Chemie Magazine - december 2016 by VNCI

Teijin verbetert zicht op duurzaamheid product

Cursus helpt bedrijven BRZO te doorgronden

Ambitieus duurzaamheidsconvenant Zeeland

Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie

MET SPECIALE BIJLAGE

JEROEN Bijlage bij Chemie

2016 Magazine • 15 december

DEN JEROEN VAN WOER

R PLANT MANAGE16 OF THE YEAR 20 : Jeroen van Woerden n’ ‘Wij kozen voor doorzette Toekomst gloort voor Kemira Botlek Inspirerende mensen

RC DASHBOARD GELANCEERD BEDRIJVEN VERGELIJKEN DUURZAAMHEIDSDATA

JAARGANG 58 • 12 • 15 DECEMBER 2016

Maak je ambities waar met VAPRO trainingen! De trainingen van VAPRO zijn zo opgezet dat je de opgedane kennis direct in de praktijksituatie inzet. Ze vormen een uitdagende mix van theorie en praktijk. De docenten maken gebruik van moderne, herkenbare en inspirende werkvormen. Daarmee is het effect van een training maximaal en blijvend. Leren is doen!

Ons aanbod richt zich op de expertgebieden: 1.

HRD/personeelsontwikkeling

Persoonlijke effectiviteit

Leidinggeven, operationeel management en communiceren

Begeleiden, beoordelen en examineren VAPRO-model

Procesoptimalisatie

Duurzaamheid, veiligheid en milieu

Vaktechnische trainingen

Ga naar VAPRO-Trainingen.nl voor actuele data en locaties

Loire 150

Postbus 24090

2490 AB Den Haag

T 070 337 83 01 F 070 320 51 86

E trainingen@vapro.nl

I www.vapro-trainingen.nl

EMPOWERING PEOPLE AND INDUSTRIES

INHOUD

VNCI-directeur Colette Alma en SACHEM Europe-directeur Frank Groenen bij SACHEM in Zaltbommel, waar het RC Dashboard officieel werd gelanceerd. Tevens ondertekende SACHEM als eerste lidbedrijf het herziene Responsible Care-programma.

12 | 15 december | 2016

BEDRIJVEN VERGELIJKEN DUURZAAMHEIDSPRESTATIES Tijdens een feestelijke bijeenkomst bij SACHEM in Zaltbommel is onlangs het Responsible Care Dashboard officieel gelanceerd. Deze online tool stelt VNCIlidbedrijven in staat om hun prestaties op het gebied van duurzaamheid te vergelijken met het gemiddelde van de sector en deze verder te verbeteren.

TEIJIN MAAKT DUURZAAMHEIDSIMPACT PRODUCTEN ZICHTBAAR De duurzaamheid van een product wordt bepaald door de functie die het vervult voor elke schakel in de keten over de hele levensduur. Dat is het uitganspunt van het Customer Benefit Model van Teijin Aramid. Het maakt de duurzaamheidsimpact zichtbaar.

22 december 2016 Chemie Magazine 3

The difference between a packaging supplier and a value added packaging partner is the difference between spending money and saving money

Want to know why and how?

Packaging Management From Another Perspective

Coldenhovenseweg 79 - 6961 EC Eerbeek - Postbus 108 - 6960 AC Eerbeek - Tel: +31 (0)313- 67 95 30 Fax: +31 (0)313- 67 95 31 - E-mail: bark@bark-verpakkingen.com - Internet: www.bark-verpakkingen.com

INHOUD 12 | 15 december | 2016

Voorwoord Colette Alma

Evenementen

9 11 13

Cursus ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ helpt de complexe materie te doorgronden

19 22 27 28

Zeeuwse industrie, Zeeuwse Milieufederatie, Zeeland Seaports en de provincie sluiten duurzaamheidsconvenant

32 34 34 34

3 4 8 10 14

Toekomst InnovatieLink, intermediair tussen innovatie-initiatieven, onzeker

Dashboard

NIEUWS

Corbion en Total werken samen in bioplastics Proefopstelling Fieldlab Campione geopend Jaardiner VNCI in teken van verkiezingen

ACHTERGROND Duurzaamheid

Responsible Care Dashboard gelanceerd Veiligheid

Cursus ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ Duurzaamheid

Customer Benefit Model van Teijin Aramid Column Rosanne Hertzberger Duurzaamheid

Ambitieus duurzaamheidsconvenant Zeeland Innovatie

Toekomst InnovatieLink onzeker Mensen VNCI Online Colofon

JEROEN

Column Jeroen van Woerden Van Woerden gelooft in kleinschalig verbeteren Bedrijven die als voorbeeld dienen Kemira Botlek zit weer in de lift Wie inspireert de Plant Manager of the Year?

JEROEN Bijlage bij Chemie

BIJLAGE OVER PLANT MANAGER OF THE YEAR

2016 Magazine • 15 december

ERDEN

JEROEN VAN WO

ER PLANT MANAG 16 20 R EA OF THE Y en: Jeroen van Woerd etten’ ‘Wij kozen voor doorz Toekomst gloort voor Kemira Botlek en Inspirerende mens

december 2016 Chemie Magazine 5

Heeft u proceskoeling of tijdelijke stroom nodig? Zoekt u ervaring en expertise? Aggreko verhuurt al ruim 50 jaar aggregaten, koelmachines en koeltorens voor de petrochemische industrie. Dit doen wij met een team van specialisten die 24/7 voor u klaar staan. Van een calamiteit tot een volledige energievoorziening voor uw plant. Van het koelen van ruimtes tot het opheffen van bottlenecks in uw productieproces.

Aggreko, de expert in tijdelijke stroom en (proces)koeling voor de Petrochemische industrie Neem contact op met John Gijsbers voor meer informatie T: +31 (0)88 6441 441 E: John.Gijsbers@aggreko.nl Aggreko opereert vanuit meer dan 200 vestigingen wereldwijd. Voor de dichtstbijzijnde vestiging gaat u naar: www.aggreko.com/contact

Voorwoord

DASHBOARD

nze industrie is gewend te werken met gevaarlijke stoffen. Het is ons vak om de risico’s die daaraan verbonden zijn te kennen en te beheersen, zodat onze operaties veilig zijn voor mens en milieu. En om producten die we in de markt zetten van de juiste informatie te voorzien, zodat klanten ze veilig kunnen benutten. Daarom werken we als chemiesector in Nederland nu al bijna 25 jaar met het Responsible Care-programma. Daarmee verbeteren we continu onze prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Omdat chemicaliën wereldwijd gemaakt en verhandeld worden, kent ook Responsible Care een wereldwijde verspreiding. Het unieke van het programma is dat de deelnemende chemiebedrijven in alle landen dezelfde principes onderschrijven en dat verbeteractiviteiten per land passend gemaakt zijn op de specifieke uitdagingen van dat land. In Nederland, met zijn relatief hoge prestatieniveau, zoeken we nieuwe wegen om die prestaties naar een

nog hoger niveau te tillen. Het onlangs gelanceerde Responsible Care Dashboard (zie artikel op pagina 14) is daarvoor een prachtig nieuw hulpmiddel. Het RC Dashboard laat onze lidbedrijven zien waar ze goed in zijn en waar nog verbeterpunten liggen. Zo kunnen de bedrijven elkaar inspireren, waardoor we gezamenlijk naar een nog hoger prestatieniveau kunnen groeien. Een mooi perspectief om mee het nieuwe jaar in te gaan! Ik wens u een succesvol, gezond, veilig en duurzaam 2017! Colette Alma, directeur VNCI

EVENEMENTEN 7-9.2 Economische missie naar Duitse deelstaten Saksen en Saksen-Anhalt Tijdens de inspiratie- en netwerkbijeenkomst leggen de netwerken rond biobased en circulaire economie, grondstoffen, elektrisch vervoer, green deals en ruimte-in-regels nieuwe verbanden. Locatie: Leipzig Organisatie: RVO Biobased Economy, TNO, Biorizon, ECN 11.4 Maintenance NEXT 2017 Staat in het teken van ‘Mastering Assets, Partnering for Performance’. Dit thema sluit aan op de trend dat samenwerking en het delen van informatie van essen-

tiële waarde zijn voor asset-owners, fabrikanten, toeleverings- en servicebedrijven en professionals die verantwoordelijk zijn voor optimale prestaties tegen reële kosten. Locatie: Ahoy, Rotterdam Organisatie: Maintenance NEXT

VERGADERINGEN VNCI 17.1 WG Milieu 24.1 WG Juristen 24.1 VNCI Advocacy Team 27.1 Overleg Regionaal Netwerken VeiligheidMilieu

11.5 BCF Career Event Carrièrebeurs voor starters en professionals in de sectoren life sciences, chemie, food en farma. Bedrijven komen er in direct contact met hoogopgeleiden uit de chemie en life sciences. Locatie: Jaarbeurs Utrecht Organisatie: Hyphen Projects

COMPLEET OVERZICHT EN AANMELDEN: WWW.VNCI.NL/NIEUWS/EVENEMENTEN december 2016 Chemie Magazine 7

ENGINEERED

TO HANDLE ANYTHING THAT COMES DOWN THE LINE.

BRAY CONTROLS BENELUX Joulestraat 8 · 1704 PK · Heerhugowaard · Nederland T: +31 72 572 1410 · bcbe.sales@bray.com · www.bray.com YO U R G LO BA L F LOW C O N T RO L PA R T N E R™

Benelux Ad 2016_2.indd 1

10/5/16 8:40 AM

Actueel PLA is een biologisch afbreekbaar polymeer op basis van hernieuwbare grondstoffen, zoals suiker en zetmeel.

CORBION EN TOTAL WERKEN SAMEN IN BIOPLASTICS Total en Corbion richten een joint venture op voor de productie en marketing van PLA (polymelkzuur). Zij gaan een grootschalige PLA-polymerisatiefabriek bouwen met een capaciteit van 75.000 ton per jaar op de locatie van Corbion in Thailand. Hier bevindt zich al een productie-eenheid voor lactide (PLA-monomeer). Corbion levert het melkzuur dat noodzakelijk is voor de productie van PLA en lactide.

e nieuwe onderneming wordt gevestigd in Nederland. De start van de bedrijfsactiviteiten is voorzien voor het eerste kwartaal van 2017. “Ik ben erg ingenomen met deze joint venture, waarmee wij beogen een grote speler te worden in de groeimarkt voor bioplastics”, zegt Bernard Pinatel, president-directeur van de Total-divisie Raffinage & Chemie. Volgens Tjerk de Ruiter, CEO van Corbion, is PLA is een van de eerste hernieuwbare en biologisch afbreekbare polymeren die kunnen concurreren met bestaande polymeren. “Deze joint venture combineert de technische expertise, marketingkennis en leidende polymeerpositie van Total met de expertise van Corbion op het gebied van melkzuur en biopolymeren.” PLA is een biologisch afbreekbaar polymeer op basis van hernieuwbare grondstoffen, zoals suiker en zetmeel, die via fermentatie in melkzuur worden omgezet. PLA wordt voornamelijk toegepast in verpakkingsmateriaal voor voedingsproducten, in tafelgerei en textiel voor eenmalig gebruik, en in talrijke andere branches, zoals de olie- en gasindustrie, de elektronicasector, de auto-industrie en het 3D-printsegment. p

TUSTI MEEST BIJZONDERE START-UP IN CHEMIE

De wastrommel

TUSTI, Relay 3D en SEALEAU waren de genomineerden voor de Gouden Kiem Award. NWO Chemische Wetenschappen, de Topsector Chemie en InnovatieLink reiken deze prijs jaarlijks uit aan de meest bijzondere start-up in de chemie. Tijdens CHAINS, de grootste wetenschappelijke chemieconferentie in Nederland, maakte de jury de winnaar bekend: TUSTI. De prijs bestaat uit 25.000 euro voor onderzoek, publiciteit en coaching.

USTI is erin geslaagd om van vette plastic verpakkingen, zoals lege margarinekuipjes, kaasverpakkingen en bakken afgewerkt frituurvet, weer schone kunststof snippers te maken. Deze grote afvalstroom kan tot nu toe alleen met chemicaliën en stoom worden verwerkt. In een soort wastrommel maakt TUSTI dit plastic met een plantaardig schoonmaakmiddel op een natuurlijke en betaalbare manier schoon. Relay pakte het probleem aan dat industriële 3D-printers slechts 10 procent van het kunststofpoeder gebruiken om een product te maken. De rest is afval. Relay slaagde erin om het gedegradeerde polyamide weer op te krikken tot een kwaliteit van printbaar poeder. SELEAU heeft een technologie ontwikkeld die uit zout industrieel afvalwater (pekelwater) schoon water en mineralen terugwint. Door de kringloop van pekelwater te sluiten, draagt SEALEAU bij aan de circulaire economie, mede vanuit het besef dat er een tekort is aan water en grondstoffen. p

december 2016 Chemie Magazine 9

Goede REACH voornemens voor 2018 Hoe staat het met uw goede voornemens voor 2017 én 2018? In december is het weer tijd om de balans op te maken over het aflopende jaar en vooruit te kijken wat er volgend jaar moet gebeuren. Als het goed is heeft u nu alle dossiers tot 100 ton per jaar voorbereid. Nu kunt u zich dus focussen op de dossiers van 1-10 ton per jaar. Over slechts 17 maanden moet alles ingediend zijn: eind mei 2018. Bovendien moet u ook al uw leveranciers en klanten geinformeerd hebben. Zeker als uw < 10 ton stoffen nog niet eerder zijn geregistreerd, is het halen van de 2018 deadline lastig. Knoell helpt u hierin wél te slagen. Wij nemen u veel werk uit handen en organiseren uw REACH zaken efficiënt. Dit stelt u in staat uw bedrijfsactiviteiten ongestoord te vervolgen.

Sinds 1996 zijn wij, met inmiddels ruim 500 medewerkers in de EU, Azie en de USA, actief voor zowel grote multinationals als voor het midden- en kleinbedrijf. Voor meer informatie of een vrijblijvend overleg neemt U contact op met: Knoell NL B.V., Wageningen Danny Haacke of Jan Tuinstra Tel +31 (0)317 466 800 info@knoell.com www.knoell.com

Actueel De proefopstelling werd officieel geopend door een druk op de knop van Ineke Dezentjé Hamming (voorzitter team Smart Industry / FME), Rolph Dols (gemeente Gilze Rijen), Bert Pauli (provincie NoordBrabant) en Paul van Kempen, projectleider CAMPIONE.

PROEFOPSTELLING FIELDLAB CAMPIONE GEOPEND Op 4 november is de centrale fysieke locatie van het Smart Industry Fieldlab CAMPIONE geopend in het Gate2-gebouw in Gilze Rijen. Met de proefopstelling kunnen slimme technieken op het gebied van metingen en gegevensanalyse worden getest, om onderhoud in de procesindustrie 100 procent voorspelbaar te maken.

et Condition Based Maintenance (CBM) wordt het onderhoud exact op het goede moment uitgevoerd, niet te vroeg en niet te laat. Om een aantal

redenen (verouderde infra, organisatorische belemmeringen, financiering) komt CBM in de procesindustrie moeizaam van de grond. Het Fieldlab CAMPIONE gaat daar verandering in brengen, door het vakgebied maintenance te transformeren van kostenpost naar industriële sleutel tot efficiency, duurzaamheid en veiligheid. Het CAMPIONE-consortium is gevormd door World Class Maintenance (onderhoud in brede zin slimmer maken door innovatieve projecten) in samenwerking met KEC (adviesbureau) en Midpoint Brabant (regionaal economisch samenwerkingspro-

gramma Midden-Brabant). Het CAMPIONE-programma maakt onderdeel uit van het landelijke Smart Industry-programma. Aan het project nemen verder onder meer deel: Dow Benelux, Fujifilm, Sitech, Tilburg University, TU Eindhoven, Hogeschool Zeeland, Avans Hogeschool, SABIC, Tata Steel, Rijksuniversiteit Groningen en TNO. De totale investering tot 2019: het OPZuid-programma, provincie Brabant en de gemeentes Tilburg en Gilze Rijen kennen gezamenlijk een bedrag toe van 6.668.935 euro (totale investering: 12 miljoen euro). p

VOLGENDE DAG VAN DE CHEMIE IN 2018

edere twee jaar organiseert de VNCI de Dag van de Chemie. De laatste editie in 2015 was een groot succes, met een verdubbeling van het aantal bezoekers (50.000) in vergelijking met 2013. Normaal gesproken zou de volgende Dag van de Chemie in 2017 plaatsvinden. Maar omdat de VNCI in 2018 100 jaar bestaat, is besloten de volgende editie te verplaatsen naar 2018. Die editie is meteen ook de twintigste Dag van de Chemie. Deze zal, evenals vorige keren, in het derde kwartaal plaatsvinden. De exacte datum wordt later bekendgemaakt. Het doel van de Dag van de Chemie is om als sector de kennis over en het imago van chemie bij het grote publiek te verbeteren. p

Meer informatie: www.dagvandechemie.nl Ideeën en suggesties voor het event: dagvandechemie@vnci.nl

De laatste editie in 2015 trok 50.000 bezoekers. december 2016 Chemie Magazine 11

Together facing a brighter tomorrow At Yokogawa, we believe the sky’s the limit. And to reach beyond today’s horizons, we work step-by-step with you to make the unimagined a reality. That’s how we

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN.

move forward, through the synergy of co-innovation partnership. Join hands with us, and together we can sustain a brighter future. Yokogawa: Building a better tomorrow with you today.

Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

Please visit www.yokogawa.com/nl

www.wingas.nl

TWI TTER TNO Pers @TNO_pers Waardevolle aromatische grondstoffen voor chemische industrie uit plantaardig restmateriaal #TNO #Waste2Aromatics Jan Wisse @JanWisse ‘Terneuzen’ is niet van de lucht tijdens chemie debat @vnci met @ AgnesMulderCDA @rienvandervelde @ remcovvd Safety!Magazine @SafetyMagazine VNCI wil sneller inzicht in incidenten http://dlvr.it/MfqdgF Houssain Abatouy @snoowi97 Waauw chemie is zo leuk en ik snap alles BASF Nederland @BASF_NL @NEMOamsterdam en BASF gaan meerjarig #partnership aan om jong en oud rond #wetenschap en #chemie te prikkelen Vincent Mispelaere @vincemispelaere “Chemie is de moeder van alle wetenschappen”, Wouter De Geest op #jaarevent @essenscia_NL Topsector Chemie @topsectorchemie Benieuwd naar de internationale trends en ontwikkeling in de chemie volgens het @IAnetwerk? Lees het hier: www.topsectorchemie.nl/publicatie...

Actueel De plataanridderwants.

NIET CHEMIE, MAAR KEVER BESMEURT AUTO’S Niet de chemische industrie op Chemelot, maar de plataanridderwants heeft de bruinzwarte spikkels op auto’s in Geleen veroorzaakt. Bewoners van de wijk Lindenheuvel wezen begin oktober onterecht naar buur Chemelot, zo blijkt uit onderzoek.

e bruinzwarte spikkels die inwoners van de Meidoornstraat op 6 oktober op hun auto’s en vensterbanken aantroffen, werden in eerste instantie gemeld aan de Milieuklachtenlijn van Chemelot. Die klacht werd opgevolgd door Sitech. Vastgesteld werd dat de spikkels werden veroorzaakt door oleïne en palmitine, twee stoffen die onder meer voorkomen in gemodificeerde olijfolie. Chemelot liet na het onderzoek weten dat de spikkels niet veroorzaakt konden zijn door een van de daar gevestigde bedrijven, omdat gemodificeerde olijfolie er niet wordt gebruikt of gemaakt. Toen later opnieuw spikkels werden gemeld, nu ook uit de een kilometer verderop gelegen Van Galenstraat, bleken in beide straten platanen te staan. Daarop liet de gemeente Sittard-Geleen Bomentechniek Limburg (BLT) de zaak onderzoeken. De boosdoener bleek de plataanridderwants, een van oorsprong Aziatische kever die sinds kort ook in ons land voorkomt. Dit insect scheidt een bruinachtige substantie uit, die de spikkels op de auto’s veroorzaakte. Volgens de gemeente zijn de spikkels met een speciaal schoonmaakmiddel eenvoudig te verwijderen en zijn ze niet gevaarlijk voor de volksgezondheid. p

JAARDINER VNCI IN HET TEKEN VAN DE KAMERVERKIEZINGEN Het VNCI Jaardiner op 23 november in Den Haag stond in het teken van de Kamerverkiezingen 2017. Met VNCI-directeur Colette Alma als moderator gaven de Kamerleden Remco Dijkstra (VVD), Agnes Mulder (CDA), Rien van de Velde (PvdA) en – het eerste deel van de avond – Stientje van Veldhoven (D66) een pitch over de thema’s duurzaamheid, industriebeleid en innovatie.

e Kamerleden vuurden vragen op de aanwezigen af, wat leidde tot geanimeerde discussies over de rol van de chemie in de verduurzaming, de financiering van die transitie, energiebesparing, regelgeving, concurrentieverhoudingen, REACH en niet in de laatste plaats innovatie. De politici daagden de ondernemers uit om actiever naar buiten te treden om zaken aan de kaak te stellen en samenwerking te zoeken met overheden om tot oplossingen te komen. VNCI-voorzitter Mark Williams, tevens vice president van SABIC Europe, gaf een toelichting op de zeventig projecten waarmee de energie-intensieve industrie 25 petajoule aan energie kan besparen om de CO2-uitstoot te verminderen. Na een discussie over het al dan niet aanpassen van het Topsectorenbeleid deden de Kamerleden een oproep aan de Topsectoren om inzichtelijk te maken in hoeverre cross-sectorale samenwerkingen worden gerealiseerd en de grote maatschappelijke uitdagingen worden geadresseerd. p

Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en in de wekelijkse gratis Chemie nieuwsbrief (meld je aan via de site). december 2016 Chemie Magazine 13

DASHBOARD TOONT RESPONSIBLE CAREPRESTATIES CHEMISCHE INDUSTRIE

IN ÉÉN OOGOPSLAG RESULTATEN VERGELIJKEN Op 29 november is het Responsible Care Dashboard online beschikbaar gesteld voor de leden van de VNCI. Dit gebeurde tijdens een feestelijke bijeenkomst bij chemiebedrijf SACHEM in Zaltbommel. Het Dashboard stelt VNCI-leden onder meer in staat om hun prestaties op het gebied van Responsible Care te vergelijken met het gemiddelde van de sector en deze verder te verbeteren. Tekst: Igor Znidarsic

oor het wereldwijde Responsible Care-programma te onderschrijven verplicht elk VNCI-lidbedrijf zich om een bijdrage te leveren aan een duurzamere samenleving. Om de prestaties op dit gebied te monitoren, vult elk bedrijf jaarlijks de VNCI Responsible Care Enquête in, een vragenlijst onderverdeeld in de thema’s veiligheid, gezondheid, milieuemissies, grondstoffen, duurzaamheid en human capital. “Voorheen vulde een bedrijf de vragenlijst in en een hele tijd later kwam er een RCrapport met de gemiddelde gegevens van de sector”, vertelt Sjoerd Looijs, senior beleidsmedewerker Responsible Care en Duurzaamheid bij de VNCI. “Nu laat het Responsible Care Dashboard vrijwel direct zien hoe het bedrijf staat ten opzichte van het VNCI-gemiddelde, en bovendien op veel meer parame-

14 Chemie Magazine december 2016

ters.” Zo ziet het bedrijf waar het staat op het gebied van bijvoorbeeld arbeidsveiligheid, procesveiligheid en scholing en kan het getriggerd worden om bepaalde prestaties (verder) te verbeteren. Het proces begint met het invullen van de vragenlijst. Dat gebeurde altijd al. Nieuw is dat deze is aangepast aan de wensen van deze tijd en dat de vragen zijn ‘platgeslagen’, wat betekent dat de subvragen eruit zijn gehaald en de vragen onafhankelijk zijn gemaakt, zodat de antwoorden historisch beter vergeleken kunnen worden. Ook nieuw is dat er voor lidbedrijven met minder dan vijftig werknemers en met een laag veiligheidsrisico (geen BRZO, PBZO of Arie) een ‘light’ versie van de vragenlijst is ontwikkeld, met veel minder vragen. Het gaat om zeventien van de in totaal 136 VNCIleden. Ook de vijf geassocieerde leden, zonder productie in Neder-

land, vullen de light versie in. Hebben ze minder dan vijftig werknemers, dan hoeven ze niets in te vullen.

Checkboard

De volgende fase is het Checkboard, met een automatische system check. Als er bij een bepaalde vraag een afwijking is van meer dan 10 procent ten opzichte van vorig jaar, krijgt het bedrijf meteen een pop-up te zien met de vraag of de gegevens wel correct zijn. “Het kan gaan om een tikfout,” vertelt Looijs, “dat iemand bijvoorbeeld 500 in plaats van 50 heeft ingevuld, of dat er om tonnen werd gevraagd en iemand vulde 5000 (kilo) in en niet 5.” Vervolgens vindt er een expert judgement plaats, waarbij bepaalde data worden gecheckt door de VNCI. Looijs: “Van een aantal kritische vragen willen wij zeker weten dat ze correct worden ingevuld. Deze zijn

Duurzaamheid

FOTO: SANDR A PEERENBOOM

Frank Groenen van SACHEM Europe ondertekent het herziene Responsible Care-programma tijdens de bijeenkomst bij SACHEM waar ook het RC Dashborad werd gelanceerd. Links Sjoerd Looijs, senior beleidsmedewerker Responsible Care en Duurzaamheid bij de VNCI.

SACHEM OVER HET RC DASHBOARD

‘Met zo’n Dashboard kun je mooi laten zien hoe je ten opzichte van de rest staat’ toebedeeld aan de VNCI-beleidsmedewerkers die zich met de verschillende thema’s bezighouden. Zij beoordelen of de ingevulde data op het Dashboard correct zijn. Bij twijfel gaan ze niet akkoord en wordt het betrokken bedrijf vriendelijk verzocht er nog even naar te kijken.” e

Meten en registreren en elkaar laten zien waar je staat ten opzichte van een bepaald programma, is bij SACHEM volgens HSE/ QA-manager en RC-coördinator Roelant Rosman erg belangrijk. “En als je kritisch naar getallen kijkt, ziet waar je wilt verbeteren, is zo’n Dashboard onmisbaar.” Volgens Frank Groenen, directeur van SACHEM Europe, kan een mkb-bedrijf zeker bij de beste 25 procent horen. “Daar moet je je dan wel naar gedragen. Daarnaast vind ik openheid naar onze omgeving erg belangrijk. Je moet illustreren dat je graag dingen wilt delen. We hebben discussies met de omgeving en overheden. Met zo’n Dashboard kun je mooi laten zien hoe je ten opzichte van de rest staat.” SACHEM vulde vorig jaar als eerste de Responsible Care Enquête in, en kreeg daarom de primeur voor het inzien van het nieuwe Dashboard. Daaruit kwam een aantal aandachtspunten naar voren, vertelt Rosman. “Op dit moment geef ik als projectleider van het process safety-programma invulling aan het continu verbeteren van de per-

formance. We zien een bepaalde trend en willen nog beter worden dan we waren. In de nabije toekomst komt ook duurzame energie op de agenda, wij kunnen daarin nog een stap zetten.” Rosman is blij dat bij het invullen van de vragenlijst voorbeelden en termen worden uitgelegd. “Dat helpt om het betrouwbaar in te kunnen vullen.” De bedrijfsinformatie in het Dashboard is alleen zichtbaar voor het bedrijf zelf. Maar de mogelijkheid bestaat om de prestaties te delen met collega-bedrijven. Groenen: “We moeten als chemische industrie, zeker als mkb, met elkaar praten over de zo belangrijke thema’s van Responsible Care en elkaar daarin ondersteunen, hoe druk we het allemaal ook hebben. We moeten onze kennis delen, en dat begint met transparantie, open zijn naar elkaar. Deze tool biedt die mogelijkheid bij uitstek.” Hij is dan ook van plan om zijn data te gaan delen met een aantal collega’s. “Dan ga je van elkaar leren. Zeker voor het mkb is dit belangrijk, want wij hebben niet altijd alle kennis in huis.” december 2016 Chemie Magazine 15

RC GLOBAL CHARTER

HET PROCES VAN DE RC-VRAGENLIJST

lidbedrijf

system check expert judgement

VRAGENLIJST

CHECKBOARD VNCI

light/normaal lid/geassocieerd productie/business

Aan het Dashboard, dat is ontwikkeld door de VNCI in samenwerking met NetJam, worden ook externe data toegevoegd die VNCI-bedrijven via het elektronisch milieujaarverslag (E-MJV) aan hun bevoegd gezag hebben gerapporteerd. Het betreft emissies naar lucht en water en het waterverbruik. Deze data moeten op grond van Europese regelgeving (European Pollutant Release and Transfer Register, E-PRTR) worden verzameld en door de EU-lidstaten worden doorgezet naar Europa. Hier komen volgens Looijs te zijner tijd ook data over afval bij. VNCI-leden die wettelijk verplicht zijn om deze data te rapporteren, voeren de gegevens voor 1 april in via de E-MJV-webapplicatie. De bevoegde gezagen hebben vervolgens zes weken de tijd om de data te controleren en goed te keuren. Indien nodig wordt het bedrijf gevraagd om correcties door te voeren. Hierna zijn de data definitief. De VNCI maakt slim gebruik van deze op grond van EU-wetgeving toch al gerapporteerde data door deze vanuit de E-MJV-database over te nemen in het RC Dashboard. Bedrijven hoeven deze gegevens zo niet nogmaals in te voeren. Omdat het proces in drie fasen verloopt – invoeren, beoordelen/bijstellen, goedkeuren – worden er drie keer data ingeladen. De beleidsmede16 Chemie Magazine december 2016

externe data E-PRTR (water, lucht) CBS (energie)

DASHBOARD

externe rapportages Veiligheid Voorop Human Capital

werkers van de VNCI voeren ook nog een kwaliteitscontrole uit voordat de data zichtbaar worden in het Dashboard. Cijfers van het CBS over energieconsumptie ontbreken nu nog, maar het plan is om ze er wel in te zetten. Dit betreft sectorcijfers, niet te herleiden tot individuele bedrijven. Bedrijven kunnen hun eigen energieprestaties vergelijken met het gemiddelde van de sector.

Verbeterplan

Responsible Care onderschrijven is sinds 2002 een voorwaarde voor het lidmaatschap van de VNCI. Bij die verplichting horen vier dingen, stelt Looijs: “Je committeert je aan het programma, je vult jaarlijks de vragenlijst in, je stemt in met een bezoek van een verificateur (KPMG) en als je tot de laagste 10 procent behoort, moet je een verbeterplan maken.” Tot nu toe werd met het laatste niets gedaan, maar dat gaat veranderen. “We gaan nu binnen de nieuwe beleidsgroep Duurzaamheid vaststellen wat het precies betekent als je tot de laagste 10 procent behoort. Uiteindelijk moet dat ertoe leiden dat het bedrijf een verbeterplan bij de VNCI moet inleveren. Zo willen we de kwaliteit van het programma steeds verder omhoog brengen.” p

SACHEM was op 29 november ook het eerste lidbedrijf dat via het Dashboard het RC Global Charter ondertekende, het herziene Responsible Care-programma, met extra aandacht voor onder meer het ‘tonen van leiderschap’. “Leiderschap bepaalt uiteindelijk wat een bedrijf op het gebied van Responsible Care doet en hoe dat uitgevoerd wordt”, stelt Groenen. “Wij hebben bijvoorbeeld op het gebied van process safety een Platinum Safety Excellence Program gestart, met daarin veel Responsible Care-elementen. Je moet bijvoorbeeld de ambitie hebben om niet alleen te voldoen aan de voorwaarden van het RC-programma, maar ook om daarboven uit te stijgen. Ook moet je de kennis in huis hebben door de juiste mensen in te huren, of als je ze niet hebt de middelen daarvoor beschikbaar stellen. En als derde kijken we naar de werkprocessen: hoe je dingen uitvoert. Daarbij hoort check and balance: wie doet wat en wie controleert of wat de intentie was ook daadwerkelijk gebeurt?” Verder toon je volgens Groenen leiderschap door een structuur te bouwen waarbij alle werkprocessen en elementen in elkaar haken, en last but not least door te werken aan een cultuur van elkaar aanspreken.

RESPONSIBLE CARE

Het in 1985 gestarte Responsible Care is een ‘ethisch’ programma gericht op het continu verbeteren van veiligheid, gezondheid en milieu (VGM) van processen en producten van de chemische industrie. Onderwerpen zijn onder meer milieu, procesveiligheid, arbeidsveiligheid, transport, communicatie, Product Stewardship en security. Het gaat niet alleen om het verbeteren van prestaties op VGM-gebied, maar ook om efficiënt gebruik van grondstoffen, afval minimaliseren, open en transparant rapporteren over resultaten en fouten, stakeholderdialogen, ook met de lokale omgeving, samenwerking met overheden en ketensamenwerking. Kofi Annan noemde Responsible Care “an inspiring model of self-regulation that other industries should consider following”. In 2017 werken de VNCI-leden 25 jaar met het Responsible Careprogramma.

Industriële complexen met reactievermogen

Duurzaamheid, veiligheid en productiviteit hebben prioriteit bij de bouw en het onderhoud van industriële complexen. En worden steeds vaker gewaarborgd door intelligente, zelfdenkende systemen en installaties. Door state-of-the-art elektrotechniek, werktuigbouw, automatisering en informatisering. Technologieën die elkaar aanvullen én versterken. Bij Croonwolter&dros passen we ze geïntegreerd toe in projecten die de toekomst van de industrie in Nederland vorm geven en onze leefwereld veiliger, duurzamer en comfortabeler maken.

intelligentie door technologie

De dubbele Radar uppercut

Magnetrol

Complete Radar Oplossingen Reken op de prestaties van de zwaargewichtkampioenen in golfgeleide en contactloze radar om al jouw niveau controle uitdagingen uit te schakelen.

radar.magnetrol.com

magnetrol.com • +32-(0)52-45.11.11 • info@magnetrol.be

JEROEN Bijlage bij Chemie Magazine • 15 december 2016

JEROEN VAN WOERDEN

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2016 Jeroen van Woerden: ‘Wij kozen voor doorzetten’ Toekomst gloort voor Kemira Botlek Inspirerende mensen

Wil jij werken een veiligere procesindustrie?

Volg dan de opleiding Procesveiligheid! Werk jij in de chemische procesindustrie en wil jij meer weten over de specifieke risico’s? Volg dan

nu de opleiding Procesveiligheid. Tijdens de opleiding behandelen we natuurlijk de procesveiligheid, maar ook de organisatie en uitvoering van grote projecten in de chemische procesindustrie.

Tijdens de opleiding komen de volgende onderwerpen aan bod: • Procesveiligheid

• Uitvoering grote projecten/turn arounds

• Procestechnologie en installaties

• Externe veiligheid/BRZO/PGS6

• Processchema’s, P&ID’s

• Kwalificeren en kwantificeren van risico’s

• Mechanische veiligheid, PED

• Explosies

• Maintenance

• Gevaarlijke stoffen

• Consequentie kwantificering (QRA, Safeti)

• Incidentenonderzoek

• Instrumentele beveiliging

• ATEX

Schrijf je alvast in, deze opleiding zit altijd snel vol.

Data: 16, 23, 30 maart, 6, 13, 20 april, 11 mei en tentamen op 1 juni 2017.

Meer informatie: www.phov.nl Voor persoonlijk studieadvies: 030 231 82 12, info@phov.nl

Weerdsingel WZ 32 | 3513 BC Utrecht | T 030 231 82 12 | www.phov.nl | info@phov.nl

PHOV_161002_Adv NPTMagazine_185x130_wt.indd 1

18-10-16 14:40

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

INHOUD 10 Kemira Botlek zit weer in de lift

2016

CONTINU VERBETEREN

3 Column Jeroen van Woerden 4 Van Woerden gelooft in kleinschalig verbeteren 8 Bedrijven die als voorbeeld dienen 10 Kemira Botlek zit weer in de lift 14 Wie inspireert de Plant Manager of the Year?

4 Van Woerden gelooft in kleinschalig verbeteren

Toen ik hoorde dat ik genomineerd was voor de Plant Manager of the Year-verkiezing, onderging de Kemira-site een transformatie en waren we net aan het einde van een reorganisatieproces. Ik was blij dat door de verkiezing onze site weer positieve aandacht kreeg. Aanvankelijk vroeg ik me af of het wel het goede moment was, maar achteraf gezien was de timing precies goed, omdat we net in een periode kwamen waarin we vooruit konden kijken en toekomstplannen konden gaan maken. De verkiezing zelf heb ik als heel inspirerend ervaren. De jury kwam langs om mij en andere medewerkers te interviewen. Via hun feedback hoorde ik hoe belangrijk het veranderingsproces en het zeker stellen van de investeringen waren geweest. Bovendien waren ze trots om de fabriek te laten zien en de jury te vertellen over de mooie nieuwe projecten. Het belang van het continu verbeteren de afgelopen jaren is een belangrijk punt van gesprek geweest. Dit heeft uiteindelijk de basis gelegd voor ons bedrijf en maakte de investeringen mogelijk. Het deed me goed om dingen terug te horen waar men trots op was, terwijl ik wist dat dit een of twee jaar eerder nog een punt van discussie was. Het continu verbeteren was onderdeel geworden van onze bedrijfsvoering. Omdat ik niet verwachtte te winnen, heb ik mezelf op de dag van de verkiezing de tijd gegeven om ervan te genieten. Ik genoot van de positieve reacties op mijn kandidatuur en van de speeches van mijn medekandidaten Koos Donkers van Vopak en Robert van den Kieboom van Euroliquids Europoort. Mijn speech ging – uiteraard – over continu verbeteren. Dat ik won verraste me, maar ik zag het wel als de ultieme erkenning voor het veranderingsproces dat wij hebben doorgemaakt. Onze site heeft weer perspectief op de langere termijn. Dat perspectief is gebaseerd op compliance, ondernemerschap en continu verbeteren. Het resultaat van onze acties is een schonere en veiligere site. De werknemers zijn meer betrokken en krijgen meer eigenaarschap. Ook is hun werkplek aantrekkelijker. Operators kunnen hun skills trainen en zich nieuwe technieken eigen maken. Hierdoor worden meer ideeën uitgevoerd. En we krijgen de juiste aandacht van de klanten en kunnen sneller nieuwe producten introduceren. Het managen van de complexiteit aan nieuwe projecten is nu een aandachtspunt: terwijl veel zaken veranderen en verbeteren, moeten we toch onder alle omstandigheden veilig werken. Maar ook hier geldt nog steeds: continu verbeteren en elke dag een stapje beter. Een van de vele pluspunten van het winnen van de verkiezing is dat ik deze speciale bijlage in Chemie Magazine mag medebepalen. U leest verderop onder meer een artikel over Kemira en ik presenteer een aantal organisaties en mensen die mij inspireren. Ik wens u veel leesplezier! Jeroen van Woerden, site manager/managing director Kemira Rotterdam december 2016 JEROEN 3

FOTO: BOV VAN DER VLIST

Jeroen van Woerden: ‘Ik stimuleer ideeën die mensen zelf kunnen realiseren. Operators zijn de eigenaar van de fabriek en ik heb graag dat ze hier hun verbeteringen uitvoeren.’

4 JEROEN december 2016

PLANT MANAGER OF THE YEAR GELOOFT IN ‘KLEINSCHALIG VERBETEREN’

‘LEG HET INITIATIEF BIJ JE MENSEN’ Het klinkt als een sprookje: een manager van buiten de chemie komt binnen bij een plant in zwaar weer en transformeert deze tot een groeisite. In Rotterdam gebeurde het bij Kemira Botlek, onder leiding van Jeroen van Woerden. “Het was opgeven of doorzetten, en wij kozen voor het laatste.” Tekst: Inge Janse

eel even laat Jeroen van Woerden blijken dat hij het persoonlijk “héél leuk” vindt, zo’n magazine dat je naam draagt, om zich dan snel te richten op het grotere doel. “Deze award is een positief moment als afsluiting van een periode”, zegt hij. “We moesten lastige dingen doen om het voortbestaan van het bedrijf zeker te stellen.” En wie denkt dat “lastige dingen” overdreven is: Jeroen bewoog zo ongeveer hemel en aarde om de site van Kemira Botlek overeind te houden. Een greep uit de gevaren: grote reorganisatie, complete sluiting en verkoop van de site. Dat de site dit allemaal wist te overleven, is mede te danken aan deze 50-jarige plantmanager. Want waar anderen na zoveel tegenslagen bij de pakken neerzitten, bleef hij zich inzetten voor de beste uitkomst. En met succes, want in plaats van sluiting komt er een nieuwe fabriek met bio-processen én wordt een oude fabriek grondig gemoderniseerd. Nu het grootste gevaar achter de rug is, luidt zijn credo: niet meer achteruitkijken, maar inzetten op de toekomst. “Er is weer perspectief voor de site. Blijf dus niet praten over de vervelende periode achter ons. Je mag er natuurlijk bij stilstaan, maar kijk er niet in rancune op terug. Ook het moederbedrijf heeft uitgesproken dat het verder wil met Rotterdam. Geniet daarvan en neem dat als uitgangspunt. Het fijne is dat zowel het moederbedrijf als onze mensen dat doen.”

Dat klinkt als een sprookje: uw site was een Assepoester waar iedereen vanaf wilde, en nu vindt iedereen haar prachtig. Van Woerden: “Sprookjesachtig? We moesten echt knokken voor het voortbestaan van de site. Het was opgeven of doorzetten, en wij kozen voor het laatste. Daar zaten veel dieptepunten bij. Als een koper

afhaakte, zag ik gelijk die dreiging weer op ons afkomen. Maar uiteindelijk was het resultaat goed.”

Slapeloze nachten gehad?

“Dat niet, maar ik zat dan wel vol adrenaline. Misschien ben ik dan ook wel op m’n sterkst.”

U komt niet uit de chemie. Hoe komt u hier terecht?

“Dat is ook de vraag die ik steeds kreeg: wat kom jij hier doen? Zelf had ik waarschijnlijk inderdaad niet gesolliciteerd op de rol van sitemanager. Maar een headhunter belde mij en zei: ‘Ik heb iets waar jij de geknipte man voor bent, maar je moet niet naar de functienaam kijken.’ Hij voelde aan dat ze een schaap met vijf poten zochten.”

Keken de mensen u hier niet met scheve ogen aan?

“Dat is een groot misverstand, want als plantmanager of sitedirector hoef je niet chemisch te zijn. Wel moet je als leider van het team ervoor zorgen dat alle kennis en kunde aanwezig zijn. Hiervoor werkte ik in allerlei technische richtingen, zoals bij Philips automotive en bij Tetrapak in de verpakkingsindustrie. Mijn kenmerk is dat ik me heel snel technische kennis eigen kan maken. Zo kan ik meepraten. Ik zit nu bijvoorbeeld bij klanten in de olie-industrie. Ik ben geen oliespecialist, maar verdiep me wel gelijk in hun applicatie: wat speelt er en wat zijn de key drivers voor hun problemen?”

Bent u nooit bang dat mensen u een rad voor de ogen draaien?

“Nee, nooit. Mijn medewerkers moeten de kennis hebben en zich verder ontwikkelen. Mijn rol als leidingge- e december 2016 JEROEN

‘De regel is: pak de ruimte om aan de slag te gaan’

vende is vooral om een gids te zijn. Ik moet faciliteren dat mijn mensen hun ding goed kunnen doen. Ik zou bij wijze van spreken ook leiding kunnen geven aan een groep journalisten. Mijn rol is dan niet om te zeggen hoe ze inhoudelijk moeten schrijven, want dat kan ik helemaal niet. Maar ik kan er wel voor zorgen dat ze onder optimale omstandigheden werken, dat er nieuwe opdrachten komen, dat er nieuwe kanalen worden aangeboord, dat het juridisch en veiligheidstechnisch allemaal is ingekleed en dat ik richting geef. Dat is ook hier mijn rol.”

zie je hem niet meer als een tegenstelling, maar als versterking van je team.”

Hoe pakt u die leidersrol aan?

Het klinkt nu bijna alsof u eigenlijk Manager in plaats van Plant Manager of the Year had moeten worden.

“Wil je een goed team hebben, dan moet je ook een divers team hebben. Dat werkt vooral als je dit tegen elkaar uitspreekt. Dan kom je erachter dat de zwakte van de een de sterkte van de ander is. Een persoon die sterk is in details, kan een perfecte aanvulling zijn op de leider die op hoofdlijnen stuurt. Zo wil ik altijd mensen in mijn team die mij aanvullen op kwaliteitsbeheersing en regelgeving. Ik kan wel denken: dat is allemaal belemmerend en ballast, alleen weet ik door mijn contact met klanten en overheden dat als je deze facetten niet goed beheerst, je uiteindelijk nog veel minder ver komt. Natuurlijk kun je proberen dit zelf te doen, maar waarom zoek je niet iemand die dat heel goed kan? Dan

PLANT MANAGER OF THE YEAR

De verkiezing van de Plant Manager of the Year wordt sinds 2008 jaarlijks georganiseerd en is een initiatief van het Petrochem Platform en de VNCI, in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam. 6 JEROEN december 2016

Hoe regel je zoiets?

“Veel leiders zoeken iemand die bij hen past. Daar voelen ze zich comfortabel bij. De vraag is alleen of je team daar ook beter van wordt. Soms kun je daar niet op sturen, want dan krijg je een team zoals het is. Maar in elk team zit verloop, dus je kunt hierop letten bij het inhuren van de volgende kandidaat. Wees je dus bewust van je zwakke punten en zoek hierin versterking via collega’s.”

Om aan te tonen dat Jeroen niet overal tot zijn recht komt, begint hij druk een piramide te tekenen met drie onderdelen waaraan zijn werk moet voldoen. “Ten eerste moet ik affiniteit hebben met mijn producten en klanten. Ik werk daarom in een technologische omgeving die sterk gericht is op de behoeften van klanten. Als tweede: werken met en aansturen van mensen. Toen ik voor mezelf werkte gaf ik veel advies, maar dat was niet mijn ding. Ik moest soms echt op mijn handen zitten om ergens niet in te grijpen. Ik ben iemand die opstaat en zegt: dáár gaan we naartoe. En als laatste heb ik verandering nodig. Ik ben niet geschikt om op de winkel te passen. Als ik stabiliteit in stand moet houden, ben ik bijna zelf degene die de verandering creëert om dynamiek in de tent te krijgen.”

Hoelang kunt u dan nog bij Kemira blijven?

“Als onderdeel van de afronding is er door mij een opvolger voorbereid. Als leider moet je die op tijd klaar

OVER JEROEN Naam Jeroen van Woerden. Woonplaats Lage Mierde, Noord-Brabant. Leeftijd 50 jaar. Huwelijkse staat Samenwonend met Inge. Kinderen Vier jongens: Tijn, Siep, Jent en Rijk. Opleidingen Hts (Tilburg), TU Eindhoven, Essec Business School (Frankrijk), Tias Business School (Tilburg). Werkgevers en functies • Trainee, projectleider en sectiehoofd productiemanager Prepress en Drukkerij bij Tetra Pak (1993-1999). • Diverse managementfuncties bij Philips Lighting (1999-2012). • Eigenaar/ondernemer voor advies en interimmanagement bij Jitink (2012-2013) • Site manager / managing director bij Kemira Botlek (2013-heden).

hebben. Er zijn hier in de Botlek en op de Europoort-site sterke plantmanagers die klaar staan om het over te nemen. Ik stap daarom per 1 januari uit mijn rol van sitemanager. De komende tijd concentreer ik me nog op de nieuwe fabriek en de nieuwe klanten die we in Rotterdam hebben aangewonnen. Tegelijkertijd oriënteer ik me op een andere functie.”

U bent nu Plant Manager of the Year, wat gaat de wereld daarvan merken?

“Volgend jaar bereid ik met uitgeverij Industrielinqs een congres voor. Ook geven we een lezing over wat we bij Kemira verbeterd hebben, zoals het kleinschalige van verbeteren. Maar een harde agenda is nog niet gedefinieerd, dus dat gaan we nog vormgeven.”

Wat is dat, kleinschalig verbeteren?

“De kern van wat ik graag doe als leidinggevende is het initiatief bij de mensen leggen. Daarbij ben ik bereid om te accepteren dat zij fouten maken. Binnen de chemische industrie zijn er relaties die mij raar aankijken. Dan gaan ze toch vreselijke dingen doen? Maar dat is niet zo. De meeste mensen die de ruimte krijgen om te verbeteren voelen zelf aan waar de grenzen zitten. Ja, er is een heel kleine groep mensen die daar misbruik van maakt. Maar als je je bedrijf runt op wantrouwen, dan wordt wat je doet heel beperkt. Dus de regel is: pak de ruimte om aan de slag te gaan.”

Hoe pak je dat aan?

“Operators zeiden vaak: ik heb allemaal ideeën, maar ze luisteren nooit naar me. Maar als je dan vraagt naar dat idee, dan hoor je: je moet daar een silo bouwen! Of een nieuwe fabriek! Of een nieuw treinspoor! Oké, goed idee,

Hobby’s Hardlopen, alpinisme, mountainbiken, schaken, fotografie. Muziek Van klassiekers als Queen, The Police en Pink Floyd tot Spinvis, Philip Glass en Kyteman. Laatst gelezen boek Marketing met Ballen van Rudy Moenaert. Auto Een Citroen 2CV. “Het rijdt geweldig, met name over kleine zandwegen met het dak open. Daar wordt iedereen vrolijk van.” Tv-programma NOS Nieuws en Andere Tijden. Vakantiebestemming Reist graag met zijn vrouw en kinderen rond met de tent. “Want vakantie is kamperen en rondtrekken van plek naar plek. Als je de tijd neemt voor landen, is het altijd mooi en interessant.” De Alpen, Azië en de Verenigde Staten hebben zijn voorkeur. Ergernis Negativisme. “Het leven is te kort om je tijd in negatieve dingen te steken. Maak er iets moois van en geniet van de leuke dingen.”

maar niet snel uitvoerbaar. Dus wat stimuleer ik: ideeën die mensen zelf kunnen realiseren. Operators zijn de eigenaar van de fabriek en ik heb graag dat ze hier hun verbeteringen uitvoeren. Voor eigen initiatieven geven we daarom budget, met als voorwaarde dat ze dit project zelf kunnen uitvoeren. Dus als iemand een stuk gereedschap wil, kan hij dat bestellen. Dat klinkt simplistisch, maar het zijn vaak zaken die voor de operators belangrijk zijn en hun werkzaamheden sterk verbeteren. Denk aan een extra kast, iets verven en zorgen dat gereedschap op de juiste plaats aanwezig is. Ook hebben twee operators een web based logboek voor de productie gebouwd. Dat is een fantastisch mooie applicatie geworden waar onze hele fabriek mee werkt. Al die zaken maken het werk voor operators veel effectiever en plezierig. En uiteindelijk krijg ik daar ook mijn win mee, want het zorgt ervoor dat het werk efficiënter, sneller en professioneler uitgevoerd wordt.”

Wat raadt u de volgende Plant Manager of the Year aan?

“Ten eerste zeg ik: neem initiatief. De aanwezigheid van de chemie in Nederland is niet vanzelfsprekend. Investeringen komen niet automatisch naar ons toe. Je moet dus initiatief nemen. Stap daarbij uit je comfortzone en ga verder. Mijn tweede advies is iets waar ik heel sterk in geloof: haal klanten naar je fabriek toe. De klant is bij veel bedrijven veel te ver weg, terwijl deze een geweldige trigger is om te verbeteren. Maak jezelf onderdeel van zijn verkoopproces. Laat je kwaliteits- en productiesystemen zien en wees bereid nieuwe producten te ontwikkelen. Want als jij dingen naar je toetrekt, zie je dat dingen in jouw richting gaan bewegen.” p

december 2016 JEROEN

TESLA, DE EFTELING, DSM EN VDL

BEDRIJVEN MET EEN EIGEN GEZICHT Het is duidelijk: Jeroen van Woerden houdt van bedrijven met lef, die zich onderscheiden met hun eigen koers en keuzes. En daarmee een mooi voorbeeld voor hemzelf en andere bedrijven zijn. Tekst: Marloes Hooimeijer

Tesla Model S

TESLA ELEKTRISCHE AUTO’S MET SEXAPPEAL Elektrisch rijden in een auto met sexappeal, dat maakt de Tesla volgens Van Woerden zo populair. Laatst maakte het CBS nog bekend dat de Tesla Model S de meest voorkomende volledig elektrische auto in Nederland is. Op 1 januari 2016 reden er 4,4 duizend van rond. “Tesla combineert aantrekkelijkheid met vergroening. Het bedrijf geeft een impuls aan de totale markt van elektrisch rijden, waardoor het straks meer mainstream wordt.” Want binnenkort verschijnt er ook een kleiner, wat betaalbaarder model. De Tesla Model 3 werd afgelopen maart gelanceerd. Binnen 24 uur na lancering werden er al 180.000 gereserveerd, goed voor een opbrengst van 6,6 8 JEROEN december 2016

miljard euro. “De toekomst van elektrische auto’s ziet er zonnig uit’’, twitterde Tesla-topman Elon Musk kort daarna. Maar het is niet alleen maar zonneschijn voor het bedrijf. De automatische piloot die Tesla in zijn modellen inbouwt, zou niet veilig genoeg zijn, zo stelde de Amerikaanse consumentenbond na een dodelijke botsing met een vrachtwagen in Florida. Als antwoord kwam het bedrijf met diverse softwareverbeteringen op basis van nieuwe radartechnologie. Een andere uitdaging is de beschikbaarheid van voldoende accu’s, nodig om de ambitie te verwezenlijken van 500.000 Tesla’s in 2018. Daarvoor heeft Tesla onlangs het Duitse batterijbedrijf Grohmann gekocht. De grootste fabriek van Tesla staat in Fremont in Californië. De productie van Tesla’s is daar in vier jaar tijd al met 400 procent opgeschroefd.

“De belangrijkste reden om jezelf vrijwillig dagenlang op te laten sluiten in de Efteling is dat je een nieuwe menssoort tegenkomt, die je de rest van je leven zal inspireren.” Dit schreef Aaf Brandt Corstius vorig jaar in een column in de Volkskrant. Ze doelde op

DSM LEF OM KEUZES TE MAKEN In 2010 verkocht DSM het onderdeel DSM Special Products in de Botlek aan Emerald Performance Materials. In september 2014 opende koning Willem-Alexander een DSMfabriek in Iowa voor winning van bio-ethanol uit landbouwafval op commerciële schaal, een samenwerking met het Amerikaanse bedrijf POET. En in 2015 splitste DSM de divisies Polymer Intermediates (acrylonitril en caprolactam) en Composite Resins af, omdat die activiteiten niet meer als corebusi-

ness werden gezien. Het zijn zomaar enkele voorbeelden van stappen die het chemieconcern de afgelopen jaren heeft genomen om klaar voor de toekomst te zijn. Van Woerden: “Het getuigt van lef te erkennen dat een portfolioshift nodig is, daarin keuzes te maken en voorwaarts te gaan. Als je dat niet op tijd doet, zoals inspelen op biotechnologie en -chemie, kun je zomaar te laat zijn. Ik vind het mooi dat onderdelen die binnen het ene bedrijf geen toekomst meer hebben, binnen een ander bedrijf juist kansrijk zijn, doordat de nieuwe eigenaar er een iets andere draai aan geeft.” Bij DSM ligt de focus nu op gezondheid, voeding en materialen, waar-

VDL TEGEN DE STROOM IN

Minister-president Rutte geeft bij VDL Nedcar het startsein voor de productie van de MINI Countryman.

“Op het moment dat andere bedrijven tien tot vijftien jaar terug hun business naar het buitenland brachten, geloofde VDL erin dat in Nederland nog altijd bestaansrecht viel te creëren. Toenmalig directievoorzitter Wim van der Leegte had het lef zieltogende bedrijven weer tot leven te wekken. Hij roeide tegen de stroom in”, aldus Van Woerden. In 2006 nam VDL Philips Enabling Technologies Groep al over en eind 2012 Nedcar in Born. Recent werd bekend dat VDL Nedcar naast de MINI 3-deurs en de MINI Cabrio ook de MINI Countryman van BMW mag gaan produceren, wat extra werkgelegenheid biedt voor circa 1200 nieuwe medewerkers.

mee in 2015 een omzet van ongeveer 8 miljard euro werd behaald. De groep Nutrition maakt voedingsingrediënten voor mens en dier, en de cosmetica- en farma-industrie. En de groep Performance Materials maakt hoogwaardige kunststoffen, die bijvoorbeeld worden toegepast in auto’s en vliegtuigen.

Sinds de oprichting in 1953 groeide het familiebedrijf uit tot een onderneming met 88 bedrijven (Van Woerden: “Rond Eindhoven zie je alleen maar VDL.”). Naast de assemblage van auto’s, produceert en verkoopt het onder meer bussen, veevoedermachines en warmtewisselaars. “De kracht van VDL Groep zit in de onderlinge samenwerking tussen de bedrijven”, aldus het bedrijf op zijn website. Afgelopen november gaf Wim van der Leegte na vijftig jaar de voorzittershamer door aan zijn zoon Willem van der Leegte. Senior heeft bij de gelegenheid wel geregeld dat het bedrijf nóóit naar de beurs kan gaan, zo vertelt hij in de Volkskrant: “Ik heb aan Philips en DAF gezien wat er gebeurt als je van familiebedrijf overstapt naar de beurs. Daar wordt het niet beter van.”

december 2016 JEROEN

FOTO’S SHUT TERSTOCK, HOLL ANDSE HOOGTE

DE EFTELING KLANTVRIENDELIJKHEID IN HET DNA

de op-en-top vriendelijkheid van álle medewerkers. Dit is precies wat ook Van Woerden zo bewondert in het Brabantse pretpark, dat afgelopen jaar 4,68 miljoen bezoekers trok. “Bij de Efteling zit klantvriendelijkheid in het DNA. Als ouders hun kind kwijt zijn, zorgt het personeel het liefst voor een hereniging binnen enkele minuten, zodat het voorval de dag van zijn gasten niet verpest”, aldus de Plant Manager of the Year. Een fenomeen sinds de oprichting in 1952 is het Sprookjesbos. Het park ziet zichzelf als ‘hoeder van het sprookje’. Maar het heeft ook genoeg attracties voor thrillseekers, zoals de Baron 1898 (37,5 meter omlaag storten) of natuurlijk de Python. Van Woerden: “Het is niet alleen een entertainment-, maar zeker ook een technologiebedrijf, met al die hightech attracties. De veiligheid moet uitmuntend zijn. Als bezoekers op hun kop in de achtbaan blijven hangen, komt dat altijd in de krant.” Efteling-directeur Fons Jurgens zei er vorig jaar in een interview met MT.nl dit over: “Veiligheid komt boven alles, nog vóór de gastvrijheid. We hebben heel strakke procedures. Voordat een attractie opengaat, lopen twee medewerkers alles na. Als er ook maar één veiligheidsaspect niet goed is, gaat de baan niet open. Daarover is nooit discussie.”

KEMIRA BOTLEK, LEVERANCIER VAN WATERZUIVERINGSCHEMICALIËN, ZIT WEER IN DE LIFT

‘ONZE CAPACITEIT WORDT HEEL GROOT’ De toekomst voor Kemira Botlek ziet er zonnig uit. Dankzij de modernisering op de site, waaronder een nieuwe fabriek, wordt een domino-effect voor de productie verwacht. “Veel volume betekent lagere operationele kosten, waardoor het nóg aantrekkelijker wordt om meer te gaan maken.” Tekst: Inge Janse

en informeel ‘familiebedrijf’. Dat is de eerste omschrijving die opkomt bij Marco Soedarmo, de 46-jarige plantmanager van Kemira Botlek. Want hoewel het Finse chemiebedrijf wereldwijd opereert, is de vestiging in de Botlek meer dan hecht. Soedarmo is daar zelf het levende voorbeeld van: hij werkt er al 26 jaar en het zou zomaar kunnen dat hij er zijn pensioen haalt. Hij staat niet alleen in die bedrijfstrouw. De site Kemira Botlek, die vorig jaar haar 50-jarig jubileum vierde, kent veel oudere werknemers met een lang dienstverband. “Ze hebben het hier goed naar hun

10 JEROEN december 2016

zin. Daarom hebben we hier een heel laag verloop. Dat maakt deze site uniek.” Dat komt onder meer door de goede secundaire arbeidsvoorwaarden. Zo hebben werknemers relatief veel vrije dagen, iets wat je normaliter alleen ziet bij onderwijsinstellingen. Bovendien is Kemira Botlek niet te groot, iets wat het personeel aanspreekt. Volgens Soedarmo plukt Kemira wereldwijd de vruchten van die trouw. “Onze mensen hebben een schat aan ervaring. We fungeren daarom als kennisbank voor de rest van Kemira.” Het familiegevoel komt ook tot uiting in de manier van leidinggeven. “Heel veel leidinggevenden komen uit de eigen organisatie, tot aan de plant-

manager aan toe. Zo hou je ook dezelfde leiderschapsstijl.” Typerend daaraan is het informele karakter. “Operators kunnen bij mij in en uit lopen en ik zit gewoon bij ze in de kantine. Iedereen is daardoor heel open tegen elkaar.” En dat gebeurt ook, vertelt Soedarmo: “Niemand die een blad voor de mond neemt. Het is niet altijd leuk om op punten gewezen te worden, maar het laat wel zien waar de zwakke plekken zitten. Dat biedt veel voordeel.”

Twee fabrieken

Bij Kemira Botlek zijn twee fabrieken actief. De eerste draait continu en maakt acrylamide, een mono-

SUCCESFACTOREN

meer. Daarvan is 20 procent bestemd voor de commerciële markt en zo’n 80 procent gebruikt Kemira zelf. Het grootste deel daarvan gaat naar een Kemira-site in Engeland en Kemira Botlek gebruikt 10 procent. Dat eigen gebruik gebeurt in de tweede fabriek op de site. In deze chemical speciality plant maakt Kemira de polymeren waar het bekend van is: flocculanten en coagulanten. Deze worden vooral gebruikt om water te zuiveren. Onder de klanten bevinden zich daarom veel publieke gemalen, grote papiermolens, waterzuiveringsbedrijven en olie- en mijnbedrijven. Wereldwijd draait Kemira zo mee in de top van de bedrijven die

waterzuiveringschemicaliën leveren. Na een hectische periode, inclusief reorganisaties en dreiging van sluiting en verkoop, kan Kemira Botlek zich weer richten op de toekomst. Dat mag ook wel, want momenteel wordt er op de site een nieuwe fabriek gebouwd. Tegelijkertijd krijgt de oude installatie een flinke upgrade. Beide activiteiten zorgen volgens Soedarmo voor een bijna niet te stoppen domino-effect voor de productie. “Onze capaciteit wordt heel groot. Dat betekent ook dat we meer grondstof nodig hebben, dus daar moeten we rekening mee houden. Veel volume betekent bovendien lagere operationele kosten, e

december 2016 JEROEN

FOTO: BOB VAN DER VLIST

Bij Kemira Botlek zijn twee fabrieken actief.

Dat Kemira zo succesvol is, komt volgens Koorn onder meer omdat het bedrijf al tientallen jaren ervaring heeft met waterbehandeling. In Finland, het land van de duizend meren, waren in de jaren 80 veel meren volledig dood door zuurstofgebrek. Door chemicaliën wist Kemira daar weer leven in te krijgen, waardoor het – eerder dan de rest van de markt – veel ervaring opdeed met waterbehandelingschemicaliën. Daar profiteerde het vervolgens in de jaren 90 stevig van in bijvoorbeeld Nederland, waar vanwege problemen met fosfaat (en bijbehorende algengroei) veel vraag was naar zijn producten. Als andere reden voor succes noemt Koorn de uitgebreide technische ondersteuning die Kemira bij zijn producten levert. “Heeft een klant een probleem, dan gaan onze mensen ernaartoe. Zo hebben we een eigen technoloog in dienst die bij een waterschap vandaan komt en dus van de hoed en de rand weet. Wij verkopen dus absoluut niet alleen het product, maar geven ruime ondersteuning.” De derde succesfactor is de sterke focus op circulaire productie. Want in plaats van eindeloos veel ijzer en aluminium te blijven gebruiken, zoekt Kemira naar afvalstoffen voor hergebruik, iets wat al voor de helft van de productie lukt. “We halen in Duitsland bijvoorbeeld het afvalzuur van een staalproducent naar onze fabriek. De vervuiling halen we eruit, waarna we het zuur en ijzer opnieuw inzetten om ijzerchloride te maken.” Ook zit Kemira met een fabriek op de site van Bayer in Duitsland, waar het – in plaats van zoutzuur – een afvalstroom van de chemiereus hergebruikt voor eigen productie. “Zo proberen we de cirkel steeds meer te sluiten.”

Het Finse, beursgenoteerde Kemira is gespecialiseerd in chemicaliën voor waterintensieve bedrijven, zoals papierproducenten (60 procent omzet), de olie- en mijnbouwindustrie (15 procent) en waterzuiveraars in steden en bij bedrijven (25 procent). In Nederland wordt bijvoorbeeld al het drinkwater in de regio Amsterdam en Rotterdam gemaakt met dank aan Kemira. “Wij zitten vrijwel overal”, weet Ronald Koorn, als country manager Benelux verantwoordelijk voor de verkoop van Kemira-producten. “Bijvoorbeeld bij Evides, dat water uit de Biesbosch en de Maas met onze producten zuivert.” De grootste tak vormt niettemin de behandeling van afvalwater, zoals bij bierbrouwers. Kemira maakt grofweg twee soorten producten: stoffen op basis van ijzer en aluminium (om drinkwater te maken en afvalwater te zuiveren) en polymeren (voor de behandeling van zuiveringsslib). “Dat bevat nog veel water. Via polymeren ontwater je slib, waarna je het veel economischer kunt transporteren naar de afvalverbranding.” Koorn, die zich vooral focust op waterzuiveringsbedrijven en de zware industrie, legt uit dat dezelfde producten in aangepaste vorm ook voor de andere twee divisies (papier en olie-/mijnbouwindustrie) inzetbaar zijn. Opgeteld zorgt Kemira met zijn polymeren voor meer efficiëntie (meer olie produceren uit dezelfde put), betere producten (verpakkingsmateriaal lichter maken) en betere processen (verminderen van de hoeveelheid stank en afval bij waterzuiveraars).

En met succes: Kemira is een van de grootste in de sectoren papier en pulp, olie en mijnbouw, en waterzuivering. In 2015 zette het bedrijf 2,4 miljard euro om. De helft hiervan komt uit chemicaliën voor betere productkwaliteit en procesoptimalisatie, 30 procent voor hogere waterkwaliteit en 20 procent voor meer proces- en energie-efficiëntie. Deze omzet wordt gerealiseerd door bijna vijfduizend werknemers (waarvan 175 in Nederland), verdeeld over 64 productielocaties (waaronder die in de Botlek en Europoort) en drie onderzoekscentra (in Finland, de Verenigde Staten en China).

FOTO: BOB VAN DER VLIST

‘KEMIRA ZIT VRIJWEL OVERAL’

‘We moeten alles met minder mensen doen’ waardoor het nóg aantrekkelijker wordt om meer te gaan maken.”

Zes-ploegendienst

Deze groeiperiode betekent niet dat er geen uitdagingen meer zijn. Zo moest de site mensen laten gaan. “Dus alles wat we deden en wat erbij komt, moeten we met minder mensen doen. Dat kan alleen door efficiencyverhoging en door processen te optimaliseren.” Kemira Botlek is daarom het traject ‘Samen Toekomst’ gestart. “Hierin kijken we hoe we alle werkzaamheden het beste kunnen indelen. We vragen onze operators gewoon wat zij nog meer kunnen doen, en dan komen zij met ideeën.” Kemira Botlek begint het nieuwe jaar bovendien met een noviteit: de zes-ploegendienst. Dit betekent dat er tijdens de dagdienst een dubbele bezetting is die het meeste werk kan 12 JEROEN december 2016

doen. Hierdoor kunnen de nachten en weekenden af met een veel lagere bezetting. “Ook andere bedrijven tonen veel belangstelling en komen informeren. Er zijn nog geen andere voorbeelden van. We moeten dus nog zien hoe het in de praktijk werkt. Daarom betrekken we alle operators erbij.” Een andere uitdaging is om met die lagere bezetting veilig en compliant te blijven werken. “Omdat we een BRZO-bedrijf zijn, staan we onder streng toezicht. Veiligheid is bij ons prioriteit nummer 1, maar dat kost ook veel tijd en geld. Daar moeten we dus verstandig mee blijven omgaan.”

Lean-filosofie

Bijkomende uitdaging is dat Jeroen van Woerden komend jaar verdwijnt als sitemanager. Soedarmo is niet van plan om het roer radicaal om te

gooien als hij hoofdverantwoordelijke wordt voor de site. “We zijn een pad ingeslagen en de route is uitgestippeld. Die blijven we volgen. Ook zijn er al veel goede initiatieven gestart. Als het goed is, merken mensen er dus niets van dat Jeroen verdwijnt.” Gevraagd naar de meest in het oog springende prestatie van Van Woerden, noemt Soedarmo de door hem geïntroduceerde Lean-filosofie. “Om die te introduceren in een chemische omgeving is heel moeilijk. De chemiesector is nu eenmaal log in zijn veranderingen. Maar Jeroen is erg gedreven en had daar maling aan. Hij kwam uit een andere business en was ervan overtuigd dat Lean overal kan. Uiteindelijk kreeg hij de mensen zover dat ze het nut ervan inzagen. Daar heeft iedereen nu heel veel profijt van.” p

LOGISTICON WATER TREATMENT

Demiwater

Afvalwater

DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Koelwater

Drinkwater Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klantspecifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie tot huur van installaties Bel of ga naar onze site en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v. +31 (0)184 - 60 82 60 www.logisticon.com

WIE INSPIREREN DE PLANT MANAGER OF THE YEAR?

LEIDERS MET EEN LACH “Het zit niet in mijn karakter om een bewonderaar te zijn, absolute helden heb ik niet. Maar ik zie in veel mensen wel elementen die mij inspireren”, zegt Jeroen van Woerden. Voor JEROEN selecteerde hij vijf inspirators. “Wat hen bindt, is dat ze plezier in het leven uitstralen. Het leven is geen straf, het is leuk om dromen en idealen na te jagen.” Tekst: Marloes Hooimeijer

Dalai Lama en Desmond Tutu VREDELIEVENDE VRIENDEN

Met vredelievendheid, charme en een lach spannen zowel de Dalai Lama als Desmond Tutu zich al een leven lang in voor gerechtigheid en gelijkwaardigheid in de wereld. Beiden wonnen ze voor hun verdiensten de Nobelprijs voor de Vrede (in 1989 en 1984). De twee werden goede vrienden en ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van de Dalai Lama bezocht Tutu hem vorig jaar in India om samen Het boek van vreugde te maken – als ‘cadeau voor iedereen’. De Dalai Lama is de spiritueel leider van het Tibetaanse volk. In 1959 ontvluchtte hij het door China bezette Tibet. Sindsdien spant hij zich onophoudelijk in voor de Tibetaanse zaak en reist hij daarvoor de hele wereld over. De Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu (1931) is vooral bekend vanwege zijn strijd tegen de apartheid, onder andere als voorzitter van de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Hun wijsheden worden vaak gequoot. Zoals deze van Tutu: “If you want peace, you don’t talk to your friends. You talk to your enemies.” En “Compassion is the radicalism of our time” van de Dalai Lama. 14 JEROEN december 2016

Sifan Hassan VAN VER GEKOMEN “Ze heeft de wilskracht om overal doorheen te beuken”, zei voormalig coach Honoré Hoedt ooit over 1500-meter-loopster Sifan Hasan (1993). Met die wilskracht in combinatie met haar talent haalde ze WKbrons in Peking (2015) en goud op het WK Indoor in Portland (2016). Tijdens de Olympische Spelen werd ze vijfde. Ze is letterlijk van ver gekomen, want in 2008 vluchtte zij in haar eentje vanuit geboorteland Ethiopië naar Nederland. In 2013 kreeg ze haar Nederlandse paspoort, het jaar waarin ze ook Europees kampioen werd. “Ik ben heel trots om voor Nederland te lopen. Ik woon al heel lang hier, ik voel me meer Nederlands dan Ethiopisch”, aldus Hassan vorige zomer in de Volkskrant. Ze wil graag een “goede moslim” zijn, maar dan zou ze moeten stoppen met haar sport; geen korte broek maar een hoofddoek moeten dragen. Dat lijkt voorlopig niet aan de orde. Wel brak ze na de teleurstelling op de Olympische Spelen met haar coach Hoedt. Ze is van plan langdurig in het buitenland te trainen. Voor dat ene doel: Olympisch goud in Tokio over vier jaar.

Marc de Jong

André Kuipers

“In mijn tijd bij Philips Lighting heb ik Marc de Jong leren kennen als een inspirerend leider. Hij creëert enthousiasme en hij heeft visie. Marc is iemand waar je graag voor werkt”, licht Jeroen van Woerden zijn keuze toe. Na Philips scheidden hun wegen. De Jong is inmiddels CEO bij het Deense bedrijf LM Wind Power, waarvan onlangs bekend werd dat het wordt overgenomen door General Electric. “Ik vind het bijzonder plezierig en eervol dat Jeroen mij zich als inspirerend leider herinnert”, reageert hij. En vervolgt: “Persoonlijk geloof ik dat naarmate je hoger in een organisatie komt, het belangrijker is hoe je medewerkers jou beoordelen dan hoe je baas je beoordeelt. De medewerkers zijn immers met zeer velen en hebben een zeer grote impact op het bedrijf – op de klanten, de producten, de uitvoering en de sfeer. De baas is vaak maar een eenling, op soms relatief grote afstand van de werkelijkheid. I get most of my energy from below and not from above! Ik geloof er ook in dat (bijna) alles mogelijk is als je de goede mensen in een team aan de juiste dingen laat werken.”

Zoals zoveel jongens droomde André Kuipers (1958) er vroeger van astronaut te worden. En in tegenstelling tot veel van die andere dromers wérd hij dat ook. Na jaren van training vloog hij in 2004 zijn eerste missie naar het internationale ruimtestation ISS. Veel te kort, vond hij. Zijn tweede missie was in 2011: een verblijf van 193 dagen in de ruimte. Hij dook regelmatig zwevend op in de media om zo veel mogelijk mensen te laten meegenieten van zijn belevenissen daarboven. Inmiddels is hij een graag gezien en enthousiasmerend spreker, die geen mogelijkheid onbenut laat om de schoonheid én kwetsbaarheid van de aarde onder de aandacht te brengen. Zoals in zijn functie van ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds: “We moeten zuinig zijn op onze prachtige blauwe planeet!” Als ambassadeur van het Techniekpact verzorgt hij onder meer regionale Collegetours voor basisschoolleerlingen, om te laten zien hoe leuk wetenschap en technologie is. “Met het verhaal van mijn reis naar de ruimte als rode draad maken we allemaal onderwerpen bespreekbaar, zoals zwaartekracht, communicatie- en voedseltechnologie, onderzoeken en duurzaamheid”, aldus Kuipers op de Techniekpact-site.

TEAMBUILDER

ASTRONAUT-AMBASSADEUR

‘Bijna alles is mogelijk als je de goede mensen in een team aan de juiste dingen laat werken’

Barack Obama

PRESIDENT MET PERSOONLIJKE TOUCH

FOTO’S SHUT TERSTOCK, HOLL ANDSE HOOGTE

Na twee termijnen zit het er voor de eerste zwarte president van Amerika bijna op. President Barack Obama is onder meer de grondlegger van Obama Care, een verplichte zorgverzekering voor iedereen. Ook was hij de eerste Amerikaanse leider die – na 88 jaar – weer voet op Cubaanse bodem zette. Obama wist zijn volk persoonlijk te raken, zoals tijdens de ceremonie voor de doodgeschoten dominee in Charleston, waar hij Amazing Grace zong. Of tijdens de campagne voor Hillary Clinton, toen hij speechte: “One voice can change a room. And if it can change a room, it can change a city. If it can change a city, it can change a state. If it can change a state, it can change a nation. If it can change a nation, it can change the world.” Vanaf 20 januari maakt Obama plaats voor Donald Trump. Maar wie weet keert hij nog eens terug in het Witte Huis, want velen zien first lady Michelle Obama graag als presidentskandidaat in 2020. Al zei haar man daarover al eens: “There are three things that are certain in life: death, taxes and Michelle is not running for president.” december 2016 JEROEN

Tankmarkering

Overzichtsborden

Leidingmarkering

Veiligheidssignalering

Total Project Service

Visit our website:

BLOMSMA-SAFETY.COM

Wijzigingen PGS 15 in één dag In samenwerking met Antea Group Nederland, Infomil en NEN is de training Wijzigingen PGS 15:2016 gestart. De belangrijkste wijzigingen komen aan de hand van gebreid aan bod. Laat u informeren over: • Werkingssfeer van PGS 15 – relatie met wettelijk kader • Nieuwe definities • Tijdelijke opslag gevaarlijke stoffen

Data:

9 maart

23 maar

- Utrech

t - Delft

Meer data en informatie op: www.nen.nl/trainingPGS15 nl/trainingP PG S15

Veiligheid

CURSUS HELPT BEDRIJVEN BRZO TE DOORGRONDEN

NUTTIG VOOR ALLE BETROKKENEN Voor veel chemiebedrijven is het naleven van het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) nog steeds complexe materie. Daarom adviseert de VNCI haar leden, en ook alle andere (BRZO-)bedrijven, om de mensen die in het bedrijf het meest bij het BRZO betrokken zijn op cursus te sturen. Tekst: Erik te Roller

Chorda is een van de cursusbureaus waarover de deelnemers aan de cursus ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ met waardering spreken (zie kader). Volgens directeur Cor Neeft hebben veel van de ruim vierhonderd BRZObedrijven in Nederland moeite de vertaalslag te maken van de regelgeving naar de praktijk. “Het BRZO vraagt alleen dat je alle maatregelen neemt die noodzakelijk zijn om de risico’s binnen de perken te houden en dat je kunt aantonen dat je dat ook werkelijk gedaan hebt. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet, want wat zijn alle maatregelen

en wanneer weet je of je genoeg maatregelen hebt genomen? Alle maatregelen staan zeker niet in de vergunning, maar ze zijn wel nodig om een zwaar ongeval te voorkomen. Als bedrijf moet je dus zelf de risico’s in kaart brengen en passende maatregelen nemen om die risico’s te beheersen. Voor veel bedrijven is en blijft dat lastig.” In 2006 begon Chorda BRZO-cursussen te geven aan inspecteurs van de overheid. Al gauw kwam de VNCI met de vraag of ook mensen van chemiebedrijven daaraan mochten deelnemen. De overheid wilde echter niet dat de inspecteurs in dezelfde cursus zouden zitten met december 2016 Chemie Magazine 19

Veiligheid

DEELNEMERS ZIJN POSITIEF Franck Hoogelander, plantmanager van Caldic Nederland in Amsterdam en Roosendaal, heeft samen met HSEmanager Arno Anthonissen drie cursussen van Chorda gevolgd: de Basiscursus, ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ en ‘Auditen op VBS-elementen’. “Als plantmanager van een BRZObedrijf (PBZO-plichtig – red.) wil ik de vragen van inspecteurs op hun niveau kunnen beantwoorden”, verklaart Hoogelander. “Door de cursus weet ik precies waar ze het over hebben en welke vragen ik van hen kan verwachten. Belangrijk is ook dat wij kunnen aantonen dat we doen wat we hebben opgeschreven. Ik heb deze cursussen overigens niet alleen vanwege de inspecties gevolgd, maar ook omdat ik zelf wil dat de mensen veilig bij Caldic kunnen werken, dat het bedrijf veilig is voor zijn omgeving en het milieu gespaard blijft.” Ton van Heemskerk, director EHS van Hexion, stuurt collega’s naar onder meer de masterclasses van Chorda. “Het is efficiënter en beter als de collega’s, die wat dichter op de fabrieken zitten, er zelf aan deelnemen. Onze coördinator externe veiligheid bijvoorbeeld heeft kennis kunnen nemen van de veranderingen in het BRZO als gevolg van de Seveso-III-richtlijn, die van invloed zijn op de risicocontouren rondom onze installaties. Verder heeft onze sitemanager deelgenomen aan een masterclass over crisismanagement. De masterclasses zijn voor Hexion heel nuttig.” Alex van Nieuwenhoven was in 2015 ploegbaas bij Trespa en had een aantal veiligheidskundige taken. Een jaar geleden nam hij deel aan de cursus BRZO 2015 om zijn kennis van de weten regelgeving bij te spijkeren. Hij vond het heel nuttig om kennis te nemen van nieuwe regels als gevolg van de implementatie van de Europese Seveso-IIIrichtlijn in het BRZO en het opzetten van een veiligheidsmanagementsysteem. “Ik heb dat later in mijn werk goed kunnen gebruiken”, aldus Van Nieuwenhoven, die inmiddels bij een ander bedrijf werkt. 20 Chemie Magazine december 2016

‘Ik kon de kennis over nieuwe regels goed gebruiken in mijn werk’ mensen van een bedrijf waar ze bij wijze van spreken een week later zouden moeten inspecteren. Wel kon de inhoud van de cursus gebruikt worden. Zo gingen in 2010 de cursussen voor de industrie van start, waaronder de driedaagse cursus ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ voor onder meer veiligheidskundigen en leden van de staf veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit. “In die cursus leer je bijvoorbeeld hoe je een veiligheidsbeheerssysteem kunt invullen en wat je rol is als coördinator bij het uitvoeren van risicoanalyses en het nemen van maatregelen”, licht Neeft toe. “Op een gegeven moment vroegen de cursisten of ook de managers niet enigszins vertrouwd met het BRZO-verhaal gemaakt konden worden. Dat heeft geleid tot de Masterclass BRZO, waarmee we in 2012 zijn begonnen.” In alle cursussen komen ook de laatste veranderingen in de BRZOregelgeving aan bod, zoals wijzigingen in het stoffenmanagement die van belang zijn en de vernieuwde PGS 6-richtlijn, met alle eisen die aan BRZO-bedrijven gesteld worden.

Voer voor discussie

Neeft erkent dat wat in het BRZO staat voer voor discussie is. “Als je alles doet om het risico te minimaliseren, ga je dan uit van één ernstig incident per honderd jaar of per tienduizend jaar? Of moet je alle denkbare maatregelen hebben genomen? Waar je van uit moet gaan, schrijft de wet niet voor. Uiteindelijk draait het echter om de effectiviteit van de maatregelen. Zijn deze voldoende en zeker ingevoerd? Juist dat verbindt de cursussen voor de inspecteurs met die voor de bedrijven.” De chemiesector loopt met deel-

name aan alle cursussen voorop. “De grote massa moet nog komen. Ik heb nog niet de helft van alle BRZO-bedrijven, wat veel breder gaat dan alleen de chemiesector, binnen de cursus gehad”, aldus Neeft. Hij schetst het belang daarvan: “In de loop van de jaren zijn er talloze maatregelen genomen. Toch vinden bij BRZO-bedrijven elk jaar nog zo’n twintig incidenten plaats. Er is dus zeker ruimte voor verbetering.” Tot slot signaleert hij dat het bevoegd gezag zeer actief werkt aan het opkrikken van het kennispeil van de inspecteurs. Alle inspecteurs dienen hbo-competenties te overleggen met betrekking tot chemie, proces- en chemische technologie. “Wat ligt er meer voor de hand dan dat ook de bedrijven zorgen dat hun BRZO-kennis aan de maat is?” p

CURSUS ‘COÖRDINEREN BRZO BINNEN BEDRIJVEN’

De volgende cursus ‘Coördineren BRZO binnen bedrijven’ vindt plaats op 16, 23 en 30 maart 2017 in Utrecht. De driedaagse cursus, die ondersteund wordt door de VNCI, geeft een helder overzicht van de weten regelgeving rond de externe veiligheid en de wijze waarop bedrijven hier vorm en inhoud aan kunnen geven. Aanmelden en meer informatie: www.phov.nl/cursussen/coordineren-brzo.html

PRO INDUSTRY WERK IN PROCESTECHNIEK De juiste bemiddeling tussen werkzoekenden en werkgevers? Al meer dan vijftien jaar werft en selecteert Pro Industry de beste vakmensen in de procesindustrie.

Zoekt u werknemers of bent u op zoek naar een baan? Neem contact op of kijk op www.pro-industry.nl en vind de kandidaat of werkgever die bij u past!

De medewerkers van Pro Industry zijn specialist in de markt en bieden naast vakinhoudelijke kennis een gezonde portie enthousiasme. Pro Industry is met een landelijk netwerk van acht vestigingen altijd dichtbij.

Arnhem 026 744 07 44

Haarlem 020 262 22 22

Rotterdam 010 707 01 00

Veghel 041 374 47 44

Breda 076 531 94 03

IJsselstein 030 744 06 48

Sittard 046 202 20 00

Zwolle 038 202 30 00

Het Customer Benefit Model kan behalve voor banden ook worden gebruikt om andere toepassingen van Twaron door te rekenen, zoals lange transportbanden in de mijnbouw.

FUNCTIONALITEIT VOOROP IN CUSTOMER BENEFIT MODEL VAN TEIJIN ARAMID

BETER ZICHT OP DUURZAAMHEID VAN PRODUCT 22 Chemie Magazine december 2016

Duurzaamheid

FOTO: TEIJIN

‘B

De duurzaamheid van een product wordt bepaald door de functie die het vervult voor elke schakel in de keten over de hele levensduur. Dat is het uitganspunt van het Customer Benefit Model van Teijin Aramid, waarmee het chemiebedrijf in Emmen onlangs de EcoBalance Award won. Het maakt de duurzaamheidsimpact zichtbaar. Tekst: Joost van Kasteren

ij een levenscyclusanalyse (LCA) wordt de milieubelasting van een materiaal vaak afgemeten aan de hoeveelheid die je nodig hebt. Met dat denken in kilogrammen kom je echter niet tot de meest duurzame oplossing”, stelt Harrie Bosman, manager van het team Eco-Efficiency Services van Teijin Aramid. “Rayongarens bijvoorbeeld zijn per kilogram minder milieubelastend dan onze Twaron garens. Maar als je kijkt naar de functie, bijvoorbeeld voor het verstevigen van auto- of transportbanden, en je kijkt naar de hele waardeketen, dan blijkt Twaron een stuk duurzamer.” “Eigenlijk gaat dat tegen je intuïtie in”, zegt eco-efficiency specialist Heidi Beers, die sinds 2011 deel uitmaakt van het team. “Rayon, viscose, wordt gemaakt van cellulose en is dus biobased. Je zou verwachten dat de milieubelasting ervan lager is dan die van Twaron, dat nu nog van fossiele grondstoffen wordt gemaakt. Maar als je gaat rekenen op basis van functionaliteit, dan ziet het plaatje er ineens heel anders uit.” “Niet alleen wat betreft milieubelasting”, vult Marjan Kamer aan, eveneens eco-efficiency specialist en lid van het team. “Het is vaak ook nog eens de goedkopere oplossing voor partijen in de keten. Niet alleen voor de producent, die minder materiaal nodig heeft, maar ook voor de gebruiker, die – in geval van de autoband – minder brandstof verbruikt.” Bosman: “Door het oplijnen van de waardeketen vermindert de milieubelasting en verbetert het economisch rendement. In presentaties vatten we dat samen in het credo: ‘Align the chain - Reduce the pain Enlarge the gain’. Alleen als alle partijen er baat bij hebben, krijg je duurzame ontwikkeling op gang.”

Hele levensduur

Met als motto ‘function comes first’ ontwikkelde het team Eco-Efficiency Services van Teijin Aramid, ondersteund door de adviseurs van Ecomatters, het Customer Benefit Model en de Eco-Efficiency Analyse

(EEA). Daarmee wordt in overleg met en specifiek voor de relevante ketenpartners berekend wat de meest duurzame oplossing is. Uitganspunt is dat de duurzaamheid van een product wordt bepaald door de functie die het product vervult voor elke schakel in de keten over de hele levensduur. Tijdens de EcoBalance-conferentie begin oktober in het Japanse Kyoto won Teijin Aramid de EcoBalance Award for Best Business Practices met zijn model. De ontwikkeling ervan voltrok zich stapsgewijs, over een periode van een jaar of tien. “Het begon ermee dat de toenmalige directeur van Teijin Aramid mij vroeg wat duurzaam voor ons zou betekenen”, vertelt Bosman, die indertijd hoofd Health, Safety & Environment was. “Hij dacht dat het me een paar dagen zou kosten om een rapportje te schrijven, maar toen ik me erin verdiepte, bleek dat er heel wat meer bij kwam kijken. Uiteindelijk heeft het een paar jaar geduurd voordat we duurzaamheid wisten te operationaliseren voor onszelf en voor onze afnemers.” Belangrijk voor het ontwikkelen van de EEA was het contact met collegabedrijven en kennisinstellingen. Bosman: “In 2008 zijn we begonnen met een netwerk van koplopers op het gebied van duurzaamheid, afkomstig van bedrijven en universiteiten. Vooral van de frontrunner BASF hebben we veel geleerd. Samen met hen en met de Universiteit Utrecht hebben Marjan en ik verschillende proefprojecten gedaan. Vervolgens hebben we het ecoprofiel van Twaron opgesteld op basis van de welbekende GaBi-database, waarin gestandaardiseerde gegevens zijn opgeslagen over de milieubelasting van producten tijdens hun levensduur.”

Nadruk op Twaron

Hoewel het Customer Benefit Model ook bruikbaar is voor andere producten en materialen, ligt de nadruk vooralsnog op Twaron, de merknaam van Teijin Aramid voor synthetische vezels gemaakt van paraaramide. Een vergelijkbare vezel wordt onder de merknaam Kevlar e december 2016 Chemie Magazine 23

MILIEUVRIENDELIJKERE AUTOBAND

FOTO: TEIJIN

Twaron is licht, vijf keer sterker dan staal, zeer hittebestendig en nagenoeg onderhoudsvrij.

‘Alleen als alle partijen er baat bij hebben, krijg je duurzame ontwikkeling op gang’ door Dupont op de markt gebracht. Twaron is in feite intrinsiek duurzaam, zegt Heidi Beers, omdat het licht van gewicht is, vijf keer sterker dan staal, zeer hittebestendig en nagenoeg onderhoudsvrij. Dankzij die eigenschappen wordt het gebruikt voor het maken van kogelen scherfwerende vesten en beplating, als alternatief voor asbest en koper in remschijven, als materiaal voor gascilinders en voor het verstevigen van slangen en het beschermen van kabels. Ook kan het worden gebruikt voor het verstevigen van de vaak kilometerslange transportbanden in de mijnbouw. Een belangrijke toepassing van Twaron is vervanging van rayongarens voor het verstevigen van autobanden. De para-aramidevezel biedt voordelen voor zowel de bandenfabrikant als de gebruiker – de automobilist, die profiteert van een lager brandstofverbruik – omdat de garens lichter en sterker zijn dan de rayongarens die nu voor versteviging zorgen. Twaron wordt al toegepast in het marktsegment waarin ultrahoge prestaties worden vereist en begint nu langzaam te bewegen in de rich24 Chemie Magazine december 2016

De Eco Efficiency Analyse is een hulpmiddel om verschillende producten met elkaar te vergelijken op basis van hun functie over hun levensduur. Voor de vergelijking tussen rayon en para-aramide als verstevigingsmateriaal in autobanden zijn drie varianten onderzocht: rayongarens in combinatie met rubber; een hybride garen van para-aramide en PET met rubber; en alleen para-aramide met rubber. Beers: “Als je kijkt naar de hele waardeketen van grondstof tot en met gebruik, dan blijkt dat de grondstoffen slechts 5 procent uitmaken van de totale milieubelasting en de productie ook nog eens 5 procent. Het overgrote deel van de milieubelasting zit in het gebruik zelf. Dan hebben we het over het global warming potential door brandstofverbruik tijdens het rijden en luchtvervuiling als gevolg van fijnstof, en van stikstofoxiden in de uitlaatgassen.” Belangrijk voor het brandstofverbruik is de rolweerstand van de band. Die blijkt dankzij de vormvastheid van para-aramide lager te zijn dan bij gebruik van rayongarens als versteviging. In combinatie met het lagere gewicht scoren zowel zuivere para-aramide als de combinatie van para-aramide met PET ongeveer een derde lager dan rayon op milieubelasting door uitstoot van broeikasgassen en andere milieueffecten. Daarnaast zijn ook de kosten voor de grondstoffen alleen al een derde lager, terwijl ook gebruikers van de band financieel voordeel hebben door een lager brandstofverbruik. Een duidelijke win-winsituatie, aldus Beers.

ting van de veel grotere markt voor middenklassers. Bandenfabrikanten aarzelen echter om Twaron garens toe te passen, omdat het – anders dan rayon – geen 100 procent natuurlijk materiaal is, maar gemaakt wordt van fossiele grondstoffen. “Dat is voorlopig nog onvermijdelijk”, zegt Bosman. “Biobased grondstoffen zijn nog niet in voldoende hoeveelheid en/of zuiverheid beschikbaar om Twaron te maken uit biomassa.”

Plussen en minnen

Kamer: “Aan de ene kant heb je dus een materiaal, Twaron, dat uitstekend voldoet aan de technische eisen van de bandenfabrikant, maar niet ‘groen’ is. En aan de andere kant een materiaal dat wel groen is, maar minder goed voldoet aan de nieuwe eisen die aan autobanden worden gesteld. Het grappige is dat wij via onze verkoopafdeling indertijd zijn benaderd door de onderzoeksafdeling van een bandenfabrikant met de vraag of wij konden bewijzen dat Twaron ondanks zijn fossiele oorsprong, duurzamer en goedkoper is dan rayon. Samen met die bandenfabrikant zijn we toen

gaan rekenen.” (Zie kader voor resultaten.) In het Customer Benefit Model wordt de Eco Efficiency Analyse uitgewerkt voor en samen met partijen in de betreffende keten. Kamer: “Dat gebeurt in een iteratief proces, waarbij we heel grofstoffelijk beginnen met plussen en minnen en de nodige aannames voor verschillende aspecten van duurzaamheid. Daarbij stellen we heel systematisch vragen over de materialen die nodig zijn, over de verwachte levensduur en over de hoeveelheid energie die wordt gebruikt tijdens de verschillende fasen van de levensduur. Gaandeweg toetsen we die aannames met beschikbare gegevens over de milieueffecten van gebruikte materialen en processen, tot je op een gegeven moment het punt bereikt dat je een goede vergelijking kunt maken van milieubelasting en kosten. Met die aanpak willen we voorkomen dat het resultaat, als het zoveelste externe advies, in de bureaula verdwijnt. Het werkt pas als de klant zich eigenaar voelt van de resultaten en er daadwerkelijk mee aan de slag gaat.” p

Helder inzicht in uw installaties Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieĂŤn en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, inspecties en certificatie in de (petro-)chemische en energie industrie.

Asset Integrity

Door de ontwikkeling van onze marktleidende technieken en diensten, blijven wij niet-destructieve onderzoeksmethodes naar een hoger niveau te tillen.

Lek- en afsluitertesten

Onze mensen en betrouwbare innovatieve technieken zullen u helpen om uw belangrijkste doelstellingen op het gebied van operationele efficientie en risico reductie te behalen.

Ons helder inzicht zorgt voor veilig handelen, continue verbetering, minimale downtime en volledige traceerbaarheid van resultaten. T +31 10 716 60 00

www.ApplusRTD.nl

E info.netherlands@applusrtd.com

Inspectie Niet-destructief onderzoek Certificatie Training & ontwikkeling Stralingsbescherming

Transportservice van huis uit

Don’t think twice Life SUPPLIES. Feedway wordt Life SUPPLIES. Omdat die vlag de lading beter dekt. “Life” staat voor Life Improvement and Food Enhancement. Want dat is precies wat we aanbieden. Voortbouwend op onze jarenlange ervaring in de distributie van additieven en chemicaliën, is Life SUPPLIES uw meest aangewezen partner. We bieden onze klanten een meerwaarde door oplossingen op maat, stockbeheer en just in time leveringen in de gepaste verpakking. We besparen hen kopzorgen, en verbeteren zo hun performance en efficiency, zodat zij zich voluit kunnen concentreren op het productieproces. Kwaliteit, veiligheid en zuiverheid zijn voor ons een voortdurende bekommernis, elke minuut van elke dag. Wij breken er ons hoofd over, zodat u dat niét meer hoeft te doen.

www.life-supplies.com Internationaal Transportbedrijf L. van der Lee en Zonen B.V.

16781_Adv_VNCI_chemiemag.indd 1

T (015) 213 59 11 E leebv@vanderlee.nl

I www.vanderlee.nl

6/12/16 15:35

PGS15 opslagsystemen voor gevaarlijke stoffen

RUIM 35 JAAR EXPERTISE

www.hiltra.com

Verkoop en Verhuur info@hiltra.com - 0342-404160

Column

HET IS NIET GEWOON

ewoon is het woord dat wordt gebruikt voor al het ongewone. Ik was afgelopen week bij een ondernemer op bezoek en die gebruikte dat woord veel. Dat gaan we “gewoon” op de markt brengen, zei hij bijvoorbeeld. Of “dat gaan we gewoon zelf maken”. Ik vind het niet gewoon. Ik vind ondernemen iets bewonderenswaardig. Gewoon is een baan zoeken en je schikken in het keurslijf van een bedrijf. Gewoon is het om producten en diensten te verkopen omdat iemand anders daar ooit mee begonnen is, om winst te maken voor iemand anders. Gewoon is het om loon te krijgen en het weekend vrij. Gewoon is het om naar je baas te moeten luisteren. Of zelf een team aan te sturen in een onderneming die je niet zelf hebt bedacht. Ik ben zelf sinds een paar maanden ook ondernemer. Ik schrijf columns en een boek en doe regelmatig mee in fora en debatten. Maar er is een groot verschil met écht ondernemen. Ik wil en kan niet groeien als schrijver. Ik heb straks niet tien schrijvertjes onder me. Aan de balie bij de Kamer van Koophandel realiseerde ik me dat ik zelfs nog geen naam had voor mijn eigen bedrijf. Die moest ik ter plekke nog even snel bedenken. Wist ik veel. Moest het een naam hebben? Was mijn eigen naam niet genoeg? Zoals dat bij veel zzp’ers het geval is, ben ik tenslotte mijn eigen bedrijf. Er is niets meer en niets minder dan mijn hoofd en wat daar aan schrijfsels en bedenksels uitvloeien. De meeste van ons zzp’ers zijn ordinair personeel, maar dan op iets verdere afstand dan de gewone werknemer en met aanzienlijk minder gunstige arbeidsvoorwaarden. Zo is het ook voor al die zzp-bouwvakkers, en de zzp-kappers en de zzp-organisatieadviseurs.

ROSANNE HERTZBERGER IS SCHRIJVER, COLUMNIST EN MICROBIOLOOG

vooral nuttig om de haring in te verpakken. Als schrijver sta je toch een beetje aan de zijlijn. Je voorziet de werkelijkheid van kanttekeningen, frames en voetnoten. Columnisten wijzen vooral aan wat er misgaat. Maar zelden kruipen we achter onze computer vandaan. Dat is niet alleen maar een negatieve gedachte. Het zet iets in beweging. Eerder dit jaar schreef ik een aantal columns over open wetenschap en hoe we collectief zouden profiteren als onderzoekers op veel bredere schaal hun onderzoeksresultaten met elkaar gaan delen. Niet alleen de nieuwe positieve publicatiegenieke resultaten, maar ook de kleine, lelijke en negatieve vondsten. Ik realiseerde me dat ik een heel duidelijk beeld had van hoe een open science-platform er zou moeten uitzien en hoe ik mensen in beweging zou kunnen krijgen om mee te doen. Columns schrijven is niet genoeg. Ik moet het zelf maar gaan bouwen, samen met een team iets in deze wereld veranderen. Gewoon, zoals ondernemers dat doen. p

Het is me eigenlijk niet ondernemend genoeg. Wat verander ik nu helemaal in mijn eentje? Goed, ik slinger hier of daar een debatje aan. Zo nu en dan schrijf ik iets dat veel gedeeld wordt, maar dan met name door mensen wiens stem ik vertegenwoordig. Overtuig ik weleens iemand? Draag ik daadwerkelijk bij? Ik zie onderzoek na onderzoek voorbijkomen dat populisten, anti-vaccinatiemoeders en consumenten met gentech-angst zich eigenlijk nooit laten overtuigen door feiten. De gedachte die zich telkens weer bij me opdringt is dat al die columns misschien wel écht geklets in de ruimte zijn. Vermakelijk, maar vluchtig, met marginale impact. Morgen zijn ze

december 2016 Chemie Magazine 27

ZEEUWS DUURZAAMHEIDSCONVENANT: UNIEK EN AMBITIEUS

‘HET IS EEN GROTE STAP VOORUIT’ ’T

’Twee jaar geleden daagde de Zeeuwse Milieufederatie de industriële en logistieke bedrijven in de provincie uit om een convenant op te stellen op natuur- en milieugebied”, zegt Frans Kempenaars. Hij is voorzitter van PORTIZ (Port&Industry Zeeland), de koepel van 33 industriële en logistieke bedrijven in de Zeeuwse havens, en directeur van kunststoffenproducent Trinseo in Terneuzen. “Het bedrijfsleven ging de uitdaging graag aan. De milieuconvenanten uit het begin van de jaren negentig hebben immers veel goeds voortgebracht. Zo zijn emissies van een aantal gevaarlijke stoffen aanzienlijk gereduceerd, evenals het energieverbruik per ton

28 Chemie Magazine december2016

geproduceerd product.” Tegelijkertijd valt er volgens Kempenaars nog duurzaamheidswinst te behalen: “De bedrijven werken hier graag aan mee, maar wel onder de voorwaarde dat er een balans is tussen economische en natuur- en milieubelangen.” De bedrijven hebben immers een verantwoordelijkheid als economische motor van de regio. Daarom zijn ze zowel aan hun werknemers als aandeelhouders verplicht om te zorgen dat de bedrijven financieel gezond en concurrerend zijn en blijven. Dit vraagt uitbreiding van de productie en daarmee de hoeveelheid te transporteren grondstoffen en producten, en uitbreiding van de flexibiliteit in de emissieruimte.

Deze twee op het eerste gezicht tegengestelde doelstellingen zijn met elkaar in overeenstemming gebracht in het convenant ‘Ambitie 2030 Duurzaamheid Werkt!’, dat op 24 oktober tijdens een symposium in Goes is aangeboden aan staatssecretaris Sharon Dijksma. Aan het convenant zijn verbonden: PORTIZ, de Zeeuwse Milieufederatie (ZMf), Zeeland Seaports en de provincie Zeeland.

Uitdagingen

Het convenant is volgens Kempenaars een grote stap vooruit op het gebied van duurzaamheid en bevat voor de komende jaren een aantal uitdagingen. “Met onderzoeksbureau CE Delft hebben wij de ambi-

Duurzaamheid Zeeland Seaports bestaat uit de havens van Terneuzen en Vlissingen (foto).

Tekst: Adriaan van Hooijdonk

ties uitgewerkt in zes concrete thema’s. Het gaat om het vergroten van de werkgelegenheid, het verbeteren van de lucht- en waterkwaliteit, betere verbindingen tussen bedrijven onderling door pijpleidingen en nieuwe spoorwegverbindingen met het achterland en België, natuur- en milieuherstel en doelstellingen op het gebied van de circulaire en biobased economie, klimaatverandering en energie.” Hij benadrukt dat de betrokken partijen hierbij vooral voortborduren op internationale afspraken, zoals het Klimaatakkoord van Parijs. “Daarnaast haken we aan bij nationale afspraken, zoals het Energieakkoord. Maar ook bij initiatieven van brancheorganisaties als de VNCI,

met de Routekaart Chemie 2030.” Hierin geeft de VNCI aan dat in 2030 een kwart van de productie in de chemische industrie op basis van circulaire grondstoffen plaatsvindt. Als reactie op het convenant stelt de VNCI dat het belangrijk is dat nationale en sector-initiatieven op het gebied van duurzaamheid ook regionale doorvoering krijgen en dat dit Zeeuwse convenant hier een mooi voorbeeld van is. Een van de unieke elementen van het convenant is dat de betrokken partijen prestatie-indicatoren hebben opgesteld om de voortgang op de zes thema’s in kaart te brengen en hierover te rapporteren. Dat is naast het beoogde natuur- en milieuherstel het grote verschil met e

‘MONITORING IS ESSENTIEEL’ “Er ligt nu een mooie basis om economie en ecologie duurzaam te versterken”, zegt Jan van Seters, voorzitter van de Zeeuwse Milieufederatie. “Maar het is essentieel om te laten zien dat de bedrijven vooruitgang boeken. Daarom is de monitoring van de prestatie-indicatoren ook zo belangrijk.” De ZMf wil graag dat het bedrijfsleven de overgang maakt naar een op groene grondstoffen en vernieuwbare energie gebaseerde economie. Hoewel een deel van de Zeeuwse bedrijven nog diep is geworteld in de fossiele economie, zijn ze hier volgens Van Seters zelf ook van overtuigd. De doorbraak komt er, is zijn stellige overtuiging. Ook moeten bedrijven volgens hem nog meer werk gaan maken van CO2-reductie. De huidige doelstelling uit het convenant om in 2030 40 procent CO2 te reduceren in vergelijking met 2005, is namelijk niet genoeg om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord van Parijs te halen. “Maar voor nu is het een goede stap”, aldus Van Seters. “De bedrijven kunnen immers niet in de toekomst kijken. Daarom gaan we in 2018 verder over deze doelstelling discussiëren en deze wellicht bijstellen.” Daarnaast is het voor de ZMf belangrijk om aan natuur- en milieuherstel te werken. Het CE-rapport beschrijft diverse mogelijkheden, zoals het Plan Plevier. Hierbij gaat het om de aanleg van een nieuw, binnendijks natuurgebied langs de zuidkust van Zuid-Beveland, dat helpt de bijzondere estuariene natuur met duizenden vogels weer gezond en robuust te maken. Van Seters wijst op de Westerschelde, een belangrijke economische ader voor Antwerpen en Vlissingen, waar nog veel vooruitgang op natuur- en milieugebied nodig is. “De Westerschelde heeft een oppepper nodig. Het is een belangrijke kraamkamer voor vissen en vogels. Het herstel gaat hier nog te langzaam.” Tijdens het symposium in Goes sprak Daan Schalck, CEO van het Havenbedrijf Gent, zijn bewondering uit voor de coördinerende rol van de ZMf. In België is het volgens hem veel lastiger om tot dergelijke ambitieuze duurzaamheidsafspraken te komen. december 2016 Chemie Magazine 29

FOTO: YNFPUBLISHERS

Zeeuwse industriële en logistieke bedrijven sloten recent een uniek duurzaamheidsconvenant met de Zeeuwse Milieufederatie, Zeeland Seaports en de provincie Zeeland. “De balans tussen economische groei en natuur- en milieuherstel staat in onze afspraken centraal”, stelt Frans Kempenaars, voorzitter van PORTIZ.

Duurzaamheid

het actieplan Versterking Industriecluster Rotterdam/Moerdijk, dat inzet op intensievere samenwerking tussen bedrijven en versterking van de duurzame chemie op basis van biomassa. Om de voortgang te meten en te controleren is een Steering Committee opgezet met vertegenwoordigers van de provincie, PORTIZ, ZMf en Zeeland Seaports. Het Steering Committee rapporteert jaarlijks aan de buitenwereld over de voortgang van de ambities. De bedrijven leveren hun gegevens op anonieme basis aan bij PORTIZ, dat de correctheid en de volledigheid van de cijfers toetst, waarna de commissie via steekproeven de toetsing kan controleren. De geanonimiseerde gegevens komen in het gezamenlijke rapport.

Financiering

De bedrijven zijn volgens Kempenaars als eerste aan zet voor de financiering van de ambities. Hij benadrukt dat bedrijven zich al hebben gecommitteerd aan klimaatdoelstellingen, zoals CO2-emissiereductie en de overgang naar een circulaire economie. Ook in het Smart Delta Resources-project zijn volgens hem de kiemen gelegd voor

‘Wanneer de industrie haar afspraken nakomt, verwachten wij dat de provincie de vergunningenprocedures versnelt’ een succesvolle uitwisseling van reststromen van bedrijven, die als grondstof kunnen dienen voor andere ondernemingen. Zo zet Yara algen in om proceswater te zuiveren en tegelijk duurzame biomassa te produceren. Door de verschillende deelbelangen van de bedrijven in deze projecten met elkaar samen te brengen, is de kans volgens Kempenaars veel groter om tot succesvolle en realistische projecten te komen. “Bovendien maken wij zo meer kans op nationale subsidies, zoals Green Deals, en Europese fondsen, zoals LIFE+ en Interreg.” Het bedrijfsleven is volgens hem blij met de faciliterende rol van de provincie. “Wanneer de industrie haar afspraken nakomt, verwachten wij dat de provincie de vergunningenprocedures versnelt. Dat is essentieel om de beoogde nieuwe bedrij-

vigheid aan te trekken.” Nu duurt het soms wel drie jaar voor een bedrijf de vergunningen rond heeft, blijkt uit het CE-rapport. Daarnaast pleit het bedrijfsleven voor het opzetten van een koepelvergunning, waarbinnen bedrijven kunnen handelen in ‘emissiecertificaten’. Het komt er volgens Kempenaars op neer dat emissieruimte die in het ene bedrijf wordt geschapen, door een ander bedrijf kan worden gebruikt om te groeien. Het beoogde systeem bestaat echter nog niet in deze vorm. Er is nog veel werk nodig om tot een systeem te komen dat in lijn is met Europese en nationale wetgeving en werkbaar is voor het bevoegd gezag wat betreft vergunningverlening, toezicht en handhaving. “Maar ik heb er alle vertrouwen in dat we er samen uitkomen”, aldus de PORTIZ-voorzitter. p

‘PROVINCIE WIL BEDRIJFSLEVEN ONTZORGEN’ De provincie Zeeland staat positief tegenover de suggestie van het Zeeuwse bedrijfsleven om vergunningenprocedures te versnellen. Ook werkt de provincie graag mee om een koepelvergunning mogelijk te maken. “De provincie wil het bedrijfsleven ontzorgen”, zegt gedeputeerde Ben de Reu. De nieuwe Omgevingswet biedt volgens hem mogelijkheden. “Maar we hebben ook met landelijke en Europese weten regelgeving te maken. 30 Chemie Magazine december2016

Daar hebben wij geen zeggenschap over. Maar wij gaan graag het gesprek met landelijke ministeries en inspecties aan om de mogelijkheden te onderzoeken.” De gedeputeerde prijst de opstelling van de Zeeuwse Milieufederatie bij de onderhandelingen over het convenant. De ZMf heeft zich volgens hem de afgelopen jaren ontwikkeld tot een kennisorganisatie die samen met het bedrijfsleven veel voor elkaar

krijgt. De Reu wijst er verder op dat de provincie de afgelopen jaren twee Green Deals heeft ondertekend, waaronder een overeenkomst voor de aanleg van een regionale waterstofrotonde. “We gaan nu ook met de stakeholders onderzoeken welke fondsen we uit Brussel aan kunnen trekken om de ambities uit te voeren.” Gedeputeerde Jo-Annes de Bat hoopt dat er op de zes thema’s uit het convenant snel

winst kan worden geboekt. Dat de ontwikkelingen sneller kunnen gaan dan aanvankelijk werd gedacht, blijkt volgens hem uit de drastische prijsverlaging van windenergie door de aanleg van de windparken Borssele 1 en 2. “Het kabinet verwachtte dat het jaren zou duren, maar de prijs ging veel sneller naar beneden dan voorzien. Dat geldt wellicht ook voor de thema’s uit het convenant.”

A TNO COMPANY

UW REACH 2018 DOSSIER IS BIJ ONS IN GOEDE HANDEN

CHEMISTRY

Chemische stoﬀen met een tonnage tussen de 1 en 100 ton per jaar moeten in 2018 geregistreerd worden. Uiteindelijk gaat dit om registratie van duizenden stoﬀen.

AARZEL NIET OM ONS TE BENADEREN VOOR

Dat kan niet allemaal tegelijk. Ons REACH consultancy team kent het belang van de chemische industrie en is klaar voor de 2018 dossiers.

VRIJBLIJVEND ADVIES.

WWW.VERSTEIJNEN.NL

OPSLAG

Wat is de + voor uw bedrijf? The + in your logistics

HANDLING

(GECONDITIONEERD) TRANSPORT

•

ADR OPSLAG (KLASSE 3,6,8 EN 9)

•

DIRECTE DISTRIBUTIE

•

GECONDITIONEERD TRANSPORT

•

GESPECIALISEERD IN TIJDLEVERINGEN

•

ISO, AEO EN SQAS GECERTIFICEERD

INTERMEDIAIR TUSSEN INNOVATIE-INITIATIEVEN

TOEKOMST INNOVATIELINK ONZEKER

Dankzij InnovatieLink, opgericht door de Topsectoren Chemie en Energie om innovatie-initiatieven te verbinden, zijn er veel nieuwe start-ups bij gekomen. “We staan mondiaal in de top-4 met innovatie”, zegt directeur Chris Bruijnes. Maar de opdracht om als intermediair op te treden tussen innovatie-initiatieven wordt bedreigd door onduidelijkheid over een vervolgfinanciering na 2017. Tekst: Henk Engelenburg

hris Bruijnes, directeur van InnovatieLink (en ChemieLink, zie kader), in 2014 opgericht door de Topsectoren Chemie en Energie om innovatie-initiatieven te verbinden, kijkt niet op van de kritiek van Ron Boschma, hoogleraar regionale economie en innovatiestudies aan de Universiteit Utrecht. Die beweerde onlangs dat hoewel Nederland overloopt van de clusters waar bedrijven en wetenschappelijk onderzoekers, ondersteund door overheden, aan innovatie werken, die clusters weinig innovatie opleveren. Bruijnes erkent dat er onderhand een brei is aan campussen, valleys en instellingen. Het grote aantal draagt eerder bij aan versnippering dan aan krachtenbundeling. Hij ziet in Nederland een gebrek aan organisatiegraad. “Alle regio’s houden hun eigen bedrijvigheid tegen de borst. Bedrijven zitten daardoor hetzelfde wiel uit te vinden, veel werk gebeurt dubbel.” De leemte aan kennisverbindingen is nog eens versterkt doordat over-

32 Chemie Magazine december 2016

heidsorganisatie Syntens is opgegaan in de Kamer van Koophandel. Kruisbestuiving van kennis en ervaring heeft ook daardoor onvoldoende plaats. Ter illustratie: een enquête van InnovatieLink onder 93 innoverende bedrijven in het mkb geeft aan dat de helft van deze ondernemingen niet bekend is met regelingen die innovatie kunnen aanjagen, zoals de MIT en EFRO.

Bezorgd

Bruijnes ziet in deze ontwikkeling een extra bevestiging van het belang van de opdracht voor InnovatieLink en ChemieLink om op te treden als intermediair tussen innovatie-initiatieven, zoals van de Innovation labs (Ilabs) en de Centres for Open Chemical Innovation (Coci’s). Die zijn door de Topsector Chemie in het leven geroepen om de innovatie, het ondernemerschap en de gang naar de markt te versterken. InnovatieLink werkt via community’s, waarvan ChemieLink er één is en enkele andere op stapel staan. Of het zover komt is de vraag. InnovatieLink

heeft nog tot eind 2017 geld in kas, maar vervolgfinanciering is nog onduidelijk. InnovatieLink kan en mag geen eigen vermogen opbouwen, heeft geen investeringskapitaal of participaties en mag niet als marktpartij opereren. Bruijnes is dan ook “bezorgd” dat hij eind 2017 het licht moet uitdoen. Er zijn weliswaar plannen om de bedrijven te laten betalen voor de dienstverlening, maar de haalbaarheid daarvan is zeer beperkt. “Alles wat we doen heeft te maken met het leggen van contacten. Eventuele betalingen voor onze informatie zullen niet meer zijn dan kruimels. Je kunt bij elke dienst een prijsje maken, maar wie wordt daar blij van?” Bruijnes noemt betalen voor dergelijke dienstverlening bovendien “gekunsteld” en niet passend. De meeste innovaties worden immers mede met publiek geld gefinancierd uit grootschalig onderzoek op universiteiten en hogescholen en aangejaagd door diverse regelingen. “We staan mondiaal in de top-4 met innovatie. Die positie is in belang-

Innovatie

IlAB COCI

rijke mate te danken aan het mkb, de motor van onze economie. Waarom dan beknibbelen op het ondersteunen van die bedrijven? Met de veelheid aan kennis van bedrijfsleven en wetenschap heeft Nederland goud in handen. En dan moeten wij op de vierkante meter schaken?”

Hard voorbeeld

InnovatieLink heeft een jaarbudget van 1,5 miljoen. Daarvoor realiseren de zes mensen op kantoor en de zes tot tien mensen ‘in het veld’ op jaarbasis circa vijfhonderd ‘adviestransacties’, zoals advies dat leidt tot een vervolg. Bruijnes: “Het is echter lastig om onze toegevoegde waarde aan te tonen, want hoe maak je hard dat bepaalde innovaties zijn vermarkt of dat besparingen zijn gerealiseerd dankzij onze verbindende rol? Het is een samenspel tussen veel partijen.” Wel heeft hij een ‘hard’ voorbeeld bij de hand. Een bedrijf in onderhoud van windmolens op zee bespaart tegenwoordig tonnen aan kosten door een nieuwe

technologie voor het aandraaien van de bouten bij windmolens. Het probleem is dat die precies gelijk moeten worden aangedraaid, ondanks de enorme spanning die erop staat. De nieuwe technologie, door InnovatieLink bij het onderhoudsbedrijf geïntroduceerd, lost het probleem op door de aandrukkracht van de bouten ten opzichte van de constructie voortdurend te meten, wat hoge onderhoudskosten voorkomt.

Actiepunten

Voor ChemieLink zijn enkele actiepunten vastgesteld. Een van de belangrijkste is het in kaart brengen van de informatiebehoefte van de circa driehonderd bedrijven die als potentiële klanten zijn geïdentificeerd. Bruijnes weet al wat een van de grootste behoeftes is: “Financiering van innovatie en het vinden van launching customers. Daar zitten natuurlijk diepere vragen en problemen achter.” Een ander actiepunt is het organiseren en uitvoeren van meer projecten met andere Topsectoren. “Waar nieuwe markten open-

Meer informatie: www.innovatielink.nl en www.chemielink.nl

gaan, daar moet geld voor beschikbaar komen.” Nog een actiepunt: het beter zichtbaar maken van de economische opbrengsten van de chemie , met nadruk op de toepassingen van de moleculen. Denk aan kunststoffen voor auto’s en bruggen en biobased producten voor levensmiddelenproducenten. “Chemie is hiervan de enabler en moet dat veel meer uitdragen.” In het verlengde hiervan: “De chemie moet korte metten maken met het imago dat de chemie uitsluitend dankzij de fossiele keten bestaat. Chemie moet alsnog een claim leggen op biobased. Want het is niet iets anders: biobased is chemie.” p december 2016 Chemie Magazine 33

ILLUSTR ATIE: ROY WOLFS

CHEMIELINK EN INNOVATIELINK

ChemieLink helpt ondernemers in de chemie die willen innoveren met het vinden van de locaties met de juiste faciliteiten en apparatuur. Momenteel zijn er vijftien locaties waar innovatieve starters (Ilabs) en groeiers (Coci´s) zich kunnen vestigen. Deze zijn door het Topteam Chemie goedgekeurd en gecertificeerd. Ze vormen samen het Ilab.Coci-netwerk, dat kennis deelt en best practices uitwisselt. Dit netwerk opereert onder de naam ChemieLink. De coördinatie ligt bij InnovatieLink. InnovatieLink biedt mkb-ondernemers in de Topsectoren Chemie en Energie praktische oplossingen en ondersteuning bij innovatievraagstukken. De innovatiemanagers van InnovatieLink matchen de vraag van bedrijven met het aanbod van kennisinstellingen, financiers of locaties met faciliteiten en apparatuur. InnovatieLink is een initiatief van de Topsectoren Energie en Chemie, bedoeld om het innovatieproces te versnellen.

COL OFON Chemie Magazine is het maandblad van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en verschijnt 11x per jaar

MENSEN

Redactie

FOTO: ROY BORGHOUTS

HAVENBEDRIJF ROTTERDAM

Cees Jan Asselbergs heeft het Groot Anker van het Havenbedrijf Rotterdam uitgereikt gekregen. Hij ontving de onderscheiding voor de ‘zeer onderscheiden bijdrage’ die hij heeft geleverd aan de ontwikkeling van het haven- en industriecomplex van Rotterdam. Hij trad in 1991 aan als directeur van de Stichting Europoort/Botlek Belangen. Na de federatie en later fusie met Scheepvaart Vereniging Zuid was hij de eerste directeur van Deltalinqs, de gezamenlijke belangenbehartiger van de logistieke, haven- en industriële bedrijven in de mainport Rotterdam. Onlangs nam Asselbergs afscheid van Deltalinqs.

Igor Znidarsic (hoofdredacteur) Marloes Hooimeijer (eindredactie)

Contact redactie Loire 150, 2491 AK, Den Haag T 070 337 87 28, F 070 320 39 03 E redactie@vnci.nl

Medewerkers Pieter van den Brand, Henk Engelenburg, Leendert van der Ent, Adriaan van Hooijdonk, Harm Ikink, Inge Janse, Joost van Kasteren,

RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN

Nobelprijswinnaar Ben Feringa, hoogleraar scheikunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, heeft de hoogste koninklijke onderscheiding ontvangen. Hij is nu Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Minister Bussemaker reikte hem de onderscheiding uit. Feringa kreeg de Nobelprijs voor het ontwikkelen (in 1999) van een nanomotortje dat door licht wordt aangedreven, wat als een fundamentele doorbraak van wereldformaat werd gezien. In 2011 volgde een moleculaire ‘auto’, de nanocar. Feringa was al Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Casper Rila, Erik te Roller, Marga van Zundert

Vormgeving Curve Mags and More, Haarlem

Advertentie-exploitatie Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17, 2551 KS Den Haag, T 070 323 40 70, E dm@mooijmanmarketing.nl

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Gert-Jan Gruter is benoemd tot bijzonder hoogleraar Industrial sustainable chemistry aan de Universiteit van Amsterdam. De leerstoel wordt mede mogelijk gemaakt door Avantium. Gruter is gespecialiseerd in katalyse, bio-geïnspireerde scheikunde, bio-gebaseerde polymeren en duurzaamheid. Bij chemisch technologiebedrijf Avantium is hij verantwoordelijk voor de R&D-programma’s op het gebied van duurzame chemie. Hij initieerde er baanbrekende duurzame technologieën om koolhydraten uit biomassa om te zetten in FDCA, een bouwsteen voor bio-gebaseerd PEF. PEF-flessen zijn een duurzaam alternatief voor de PET-fles.

Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie

Druk MediaCenter Rotterdam

Abonnementen Wie werkzaam is in de chemische industrie of op een andere wijze direct of indirect bij de chemische industrie betrokken is komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement op Chemie Magazine. Meld u aan via crs@vnci.nl of www. vnci.nl/actualiteit/maandblad.aspx en u krijgt zo spoedig mogelijk bericht. Meer informatie: znidarsic@vnci.nl of 070 337 87 28.

VNCI ONLINE WWW.VNCI.NL

Website met onder meer dagelijks nieuws, het archief van Chemie magazine en alles over de chemische industrie in Nederland WWW.VNCI.NL/NIEUWS/CHEMIE-NIEUWSBRIEF

Gratis nieuwsbrief met daarin wekelijks het laatste nieuws over de chemische industrie en de VNCI

http://bit.ly/1MpcOFO)

Discussieer mee met meer dan 2000 betrokkenen uit de chemische industrie en bezoek de vacatures in de LinkedIn-groep van de VNCI

Overname van artikelen uit Chemie Magazine is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. In de meeste gevallen zal die graag worden gegeven

Beeld cover INSTAGRAM.COM/VNCI_CHEMIE

VNCI brengt, in samenwerking met Chemie Is Overal, op Instagram in beeld wat chemie is, wat TWITTER.COM/VNCI De VNCI met het laatste nieuws, je ermee kunt en waarom chemie belangrijk is vacatures en reactiemogelijkheden op alle berichten

34 Chemie Magazine januari 2016

Overname

Sandra Peerenboom ISSN 1572-2996

Custom Manufacturing, Blending and Toll services AD Productions is a service business that allows customers to benefit from AD International’s state of the art manufacturing expertise.

Chemical companies, from global conglomerates

AD Productions (located in the heart of Western

through to regional and specialized suppliers, can beneﬁt from AD Productions extensive capabilities and expertise, built over a period of 40 years in the

Europe) offer full R&D, formulation and pilot line capabilities and can extend their toll services to encompass purchasing, quality control, traceability,

chemical industry.

documentation and certiﬁcation.

Production capabilities

Overview of production capabilities Batch capacity varying from 300 liters up till 30000 liter Possibility to purge with and produce under nitrogen Temperatures controlled production (up till 80 degrees) Blending of powders (packaging from 250 grams to Big Bags)

is a part of AD International

adinternationalbv.com

Possibility to ﬁll product from 0,5 liter up till road tankers or Iso Containers

Heijningen | The Netherlands | +3 1 (0)167-52 69 00 | contact@adinternationalbv.com

CLS Services CHEMISTRY OF CONNECTING PEOPLE

PRETTIGE FEESTDAGEN - SEASON’S GREETINGS Best wishes!

Be happy!

www.cls-services.nl

Celebrate!

recruitment, selection and career coaching in chemistry | pharma | biotech | food

Enjoy!

Implementeer de nieuwe ISO-normen in uw voordeel. Anders kijken naar ISO 14001/9001 Wat is de status van uw managementsysteem, waar moet het heen en hoe komt u daar? Dat zijn de cruciale vragen voor uw nieuwe ISO-normering. Lloyd’s Register neemt u via enkele praktische workshops en trainingen mee. Met een slimme aanpak en handige tips die de transitie drastisch versoepelen. Veranker de aanwezige kwaliteit in uw organisatie en voeg zekerheid toe aan uw prestaties. Lloyd’s Register staat u bij in elke fase van dit kansrijke traject op weg naar een succesvolle toekomst.

GAP-analyse, een scherp beeld van morgen

Transitietraining ISO 9001:2015

Workshop ISO 9001:2015

Transitietraining ISO 14001:2015

Met een GAP-analyse krijgt u snel inzicht in de huidige staat van uw systemen en de impact van de nieuwe ISO-norm (14001/9001) daarop. Het resultaat van die analyse is een transparante rapportage die toont in hoeverre u al voldoet en wat nog noodzakelijke stappen zijn. Kies Lloyd’s Register om risico’s te verminderen en prestaties te verbeteren.

2-daags / € 925

1-daags / € 525

2-daags / € 925

Incl. locatiekosten, lunch en cursusmaterialen

Regio Midden: 5 - 6 okt. 2016 Regio West: 23 - 24 nov. 2016 Regio Zuid: 7 - 8 dec. 2016

Regio Midden: 4 oktober 2016 Regio West: 6 december 2016

Trainingsdata in overleg. Open trainingen van LRQA kunnen in-company worden aangeboden.

Schrijf u nu in op www.lrqa.nl of bel +31 (0)10 201 84 45

Improving performance, reducing risk Lloyd’s Register and variants of it are trading names of Lloyd’s Register Group Limited, its subsidiaries and affiliates. Copyright © Lloyd’s Register Group Services Limited. [2013] A member of the Lloyd’s Register group.

Genoemde prijzen zijn geldig in 2015 en excl. BTW