peijs geïnstalleerd als commissaris van de koningin in Zeeland, een provincie die goed bedeeld is met chemische industrie. Eind deze maand vertrekt ze. Tijd voor een terugblik op het soms moeizame laveren tussen de belangen van burgers en bedrijven. Zelf is ze uitgesproken: “Prima als Zeeland het Florida van Nederland moet zijn, maar daarvan kunnen we geen 380.000 mensen drie keer per dag laten eten. Dus ik moet ook wat anders hebben en dan vind ik de chemie prima. Wij houden van de chemie.”

Tekst: Jos de Gruiter

E

Foto: ca sper ril a

nd

astman, Yara, Thermphos, Dow, de chemische industrie is goed vertegenwoordigd in de provincie Zeeland, vooral op Walcheren en in Zeeuws-Vlaanderen. Zeeland is een provincie die zich graag afficheert als landelijk, schoon, ruim, agrarisch en toeristisch, maar die voor werk en welvaart in belangrijke mate leunt op de chemische industrie. Zoals het Economisch Bureau van ING eind 2011 na onderzoek concludeerde: de Zeeuwse economie zwakt in 2011 en 2012 af. Dat komt doordat de chemische industrie minder groeit dan in voorgaande jaren. Geen wonder: na de thuiszorg is Dow Chemical er de grootste werkgever.

Maar er is ook een andere kant. Chemie en provincie lijken soms stevig te botsen. Vooraan in het geheugen liggen de problemen bij de inmiddels failliete fosforfabrikant Thermphos. Een uitzending van het televisieprogramma Zembla in 2010 bracht aan het licht dat het bedrijf twee keer de toegestane hoeveelheid schadelijke stoffen had uitgestoten. “Wanneer die waarden overschreden worden ontstaat een buitengewoon ernstige situatie”, zei commissaris van de koningin Karla Peijs daarop tijdens een vergadering van Provinciale Staten.

Ze noemde de uitzending van Zembla een ramp voor Zeeland en verklaarde: “Het vertrouwen tussen overheid en burgers is geschaad.”

Een onderzoekcommissie onder leiding van Jan Mans (bekend als burgemeester van Enschede ten tijde van de vuurwerkramp) concludeerde in een rapport van begin 2011 dat de provincie de problemen rondom de fosforfabriek verkeerd had aangepakt. Er zou te veel zijn ‘meegedacht’ met het bedrijf. Peijs liet onmiddellijk weten dat zij zich niet kon vinden in de conclusies van het onderzoek. “Alle mogelijke bestuurlijke stappen zijn gezet, behalve sluiting. Thermphos is een loner in Europa en kan daardoor niet profiteren van hoogwaardige technieken om het vervuilen te beperken. Ze moeten in alles zelf het wiel uitvinden.” Na onderzoek bleek dat de volksgezondheid geen gevaar had gelopen.

Het Zeeuwse provinciebestuur zetelt in de idyllische Abdij van Middelburg. “Een prachtige werkplek”, zegt Peijs - zelf geboren Brabantse. “Ik zal het hier zeker missen. Ik ben van Zeeland gaan houden.”

De eerste vraag levert meteen een terechtwijzing op.

“Hoe het wás om met de chemische industrie te werken? Hoe het ís, bedoel je. Ik ben nog niet weg.” Dat het duidelijk is.

Hoe het ís dus, bestuurder zijn in een provincie met relatief veel chemische industrie.

“Nog maar twee jaar geleden hadden wij de verwachting dat de werkloosheid in Zeeland zou stabiliseren rond de 4,5 procent, maar in korte tijd is ze gestegen naar 6 procent. De economische crisis en de rijksbezuinigingen zijn de boosdoener. Zalco (het vroegere Pechiney - red.) ging failliet, dit kostte honderden banen, in de thuiszorg verdwijnen ook op grote schaal banen en we zien al jaren een ware uittocht van rijksdiensten. We zien alleen maar achterlichten. Dat is een probleem. Als ik sommige mensen wil geloven moet Zeeland het Florida van Nederland worden, met mooie stranden en fijne horeca.

Prima. Maar daarmee kunnen we geen 380.000 mensen drie keer per dag laten eten. Dus ik moet ook wat anders hebben en dan vind ik de chemie prima.” Glunderend: “Wij houden van de chemie.”

Onvoorwaardelijk?

“De chemie heeft altijd twee kanten. Plussen en minnen. Enerzijds is het een banenmotor en een constructieve sector die zowel met zijn successen als met zijn zorgen de provincie weet te vinden. Maar we praten wel over installaties die in de jaren zestig en zeventig zijn neergezet en dus het einde van hun life cycle naderen.

Daar heb ik zorgen over. Wordt er nog voldoende geïnvesteerd, vraag ik me dan af. Een bedrijf als Dow maakt een transitie door van bulkchemie naar fijnchemie. Dat is mooi. Maar de helft van de plant is in handen van een andere eigenaar gekomen. Dat is voor een toezichthouder moeilijk, want de fabrieken en installaties staan e januari 2013 Chemie Magazine 17

CM1302_M_Karla Peijs.indd 17

14-02-13 12:09

‘Het verschil in energieprijs tussen de VS en Nederland is een handicap voor ons investeringsklimaat’

door elkaar heen op het terrein van Dow. Aan de pluszijde staat dat Dow samen met het havenschap Zeeland Seaports participeert in het nieuwe Maintenance Value Park (MVP), dat dit jaar gestalte moet krijgen. Op dit park gaan bedrijven, aannemers, kennisinstellingen en faciliterende dienstverleners een intensieve samenwerking aan waardoor deze plek zal uitgroeien tot dé hotspot voor hoogwaardig onderhoud. Dow participeert in dit project en zal zijn centrale onderhoudsdienst verplaatsen naar het MVP. Dat heeft een positieve invloed op de werkgelegenheid. En dan Thermphos, ons nieuwste zorgenkind. Het is failliet, maar dat heeft meer te maken met de laksheid van Europa om dumping aan te pakken dan met chemie.”

Als ik oude kranten doorblader, dan was de relatie tussen provincie en Thermphos redelijk gespannen. Bent u wel zo rouwig om het faillissement?

“De provincie en de minister van Economische Zaken hebben er alles aan gedaan om het bedrijf te behouden, maar er was te veel geld nodig, alleen al aan energie.

Zeeland is een arme provincie, wij kunnen ons dat niet permitteren. We hebben straks al een probleem om het terrein te saneren. Die kosten zullen gigantisch zijn, dus ik hoop dat de verkoop van twee rendabele dochters van Thermphos voldoende oplevert.”

“Thermphos was een bedrijf met twee kanten. Als ik kijk met de ogen van de handhaver, dan was het geen eenvoudig bedrijf. Het is een feit dat we veel last hebben gehad van de uitstoot, maar Thermphos was bezig om dat probleem met de nieuwste technieken op te lossen.

Het wrange daarbij was dat de grootste hinder werd ondervonden van de stank. Heel vervelend, maar niet schadelijk in termen van volksgezondheid. En er waren natuurlijk ook andere dingen, zoals dioxine-uitstoot, 18 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_M_Karla Peijs.indd 18

14-02-13 12:09

politiek

maar die zou het bedrijf gefaseerd oplossen. Die tijd heeft het bedrijf gekregen. Aan de andere kant is het bedrijf gestart met een proces om fosfor uit slib te halen. Dat kan niemand in de wereld. Fosfor is een onmisbare grondstof, die als een van de eerste uitgeput zal zijn. Het is goud als je daarvoor een oplossing in handen hebt. Dat illustreert dus het dilemma: een chemiebedrijf is nooit alleen maar zorgenkind of motor van economische ontwikkeling. Er zitten altijd twee kanten aan.”

U kunt niet over uw graf heen regeren, maar zou er wat u betreft plaats zijn voor nieuwe chemiebedrijven in Zeeland?

“Zeker! In de Kanaalzone mag de zwaarste categorie chemiebedrijven zich vestigen. Als iemand kandidaten heeft, dan mag hij zich melden.”

In de Economische Visie van de provinciale PvdA uit eind 2012 wordt een voorkeur uitgesproken om de bestaande industrie te verduurzamen en nieuwe industrie aan te trekken. Volgens voorzitter Roel Adriaansens van de Zeeuwse afdeling van de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) heeft de provincie in het nieuwe economische beleid te weinig oog voor de bestaande industrie en ligt de nadruk te veel op biobased economy, op vergroening van de industrie.

“Het verwondert mij dat Roel dat gezegd heeft. De chemische industrie in de Kanaalzone heeft, toen we plannen maakten voor het gebied, zelf aangeboden om verder te gaan in duurzaamheid dan wij van ze vroegen. Dat is ook verstandig omdat de toekomst aan duurzaamheid is. Verder is het zo dat biobased een verzekering voor de toekomst is. Wij streven niet naar biobrandstoffen, maar zoeken naar nieuwe materialen uit biogrondstoffen. Dat is een lang proces, maar wel toekomstgericht.”

Adriaansens waarschuwde de provincie ook dat mogelijke investeerders worden afgeschrikt door de wijze waarop u omgaat met de industrie. U zou bedrijven te hard aanpakken bij de handhaving van milieu- en veiligheidsregels, met nadelige gevolgen voor het investeringsklimaat. Wat vond u van die aantijging?

“Overdreven en een miskenning van de verschillende rollen die overheden en bedrijfsleven moeten vervullen.

De industrie produceert en de toezichthouder kijkt of dat netjes volgens afspraak gebeurt. Ik ben ervan overtuigd dat wij niet te streng controleren. Dat kunnen we niet eens, want we zijn gebonden aan de wet. Luister: we proberen chemiebedrijven in de provincie te houden en te helpen. We gaan op werkbezoek bij ze. Maar als we een probleem hebben, kan de verhouding even onder spanning komen te staan. Daar moet begrip voor zijn.

De verhoudingen moeten helder en zakelijk zijn. Een vergunning is een afspraak tussen twee partijen, een license to operate. De een zegt: ik zal het milieu niet meer belasten dan is afgesproken en de ander zegt: dat is prima, dan komen we af en toe even kijken.”

“Met de afspraken onder de Nederlandse wetgeving kan een bedrijf rustig in de bewoonde wereld staan, dat is veilig. Want weet wel: er staan hier bedrijven dicht bij elkaar in de Kanaalzone, een gebied waar toch veel mensen wonen. En er liggen Vlaamse steden op steenworp afstand. We moeten dus alert blijven. Waar we

echt op aanslaan is als een bedrijf een incident niet meldt terwijl het verplicht is dat te doen. Dan hoeft het niet eens te gaan om grote dingen, maar we moeten elkaar wel blijven informeren. Dat heeft te maken met de veiligheidscultuur in een bedrijf. Ik ga uit van wederzijds vertrouwen, maar vertrouwen moet je verdienen en koesteren, want als het wordt beschaamd komt de klap extra hard aan.”

“Overigens: als je praat over investeringsklimaat, dan spelen er heel andere dingen. In Amerika zijn dankzij de winning van schaliegas de energiekosten veel lager. Dat is voor Europa een geweldig concurrentienadeel. Ik begrijp dus de zorgen van Dow in Terneuzen heel goed: als onze vestiging te veel last krijgt van het Nederlandse handhavingsbeleid, dan gaat het spul terug naar de VS. “ Krijgt u signalen dat buitenlandse investeerders met bezorgdheid naar het Zeeuwse investeringsklimaat kijken?

“Niet direct, wel via via. Maar we kunnen er niet onderuit dat het verschil in energieprijs tussen de VS en Nederland op het ogenblik een handicap is. Industrieën met processen die veel energie vragen zullen nieuwe investeringen liever in de VS doen dan bij ons. Maar, zeg ik altijd, goedkope energie is niet alles. We zitten hier aan de poort van Europa, de infrastructuur is goed, het arbeidsethos van de mensen is meer dan prima, je kunt in feite niet beter zitten.”

En het strikt handhaven van milieuregels moeten ze maar op de koop toe nemen?

“Ik ben ervan overtuigd dat onze chemische industrie hartstikke veilig is. Maar wij moeten onze Zeeuwen ook recht in de ogen kunnen kijken. De bedrijven zijn vandaag veilig en we willen dat ze dat morgen ook zijn. Met alle liefde die ik voor ze heb, is dat de rol van de toezichthouder. We gaan zorgvuldig om met de vergunningverlening, we verstrekken ze behoorlijk snel en we handhaven volgens de wet. Dat is onze rol en als we die rol niet goed vervullen, worden we door de pers en bewonersgroepen op onze vingers getikt.” p

Geen zwart Gat voor peijs bij vertrek uit zeeland Karla peijs was minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinetBalkenende ii en in het kabinet–Balkenende iii. in maart 2007 begon ze als commissaris van de koningin in de provincie Zeeland. Het ambtenarenapparaat van de provincie heeft een reorganisatie achter de rug waarbij veel 57-plussers het veld moesten ruimen. Dit was een van de overwegingen van de cDa-politica (68) om geen nieuwe termijn te ambiëren. De burgemeester van Bergen op Zoom Han polman (D66) is als haar opvolger voorgedragen. peijs ziet uit naar een paar vrije weekenden, zegt ze, maar ze blijft actief. Ze is onder meer voorzitter van Veilig Verkeer Nederland (VVN), commissaris bij Q-park, lid van de raad van toezicht van de tU Delft en lid van de raad van commissarissen van de aNWB en van aegon. per 1 maart draagt ze ook de voorzittershamer van het Watersnoodmuseum in ouwerkerk en van de NiDV (defensiebranche).

februari 2013 Chemie Magazine 19

CM1302_M_Karla Peijs.indd 19

14-02-13 12:09

SACHEM BEREIKT DUURZAAM AKKOORD MET PROVINCIE EN GEMEENTE

‘MAAK VAN DE GRENS GEEN OORLOGSGEBIED’ Na jaren van touwtrekken en procederen over de ruimtelijke ordening, besloten chemiebedrijf Sachem, provincie Gelderland en gemeente Zaltbommel de verschillen van inzicht opzij te zetten en te streven naar een duurzame oplossing voor alle partijen. Met als resultaat: een gezamenlijk akkoord over een maatregelenpakket.

Tekst: Igor Znidarsic

H

et is een scenario dat in een drukbevolkt land als Nederland wel vaker voorkomt. Een chemiefabriek vestigt zich op een terrein, wordt in de loop der jaren ingesloten door andere bedrijven en door oprukkende woonwijken, tot de grenzen van de wet- en regelgeving zijn bereikt en partijen hun heil zoeken bij de rechter. Het overkwam chemiebedrijf Sachem, gevestigd op bedrijventerrein Van Voordenpark in Zaltbommel. Op die locatie vinden al sinds 1970 chemische activiteiten plaats, sinds 2001 als onderdeel van Sachem.

De problemen begonnen halverwege het vorige decennium. Aan de noordoostkant grensden drie bedrijfswoningen aan het Sachemterrein. Volgens het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi), een wet die veiligheidsnormen voorschrijft voor terreinen rondom risicovolle bedrijven, was dit toegestaan. Maar vanwege het staken van de bijbehorende bedrijfsactiviteiten waren deze woningen veranderd in burgerwoningen, een ‘kwetsbaar object’ in juridisch jargon. En zo’n object mag volgens de Bevi-regels niet zo dicht bij een chemiefabriek staan. Doordat de recent gewijzigde Bevi-wetgeving nu ook eisen stelde aan het bestemmingsplan, had de

gemeente het bestemmingsplan moeten aanpassen, zegt Frank Groenen, algemeen directeur van Sachem Europe. “Maar het gebeurde niet, ondanks voortdurend aandringen van onze kant.”

Woonwijk

Aan de noordwestkant van het terrein diende zich een tweede probleem aan. Daar waren meerdere bedrijven neergestreken, waaronder een grootwinkelbedrijf, een leverancier van plafonds en een Renault-dealer. Een andere garage, van de failliete Kroymans, was overgenomen door kledingbedrijf Dept, dat er het hoofdkantoor wilde neerzetten. Vanwege de grootte van het kantoor ging het om een ‘kwetsbaar object’. “De gemeente zei dat ze geen instrumenten hadden om dat tegen te houden”, vertelt Groenen.

“Omdat het bestemmingsplan niet Bevi-proof was gemaakt, moest de vergunning verleend worden. Met als gevolg dat een kwetsbare activiteit werd opgericht die in strijd was met het besluit, en wij genoodzaakt waren daartegen te procederen, om te zorgen dat de wet werd nageleefd.”

Het derde probleem betrof het plan van de gemeente om aan de andere kant van de A2 een woonwijk neer te zetten. Een groot deel van de vijf-

honderd woningen zou binnen de vergunde geurcirkel van Sachem vallen. Het lukte Sachem om de bouw via de Raad van State een halt toe te roepen. “Het ging overigens alleen om de geurcontour”, vult productiedirecteur Victor van de Pas aan. “De risicocontour viel niet over de woonwijk. Voor de externe veiligheid was de bouw van de wijk dus geen probleem.”

Vooroordelen

De conflicten zorgden jarenlang voor ‘behoorlijke fricties’ tussen de partijen, die elkaar in de haren vlogen in rechtszaken, breed uitgemeten in de lokale media - volgens Groenen niet altijd even genuanceerd. “Financieel-economische belangen gingen meespelen. Niemand had zin om veel geld uit te geven.” De druk werd nog verder opgevoerd toen de Inspectie Leefomgeving en Transport een oplossing ging eisen.

Hoewel Groenen het woord voert, wijst hij geregeld naar Van de Pas. “We hebben dit traject samen getrokken. Met name Victor heeft zich grondig verdiept in de wet- en regelgeving en in de belangen van de verschillende partijen.” Volgens Groenen is dat cruciaal geweest voor een goede afloop. “Begrijp de wet, begrijp de verschillende belan-

20 Chemie Magazine februari 2013

CM1301_O_Ruimtelijk.indd 20

14-02-13 12:20

Ruimtelijke ordening

Ondertekening van de Overeenkomst op Hoofdlijnen in het Provinciehuis in Arnhem.

V.l.n.r.: wethouder Adrie Bragt, gemeente Zaltbommel, Annemiek Traag, gedeputeerde provincie Gelderland, en Frank Groenen, algemeen directeur Sachem Europe.

gen, en begrijp wat er van je verwacht wordt, anders kom je er nooit uit. Ook uiterst belangrijk is transparantie.”

Volgens Groenen heeft Sachem er altijd voor gewaakt om er een puur juridisch gevecht van te maken. “Als je dat doet heb je uiteindelijk alleen maar verliezers. Als we tegen onze juristen hadden gezegd: los dit even op, was er nooit een akkoord gekomen. Dan krijg je een deeloplossing.

We kunnen een woonwijk jaren tegenhouden, maar daar schiet je niets mee op. Een overheid kan het een ondernemer bijzonder lastig maken. En je maakt vijanden, die het je moeilijk maken met iets wat je eerst niet in de gaten hebt.”

Schoorsteen

Om verdere verharding te voorkomen besloten de partijen op een gegeven moment de koppen bij elkaar te steken om naar een duurzame oplossing te zoeken, waarbij Sachem zijn activiteiten kan blijven uitoefenen, de ondernemers op het bedrijventerrein kunnen blijven ondernemen en groeien en de gemeente de vijfhonderd woningen kan realiseren, alles binnen de wettelijke kaders. Afgelopen december ondertekenden Sachem, de gemeente Zaltbommel en de provincie Gelderland de honderd pagina’s

dikke Overeenkomst op Hoofdlijnen.

Hierin kondigt Sachem aan vrijwillig een aantal bovenwettelijke maatregelen te nemen, die leiden tot verlaging van de risico’s buiten het bedrijfsterrein en die de geurcontour dusdanig verkleinen dat de geplande woningbouw kan plaatsvinden. Het betreft onder meer aanpassingen aan de schoorsteen en het magazijn, verder wordt het aantal handelingen beperkt, door meer bulkopslag, en wordt meer met vaste losarmen in plaats van met slangen gewerkt. Totale kosten: ruim 1 miljoen euro.

De provincie Gelderland past op haar beurt de vergunningen aan, zodat de bovenwettelijke maatregelen door Sachem kunnen worden uitgevoerd. De gemeente Zaltbommel stelt een nieuw, Bevi-proof bestemmingsplan op en gaat de drie woningen kopen en afbreken. Ook het bedrijfspand waar het kantoor zou komen wordt aangekocht, en in de markt gezet met een andere bestemming. Totale kosten van gemeente en provincie: meerdere miljoenen.

Hiermee is het conflicterend gebruik van de aan het terrein van Sachem grenzende percelen opgelost en zijn alle rechtszaken beëindigd.

LOF VOOR PROVINCIE EN GEMEENTE Provincie en gemeente verdienen volgens Groenen en Van de Pas ‘veel lof’. “Ze hebben alle belangen goed afgewogen, heldere keuzes gemaakt en een duidelijke, aanvaardbare oplossing voor alle partijen aangedragen, die passend én handhaafbaar is.”

“Hard op de inhoud en constructief op de relatie”, zo omschrijft woordvoerder Robert-Jan Bax van gemeente Zaltbommel de opstelling van Sachem in het proces. “Sachem kwam terecht op voor zijn belangen, maar dit maakte het vinden van het gemeenschappelijke doel aanvankelijk wel moeilijk.”

Op de vraag waarom de gemeente er zo lang over deed om het bestemminsplan Bevi-proof te maken, zegt Bax: “De materie was en is bijzonder technisch, complex en uniek. Dit geldt alleen al voor de regelgeving. We moesten zeer specialistisch advies inschakelen. En we hadden te maken met grote belangen van derden, zoals de omliggende bedrijven en de burgers, en met aanzienlijke kosten.”

e

februari 2013 Chemie Magazine 21

CM1301_O_Ruimtelijk.indd 21

14-02-13 12:21

‘Het is niet goed voor de BV Nederland als we doorschieten in handhaving, daar zetten we iedereen mee op slot’

SACHEM Sachem is een Amerikaans chemiebedrijf met vestigingen in de VS, Japan, China en Nederland. Het bedrijf ontwikkelt en produceert hoogzuivere chemicaliën, toegepast in de productie van elektronica, geneesmiddelen, cosmetica en papier. De chemicaliën worden onder meer verwerkt in LCD-televisies en in het display van de iPhone. In de fabriek in Zaltbommel werken tachtig mensen.

Schetsmatige weergave van de contouren. Geel: Sachem-terrein. Rode stippellijn: de huidige risicocontour. Rode lijn: toekomstige risicocontour na aanpassingen. Links de geplande woonwijk met de oude geurcontour. De nieuwe geurcontour zal niet over de wijk vallen.

Tussen de werkelijkheid en de wet is er volgens Groenen altijd een verschil. “Dat geldt zeker voor ruimtelijke ordening. Die gaat over het accepteren van aanvaardbare risico’s en de norm die daarvoor geldt. De wetgever bepaalt welk model je voor die norm gebruikt.

Dat een woning naast een chemiefabriek niet past of een kinderdagverblijf naast een tankstation, dat snappen we allemaal. Maar er zijn ook grijze gebieden, waar ruimte is voor interpretatie. De ene partij redeneert dan naar links, de andere naar rechts. En soms schiet je over die grens heen.”

De kunst is om te blijven communiceren, stelt Van de Pas: “We hebben steeds gezegd dat we die grens niet tot oorlogsgebied willen verklaren, maar alle aspecten willen bekijken. Daardoor konden we in gesprek blijven en het verhaal tot een goed einde brengen.”

Aan de veiligheid van het bedrijf is door het akkoord in feite niets veranderd, zegt Van de Pas. Die was al hoog. “Wat door de maatregelen verandert is de veiligheidscontour, die - volgens het gehanteerde model - kleiner wordt. De maatregelen aan de schoorsteen zorgen voor een kleinere geurcirkel.”

China

“Het is al met al geen makkelijk traject geweest”, zegt Groenen terugkijkend. “Het is een nachtmerrie voor elke ondernemer als je in je toekomstige ontwikkelin-

gen wordt beperkt of door nieuwe regels zelfs in je voortbestaan wordt bedreigd. De effort die in het hele traject is gestoken was enorm. Niet alleen van ons, maar zeker ook van de overheid.” Soms leek het een ongelijke strijd: “De overheid heeft haast onbeperkte middelen, ook wat betreft de mankracht. Wij zijn daarin beperkt.”

Van de Pas vult aan: “Tijd is ook een factor. Als ondernemer wil je graag snel verder, je hebt niet jaren de tijd om procedures te voeren. Daarnaast heeft een bedrijf niet de kennis over de wetgeving die nodig is voor dergelijke complexe zaken.”

Groenen vindt de effort die een bedrijf in Nederland moet steken in het begrijpen van de wetgeving om compliant te zijn sowieso ‘bovenmatig’. “Onze Amerikaanse aandeelhouder volgt de ontwikkelingen op de voet. Gedreven vanuit een politieke wil vinden we dat we beter moeten handhaven, maar we schieten daar vervolgens dusdanig in door dat we iedereen op slot zetten. Dat is niet goed voor de BV Nederland. Als lid van het global managament team weet ik dat Sachem delen van de productie met evenveel liefde naar China, Amerika of Japan kan verplaatsen als het hier niet meer werkbaar is.

Die optie heeft 90 procent van de chemiebedrijven, maar dat zou echt zonde zijn voor Nederland.” p

22 Chemie Magazine februari 2013

CM1301_O_Ruimtelijk.indd 22

14-02-13 12:21

YOUR CONTINUITY PARTNER STORK TECHNICAL SERVICES IS AL 185 JAAR EEN BETROUWBARE EN WERELDWIJD OPERERENDE KENNISORGANISATIE OP HET GEBIED VAN ASSETOPTIMALISATIE EN INTEGRITY MANAGEMENT VOOR DE CHEMISCHE INDUSTRIE.

Wij bieden totaaloplossingen op het gebied van asset integrity management voor de chemische en petrochemische industrie. Wij helpen onze klanten bij het optimaliseren van de productie door het onderhouden, repareren en verbeteren van hun industriële assets. Vanuit verschillende technische disciplines opereren we als één team, waarbij we voortdurend streven naar continuïteit, kwaliteit, innovatie en kostenbesparing. Hiermee leveren wij toegevoegde waarde gedurende de gehele levenscyclus van de assets van onze klanten. Veiligheid heeft daarbij altijd onze hoogste prioriteit.

ASSET LIFECYCLE INTEGRITY PARTNER

STS0446_AD_Ch_A4_st_v7.indd 1

01-11-12 10:25

Catarina Esteves met een stukje katoen dat 340 procent van zijn eigen gewicht aan water opneemt uit mist.

340% KATOEN NEEMT

24 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_N_Wetenswaardig.indd 24

14-02-13 12:08

Wetenswaardig

FOTO: TU EINDHOVEN/BART VAN OVERBEEKE

Katoen dat uitzonderlijk veel vocht opneemt uit mistige lucht en het water later weer afgeeft, simpelweg als een gevolg van het dagelijkse temperatuurverloop. Onderzoekers van de TU Eindhoven (TU/e) hebben dit in samenwerking met Hong Kong Polytechnic University (PolyU) mogelijk gemaakt.

Dankzij deze vinding zouden woestijnachtige gebieden van water kunnen worden voorzien, bijvoorbeeld voor landbouw.

De onderzoekers brachten een laagje van het polymeer PNIPAAm aan op katoen. Het behandelde katoen heeft tot 34 graden Celsius op microscopisch niveau een sponsachtige structuur en neemt 340 procent van zijn eigen gewicht aan water op uit mistige lucht (zonder PNIPAAm maar 18 procent).

Boven die temperatuur is het materiaal waterafstotend en stoot het vanzelf het opgenomen water, dat volledig zuiver is, weer uit. De cyclus kan vele malen herhaald worden, zo blijkt uit het onderzoek.

VAN ZIJN GEWICHT AAN WATER OP

Dat maakt het materiaal mogelijk geschikt voor watervoorziening in woestijngebieden - veel woestijnen hebben ’s nachts mist. Bijkomend voordeel is dat het basismateriaal katoen goedkoop is en meestal lokaal geproduceerd kan worden.

De polymeertoevoeging maakt het wel iets duurder, maar er hoeft volgens dr. Catarina Esteves van de TU/e slechts 12 procent PNIPAAm bij, dat geen bijzonder duur materiaal is. Esteves heeft het onderzoek samen met hoogleraar John Xin van PolyU geleid.

In sommige droge kustgebieden wordt al gewerkt met fijnmazige ‘mistnetten’, maar die werken anders: ze halen vocht uit mistige lucht doordat er langzaam druppels op groeien. Dit systeem heeft wind nodig. Het katoen van Esteves werkt ook zonder wind. Bovendien kan het direct op de plaats gelegd worden waar het water nodig is, bijvoorbeeld op de grond van een akker. Ook denkt Esteves aan heel andere toepassingen, zoals kampeertenten die ’s nachts water verzamelen, of sportkleren die zwetende sporters kurkdroog houden.

Esteves en Xin gaan onderzoeken hoe ze de kwaliteit van het nieuwe materiaal kunnen optimaliseren en de omslagtemperatuur kunnen aanpassen, zodat het water al bij een lagere temperatuur vrijkomt.

februari 2013 Chemie Magazine 25

CM1302_N_Wetenswaardig.indd 25

14-02-13 12:08

ToezichT onder de loep HandHaaft nederland strenger dan Het buitenland?

Sinds de brand bij Chemie-Pack en de lekkages bij Odfjell houdt de Nederlandse overheid strenger toezicht bij bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken. Ook krijgen chemiebedrijven bij overtredingen meteen een handhavingsbrief in de bus. Schiet de Nederlandse overheid door vergeleken met omliggende landen? Managers op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu van chemiebedrijven vertellen over hun ervaringen.

Tekst: Erik te Roller

26 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_L_Toezicht.indd 26

14-02-13 12:09

Veiligheid

Illustr atIe: roel van den bosch

Sachem: ‘handhaVing ScherpT de geeST’

“D

e Nederlandse overheid treedt niet strenger op maar grilliger”, zegt Carlo Vanhijfte als hem gevraagd wordt of de handhaving van de overheid is veranderd sinds de incidenten bij Chemie-Pack en Odjfell. Vanhijfte is HSE-manager bij Styron in Terneuzen en vindt dat de inspecteurs niet eenduidig beoordelen. “Soms lijkt het alsof de pet de ene dag linksom staat en de andere dag rechtsom.

Bij Styron in Tessenderloo in België ervaren we dat de overheid het consistenter aanpakt. Zij inspecteert grondig en diep, maar blijft bij haar inspectieplan.”

Vanhijfte voegt hieraan toe: “Bij inspecties hier in Nederland denken we vaak dat we het goed voor elkaar hebben, maar zekerheid hebben we pas als het officiële inspectierapport op de deurmat valt. Het is voor-

gekomen dat we een inspectierapport onder ogen kregen met tal van aanmerkingen op details. Over veel van die details hebben we echter goed nagedacht en er bewust voor gekozen het zo te doen in het besef dat de wet ons die keuzevrijheid laat.

Vreemd dat er dan ineens zo veel kritiek is, want bij voorgaande bezoeken was alles nog in orde.”

Gelijkwaardigheid aantonen In Duitsland en Italië moet een bedrijf volgens hem slechts kunnen aantonen dat de genomen veiligheidsmaatregelen gelijkwaardig zijn aan andere bekende veiligheidsmaatregelen en dus adequaat zijn.

“Die redelijkheid ontbreekt in Nederland, althans in Zeeland”, constateert Vanhijfte.

Ook lichten onafhankelijke deskundigen de chemiebedrijven in Duitsland door en beoordelen aan de

Frank Groenen, directeur van sachem in Zaltbommel, heeft net een zware discussie over de externe veiligheid met de overheid achter de rug (zie ook het artikel op pagina 20). voor hem is het niet alleen kommer en kwel. hij ziet ook de positieve kant van overheidsbemoeienis: “het scherpt de geest en zorgt dat je alert met veiligheid omgaat. Ik zie handhavers dan ook niet als agenten, maar als deskundigen die helpen ons bedrijf nog veiliger te maken. en als je eerlijk tegenover de overheid bent, kun je veel bereiken. overheid en bedrijfsleven hebben immers een gezamenlijk belang.” sachem heeft ook vestigingen in azië en de verenigde staten. Welke verschillen in toezicht en handhaving zijn er? nederland heeft volgens Groenen een betrekkelijk complexe wetgeving. hierdoor ontstaan gemakkelijk conflicten. “op een gegeven moment gaat het niet meer over de veiligheid, maar over wie de wetgeving op de juiste manier interpreteert”, stelt hij vast. hij constateert ook dat een veelheid aan overheden zich bezighoudt met vergunningverlening en een veelheid van inspectiediensten met de handhaving. dat sluit niet altijd goed op elkaar aan. In andere landen is de wetgeving over het algemeen simpeler, waardoor de handhaving ook eenvoudiger is. “als bedrijf moet je hier enorm veel expertise opbouwen om met de complexe wet- en regelgeving te kunnen omgaan.” toch is dat voor sachem geen reden om de investeringen in nederland te matigen. “We hebben hier in Zaltbommel een prima bedrijf en gaan niet zomaar weg. Wel zijn we hier meer geld kwijt, zowel aan experts op het gebied van de complexe veiligheids- en milieuwetgeving als aan extra voorzieningen voor externe veiligheid. Ik kan me indenken dat er buitenlandse eigenaren van nederlandse bedrijven zijn die andere keuzes maken.”

hand daarvan of een bedrijf in aanmerking komt voor certificering van zijn veiligheidsbeheerssysteem, bijvoorbeeld volgens de internatonale norm ISO 14001. Zo ja, dan houdt de overheid geen diepgaande inspecties meer, alleen nog reguliere inspecties. Na drie of vier jaar is een bedrijf dan weer toe aan een nieuw certificaat en wordt het opnieuw grondig doorgelicht. “De inspecties in Duitsland zijn grondig, maar vinden plaats vanuit een andere invalshoek dan in Nederland. Er wordt anders gekeken dan in Nederland. Diepgaande onderzoeken, zoals bij de BRZO-inspecties, komen daar niet voor”, verklaart Vanhijfte.

Styron werkt als Amerikaans bedrijf met zogenoemde LOPA-scenario’s om de risico’s van de installaties van een bedrijf voor de omgeving in te schatten. De overheid en andere e februari 2013 Chemie Magazine 27

CM1302_L_Toezicht.indd 27

14-02-13 12:09

momenTiVe: ‘polderen in ToezichT Ten einde’

‘De Belgische overheid inspecteert grondig en diep, maar blijft wel bij haar inspectieplan’

bedrijven in Nederland gebruiken hiervoor meestal zogenoemde HAZOP-studies. Vanhijfte: “LOPAscenario’s zijn iets simpeler om mee te werken, maar gelijkwaardig. Bij hun bezoek kijken inspecteurs of we de juiste beschermlagen hebben geïnstalleerd om bijvoorbeeld te voorkomen dat een tank overvuld raakt en er geen brand kan ontstaan. Zij stellen daar specifieke eisen aan. Maar als wij met een alternatief komen, dat gelijkwaardig is of beter, dan moeten we een lang traject doorlopen om dit geaccepteerd te krijgen.”

Trager en stroperiger

HSE-managers van andere bedrijven herkennen dit. Een bedrijf dat anoniem wil blijven heeft een discussie gehad met de inspectie over zijn veiligheidsmanagementsysteem

Ton van Heemskerk, senior regional EHS-manager van Momentive, vindt dat het allemaal wel meevalt met de strengheid van de Nederlandse overheid. “In heel Noordwest-Europa zie je dat de overheid tegenwoordig meer nadruk legt op het naleven van de wet- en regelgeving. Dat is niet typisch Nederlands. De overheid is hier ook niet strenger dan in België of Duitsland. In Tsjechië bijvoorbeeld maakt de overheid een inhaalslag om met het toezicht op het niveau van Nederland en Duitsland te komen.”

Wel constateert hij dat er een einde aan het polderen is gekomen. “We waren in tegenstelling tot chemiebedrijven in België en Duitsland gewend aan een overlegcultuur, waarbij we een probleem in samenspraak met de overheid binnen een bepaalde termijn oplosten. Zo niet, dan volgde pas de handhavingsbrief. Nu ontvangen we meteen een handhavingsbrief als de overheid constateert dat er iets niet in orde is.

In zo’n brief eist zij dat je een probleem binnen een bepaalde termijn verhelpt, anders volgt een boete. Er is niet zo veel verschil met vroeger.

Als de inspectie iets vindt, dan moet het hoe dan ook opgelost worden.

Gezien de risico’s van de stoffen waarmee we in de chemische industrie werken mag je verwachten dat de overheid strikt handhaaft. En als VNCI-lid ben je natuurlijk in hoge mate verplicht je aan de regels te houden vanuit de Responsible Care-gedachte.”

Heemskerk coördineert zaken op gebied van veiligheid, gezondheid en milieu tussen het moederbedrijf in Amerika en de Europese vestigingen in Nederland, België, Duitsland en Tsjechië. Volgens hem vinden in België minder vaak inspecties plaats, maar treedt de overheid bij overtredingen onverkort handhavend op. Nederland kent weliswaar relatief intensieve maar ook flexibele inspectieprogramma’s. “Als de inspecteurs veel vinden komen ze vaker langs, zeker als er sprake is van een hoog risico en het bedrijf steken heeft laten vallen. Bij bedrijven die het goed doen komt de overheid minder vaak langs. Dat is een gebalanceerde aanpak die eveneens aansluit bij Responsible Care.”

en het veiligheidsrapport. Het bedrijf hanteert zogenoemde Process Hazard Analyses (PHA’s) met een what-if-checklist om de veiligheidsrisico’s voor het veiligheidsrapport in kaart te brengen en beschouwt die als gelijkwaardig met de methode zoals beschreven in PGS 6 (deel 6 in de publicatiereeks gevaarlijke stoffen). Maar de inspectie verlangt een up-to-date rapport uitgaande van PGS 6. Afwijken mag volgens de wet, maar in de praktijk staan de inspecteurs dat zelden toe en verwijten het bedrijf al gauw eigenwijs te zijn.

Een ander bedrijf, dat ook niet bij naam genoemd wil worden, geeft aan geen moeite te hebben met de handhaving in Nederland. Omdat ‘bepaalde zaken gewoon moeten gebeuren’. Wel constateert het bedrijf dat vergunningsprocedures

in ons land veel trager en stroperiger verlopen en dat de overheid in de vergunningen over het algemeen strengere eisen stelt. Ook leiden bevindingen in Nederland nogal eens tot een overreactie. Als de inspectie iets vindt en dit naar buiten komt, krijgt de buitenwereld al snel de indruk dat het helemaal niet zou deugen bij het bedrijf. De overheid moet dus zorgvuldig omgaan met de communicatie over bevindingen.

Volgens de woordvoerder van dit bedrijf valt moeilijk te zeggen of dit ook van negatieve invloed is op de investeringsbeslissingen. “Het toezicht- en handhavingsklimaat is in elk geval een van de factoren die de top van het bedrijf laat meewegen bij investeringsbeslissingen.” p

28 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_L_Toezicht.indd 28

14-02-13 12:09

DĂŠ afvalverwerker Verwerker van: Industrieel afvalwater Oliehoudend afval Brandstofresten Chemisch afval Ook verwerker van: Verontreinigde grond en TAG

ATM

Vlasweg 12, 4782 PW Moerdijk www.atmmoerdijk.nl Tel: 0168-389289 Fax: 0168-389270 Contactpersonen: Rick Leerink (06-53698983) & Ron van Verk (06-51124004)

treamer]

6

VEMW BEWAAKTE OOK IN 2012 DE BELANGEN VAN DE INDUSTRIE

ACTIEPUNTEN VOOR WATER EN ENERGIE

De Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) behartigt de belangen van de zakelijke energie- en watergebruikers. Dankzij een samenwerkingsovereenkomst doet VEMW dat ook voor de VNCI-leden. Hierdoor kan de VNCI zich volledig richten op de zaken die specifiek voor de chemiesector van belang zijn, terwijl VEMW de vinger aan de pols houdt bij wet- en regelgeving en het overheidsbeleid op het gebied van gas, elektriciteit, water en waterkwaliteit. Afgelopen jaar kreeg VEMW het onder meer voor elkaar dat bedrijven met een eigen distributienet voor elektriciteit aan minder eisen hoeven te voldoen. Een aantal wapenfeiten uit 2012 op een rij.

Tekst: Erik te Roller

ILLUSTR ATIES: JOOST VAN LIEROP

BALANCERINGSKOSTEN TOT 80 PROCENT GEDAALD

OP WEG NAAR NATIONALE NORM VOOR SPANNINGSDIPS De elektriciteit in Nederland is niet altijd van hoge kwaliteit. “Spanningsdips vormen het grootste probleem”, zegt Patrick Marteijn, electrical transfer reliability leader bij Dow Benelux. “Bij spanningsdips moet je de elektrische apparatuur op tijd kunnen herstarten, anders valt het proces in de fabriek stil en dat kost veel geld, vooral bij een naftakraker. Als dat één of twee keer per jaar gebeurt, valt er nog mee te leven.

Maar als het vaker voorkomt moet je overwegen om te gaan investeren in voorzieningen om spanningsdips te ondervangen. Maar om te weten of dat echt nodig is, moet je weten welke kwaliteit de netbeheerder precies kan garanderen.” VEMW-directeur Hans Grünfeld zegt hierover: “Wij wijzen een algemene norm af en pleiten voor een nationale norm van de NMa op basis van een meetprogramma dat representatief is voor de aansluitingen van de verbruikers en zodoende acceptabel is voor alle partijen en ook nageleefd kan worden. De NMa werkt nu als toezichthouder een norm uit voor spanningsdips en hoe die gemeten moeten worden en is van plan om per postcodegebied informatie over stroomonderbrekingen te geven.”

Bij elektriciteit betalen afnemers een boete als ze meer of minder stroom afnemen dan overeengekomen met hun leverancier. “Logisch, want elektriciteit kun je nergens opslaan. Dus moet je productie en afname goed op elkaar afstemmen”, verklaart Fred Govaert, energiedirecteur voor Europa van Air Products. Ook bij gas betaalden afnemers een boete aan Gas Transport Services (GTS) als ze meer of minder afnamen dan overeengekomen. Maar GTS kan zo nodig de druk in het aardgasnet opvoeren en zo ongeplande extra afname van gas opvangen, waarbij het gasnet dus een buffer vormt. Ook nemen bedrijven bijna nooit gelijktijdig extra gas af. Daarom komt een onbalans in vraag en aanbod volgens Govaert zelden voor. “Voor individuele boetes is dan ook geen reden, tenzij zich echt onbalanskosten voordoen. In 2011 is daarom een nieuw systeem ingevoerd, waardoor de balanceringskosten voor sommige afnemers wel met 50 tot 80 procent zijn gedaald.” VEMW-directeur Hans Grünfeld: “Wij zijn er in 2012 in geslaagd elementen van dit nieuwe Nederlandse systeem opgenomen te krijgen in het ontwerp van nieuwe Europese regelgeving. De definitieve Europese regels gelden vanaf 2014 voor alle lidstaten.”

30 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_U_scorecard.indd 30

14-02-13 12:06

Energie en water

NIEUWE REGELING VOOR ZUIVERINGSKOSTEN IN DE MAAK Bedrijven zijn soms goedkoper uit als ze hun afvalwater niet via het riool door het waterschap laten zuiveren, maar dat met een eigen installatie doen. Om te voorkomen dat deze bedrijven afhaken, bestond er een regeling waarmee de waterschappen de bedrijven korting konden geven op de lozingsheffingen. Deze regeling liep in juli 2012 af. Op verzoek van VEMW heeft het ministerie van Infrastructuur & Milieu de Europese Commissie gevraagd om de regeling tijdelijk te mogen verlengen. Intussen werkt het ministerie op aandringen van VEMW aan een nieuwe regeling, waarbij de zuiveringskosten niet op de vervuilingseenheden zijn gebaseerd, maar op de werkelijke kosten. “We verwachten dat Brussel dit eerste kwartaal beslist over de verlenging en dat het ministerie medio 2013 naar buiten komt met een voorstel voor een nieuwe regeling”, zegt Roy Tummers, directeur Water van VEMW.

INDUSTRIEBELANG ZOET WATER OP DE KAART GEZET In Nederland neemt de vraag naar zoet water toe en het aanbod af. De overheid werkt daarom aan een nieuwe nationale strategie voor zoet water, zodat er altijd genoeg water is voor iedereen. Roy Tummers, directeur Water van VEMW, licht toe: “Wij hebben in 2012 gepleit voor onderzoek naar de gevolgen van die verschillende strategieën voor de industrie. Het industriebelang staat nu duidelijk op de kaart. Elk jaar is er gemiddeld genomen voldoende zoet water, maar niet tijdens extreme periodes, denk aan het droge voorjaar van 2011. Wij pleiten daarom onder meer voor zoutwerende maatregelen, nieuwe zoetwaterbuffers en een slimmere verdeling van water in het hoofdwatersysteem. In 2014 neemt het kabinet hierover een besluit.

Wij houden de vinger stevig aan de pols.”

KORTERE LIJST VERDACHTE STOFFEN

MINDER EISEN VOOR BEDRIJVEN MET EIGEN DISTRIBUTIENET ELEKTRICITEIT Vroeger hoefden bedrijven met eigen distributienetten voor gas of elektriciteit geen netbeheerder aan te stellen. De aangesloten bedrijven hadden via zo’n particulier net toegang tot de gas- of elektriciteitsmarkt en waren daarmee goedkoper uit. Alleen was de toegang niet altijd en overal gegarandeerd. Daarom zijn er nieuwe Europese regels gekomen die in 2011 tot aanpassingen van de Nederlandse Elektriciteits- en Gaswet hebben geleid. De definitie Particulier Net is vervallen. Dankzij bemoeienis van VEMW is de nieuwe definitie van de Directe Lijn zo aangepast dat bedrijven met een eigen productie van elektriciteit en een eigen elektriciteitsnet buiten het regime van een zogenoemd gesloten distributiesysteem (GDS) vallen. Hierdoor hoeven ze aan minder eisen te voldoen en zijn hun administratieve lasten lager. “Dankzij het amendement van VEMW houden we de controle over ons eigen net, en nog belangrijker: over de leveringszekerheid”, vertelt Jan Kaptijn, manager commercial affairs van de Utility Support Group, de joint venture die op de locatie Chemelot in Geleen voor gas, elektriciteit, stoom en water zorgt.

VEMW was betrokken bij het samenstellen van een lijst van verdachte stoffen door het ministerie van Infrastructuur & Milieu. Stoffen die op termijn mogelijk in aanmerking komen voor regulering. Aanvankelijk zouden er tweehonderd stoffen op de lijst komen, maar VEMW heeft weten te bereiken dat er nog maar vijf op staan. “Meten van kleine concentraties van stoffen in water kost veel geld, dus doe je dit alleen als je concrete aanwijzingen hebt”, verklaart Roy Timmers, directeur Water van VEMW. “De kosten zijn weliswaar voor de waterschappen, maar komen uiteindelijk via de belastingen bij bedrijven en consumenten terecht. Ook pleiten we voor een Europese aanpak, omdat een strengere Nederlandse aanpak de concurrentiepositie van ons bedrijfsleven aantast.”

februari 2013 Chemie Magazine 31

CM1302_U_scorecard.indd 31

14-02-13 12:06

DE CHEMISCHE INDUSTRIE IN FEITEN & CIJFERS Hoe gaat het met de chemische industrie in Europa? Is dat beter of slechter dan vroeger? Wat zijn haar CO2-uitstoot en innovatiekracht? En welke cijfers laten andere werelddelen zien? Deze en andere vragen beantwoordt de Europese koepelorganisatie Cefic aan het begin van ieder jaar in haar Facts & Figures. Chemie Magazine dook in de laatste editie en inventariseerde de meest belangrijke en verrassende cijfers. Tekst: Inge Janse

PROFIEL CHEMISCHE INDUSTRIE Verkoop chemie (€ miljard)

China

150 57 735

470

2,6% 8,1% 4,5%

CHINA JAPAN EU

103

REST VAN EUROPA

397

Europa

118

LATIJNS-AMERIKA

175

29,8%

18,8%

19,6%

Japan

Jap

6,4%

2011

2001 CHINA IS GROOT, AZIË IS ENORM Kijk je naar de totale omzet, dan is China - voor het derde jaar achtereen - groter dan oorspronkelijke wereldkampioen Europa. Azië als geheel is nog indrukwekkender. Dat continent verkoopt ruim twee keer zo veel chemicaliën als Europa.

Ov Azi

WERELDMARKT €2744 MILJARD

3,8%

2,7%

NOORD-AMERIKA REST VAN DE WERELD

539

26,8%

27,6% WERELDMARKT overig €1407 MILJARD 10,7%

Overig Azie

ZUID-KOREA (ALLEEN LINKS)

Ch

2,0% 5,5%

17,1%

14,0%

REST VAN AZIË

overig

latijns america

nafta

EU

ER GEBEURT VEEL IN TIEN JAAR TIJD

Sou Ko

South De productie van chemicaliën in China is in tien jaar tijd meer dan verdriedubbeld, en steekt nu met kop en schouders boven alles en Korea

iedereen uit. De Europese Unie, Noord-Amerika (de Verenigde Staten, Canada en Mexico) en Japan leverden in die periode alledrie juist eenderde in.

32 Chemie Magazine februari 2013

12 9 6 3 0 -3 -6

Chemie (2001-2011 gemiddelde groei van productie 0.9%)

-9

Maakindustrie (2001-2011 gemiddelde groei van productie 0,7%)

-12 -15

2001

2002

2003

2004

2005

2007

2008

2009

2010

2011

CHEMIE GROEIT SNELLER DAN DE INDUSTRIE In de afgelopen tien jaar groeide de productie van de chemie gemiddeld 0,9 procent per jaar. Het gemiddelde in de Europese Unie voor de maakindustrie als12geheel lag met 0,7 procent iets lager.

10 8

Gemiddelde jaarlijkse productiegroei 2001-2005 Gemiddelde jaarlijkse productiegroei 2006-2011)

10,9 9,7

Overig Azie

6 4

4,5 3,2

2 CM1302_feiten en cijfers.indd 32

2006

China

Productiegroei (% per jaar)

‘De productie in China is in tien jaar tijd meer dan verdriedubbeld’

Groei in productie (% per jaar)

GROEI & COMPETITIVITEIT

0

1,9

Japan

3,0 0,9

14-02-13 12:18

Economie INTERNATIONALE HANDEL MEER EXPORT DAN IMPORT In 2011 had de chemie in de Europese Unie een handelsoverschot van dik 40 miljard euro. Afgezien van China exporteerde de EU naar alle mogelijke gebieden meer dan dat zij importeerde. De belangrijkste afzetmarkten waren de rest van Europa, Noord-Amerika en Azië (minus Japan en China).

Import & export (in € miljard) NOORDAMERIKA LATIJNSAMERIKA & CARAÏBEN

REST VAN DE WERELD 30,6

21,2

2, 0

0 5,

4, 3

2 9,

6,2

EU

AFRIKA 10,0

JAPAN

1,5

Groei in productie (% per jaar)

36 ,3

23 ,3

6 9, 6 9,

22,1

9

CHINA

6 0 -3

Chemie (2001-2011 gemiddelde groei van productie 0.9%) Maakindustrie (2001-2011 gemiddelde

-6 -9

groei van productie 0,7%)

-12 -15

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

1,36 1,27 1,22

1,5

2009

2010

2011

China

1,19 1,15

1,42

0,9

AZIË (EXCL. JAPAN EN CHINA)

3

1,42

1,2

28,0

REST VAN EUROPA

12

WERKGELEGENHEID

6,2

HANDELSOVERSCHOT €41,7 MILJARD

Index (2001 = 100)Werkgelegenheid (in miljoenen)Werkgelegenheid (in miljoenen)

3,1

1,36

2002 2004 2006 2008 2010 2011 1,27

WERKNEMERSKRIMP 1,22 1,19 1,2 1,15 CHEMIE STAGNEERT...

Wat begin 2000 begon met ruim 1,4 miljoen werknemers, eindigde in 2011 met 140 ruim 200 duizend minder. Niettemin lijkt 0,9afname van banen in de chemische de 130 2002in de 2004 2006 2008 2010 2011 industrie Europese Unie gestopt, 120 want het échte dieptepunt lag in 2010 met overig 1,15 miljoen. latijns nafta

EU

110

america

12 10 8

Gemiddelde jaarlijkse productiegroei 2001-2005 Gemiddelde jaarlijkse productiegroei 2006-2011)

10,9 9,7

Overig Azie

6 4

3,2

2

Japan

3,0

1,9

0,9

120

2003

2005

2007

2009

2011

Chemie (2001-2011 gemiddelde groei per jaar 2,9%) Maakindustrie (2001-2011 gemiddelde groei per jaar 2,5%)

110

-2 Latijns-Amerika

EU27

Noord-Amerika

* Azië-Pacific: Japan, China, India, Korea, Maleisië, Filipijnen, Singapore, Taiwan, Pakistan, Bangladesh en Australië

PRODUCTIE STAGNEERT WERELDWIJD Vergelijk je de periode 2001-2006 met 2006-2011, dan zie je dat wereldwijd de productiegroei afneemt. Zelfs China koelde iets af: de eerste helft van het vorig decennium lag de groei jaarlijks op 11 procent, de tweede helft iets meer dan een procentpunt minder. De grootste daler was Noord-Amerika: van jaarlijks 3 procent groei in de eerste vijf jaar naar bijna 2 procent krimp in de periode daarna.

90

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Chemie (2001-2011 gemiddelde groei per jaar 2,9%) Maakindustrie (2001-2011 gemiddelde groei per jaar 2,5%)

-1,7 Azië-Pacific*

overig Europa

90 130 2001

100

4,5

0

Index (2001 = 100)

Productiegroei (% per jaar)

100 140

South Korea

...EN PRODUCTIVITEIT CHEMIE GROEIT In tien jaar tijd is de productiviteit van de gemiddelde werknemer in de Europese chemie met ruim 30 procent gestegen.

Dat is meer dan het gemiddelde van de maakindustrie, die per persoon 28 procent meer productie kon optekenen. februari 2013 Chemie Magazine 33

CM1302_feiten en cijfers.indd 33

14-02-13 12:19

Energie- en grondstofge in miljoenen tonne

67,2

65 60 57,2

55 50

ENERGIE 70

Index (1990 = 100)

Energie- en grondstofgebruik in miljoenen tonnen olie

INVESTERINGEN EN R&D

67,2

65 60

50

1994

1998

2002

1994

Chemicals (2011-2011 average growth rate p.a. 2,9%) 1998 Manufacturing 2002 2006 2010 (2001-2011 average growth rate p.a. 2,5%)

Chemische productie Energieconsumptie Energie-intensiteit

160 140 120

2006

80

54,0

53,3

1990

1990

180

56,0

55

54,0

53,3

100

57,7

57,2

57,7 56,0

60 40

2010

1990

1994

1998

2002

2006

2010

MEER PRODUCTIE, MINDER OLIE Chemicals INTENSIEVE ENERGIE Hoewel de productie de afgelopen twintig Meer productie, minder vraag naar olie: dat (2011-2011 average growth rate p.a. 2,9%) 180 Chemische productie Manufacturing Chemicals jaar bijna verdubbelde, wist de chemische betekent een lagere energie-intensiteit. In Energieconsumptie 160 Chemicals (2001-2011 average growth rate p.a. 2,5%) (2011-2011 average growth rate p.a.twintig 2,9%) industrie in die periode haar totale vraag jaar tijd is deze inderdaad met meer Energie-intensiteit (2011-2011 average rate p.a. 2,9%) Manufacturing China 6 growth 140energie en grondstoffen naar juist met eendan de helft afgenomen, veel meer dan EU de Manufacturing (2001-2011 average growth rate p.a. 2,5%) vijfde met een daling van (2001-2011 maakindustrie average growth rateals p.a. geheel 2,5%) 120 af te laten nemen. Van de totale oliebe5 hoefte (de optelsom van de totale vraag naar eenderde.

100 energie en ruwe grondstoffen) wordt gemid4 deld8060 procent ingezet als grondstof.

WERELDWIJDE INVESTERING IN CHEMIE $111,3 MILJARD

CHINA EN DE REST

% omzet voor r&d

Index (1990 = 100)

2001

60

VAN AZIË PACIFIC

3

40

WEST-EUROPA

1990

NOORD-AMERIKA

1994

1998

2002

2006

Overig Azie

2

2010

nafta

overig Europa

LATIJNS-AMERIKA

1

AFRIKA EN HET MIDDEN-OOSTEN

1990 Japan

CENTRAAL- EN OOST-EUROPA

120

6

100

5

China

EU 80 nafta EU China 60 EU

4

China

3

1990 Japan

2011

VS

$374 MILJARD

OverigEU Azie

Overig 20 overig 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2009 Azie Europa Broeikasgasemissies per eenheid overig Overig energieconsumptie overig Europa Broeikasgasemissies per produktie-eenheid Azie Europa

Index (1990 = 100)

Japan ...EN INNOVEREN, DAT DOE JE IN JAPAN 120

INVESTEREN DOE JE IN CHINA...

China (en de rest van Azië) was het afgelopen decennium altijd de favoriete plek om te investeren voor de chemische industrie. De hoeveelheid is niettemin explosief toegenomen: van 50 miljard euro in 2001 tot 250 miljard in 2011. Als je dat vergelijkt met andere gebieden, dan wordt pas echt duidelijk waar iedereen zijn kaarten op zet.

34 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_feiten en cijfers.indd 34

Vergelijk je de omzet van de chemische inJapan 100 dustrie met de hoeveelheid geld die in R&D Japan gestoken wordt, dan is Japan al bijna twintig 80 de grote winnaar met gemiddeld 5 projaar cent. De Verenigde Staten steken jaarlijks 3 South 60 procent van hun verkopen in onderzoek, terwijl de Europese UnieSouth het met eenKorea magere 40 South 2 procent moet doen.

20

South overig latijns Korea america overig latijns overig latijns nafta america america

nafta

40

2 1

Index (1990 = 100)

$226,8 MILJARD

Japan

DUURZAME ONTWIKKELING % omzet voor r&d

2007

Chemicals 2009 (2011-2011 average growth rate p.a. 2,9%) VS EU Manufacturing (2001-2011 average growth rate p.a. 2,5%)

Korea

1990

1994

1998

2002

Korea

2006

Azie

nafta

Europa

2010

Broeikasgasemissies per eenheid energieconsumptie Broeikasgasemissies per produktie-eenheid

MEER CIJFERS?

71% MINDER CO2 PER PRODUCT Cefic noemt het zelf ‘de enorme moeite die China de chemische industrie neemt om deEU impact op het milieu door haar productie te minimaliseren’. En indrukwekkend is het zeker. In twee decennia nam de hoeveelheid uitgestoten broeikasgas per eenheid energie met 38 procent af, en per eenheid product zelfs met Overig overig 71 procent.

Japan

Cefic biedt niet minder dan veertig feiten en cijfers over de wereldwijde en Europese chemische industrie. Scan de QR-code om de brochure direct te downloaden, of ga naar www.cefic.org/facts-and-figures

South Korea 14-02-13 12:19

Een nieuwe standaard in niveau controle Bereid je voor op een totale ECLIPSE ® van de huidige niveau- en scheidingslaagregeling. Met superieure signaalsterkte, geavanceerde diagnosemogelijkheden en een volledig gamma overvulveilige sondes, levert Magnetrol’s ECLIPSE ® Model 706 GWR niveaumeter een nooit eerder geziene betrouwbaarheid.

Van eenvoudige wateropslag tot procesomgevingen met corrosieve dampen, schuim, stoom, aanlading, agitatie, borrelend of kokend, ECLIPSE ® Model 706 neemt je meting naar een nooit gezien niveau van veiligheid en procesbewaking.

Contacteer Magnetrol – de GWR uitvinder en expert in niveau controle – om meer te weten over de ECLIPSE Model 706.

eclipse.magnetrol.com • +32 (0)52 45 11 11 • info@magnetrol.be

Ad-Chemie Magazine (210 x 297) NL.indd 1

© 2012 Magnetrol International, Incorporated

28/01/13 09:42

Onder de titel Change your perspective is het Havenbedrijf Rotterdam een campagne gestart om Rotterdam als grensverleggende haven te positioneren. Het wil hiermee de meerwaarde van de haven voor bestaande en potentiële klanten wereldwijd onderstrepen. De aftrap van de nieuwe campagne vond plaats tijdens het Jaardiner van Deltalinqs.

Rotterdam is nog steeds de grootste haven van Europa en zal dit naar alle waarschijn-

lijkheid de komende jaren blijven. Als sterke punten noemde Hans Smits, CEO van het Havenbedrijf Rotterdam, de ligging en diepgang én het vermogen steeds anders naar industrie en logistiek te kijken. “Door zaken vanuit andere perspectieven te bekijken, komen we tot nieuwe inzichten, creëren we kansen en boeken we resultaten. Het meest recente voorbeeld hiervan is Maasvlakte 2, waarbij we op innovatieve wijze omgaan met de vraag naar meer ruimte in de haven.”

Het is de eerste keer dat een dergelijke campagne wordt gelanceerd waar alle bedrijven in het havengebied bij betrokken zijn. “De Rotterdamse haven is een boegbeeld met internationale bekendheid, dat bol staat van verhalen en waar innovaties aan de orde van de dag zijn. Dit wordt tot nu toe nog onvoldoende met de buitenwereld gedeeld”, zei Steven Lak, aantredend voorzitter van Deltalinqs. “Dit zit voor een deel verankerd in onze Rotterdamse hands-on-mentaliteit. Ik ben daarom blij

‘De Rotterdamse haven is een boegbeeld met internationale bekendheid.’

36 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_P_Uitgelicht.indd 36

14-02-13 12:07

Uitgelicht

dat er nu een concrete aanpak is om het onderscheidend vermogen van de Rotterdamse haven te onderstrepen.”

pen tot Havenman van het jaar, omdat hij wordt gezien als een innovatieve, duurzame en internationaal opererende ondernemer. Zijn visie en bevlogenheid kunnen we nu ook delen met onze klanten. En zo zijn er nog veel meer inspirerende personen en initiatieven die een verschil maken.”

FOTO: ERIC BAKKER

Het doel van de campagne is het positioneren van de Rotterdamse haven als grensverleggende haven. Hierbij staan de verhalen en nieuwe ontwikkelingen van alle bedrijven in de haven centraal. Daarnaast heeft de campagne als doel bedrijven en personen, zowel binnen als buiten het havengebied, te prikkelen en te inspireren.

Daarmee wil het havebedrijf zijn meerwaarde voor bestaande en potentiële klanten wereldwijd onderstrepen.

Via het platform www.changeyourperspective.com komen verschillende personen uit het havengebied aan het woord, worden praktijkvoorbeelden uitgelicht en is informatie over de Rotterdamse haven te vinden. “We kunnen nu ook personen en bedrijven op dat verdiende voetstuk plaatsen”, stelt Smits. “Zoals Ard-Jan Kooren van sleepbedrijf Kotug. Dit jaar uitgeroe-

februari 2013 Chemie Magazine 37

CM1302_P_Uitgelicht.indd 37

14-02-13 12:08

Passie voor douanezaken Bij KGH Customs Services en Douaneopleidingen, bouwen wij bruggen tussen uw bedrijf en de bestaande regelgeving in de internationale handel. We hebben een passie voor douanezaken en kijken er naar uit u van dienst te zijn om een een nog betere afhandeling van uw douaneprocessen te garanderen. Onze focus is om u van A tot Z te begeleiden.

Uniek product portfolio Wij bieden gestandaardiseerde en op maat gemaakte oplossingen voor al uw douaneprocessen met als doel optimale besparingen binnen uw organisatie te realiseren.

Douanecompetentie We hebben meer dan 50 jaar ervaring op het gebied van douanezaken. Vandaag hebben we meer dan 600 medewerkers in heel Europa, die zijn toegewijd en klaar staan om u te ondersteunen.

Geografische dekking Wij zijn gevestigd in 7 Europese landen met een uitgebreid netwerk en breiden nog steeds uit, niet alleen binnen maar ook buiten Europa.

Voor meer informatie: sales.nl@kghcustoms.com

Voor de nieuwe start van onze cursussen zie: www.kghdouaneopleidingen.nl

YOUR INDEPENDENT PARTNER FOR CUSTOMS COMPLIANCE AUSTRIA

BELGIUM

DENMARK

GERMANY

NETHERLANDS

NORWAY

SWEDEN

KGHDouane_Fenedexpress_175mm_135mm_Jan17_13.indd 1

WWW.

www.kghcustoms.nl 1/17/2013 6:11:06 PM

.cOM

thERMIsch REINIgEN VaN WaRMtEWIssElaaRs, uW VOORdElEN: > 100% schoon tot in de kern > Uitermate effectief, zowel in als rond de bUizen > werkt ook perfect bij bUndels met een vaste mantel > snelle levertijden, ook bij bitUmineUze vervUilingen > verwijdert bovendien ook cokesaanslag

BEtERE REINIgINg = kOstEN spaREN! MEER INFO: +32 (0)13 53 90 60 • INFO@thERMOclEaN.cOM

1301494_advertenties.indd 38

15-02-13 11:38

transport

AANPASSING WET GELUIDHINDER NOODZAAKT TOT STILLERE SPOORWAGONS

remmeN ZoNder laWaaI Het lawaai van gietijzeren remmen van goederenwagons is sinds aanpassing van de Wet geluidhinder niet meer overal toegestaan. Spoorvervoerders doen er goed aan ook hun wagons van voor 2008 uit te rusten met stillere, kunststof remblokken. Tekst: Adriaan van Hooijdonk

I

edereen kent het wel: het indringende geluid van een remmende goederentrein waar maar geen einde aan lijkt te komen. Dit geluid wordt veroorzaakt door de gietijzeren rem die tijdens het remmen op het stalen loopvlak van het wiel drukt. Het wiel wordt ruw en de oneffenheden zorgen voor geluidsoverlast, bij het remmen én tijdens het rijden.

Nieuwe spoorwegwagons mogen sinds 2008, door Europese geluidseisen, niet meer worden uitgerust met deze luidruchtige gietijzeren remmen. Maar het grootste deel van de 600.000 spoorwegwagons in Europa rijdt hier nog wel mee.

Hierin moet volgens Henk Bril, voorzitter van de VNCI-werkgroep Logistieke Veiligheid en ambassadeur transportveiligheid bij Sabic,

nodig verandering komen. “Wanneer we het vervoer per spoor maatschappelijk acceptabel willen houden, is het belangrijk om de geluidsoverlast te reduceren. Dit past ook goed in de Responsibe Care-gedachte van de chemische industrie.” Bovendien neemt de ‘urgentie’ hiervoor volgens Bril toe.

Hij doelt daarmee op de grootschalige aanpassing van de Wet geluidhinder onder de noemer Swung: Samen Werken in de Uitvoering van Nieuw Geluidbeleid.

Swung is afgelopen jaar ingevoerd en heeft per baanvak een geluidscontour vastgesteld. Bij het vaststellen van de geluidscontouren is gekeken naar de hoeveelheid geluid die er over een aantal jaar geproduceerd is. Op sommige baanvakken waar weinig gereden werd, is dus e

ProeF geluIdSarm SPoorVerVoer Om de inzet van geluidsarm materieel verder te stimuleren zijn KNV Spoorgoederenvervoer, het ministerie van Infrastructuur en Milieu en ProRail vorig jaar een proef gestart waarin bedrijven een financiële bijdrage krijgen voor goederentreinen die volledig uit stille wagons bestaan. Railtransportondernemingen DB Schenker en Kombirail gaan deelnemen aan de proef.

Voestalpine Railpro gaat eveneens wagons ombouwen met LL-remblokken om enkele treinen volledig stil te maken. En recentelijk maakte ERS Railways bekend dat het geluidsarme wagons gaat inzetten tussen Rotterdam en het Italiaanse Melzo bij Milaan. Die route gaat via de Rijncorridor, de drukste internationale verbinding in het Europese goederenvervoer.

februari 2013 Chemie Magazine 39

CM1302_V_Geluidsbeperking.indd 39

14-02-13 12:06

VNCI: meer aaNdaCht Voor geluId Het project ‘Basisnet vervoer gevaarlijke stoffen’ heeft geleerd dat spoorvervoer een belangrijke modaliteit is voor de leden van de VNCI. Het project loopt sinds 2006 en is inmiddels bijna afgerond. De gevaren van stoffen, ofwel externe veiligheid, zijn hierbij het bepalende criterium.

“Op sommige trajecten kan het op termijn een beperkende factor worden”, stelt VNCI-beleidsmedewerker Veiligheid Macco Korteweg Maris. “Daarom hebben we afgesproken dat als vervoerders of verladers maatregelen nemen, zoals Sabic met de crashbuffers, er meer vervoer mogelijk is.”

Het aspect geluid is volgens hem maatschappelijk gezien net zo’n belangrijke factor. “Daarom moeten de leden ook het onderwerp geluid goed in ogenschouw nemen. Als branche kunnen we zo weer een stap vooruit zetten op het gebied van het imago van de chemische industrie.”

‘De geluidscontouren op sommige trajecten kunnen groei spoorvervoer beperken als we niet overschakelen op kunststof remblokken’

een ‘krappe’ contour vastgesteld.

Wanneer treinen nu vanwege groei of herroutering via een andere route (moeten) gaan rijden is dat in sommige gevallen niet mogelijk vanwege de aanwezige geluidscontouren. Swung dwingt treinen dus min of meer om via bepaalde routes te rijden. Of ze kunnen op geluidsarm materiaal overschakelen, om op bepaalde baanvakken alsnog binnen de geluidscontour te blijven.

Kunststof remblokken

Sabic zelf heeft een paar jaar geleden aan de gemeente SittardGeleen, waar het een productielocatie heeft, toegezegd dat iedere wagon die het bedrijf huurt van kunststof remblokken moet zijn voorzien. Uiterlijk 2015 moeten alle wagons van Sabic hiermee zijn uitgerust. Daarbij gaat het om zogeheten K-remblokken, de composiet (kunststof) remblokken die Europa ook voor nieuwe wagons vereist.

K-remblokken houden de wielen

glad en zorgen voor 7 tot 8 decibel minder geluid dan de oude gietijzeren remblokken.

Maar K-remblokken zijn ook duur: 5000 tot 7000 euro per wagon. Een variant op deze remblokken, de LLremblokken (Lage Lage wrijving), kosten een derde van dit bedrag. Ze zijn ook van kunststof, hebben vrijwel hetzelfde geluiddempende effect, maar hebben andere remeigenschappen en gaan minder lang mee dan K-blokken. Toch maken chemiebedrijven en hun vervoerders in de praktijk nog maar weinig gebruik van deze LL-remblokken.

Volgens Eric Mekenkamp, secretaris bij KNV Spoorgoederenvervoer, wachten ze op Europese goedkeuring door de internationale organisatie van spoorwegen UIC. De remblokken hebben alle veiligheidstests goed doorstaan, maar groen licht uit Brussel volgt waarschijnlijk pas in april van dit jaar.

De bedrijven en de vervoerders doen er volgens Mekenkamp goed aan om zich in de verschillende subsidiemogelijkheden te verdiepen om hun wagons van voor 2008 van LLremblokken te voorzien. “Wij verwachten dat het vervoer per spoor in de toekomst alleen maar zal toenemen. Onze voorzitter Paul van Lede benadrukt keer op keer dat goede achterlandverbindingen per spoor een belangrijke component zijn voor het succes en de uitbreiding van onder meer de Rotterdamse haven met Maasvlakte 2. Nu staan we voor

de uitdaging om de geluidsoverlast terug te brengen. Door de geluidscontouren die nu al op sommige trajecten gelden, kan de groei van het vervoer per spoor in de toekomst aan banden worden gelegd.

Door op kunststof remblokken over te schakelen, leveren bedrijven en hun vervoerders een bijdrage om binnen de geluidscontouren te blijven, zodat het transport niet in gevaar komt.” p

StImulerINgSregelINg Er bestaat al enige tijd een stimuleringsregeling voor het inzetten van geluidsarme wagons, maar daar is nog weinig gebruik van gemaakt. De overheid heeft de regeling aangepast zodat meer bedrijven die gaan benutten. Ze krijgen 4 eurocent per afgelegde kilometer met een aangepaste wagon tot een maximum van 120.000 wagonkilometers. Ook is de tijdsduur waarbinnen ze de kosten terug kunnen verdienen verlengd van twee naar drie jaar. Daarnaast is een gedeeltelijke vooruitbetaling van de bijdrage mogelijk, waardoor het voor vervoerders aantrekkelijk wordt om de wagons om te bouwen.

40 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_V_Geluidsbeperking.indd 40

14-02-13 12:06

WWW.VERSTEIJNEN.NL

OPSLAG

HANDLING

Wat is de + voor uw bedrijf?

(GECONDITIONEERD) TRANSPORT

•

ADR OPSLAG (KLASSE 3,6,8 EN 9)

•

DIRECTE DISTRIBUTIE

•

GECONDITIONEERD TRANSPORT

•

GESPECIALISEERD IN TIJDLEVERINGEN

•

ISO, AEO EN SQAS GECERTIFICEERD

The + in your logistics

Automation. Solutions. Competence.

Fully automated by M+W

M+W stands for

Just one of numerous projects realized by M+W over the last 25 years. Globally. Across all sectors of the Process Industry.

•

M+W Process Automation A Company of the M+W Group Korte Huifakkerstraat 32 4815 PS Breda, The Netherlands Phone +31 (0) 76 / 5 87 67 38 www.nld.pa.mwgroup.net

+25 years experience in Automation Chemical Processes Vendor independent DCS/PLC system integrator • Safety loop engineering (TÜV) • High performance HMI expertise • …

•

M+W Process Automation NV A Company of the M+W Group Schaarbeekstraat 23C 9120 Melsele, Belgium Phone +32 (0) 3 / 7 10 99 70 www.bel.pa.mwgroup.net

M+W Process Automation NV A Company of the M+W Group Avenue Fleming 12 1300 Wavre, Belgium Phone +32 (0) 10 / 39 01 80 www.bel.pa.mwgroup.net

Imageanzeige_Automatisiert_210x148,5EN.indd 1

27.09.12 14:04

1301494_advertenties.indd 41

15-02-13 11:39

BERT WECKHUYSEN ONTRAFELT GEHEIMEN VAN KATALYSATOREN

eerst Zien, Dan gelOVen Wat gebeurt er precies in katalysatoren op het moment dat zij een chemisch proces uitvoeren? Dat is de vraag waarmee Bert Weckhuysen, hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse aan de Universiteit Utrecht, zich bezighoudt. Met unieke microscopen weet hij het antwoord op deze vraag steeds beter in beeld te brengen, en maakt daarmee de weg vrij naar verbetering van katalysatoren.

Tekst: Els van den Brink

H

oewel hij oorspronkelijk uit Vlaanderen komt, is Bert Weckhuysen (44) sinds 2000 hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse aan de Universiteit Utrecht.

“Ik kreeg de kans om op mijn 32e hoogleraar te worden, met een vacature die mij op het lijf was geschreven. Nederland, en Utrecht in het bijzonder, hebben me veel mogelijkheden gegeven om mijn wetenschappelijke ambities te realiseren”, verklaart hij.

Voordat hij vragen beantwoordt, geeft Weckhuysen een enthousiaste rondleiding door zijn lab. “Wij maken geen nieuwe moleculen, maar wel nieuwe of verbeterde katalysatoren om bestaande moleculen beter of duurzamer te produ-

ceren. Eigenlijk ben ik een fysisch chemicus die met analytische technieken kijkt naar katalyse, en daarmee probeert chemische processen te verbeteren.”

Het motto bij veel van zijn onderzoek is: eerst zien, dan geloven. Weckhuysen gebruikt namelijk tal van visualisatietechnieken (chemische imaging) om katalysatoren te bestuderen terwijl ze een chemische reactie uitvoeren. Die aanpak is volgens hem redelijk uniek: “Er zijn wereldwijd meerdere onderzoeksgroepen die op deze manier aan katalyse werken, maar er zijn weinig laboratoria met het hele spectrum aan apparatuur voor chemische imaging zoals wij dat hier hebben.

Wij kunnen katalyse bestuderen van het niveau van een enkel katalysa-

tOpcOnsOrtiUm VOOr chemische innOVaties Als lid van het topteam van de Topsector Chemie heeft Weckhuysen zich de afgelopen tijd vooral hard gemaakt voor het belang van fundamenteel en meer toegepast wetenschappelijk onderzoek voor de chemie. “Chemie is de enige sector waar wetenschap zo nadrukkelijk in de actieagenda vermeld staat. Ik denk dat het een van mijn verdiensten is dat we nu een Topconsortium voor Kennis en Innovatie hebben speciaal gericht op chemische innovaties. Het is een soort kraamkamer voor het exploreren van nieuwe publiek-private samenwerkingen voor de chemie.”

tordeeltje tot het niveau van een pilot-reactor.”

Tastmicroscoop

De apparatuur is meestal niet door Weckhuysen en zijn team zelf ontwikkeld, maar onderdelen zijn vaak wel op een speciale manier voor ze gecombineerd. Eén van die apparaten is een tastmicroscoop, oftewel een Atomic Force Microscope (AFM), gecombineerd met Raman-spectroscopie in een speciale behuizing om gassen en vloeistoffen te bekijken. Deze microscoop kan met een fijne naald een oppervlak scannen op atomair en moleculair niveau.

Weckhuysen en zijn collega’s kwamen afgelopen zomer in het nieuws omdat ze deze naald bedekt hadden met een laagje zilver, wat vervolgens als katalysator kon functioneren. Zo werd de microscoop onderdeel van een chemische reactie, en konden ze de reagerende moleculen tot in de kleinste details volgen.

In oktober 2012 kreeg Weckhuysen voor zijn onderzoek met deze techniek een prestigieuze Europese subsidie (ERC Advanced Grant) van 2,5 miljoen euro, die hij onder meer wil gebruiken om katalysatoren voor biomassaconversie te verbeteren.

Weckhuysen vertelt: “We gaan filmlaagjes maken van katalysatoren en

42 Chemie Magazine februari 2013

CM1301_Q_Biomassaconversie.indd 42

14-02-13 12:12

hoogleraar Bert Weckhuysen: “We richten ons bij katalyse steeds meer op biomassa en zonnebrandstoffen.”

‘We bekijken met een nano-oog wat er in die katalysator gebeurt’ daarna met een nano-oog bekijken wat er precies in die katalysator gebeurt. Het bijzondere is dat we een container gaan bouwen om dat apparaat heen, zodat we de experimenten kunnen uitvoeren bij hoge druk en temperatuur. Dat zijn tenslotte de condities die in de praktijk gebruikt worden.”

Zonnebrandstof

“In het verleden richtten we ons bij de toepassing van katalysatoren vooral op op olie gebaseerde producten. Dat doen we nog altijd met veel inzet, maar het gaat ook steeds meer richting biomassa en zonnebrandstoffen”, vertelt Weckhuysen.

Zonnebrandstoffen zijn relatief nieuw. Het idee is om brandstoffen zoals methanol te produceren door kunstmatige fotosynthese uit zonlicht, water en CO2. De tastmicroscoop met zilvercoating biedt moge-

lijkheden voor het verbeteren van zonnebrandstoffen.

Weckhuysen was in 2007 één van de initiatiefnemers van het publiekprivate onderzoeksprogramma CatchBio, gericht op de ontwikkeling van katalysatoren voor de omzetting van biomassa in brandstoffen en materialen. Sinds die tijd is hij wetenschappelijk directeur van CatchBio. Volgens Weckhuysen hebben de chemische katalysatoren een belangrijk voordeel in vergelijking tot biokatalysatoren (meestal enzymen): “In de energiesector heb je te maken met enorme volumes. Om een omzetting efficiënt te kunnen uitvoeren, helpt het om het proces te laten verlopen bij hoge druk en temperatuur. Biokatalysatoren zijn daartegen minder bestand. Aan de andere kant hebben zij het voordeel van een hoge selectiviteit. Ik denk dat we uiteindelijk uitkomen op een e

Wetenschappelijke samenWerking met latexfalt Weckhuysen vindt het belangrijk om in zijn onderzoek veel samen te werken met bedrijven. “Je kunt naast fundamenteel onderzoek ook bilateraal samenwerken met bedrijven.

Hierdoor ontstaat een win-winsituatie waarin je ook hele mooie wetenschap kunt beoefenen. Ik laat me vaak door bedrijven inspireren. Tijdens rondleidingen bijvoorbeeld, denk ik soms: hé, doen jullie dat zo?

Andersom werkt dat trouwens hetzelfde: bedrijven die bij ons nieuwe ideeën opdoen.”

Als voorbeeld noemt hij het bedrijf Latexfelt.

Directeur Bert Jan Lommerts, ook MKBvertegenwoordiger binnen het topteam van de Topsector Chemie, was volgens Weckhuysen eerst wat kritisch over universitair onderzoek, maar een rondleiding door het universitair lab gaf hem een andere indruk.

“Uiteindelijk zijn we zelfs een mooie wetenschappelijke samenwerking aangegaan.

Toen we binnen het topteam een discussie hadden over de vraag hoe we het MKB meer bij wetenschappelijk onderzoek konden betrekken, zeiden we tegen elkaar: ‘Waarom doen we het eigenlijk zelf niet? Als wij niet eens met elkaar samenwerken, wat stralen we dan uit?’”

februari 2013 Chemie Magazine 43

CM1301_Q_Biomassaconversie.indd 43

14-02-13 12:12

DOODlOpenDe straten in ZeOliet Weckhuysen gebruikte een combinatie van verschillende visualisatietechnieken om de structuur van een industriële zeolietkatalysator (ZSM-5) in kaart te brengen als een soort ‘stratenplan’. Een zeoliet is een kristal waar allemaal kleine kanaaltjes doorheen lopen.

Zeolietkristallen worden bijvoorbeeld gebruikt bij het katalytisch kraken van aardolie. Hierbij is het de bedoeling dat lange koolwaterstofketens (alkanen) de poriën van de zeoliet binnendringen, daar worden geknipt, om er vervolgens aan de andere kant in kleine stukken weer uit te komen. Weckhuysen: “We ontdekten dat er binnen in de zeoliet veel interne diffusiebarrières aanwezig zijn, als een soort obstakels die ervoor zorgen dat delen van het zeolietmateriaal moeilijk of niet toegankelijk zijn voor moleculen.”

De zeoliet bevat als het ware een aantal doodlopende straten. Moleculen die hierin terechtkomen, kunnen alleen nog proberen om te keren, wat echter niet lukt als er een file van andere moleculen achter ze staat. De bouwstenen van zeolietkristallen sluiten niet goed op elkaar aan en veroorzaken de blokkades. De katalytische mogelijkheden van een zeolietkristal worden hierdoor maar gedeeltelijk benut.

Zeolietbouwstenen zijn in het vergrootglas te zien als een soort legoblokjes in blauw en geel, de alkanen zijn grijs.

‘Je kunt als hoogleraar niet meer in je ivoren toren blijven zitten’ geïntegreerd systeem waarbij elke druppel biomassa wordt benut met een combinatie van chemische katalyse, biokatalyse en thermische conversie. In de praktijk zal voor elk specifiek proces moeten blijken welke optie het beste is.”

Belastingbetaler

Weckhuysen is ook wetenschappelijk directeur van het Nederlands Instituut voor Onderzoek naar Katalyse, lid van het gebiedsbestuur Chemische Wetenschappen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek en lid van het topteam van de Topsector Chemie. “Ik vind het belangrijk om op deze manier iets te doen voor de samenleving als geheel. De tijd is voorbij dat je als hoogleraar in een witte jas in je ivoren toren kon zitten

en kon denken dat het geld vanzelf zou binnenkomen. Je moet je buiten de deur hard maken voor je vak en aan de belastingbetaler uitleggen wat je doet. Onderzoek hoeft niet direct nuttig te zijn, ik ben een voorstander van fundamenteel onderzoek, maar je moet wel kunnen uitleggen waarom je geld nodig hebt.”

Gelukkig heeft hij naast al die bestuurlijke functies extra ruimte en mogelijkheden gekregen om onderzoek te doen. Zijn aanstelling als faculteitshoogleraar per 1 september 2012 stelt hem vrij van onderwijs en bestuur binnen de universiteit.

Op het gebied van katalyse ziet Weckhuysen steeds meer samenwerking tussen wetenschap en chemische industrie, maar chemiebreed vindt hij meer samenwerking

gewenst. “Toen ik recent voor een sabbatical in Californië was, viel me op dat er veel interactie was tussen medewerkers van bedrijven en onderzoekers aan universiteiten.

Juist zo’n grensvlak kan veel opleveren, en omdat Nederland klein is zijn er voldoende mogelijkheden om dit te organiseren. Het zorgt ervoor dat academici werken aan relevante problemen en dat bedrijven zien wat er gebeurt en bovendien snel nieuw talent herkennen.” p

grOte Verschillen tUssen katalYsatOrDeeltjes Met een confocale fluorescentiemicroscoop konden Weckhuysen en zijn collega’s samen met katalysatorbedrijf Albemarle katalysatordeeltjes in beeld brengen die de zware fractie van ruwe aardolie omzetten in benzine (Fluid Catalytic Cracking, FCC). Daarbij kleurden zij de matrix van de FCC-katalysatordeeltjes rood, terwijl ze de actieve zure plaatsen van de katalysator groen kleurden. Tot hun verrassing zagen de onderzoekers grote verschillen tussen katalysatordeeltjes. Ook bleken de deeltjes minder katalytisch actief te worden doordat actieve plaatsen kapot gingen, en niet (zoals gedacht) door een verslechterde bereikbaarheid.

44 Chemie Magazine februari 2013

CM1301_Q_Biomassaconversie.indd 44

14-02-13 12:12

Intertek is able to support clients all over the world with a global network of more than 1,000 laboratories and offices and over 30,000 people in more than 100 countries.

Intertek services include: • • • • •

Laboratory support Quality assurance & testing (Cargo) Inspection Certification Regulatory advisory services

• • • • • •

Technical inspection Auditing & business assurance Engineering support Training Laboratory management Outsourcing

Intertek is a global and trusted service provider for quality and safety solutions for many of the world’s leading brands and companies, including the chemical industries.

Intertek Netherlands T: +31 88 126 8888 E: info.polychemlab@intertek.com

Intertek Belgium T: +32 3 543 90 89 E: info.benelux@intertek.com

www.intertek.com / www.intertek-nl.com

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie?

Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water.

Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services • 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

1301494_advertenties.indd 45

15-02-13 11:39

De gevel van het nieuwe Stedelijk Museum in Amsterdam is opgebouwd uit 271 gevelplaten waarin Twaron- en Tenax-vezels van Teijin Aramid zijn verwerkt. Voor een naadloos effect moest de thermische uitzetting van het materiaal minimaal zijn.

Teijin ArAmid AnAlyseerT eco-efficiency gehele levensduur producTen

LevensLang duurzaam De ambitie van Teijin Aramid liegt er niet om: duurzaamheidsleider in de high performance markt worden. Alles draait om minimale milieubelasting bij een zo groot mogelijke kostenefficiency.

Maar realisme is er volgens Marcel Werner, manager corporate social responsibility, ook: “Alleen iets doen omdat het duurzaam is, kan veel geld kosten.”.

Tekst: Noortje van Dorp

R

ekening houden met de biodiversiteit is niet eenvoudig voor een bedrijf als Teijin Aramid, dat via complexe chemische processen een supersterke vezel produceert. Volgens manager corporate social responsibility Marcel Werner is het dan ook erg lastig om over de gehele productielijn steeds groener te worden. Om precies het effect van het product in de keten op de natuur te meten, verbeterde Teijin Aramid enkele jaren geleden daarom de eco-efficiency analyse (EEA). Dit instrument analyseert de ecovoetafdruk van een bepaald product in de gehele levenscyclus, vanaf het maken van de grondstoffen tot aan het einde van de cyclus.

Na een geslaagde pilot in 2008 heeft het bedrijf inmiddels voor een aantal producten de ecologische voetafdruk voor de gehele levensduur in kaart gebracht. Uit de EEA voor Teijin Aramids basisproduct Twaron aramid blijkt dat het maken van de grondstoffen en de productie van het garen het grootste aandeel in de CO2-voetafdruk hebben: 26,1 en 58,7 procent (transport 6,2 en afvalverwerking 9 procent). “Maar zo’n EEA leert ons ook dat die footprint vaak factoren kleiner is dan de ecologische winst die wordt bereikt door vergelijking van de footprint in de gebruiksfase van Twaron ten opzichte van het gebruik van alternatieve producten”, verheldert Werner.

46 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_Teijin Aramid.indd 46

14-02-13 12:06

biodiversiteit

teijin aramid AkzoNobel startte in 1972 met de ontwikkeling van de eerste para-aramide. Door de oliecrisis bleef het plan voor commercialisatie lang op de plank liggen. Maar met overheidssteun zijn in de jaren tachtig de fabrieken in Delfzijl en Emmen gebouwd. In Delfzijl maken ze de monomeren PPD en TDC, waaruit vervolgens het polymeer PPTA wordt gemaakt. In Emmen spinnen ze hieruit het garen. In 1986 kwam de eerste spoel Twaron uit de fabriek.

In 1999 stootte AkzoNobel haar vezelactiviteiten af. Via een Britse investeerder kwam de divisie in 2000 in Japanse handen: Teijin Ltd. De Japanse moederorganisatie heeft flink geïnvesteerd (meer dan 1 miljard) in de Nederlandse divisie. Teijin Aramid vermarkt wereldwijd vier aramidemerken: Twaron (93 procent van de productafzet), Sulfron, Technora en Teijinconex.

De EEA geeft het bedrijf niet alleen ecologische inzichten. De tweede ‘e’ (efficiency) maakt ook de economische aspecten inzichtelijk. Volgens Werner kan een bedrijf alleen maar echt duurzaam zijn als de activiteiten ook financieel en economisch zinvol zijn. In plaats van zich alleen blind te staren op het verminderen van de voetafdruk aan het begin van de keten, de grondstoffen en de productie, zet zijn bedrijf vooral in op de toegevoegde waarde van het eindproduct. “Een van de doelen van Teijin Aramid is voor elk product een minimale milieubelasting bij een zo groot mogelijke kostenefficiency. En dat wordt met zo’n analyse zichtbaar gemaakt in de gehele levenscyclus.”

Minder rubber

Een voorbeeld. Door vervanging van staal door Twaron in grote rubberen transportbanden wordt een transportband veel lichter en is er minder rubber nodig. Dit bespaart veel energie waardoor er veel minder CO2uitstoot is. Werner: “Zo blijkt dat de belasting van de aarde door het maken van de benodigde Twaron voor de versterking van een band, tijdens het gebruik in de totale levensduur van zo’n transportband enkele honderden keren wordt terugverdiend. Dan is het wel te accepteren dat de productie niet voor de volle honderd

procent ‘groen’ is.”

Daarmee is de ambitie om de ecologische voetafdruk van de gehele keten, ook in grondstoffen en productie, te verminderen overigens niet van tafel. Het bedrijf blijft zich op de hoogte houden van ontwikkelingen en zorgt bij nieuwe mogelijkheden dat het mee kan kijken naar de haalbaarheid. Het is voor Teijin Aramid echter onmogelijk om een hele grondstofketen biobased te ontwikkelen of op te bouwen.

Verder wordt het zwavelzuur, dat als oplosmiddel bij het spinnen wordt gebruikt, gerecycled, wat bijna geen enkele aramideproducent doet. Ook houdt het bedrijf bij de ontwikkeling van nieuwe producten steeds meer rekening met de mogelijkheden voor recycling. Zo is er een ontwikkeling om niet-smeltbaar plastic (thermohardende hars) te vervangen door plastic dat door smelten weer is te scheiden van Twaron (thermoplastische hars).

Broedende boerenzwaluwen

In het biodiversiteitsbeleid van Teijin Aramid, geformuleerd door de Japanse moederorganisatie Teijin Ltd., staat onder andere het actief stimuleren van milieuinitiatieven die bijdragen aan het behoud van biodiversiteit, bevorderen van kennis over biodiversiteit bij medewerkers en het samenwerken met lokale organisaties.

In de praktijk betekent dit dat bijvoorbeeld de fabriek in Delfzijl haar afvalwater sinds 2008 naar een speciaal ontwikkelde biologische zoutwaterzuivering pompt, waardoor de emissie van stikstof met bijna 90 procent afnam. Broedende boerenzwaluwen leken hun nestplek in de verladingshal van dezelfde fabriek kwijt te zijn na installatie van automatische deuren, maar op initiatief van een medewerker zijn er openingen in de wand gemaakt.

De recycling van Twaron, het aramide paradepaardje van het chemiebedrijf, werd vorig jaar beloond met de Responsible Care-prijs van de VNCI. Ook bij de keuze e februari 2013 Chemie Magazine 47

CM1302_Teijin Aramid.indd 47

14-02-13 12:06

economische waarde van biodiversiteit Biodiversiteit is de verscheidenheid binnen een ecosysteem. Een ecosysteem is het samenspel tussen bodem, water, lucht en organismen die samen als systeem functioneren. Zo blijft de beschikbaarheid van schoon water en schone lucht en drinkwater intact. Hoe groter de diversiteit binnen een ecosysteem, hoe veerkrachtiger het is tegen externe invloeden zoals klimaatveranderingen.

De industrie maakt gebruik van ecosystemen. Denk bijvoorbeeld aan koelwater en schone lucht.

Door een te intensief gebruik raakt een ecosysteem verstoord.

Volgens Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy heeft biodiversiteit een enorme economische waarde: de EU verliest elk jaar 3 procent van het bbp door verlies van biodiversiteit.

Kosten hiervan: 450 miljard euro per jaar.

om te gaan recyclen waren niet alleen de ecologische, maar ook de economische aspecten doorslaggevend. De recycling startte aanvankelijk mede vanwege de destijds toegenomen vraag naar Twaron.

De fabrieken in Arnhem en Emmen nemen overgebleven Twaron (kogelvrije vesten, snijafval en overgebleven resten aramide op de spoel) wereldwijd in en verwerken het tot pulp. Het recyclen van gebruikte Twaron tot pulp zorgt voor ongeveer een halvering van de CO2-voetafdruk ten opzichte van nieuwe Twaron-pulp, dat uit nieuwe garen wordt gemaakt. In 2011 is een aanzienlijk deel van de grondstoffen van de fabriek in Arnhem afkomstig uit gerecyclede aramide. Het recyclingprogramma zorgde in de afgelopen jaren onder meer voor ruim 50.000 ton minder CO2-emissie.

Duurzaamheidsleider

”Wij hebben onszelf de ambitie opgelegd om de sustainability leader in the high performance market te zijn of te worden”, vertelt Werner. “Die ambitie hebben we anderhalf jaar geleden vertaald naar zo concreet mogelijke acties. Bijvoorbeeld door met partners te zoeken naar mogelijkheden voor biobased grondstoffen of naar mogelijkheden om grondstoffen met een kleinere footprint te kopen. Te onderzoeken of het realistisch is om, in de gegeven situaties op de industrieparken waar wij onze fabrieken hebben, gedeeltelijk biobased energie te gebruiken. Onze processen energie-efficiënter te maken en, waar mogelijk, de eco-voetafdruk van de processen ook op andere manieren te verlagen.”

Dat energie-efficiënter maken gebeurt op verschillende niveaus, door de gehele keten. Op bescheiden niveau bijvoorbeeld door het verhuizen naar één gebouw en de vervanging van oude luchtbehandelingskasten, plus

De zeer sterke vezel Twaron van Teijin Aramid wordt onder meer verwerkt in kogelvrije vesten.

nieuwe isolatieplaten en HR++-beglazing. Dat leverde op het bedrijfsonderdeel onderzoek en ontwikkeling een energiebesparing op van 35 procent. En op grotere schaal door de optimalisatie van de regeling van de drooglucht voor polymeerdrogers (besparing van circa 1 procent in Delfzijl) en de reductie van de benodigde indampcapaciteit door optimalisatie van de spinlijnen (besparing 2 procent in Emmen). “Zaken die ertoe hebben geleid dat we in totaal dus al een aantal jaren gemiddeld 2 procent per jaar energie-efficiënter worden in ons productieproces”, benadrukt Werner.

Bewustzijn creëren

Toch is er volgens hem nog heel wat te winnen. “De ecoefficiency analyse speelt zich vooral af op productniveau. Ik zou biodiversiteit wat meer organisatiebreed willen verankeren. Ik wil meer bewustzijn creëren, zodat we scherper voor ogen hebben wat de waarde is van biodiversiteit, wat het kost en wat het verlies ervan kost. Bijvoorbeeld door een footprint te maken van de sites én de gehele organisatie. We kennen de CO2-voetafdruk van de organisatie wel, maar de eco-footprint nog niet en de biodiversiteitsdruk in onze eco-footprint evenmin. Bij het openen van een nieuwe fabriek zullen op dit moment vooral de economische criteria een doorslaggevende rol spelen. Maar fabrieken bouw je niet voor tien jaar en er komt strengere biodiversiteitwetgeving aan.” p

vijf keer sterker dan staaL Aramide, een afkorting van aromatische polyamide, is een zeer sterke synthetische vezel. Het is de verzamelnaam voor meta- en para-aramide vezels. Meta-aramide (hittebestendig, vlamvertragend, stralingsweerstand) wordt vooral gebruikt in brandwerende kleding. Para-aramide is bijzonder door zijn grote treksterkte (en daarbij het lage gewicht en de kleine rek). Bij gelijk gewicht is de treksterkte van para-aramide 5 tot 8 keer zo hoog als dat van staal. Het hoofdproduct van Teijin Aramid is de para-aramide Twaron. De toepassing van Twaron is veelzijdig, zoals in de automobielindustrie, beschermende kleding (brandweer, kogelwerende vesten), olie- en gaspijpen en optische vezelkabels.

48 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_Teijin Aramid.indd 48

14-02-13 12:06

Want to focus on your profession?

Safety is

OUR PROFESSION Steeds meer moderne bedrijven in de industriële sector werken met gevaarlijke producten en chemische stoffen. De sector ziet zich geconfronteerd met steeds stringentere wettelijke eisen die in de bedrijfsvoering de nodige aandacht vergen. De opslag en distributie van deze stoffen brengen risico’s en forse investeringen met zich mee. Wanneer u niet de vereiste kennis in huis heeft

of liever de ‘focus on your profession’ legt, is uitbesteden een voor de hand liggende keuze. Safety is our profession. Wij leveren de specialist die u de zekerheid geeft die nodig is. In Van den Anker vindt u een partner die uw vertrouwen waarmaakt. Naast onze logistieke diensten biedt ons transport- en kennisnetwerk u grote voordelen.

vandenAnker.com

Doseren ...

... transporteren, mengen, breken, zeven: GERICKE beschikt over de kennis en de technieken voor iedere denkbare processtap of totaaloplossing. Wij leveren al meer dan 115 jaar machines en complete systemen als optimale toepassing in stortgoed gerelateerde processen.

Wij bieden u onze kennis en kwaliteit in combinatie met onze betrouwbaarheid, effi ciënte en wereldwijde service.

Geavanceerde stortgoedtechnologie

1301494_advertenties.indd 49

CH-8105 Regensdorf T +41 (0)44 871 36 36

DE-78239 Rielasingen T +49 (0)7731 92 90

Singapore 787813 T +65 64 52 81 33

FR-95100 Argenteuil T +33 (0)1 39 98 29 29

NL-3870 CA Hoevelaken T +31 (0)33 25 42 100

www.gericke.net

gericke.nl@gericke.net

GB-Ashton-under-Lyne Lancashire, OL6 7DJ T +44 (0)161 344 1140

15-02-13 12:16

AZ_01:Layout 1

21.12.2010

12:37 Uhr

Seite 1

Bent u geïnteresseerd in de laatste ontwikkelingen in de chemische industrie?

NEEM EEN GRATIS PROEFABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE van de

Schaliegas game changer voor chemische industrie

Van Lieshout (Inspectie SZW) over veiligheid

Nanotechnologie lost grootste problemen op

zine Maga

g van

dblad Maan

y cienc ie-effi n Energhoger pla naar

liegas t scha rzaak Veroogaslek? een

r n ove ologe 50 Futur 2030/20 Visie

rland de Nede

ische se Chem

Indu

strie

• 09

• 19

mber septe

Plannen politieke partijen voor chemie

Maandblad van

2012

Maandblad van de Vereniging van de Nederlandse

Chemische Industrie • 07-08 • 22 augustus

de Vereniging van

de Nederlandse

Remt schaliegas de biobased economie?

Chemische Industrie

• 10 • 17 oktober

LESCHACO – your specialist for supply chain solutions.

We offer

Afvalwater bron van energie en grondstoff en

integrated, intercontinental

2012

Magazine

2012

logistics with

nigin Vere

Ep, dE rtkl E HakkingEn tiscH ntdE ntHE iE EMiEo dE sy vangrotE cH lot HEtandErE En

M E gs lbar opro

DSM-DIrecteur AtZo NIcoLAï oVer receNte

terINg: r&D-INVeSterINg:

“Keuze voor NederlaNd

Nieuw boegbe eld ToPsecToR chemie Gerard van Harten

Nd” eNd” e preKeNd” “Che “Ch was emi mie ! nuw ?as Niet vaNzelfspreKe e is noodzakeli jk als we willen blij Eka Eurar wat leven zoals we ven nu doen” Ma, IK WIL EEN GRATIS PROEFABONNEMENT

JA

responsible care

3x GRA

for the chemical industry.

TIS

OP CHEMIE MAGAZINE

h Chemie magazine proefabonnement (3 edities) h Chemie nieuwsbrief (gratis wekelijkse, digitale nieuwsbrief) Bedrijfsnaam/Organisatie Naam Functie Adres Woonplaats E-mail Vul deze bon in en ontvang drie edities van Chemie magazine gratis. Stuur de bon naar: VNCI, T.a.v. Cyrille Timmerman, Loire 150, 2491 AK Den Haag, E-mail: timmerman@vnci.nl

09MOB03 chemie B.indd 2

1301494_advertenties.indd 50

Experienced. Dedicated. Customized.

Logistics – phone +31

and beyond.

(10) 2953 153

Since 1879.

Leschaco Nederland B.V. | Hoogvlietsekerkweg 164 | NL 3194 AM Rotterdam-Hoogvliet | info@leschaco.nl | www.leschaco.com

01-03-2010 10:39:58

15-02-13 11:40

PUB LICA TIES

Publicaties

Verkrijgbaar via: www.pro6com.nl

SEXY PROCESTECHNOLOGIE? COMPLEXE NATUUR ISBN: 978 90 5956 455 8 De veelzijdig opgeleide wetenschapper Bert Amesz geeft in Aan de knoppen van het klimaat een boeiend overzicht van alle natuurverschijnselen die van invloed kunnen zijn op het klimaat. Het boek is rijk geïllustreerd en zeer bruikbaar om vanaf de middelbare school te informeren over alle aspecten van het klimaat. De auteur stelt zich daarbij wel nadrukkelijk de vraag of we de invloed van alle natuurverschijnselen op het klimaat niet onderschatten, en daarmee de wetenschappers die de klimaatverandering vooral toedichten aan de CO2-uitstoot door menselijk handelen niet overschatten.

Hij is ervan overtuigd dat we zuiniger met fossiele brandstoffen moeten omgaan. Maar hij is ook van mening dat bijvoorbeeld de ongebreidelde houtkap, verstedelijking, en excessieve waterwinning voor drinkwater en irrigatie voor meer problemen zorgen dan wij op dit moment denken. Aan de knoppen van het klimaat is geen klassiek klimaatkritisch boek, wel een overtuigend verhaal dat de natuur veel complexer is dan wij denken.

(Macco Korteweg Maris)

Procestechnologie gaat een sleutelrol spelen bij het oplossen van grondstof- en energieschaarste. Chemisch technoloog Enrico Lammers heeft het tot zijn missie gemaakt om dat uit te dragen. Hij wil dat de gemiddelde Nederlander met het vak bekend wordt, er iets van begrijpt en het in ieder geval gaat waarderen. En dat daardoor de procestechnologie aantrekkelijk wordt voor een nieuwe generatie studenten. Met zijn e-book Hoezo niet sexy? - Alles wat je altijd al hebt willen weten over procestechnologie maar niet durfde te vragen zet hij een eerste en gedurfde stap. Volledig in eigen beheer maakte hij een soort ‘Procestechnologie voor dummies’. Het 44 pagina’s tellende boek biedt een aardige kennismaking met de wereld van de chemie en de

procestechnologie. De auteur speelt een beetje voor schoolmeester, maar hanteert een frisse stijl en komt met aansprekende voorbeelden. Zeker de eerste helft is voor de geïnteresseerde lezer goed te verteren.

Verderop, als een voorbeeld wordt uitgewerkt aan de hand van flowschema’s, is enig doorzettingsvermogen vereist. Als kennismaking is Hoezo niet sexy? zeker de moeite waard. Maar of het de procestechnologie veel nieuwe fans zal opleveren?

Daarvoor zal de impliciete stelling van de titel - ‘procestechnologie is sexy’ - krachtiger onderbouwd moeten worden. Met minder nadruk op chemie en techniek, en met meer aansprekende voorbeelden van de maatschappelijke relevantie. (Harm Ikink)

ONAFHANKELIJKE OPSTELLING

ISBN: 978 94 6003 627 9

Voor wie op zoek is naar veiligheidskundige vergezichten en aanbevelingen voor het verbeteren van de werkwijze van de Onderzoekraad voor Veiligheid (OVV) is Hier onveilig? Onmogelijk! niet geschreven. De aanbevelingen van ‘veiligheidsprofessor’ Pieter van Vollenhoven zijn beperkt tot bijvoorbeeld een pleidooi voor een ministerie van Veiligheid. Dat is jammer, want de OVV zoekt altijd naar de waarheid en dat lukt over het algemeen goed, maar de vraag waarom iemand tot zijn daad is gekomen blijft vaak achterwege. Terwijl dat een beter inzicht zou kunnen geven in de cultuur van de organisatie waar het incident plaatsvond.

Het boek geeft wel een complete historische beschrijving van de vasthoudendheid van Van Vollenhoven om 22 jaar lang te strijden voor een systeem van onafhankelijk onderzoek, waarbij hij continu werd tegengewerkt door met name de politiek. Voor veiligheid minnend Nederland heeft hij veel bereikt. De uitspraak dat ‘een gasexplosie een ongeval is, maar dat het een ramp is als Van Vollenhoven en zijn Raad voorbijkomen’ typeren de man en tekenen zijn onafhankelijke opstelling.

In het boek komen alle grote ongevallen van de laatste vijftig jaar voorbij, van de treinramp bij Harmelen in 1962 tot de brand bij Chemie-Pack in 2011. Het is een prettig leesbaar boek, vooral interessant voor mensen die meer willen weten over de ontstaansgeschiedenis van de OVV. (Macco Korteweg Maris)

februari 2013 Chemie Magazine 51

CM1302_X_Publicaties.indd 51

14-02-13 12:05

Transportservice van huis uit

Internationaal Transportbedrijf L. van der Lee en Zonen B.V.

BHT2012-005 adv BHT NL Automatie.indd 2

T (015) 213 59 11 E leebv@vanderlee.nl

I www.vanderlee.nl

16-02-2012 17:27:35

Label Products PRODUCENT VAN ETIKETTEN

Uw specialist in gevaarsetiketten, behandelingsetiketten, UN labels en GHS symbolen

BESTEL NU ONLINE:

www.gevaarsetiketten.be

Label Products nv - Vichtseweg 176a, 8790 Waregem - BelgiĂŤ - T. +32 56 77 22 40 - F. +32 56 77 22 44 Label Products_bestel online hoofding.indd 1

1301494_advertenties.indd 52

14/08/12 15:51

15-02-13 11:41

Bedr ijven

Column/Bedrijven Jos Dingemans

PUre rOMAnTieK

T

Shell en Hyundai Oilbank gaan in het Zuid-Koreaanse Daesan een fabriek bouwen voor de productie van basisolie. De fabriek krijgt een productiecapaciteit van 650.000 ton per jaar. Shell en Hyundai Oilbank willen met de fabriek inspelen op de verwachte vraag naar smeermiddelen in het Verre Oosten. Shell heeft al basisoliefabrieken in Singapore, Taiwan en Japan.

MSD is van plan om één van zijn productieonderdelen in Oss te verkopen aan het Zuid-Afrikaanse Aspen Pharmacare. Het gaat om Active Pharmaceutical Ingredients (API), dat grondstoffen maakt die in de andere delen van het bedrijf tot geneesmiddelen worden verwerkt.

Volgens MSD is de vraag naar grondstoffen erg gestegen, waardoor het efficiënter is om die activiteit uit te besteden aan een gespecialiseerd bedrijf. De productie blijft na verkoop in Oss, alle 960 betrokken werknemers gaan over naar Aspen Pharmacare.

Jos Dingemans is speerpuntmanager Veiligheid, Gezondheid en Milieu bij de VNCI.

BASF ziet veel mogelijkheden in Europa om schaliegas te winnen, met name in Duitsland, Frankrijk en Polen. Dat zegt BASF-bestuurder Harald Schwager. Hij benadrukt dat BASF graag onderzoek wil doen naar de mogelijkheden om de winning ‘sociaal geaccepteerd en milieuvriendelijk’ uit te voeren.

Volgens Schwager past Wintershal, de oliedochter van BASF, voor het winnen van aardgas al tientallen jaren de techniek toe die ook bij het winnen van schaliegas wordt gebruikt. Dat heeft volgens hem nog nooit geleid tot verontreiniging.

Bayer MaterialScience gaat een hightech TDI-fabriek bouwen in Chempark Dormagen (Duitsland).

TDI (tolueendiisocyanaat) is een precursor voor polyurethaanschuimen. De capaciteit van de fabriek wordt 300.000 ton per jaar. Dankzij nieuwe technologie gebruikt de fabriek tot 60 procent minder energie dan een conventionele fabriek en 80 procent minder oplosmiddel.

‘Ik werd weer even de vader van vroeger’

ijdens de kerstdagen was onze al enige tijd uitwonende dochter weer eens thuis. Vaders en dochters … dat is al pure chemie! We zaten samen op de bank in het vuur van de houtkachel te staren. Kopje koffie erbij, warmte van het vuur en warmte van elkaar. Hoeveel kerstsfeer wil je hebben? Ik begon te mijmeren over hoe mooi dat toch is, zo’n vuurtje. Hoe eerst de warmte van buitenaf de cellulosemoleculen van het hout kraakt. Zo ontstaan kleinere moleculen in gasvorm, het gas ontbrandt en wekt extra warmte op.

Waarmee dan weer meer houtmoleculen worden gekraakt, en er meer gas ontstaat, en meer warmte … Als je goed kijkt zie je de brandende gasstromen uit het hout komen.

Mijn dochter keek me verbaasd aan. Zo had ze er nog nooit naar gekeken, dat wist ze allemaal niet! Maar, vroeg ze, hoe zit dat dan met die cellulosemoleculen? Ik werd weer even de vader van vroeger, die op elke vraag het antwoord wist, en vertelde aan mijn kleine meid dat het allemaal draait om het element koolstof. Het staat op de zesde plek in het Periodiek systeem en wordt aangeduid met de letter C. Het is vaak verbonden met waterstof (H) in koolwaterstoffen. Methaan (CH4) is de kleinste koolwaterstof, gevolgd door ethaan (C2H6).

Ik was nu goed op dreef en vertelde dat de kleinste moleculen gassen zijn. Grotere zijn vloeibaar en de grootste vast. Soms wordt zuurstof (O) ingebouwd en dat geeft andere eigenschappen aan de stof. Cellulose (C6H10O5), ofwel hout, en suiker (C12H22O11), ofwel sacharose, zijn voorbeelden daarvan.

Mijn dochter luisterde ademloos. Ze vond het fascinerend, zei ze, en begon vragen te stellen. Het werd een bijzonder gesprek, een soort privéles over de beginselen van de chemie. Ze zei het jammer te vinden dat ze als puber geen belangstelling voor dit boeiende vak had getoond. Wie weet was ze dan wel chemie gaan studeren.

Ondertussen bleef de houtkachel ons verwarmen, de lichtjes van de kerstboom brandden gezellig en op de achtergrond klonk de Top 2000. Nothing else matters van Metallica kwam net voorbij. Wie zei ook alweer dat chemie iets voor nerds is? Ik niet. Chemie is pure romantiek!

februari 2013 Chemie Magazine 53

CM1302_column-bedrijven.indd 53

14-02-13 12:12

Service MENSEN DELTALINQS

Hans van ‘t Noordende is sinds januari bij Deltalinqs de nieuwe beleidsadviseur Innovatie, die zich bezighoudt met het stimuleren van innovatie en het realiseren van een energie-efficiencyverbetering en CO2-reductie door een integrale gebiedsgerichte en ketengerichte aanpak. Hiertoe heeft het Deltalinqs Energy Forum twaalf letters of cooperation opgesteld, gericht op onder andere het vergroten van de warmte-infrastructuur, het intensiveren van good housekeeping, CO2-opslag en duurzame energie. Hans van ’t Noordende volgt Paul Braams op, die dit jaar de pensioengerechtigde bereikt.

COL OFON Chemie Magazine is het maandblad van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en verschijnt 11x per jaar

Redactie Igor Znidarsic (hoofdredacteur) Marloes Hooimeijer (eindredactie) Inge Janse (redacteur)

AKZONOBEL

Graeme Armstrong is bij AkzoNobel benoemd tot managing director Surface Chemistry en country director voor Noord-Amerika. Hij neemt op 1 april zijn nieuwe taken op zich. Momenteel is hij nog lid van het executive committee en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (RD&I). Hij volgt Bob Margevich op, die zijn carrière beëindigt en met pensioen gaat. Armstrong kwam in 2008 in dienst bij AkzoNobel na de overname van ICI, waar hij aan het hoofd stond van de RD&I-functie.

Voordat hij in dienst trad bij ICI werkte hij negentien jaar in de wasmiddelenindustrie voor Unilever en JohnsonDiversey.

Jos de Gruiter (redacteur)

Contact redactie Loire 150, 2491 AK, Den Haag T 070 337 87 28, F 070 320 39 03 E redactie@vnci.nl

Medewerkers Joost van Kasteren, Emma van Laar, Noortje van Dorp, Casper Rila, Erik te Roller, Adriaan van Hooijdonk, Marga van Zundert

Vormgeving Curve, Haarlem

Advertentie-exploitatie Mooijman Marketing & Sales,

VOLGENDE MAAND (20 MAART)

Julius Röntgenstraat 17,

REACH EN MKB FINALISTEN PLANTMANAGER OF THE YEAR INTERNATIONALE PLANNEN TOPSECTOR CHEMIE 50 PROCENT BIOBASED COATINGS IN 2020 BESCHERMING TEGEN NATUURRAMPEN AMERICAN CHEMISTRY COUNCIL OVER SCHALIEGAS EN NOG VEEL MEER…

2551 KS Den Haag, T 070 323 40 70, E dm@mooijmanmarketing.nl Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie

Druk DeltaHage, Den Haag

Abonnementen Wie werkzaam is in de chemische industrie of op een andere wijze direct of indirect bij de chemische industrie betrokken is komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement op Chemie Magazine. Meld u aan via crs@vnci. nl of www.vnci.nl/actualiteit/maandblad en u krijgt zo spoedig mogelijk bericht. Meer informatie: znidarsic@vnci.nl of 070 337 87 28.

VNCI ONLINE WWW.VNCI.NL

Website met onder meer dagelijks nieuws, het archief van Chemie magazine en alles over de chemische industrie in Nederland

Overname Overname van artikelen uit Chemie magazine is TWITTER.COM/VNCI

De VNCI op Twitter met het laatste nieuws, vacatures en reactiemogelijkheden op alle berichten

Gratis nieuwsbrief met daarin wekelijks het laatste nieuws over de chemische industrie en de VNCI

lijke toestemming van de redactie. In de meeste gevallen zal die graag worden gegeven

Beeld cover WW.VNCI.NL/LINKEDIN

WWW.VNCI.NL/NIEUWSBRIEF

alleen toegestaan na voorafgaande schrifte-

Discussieer mee met meer dan 2000 betrokkenen uit de chemische industrie en bezoek de vacatures in de LinkedIn-groep van de VNCI

Casper Rila ISSN 1572-2996

54 Chemie Magazine februari 2013

CM1302_service.indd 54

14-02-13 12:07

chemistry, blends & knowledge

AD Productions B.V. is gespecialiseerd in het formuleren

en mengen van chemische vloeistoffen en poeders AD Productions B.V. Markweg Zuid 27 4794 SN Heijningen Postbus 102 4793 ZJ Fijnaart

T +31 (0)167 - 526 900 F +31 (0)167 - 526 969 info@adinternationalbv.com www.adinternationalbv.com

AD_International_ADV_0211.indd 1

3/1/11 10:35:07 AM

services

Kun je snel schakelen?

Combineer dan je chemische kennis met een uitdagende logistieke component voor één van de grootste onafhankelijke spelers in de West-Europese olieen energiemarkt. Als jonge, ambitieuze en ondernemende organisatie, biedt Argos aan zijn ca. 800 medewerkers een informele bedrijfscultuur, waarbinnen resultaatgericht, energiek en daadkrachtig wordt gewerkt aan het bedienen van de gehele keten, van producent tot consument.

Als medewerker Blending & Cargo Operations ben je [deel]verantwoordelijk voor het gehele proces vanaf blending [mengen]; adviseer je in productaankopen; stuur je terminals en inspectiebureau’s aan; coördineer en bewaak je het [zee] transport tot en met de administratieve verwerking hiervan. Je onderhoud intensief contact met alle betrokken in- en externe afdelingen en relaties.

Heb je de bereidheid om de komende jaren veel in je persoonlijke ontwikkeling te investeren en heb je enige kennis van de oliesector en minerale brandstoffen in het bijzonder, dan is dit de ideale vacature voor jou!

We nodigen je uit om meer te lezen over deze functie op onze website.

Argos - Rotterdam Dedicated to Excellence

matching the best in chemistry & life-sciences

www.cls-services.nl

recruitment & selection and outsourcing in chemistry | pharma | biotech | food

1301494_advertenties.indd 55

15-02-13 11:53

making the difference

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com