Chemie Magazine - juli/ augustus 2016

Albemarle leidt First Responders op

Chemelot behoort in 2025 tot wereldtop

Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie

CHEMICUS VAN DE TOEKOMST

SABIC over de winst van zelfroosteren

JAARGANG 58 • 07/08 • 25 AUGUSTUS 2016

WELKE SKILLS ZIJN IN 2030 NODIG?

Maak je ambities waar met VAPRO trainingen!

De trainingen van VAPRO zijn zo opgezet dat je de opgedane kennis direct in de praktijksituatie inzet.

Ze vormen een uitdagende mix van theorie en praktijk. De docenten maken gebruik van moderne, herkenbare en inspirende werkvormen. Daarmee is het effect van een training maximaal en blijvend.

Leren is doen!

Ons aanbod richt zich op de expertgebieden: 1.

HRD/personeelsontwikkeling

2.

Persoonlijke effectiviteit

3.

Leidinggeven, operationeel management en communiceren

4.

Begeleiden, beoordelen en examineren VAPRO-model

5.

Procesoptimalisatie

6.

Duurzaamheid, veiligheid en milieu

7.

Vaktechnische trainingen

Ga naar VAPRO-Trainingen.nl voor actuele data en locaties

Loire 150



Postbus 24090



2490 AB Den Haag

T 070 337 83 01 F 070 320 51 86



E trainingen@vapro.nl



I www.vapro-trainingen.nl

EMPOWERING PEOPLE AND INDUSTRIES

INHOUD 07/08 | 25 augustus | 2016

18

DE SKILLS VAN DE TOEKOMSTIGE CHEMICUS In een serie artikelen portretteert Chemie Magazine de chemicus van de toekomst.

In het eerste deel ging het over zijn werkplek. In dit tweede deel gaat het over zijn skills. Hij is in ieder geval creatief, breed en hoog opgeleid en dol op nieuwe technologie. En hoewel routinewerk is overgenomen door computers en robots, blijft de mens superieur in creativiteit en communicatievaardigheden.

MINDER OVERUREN EN LAGER ZIEKTEVERZUIM Op de Noryl-plant van SABIC in Bergen op Zoom heeft de vaste vijfploegendienst plaatsgemaakt voor zelfroosterende medewerkers. Het resultaat: minder overuren en een daling van het ziekteverzuim met 20 procent, waarbij de relatie met zelfroosteren aannemelijk is. 70 procent van de medewerkers wil niet meer terug naar de oude situatie. SABIC is hiermee de winnaar van de Responsible Care-prijs 2016.

22

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 3

The difference between a packaging supplier and a value added packaging partner is the difference between spending money and saving money

Want to know why and how?

Contact us!

Packaging Management From Another Perspective

Coldenhovenseweg 79 - 6961 EC Eerbeek - Postbus 108 - 6960 AC Eerbeek - Tel: +31 (0)313- 67 95 30 Fax: +31 (0)313- 67 95 31 - E-mail: bark@bark-verpakkingen.com - Internet: www.bark-verpakkingen.com

INHOUD 07/08 | 25 augustus | 2016

28

Maschem verwerkt vetalcoholen tot surfactanten voor reinigingsen verzorgingsproducten

7

Voorwoord Colette Alma

7

Evenementen

NIEUWS 9 11 13 15 17

36

In Visie Chemelot 2025 zet Chemelot de lijnen uit voor een veelbelovende toekomst

41

Albemarle Catalysts in Amsterdam leidt als eerste chemiebedrijf First Responders op

Nieuwe stap naar duurzaam chemiecluster Regelgeving jaagt Europese chemie op hoge kosten Dow valt met waterrecycling in de prijzen Jeroen van Woerden Plant Manager of the Year Betonherstel met behulp van bacteriën

ACHTERGROND 18

Toekomst

22

Responsible Care

24 27 28 32 36 38 41 45

32

De nieuwe chemicus

46 46 46

Welke skills heeft de chemicus van de toekomst?

De voordelen van zelfroosteren Wetenswaardig

Shell Pernis gaat regio Rotterdam verwarmen Column Rosanne Hertzberger VNCI-lid

Etoxylatiefabriek Maschem in Terneuzen gestart Arbeidsmarkt

Auke Talma over zijn werk bij AkzoNobel Deventer Concurrentiekracht

Ambitieuze Visie Chemelot 2025 Uitgelicht

Kunstmest uit rioolwater Veiligheid

Albemarle leidt First Responders op Innovatie

InnovatieLink komt scale-ups te hulp Mensen VNCI Online Colofon

Auke Talma:

‘Op het grensvlak tussen disciplines, daar vinden de leuke innovaties plaats’

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 5

Heeft u proceskoeling of tijdelijke stroom nodig?

Zoekt u ervaring en expertise?

Aggreko verhuurt al ruim 50 jaar aggregaten, koelmachines en koeltorens voor de petrochemische industrie. Dit doen wij met een team van specialisten die 24/7 voor u klaar staan. Van een calamiteit tot een volledige energievoorziening voor uw plant. Van het koelen van ruimtes tot het opheffen van bottlenecks in uw productieproces.

Aggreko, de expert in tijdelijke stroom en (proces)koeling voor de Petrochemische industrie Neem contact op met John Gijsbers voor meer informatie T: +31 (0)88 6441 441 E: John.Gijsbers@aggreko.nl Aggreko opereert vanuit meer dan 200 vestigingen wereldwijd.

Voor de dichtstbijzijnde vestiging gaat u naar: www.aggreko.com/contact

Voorwoord

DE NIEUWE CHEMICUS

A

ndere businessmodellen, snelle open communicatie, een gereedschapskist vol ICT, robots, kunstmatige intelligentie, simulaties, augmented reality. Dit zijn de beelden die je tegenkomt als je de vraag stelt waar de chemicus van de toekomst mee te maken zal krijgen ( zie artikel op pagina 18). Alles lijkt anders dan de huidige chemie, en niemand kan precies zeggen hoe de loopbaan van een huidige student zich de komende decennia zal ontwikkelen. Hoe bereiden we jonge mensen dan op die toekomst voor?

Welke bagage moeten we hun meegeven, zodat ze een goede basis hebben voor hun verdere ontwikkeling? Biedt een gedegen kennismaking met de huidige chemiepraktijk nog wel voldoende houvast aan een student die voor een studiekeuze staat?

Hoewel we veel nog niet weten, zou ik op de laatste vraag toch bevestigend willen antwoorden. Niet omdat ik de veranderingen onderschat, maar wel omdat ik ervan overtuigd ben dat karakteristieken van de chemie over de jaren heen hetzelfde zullen blijven. Chemie blijft een vak waarmee je dingen maakt, analyseert en onderzoekt. Het verschil is

alleen dat de gereedschapskist van de chemicus in de toekomst met beter gereedschap is gevuld. Het handwerk verandert, maar de kracht van het vak blijft. Het vindt zijn basis in de moleculaire architectuur van stoffen, en welke nuttige dingen we daarmee in het dagelijks leven kunnen doen.

En feit is dat de toekomst zwaardere ontwerpeisen zal stellen. Producten moeten beter functioneren en tegelijk zuinig, veilig, traceerbaar, biologisch afbreekbaar, zelfherstellend en geschikt voor de circulaire economie zijn. Processen moeten schoon, veilig en flexibel zijn.

Daarom zal de nieuwe chemicus elk nieuw stuk gereedschap omarmen. Zijn doel blijft namelijk hetzelfde: de best mogelijke chemie tot stand brengen.

Colette Alma, directeur VNCI

EVENEMENTEN 29.9 Process Industry 2016 Eerste editie gaat in op innovatietechnologieën, sustainable assets, smart industry en het investeringsbeleid. VNCI-leden krijgen korting.

Locatie: Stadion Galgenwaard, Utrecht Organisatie: Management Producties 1-2.10 Weekend van de Wetenschap Blik achter de schermen bij ruim tweehonderd organisaties op het gebied van wetenschap en technologie, zoals bedrijven, universiteiten en onderzoeksinstellingen.

Locatie: Heel Nederland Organisatie: NEMO 1.11 Agri meets Chemicals 2016 Over de commerciële kansen van biobased materialen. Brand owners voelen

meer en meer druk van consumenten om met duurzame oplossingen te komen.

Locatie: Rabobank, Utrecht Organisatie: Deloitte en Rabobank 3.11 Veiligheid Voorop Veiligheidsdag Praten over veiligheid vermindert het aantal incidenten in een bedrijf nog niet; ‘veilige communicatie’ doet dat wel.

Locatie: Veerensmederij, Amersfoort Organisatie: Veiligheid Voorop 3.11 Topsector Chemie dag (Inter)nationale kansen voor samenwerking in de chemie. Met onder meer innovatie-attachés, Suschem en Innovatielink. Tevens uitreiking van de Topsector Chemiebeurzen.

Locatie: Media Plaza Jaarbeurs, Utrecht Organisatie: Topsector Chemie

VERGADERINGEN VNCI 1.9 WG Arbeidshygiëne 6.9 BG Innovatie 6.9 WG Procesveiligheid 6.9 WG Energie en Klimaat 7.9 BG Onderwijs 7.9 VNCI Advocacy Team 8.9 WG Security 13.9 BG Energie en Klimaat 13.9 WG Milieu 15.9 Dagelijks Bestuur 15.9 WG Arbeidsveiligheid 20.9 WG Logistieke Veiligheid

COMPLEET OVERZICHT EN AANMELDEN: WWW.VNCI.NL/NIEUWS/EVENEMENTEN juli-augustus 2016 Chemie Magazine 7

Helder inzicht in uw installaties Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieĂŤn en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, inspecties en certificatie in de (petro-)chemische en energie industrie.

Asset Integrity

Door de ontwikkeling van onze marktleidende technieken en diensten, blijven wij niet-destructieve onderzoeksmethodes naar een hoger niveau te tillen.

Lek- en afsluitertesten

Onze mensen en betrouwbare innovatieve technieken zullen u helpen om uw belangrijkste doelstellingen op het gebied van operationele efficientie en risico reductie te behalen.

Ons helder inzicht zorgt voor veilig handelen, continue verbetering, minimale downtime en volledige traceerbaarheid van resultaten.

T +31 10 716 60 00

www.ApplusRTD.nl

E info.netherlands@applusrtd.com

Inspectie Niet-destructief onderzoek Certificatie Training & ontwikkeling Stralingsbescherming

Actueel

MERCK INVESTEERT IN SPIN-OFF TU/E De Duitse multinational Merck steekt 15 miljoen euro in de ontwikkeling van ‘slimme ramen’: ramen die het buitenlicht kunnen dimmen en de energiekosten van gebouwen kunnen reduceren. De technologie hiervoor komt van de TU/espin-off Peer+, die twee jaar terug werd overgenomen.

D

e technologie voor de slimme ramen, op basis van vloeibare kristallen, is ontwikkeld aan de TU Eindhoven. Casper van Oosten stuitte tijdens zijn promotieonderzoek, onder begeleiding van Kees Bastiaansen en Dick Broer van de faculteit Scheikundige Technologie, op materialen waarmee je ramen verduisterend en energieopwekkend kunt maken. Hij richtte samen met Teun Wagenaar Peer+ op. In 2008 won het bedrijf meerdere innovatiesubsidies.

Merck gebruikt de investering om een productiefaciliteit te bouwen voor de slimme ramen. Naar verwachting zal de productie begin 2017 starten. De investering van Merck is de volgende stap in de strategie van de multinational om de vloeibare-kristaltechnologie voor innovatieve nieuwe toepassingen anders dan lcd-schermen te gebruiken. Er is al een aantal pilotprojecten gestart met deze technologie. Zo is een deel van het Innovation Center van Merck in Darmstadt al voorzien van ‘slimme ramen’. Hetzelfde zal gebeuren in zijn nieuwe productiefabriek voor OLED’s. p

NIEUWE STAP NAAR DUURZAAM CHEMIECLUSTER EEMSDELTA

De provincie Groningen, Industriepartners, NOM, Groningen Seaports en de Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) hebben op 13 juli het Industrie Convenant Eemsdelta 2016-2020 ondertekend. Hiermee conformeren de ondertekenaars zich aan een gezamenlijke visie voor groei en verduurzaming van industrie, werkgelegenheid en economie in de regio.

S

amen met de huidige partners gaat Chris Henny, programmamanager voor de Eemsdelta, bedrijven werven en helpen om ontwikkelingen in de landbouw-, energie- en de chemiesector van de grond te krijgen. Door uitbreiding van de bestaande industrie ontstaan er meer banen in de regio en wordt de economie sterker. Voor de toekomst van de chemische industrie in de Eemsdelta is het heel belangrijk dat de industrie in de regio verduurzaamt. Hiervoor gaan de drie sectoren in de Eemsdelta actief samenwerken. De Eemsdelta moet in de toekomst de belangrijkste regio voor biochemische industrie in Nederland worden. De Eemsdelta is nu het grootste energieknooppunt in Europa en het chemiecluster daar produceert 15 procent van de basischemie in Nederland.

Het Industrie Convenant Eemsdelta 2016-2020 sluit aan op de bevindingen van de Commissie Willems. Die werd in 2013 ingesteld door de minister van Economische Zaken en de gedeputeerde van Economische Zaken van de provincie Groningen om de industrie en de werkgelegenheid in de Eemsdelta te versterken. Door alle nieuwe dynamiek als gevolg van het Plan Willems is de behoefte ontstaan om de activiteiten meer te coördineren. Dat gaat de nieuwe programmamanager van de provincie doen. p juli-augustus 2016 Chemie Magazine 9

Actueel

EXXONMOBIL WINT VOMI SAFETY XPERIENCE AWARD ExxonMobil in de Botlek is tijdens Deltavisie uitgeroepen tot winnaar van de VOMI Safety Xperience Award. De prijs wordt uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben.

D

e directies van de VOMI-bedrijven (dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie) hebben elk een aantal opdrachtgevers aangedragen. Na een voorselectie kwam er een top-15 tot stand. Bij deze vijftien locaties zijn ver-

volgens enquêtes afgenomen om de veiligheidsbeleving te toetsen. ExxonMobil Botlek kreeg uiteindelijk de beste beoordeling, omdat bij de geïntegreerde raffinage- en chemielocatie veiligheid op een zeer systematische manier wordt aangepakt.

Daarbij draait veel om het Loss Prevention System (LPS), dat een Exxon-medewerker 30 jaar geleden ontwierp. Bij ExxonMobil Botlek is dit systeem 1,5 jaar geleden ingevoerd en het werpt volgens het bedrijf al zijn vruchten af. Bij LPS gaat het

vooral om communicatie over veiligheid op elk niveau in de organisatie. Op die manier ontstaat een organisatie op basis van vertrouwen, waar medewerkers van zowel ExxonMobil als van contractors voortdurend het idee hebben dat er gezamenlijk, zonder onderscheid, wordt gewerkt aan veiligheid.

De andere twee genomineerden waren AEB Exploitatie (Amsterdam) en Shell Nederland Raffinaderij (Pernis). p

REGELGEVING JAAGT EUROPESE CHEMIE OP HOGE KOSTEN Uitvoering van de complexe Europese wet- en regelgeving kost de chemische industrie in de EU op jaarbasis 10 miljard euro, een verdubbeling in 10 jaar tijd. Dit blijkt uit onderzoek van de Europese Commissie over de periode 2004 tot 2014.

H

et gaat vooral om regels voor industriële emissies (33 procent van de kosten), chemische producten (29 procent) en de veiligheid van werknemers (24 procent). De aangetoonde kosten vormen een deel van de totale kosten van regeldruk, aangezien het rapport kosten van algemene wetgeving evenals van wet- en regelgeving voor energieprijzen buiten beschouwing heeft gelaten. Volgens het Cumulative Cost Assessment for the EU Chemical Industry, dat de Commissie onlangs publiceerde, zullen de uitvoeringskosten verder toenemen door strengere grenswaarden aan emissies van stoffen en door hogere ambities om CO2-emissies te reduceren en de energie-efficiëntie van de chemische productie-installaties te verhogen.

Wet- en regelgeving voor chemische stoffen en de inspanningen vanuit de chemie zelf moeten bescherming bieden aan de mense-

lijke gezondheid en het milieu, zo stelt de Europese chemiekoepel Cefic. De complexe Europese regelgeving vormt echter wel een grote financiële last. De aangetoonde kosten vormen inmiddels 12 procent van de toegevoegde waarde van de Europese chemische industrie, variërend van bijna 3 procent voor kunststoffen tot 23 procent voor gewasbeschermingsmiddelen. Marco Mensink, directeur-generaal van Cefic, stelt in een reactie dat de feiten van het rapport illustreren dat Europa zich moet concentreren op concurrentievermogen, waarvan regeldruk een belangrijk onderdeel vormt.

Een vervolgonderzoek zal het effect van de regeldruk op het mondiale concurrentievermogen van de chemie in Europa in kaart brengen. Cefic blijft intussen in samenwerking met Europese instellingen onderzoeken hoe de regelgeving kosteneffectiever en gebruiksvriendelijker kan worden gemaakt, met handhaving van het hoge niveau van veiligheid, gezondheid en milieu. p Download rapport: http://bit.ly/29NbS5Z juli-augustus 2016 Chemie Magazine 11

HET WAARDEVOLLE VERSCHIL IN BODEM- EN WATERKWALITEITSZORG!

Milieu & Water

Verhoeve Milieu & Water is een innovatief uitvoerend bedrijf gericht op het uitvoeren van bodem- en waterkwaliteitszorg. Onze primaire taak is het ontzorgen van onze opdrachtgevers op het vlak van realisatie, service en onderhoud aan diverse waterbehandelingsinstallaties.

Service & Onderhoud

VerhoeVe Milieu & Water Nederland Aventurijn 600 • NL-3316 LB Dordrecht T +31(0)78 652 00 70 • www.verhoevemw.com • www.verhoeve-so.com

CHEMIE MAGAZINE NU OOK OP TABLET EN SMARTPHONE m-tech is gespecialiseerd in : – – – – – – – – – – – –

U kunt Chemie Magazine ook (gratis) ontvangen op uw tablet en smartphone.

ZO SLUIT U EEN GRATIS ABONNEMENT AF:

Omgevingsvergunningen Managementsystemen Veiligheidsrapportages en -studies Milieueffectrapportages en -studies Ruimtelijke ordening Waterwet IPPC ADR-regelgeving Afval- en bodemwetgeving Geluid, geur, luchtkwaliteit, stikstofdepositie Bestuursrechtelijke procedures Natuurbescherming

• Maak een account aan via www.magzine.nu • Ga naar www.magzine.nu/magazine/Chemiemagazine, klik op Abonnementen en vervolgens op Nu kopen • In de winkelwagen klikt u vervolgens op Afrekenen en Verder • Pak uw tablet en download via www.magzine.nu de gratis MagZine-app • In de MagZine-app logt u in met het zojuist aangemaakte Nederland België account • Klik op Download Magazines en lees de laatste Dordrecht Roermond Brussel ChemieGent Hasselt Namen Magazine via de knop Mijn Magazines Pieter Zeemanweg 155 Produktieweg 1g Clovislaan 82 Industrieweg 118 / 4 Maastrichtersteenweg 210 Route de Hannut 55 • U krijgt er een nieuwe1000 editie 3316 GZtelkens Dordrecht een mail 6045als JC Roermond Brusselis verschenen 9032 Gent 3500 Hasselt 5004 Namur

T +31 475 420 191 T +31 475 420 191 T +32 2 734 02 65 T +32 9 216 80 00 info@m-tech-nederland.nl info@m-tech-nederland.nl info@m-tech.be info@m-tech.be VRAGEN OF OPMERKINGEN? Neem contact op met Igor Znidarsic, hoofdredacteur van Chemie Magazine, znidarsic@vnci.nl m-tech_2014_scm_adv180x132_rev_adres.indd 1

T +32 11 223 240 info@m-tech.be

T +32 81 226 082 info@m-tech.be

www.m-tech-nederland.nl 9/09/14 21:37

TWI TTER Christine Zandberg @BCZandberg Christine Zandberg heeft geretweet RTV Rijnmond Kansen voor #Rotterdam op het gebied van energie, chemie, voedsel en logistiek. Lets go for it!

Circulair ondernemen @NLcirculair De chemische industrie wordt steeds duurzamer dankzij circulaire economie: www.circulairondernemen. nl/oplossingen/heldere-criteria-voorduurzame-grondstoffen...

Richard de la Roy @EcoMakelaar Nyrstar zet met komst Plant-e stapje richting hightech-campus www. duurzaamgeproduceerd.nl/onderzoekonderwijs/20160715-nyrstar... Mooi initiatief, succes!

Peter de Goede @PJMdeGoede Elektrificatie van de chemische industrie kan zorgen voor reductie CO2-uitstoot @TNO_nieuws De Groene Zaak @degroenezaak De Groene Zaak verwelkomt @ Avantium, koploper in de hernieuwbare chemische industrie, als nieuwe partner! https://www.avantium.com Corne van Zeijl @beursanalist #AKZO zet trend van afgelopen kwartalen door. Deco en perf coatings licht teleurstellend, chemie goed Roeland Scholsberg @Roelands1962 Mijn jongste zoon gaat in Rotterdam Chemie studeren. Wat zijn we supertrots op hem. Gefeliciteerd Romano

Actueel

DOW VALT MET WATERRECYCLING IN DE PRIJZEN Dow Terneuzen heeft de jaarlijkse innovatieprijs gekregen van het moederbedrijf voor het waterrecyclingproject. Zo’n 70 procent van het water dat de fabriek gebruikt, wordt inmiddels hergebruikt.

D

ow’s waterspecialist Niels Groot heeft de innovatieprijs ontvangen omdat hij met het waterproject heeft gerealiseerd dat het merendeel van het water uit de fabriek wordt hergebruikt. Zo wordt door een samenwerking met waterbedrijf Evides, de gemeente Terneuzen en het Waterschap Scheldestromen het afvalwater van de gemeente gerecycled. Behalve water bespaart de methode ook energie en chemicaliën.

Dow Terneuzen gebruikt 60.000 kuub water per dag. Groot hoopt dat het lukt om in de loop van 2020 al het water te recyclen. p

DALING AANTAL GECONSTATEERDE OVERTREDINGEN Bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen scoren opnieuw beter op de naleving van de veiligheidsregelgeving. Dit blijkt uit de Staat van de Veiligheid 2015, een jaarlijks verslag van de overheid. Staatssecretaris Dijksma heeft de rapportage begin juli aangeboden aan de Tweede Kamer.

D

e rapportage over de veiligheidssituatie bij bedrijven die vallen onder het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO) omvat monitorgegevens van onder meer de BRZO-inspectiediensten en Veiligheid Voorop, een programma van brancheorganisaties ter verbetering van de veiligheid bij BRZO-bedrijven. Het gaat om onder meer vierhonderd bedrijven. De VNCI ziet als belangrijkste conclusie van de Staat van de Veiligheid van de afgelopen drie jaar een sterke daling van het aantal geconstateerde overtredingen en daarmee een verbetering van de naleving.

In 2015 is bij circa 40 procent van de gecontroleerde BRZO-bedrijven geen overtreding geconstateerd. Van de wel geconstateerde overtredingen valt bijna 70 procent in de lichtste categorie (veelal administratieve tekortkomingen). Het aantal door de overheid als ernstig gekwalificeerde overtredingen is met 2 procent zeer laag gebleven. Bedrijven hebben na constatering van de overtredingen door de inspectiediensten direct actie ondernomen om de tekortkoming op te heffen. Ook de inspectie van de bluswater- en koelwatervoorzieningen laat een positief nalevingsgedrag zien: meer dan 90 procent van de gecontroleerde BRZO-bedrijven heeft de geïnspecteerde voorzieningen op orde. De VNCI ziet de uitkomsten van de Staat van de Veiligheid 2015 als een stimulans om de ingeslagen weg voort te zetten. p

Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en in de wekelijkse gratis Chemie nieuwsbrief (meld je aan via de site). juli-augustus 2016 Chemie Magazine 13

A TNO COMPANY

UW REACH 2018 DOSSIER IS BIJ ONS IN GOEDE HANDEN

CHEMISTRY AARZEL NIET OM ONS TE BENADEREN VOOR

Chemische stoffen met een tonnage tussen de 1 en 100 ton per jaar moeten in 2018 geregistreerd worden. Uiteindelijk gaat dit om registratie van duizenden stoffen.

Dat kan niet allemaal tegelijk. Ons REACH consultancy team kent het belang van de chemische industrie en is klaar voor de 2018 dossiers.

VRIJBLIJVEND ADVIES.

TRISKELION B.V. A TNO COMPANY | Utrechtseweg 48, 3704 HE Zeist | P.O.Box 844, 3700 AV Zeist | The Netherlands | P +31 88 866 1628 chemistry@triskelion.nl | www.triskelion.nl

WWW.VERSTEIJNEN.NL

OPSLAG

Wat is de + voor uw bedrijf?

The + in your logistics

HANDLING

(GECONDITIONEERD) TRANSPORT

•

ADR OPSLAG (KLASSE 3,6,8 EN 9)

•

DIRECTE DISTRIBUTIE

•

GECONDITIONEERD TRANSPORT

•

GESPECIALISEERD IN TIJDLEVERINGEN

•

ISO, AEO EN SQAS GECERTIFICEERD

Verkiezing Jeroen van Woerden: ‘Mijn rol is geweest dat ik alles heb mogen faciliteren en mensen heb

FOTO: WIM R A AIJEN

mogen enthousiasmeren.’

HIJ MAAKTE DE ROTTERDAMSE KEMIRA-SITE VEILIGER, EFFICIËNTER EN PRETTIGER

JEROEN VAN WOERDEN IS PLANT MANAGER OF THE YEAR 2016

Jeroen van Woerden van Kemira is tijdens het Deltavisie-congres op 16 juni verkozen tot Plant Manager of the Year 2016. Het is de eerste keer dat een Rotterdamse kandidaat er met de titel vandoor gaat.

Iets wat sowieso zou gebeuren, want ook de andere finalisten kwamen uit de Maasstad: Koos Donkers van Vopak en Robert van den Kieboom van Euroliquids Europoort. Tekst: Petrochem

K

emira in Rotterdam maakt producten voor de behandeling van industriewater, onder meer voor de papierindustrie, de olie- en mijnindustrie, en het zuiveren van water van gemeenten. Met zijn team heeft directeur en sitemanager Jeroen van Woerden een proces ingezet waardoor de site veiliger is geworden, een prettigere werkomgeving biedt en efficiënter is. Daarnaast heeft het management gezocht

naar nieuwe partners om de site te ontwikkelen.

Mede hierdoor durfde het Finse moederbedrijf het aan om weer te investeren in Rotterdam. Er komt een nieuwe plant voor een biobased productieproces. “Mijn rol hierin is geweest dat ik alles heb mogen faciliteren en mensen heb mogen enthousiasmeren”, zegt Van Woerden. Volgens de jury werkt Van Woerden uitgebreid aan de doelstellingen, blijft hij hierop meten, sturen, en dus focussen. “De communicatiestructuur naar de medewerkers is zichtbaar aanwezig in de organisatie en bevordert de transparantie en oprechtheid van zijn filosofie”, aldus de jury.

Imago

De jaarlijkse verkiezing van de Plant Manager of the Year is een initiatief van het Petrochem Platform en de VNCI, in samenwerking met Deltalinqs, Havenbedrijf Rotterdam en sinds vorig jaar ook

Votob (tankopslagbedrijven). De verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te waarderen, met de focus op veiligheid, gezondheid, milieu, productiviteit, efficiëntie en duurzaamheid.

Een jury beoordeelt de kandidaten op hun maatschappelijke betrokkenheid, leiderschap en communicatieve vaardigheden en verdeelt 60 procent van de punten. De rest van de punten komt via internetstemmen (20 procent) en stemmen van bezoekers van het Deltavisie-congres (20 procent). De jury bestond dit keer uit Jos Benders (voormalig topman Lyondell), Colette Alma (directeur VNCI), Cor Kloet (voormalig directeur SPIE Nederland), Ronald Hoenen (sitemanager DSM Dyneema, winnaar 2015), Frans Scheeren (OCI Nitrogen, winnaar 2014) en Sandra de Bont (directeur Votob). p

Bekijk video

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 15

FLOW CONTROL PRODUCTS FOR YOUR APPLICATION. Visit us at Industrial Processing in Utrecht, 4th-7th October 2016, Hall12.B032

BRAY CONTROLS BENELUX · Division of Bray International, Inc. Joulestraat 8 · 1704 PK · Heerhugowaard · Nederland T: +31 72 572 1410 · bcbe.sales@bray.com · www.bray.com

YOUR GLOBAL FLOW CONTROL PARTNER™

Benelux Ad 2016_2.indd 2

8/2/16 8:17 AM

De zomer is in volle gang, tijd om van een mooie vakantie te genieten.

Kunt u met een gerust hart alle REACH zaken loslaten?

Sommigen zien de dreiging van de 2018 deadline als een donkere wolk boven zich hangen, anderen zijn zich er misschien nog niet eens van bewust. Knoell kan u helpen om aan uw REACH verplichtingen te voldoen en zodoende ook na 2018 verder te kunnen. » » »

Wij inventariseren uw situatie mbt de verplichtingen voor uw producten.

Wij verzorgen de communicatie met andere registranten.

Wij zorgen ervoor dat de registratie van uw stoffen efficiënt en op tijd gebeurt.

Met Knoell heeft u een sterk team van specialisten op het terrein van chemie, toxicologie, ecotoxicologie, risico evaluatie en consortium management, dat meer dan 10% van alle registraties in de EU heeft verzorgd. Gebruik knoell om de juiste beslissingen te nemen en verzeker zo uw ononderbroken supply chain door compliance.

Sinds 1996 zijn wij, met inmiddels ruim 480 medewerkers in de EU, Azie en de USA, actief voor zowel grote multinationals als voor het midden- en kleinbedrijf.

Voor meer informatie of een vrijblijvend overleg neemt U contact op met: Knoell NL B.V., Wageningen Danny Haacke of Jan Tuinstra Tel +31 (0)317 466 800 info@knoell.com www.knoell.com

Innovatie

BETONHERSTEL MET BEHULP VAN BACTERIËN GROEIT VERDER Basilisk, een spin-off van de TU Delft, en Latexfalt hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de productie van ‘Basilisk Liquid Repair System ER7’. Bij dit watergedragen systeem verzorgen unieke bacteriën het zelfherstellend vermogen van betonoppervlakken.

D

e bacteriën nemen CO2 uit de lucht op en vormen kalksteen, waarmee de scheurtjes in beton worden opgevuld. Basilisk heeft met dit systeem succesvol diverse betonoppervlakken behandeld, zoals parkeergarages. De samenwerking met Latexfalt vormt de basis voor verdere groei van de activiteiten. “De orderportefeuille begint zich al aardig te vullen”, aldus Basilisk-directeur Bart van der Woerd, “en we dienen nu de stap te maken naar grootschaligere productie.”

De samenwerking tussen de TU Delft, haar spin-off Basilisk en een volgroeid bedrijf als Latexfalt is een goed model van multidisciplinaire samenwerking in de kennis- en valorisatieketen, zoals in het Topsectorenbeleid gepropageerd. “We zagen de potentie al snel in”, zegt Latexfalt-directeur Bert Jan Lommerts, “en het sluit goed aan bij de kennis en ervaring die we hebben op het gebied van betonen asfaltbescherming. Zelf zie ik naast parkeergarages en magazijnen veel mogelijkheden binnen de wegenbouw, zoals de bescherming van viaducten en bruggen.” Het project gaat volgens hem een bijdrage leveren aan een verdere verduurzaming van de gebouwde omgeving. p

Uitvinder en microbioloog Henk Jonkers test het biobeton.

FOLIE VAN ZETMEEL EN POLYETHYLEEN Wageningen UR werkt aan industriële folies uit een mengsel van thermoplastisch zetmeel en polyethyleen. Het grote voordeel van deze combinatie van materialen is dat ze samen de barrière-eigenschappen van een folie verbeteren. Wageningen UR werkt in dit onderzoek nauw samen met Avebe (aardappelzetmeel en -eiwit) en chemiebedrijf SABIC. De folies zijn interessant voor toepassing in (voedsel)verpakkingen.

P

olyethyleen is zeer waterdicht, maar vormt geen barrière voor zuurstof. Zetmeel vormt wel een goede zuurstofbarrière, maar is niet watervast. Een goed mengsel van beide stoffen moet een barrière vormen voor zuurstof én water. Belangrijk voordeel is dat zetmeel te produceren is uit hernieuwbare grondstoffen, zoals aardappelen.

Volgens projectleider Frans Kappen richten de onderzoekers zich primair op drie vragen: “Allereerst willen we weten wat de belangrijkste factoren zijn voor een goed mengsel. De stromingseigenschappen van beide componenten moeten op elkaar afgestemd zijn. Vervolgens willen we concepten ontwikkelen om de vochtgevoeligheid van dit type mengsels te verminderen. En ten slotte willen we ervoor zorgen dat de componenten in het mengsel zich goed met elkaar verbinden.”

Het project is onderdeel van het onderzoeksprogramma Biobased Performance Materials (BPM), dat als doel heeft hoogwaardige materialen te ontwikkelen op basis van biomassa. BPM wordt mede gefinancierd vanuit de Topsector Chemie en staat onder leiding van Wageningen UR Food & Biobased Research. p juli-augustus 2016 Chemie Magazine 17

ILLUSTR ATIE: JOOST VAN LIEROP

18 Chemie Magazine juli-augustus 2016

Toekomst

ICUS EK NA AR DE CHEM IE MAGAZINE OP ZO EM CH AT GA ): N 16 LE KE ZINE , JUNI 20 IN EEN SERIE ARTI EL (CHEMIE MAGA . IN HET EERSTE DE ST OM LF. EK ZE S TO DE ICU N EM VA AA L: DE CH WERKPLEK . DITM DE TOEKOMSTIGE

WELKE SKILLS ZIJN IN 2030 NODIG?

DE CHEMICUS VAN DE TOEKOMST Creatief, breder en hoger opgeleid en dol op nieuwe technologie.

Dat is de ideale chemicus van de toekomst. Maar ook boerenverstand en handigheid blijven onmisbaar.

Tekst: Marga van Zundert

’A

ls student gebruikten we bouwdozen – stokjes en bolletjes – om een beeld te krijgen van wat er op moleculair niveau gebeurt”, vertelt emeritus hoogleraar katalyse Rutger van Santen.

“Kijk wat je nu met een computer doet. En dan gaat het niet alleen om een beeld krijgen, maar om complete simulaties. We weten en kunnen zóveel meer dankzij nieuwe technologie.”

Computers en robots zijn al een tijd niet meer weg te denken uit de chemie. Ze zijn onmisbaar in onderzoek, maar ook in fabrieken en medische laboratoria. Denk aan automatische sampling, aan procesautomatisering en aan de vanzelfsprekendheid waarmee je elk artikel uit de ‘wolk’ op je scherm laat verschijnen. Je hoeft dus geen futurist te zijn om te voorzien dat de komende decennia robotisering, automatisering en ‘slimme’ software (softbots: programma’s die vaak ook weer andere software inschakelen) een nog grotere rol zullen spelen.

Handige mensen

“Routinewerk zal steeds meer overgenomen worden door computers en robots”, stelt Rinie van Est, onderzoeker bij het Rathenau Instituut en docent Technology Assessment & Foresight aan de TU Eindhoven. “Maar routinewerk is niet

synoniem met handwerk”, voegt hij er meteen aan toe. “Handmatig werk kan te specialistisch of te complex zijn voor een machine.”

Een hands-on onderhoudsmonteur op de fabriek blijft bijvoorbeeld voorlopig onmisbaar, denkt Van Est. Deze monteur wordt dan wel steeds meer geassisteerd door een computer of robot. Die helpt storingen te analyseren en suggereert oplossingen. Komen monteur en machine er

samen niet uit, dan kan er dankzij moderne communicatietechnologie een expert op afstand meekijken. En die kan wellicht via augmented reality de specialistische problemen oplossen.Nog een voorbeeld van handson chemisch werk dat voorlopig niet zal verdwijnen, is het synthetisch labwerk. Denk de afzuiging weg, voeg een vleug pijptabak toe, en een werkplek in het organisch lab is nog te verwarren met die van vijftig jaar

e

WORDT CHEMIE QUANTUMFYSICA?

Natuurkundigen voorzien dat veel chemie-experimenten overbodig worden omdat ze straks dankzij quantumtechnologie allemaal in silico kunnen worden ‘uitgevoerd’. Dat wil zeggen dat de uitkomst van reacties of de eigenschappen van materialen straks berekend kunnen worden vanuit de atomen. Een supercomputer heeft daar nu bij lange na niet de rekenkracht voor, maar de beloofde quantumcomputer wel.

En die quantumcomputer is de heilige graal van quantumtechnologen. Uniek is dat de rekenkracht verdubbelt (!) met elke quantumbit. Schattingen van wanneer de quantumcomputer gereed kan zijn, variëren van over 20 tot 50 jaar. Ondertussen maken de fysici ook flinke vorderingen met quantumsystemen. Quantumdots bijvoorbeeld, die kleine moleculen kunnen simuleren. Het gaat om meerdere losse elektronen die technologen ‘gevangen’ houden en kunnen manipuleren.

“Natuurkundigen roepen weleens laatdunkend dat chemie de natuurkunde is van de buitenste schil van elektronen”, vertelt natuurkundige Toivo Hensgens, promovendus quantum computing aan de TU Delft. Zo wil hij het zelf niet stellen: “Natuurkunde is ook maar een label.” Maar de grens tussen chemie en natuurkunde vervaagt zeker in zijn vakgebied.

Twee elektronen controleren, zodat ze zich gedragen als in waterstofgas, lukt al. En het idee is dat er binnen 5 tot 10 jaar quantumsystemen zijn die kleine moleculen zoals ammoniak compleet nabootsen. Hensgens: “De kennis die je daarmee opdoet, heeft zeker ook praktisch nut. Het kan bijvoorbeeld de vraag beantwoorden hoe je energiezuiniger kunstmest produceert.” juli-augustus 2016 Chemie Magazine 19

‘Routinewerk zal steeds meer overgenomen worden door computers en robots’

terug. Terwijl de werkplek van de klinisch chemicus, anorganisch chemicus, biochemicus en zelfs de theoretisch chemicus drastisch is veranderd door nieuwe technologie.

Toch zijn er vele pogingen gewaagd om ook de zoektocht naar de optimale synthese te automatiseren. De Britse organicus Richard Whitby startte bijvoorbeeld in 2010 het project dial-a-molecule. Doel is een machine te bouwen waarin je de gewenste molecuul zou kunnen invoeren (of tekenen), waarna automatisch de beste syntheseroute wordt uitgedokterd én de stof daadwerkelijk wordt gemaakt. Het project liep tot 2016, maar de machine

ROBOTS AAN DE MACHT

END MEGATR

In 800 voor Christus beschreef de Griekse dichter Homerus al de ‘Automatones’: zelfstandig bewegende machines van glimmend metaal in de vorm van mensen, dieren en monsters. De goddelijke smid Hephaistos maakte ze als dienstmaagd of bewakers voor de goden.

Bijna 3000 jaar later lijken Homerus’ fantasieën dichtbij. Automatische grasmaaiers zoemen over de gazons, drones zoeven door de lucht, auto’s rijden zonder chauffeur en in distributiecentra zorgen grijpers en transportbanden dat de bestellingen op tijd klaarstaan. Toch zijn de huidige robots nog erg beperkt. Ze kennen meestal één ‘trucje’: de weg wijzen, voetballen, bommen detecteren of hersenweefsel precies wegsnijden.

De vraag wanneer een robot brede intelligentie krijgt, verdeelt experts in kunstmatige intelligentie en futuristen nog steeds. Volgens de een zijn we nog ver verwijderd van werkelijke slimheid en is het nog maar de vraag óf een machine intelligent kan zijn. Volgens anderen zullen robots over tien, twintig jaar al complexe taken alleen verrichten. Attente zorgrobots zorgen dan voor ouderen en reparatierobots zwerven over fabrieksterreinen om problemen direct op te lossen.

Het moment waarop robots intelligenter zijn dan mensen is door de Amerikaanse wiskundige en sciencefictionschrijver Vernor Vinge ‘singulariteit’ genoemd.

Omdat deze intelligente machines nóg intelligentere machines kunnen creëren, hebben we volgens Vinge geen flauw idee wat ons daarna te wachten staat. In menig speelfilm (2001: A Space Odyssey, The Matrix, The Terminator) gaat het mis: denkende machines besluiten dat de wereld beter af is zonder hun oorspronkelijke scheppers. Maar daartegenover staan utopieën van een veiligere, vredigere, eerlijke wereld dankzij grotere intelligentie en onvermoeibare helpers.

20 Chemie Magazine juli-augustus 2016

is er nog niet. Wel kunnen softwareprogramma’s als Chematica de synthetisch chemicus al assisteren of inspireren in het vinden van de juiste routes. En veroveren geautomatiseerde alternatieven voor de klassieke rondbodemkolf, zoals microflowreactoren en labs-on-a-chip, langzaam de onderzoekslaboratoria.

Dubbelcheck

Een recente grote Engels-Zweedse studie toont aan dat de opkomst van industriële robots in de jaren negentig niet leidde tot een afname van het aantal banen in de maakindustrie. Maar dat dit wel leidde tot een verschuiving naar werk voor hoger geschoolden, met steeds meer assistentie van intelligente technologie. Toekomstige chemici moeten dus, nog meer dan de huidige generatie, een continue stroom aan nieuwe, slimmere technologie weten te omarmen.

Paradoxaal genoeg betekent dat volgens Van Est dat we juist ook oog moeten hebben voor ‘domheid’ in kunstmatige intelligentie. De kracht van computers en slimme software zit vooral in brute reken- of zoekkracht en grote snelheid. Maar algoritmes kunnen nooit de totale werkelijkheid vangen en kunnen daarom een verband leggen of een conclusie trekken die een mens nooit zou overwegen. Van Est: “Dat betekent dus dat je in een slimme auto altijd moet blijven opletten. En een arts zal altijd een medisch computeradvies moeten checken alvorens het te volgen. Mens en computer zullen elkaar steeds meer aanvullen: ieder doet waar hij het beste in is.” Ons gezonde boerenverstand blijft dus onmisbaar om de wegen van kunstmatige logica na te gaan.

Een volgende stap in samenwerking met machines is de samensmelting van mens en machine. Volgens menig futurist een onvermijdelijkheid. Denk aan echte integratie van brein en machine door directe aan-

Toekomst

END MEGATR

KRINGLOOPWERELD

Veel producten gooien we weg na gebruik. In Nederland eindigen ze dan meestal in de verbrandingsoven, waarbij energie wordt gewonnen maar de grondstoffen verloren gaan. De circulaire economie wil grondstoffen in de kringloop houden, dus opnieuw gebruiken. Een logische stap in duurzaamheid volgens milieuorganisaties; in de levende natuur wordt immers alles gerecycled. Anderen zien het vooral als een slimme oplossing voor toekomstige grondstoffenschaarste door uitputting of internationale conflicten. En vanuit economisch perspectief is circulariteit efficiëntie: waardevermindering wordt geminimaliseerd.

De transitie naar een circulaire economie vraagt om technische en chemische innovaties. Die zijn nodig om materialen en grondstoffen in de kringloop te houden en te herwaarderen. Reduce, reuse, recycle is het devies. Er is ook meer samenwerking ‘in de keten’ nodig, en met derden die reststromen benutten. Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen (Radboud Universiteit), koppelt circulaire economie ook aan de opkomende ‘WEconomy’, waarin burgers dankzij nieuwe technologieën zelf steeds vaker producent zijn.

“Rollen veranderen, dat zal businessmodellen op zijn kop zetten”, voorspelt hij.

sluiting van zenuwen op elektronica.

Dat klinkt voorlopig als regelrechte sciencefiction, maar de eerste voorbeelden van de benodigde technologie zien we verschijnen: implanteerbare hersenelektroden, het ‘exoskelet’ (een soort robotpak dat bijvoorbeeld extra sterkte geeft en waarmee verlamde mensen weer kunnen lopen) of het aansturen van een cursor op een scherm via gedachten.

Intuïtie

Maar voorlopig verslaan mensen alle machines nog in creativiteit, empathie en communicatievaardigheden. Eigenschappen die daarom des te belangrijker worden in de toekomst, stelt Van Est. “Denk aan iets ogenschijnlijk simpels als de juiste vraag stellen op het juiste moment.” Je mag het ook intuïtie noemen, fingerspitzengefühl of talent, maar daarvoor moet je niet bij een computer zijn. Het blijven dus mensen die marketingstrategieën bedenken, anderen motiveren en inspireren, of nieuwe producten uitdenken.

Emeritus hoogleraar Eite Drent (Shell, Universiteit Leiden) voegt nog een belangrijke eigenschap toe: volharding. Drent kan terugkijken op een lange carrière in de chemische industrie en wetenschap. Hij noemt de “enorme versnelling” door infor-

matie- en communicatietechnologie het grootste verschil tussen toen en nu. “Een nieuwe vinding is meteen wereldwijd bekend, en iedereen duikt er bovenop.” Maar hij signaleert ook een schijnbare paradox.

“Met al die nieuwe kennis en technologie is het nu lastiger om een nieuw product of materiaal op de markt te brengen. Er is immers al zoveel.” Dat maken volharding en doorzettingsvermogen essentiële eigenschappen voor toekomstige chemici, voorspelt hij.

Andere chemie

“Natuurlijk hebben computers en nieuwe technologie het werk van ‘de chemicus’ enorm veranderd en zullen dat blijven doen”, zegt ook collega Van Santen. “En feeling met wiskunde kan zeker geen kwaad voor de chemici van vandaag en morgen.” Maar terugkijkend ziet hij een belangrijkere oorzaak achter veranderingen in het vak dan ICT, namelijk de nieuwe maatschappelijke vragen die de sector telkens op zijn bordje krijgt. Hij noemt de oliecrisis in de jaren zeventig, het opkomend milieubewustzijn in de jaren tachtig, en de vraag om schonere energiebronnen. Ze verlegden telkens de aandacht in onderzoek en productontwikkeling. Het leverde nieuwe industrie en nieuwe producten en processen op. Denk aan auto-

katalysatoren, gaswassers, het gasto-liquids-proces of zonnecellen.

Momenteel ziet Van Santen de vraag om renewables als sturend. “Biomassa is de nieuwe grondstof, en wind en zon zijn de nieuwe energiebronnen. Dat betekent aandacht voor biobased chemie, maar ook voor elektrochemie en brandstofcellen.” Zijn conclusie: om de zoveel jaar verschuift onvermijdelijk de focus in het vak. Wellicht steeds sneller. Dat betekent dat een chemicus inhoudelijk flexibel genoeg moet zijn om zijn of haar aandacht te kunnen verleggen naar nieuwe vakgebieden en toepassingen.

Want biomassa als grondstof is wezenlijk anders dan aardolie of gas. Afvalstromen uit landbouw, tuinbouw, bosbouw en veeteelt zijn diverser en veel complexer in samenstelling en structuur dan de koolwaterstoffen. De petrochemie is gericht op het creëren van simpele bouwstenen om van daaruit materialen en producten op te bouwen.

Biomassa is moeilijker tot gebruiksklare mootjes te hakken. Maar die functionaliteit en complexiteit bieden ook juist nieuwe mogelijkheden: niet hakken, maar selectief snijden en knippen om de mooiste delen te behouden. Daarvoor is echter veel nieuwe kennis nodig, die allerlei technologiegebieden combineert: katalyse, scheidingstechnologie, analyse, thermische conversies en procestechnologie. Bioraffinage is kortom veel complexer en ‘subtieler’ dan olieraffinage. Een schone taak voor de komende generatie chemici. p juli-augustus 2016 Chemie Magazine 21

RESPONSIBLE CARE-PRIJS 2016 VOOR SOCIALE INNOVATIE SABIC

DE WINST VAN ZELFROOSTEREN Zelfroosteren wordt ook in de chemie de nieuwe trend in roosterland, zo voorspelt SABIC. Op zijn Noryl-plant in Bergen op Zoom heeft de vaste vijfploegendienst inmiddels plaatsgemaakt voor zelfroosterende medewerkers. SABIC won hiermee de Responsible Care-prijs 2016 van de VNCI. Tekst: Marloes Hooimeijer

T

ijdens de open dag van SABIC in Bergen op Zoom afgelopen juni hing het persbericht groot afgedrukt bij de ingang: ‘SABIC wint Responsible Care-prijs’.

“Medewerkers waren er heel trots op en wilden het laten zien aan hun families”, zegt Henk Berends, acting general manager van de compounding-fabrieken. Hij en Miranda Aleman, hr business partner bij SABIC, namen de RC-prijs eerder die maand in ontvangst voor de omslag op de Noryl-plant van een vaste vijfploegendienst naar zelfroosterende medewerkers (zie kader).

Het idee werd door diezelfde medewerkers in 2011 nog sceptisch ontvangen, herinnert Berends zich. “Ze zeiden: stop daar maar geen energie in, zelfroosteren hoeft van ons niet.

Sommigen werkten al twintig jaar bij ons in vaste ploegen, ze wilden niet opeens met anderen samen gaan werken. Inmiddels vinden ze dat juist leuk en leerzaam.”

RC-PRIJS

De VNCI reikt de Responsible Care-prijs jaarlijks uit aan een chemiebedrijf dat de prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid, milieu, duurzaamheid of ketenbeheer duurzaam heeft verbeterd. De winnaar dingt ook mee naar de internationale Responsible Care Award van Cefic.

22 Chemie Magazine juli-augustus 2016

Het gros van de medewerkers (70 procent) wil niet meer terug naar de oude situatie. (De rest moet nog wat wennen aan meer eigen verantwoordelijkheid.) Het aantal overuren halveerde. Berends: “Doordat je niet meer met vaste ploegen werkt, heb je een grotere club mensen om de dalen in je bezetting op te vangen.”

Ook het ziekteverzuim daalde. “Met 20 procent. De relatie met zelfroosteren lijkt aannemelijk. We hebben een medewerker met diabetes die in de oude situatie tweemaal per jaar ziek uitviel nadat hij een cyclus van drie nachtdiensten had gedraaid. Nu draait hij zijn – gelijkblijvende aantal – nachtdiensten vaker in cycli van twee en heeft zich niet meer ziek hoeven melden. Hij blij, wij blij.”

Vergrijzing

SABIC anticipeert met zelfroosteren op vergrijzing van de medewerkers in ploegendienst. Over een paar jaar is meer dan de helft 55-plus. Aleman: “Het ziekteverzuim onder 55-plussers is het hoogst en duurt het langst. Met de verhoging van de pensioenleeftijd moeten we ons nog meer inspannen om medewerkers gezond de eindstreep te laten halen.” Berends: “Daarnaast motiveert zelfroosteren de jonge generatie om bij ons te werken. Ze zijn enthousiast. Het zorgt voor een betere werk-privébalans als je je

werkdagen om een vaste papadag heen kunt plannen.”

De jury roemt SABIC’s sociale innovatie. In de chemie is zelfroosteren nog vrij uniek. Een ander voorbeeld is Lubrizol, dat flexibel roosteren invoerde. Berends: “Samen bewijzen wij dat het ook in de chemie kan werken.” Aleman: “Al had het meer voeten in de aarde dan gedacht: onze hele cao was ingericht op vaste roosters en ploegentoeslagen.”

Draagvlak bleek cruciaal. Or en vakbonden waren vanaf het begin betrokken, net als het sitemanagement. En er zat een vertegenwoordiger van iedere ploeg in de werkgroep. Aleman: “Van wie we wisten: als díé zegt dat het kan werken, krijgt de rest van de ploeg ook vertrouwen.” SABIC liet een consultant de methode voor zelfroosteren uitwerken en de benodigde planningssoftware ontwikkelen.

Heikel punt

Omdat verandering in de onregelmatigheidstoeslag “een heikel punt” was, is die toeslag gedurende de pilotfase bevroren. “Je wilt ook niet iedere maand een ander hypotheekbedrag gepresenteerd krijgen”, vergelijkt Aleman. Eind 2014 kwamen SABIC, or, bonden en werkgeversorganisatie AWVN een speciale toeslagmatrix voor het zelfroosteren overeen. Berends: “De toeslag

Responsible Care

‘Laat medewerkers ervaren wat zelfroosteren in de praktijk aan voordelen brengt’ wordt niet per maand maar als gemiddelde over 12 maanden berekend. We houden scherp in de gaten of dit goed loopt; of medewerkers met gezonde keuzes de gewenste toeslag kunnen halen. Als ze alleen vanuit hun portemonnee redeneren, slaan we de plank mis.”

Ook multi-inzetbaarheid en beoordelingssystematiek kregen de aandacht. Aleman: “Je moet de ploegen in aantal, maar ook in kwaliteit kloppend krijgen. Waar we steeds gaten zagen vallen, zoals bij de QA lab operators, hebben we mensen bijgeschoold.” Berends: “Aangezien medewerkers niet meer in vaste ploegen werken, worden hun performance en gedrag niet langer door een vaste ploegleider beoordeeld, maar door de vijf ploegleiders samen. Dit wordt als positief ervaren; geeft een objectiever beeld.”

Meer bekendheid

SABIC hoopt dat zijn RC-prijs meer aandacht voor zelfroosteren ople-

vert. “Het is de volgende stap in roosterland,” stelt Aleman, “en mag meer bekendheid krijgen.” Diverse chemiebedrijven toonden al interesse in SABIC’s werkwijze. “We adviseren om niet vooraf aan de medewerkers te vragen óf ze dit willen, maar ze zelf te laten ervaren wat zelfroosteren in de praktijk aan voordelen brengt.” Berends: “Je moet er vanuit overtuiging aan beginnen en bereid zijn ontelbare keren dezelfde discussie te voeren.”

Na het succes bij de Noryl-plant, gaat eind dit jaar een tweede compounding-fabriek van SABIC in Bergen op Zoom over op zelfroosteren.

En er zullen nog meer fabrieken volgen. “Dat zal eenvoudiger zijn”, zegt Aleman. “Zo hebben we al een uitgebreide folder en Q&A-lijst voor medewerkers. Als je iets als eerste doet, moet je ieder antwoord nog zelf verzinnen. De zin ‘Goede vraag, we komen erop terug’ hoeven we waarschijnlijk niet meer zo vaak te gebruiken.”p

De Noryl-plant heeft een omslag gemaakt van een vaste vijfploegendienst naar zelfroosterende medewerkers.

WORKSHOP ZELFROOSTEREN

SABIC en Lubrizol delen hun ervaringen en best practices ten aanzien van zelfroosteren tijdens de workshop die de VNCI op 6 oktober in HNK Utrecht organiseert. Uiteraard is er voldoende ruimte voor het stellen van vragen. De ochtend (9.00 - 13.00 uur) wordt afgesloten met een lunch. Er is plek voor maximaal veertig personen; wees er dus snel bij. Aanmelden kan via: www.vnci.nl/workshop-zelfroosteren

DRIEFASENMETHODE

SABIC’s methode van zelfroosteren kent drie fasen. Berends licht toe: “Tot de 10e van de maand mogen medewerkers in het systeem invoeren welke diensten ze over twee maanden willen draaien. Op basis daarvan berekent de software of en waar sprake is van onderbezetting. Vervolgens hebben medewerkers tot de 25ste de tijd om het rooster te verbeteren (tweede fase). Als er daarna nog gaten in zitten, lost onze planner het op (derde fase).” juli-augustus 2016 Chemie Magazine 23

24 Chemie Magazine juli-augustus 2016

Wetenswaardig

SHELL PERNIS GAAT RESTWARMTE LEVEREN AAN

16.000 Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis leveren aan de regio Rotterdam.

Het project moet voldoende energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te voorzien.

“Dit is een belangrijke stap in het realiseren van een groot warmtenetwerk met diverse bronnen in de haven en met afnemers in heel Zuid-Holland”, aldus Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam.

“Bij de industrie in de Rotterdamse haven komt veel warmte vrij die binnen de haven niet benut kan worden. Ons streven is om zo veel

mogelijk van die warmte via zo’n netwerk nuttig te gebruiken. Zowel fossiele als hernieuwbare warmte.”

Jos van Winsen, general manager Shell Pernis, stelt dat Shell Pernis nu al tot de meest energie-efficiënte raffinaderijen ter wereld behoort. “Dit project moet ertoe leiden dat de netto-uitstoot van CO2 van de regio Rotterdam verder zal afnemen.”

Het project is de eerste bedrijfsspecifieke afspraak tussen het bedrijfsleven en het Rijk, die een bijdrage moet leveren aan het realiseren van de energiebesparingsdoelstellingen uit het Energieakkoord. Op jaarbasis kan dit project de CO2-uitstoot door huishoudens met circa 35.000 ton reduceren. p

De A15 ter hoogte van Shell Pernis (links) en Hoogvliet Rotterdam (rechts). juli-augustus 2016 Chemie Magazine 25

FOTO: HH SIEBE SWART LUCHTFOTOGR AFIE

HUISHOUDENS

Your Partner for Design and Turnkey Realization of GMP Facilities Discover your benefits: Whether greenfield, expansion or optimization – our specialists develop high quality solutions for your projects in The Netherlands and all around the globe.

Consulting Engineering Construction Validation TFM

M+W Central Europe GmbH A Company of the M+W Group www.ce.mwgroup.net

Column

REACTOR 2 KRIJGT WEER BORSTVOEDING

I

k ben dol op een snufje chemie in mijn eten. Ik houd eigenlijk niet van koken, dus ben ik dolblij als de industrie dat voor mij doet. Je ontleedt een maaltijd, voegt alle afzonderlijke voedingsstoffen bij elkaar, beetje monosodiumglutamaat erover, een paar goede antioxidanten, emulgatoren en conserveermiddelen erbij, slimme verpakking eromheen, 5 minuten in de magnetron en ik ben blij.

Ik heb zelfs ooit onderzocht of Soylent niets voor mij was.

Dat is zo’n Silicon Valley-start-up die een voedzaam papje fabriceert waardoor je nooit meer iets anders hoeft te eten. Ideaal! Nooit meer boodschappen doen, groente wassen, snijden, koken, opruimen, afwassen, uitruimen.

Stel je eens voor hoeveel tijd en energie je dan aan andere dingen kunt besteden!

En toen kreeg ik een kind. En wat blijkt? Ik produceerde zelf een soort Soylent. De baby hoefde geen fruithapje, geen puree uit een potje, zelfs geen water. Alleen borstvoeding. Ik dacht aan mijn colleges procestechnologie en zag de ketens door mijn eigen huis lopen: de grondstoffen werden aangevoerd in AH-boodschappentassen. Die werden in reactor 1 (ik) omgezet in tussenproduct X (melk), dat in reactor 2 (zoon) weer werd omgezet in energie, warmte, baby en een paar volle luiers die in vuilniszakjes de fabriek weer verlieten.

Na 3 maanden ontstond er onvrede: reactor 1 (ik) wilde niet meer volcontinu vastgekluisterd zijn aan reactor 2 (zoon). We besloten een pilot te doen met een alternatieve supply chain. We gingen tussenproduct X inkopen. De melk werd eerst ontleed en bestudeerd door een fabrikant. Die voegde de afzonderlijke nutriënten, samen met een waslijst aan zouten en vetzuren, bij elkaar en verpakte het product in poedervorm.

Was het geschikt? Mwah. Borstgevoede kinderen hebben minder oorontsteking, minder darminfecties, en op latere leeftijd minder obesitas, en zelfs een hoger IQ. Nu moet daarbij worden vermeld dat borstvoedende moeders ook vaker hoogopgeleid zijn en meer verdienen dan flesvoedende. En dan zijn er nog alle factoren die je moeilijk in cijfers kan uitdrukken. Het is best aannemelijk dat borstvoedende moeders hun kinderen later ook vaker broccoli geven en minder cola en minder tijd op de iPad toestaan. Dus zijn die verschillen echt? De kans bestaat dat we het nooit helemaal zeker zullen weten. Te veel confounders.

ROSANNE HERTZBERGER IS SCHRIJVER, COLUMNIST EN MICROBIOLOOG

Weg met die socio-economische uitkomsten. Laten we gewoon kijken naar de effecten van de nieuwe grondstof in reactor 2. Wat blijkt? De Nutricia’s, Nestlé’s en FrieslandCampina´s van deze wereld schieten toch tekort in het na-apen van moedermelk. Flesvoeding levert minder bifidobacteriën op, een hogere darm-pH en – casuïstiek ligt hier op de loer – wij merkten zelf op andere vlakken ook nogal wat verschil. Met de nieuwe supply chain moest er meteen ook wat gesleuteld worden aan het afvalmanagement. Het afval moest met grotere regelmaat worden afgevoerd wegens ernstige geur-emissie. Er was overduidelijk iets veranderd in de black box achter de navel van mijn zoon. Terug naar de tekentafel dus. We besloten met onmiddellijke ingang het originele proces te herstellen.

Dus nu zit reactor 1 weer vastgekoppeld aan reactor 2. Want echt, ik omarm een snufje chemie in mijn eten, maar zolang borstvoeding nog niet écht goed kan worden gekopieerd, bewerk ik het voedsel van mijn zoon graag nog even zelf. p

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 27

ETOXYLATIEFABRIEK MASCHEM IN TERNEUZEN GESTART

VAN PALM NAAR SURFACTANT

Kwekerij van oliepalmen.

28 Chemie Magazine juli-augustus 2016

VNCI-lid

Het Singaporese Musim Mas maakt van palmolie uit de vrucht van de oliepalm onder meer biodiesel, woken frituurolie, zeep en vetalcoholen. In de onlangs in Terneuzen geopende productielocatie Maschem worden de vetalcoholen verwerkt tot surfactanten.

Tekst: Igor Znidarsic

FOTO: MUSIM MA S

’T

wee hectare land en twee huppelende konijntjes”, zo omschrijft Frank Breugelmans, plantmanager van Maschem, de situatie enkele jaren geleden in de hoek van het Dow-terrein in Terneuzen. Nu staat er een kraaknieuwe fabriek, met kantoorgebouw en opslag van grondstof en eindproduct. De fabriek, die uit vetalcoholen en ethyleenoxide zogeheten surfactanten produceert, is een dochter van de Singaporese palmolieproducent Musim Mas. Mededirecteur-eigenaar E. T. Lim kwam april 2013 hoogstpersoonlijk naar Terneuzen om symbolisch de eerste spade in de grond te steken voor deze eerste Europese etoxylatiefabriek.

De vergunningverlening verliep voorspoedig. “We werden gehoord en voelden ons welkom in Nederland”, vertelt Breugelmans. “Er kwam alleen enige vertraging doordat de vergunningverlener in die periode verhuisde van Middelburg naar Terneuzen.”

Musim Mas had drie eisen voor de locatie van de nieuwe fabriek: dicht bij de eindklanten (in MiddenEuropa), nabijheid van een haven en rechtstreekste levering via een pijplijn van ethyleenoxide. Er waren drie mogelijkheden: Antwerpen, Rotterdam en Terneuzen. “Na onderhandelingen, waar de VNCI een belangrijke rol in heeft gespeeld, kwam

Dow Terneuzen als de beste partij naar voren”, aldus Breugelmans.

“We konden ook gebruikmaken van Impuls Zeeland en van de NFIA om ons als een soort gps naar de juiste locatie te sturen.” De bouw begon in de tweede helft van 2014.

Oliepalmplantages

De waardeketen begint bij de oliepalmplantages van Musim Mas in Indonesië. “Naast de palmen hebben we alleen water en zon nodig, de fotosynthese doet de rest”, aldus Breugelmans. “Een basisinvestering zijn dus de planten zelf, rekening houdend met de duurzaamheidsaspecten.” Om de productie uit te breiden koopt Musim Mas bestaande plantages op, tegelijkertijd wordt samengewerkt met de universiteiten van Oxford, Princeton, Helsinki en Zürich. “We moeten hierbij wel op de lange termijn denken, want onze planten blijven gedurende een lange periode staan.”

Uit het vruchtvlees wordt palmolie geperst, de pit levert zogeheten kernel oil, met een andere kwaliteit.

De oliën worden vervolgens verder in de keten geraffineerd en verwerkt.

Producten die aan de business-toconsumer-markt worden geleverd, zijn onder meer wok- en frituurolie (vooralsnog alleen in Azië), waxen en smeermiddelen. Via de commerciële organisatie van Musim Mas, e juli-augustus 2016 Chemie Magazine 29

Uit het vruchtvlees wordt palmolie geperst, de pit levert zogeheten kernel oil.

‘De eerste grote bestellingen komen al binnen’ ICOF Group (Intercontinental Oils & Fats), brengt Musim Mas ook (alleen in Azië) zepen op de markt, onder de merknamen Medicare, Lark, Lervia and Harmony.

Voor de business-to-business-markt produceert Musim Mas vetzuren, de grondstof voor biodiesel, en vetalcoholen. “Vetalcoholen waren tot enkele jaren terug het einde van de b-to-b-keten”, vertelt Breugelmans.

“Tot Musim Mas besloot om deze om te zetten in surfactants, schuimvormende producten.” Deze worden uiteindelijk toegevoegd aan reinigingsmiddelen, zoals vloer- en raamreinigers en wasmiddelen, en aan persoonlijke verzorgingsproducten, zoals shampoos, douchegels, vloeibare zepen en bepaalde lotions en crèmes.

Dow

De surfactants worden geproduceerd in etoxylatiefabrieken, zoals Maschem in Terneuzen. De basisgrondstoffen zijn (van palmolie gemaakte) vetalcoholen en ethyleenoxide. De vetalcoholen worden per schip aangevoerd uit Indonesië.

Door de opslag hiervan valt Maschem onder het BRZO-regime.

Het ethyleenoxide wordt geleverd 30 Chemie Magazine juli-augustus 2016

door Dow. De productie, die Breugelmans vergelijkt met een keuken met potten en pannen, vindt plaats in batches. Het gaat om een exotherm proces.

Alle utilities, zoals perslucht, stoom en elektriciteit, maar ook de brandweer en medische dienst, worden aangekocht bij Dow. “Zodat wij ons kunnen focussen op de corebusiness.” Er is ook samenwerking met Dow voor behandeling van het afvalwater. Gassen gaan naar een dubbele gaswasser, waardoor de emissie naar lucht nul is. Ook is er geen uitstoot naar de aarde, omdat de installaties conform de PGSwetgeving in vergaarbakken staan.

Ook geluid produceert de fabriek nauwelijks.

Met de bouw van de fabriek was een investering gemoeid van ongeveer 30 miljoen euro. Er zijn 25 directe arbeidsplaatsen en evenveel indirecte banen, onder meer in onderhoud en laboratoriumwerk.

Begin dit jaar is de eerste succesvolle batch gedraaid. “Inmiddels sturen we stalen uit”, aldus Breugelmans. “Onze commerciële mensen zijn heel actief momenteel. De eerste grote bestellingen komen al binnen.” p

FOTO: MUSIM MA S

DUURZAME PRODUCTIE

De Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) is opgericht in 2004, mede door Musim Mas, en telt rond de duizend leden. Het RSPO-certificaat waarborgt dat de palmolie afkomstig is van een gecertificeerde plantage, die niet doet aan ontbossing, het milieu respecteert, rekening houdt met de lokale gemeenschappen en de werknemers, en voldoet aan alle lokale en internationale wetgeving. Musim Mas is voor 100 procent gecertificeerd voor alle plantages. Ook zorgt een traceability-systeem ervoor dat elk eindproduct door de hele keten terug te herleiden is tot de bron. Breugelmans: “Zeker de Europese klanten willen alleen met gegarandeerd duurzame grondstoffen werken. Ze willen niet dat hun imago aangetast wordt door samen te werken met niet-gecertificeerde producenten.”

MUSIM MAS

Het Singaporese familiebedrijf is volledig in handen van de drie Lim-broers.

Hun grootvader begon ooit met het maken en verkopen van zeep. In de jaren zeventig verrees de eerste raffinaderij en in de jaren tachtig werden de eerste plantages aangekocht. In 2003 volgden de eerste oleochemische fabrieken en werden biodieselplants (onder meer in Spanje en Italië) aangekocht, onder de naam Mas Oil. Er zijn inmiddels productiefaciliteiten in twaalf landen, met in totaal 37.000 medewerkers.

Musim Mas streeft naar een volledig geïntegreerd businessmodel, van de palmboom tot zo ver mogelijk in de keten. Het bedrijf bezit ook een eigen logistieke tak, bestaande uit 1000 vrachtwagens (in Azië) en 84 schepen, waarvan 9 diepzeeschepen die de producten naar Europa vervoeren.

Onlangs heeft Musim Mas de Dutch Glycerin Refinery in Delfzijl overgenomen.

Daar wordt de ruwe glycerine die ontstaat als reststroom bij de biodieselproductie in Italië en Spanje veredeld tot hoogwaardige glycerine. Daarnaast lopen er volgens Breugelmans verschillende haalbaarheidsstudies “om de komende maanden en jaren andere productie-units in Europa op te kopen of te plaatsen”.

PRO INDUSTRY WERK IN PROCESTECHNIEK De juiste bemiddeling tussen werkzoekenden en werkgevers? Al meer dan vijftien jaar werft en selecteert Pro Industry de beste vakmensen in de procesindustrie.

De medewerkers van Pro Industry zijn specialist in de markt en bieden naast vakinhoudelijke kennis een gezonde portie enthousiasme.

Zoekt u werknemers of bent u op zoek naar een baan?

Neem contact op of kijk op www.pro-industry.nl en vind de kandidaat of werkgever die bij u past!

Pro Industry is met een landelijk netwerk van acht vestigingen altijd dichtbij.

Arnhem 026 744 07 44

Haarlem 020 262 22 22

Rotterdam 010 707 01 00

Veghel 041 374 47 44

Breda 076 531 94 03

IJsselstein 030 744 06 48

Sittard 046 202 20 00

Zwolle 038 202 30 00

Wat is er zo boeiend aan chemie en wat maakt werken in de chemiesector zo leuk? Chemie Magazine vraagt het aan mensen die chemie hebben gestudeerd en nu in de chemie werken.

Auke Talma CHIEF SCIENTIST BIJ AKZONOBEL POLYMER CHEMISTRY Van zonnecellen tot autobanden: organisch chemicus Auke Talma verbetert alles waar vraag naar is. Via zijn werk veranderde de chief scientist bij de afdeling Polymer Chemistry van AkzoNobel in Deventer van solistische schuurknutselaar tot gepassioneerd teamspeler. Op het grensvlak tussen disciplines, daar vinden de leuke innovaties plaats.

Tekst: Inge Janse

‘IK MAG ME OVERAL MEE BEMOEIEN’ 32 Chemie Magazine juli-augustus 2016

Arbeidsmarkt

1

Wie ben je, waar werk je en wat is je functienaam?

Ik ben Auke Talma en ik ben sinds een paar maanden chief scientist bij AkzoNobel Deventer. Ik doe al heel mijn carrière aan exploratieve organische chemie, dus het maken en verbeteren van moleculen voor allerlei toepassingen. Het beste voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van Perkalink 900.

Een molecuul dat ik ontwikkelde voor printplaten bleek heel goed te werken om slijtage in truckbanden te voorkomen. We hebben dit in het lab doorontwikkeld en opgeschaald, waarna er destijds hier aan de overkant een fabriek voor gebouwd is.

Tegenwoordig doe ik aan chemie op papier. Wel ga ik elk half uur op het lab kijken, want ik ben niet zo’n zitter. Daar zijn heel kundige mensen, die via syntheses kijken of mijn oplossingen ook echt kunnen. Zien we mogelijkheden, dan wordt er een projectteam opgestart met mensen uit alle disciplines. Uitvindingen doe je tegenwoordig zelden meer alleen.

Praat dus niet in individuen, want dat kan voor een hokjesgeest zorgen. Denk juist vanuit het team, dan kom je samen verder.

2

FOTO: PAUL REMMELTS

Wat vertel je je kleinkind als hij vraagt wat voor werk je doet?

Tegen mijn kinderen zei mijn vrouw vroeger dat ik stofjes in het lab maakte, maar dan dachten ze dat ik in de textiel bezig was (lacht).

Ik heb het mijn oudste kleinkind gisteren gevraagd tijdens het barbecueën. Tot mijn grote verrassing zei hij: opa maakt stofjes in het lab.

Maar eigenlijk vinden ze mij een uitvinder. Nu zijn moleculen erg lastig uit te leggen, maar ze begrijpen wel dat ik iets maak wat in het plastic van hun speelgoed zit.

3

Hoe ben je in deze baan terechtgekomen?

Ik ben geboren en getogen in Geleen. Mijn vader werkte in de mijn en is halverwege de veertig omgeschoold tot procesoperator e juli-augustus 2016 Chemie Magazine 33

‘Ik ga elk half uur op het lab kijken, want ik ben niet zo’n zitter’ CURRICULUM VITAE NAAM Auke Talma.

LEEFTIJD 63 jaar.

WOONPLAATS Bathmen (8,5 kilometer van AkzoNobel Deventer).

HUWELIJKSE STAAT Getrouwd (“Nog steeds met de eerste, al 37 jaar”).

KINDEREN Zoon van 36, dochters van 34 en 31 en kleinkinderen van 8, 5 en 1.

OPLEIDINGEN Mulo-B en hbs-B (Grotius College in Heerlen, 1967-1972), scheikunde (Rijksuniversiteit Groningen, 1972-1978), promotie organische chemie (Rijksuniversiteit Groningen, 1978-1984).

NEVENACTIVITEITEN Auke begeleidde een aantal jaar promovendi en aio’s op de Universiteit Twente bij de rubbergroep (“Maar daar had ik te weinig tijd voor, al helemaal toen ik R&D-manager werd”). Ook was hij jaren voorzitter van de kerkenraad in Bathmen. Momenteel doet hij niets ernaast: “Ik ben meer dan druk en happy zat.”

WERKGEVERS Chief scientist bij AkzoNobel Deventer (2016heden), director Radical Chemistry bij AkzoNobel Deventer (2014-2016), R&D-manager bij AkzoNobel Deventer (2010-2015), teamleider bij AkzoNobel Arnhem (2002-2010), onderzoeker en teamleider bij AkzoNobel Deventer (19872002), onderzoeker bij Sentron (1985-1987), postdoc bij Universiteit Twente (1984-1985).

bij DSM. In mijn jeugd knutselde en soldeerde ik graag. Ik zat altijd in de schuur, meestal alleen. Ik liet het pas zien als het klaar was. Dat is gelukkig veranderd: ik kan nu niet zonder mensen.

Na de mulo en de hbs wist ik écht niet wat ik wilde. Ik ben in Groningen bij scheikunde terechtgekomen, want daar was ik goed in. Toen ik het vak organische synthese kreeg, wist 34 Chemie Magazine juli-augustus 2016

ik gelijk: dit is het voor mij. Lekker bezig zijn met glaswerk, knoeien, pruttelen en nieuwe dingen maken.

Na mijn studie kreeg ik een promotieplek en een postdocpositie in de organische chemie. Daarna ontwikkelde ik anderhalf jaar kaliumsensors bij een producent van katheters. Maar dat was alleen mengen, roeren en testen. Omdat ik elke dag precies op tijd én chagrijnig thuiskwam, zei mijn vrouw: nu wordt het tijd dat je gaat solliciteren.

Bij AkzoNobel heb ik vanaf 1987 vijf jaar op het lab gestaan, waarna ik doorgroeide tot teamleader. In 2002 ging ik naar Arnhem om flexibele zonnecellen te maken, en in 2010 kwam ik hier terug als R&D-manager. Als chief scientist doe ik eigenlijk niet heel veel anders dan vroeger, alleen mag ik me nu overal mee bemoeien.

4

Wat vind je zo leuk aan wat je doet?

Het mooiste wat er is, is om een nieuw molecuul te ontwikkelen en helemaal naar de markt te brengen. We werken nu bijvoorbeeld aan long lasting anti fogging agents, die in een polymere folie druppelvorming tegengaan.

Daardoor verbetert de lichtopbrengst in de kassen, waardoor de gewasopbrengst beter wordt. Doordat deze folies langer meegaan, heb je minder plastic afval, dus dat is een mooie eco-ontwikkeling. We testen het nu bij tuinders, zodat we het in de komende jaren kunnen commercialiseren als we succesvol zijn.

5

Op welke eigen prestatie ben je het meest trots?

Op Perkalink 900. Dit molecuul, dat ik ontwikkelde voor printplaten, bleek heel goed te werken om slijtage in truckbanden te voorkomen. Het is ook opgenomen in het boek Chemie achter de dijken van de KNCV. Dat maak je maar één

keer in je carrière mee. Ik heb daar heel veel van geleerd, want ik maakte het hele proces mee: van 100 gram in een maatkolf tot een complete fabriek. Daar leerde ik ook dat je alle disciplines nodig hebt.

Want op het grensvlak tussen disciplines, daar vinden de leuke innovaties plaats.

Maar dan moet je elkaar wel eerst leren begrijpen. Je kunt jouw zooitje niet zomaar over de muur gooien.

Ook moet je erin geloven, maar tegelijkertijd zo reëel zijn om snel de stekker eruit te trekken als er geen markt voor is. Elke honderd ideeën leveren tien projecten en één commercieel succes op. Het is beter om een beslissing te nemen dan om jaren door te modderen.

6

Wat drijft je in je werk?

Ik wil projecten sturen waarin wat nieuws nodig is.

De titel ‘chief scientist’ doet mij daarom veel deugd. Dit omschrijft heel goed waar mijn interesse ligt en waar ik goed in ben. Ik heb ook vele patenten in verschillende gebieden. Dat ben ik helemaal.

Ik ben ook erg gedreven. Tegenwoordig werk ik zo’n 50 à 60 uur per week. Ook lees ik thuis en in vakanties mijn e-mail. Met mijn vrouw heb ik de afspraak dat ik tijdens de vakantie maximaal 1 uur per dag aan mijn e-mails mag besteden. Dat geeft mij rust. Maar ik kan zonder, hoor. Is er geen wifi op de camping, dan gebeurt het even een week niet.

7

Wat levert je werk je op?

Heel veel plezier. Mijn werk is mijn hobby. Ik heb niet zoveel andere hobby’s meer, want ik stop al mijn tijd in mijn werk.

Ik heb verder alleen een racefiets en mijn familie nodig. En ik word er gelukkig van. Ik ga zelden balend naar huis. Financieel levert het meer dan voldoende op. Dat is fantastisch, maar was ik niet gelukkig,

Arbeidsmarkt

Auke Talma: ‘Een nieuw molecuul ontwikkelen en helemaal naar de markt brengen, is het mooiste wat er is.’

dan was ik vertrokken. Het meest belangrijk is dat je happy bent met je werk, want dat doe je 8 uur per dag.

8

Aan welke ‘normale’ producten lever jij een bijdrage?

Alles heeft tegenwoordig te maken met polymeren. We maken in onze Polymer Chemistry-business producten voor polyesterbootjes, maar ook deze tafel (hij klopt erop).

Deze is gevuld met vlas en hennep, en voor die natuurvezels hebben we een nieuw systeem ontwikkeld. Ook maken we systemen voor schoenzolen en elektriciteitskabels. Verder maken we peroxides voor het uitharden van materialen onder de motorkap van je auto. Zo zie je onze ingrediënten overal terug in dagelijks gebruik.

9

Wat zou je nóg liever doen dan wat je nu doet?

Er is geen ander onderdeel binnen AkzoNobel waar ik gelukkiger zou zijn dan hier. Ook in het complete speelveld van chemie is er niets te vinden wat breder is dan wat ik hier kan en mag. Dat klinkt heel saai, alsof ik geen ambities zou hebben, maar ik ben perfect happy. Voor mij hoeft het niet anders.

?

WIE IS AUKE NAAST ZIJN WERK?

In de spaarzame tijd die rest, is Auke actief met volleybal, racefietsen (“Bij slecht weer oefen ik op zolder op zo’n spinfiets voor de Alpe d’Huez”) en knutselen (“Ik heb een werkbank van drie meter, maar gebruik die veel te weinig”). Verder zijn familie en (klein)kinderen erg belangrijk: “De jongste woont in Groningen, dus dat kost een hoop tijd. Maar die neem ik ook, want dat is leuk.”

FOTO: PAUL REMMELTS

10

Hoe zie je jezelf over tien jaar?

Ik mag nog vier jaar en dit is echt wat ik wil. Wat nog wel heel leuk zou zijn, is om over twee jaar mijn rol als teamleider af te sluiten en de laatste twee jaar als vliegende kiep binnen de organisatie te werken. Dus wat meer coachen en me met van alles en nog wat bemoeien in projecten.

Maar op een gegeven moment moet de jeugd het overnemen. Ik vrees dat ook ik, ondanks mijn breedte, met oogkleppen op loop. Dan is het goed dat mensen met een andere invalshoek naar problemen kijken. p

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 35

VISIE CHEMELOT 2025 TOONT AMBITIEUZE MARSROUTE NAAR DE TOEKOMST

’DUURZAAMHEID GAAT DE DOORSLAG GEVEN’ Chemelot concentreert zich in haar nieuwe strategie op duurzaamheid en synergievoordelen.

De koerswijziging moet de continuïteit op langere termijn waarborgen. Dit staat in de Visie Chemelot 2025, die onlangs door de gezamenlijke bedrijven op Chemelot is gepresenteerd aan het ministerie van EZ, de provincie Limburg en de gemeente Sittard-Geleen.

Tekst: Henk Engelenburg

36 Chemie Magazine juli-augustus 2016

T

oenemende duurzaamheidseisen en groeiende concurrentie in fossiele producten plaatsen de chemie in een spagaat.

De sector moet zich opnieuw uitvinden in de ontwikkeling van duurzame processen en producten om de toenemende concurrentie te weerstaan van producten op fossiele basis van chemiefabrieken in de VS en het Midden-Oosten. Van concurrenten die profiteren van respectievelijk goedkoop schaliegas en goedkope olie- en gasreserves.

Tegen deze achtergrond staken de grote spelers op de Chemelot-site (SABIC, Fibrant, AnQore, OCI, Arlanxeo, Sitech en USG), DSM, Brightlands Chemelot Campus en de overheden in juni 2015 de koppen bij elkaar en committeerden zich een jaar later aan de Visie Chemelot 2025, een ambitieuze gezamenlijke

marsroute naar de toekomst. De ambitie is om in 2025 de meest competitieve en duurzame chemieen materialensite van (West-) Europa te zijn.

Om dit te bereiken worden de volgende sporen gevolgd: verdere integratie van de huidige proces- en utility-stromen, intensivering van kennissamenwerking met focus op duurzaamheid tussen de Chemelot Brightlands Campus en de RT&Dafdelingen van de bedrijven op de site, en het aantrekken van nieuwe bedrijven naar het industriepark. Dit zal leiden tot een verbetering van de kostenpositie en daarmee tot een verbetering van de concurrentiepositie en een verduurzaming van de site.

Positief onderscheid

Het overleg stond onder voorzitterschap van ‘chemie-nestor’ Emmo

Concurrentiekracht

FOTO: HOLL ANDSE HOOGTE

REVOLVEREND FINANCIERINGSFONDS

Meijer. Volgens hem moeten slimmere innovaties, nieuwe procestechnologieën en verduurzaming een nieuw verdienmodel creëren voor de Europese chemie. “Duurzaamheid is je license to operate, het gaat de doorslag geven.”

Duurzaamheid omvat volgens hem behalve biogebaseerde productie, ook integrale concepten om in de bulkproductie van polymeren te komen tot energie-efficiëntie, circulaire economie en hergebruik. Bijvoorbeeld optimalisatie van energiestromen op de Chemelot-site, industriële restwarmte voor huishoudens in de omgeving van de fabrieken en integrale concepten voor nieuwe waardeketens in de productieketen. Meijer: “Vergeet overigens niet dat we ten opzichte van de concurrentie buiten Europa ook een voordeel hebben: onze chemische activiteiten in de EU zitten heel dicht bij de afzetmarkt, dus de mogelijkheden om logistieke voordelen te benutten zijn groot.”

Meijer heeft vergelijkend onderzoek gedaan onder Europese chemiesites à la Chemelot. Een doorwrochte analyse is volgens hem lastig, omdat informatie niet goed beschik-

De focus op duurzaamheid van processen en producten is in de Visie tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen verschillende (private en publieke) partijen: de grote chemiebedrijven, landeigenaar DSM, Brightlands Chemelot Campus, het ministerie van EZ, de gemeente Sittard-Geleen en de provincie Limburg. De regionale verankering van de Visie “stuurt niet alleen heel prettig,” zegt Kip, “maar is ook broodnodig voor de financiering en de realisatie van grote projecten.”

De investeringen in duurzaamheid belopen volgens de Visie naar schatting honderden miljoenen. Duurzaamheidsprojecten kennen echter een bovengemiddelde terugverdientijd. Ze zijn in een later stadium rendabel dan de grote wereldwijd opererende chemiebedrijven gewend zijn. De chemie heeft daardoor veel last van onvoldoende risicobereidheid van financiers. Dat resulteert in een impasse: voor technologisch interessante duurzaamheidsprojecten die beperkt rendabel zijn is geen geld.

De provincie Limburg speelt een belangrijke rol om deze impasse te doorbreken.

Kip: “Investeringen op de site in doorstar-

baar is en omdat het profiel en de uitgangssituaties van de meeste sites verschillen. Toch is een belangrijk positief onderscheid overduidelijk: “Chemelot is wereldwijd een van de grootste, geïntegreerde chemie- en materialensites, met de volledige keten van onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, pilot- en demofabrieken en grootschalige maakindustrie op één terrein.” In totaal zijn er ongeveer 150 bedrijven actief op de Chemelotsite.

Uitvoering

Op welke wijze wordt uitvoering gegeven aan de toekomstvisie? “Eén organisatie wordt verantwoordelijk voor beleid, communicatie en programmamanagement om de overeengekomen acties te implementeren en voor de acquisitie van nieuwe productiebedrijven”, vertelt Joris de Beer, managing director Chemelot.

“Het zal niet gaan om maar wild bedrijven naar Chemelot te halen, maar om een focus op ondernemingen die aansluiten bij de Visie Chemelot 2025 en waarvan de vestiging synergievoordelen oplevert voor zowel de nieuwkomer als de

tende ondernemingen en/of projecten rondom het thema duurzaamheid dekken een gemeenschappelijk en een maatschappelijk belang. We richten daar een revolverend fonds voor op onder regie van de provincie Limburg, met bijdrage van de provincie en van de site-spelers.” Dit fonds van 75 miljoen euro zal aangewend worden om duurzaamheidsprojecten en aansluitkosten voor nieuwe bedrijven mede te financieren. Het gaat hier dus niet over subsidies, maar over een revolverend financieringsfonds, waarbij Kip benadrukt dat de private partijen op de site ook fors investeren.

De Beer wijst erop dat de lokale en regionale partijen in de uitwerking van de Visie eigenlijk een mondiaal spel spelen. “De vraag is daarom of de duurzaamheidstransitie op wereldschaal een gelijk speelveld realiseert. Want als ETS vooral Europees wordt en niet op mondiaal niveau meegroeit, haal je het niet. Als je hier enorme CO2-heffingen krijgt en in de rest van de wereld niet, is er absoluut geen sprake van een level playing field.”

bestaande bedrijven. Stel dat een nieuw bedrijf stoom nodig heeft en dat van een bedrijf op de site kan betrekken, dan kom je tegemoet aan een gezamenlijk belang. Verder gaat de nieuwe organisatie de mogelijkheden voor de bedrijven op de site inventariseren om onderling nog meer gebruik te maken van elkaars processtromen, zoals grondstoffen en energie.”

Bert Kip, CEO Brightlands Chemelot Campus, voegt eraan toe: “Intussen overleggen we met de lokale, regionale en provinciale politiek en met ‘Den Haag’ over het uitwerken van de Visie. Alle overheden hebben daar belang bij. Het gaat om behoud van de maakindustrie voor Nederland, uitbreidingsmogelijkheden voor de Brightlands Chemelot Campus, investeringen in infrastructuur om de bereikbaarheid van Chemelot te verbeteren. Het gaat ook om om ondersteuning bij de financiering van duurzaamheidsprojecten en niet in de laatste plaats om banen in de regio. Bij verwezenlijking van de plannen zal de directe werkgelegenheid toenemen van ongeveer achtduizend naar ruim tienduizend mensen in 2025.” p juli-augustus 2016 Chemie Magazine 37

FOTO: FOTOSTUDIO 7

Waterschap Vallei en Veluwe heeft in Amersfoort de eerste Europese fabriek voor de productie van kunstmest uit rioolwater geopend.

In Nederland zijn inmiddels zeven rioolwaterzuiveringsinstallaties omgebouwd tot energie- en grondstoffenfabriek. De installatie in Amersfoort is de eerste die direct te gebruiken kunstmest produceert, onder de merknaam Crystal Green. De nieuwe installatie verwerkt behalve al het geproduceerde slib van de zuiveringsinstallatie

38 Chemie Magazine juli-augustus 2016

zelf, ook dat van de installaties in Soest, Nijkerk en Woudenberg.

Hierbij wordt gebruikgemaakt van een energieneutraal proces.

Naast het terugwinnen van de grondstof fosfaat en het terugbrengen van de nutriĂŤntenbelasting van het oppervlaktewater, genereert Vallei en Veluwe nu ook inkomsten uit de verkoop van de meststoffen.

Het project werd ondersteund door het Europese LIFE-subsidieprogramma voor de ontwikkeling en uitvoering van het Europese natuur- en milieubeleid. p

Uitgelicht

juli-augustus 2016 Chemie Magazine 39

Service wereldwijd

Met meer dan 50 vestigingen en 220 kantoren wereldwijd is de SAMSON GROUP altijd bij u in de buurt.

Onze specialisten adviseren u graag, welke betrouwbare regelventielen het beste passen in uw proces.

Dankzij onze wereldwijde aanwezigheid verlenen we op efficiënte wijze service op lokaal niveau.

Transportservice van huis uit

Internationaal Transportbedrijf L. van der Lee en Zonen B.V.

T (015) 213 59 11 E leebv@vanderlee.nl

I www.vanderlee.nl

Bent u geïnteresseerd in de laatste ontwikkelingen in de chemische industrie?

NEEM EEN GRATIS ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE De vele voordele n van TTIP

Hormoonverstore nde stoffen: criteria nodig

Nut van E-numme rs in voeding Maandblad van

Maandblad van

de Vereniging van

de Nederlandse

Chemische Industrie

• jaargang 57 •

ties Juridische implica BRZO 2015

Kansen voor verduurzaming

Chemie biedt oplossingen

de Vereniging

van de Nederlandse

Chemische

57 Industrie • jaargang

• 10 • 22 oktober

Zuiveringsins tallatie Croda nog niet optimaal

Bestaande indust vliegwiel voor rie innovatie

AkzoNobel vervan schadelijke stoffengt

2015 Maandblad

van de Vereniging

van de Nederland

se Chemische

Industrie •

jaargang 57

MET SPECIALE BIJLAGE

5 • 21 mei 2015

• 12 • 17 december

2015

RONALD Bijlage bij Chemie Magazine • 17 december 2015

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015 Ronald Hoenen: 'Een dienend leider moet vooral kunnen luisteren' Dyneema-vezel paradepaardje van DSM Wie verdient er een standbeeld?

IN tV-hIts als BreakINg Bad NCIs, MythBuster eN s

chemie spat van het scherm

OON ‘HET IS GEW TEND FORSE INVESTER EEN ONTZET EXXONMOBING LEUK VAK’ ADEUR CHEMIE-AMBASS

IL

KITTY NIJMEIJER

IN RAFFIN ADERIJ ROT TER

DAM

15-10-15 16:35

Cover.indd 1

CM1511_01_

A_Cover.indd

JA, IK WIL EEN ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE (GRATIS) CM1509_01_A_

1

CM1505_01_A_Co

ver.indd 1

13-05-15 16:17

h Chemie Magazine abonnement h Chemie Nieuwsbrief (gratis wekelijkse, digitale nieuwsbrief)

A01120NL

Bedrijfsnaam/Organisatie

SAMSON REGELTECHNIEK B.V. Signaalrood 10 · 2718 SH Zoetermeer Tel. 079 361 05 01 · Fax. 079 361 59 30 info@samson-regeltechniek.nl www.samson-regeltechniek.nl SAMSON GROUP · www.samsongroup.net

Naam Functie Adres Woonplaats E-mail Vul deze bon in en ontvang Chemie Magazine gratis.

Stuur de bon naar: VNCI, T.a.v. Anja Franchimon, Loire 150, 2491 AK Den Haag, Email: crs@vnci.nl Of vul je gegevens in op www.vnci.nl/nieuws/chemie-magazine/

10-12-15

16:08

Veiligheid

FOTO: SHUT TERSTOCK

First Responders mogen meer dan Basis BHV’ers, zoals optreden met adembescherming en redden uit besloten ruimtes.

ALBEMARLE PROFESSIONALISEERT BEDRIJFSNOODORGANISATIE

FIRST RESPONDERS IN 2017 VAN START

Chemiebedrijf Albemarle Catalysts Company in Amsterdam startte dit jaar als eerste onderneming in de sector met het opleiden van First Responders. De bedrijfshulpverleners komen in actie bij incidenten en kunnen en mogen na hun opleiding meer dan Basis BHV’ers, zoals optreden in chemicaliënpak en handelen bij milieu-incidenten.

Tekst: Adriaan van Hooijdonk

’W

anneer er onverhoopt een incident plaatsvindt, moeten wij als bedrijf onszelf in eerste instantie weten te redden”, vertelt Jeroen Tito, BRZO-coördinator van Albemarle in Amsterdam. Dat geldt ook voor andere chemiebedrijven. Daarom heeft de VNCI de afgelopen anderhalf jaar samen met het Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV), het Instituut voor Fysieke Veiligheid (IFV) en de Stichting Calamiteitenbeheersing in Bedrijven en Organisaties (Stichting CaBo) nieuwe opleidingen voor First Responders in bedrijfsnoodorganisaties in de chemie opgezet.

De modulaire opleidingsstructuur voorziet in een verantwoorde invulling en kwaliteitsborging van het grijze gebied tussen BHV-opleidingen en opleidingen voor aangewezen bedrijfsbrandweren. De chemische industrie telt immers nogal wat bedrijven die net niet onder de Wet op de veiligheidsregio’s vallen en dus niet zijn aangewezen voor een bedrijfsbrandweer, maar wel een vergelijkbare noodhulpstructuur moeten opzetten.

De opleidingen voor First Responders vormen in veel (petro)chemische bedrijven een noodzakelijke aanvulling op de Basis BHV-opleidingen, aangezien deze basisopleidingen niet beantwoorden aan het risicopro-

fiel van deze bedrijven. Dat is vooral van belang voor bedrijven zonder aangewezen bedrijfsbrandweer, meldt het NIBHV op zijn site.

Voor bedrijven mét een aangewezen bedrijfsbrandweer vervullen de First Responders een nuttige voorpostfunctie. Voor ondernemingen zonder aangewezen bedrijfsbrandweer, zoals Albemarle in Amsterdam, is duidelijk dat First Responders na hun opleiding meer dan Basis BHV’ers kunnen, zoals het optreden met adembescherming en in chemicaliënpak, redden uit besloten ruimtes en handelen bij milieu-incidenten.

Risicobeheersing

Erik Bosscher, specialist Safety & Security van Albemarle, hoofd van de bedrijfsnoodorganisatie en lid van de VNCI-werkgroep Security, legt uit dat het bedrijf 37 incidentenscenario’s heeft opgesteld, variërend van losspringende slangen en de blootstelling van medewerkers aan gevaarlijke stoffen tijdens lekkages, tot problemen bij het betreden van besloten ruimtes. “Vervolgens brachten we de risico’s in kaart die de 65 medewerkers van onze bedrijfsnoodorganisatie lopen als dergelijke incidenten zich voordoen. Dit alles is opgenomen in een ‘bedrijfsnoodorganisatie risico-inventarisa- e juli-augustus 2016 Chemie Magazine 41

���� � p � � i ��-���� �ect� � � � � � Y �r� �� �i��

VEILIGHEIDSSIGNALERING LEIDINGMARKERING PROCESS IDENTIFICATIE TANKMARKERING ONTRUIMINGSPLATTEGRONDEN ANTI-SLIP SYSTEMEN EX ZONE MARKERING VERKEERSPLANNEN BLOMSMA-SAFETY.COM

Milieu en Omgevingsvergunning vergt kennis m-tech is gespecialiseerd in : – – – – – – – – – – – – Nederland Dordrecht Pieter Zeemanweg 155 3316 GZ Dordrecht

Omgevingsvergunningen Managementsystemen Veiligheidsrapportages en -studies Milieueffectrapportages en -studies Ruimtelijke ordening Waterwet IPPC ADR-regelgeving Afval- en bodemwetgeving Geluid, geur, luchtkwaliteit, stikstofdepositie Bestuursrechtelijke procedures Natuurbescherming

België Roermond Produktieweg 1g 6045 JC Roermond

Brussel Clovislaan 82 1000 Brussel

Gent Hasselt Namen Industrieweg 118 / 4 Maastrichtersteenweg 210 Route de Hannut 55 9032 Gent 3500 Hasselt 5004 Namur

T +31 475 420 191 T +31 475 420 191 T +32 2 734 02 65 T +32 9 216 80 00 info@m-tech-nederland.nl info@m-tech-nederland.nl info@m-tech.be info@m-tech.be

T +32 11 223 240 info@m-tech.be

T +32 81 226 082 info@m-tech.be

www.m-tech-nederland.nl m-tech_2014_scm_adv180x132_rev_adres.indd 1

9/09/14 21:37

Veiligheid

’FIRST RESPONDERSOPLEIDING IS MAATWERK’

‘Onze First Responders kunnen hun collega’s helpen bij incidenten en milieuschade voorkomen of beperken’ tie- en -evaluatie’. Van daaruit hebben we gekeken welke middelen ze nodig hebben om adequaat op te treden, evenals de opleidingen en trainingen die daarvoor nodig zijn.”Tito benadrukt dat het vooral om risicobeheersing gaat. “Het is essentieel om als bedrijf de risico’s te herkennen die medewerkers maar ook het milieu lopen. Door goed te beschrijven hoe je als organisatie de risico’s beheersbaar maakt, ervoor te zorgen dat medewerkers de juiste trainingen volgen en door genoeg te oefenen, kunnen onze First Responders hun collega’s helpen bij incidenten en milieuschade voorkomen of beperken.”

Albemarle clusterde de incidentenscenario’s zo veel mogelijk, om een eenduidige manier van reageren voor de noodorganisatie mogelijk te maken. “In eerste instantie gingen wij uit van 109 verschillende scenario’s”, onderbouwt Bosscher de aanpak. “Daarbij ging het bijvoorbeeld om een zoutzuurlekkage bij een schip, een leiding of de fabriek. Hiervoor bestonden verschillende scenario’s, maar uiteindelijk staat de aanpak van een zoutzuurlekkage voor de noodorganisatie centraal. De noodorganisatie maakt hierbij altijd gebruik van personeelsleden, zoals de zaalchefs van de laboratoria, die exact weten wat er binnen gebeurt. Deze mensen kunnen de noodorganisatie bijvoorbeeld informeren over welke afsluiter er precies dicht moet bij een lekkage.

Daarom doen ze bij oefeningen ook altijd mee.”

Albemarle vond in het Rotterdamse bedrijf H2K een opleider voor First Responders die de taal van het bedrijf spreekt en voldoet aan de eisen van certifi-

FOTO: SHUT TERSTOCK

“De opleiding voor First Responders is maatwerk, afgestemd op de specifieke incidentenscenario’s van een bedrijf”, vertelt Nico van Etten, adviseur bij het Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) in Rotterdam. Er zijn nu vijf erkende opleiders die de modulaire opleiding mogen verzorgen. De aanbieders beschikken over een kwaliteitsmanagementsysteem en zijn in staat om samen met het NIBHV voor de cursisten competentieprofielen op te zetten die zijn afgestemd op de incidentenscenario’s van een bedrijf.

Van Etten wijst erop dat de nieuwe opleidingsstructuur ook voorziet in het op peil houden van de vakbekwaamheid van de First Responders. Zo kunnen chemiebedrijven na de opleiding de geoefendheid van de First Responder laten registreren en volgen. Het registratiesysteem van het NIBHV registreert niet alleen het behaalde persoonscertificaat, maar ook de geoefendheid op de werkplek. Dat brengt volgens hem diverse voordelen met zich mee: “Zo ziet de opleidingscoördinator met één druk op de knop of de medewerkers voldoen aan de juiste opleidingseisen.

Daarnaast is het een handig systeem voor inspecties van overheden.

Audits verlopen soepeler wanneer chemiebedrijven kunnen aantonen dat zij hun zaakjes goed op orde hebben.”

ceerder NIBHV en de interne bedrijfsnormen. H2K is gespecialiseerd in het organiseren en uitvoeren van brandweeropleidingen,- trainingen en industriële trainingen, en maakt daarbij ook gebruik van virtual reality om procedures tijdens noodsituaties te oefenen voor de First Responders Leaders en het crisismanagement.

Certificering

Bosscher benadrukt dat de leden van de bedrijfsnoodorganisatie nu al goed opgeleid, geoefend en getraind zijn. “Maar dat moeten ze straks voor de certificering door het NIBHV bewijzen. Daarom kozen wij in overleg met H2K ervoor om dit jaar te starten met opleidingen, trainingen en oefeningen in de geest van de First Responders-filosofie. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het omgaan met chemicaliënpakken, gasmeten en productontsnappingen. Vanaf volgend jaar worden de leden van de bedrijfsnoodorganisatie onder andere hierop getoetst.”

Het grote voordeel van deze aanpak is dat de leden alleen de modules volgen die relevant zijn voor de 37 incidentenscenario’s van Albemarle. “Het gaat echt om maatwerk met de gedachte van risicobeheersing in het achterhoofd”, stelt Bosscher. “De First Responders hoeven nu geen trainingen meer te volgen die niet relevant zijn voor ons om toch een certificering te behalen.”

Een ander voordeel van de aanpak van Albemarle is dat het bedrijf bij een overheidscontrole kan aantonen dat het zijn zaken goed op orde heeft. Tito: “Tijdens een BRZO-inspectie in het najaar van 2015 informeerden wij voor het eerst de inspecteurs over onze aanpak. Zij reageerden positief en volgen de ontwikkelingen met veel belangstelling. We moeten nog wel een aantal belangrijke veiligheidsdocumenten herschrijven, maar vanaf volgend jaar zijn de eerste First Responders vanuit de herziene bedrijfsnoodorganisatie inzetbaar.” p Meer informatie: www.nibhv.nl juli-augustus 2016 Chemie Magazine 43

NETZSCH TORNADO® T2 Rotary Lobe Pumps

Full Service in Place (FSIP)  Simple, fast service without dismantling  Replace lobes and seals in minutes  Cartridge seal design for maximum flexibility  Easy to clean, manually or clean-in-place (CIP)

Bent u geïnteresseerd in de laatste ontwikkelingen in de chemische industrie?

mers E-num Nut van g in voedin

len voorde De vele P van TTI

, IK WIL EEN ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE (GRATIS)

h Chemie Magazine abonnement h Chemie Nieuwsbrief (gratis wekelijkse, digitale nieuwsbrief)

Zuiveringsinstal Croda nog niet latie optimaal

Chemie biedt oplossingen

Maandblad

van de

iging van Veren

rlandse de Nede

ische Chem

Indus

trie

• 5 • 21

Chemische Industrie • jaargang 57 • 10 • 22

Bestaande indus vliegwiel voor trie innovatie

Juridische implicaties BRZO 2015

Kansen voor verduurzaming

Maandblad

Maandblad van de Vereniging van de Nederlandse ang 57 • jaarg

Tel.: +31 30 230 7160 Fax: +31 30 230 7161 info.npn@netzsch.com www.netzsch.com

JA

NEEM EEN GRATIS ABONNEMENT OP CHEMIE MAGAZINE e torend onvers Hormo criteria nodig : stoffen

NETZSCH Pompen Nederland B.V

oktober 2015

mei 2015

van de Verenigin

g van de Nederlan

MET SPECIALE BIJLAGE

dse Chemisc he Industrie

• jaargang

57 • 12 • 17

RONALD Bijlage bij Chemie Magazine • 17 december 2015

december 2015

Bedrijfsnaam/Organisatie Naam Functie Adres Woonplaats E-mail

AkzoNobel verva schadelijke stoffengt n

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015 Ronald Hoenen: 'Een dienend leider moet vooral kunnen luisteren' Dyneema-vezel paradepaardje van DSM Wie verdient er een standbeeld?

, s NCIs Its al IN tV-h Ng Bad eN kI Brea ers Bust Myth

ie chem t a p s et van hrm he

‘HET IS GEWOON

FORSE INVESTER ING

Vul deze bon in en ontvang Chemie Magazine gratis.

Stuur de bon naar: VNCI, T.a.v. Anja Franchimon, Loire 150, 2491 AK Den Haag, Email: crs@vnci.nl Of vul je gegevens in op www.vnci.nl/nieuws/chemie-magazine/

Innovatie Marcel Oogink van Duplaco: ‘Het is net een potje Kolonisten van Catan.’

INNOVATIELINK

Om innovaties in de chemie en energiesector kansrijker te maken, helpt InnovatieLink bedrijven verder in hun zoektocht naar concrete oplossingen voor financiering, kennis, huisvesting en samenwerkingspartners. Deze non-profitorganisatie wordt ondersteund door het ministerie van EZ vanuit het Topsectorenbeleid. www.innovatielink.nl

INNOVATIELINK BIEDT SCALE-UPS HULP VAN ERVAREN ONDERNEMERS

ONTKOMEN AAN DE VALLEY OF DEATH Scale-ups, bedrijven die de start-upfase voorbij zijn, belanden door te weinig focus of door gebrek aan investeringsgeld regelmatig in het slop. Het programma Succes Katalysator InnovatieLink (SKIL) wil dat voorkomen door de scale-ups te koppelen aan ervaren ondernemers.

Tekst: Inge Janse

E

en ondernemer met een goed idee schiet uit de startblokken, toont grote potentie, plukt de eerste resultaten, maar eindigt in de valley of death. Zeker in de sectoren chemie, energie en biobased economy speelt dit probleem, want de investeringsrisico’s zijn groot, terwijl de markt ondoorzichtig is.

Met het SKIL-programma (Succes Katalysator InnovatieLink) wil het mkb-platform InnovatieLink dit patroon doorbreken.

Hierin krijgen innovatieve scale-ups (ondernemers voorbij de start-upfase) begeleiding van ervaren ondernemers.

Afgelopen maart ging de eerste editie van start. Er waren volgens InnovatieLinkdirecteur Chris Bruijnes duizend vragen om hulp binnengekomen. Een aantal daarvan betrof een verzoek om structurele begeleiding. Zeven scale-ups kwamen in aanmerking voor het programma.

Op 30 juni vertelden zij in het Cambridge Innovation Center in Rotterdam over hun ervaringen.

Een deelnemer met duidelijke raakvlakken met chemie is Brilliant Water Solutions, dat een methode ontwikkelde om afvalwater elektrochemisch te zuiveren. Oorspronkelijk richtte initiatiefnemer Paul Schouten zich vooral op de olie- en gasindustrie, maar door de lage olieprijs was dat niet meer voldoende. Nieuwe markten waren gewenst. “InnovatieLink heeft ons een casemanager gegeven”, vertelde Schouten. “Die kent de industrie en heeft ons in sneltreinvaart aan meetings geholpen met waterzuiveraars en mestverwerkers. Zo leerden wij de markt kennen, en de problemen die daar spelen.” De eerste gesprekken met potentiële klanten zijn afgerond en proeven staan gepland.

Geld voor opschaling

Duplaco maakt onder meer kleurstoffen voor de chemische industrie via zijn reactoren met algen. Het unieke is dat de algen gekweekt worden zonder licht, wat de opbrengst verhoogt. Er is veel geld nodig

voor opschaling van lab naar pilotplant.

SKIL hielp bij het kwantificeren van het verdienmodel en zette zijn netwerk in om een investeerder te vinden. Mede hierdoor kwam er een reactor van 650 liter, vertelt ondernemer Marcel Oogink. Volgens hem is het belangrijk dat investeerders de juiste verwachtingen hebben. “Vaak denken ze dat algen veel te duur zijn, of ze zijn veel te positief over de potentie. We moeten altijd een compleet beeld geven.”

De onderhandelingen met investeerders waren een vak apart. “Het is net een potje Kolonisten van Catan. De een heeft geld, en de ander hout of granen. Je moet continu opletten wat je zelf wilt.” Zijn advies aan collega’s: “Blijf bij jezelf. Wat wil je wel en niet?”

Lastig

Uit de zeven presentaties bleek dat elke scale-up zijn eigen uitdagingen kent. Toch zijn er overeenkomsten. Zo vinden ondernemers het vaak lastig om duidelijke keuzes te maken: waar is je product het best in en wie is exact je doelgroep? Ook buiten je eigen sector denken en nieuwe toepassingen verzinnen voor een bestaand product gaan niet vanzelf. Verder vinden scale-ups het vaak lastig om voor hen nieuwe markten binnen te komen.

Daarom zijn externe deskundigen cruciaal, merkte InnovatieLink tijdens deze eerste editie van SKIL. Zij snappen waartoe de techniek van de ondernemer in staat is én kennen de wensen van de (nieuwe) markt. Hierdoor versnellen zij het innovatietraject. Nieuwe scale-ups zijn overigens altijd welkom bij InnovatieLink, zo besloot Bruijnes de bijeenkomst. “Bel ons altijd bij interesse.” p juli-augustus 2016 Chemie Magazine 45

MENSEN DOW BENELUX

Arnd Thomas, vice president operations Dow Benelux, is vanaf 1 september vice president operations EQUATE Petrochemical Company in Koeweit, een joint venture tussen Kuwait’s Petrochemical Industries Company en The Dow Chemical Company. Thomas was sinds 2013 verantwoordelijk voor de Benelux operations en was het gezicht van Dow Terneuzen. Zijn opvolger is Neldes Hovestad. Hovestad kwam na zijn chemiestudie in 1999 in dienst bij Dow en is momenteel verantwoordelijk voor de sites in Bomlitz en Bitterfeld in Duitsland. Daarvoor was hij onder meer verantwoordelijk voor de site in Boehlen in Duitsland en voor Dow Tessenderlo in België.

COL OFON Chemie Magazine is het maandblad van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en verschijnt 11x per jaar

Redactie Igor Znidarsic (hoofdredacteur) Marloes Hooimeijer (eindredactie)

Contact redactie

CORBION

Marcel Wubbolts, de huidige CTO van DSM, wordt per 1 november de nieuwe CTO bij Corbion, producent van onder meer melkzuur(derivaten) en PLA (polymelkzuur). Hij wordt er verantwoordelijk voor de wereldwijde R&D-organisatie. Wubbolts wordt volgens Corbion de “drijvende kracht achter de innovatie- en technologieagenda die ten grondslag ligt aan de business development-kansen ter ondersteuning van de groei van de onderneming.”

Loire 150, 2491 AK, Den Haag T 070 337 87 28, F 070 320 39 03 E redactie@vnci.nl

Medewerkers Pieter van den Brand, Henk Engelenburg, Leendert van der Ent, Adriaan van Hooijdonk, Harm Ikink, Inge Janse, Joost van Kasteren, Casper Rila, Erik te Roller, Marga van Zundert

CEFIC

Sinds 1 augustus is Aaron McLoughlin de executive director Public Affairs bij de Europese chemiekoepel Cefic. Hij is afkomstig van FleishmanHillard, waar hij als senior vice president en adviseur op het gebied van milieu en stoffen Europese topbedrijven en ngo’s adviseerde in hun werk met de EU-instellingen. In zijn nieuwe rol is hij verantwoordelijk voor de strategische richting voor Cefic’s public affairs-campagnes en zal hij de behoeften op beleidsgebied van Europese chemiebedrijven vertalen.

Vormgeving Curve Mags and More, Haarlem

Advertentie-exploitatie Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17, 2551 KS Den Haag,

DE GROENE ZAAK

Marga Hoek is per 1 juli teruggetreden als algemeen directeur van De Groene Zaak. Zij draagt de directierol over aan Marjolein Demmers, oud-directeur sustainability bij Royal HaskoningDHV. Marga Hoek blijft wel bij de organisatie betrokken: ze treedt toe tot het bestuur en zal van hieruit internationale ontwikkelingen en netwerken aan de ondernemersvereniging blijven verbinden.

VNO-NCW EN MKB-NEDERLAND

VNO-NCW en MKB-Nederland hebben sinds 1 augustus drie nieuwe directieleden. Harry van de Kraats is directeur sociale zaken, Guusje Dolsma plaatsvervangend directeur sociale zaken en Jeroen Lammers directeur economische zaken. De benoemingen zijn de laatste stap in de vernieuwing van de directie. Eerder volgde Cees Oudshoorn Niek Jan van Kesteren al op als algemeen directeur.

T 070 323 40 70, E dm@mooijmanmarketing.nl Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie

Druk MediaCenter Rotterdam

Abonnementen Wie werkzaam is in de chemische industrie of op een andere wijze direct of indirect bij de chemische industrie betrokken is komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement op Chemie Magazine. Meld u aan via crs@vnci.nl of www. vnci.nl/actualiteit/maandblad.aspx en u krijgt zo spoedig mogelijk bericht. Meer informatie: znidarsic@vnci.nl of 070 337 87 28.

VNCI ONLINE WWW.VNCI.NL

Website met onder meer dagelijks nieuws, het archief van Chemie magazine en alles over de chemische industrie in Nederland WWW.VNCI.NL/NIEUWS/CHEMIE-NIEUWSBRIEF

Gratis nieuwsbrief met daarin wekelijks het laatste nieuws over de chemische industrie en de VNCI

http://bit.ly/1MpcOFO)

Discussieer mee met meer dan 2000 betrokkenen uit de chemische industrie en bezoek de vacatures in de LinkedIn-groep van de VNCI

Overname van artikelen uit Chemie Magazine is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. In de meeste gevallen zal die graag worden gegeven

Beeld cover INSTAGRAM.COM/VNCI_CHEMIE

VNCI brengt, in samenwerking met Chemie Is Overal, op Instagram in beeld wat chemie is, wat TWITTER.COM/VNCI De VNCI met het laatste nieuws, je ermee kunt en waarom chemie belangrijk is vacatures en reactiemogelijkheden op alle berichten

46 Chemie Magazine juli-augustus 2016

Overname

Joost van Lierop ISSN 1572-2996

Custom Manufacturing, Blending and Toll services AD Productions is a service business that allows customers to benefit from AD International’s state of the art manufacturing expertise.

Chemical companies, from global conglomerates through to regional and specialized suppliers, can benefit from AD Productions extensive capabilities and expertise, built over a period of 40 years in the chemical industry.

documentation and certification.

Overview of production capabilities

Production capabilities

is a part of AD International

AD Productions (located in the heart of Western Europe) offer full R&D, formulation and pilot line capabilities and can extend their toll services to encompass purchasing, quality control, traceability,

adinternationalbv.com

Batch capacity varying from 300 liters up till 30000 liter Possibility to purge with and produce under nitrogen Temperatures controlled production (up till 80 degrees) Blending of powders (packaging from 250 grams to Big Bags) Possibility to fill product from 0,5 liter up till road tankers or Iso Containers

Heijningen | The Netherlands | +3 1 (0)167-52 69 00 | contact@adinternationalbv.com

CLS Services CHEMISTRY OF CONNECTING PEOPLE

www.cls-services.nl

recruitment, selection and career coaching in chemistry | pharma | biotech | food

ENVIRONMENT & SAFETY COORDINATOR GLP INSPECTOR | CEREXAGRI - VONDELINGENPLAAT (ROTTERDAM)

Als producent en ontwikkelaar van gewasbeschermingsmiddelen maakt Cerexagri onderdeel uit van de Indiaase multinational UPL Limited. Met ruim 115 betrokken medewerkers levert dit dynamische bedrijf wereldwijd haar producten aan chemische- en groothandelsbedrijven voor verdere bewerking. Tijdens het productieproces staat zorg voor kwaliteit, milieu en veiligheid hoog in het vaandel.

Door uitbreiding van activiteiten zijn wij op zoek naar een GLP Inspector (28 uur) en een Environment & Safety Coordinator. Als GLP inspector ben je onder andere verantwoordelijk voor het inspecteren en adviseren op GLP gebied. Het op peil houden van het programma voor kwaliteitsbewaking is één van de belangrijkste taken. Als Environment & Safety Coordinator houd je onder andere toezicht op vergunningsvoorschriften, onderhoud je het Veiligheidsrapport en geef je richting aan onderzoek en studies. Ben jij die team player met ervaring die wij zoeken? Met een pro-actieve klantgerichte instelling, gedreven, praktisch, analytisch en resultaatgericht?

Interesse? Bezoek onze website voor meer informatie.

Implementeer de nieuwe ISO-normen in uw voordeel.

Anders kijken naar ISO 14001/9001 Wat is de status van uw managementsysteem, waar moet het heen en hoe komt u daar? Dat zijn de cruciale vragen voor uw nieuwe ISO-normering. Lloyd’s Register neemt u via enkele praktische workshops en trainingen mee. Met een slimme aanpak en handige tips die de transitie drastisch versoepelen.

Veranker de aanwezige kwaliteit in uw organisatie en voeg zekerheid toe aan uw prestaties. Lloyd’s Register staat u bij in elke fase van dit kansrijke traject op weg naar een succesvolle toekomst.

GAP-analyse, een scherp beeld van morgen

Transitietraining ISO 9001:2015

Workshop ISO 9001:2015

Transitietraining ISO 14001:2015

Met een GAP-analyse krijgt u snel inzicht in de huidige staat van uw systemen en de impact van de nieuwe ISO-norm (14001/9001) daarop. Het resultaat van die analyse is een transparante rapportage die toont in hoeverre u al voldoet en wat nog noodzakelijke stappen zijn. Kies Lloyd’s Register om risico’s te verminderen en prestaties te verbeteren.

2-daags / € 925

1-daags / € 525

2-daags / € 925

Incl. locatiekosten, lunch en cursusmaterialen

Incl. locatiekosten, lunch en cursusmaterialen

Incl. locatiekosten, lunch en cursusmaterialen

Regio Midden: 15-16 juni 2016 Regio West: 24-25 aug. 2016 Regio Zuid: 21-22 sept. 2016

Regio Midden: 14 juni 2016 Regio West: 23 augustus 2016 Regio Zuid: 20 september 2016

Trainingsdata in overleg. Open trainingen van LRQA kunnen in-company worden aangeboden.

Schrijf u nu in op www.lrqa.nl of bel +31 (0)10 201 84 45

Improving performance, reducing risk Lloyd’s Register and variants of it are trading names of Lloyd’s Register Group Limited, its subsidiaries and affiliates.

Copyright © Lloyd’s Register Group Services Limited. [2013] A member of the Lloyd’s Register group.

Genoemde prijzen zijn geldig in 2015 en excl. BTW