Verkiezingsmemorandum Voka Metropolitan

In Brusselse metropool

Memorandum voor een welvarende en duurzame Brusselse metropool

Nu ondernemen voor morgen!

De jaren twintig van de 21ste eeuw worden gedomineerd door diverse transities. De klimaattransitie moet leiden tot meer duurzaamheid, de digitale transitie moet leiden tot meer productiviteit, de arbeidstransitie moet leiden tot een mobilisatie van alle talenten in het perspectief van een samenleving die vergrijst en verkleurt, de migratietransitie gaat op zoek naar een balans tussen maatschappelijk en economisch draagvlak, en de geopolitieke transitie leidt tot nieuwe machtsverhoudingen in de wereld. Deze verschillende en gelijktijdige transities zorgen voor grote onzekerheid. Een enorme uitdaging, maar ook een opportuniteit als we het slim en doordacht aanpakken.

In deze transities komt ook het politieke systeem onder druk en worden de sociale tegenstellingen verscherpt. Daarbovenop zijn de overheidsfinanciën structureel zwak waardoor het beleid om de transities te ondersteunen en te versnellen heel moeilijk wordt. Onze economie, onze bedrijven en onze medewerkers zijn in deze transities kwetsbaar.

Daarom moeten we nu ondernemen voor morgen. Nu moeten we de transitie maken en iedereen op weg zetten naar meer duurzaamheid, naar meer digitalisering, naar meer gezondheid en welzijn. Nu moeten we durven hervormen: onze arbeidsmarkt, ons onderwijs, onze sociale zekerheid, onze fisca-

Samen ondernemen kan alleen door samen te groeien. We zullen de transities alleen kunnen realiseren door economische groei die duurzaam is en die gedeeld wordt met de maatschappij. Wij blijven onverkort geloven in een groeiverhaal waarbij we per jaar gemiddeld minstens 2% economische groei moeten behalen. Zo willen we als ondernemingen maximale economische en maatschappelijke impact creëren met optimale welvaart en welzijn voor iedereen. Anders

“Dit memorandum is een praktisch draaiboek voor de noodzakelijke maatregelen die de Brusselse metropool klaar maken om de grote transities succesvol aan te pakken.”

zullen we voor een aantal decennia de boot missen. Nu moeten we groeien voor morgen.

Om dit te bereiken zal een doortastend en adequaat beleid nodig zijn van alle regeringen en overheden in dit land. Het is ook NU dat we moeten ondernemen voor morgen. Dit memorandum is een praktisch draaiboek om op verschillende domeinen en over de verschillende bevoegdheidsniveaus heen de noodzakelijke maatregelen te nemen die de Brusselse metropool klaar maken om de grote transities succesvol aan te pakken.

Kris Cloots, voorzitter Voka Metropolitan

DE AMBITIE

Van middenmotor tot duurzame topper

De Brusselse metropool beschikt over belangrijke troefkaarten om duurzaam te groeien. Die hebben in belangrijke mate te maken met de internationale rol van Brussel, die een sterke aantrekking vormt voor ondernemingen uit binnen- en buitenland. De internationale troefkaart van Brussel met een sterk kennispotentieel ten volle uitspelen vormt de basis voor welvaartsgroei in de metropool. De Brusselse metropool komt in internationale vergelijkingen naar voren als een middenmotor onder Europese metropolen, zowel inzake welvaartsniveau en -groei als inzake aantrekkingskracht voor ondernemen en werken. De ambitie moet zijn om de Brusselse metropool aan de top te brengen, zodat het in 2030 niet enkel het uithangbord is als Europese culturele hoofdstad, maar ook als politieke én economische hoofdstad.

Maar de ambities voor welvaartsgroei vergen een inclusieve aanpak, die de sociale en ecologische uitdagingen voor de metropool mee beantwoordt. Er is de uitdaging om meer mensen aan de slag te krijgen en zo welvaart meer te delen, om de metropool bereikbaar en leefbaar te houden, om binnen een stedelijke regio de schaarse ruimte evenwichtig te verdelen tussen ondernemen, werken en wonen. Belangrijke randvoorwaarde voor een groeistrategie - gedeeld, gezond en duurzaam - is een duurzaam budgettair beleid.

Sterktes van de Brusselse metropool

KENNISINTENSIEVE ECONOMIE

OMVANGRIJKE

POTENTIËLE MARKT door centrale ligging en internationale bereikbaarheid

EU-HOOFDSTAD

Zwaktes van de Brusselse metropool

ZWAKKE ARBEIDSMARKT

VERKEERSCONGESTIE

BESTUURLIJKE ORGANISATIE EN REGELLAST

BRUSSELSE METROPOOL INTERNATIONAAL MIDDENMOTOR

Een recente studie van de Nationale Bank van België vergeleek de sociaaleconomische prestaties, sterktes en zwaktes van de Brusselse metropool met 35 andere Europese metropolen. Inzake economische performantie, gemeten naar het niveau en de groei van het BBP per inwoner, is de Brusselse metropool een middenmotor. Inzake groeidynamiek over de voorbije twee decennia loopt de Brusselse metropool achter op de groep koplopers. Daarin vinden we Parijs, Lyon, Amsterdam, Rotterdam, Luxemburg, München en de Scandinavische hoofdsteden.

Er is wel een groot verschil in dynamiek tussen enerzijds de kern van de Brusselse metropool, het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, en de rand. De groei in de kern lag onder het gemiddelde, die in de (Vlaamse en Waalse) rand lag er een stuk boven en zelfs hoger dan bij de koplopers.

De economische groei van de Brusselse metropool is vooral een gevolg van een toename van de productivi-

teit (in de rand) en van de demografische groei (in het centrum). Inzake tewerkstellingsgraad en werkloosheid scoort de Brusselse metropool beduidend slechter dan het gemiddelde, vooral omwille van de slechte score van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.

De studie van de NBB kijkt ook naar het toekomstpotentieel van de Brusselse metropool, op basis van een aantal indicatoren. Een sterk punt is de samenstelling van de Brusselse economie, met een groot gewicht van sectoren met hoge toegevoegde waarde als de financiële sector, vastgoed, technische en wetenschappelijke activiteiten, en administraties. Brussel heeft ook een omvangrijke potentiële markt, door zijn centrale ligging gekoppeld aan een infrastructuur die internationale bereikbaarheid verzekert. Op deze punten scoort Brussel beter dan de Europese koplopers.

De Brusselse metropool staat relatief zwak inzake werking van de arbeidsmarkt, met meer inactieven en langdurig werklozen, en een gebrek aan levenslang leren. Ook inzake de toegang tot internet en ontwikkeling van e-commerce hinkt Brussel achter op de koplopers. Een ander pijnpunt is de verkeerscongestie, waar de Brusselse metropool tot de meest door files getroffen Europese metropolen hoort.

Een ander bijzonder zwak punt van de Brusselse metropool blijkt de bestuurlijke omgeving te zijn, met name door de regellast voor bedrijven, de relatief lage kwaliteit en verantwoordelijkheid van overheidsdiensten, en gebrek aan vertrouwen in de onpartijdigheid van overheidsdiensten.

Een gelijkaardig beeld komt naar voren in een recent KBC-onderzoeksrapport. Daarin worden 19 grote Europese steden met elkaar vergeleken op basis van 18 bestaande stadsindexen. Over het geheel van de indices bekeken scoort Brussel middelmatig. Brussel scoort relatief goed inzake zakelijke netwerking, hooggeschoolde werknemers, relatief lage kost van wonen en publiek transport, en culturele rijkdom. Relatief slecht is de score inzake kwaliteit van instituties en lokale overheid, veiligheid, en klimaat.

“De economische dynamiek lag in de kern - Brusselse gewest - onder het gemiddelde van EU-grootsteden, terwijl de Vlaamse en Waalse rand koploper zijn. ”

BRUSSELSE METROPOOL SPUTTERENDE KENNISMOTOR IN BELGIË

Binnen België vormt de Brusselse metropool bij uitstek een centrum voor kennisintensieve activiteiten. Zo bleek uit een studie door de Brusselse universiteiten verricht in opdracht van Voka Metropolitan. Brussel telt 340.000 kennisintensieve jobs. Bijna de helft (45%) van alle jobs in Brussel is kennisintensief. In Vlaanderen (31%) en Wallonië (31%) is dat aandeel aanzienlijk lager. Kenniswerkers vormen de jobmotor van de Brusselse economie. Voor elke nieuwe kenniswerker in Brussel worden nog eens 2 jobs gecreëerd, waarvan 1 voor een kortgeschoolde.

Maar de positie van Brussel als kennismotor staat onder druk. Uit de studie blijkt dat de kennisclusters in bepaalde sectoren aan het verschuiven zijn, weg uit Brussel en meer richting de assen Mechelen-Antwerpen en Zaventem-Leuven. Het gaat in het bijzonder om de sectoren ICT, accountancy en consultancy. De aangroei van nieuwe kennisjobs in Brussel stagneert. Het aantal

340.000 1 kennisjob

kennisintensieve jobs. Bijna de helft (45%) van alle jobs in Brussel is kennisintensief. In Vlaanderen (31%) en Wallonië (31%) is dat aandeel aanzienlijk lager.

“Er manifesteert zich een vicieuze spiraal waarbij bedrijven en burgers uit de middenklasse het Brusselse gewest verlaten, de welvaart van Brusselaars er relatief op achteruitgaat en de budgettaire ruimte ontbreekt om te investeren in de toekomst.”

kennisjobs nam het voorbije decennium nog lichtjes toe, maar minder sterk dan in de rand en in andere regio’s, en minder sterk dan het totale aantal jobs. In de afgelopen 12 jaar was er in Brussel een aangroei van nieuwe kennisjobs met jaarlijks gemiddeld amper 0,5%. In Vlaams-Brabant en Waals-Brabant daarentegen namen de kennisjobs jaarlijks met gemiddeld 1,5% toe. De tanende economische dynamiek van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest valt ook af te lezen uit de nationale rekeningen. De Brusselse economie groeide

90.000

Het Brusselse gewest telt nog steeds circa 90.000 werkzoekenden.

levert werk voor 1 kortgeschoolde.

het voorbije decennium met jaarlijks amper 0,6%; in de provincie Vlaams-Brabant was de groei dubbel zo hoog. De evolutie van de werkgelegenheid vertoont eenzelfde beeld.

WERKLOOSHEID EN ARMOEDE BLIJVEN ZORGWEKKEND

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest presteert vooral ondermaats inzake werkgelegenheid van zijn inwoners. De Brusselse werkloosheidsgraad is de voorbije periode wel licht gedaald, maar bedraagt nog steeds 10% (volgens de internationale standaarddefinitie), tegenover 3% in het Vlaamse Gewest. Het Brusselse gewest telt nog steeds circa 90.000 werkzoekenden.

Daarnaast schetsen de armoedecijfers voor Brussel een ronduit onthutsend beeld. Van de Brusselse bevolking loopt 38% het risico op armoede of sociale uitsluiting volgens de standaard Europese armoede-indicator. Dat is meer dan 10 procentpunten slechter dan Wenen, de tweede op de armoederanglijst van de Europese hoofdsteden. In de meerderheid van die Europese hoofdsteden liggen de armoedecijfers meer dan de helft lager dan in Brussel. De slechte cijfers kunnen dus moeilijk worden afgeschoven op de grootstedelijke situatie alleen.

De dualisering counteren en het tij keren

De Brusselse metropool heeft te maken met een veelvuldige vorm van dualisering:

Tussen het centrum en de rand, waar economische dynamiek naartoe verschuift;

Tussen een sterke positie inzake kennisintensieve jobs en een grote groep werklozen en personen in een precaire situatie;

Tussen inwoners voor wie de woonfunctie de eerste zorg is en pendelaars voor wie de stad bereikbaar moet blijven.

De Brusselse metropool mag dan internationaal vergeleken een middenmotor zijn, de trend voor de sociaaleconomische ontwikkeling van het Brusselse gewest is reeds vele jaren neerwaarts gericht. Er manifesteert zich een vicieuze spiraal waarbij bedrijven en burgers uit de middenklasse het Brusselse gewest verlaten, de welvaart van Brusselaars er relatief op achteruitgaat en de budgettaire ruimte ontbreekt om te investeren in een Brussels centrum dat leefbaar en aantrekkelijk is voor wonen en werken, kortom in een duurzame ontwikkeling.

Met dit memorandum reiken we de bouwstenen aan om het tij te keren en de Brusselse metropool op weg te zetten naar een gedeelde en gezonde groei, met de ambitie om in 2030 een Europese topper te zijn.

10

16

20

26 Innovatie

Hefbomen

1. Kader creëren voor gedeelde en gezonde groei

UITDAGING: BEGROTINGSTEKORT

EN SCHULD BEHEERSBAAR MAKEN

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest heeft de voorbije jaren zijn begrotingstekorten sterk zien oplopen. Dat leidde tot een toename van de schuldgraad tot om en bij 190% van de ontvangsten. De oplopende tekorten en schulden hebben deels te maken met de maatregelen genomen om gezinnen en bedrijven te ondersteunen in de coronacrisis en daarna de energiecrisis. Maar een verdere budgettaire ontsporing dreigt in de toekomst. Bij ongewijzigd beleid dreigt de schuld van het Brusselse Gewest in 2028 op te lopen tot 17 miljard euro, ofwel 286% van de inkomsten, zo berekende onlangs CERPE (Universiteit van Namen). Er wordt al enkele jaren tussen de één en het anderhalf miljard meer uitgegeven dan er inkomsten zijn. En ook in 2028 blijft volgens de studie het jaarlijks begrotingstekort op ongeveer 1 miljard euro hangen, op 6 miljard inkomsten.

Om de schuld beheersbaar te maken, dient de schuldratio onder de 205% te blijven. Dat is wat het ratingbureau Standard and Poor’s heeft aangegeven als redelijke drempel om in de toekomst een ratingverlaging te vermijden. Want dan zou het Brusselse gewest duurder moeten lenen, zou de rentelast nog meer stijgen en riskeert het gewest een rentesneeuwbal.

Daarnaast houdt de Brusselse regering al vijf jaar lang 500 miljoen euro aan strategische investeringen uit de begroting. Dat is niet langer houdbaar. Zonder een grondige sanering van de Brusselse overheidsfinanciën is er gewoon geen budgettaire ruimte om de noodzakelijke transitie naar een duurzame groei in Brussel te kunnen realiseren.

Schuldevolutie

Verwachte evolutie van de schuld BHG ten opzichte van de inkomsten

UITDAGING: BESTUURLIJKE VEREENVOUDIGING EN SAMENWERKING

De bestuurlijke opdeling in het Brusselse gewest tussen de gewestelijke overheid en de 19 gemeenten zorgt voor tal van inefficiënties in de aanpak van grootstedelijke problemen als veiligheid, netheid, ruimtelijke ordening, mobiliteit, kansarmoede … Het Brussels Gewest telt 166 ministers, burgemeesters, schepenen en OCMW-voorzitters. Daarmee heeft Brussel veel meer uitvoerende politici dan Parijs (42) en Berlijn (71) samen.

Het Brusselse gewest is ruimtelijk en sociaaleconomisch sterk verbonden met de brede rand rond Brussel, met name de Vlaamse rand. Steeds meer bedrijven verhuizen van het Brusselse centrum naar de rand. Steeds meer Brusselaars gaan werken in Vlaanderen. Omgekeerd blijft de stroom van Vlaamse pendelaars naar Brussel groot en blijven nationale en internationale ondernemingen opteren voor een vestiging in het centrum van Brussel. De toenemende interactie tussen Brussel en de brede rand botst vaak op uiteenlopende beleidsopties tussen Brussel en het omliggende Vlaanderen in domeinen als mobiliteit, ruimtelijke ordening en activering van talent.

VOORSTELLEN

De Brusselse regering zal een meerjarig begrotingspad moeten uitwerken dat de schuldevolutie beheersbaar maakt, dat wil zeggen de schuld onder de 200% van de inkomsten houden. Ze dient een bijdrage te leveren in de globale sanering van de overheidsfinanciën op basis van een samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid en de deelstaten. Daarbij dient globaal de regel te worden gehanteerd om 50% te realiseren via besparingen en 50% via structurele hervormingen.

Dat houdt concreet in dat het Brusselse gewest werk maakt van spending reviews, een kerntakendebat en bestuurlijke hervormingen. Zo dient de veelheid aan subsidies voor vzw’s gescreend te worden op zijn effectiviteit. Tevens dient het Brusselse gewest zich te onthouden van projecten waarvoor andere overheden bevoegd zijn, zoals culturele projecten.

VOORSTELLEN

De bevoegdheden van de Brusselse gemeenten worden deels overgeheveld naar het gewest, voornamelijk inzake mobiliteit, ruimtelijke planning, veiligheid, sociale bijstand, en fiscaliteit. Op termijn dienen de 19 Brusselse gemeenten territoriaal te worden herverkaveld en het statuut te krijgen van gedecentraliseerde bestuurlijke contactpunten voor inwoners en bedrijven, naar het model van de districten in Antwerpen of de arrondissementen in Parijs.

Om de samenwerking tussen Brussel en Vlaanderen te versterken wordt een bijzonder overlegforum georganiseerd waarin de respectievelijke minister-presidenten en vakministers op periodieke basis overleg plegen over dossiers inzake mobiliteit, ruimtelijke ordening, en arbeidsmarkt waarin beide gewesten zijn betrokken.

UITDAGING: GROEIBEVORDERENDE INVESTERINGEN EN FISCALITEIT

Het Brusselse gewest deed de voorbije jaren aanzienlijke investeringen in mobiliteit. Deze investeringen in een betere bereikbaarheid, met name door openbaar vervoer maar ook door opwaardering van de verkeersinfrastructuur en de laadinfrastructuur voor elektrische wagens, dreigt in het gedrang te komen door budgettaire schaarste.

Anderzijds zijn de lokale belastingen voor bedrijven in het Brusselse gewest aanzienlijk gestegen en ontmoedigt dit bijkomende bedrijfsinvesteringen in Brussel. Sinds de jaren negentig is de fiscale druk op kantoren in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest met nagenoeg 30% gestegen. In bepaalde Brusselse gemeenten ligt de lokale en regionale fiscale druk op kantoren tot drie keer zo hoog als in gemeenten van de Vlaamse rand.

CIJFERS EN FEITEN

30%

De fiscale druk op kantoren is in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest met 30% gestegen voorbije twintig jaar.

VOORSTELLEN

Het Brusselse gewest moet blijvend middelen vrijmaken voor investeringen in infrastructuren die de stad toegankelijk en aantrekkelijk maken voor werken en ondernemen en bijdragen tot een duurzame energietransitie. Dat impliceert onder meer investeringen in de uitbreiding van het metronetwerk, en de uitbouw van voldoende netcapaciteit en versterking van het elektriciteitsnet om het klaar te maken voor de transitie naar elektrisch personen- en vrachtvervoer. Daarbij dient bijkomende financiering te worden gezocht voor dergelijke investeringen van belang voor de hoofdstedelijke en internationale functie, onder meer via:

» Focussen van de middelen van Beliris op strategische investeringen, zoals metro 3;

» Aanwending van de middelen uit een systeem van intelligent rekeningrijden voor infrastructuur, met zorg voor een afstemming met de verschillende gewesten om dubbele belastingen te vermijden;

» Uitwerken van PPS voor belangrijke infrastructuurwerken, zoals reeds gebeurde voor de tunnelrenovaties;

Het Brusselse gewest sluit met de gemeenten een fiscaal pact voor beheersing van lokale en regionale resultaatsonafhankelijke belastingen op bedrijven Het gewest kan op grond van haar voogdijbevoegdheid de gemeenten die de fiscale druk te hard laten stijgen, bijsturen door een vermindering van hun dotatie. De lokale en regionale bedrijfsbelastingen dienen te dalen tot (minstens) een niveau vergelijkbaar met dat in de Vlaamse en Waalse rand.

64.000 jobs

Brussels Airport is een belangrijke internationale toegangspoort tot de Brusselse metropool. De luchthaven is na de haven van Antwerpen de tweede economische motor van ons land. Ze genereert 2% van het BBP, 64.000 jobs (direct en indirect), en huisvest 317 bedrijven.

UITDAGING: VEILIGE EN NETTE WOON- EN WERKOMGEVING VERZEKEREN

Bepaalde Brusselse stadswijken hebben sterk af te rekenen met onveiligheid, gebrek aan netheid, en overlast van daklozen, druggebruikers, straatcriminaliteit. Dat geldt in het bijzonder voor stationsbuurten. Die vormen nochtans belangrijke poorten voor pendelaars die met het openbaar vervoer naar Brussel komen. Deze vormen van onveiligheid en gebrek aan netheid wegen op de aantrekkelijkheid van Brussel voor wonen, werken en ondernemen.

Vergeleken met andere Europese steden kampt Brussel met een relatief slechte reputatie inzake veiligheid. Zo blijft uit een recente benchmarking met andere Europese steden door de Nationale Bank. Eenzelfde bevinding komt naar voren in een recent onderzoeksrapport van de KBC over een hele reeks stadsindexen.

VOORSTELLEN

Veiligheid en netheid verzekeren behoort tot de kerntaken van de overheid. In Brussel zijn tal van overheden hier verantwoordelijk voor: de lokale overheden, het gewest en de federale overheid. Het verdient aanbeveling om het veiligheidsbeleid in Brussel beter te stroomlijnen en slagkrachtiger te maken, onder meer door de fusie van de zes politiezones en door het gewest de volwaardige leiding te geven. Daarbij dient de samenwerking met de federale politie te worden versterkt, ook in de strijd tegen de zware drugscriminaliteit.

Een belangrijke bron van onveiligheid en gebrek aan netheid is de stroom van asielzoekers. De meesten komen eens ons land binnen naar Brussel, en vinden daar onvoldoende opvangmogelijkheden. Er is nood aan meer opvangvoorzieningen, gespreid over het

hele land. Tegelijk dringt zich een bijsturing op van het migratiebeleid, wat dient te gebeuren op Europees niveau, ten einde de illegale instroom van migranten van buiten Europa te beheersen.

Bijkomende acties zijn nodig om daklozen, kansarmen en personen in precariteit , waaronder ook asielzoekers of mensen zonder papieren, op te vangen. Wie legaal in het land verblijft, of in lopende procedure voor asiel zit, kan gemobiliseerd worden op de arbeidsmarkt met het oog op maatschappelijke integratie.

De Brusselse gemeenten en het gewest dienen de netheid van straten en publieke ruimtes te verzekeren, onder meer door meer controle op sluikstorters en strengere handhaving

UITDAGING: INTERNATIONALE POORTEN VOOR DE BRUSSELSE METROPOOL VERZEKEREN

Brussels Airport is een belangrijke internationale toegangspoort tot de Brusselse metropool. De luchthaven is na de haven van Antwerpen de tweede economische motor van ons land. Ze genereert 2% van het BBP, 64.000 jobs (direct en indirect), en huisvest 317 bedrijven. Steeds meer Brusselaars vinden een job op de luchthaven: een op de vijf jobs op de luchthaven wordt ingenomen door Brusselaars, waardoor de luchthaven de grootste private werkgever is voor Brusselaars.

De internationale concurrentiepositie van de luchthaven staat evenwel onder druk. Brussels Airport verliest

marktaandeel in Europa. Dat heeft voor een belangrijk deel te maken met de aanhoudende onzekerheid voor luchtvaartbedrijven inzake vliegroutes en geluidsboetes.

Ook de internationale poorten tot de Brusselse metropool via het spoor staan onder druk. Het Zuidstation zowel als het Noordstation kampen met onveiligheid en gebrek aan netheid. De luchthaven is nog steeds niet aangesloten op het HST-netwerk, noodzakelijk om de korte-afstandsvluchten te kunnen reduceren ten voordele van verplaatsingen per spoor. Bovendien wordt de luchthaven via het binnenlands spoornet onvoldoende frequent bediend – zeker in de daluren – en vormt de bestaande Diabolo-toeslag een rem op het gebruik van de trein naar de luchthaven.

VOORSTELLEN

Brussels Airport heeft nood aan een stabiel en coherent wettelijk kader, onder meer inzake vliegroutes,

geluidsnormen en exploitatiemogelijkheden

Binnen de bestaande bevoegdheidsverdeling impliceert dit volgende acties:

» De federale overheid zorgt voor een wettelijk kader – de Vliegwet – dat Brussels Airport rechtszekerheid biedt over vliegroutes en belet dat die zekerheid door juridische acties wordt ondermijnd. Dat vergt tevens het akkoord van de gewesten

» De Vlaamse overheid biedt rechtszekerheid inzake de omgevingsvergunning, onder meer door een passend wettelijk kader voor stikstofemissies. Ze ontwikkelt een luchthavenstrategie met de ambitie om Brussels Airport verdere ontwikkelingskansen te geven in lijn met de groei van de luchthavens in de buurlanden.

» De Brusselse en Vlaamse overheid dragen bij tot een akkoord omtrent de vliegroutes, met een evenwich-

tige spreiding tussen de gewesten. De Brusselse overheid zorgt voor een rechtszekere en evenwichtige geluidsnormering. Dat betekent in eerste orde dat tegenstrijdigheden tussen regionale geluidsnormen en federale verplichtingen inzake vliegroutes worden vermeden. Tevens dient de aanpak van geluidshinder te gebeuren conform de evenwichtige aanpak van de Europese Verordening 598/2014. Dat wil zeggen dat voor de beperking van geluidsoverlast voorrang wordt gegeven aan de eerste drie pijlers - stillere vliegtuigen, bouwbeperkingen en isolatie, operationele ingrepen - en slechts in laatste instantie gekeken wordt naar exploitatiebeperkingen. Verder dient de geluidsmeting te worden aangepast, van een meting van het geluid in de omgeving (immissienorm) naar een meting van het geluid aan de bron (emissienorm), zoals in alle internationale luchtvaartregelgeving. De huidige metingen in de omgeving zijn te zeer afhankelijk van externe omstandigheden waar de luchtvaartoperator geen vat op heeft, zoals het weer. Dat is een bron van rechtsonzekerheid.

Er dient werk te worden gemaakt van een betere ontsluiting van Brussels Airport via het openbaar vervoer en de weg

» Dat vergt een verhoogde treinfrequentie, voornamelijk in de daluren, aangepast aan de vraag van passagiers en werknemers. De Diabolo-toeslag dient afgeschaft te worden. De toeslag kan geïntegreerd worden in de algemene gebruikskost van het spoor in België.

» Tevens zijn rechtstreekse HogeSnelheidsTrein-verbindingen nodig tussen de nationale luchthaven en de HST-knooppunten in de buurlanden.

» Het Vlaamse en Brusselse gewest realiseren de aanleg van de infrastructuur voor de luchthaventram binnen de vooropgestelde timing.

» Het Vlaamse gewest zorgt bij de geplande herinrichting van de Brusselse Ring voor een optimale aansluiting van de luchthaven op de Ring.

De stationsbuurten Noord en Zuid worden verder opgewaardeerd, onder meer met de geplande renovatie van het Noordstation en de realisatie van de nieuwe NMBS-hoofdzetel aan het Zuidstation.

De EU in Brussel verankeren en integreren

De aanwezigheid van Europese en internationale instellingen in Brussel heeft een enorm economisch hefboomeffect. Volgens een recent onderzoek genereren ze direct en indirect 20% van de Brusselse economie (BBP) en nagenoeg 23% van de werkgelegenheid of 162.000 jobs. De EU-Commissie besliste om haar kantooroppervlakte in Brussel met zeker een kwart te verminderen wegens een structureel ruimere toepassing van telewerk. Dat zet de aanwezigheid van EU-instellingen, en zeker van grote groepen EU-ambtenaren, in Brussel onder druk.

VOORSTELLEN

De Europese aanwezigheid in Brussel wordt verder verzekerd door een stedenbouwkundig beleid van het Brusselse gewest dat de herlocatie van EU-kantoren in Brussel bevordert (bijvoorbeeld in de Noordwijk) en de Europese wijk beter integreert in het Brusselse stadsweefsel. De bestaande plannen inzake de herinrichting van de Europese wijk in Brussel tot een meer gemengde wijk worden op het terrein gerealiseerd, met bijzondere aandacht voor de bereikbaarheid.

2. Iedereen aan het werk

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest staat voor een grote uitdaging: de werkgelegenheidsgraad optillen van 68% (2023) naar minstens 80%. Het Brusselse gewest beschikt wel over een aanzienlijk verbeterpotentieel van de werkgelegenheidsgraad, gelet op de relatief grote groep werkzoekenden. Het gewest telt circa 90.000 werkzoekenden (2023). Ook heeft het gewest een relatief jonge bevolking, waardoor er een instroom in de beroepsbevolking is die de uitstroom vlot kan opvangen. Maar er zijn ambitieuze maatregelen nodig om de werkgelegenheidsgraad naar 80% te krijgen. Deze ambitie spoort ook met de nood aan meer sociale inclusie en minder armoede, omdat een job de beste garantie biedt voor een inkomen en maatschappelijke integratie. De aanwezigheid in Brussel van vele kennisintensieve jobs biedt een enorme opportuniteit als hefboom voor de creatie van jobs voor de vele kortgeschoolde Brusselaars, in sectoren als horeca, poetsdiensten, veiligheidsdiensten, vervoer, onthaal, vrijetijd …

UITDAGING: MAAK TALENT INZETBAAR

Er is een enorme mismatch in het Brusselse gewest tussen door ondernemingen vereiste profielen van medewerkers en de competenties en vaardigheden van werkzoekenden. Deze mismatch begint reeds in het onderwijs, waar onvoldoende leerlingen opteren voor richtingen waar de arbeidsmarkt hoge nood aan heeft, zoals STEM. Bovendien haken leerlingen te snel af en behalen ze geen diploma: nagenoeg een op de vijf jongeren in Brussel verlaat het onderwijs zonder diploma secundair onderwijs of een vergelijkbaar getuigschrift. Voor vele bedrijven missen werkzoekenden vaak taalkennis en sociale vaardigheden, naast een tekort aan technisch-inhoudelijke kennis. Tevens worden ook steeds meer digitale vaardigheden verwacht.

Werkgelegenheidsgraad (20-64 jaar)

Bovendien worden ondernemingen beknot in het creëren van jobs door de overregulering op de arbeidsmarkt, vooral inzake arbeidstijden.

VOORSTELLEN

De Vlaamse Gemeenschap blijft voor zijn investeringen in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel mikken op een marktaandeel van 20% bij de leerplichtige jongeren. Ze werkt samen met de Franse gemeenschap met het oog op het uitwisselen van personeel en delen van infrastructuur. De Vlaamse Gemeenschap biedt incentives aan Nederlandskundige leerkrachten om actief te zijn in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel.

Zowel in het basis-, secundair als hoger onderwijs moet het aanbieden en promoten van STEM-opleidingen financieel beloond worden. In het hoger onderwijs moet voldoende autonomie ervoor zorgen dat middelen kunnen ingezet worden waar ze nodig zijn. In het secundair onderwijs moeten grotere incentives toegekend worden aan scholen die inzetten op knelpuntstudierichtingen.

Naar het voorbeeld van Vlaanderen wil Voka Metropolitan in samenwerking met andere Brusselse actoren meewerken aan de uitbouw van een Talentencenter, waar leerlingen voor de aanvang van het secundair onderwijs een rapport krijgen van hun talenten, gericht op een betere studiekeuze

Ook Brussel kampt met openstaande vacatures

Vacaturegraad in percent van totaal aantal banen (vacatures inbegrepen)

De middelen voor beroepsopleidingen van het Brusselse gewest en de Vlaamse Gemeenschap in Brussel worden prioritair ingezet voor het verwerven van taalkennis, digitale vaardigheden en kennis en vaardigheden vereist voor knelpuntberoepen. Het nieuwe Brusselse instrument van de competentiebalans moet daar toe bijdragen.

Voor werkzoekenden die vanuit hun culturele achtergrond het extra moeilijk hebben op de arbeidsmarkt wordt ingezet op inburgering, met verwerving van kennis van Nederlands. Ondernemingen van hun kant worden ondersteund in een aanwervings- en personeelsbeleid dat oog heeft voor diversiteit

De Vlaamse regering stimuleert het duaal leren, ook in Brussel, onder meer door meer flexibiliteit en maatwerk. Daarbij dient te worden ingezet op sterke lokale samenwerkingsverbanden, waarbij combinaties van KMO’s en opleidingscentra mogelijk zijn. Met het oog op de instroom van anderstalige nieuwkomers dient deze groep bijkomende steun te krijgen om Nederlands te leren. De Vlaamse en Franse Gemeenschap stemmen onderling hun stelsels af in Brussel. De Vlaamse Gemeenschapscommissie dient het duaal leren aan te moedigen bij de inrichting en uitbouw van nieuwe schoolinfrastructuur.

Ondernemingen worden bijkomend aangemoedigd om zelf te investeren in vorming van medewerkers via een fiscale incentive

Flexijobs dienen te worden toegestaan in alle sectoren.

De logica van de arbeidstijdsregels wordt omgedraaid. Er wordt bepaald wie nog wel gevat wordt in een dwingende regeling; al de rest kan zelf afspraken rond arbeidstijdregelingen overeenkomen. In afwachting hiervan dienen ondernemingen minstens vlotte invoeringsprocedures te hebben om de arbeidstijd op maat van hun noden en deze van hun medewerkers aan te passen.

UITDAGING: ACTIVERING VAN WERKZOEKENDEN

Een groot deel van de Brusselse werkzoekenden wordt door Actiris weinig of niet opgevolgd. Dat geldt in het bijzonder voor de groep van langdurige en oudere werkzoekenden. In totaal is 61% van de Brusselse werkzoekenden langdurig werkzoekend en heeft 71,4% hoogstens een diploma secundair onderwijs. Gebrek aan beschikbaarheid of bereidheid om passende opleidingen te volgen wordt amper gesanctioneerd. Het matchen van werkzoekenden met vacatures wordt bemoeilijkt door een gebrek aan objectieve inschatting van de competenties en vaardigheden van werkzoekenden.

Anderzijds ontbreekt het bij werkzoekenden vaak aan financiële incentive om aan de slag te gaan, omdat werken te weinig opbrengt vergeleken met niet-werken en leven van een uitkering en bepaalde sociale voordelen. Vaak hebben ze ook problemen met kinderopvang.

CIJFERS EN FEITEN

113

knelpuntberoepen

Actiris heeft voor het Brusselse gewest een lijst van 113 knelpuntberoepen.

56.000 10%

werkloosheidsgraad

Het Brusselse Gewest kent een werkloosheidsgraad van 10% (december 2023), tegenover 3,5% in het Vlaamse Gewest en 8,3% in het Waalse Gewest.

VOORSTELLEN

De werkloosheidsuitkering wordt beperkt tot maximaal twee jaar. De uitkering daalt in die periode met twee forse stappen. Op die manier worden mensen financieel meer geprikkeld om werk te zoeken. Daartegenover staat een snelle en performante arbeidsbemiddeling.

Actiris zorgt voor een sluitende aanpak van alle Brusselse werkzoekenden, dat wil zeggen dat alle werkzoekenden worden begeleid en opgevolgd, niet enkel de jongeren. Gebrek aan medewerking en beschikbaarheid van werkzoekenden inzake opleiding en begeleiding naar een job dient te worden gesanctioneerd

Een eerste stap is de consequente uitvoering van de nieuwe verordening inzake de organisatie van een competentiebalans voor werkzoekenden. In september 2023 werd een systematische competentiebalans ingevoerd voor jonge Brusselse werkzoekenden (jonger dan 30), vergezeld van een actieplan met een focus op opleiding of werkervaring. Werkzoekenden die de afgesproken acties niet nakomen, dienen te worden gesanctioneerd. De organisatie van de competentiebalans dient uitgebreid te worden naar alle werkzoekenden.

Laat ondernemingen extra plaatsen financieren in bestaande initiatieven voor kinderopvang. Ze kunnen daarbij gebruik maken van de verruimde fiscale aftrek voor gebruik van door de Vlaamse overheid erkende kinderopvang. Ook voor werkende tweeverdieners dienen er voldoende plaatsen voor kinderopvang te zijn.

Onderzoek de budgettaire haalbaarheid en effectiviteit van de invoering van een jobbonus in het Brusselse gewest, naar het voorbeeld van de Vlaamse jobbonus.

Er is nood aan een helder kadaster van alle mogelijke sociale correcties, die vaak worden aangeboden aan wie niet werkt. Om perverse effecten te vermijden, dienen regimes van sociale correcties hervormd te worden zodat ze werken ondersteunen.

UITDAGING: INTERREGIONALE ARBEIDSMOBILITEIT

Het aantal Brusselaars dat in Vlaanderen werkt, is de voorbije jaren gestaag toegenomen, tot ruim 56.000. Het Brusselse gewest telt wel nog steeds 90.000 werkzoekenden. Anderzijds raken vacatures in de brede Vlaamse rand rond Brussel moeilijk ingevuld.

Het Vlaamse en Brusselse gewest sloten in 2022 een nieuw samenwerkingsakkoord om de interregionale arbeidsmobiliteit, voornamelijk van Brussel naar Vlaanderen, te bevorderen. Dat akkoord werd door VDAB en Actiris vertaald in een concrete set van acties, met als ambitie om de 2.000 Brusselse werkzoekenden die ze momenteel toeleiden naar jobs in Vlaanderen jaarlijks met 10% te verhogen. Gelet op de nog steeds zeer omvangrijke groep Brusselse werkzoekenden en de krapte op de Vlaamse arbeidsmarkt, is dit streefdoel te weinig ambitieus.

Belangrijkste hinderpalen voor de pendel van Brusselaars naar de Vlaamse rand zijn het gebrek aan sollicitanten, taalkennis en bereikbaarheid van de Vlaamse rand voor Brusselaars. Naast een versterkte samenwerking tussen VDAB en Actiris zal er dus (nog) meer moeten worden geïnvesteerd in kennis van het Nederlands, en dienen ook verbindingen met het openbaar vervoer, of fiets, tussen Brussel en de rand te worden opgewaardeerd.

VOORSTELLEN

VDAB en Actiris intensifiëren hun samenwerking met de ambitie om jaarlijks 3.000 Brusselse werkzoekenden toe te leiden naar jobs in Vlaanderen. Daartoe nemen ze maatregelen naar versterkte controle op beschikbaarheid en volgen van relevante opleidingen, met name opleidingen Nederlands. Tevens worden mogelijke problemen inzake mobiliteit en bereikbaarheid van de werkplaats nader in kaart gebracht, en oplossingen naar voren gebracht.

Brusselse pendelaars naar Vlaanderen

Volgens de meest recente cijfers pendelden 56.000 Brusselse werknemers naar Vlaanderen, waarvan 40.000 naar Vlaams-Brabant.

UITDAGING: TREK MEER INTERNATIONAAL TALENT AAN

Brussel beschikt over tal van troeven om internationaal talent aan te trekken, zoals de aanwezigheid van internationale instellingen en bedrijven, de sterke aanwezigheid van internationale gemeenschappen, de meertaligheid, de levenskwaliteit en het culturele en culinaire aanbod.

Maar er zijn ook uitdagingen. Naast de problematiek van veiligheid en netheid (zie hoger onder actiepunt op p. 13), kampt internationaal talent dat in Brussel wil komen werken met veel administratieve rompslomp. Het verkrijgen van een verblijfsvergunning bij een Brusselse gemeente kan maanden tot een jaar duren. Het is een belangrijke klacht geformuleerd in het Manifest van de internationale Brusselaar (april 2022). Knelpunten zijn de taalbarrière bij de betrokken gemeentelijke diensten

en de veelheid aan procedures voor het verwerven van een verblijfsvergunning, die verschilt tussen de gemeenten. De verwerving van een single permit (arbeids- en verblijfsvergunning) duurt vaak lang.

VOORSTELLEN

Voor het verwerven van de nodige documenten voor een verblijfsvergunning en daarmee verbonden administratieve procedures bieden de betrokken lokale besturen in Brussel een dienstverlening in het Engels aan, met documenten in het Engels. De procedures voor het verwerven van een verblijfsvergunning worden gestandaardiseerd voor alle Brusselse gemeenten.

Een single permit (arbeids- en verblijfsvergunning) verkrijgen moet sneller en eenvoudiger zoals in onze buurlanden, met een maximale doorlooptijd van drie weken. Voorzie in een snelwegprocedure voor trusted companies. Dat biedt onze internationale bedrijven een competitief voordeel. Het Working in Belgium-platform moet sterker inzetten op de achterliggende samenwerking tussen alle niveaus (Dienst Vreemdelingenzaken, gewesten, gemeenten, consulaten).

Creëer een onthaalcenter waar buitenlandse talenten en ondernemingen aan één loket terechtkunnen voor alle mogelijke administratieve dienstverleningen en voor ondersteuning rond huisvesting, kinderopvang en het faciliteren van de integratie. Zorg voor een vlot en toegankelijk mechanisme voor erkenning van kwalificaties, rijbewijzen en diploma’s.

Zet ook in op de inschakeling van asielzoekers (in lopende procedure) op de arbeidsmarkt, voornamelijk voor knelpuntberoepen.

3. Duurzame transities

De Brusselse metropool staat als sterk verstedelijkt gebied voor de uitdaging om in alle maatschappelijke activiteiten minder belastend te zijn voor het leefmilieu en voornamelijk de uitstoot te beperken van broeikasgassen en fijn stof. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest streeft ernaar koolstofneutraliteit te benaderen tegen 2050. In dit sterk verstedelijkte gebied gaat het vooral om de beperking van uitstoot in het verkeer en van gebouwen. De gebouwen zijn goed voor maar liefst 56% van de uitstoot van broeikasgassen en 73% van het energieverbruik in Brussel. Een bijkomende uitdaging voor de Brusselse metropool is een zeer oordeelkundig gebruik van de schaarse ruimte in een verstedelijkt gebied, dat enerzijds nood heeft aan bijkomende huisvesting en anderzijds aan ruimte voor bedrijven. Dat vergt een zorgvuldige ruimtelijke planning, waarbij naast duurzame huisvesting ook duurzame economische activiteiten verdere kansen krijgen.

UITDAGING: RUIMTE OM TE ONDERNEMEN

De Brusselse bevolking is de voorbije twee decennia sterk toegenomen met nagenoeg 200.000 inwoners; op dit moment huisvest de stad ruim 1,2 miljoen inwoners. Deze demografische evolutie noopt tot een uitbreiding van het woningenpark en zet de beschikbare ruimte voor ondernemen onder druk. Er zijn echter belangrijke te herontwikkelen terreinen in Brussel, voornamelijk aan de rand met het Vlaamse gewest, die een enorm potentieel hebben voor duurzame bedrijfsactiviteiten.

VOORSTELLEN

Het Vlaamse en Brusselse gewest stellen een gezamenlijke strategie en actieplan op punt voor de herontwikkeling van de kanaalzone tussen Brussel-stad en Vilvoorde voor watergebonden bedrijvigheid, logistiek, en circulaire economie zoals recyclage van materialen. Ze werken daarbij verder op het optimalisatieplan voor de hele Buda-zone, die zich uitstrekt over de stad-Brussel en de gemeenten Vilvoorde en Machelen. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest maakt in lijn met deze ontwikkeling werk van de herontwikkeling van de terreinen van het vroegere treinrangeerstation ‘Schaarbeek-Vorming’ tot logistieke hub met een multimodale verbinding (water, spoor, weg, luchthaven).

Het Vlaamse en Brusselse gewest maken werk van de herbestemming van de gewezen NAVO-terreinen, te

paard op het grondgebied van Vlaanderen (Zaventem) en Brussel (Evere-Brussel). Bij deze herontwikkeling wordt op deze terreinen ruimte gecreëerd voor bedrijven die aangetrokken kunnen worden door de ligging: enerzijds internationaal gerichte bedrijven waarvoor de nabijheid van de luchthaven en de EU-wijk in Brussel van belang is, anderzijds logistieke nichebedrijven. Deze herbestemming dient te kaderen in een globale visie rond de ontwikkeling van de as tussen Brussel-centrum en de luchthaven (via de Leopold III-laan en de A201) tot een Europese boulevard voor internationaal georiënteerde kennisbedrijven, met bijhorende faciliteiten voor opleiding, onderzoek en vrijetijd (format van bedrijvencampus).

Het Brusselse gewest en Brussel-stad dienen de nodige bestemmingsplannen en vergunningen te voorzien voor een grondige herontwikkeling van het Heizelplateau Het Brusselse gewest sluit daarbij een akkoord met het Vlaamse gewest voor een betere ontsluiting van de Heizel en een passende ontwikkeling van parking C. De herontwikkeling moet gericht zijn op de uitbouw van moderne faciliteiten voor congressen en beurzen, een moderne hotspot voor vrije tijd en ontspanning, voor (internationale) toeristen en zakentoeristen, maar ook voor de lokale bevolking. Ook een gerenoveerd stadion moet hier zijn plaats hebben. De herontwikkeling van de Heizel moet in hoofdzaak gefinancierd worden door privé-actoren, die aan zet zijn. De exploitatie dient ook

verzekerd te worden door private actoren. Bij deze herontwikkeling van het Heizelplateau moet de mobiliteit gegarandeerd worden, onder meer door een versterkte bereikbaarheid met het openbaar vervoer (onder andere via Sneltram en Ringtrambus) en parkeerfaciliteiten op parking C, aangesloten op de Ring, met verbinding naar het Heizelplateau. Een fasering in ontwikkeling van de nieuwe voorzieningen is wenselijk, met het oog op een tussentijdse evaluatie van de mobiliteit.

De geplande herontwikkeling van de Reyerssite tot een Mediapark wordt verder uitgerold. Het Brusselse gewest ondersteunt daarbij het aantrekken van mediabedrijven en daarmee verbonden bedrijven. Ook de Vlaamse overheid faciliteert de vorming van een mediacluster rond de nieuwe gebouwen van de VRT.

UITDAGING: VEREENVOUDIGING VERGUNNINGEN

Bedrijven en burgers die bouwprojecten in het Brusselse gewest willen realiseren, worden vaak geconfronteerd met lange procedures en veel rechtsonzekerheid. Dat schrikt bedrijven af om te investeren in nieuwe projecten in het gewest.

Uit een recente enquête bij vastgoedinvesteerders en promotoren blijkt dat het gemiddeld bijna 5 jaar duurt

CIJFERS EN FEITEN

5 jaar

Het duurt gemiddeld een 5 jaar om een stedenbouwkundige vergunning te verkrijgen, rekening houdend met beroepsprocedures.

nummer 1 56%

De Brusselse metropool staat inzake verkeerscongestie op nummer 1 in Europa, op basis van de TomTom Trafic Index voor 2023.

om een vergunning te bekomen, rekening houdend met beroepsprocedures door derden. Belangrijke oorzaken zijn de vele betrokken instanties, de complexe regelgeving, uiteenlopende adviezen van betrokken administraties, …

VOORSTELLEN

Ontwikkelaars van bouwprojecten in het Brusselse gewest dienen meer rechtszekerheid te krijgen en duidelijke, minder lange doorlooptijden voor het verkrijgen van een vergunning. Daartoe dient de bestaande stedenbouwkundige reglementering te worden aangepast. Cruciaal is dat de bouwheer in een vroeg stadium van de procedure van de vergunningverlenende overheid maximale zekerheid krijgt over bouwvolume en bestemming. In deze fase dient overleg te worden voorzien bij de belanghebbenden, op basis van een haalbaarheidsstudie. Dergelijke aanpak moet vermijden dat later in de procedure vergunningen worden aangevochten, met als gevolg belangrijke vertragingen, voortdurende aanpassingen of zelfs het kelderen van het project.

Tevens dient het gewest ten volle bevoegd te zijn voor belangrijke projecten die het lokale belang van een gemeente overstijgen. Het gewestelijke belang dient duidelijk gedefinieerd te worden in functie van objectieve parameters, waaronder de omvang (cfr. huidige drempel van 2.500 m²). Het gewest overlegt hierin met de betrokken gemeenten, maar deze mogen de beslissing van het gewest niet juridisch aanvechten. Dat is immers een ondermijning van de gewestelijke bevoegdheid en zorgt voor nodeloze vertragingen.

Een doorgedreven digitalisering – zowel gemeentelijk als gewestelijk – met een uniek loket voor de aanvrager van de vergunning kan de procedures aanzienlijk versnellen. Daartoe dient de werking van MyPermit. Brussels verder te worden geoptimaliseerd.

Verder dienen er voor de toekenning van vergunningen duidelijke regels te zijn, als basis voor een geobjectiveerde beslissing. De nieuwe Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV of Good Living) is op dit punt een gemiste kans. De GSV laat veel beoordelingsvrijheid aan de bevoegde overheid, wat ruimte laat voor arbitraire beslissingen, een bron van rechtsonzekerheid.

In het kader van de geplande aanpassing van het Gewestelijk Bestemmingsplan (PRAS) – project Share the City – is het aan de Brusselse gewestelijke overheid om een houvast te bieden over waar in het gewest welke activiteiten kunnen worden ontwikkeld. Zo hebben ontwikkelaars en investeerders duidelijk zicht op de plaatsen waar ze hun plannen kunnen ontwikkelen. Daarbij moet er ook voldoende ruimte worden voorzien voor economische bedrijvigheid, over alle sectoren heen: diensten, maakindustrie, logistiek, handel,...

UITDAGING: DUURZAME

MOBILITEIT

De Brusselse metropool kampt met omvangrijke verkeerscongestie. Die beperkt de bereikbaarheid voor bedrijven en medewerkers, en derhalve de aantrekkelijkheid van Brussel als economisch centrum. Voor vele bedrijven is het een knelpunt dat hen doet verhuizen of plannen in die zin maken.

Volgens de Nederlandse navigatiespecialist TomTom, die jaarlijks een wereldwijde balans opmaakt van de files, is de situatie in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest na de coronapandemie nog verslechterd. Vorig jaar duurde het

gemiddeld 27 minuten om in de spits 10 km in Brussel af te leggen, wat neerkomt op 104 verloren uren in 2023. Brussel staat daarmee wereldwijd op de 10de plaats van steden met de meeste files. In de brede Brusselse metropool doen automobilisten er volgens deze barometer gemiddeld bijna 22 minuten over voor 10 km, of een verlies van 72 uur op jaarbasis, waarmee de Brusselse metropool in Europa de hoogste verkeerscongestie kent van alle (225 onderzochte) metropolen.

De belangrijkste verkeersader in de Brusselse metropool is de Brusselse Ring. Die is al jarenlang een verzadigd verkeersknooppunt en staat steevast in de top 3 van meest filegevoelige punten in Europa. Er is naast het vele transitverkeer ook veel lokaal verkeer. De overdaad aan op- en afritten maakt de verkeerssituatie chaotisch en zorgt voor een weinig optimale verkeersveiligheid. Dat veroorzaakt vele ongevallen, die ook voor extra fileleed zorgen. De weginfrastructuur is ook versleten. De Vlaamse regering bereidt reeds jaren een grondige herinrichting van de Ring voor, gericht op het verbeteren van de verkeersveiligheid, de leefbaarheid (minder sluipverkeer) en de verkeersdoorstroming. Maar de realisatie loopt vertraging op.

Duurzame mobiliteit vergt een modal shift naar mobiliteit die minder milieubelastend is. Zo werd er wel vooruitgang geboekt in de uitrol van fietssnelwegen in Vlaanderen, en meer ruimte voor de fiets in Brussel. Het fietsgebruik voor werknemers in Brussel nam de voorbije 3 jaar met twee derde toe, maar zit met 7% nog steeds een stuk onder het aandeel van 20% in Vlaanderen.

Er werden de voorbije jaren ook bijkomende investeringen gedaan in het openbaar vervoer, met nieuwe tramlijnen in Brussel. Ook werden de plannen voor

Gebouwen veroorzaken 56% van de uitstoot van broeikasgassen in het Brusselse gewest.

de tramlijnen van de Vlaamse rand naar Brussel op de rails gezet, maar de timing voor de realisatie blijft onzeker. De NMBS lanceerde enkele jaren geleden het S-net van voorstedelijke verbindingen met Brussel, en een versterking van het aanbod staat in de nieuwe beheersovereenkomst 2023-2026. Maar op het terrein blijft de nodige vooruitgang, bijvoorbeeld in frequentie van bediening, uit.

In het Brusselse gewest wordt het gebruik van wagens op fossiele brandstoffen uitgefaseerd. Tegen 2030 geldt een ban op dieselwagens, tegen 2035 worden alle benzinewagens geweerd. Dat vereist een versnelde transitie naar elektrische wagens, met voldoende laadinfrastructuur.

VOORSTELLEN

De Vlaamse regering zorgt ervoor dat de werken voor de herinrichting van de Brusselse ring (R0) tegen einde 2025 of uiterlijk begin 2026 kunnen worden gestart. Ze komt tot een akkoord over de vereiste vergunningen met het Brusselse gewest, binnen de krijtlijnen van het voorliggende tracé voor de herinrichting zoals voorzien in het betrokken GRUP. Dat komt neer op een heraanleg van op- en afrittencomplexen, een aanpassing van het aantal rijstroken en het maximaal scheiden van doorgaand en lokaal verkeer. De Brusselse en Vlaamse regering zorgen in een constructief overleg voor de afstemming van de herinrichting van de Ring en het Brusselse mobiliteitsplan Good Move.De Brusselse regering respecteert de doelstellingen van deze herinrichting en erkent dat de geplande herinrichting spoort met de doelstellingen van het Brusselse mobiliteitsplan

Good Move, met name om verkeer rond en doorheen Brussel bij voorrang langs grote assen te laten verlopen, waaronder de Ring.

Het Vlaamse en Brusselse gewest zorgen voor een snelle realisatie van het traject voor de luchthaventram, elk voor hun grondgebied. Ze bereiken ook een akkoord over de exploitatie. De luchthaventram moet tegen 2029 operationeel zijn.

De Vlaamse regering doet er alles aan om voor de sneltram langsheen de A12 de omgevingsvergunning te verkrijgen in 2024 en zo in 2025 een aannemer vast te leggen. Met het Brusselse gewest wordt een akkoord bereikt voor een goede aansluiting op het MIVB-net en een vlotte bediening van het Heizel-plateau.

Het Brusselse gewest zet door met de realisatie van de Metro 3-lijn, die zorgt voor een vlotte verbinding tussen het zuiden van het Brussels gewest, over het centrum naar de noordkant en de luchthavenregio. Er wordt een grondige analyse gemaakt met oog op de beheersing van de kosten. Voor de financiering wordt deels beroep gedaan op Beliris, de opbrengsten van een aangepaste vorm van rekeningrijden die afgestemd is met Vlaanderen, en een beroep op publiek-privaat-partnership dat het mogelijk maakt om de uitgaven te spreiden.

De NMBS zorgt voor een betere dienstverlening op het voorstedelijk S-netwerk in en rond Brussel, met een frequentie van 4 treinen per uur, minstens op de drukke momenten. De treinstations op het netwerk worden opgewaardeerd, net, veilig en makkelijk toegankelijk. Het Vlaamse en Brusselse gewest blijven investeren in overstapparkings, zowel aan de rand van het Brusselse gewest als aan belangrijke knooppunten van openbaar vervoer in de brede Vlaamse rand.

Ook inzake goederentransport dient te worden ingezet op een modal shift. Er wordt ruimte gecreëerd voor de ontwikkeling van aanvoer en overslag van goederen langs het kanaal, met distributiehubs van waaruit de distributie over de last mile doorheen de stad kan worden georganiseerd. De site van Schaarbeek-Vorming wordt ontwikkeld als een multimodale logistieke hub Naast het verzekeren van de beloofde basisaansluiting van het Brusselse havengebied met het spoorwegennet, dient de federale overheid een waardig alternatief te realiseren voor de vrachtspoorlijn 26a zodat het spoorvrachtvervoer vlot het toekomstige gemengd logistieke park Schaarbeek-Vorming en de bedrijvenzones aan de noord- en zuidzijde van Brussel kan bereiken. Dit alternatief moet zo snel mogelijk gerealiseerd worden om de Noord-Zuid as te ontlasten.

Het Brusselse en Vlaamse gewest maken werk van een slimme kilometerheffing die varieert naar plaats, tijd en milieukenmerken. De heffing moet zoveel mogelijk in de plaats komen van bestaande mobiliteitsbelastingen. De opbrengsten moeten integraal geïnvesteerd worden in vervoersinfrastructuur. Het stelsel van kilometerheffing in Vlaanderen en Brussel dient op elkaar te worden afgestemd. Voor Vlaanderen gaat prioriteit naar een kilometerheffing op de filegevoelige verkeersassen naar Brussel.

De gedeelde mobiliteit, in het bijzonder de taxidiensten, dient bijkomende stimulansen te krijgen door de reglementering te versoepelen: afschaffing van de numerus clausus van vergunningen en versoepeling van de tariefreglementering in het Brusselse gewest. Daarnaast is een interregionaal samenwerkingsakkoord over bezoldigd personenvervoer nodig, om de wederzijdse erkenning van vergunningen mogelijk te maken, zodat chauffeurs passagiers in de drie gewesten kunnen afzetten en ophalen zonder lege ritten te hoeven maken.

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zorgt voor de versnelde uitrol van elektrische laadpunten. Ze maakt daartoe een ambitieuze planning. Uiterlijk tegen 2035 – wanneer er geen wagens op fossiele brandstof meer toegelaten zijn – dient minimaal de doelstelling van 22.000 publiek toegankelijke laadpunten te worden gerealiseerd. Investeringen in laadpunten dienen aangemoedigd te worden en niet bemoeilijkt door heffing van belastingen op laadpunten. Er dient ook een toekomstgericht plan uitgewerkt te worden voor de uitrol van laadinfrastructuur voor vrachtvervoer Eén en ander vergt een versterking van het elektriciteitsnet, dat klaar is voor de transitie naar elektrisch personen- én vrachtvervoer. Daartoe is een snelle herevaluatie van het investeringsplan van Sibelga noodzakelijk, inclusief de invoering van slimme netten en de omschakeling van het 230 V-net naar een 400 V-net.

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest moet investeren in intelligente futureproof verkeersinfrastructuur. De uitbouw van intelligente verkeerslichtenbeïnvloeding, parkeergeleidingssystemen, led-verlichting, real time verkeersinfo voor iedereen die zich verplaatst. Almaar meer nieuwe voertuigen zijn bovendien uitgerust met geautomatiseerde functies en zijn ook sterk geconnecteerd. Het is daarom belangrijk om onze weginfrastructuur en communicatienetwerken, zoals 5G of 6G, hieraan aan te passen of uit te breiden. Nieuwe technieken kunnen allerlei externe informatie (snelheidsadvies, alternatieve routes, et cetera) beschikbaar maken in het voertuig.

UITDAGING: DUURZAME WONINGEN EN KANTOREN

Een duurzame transitie gericht op het behalen van de klimaatdoelstellingen vergt in het Brusselse stadsgewest naast een meer duurzame mobiliteit vooral het energiezuiniger maken van woningen. Volgens de Nationale Bank van België dient ons land jaarlijks 10 miljard euro extra te investeren in woningrenovatie, en die nood is het hoogst in de grootsteden, voornamelijk Brussel. Ook op de kantoormarkt in Brussel is de uitdaging groot. Vele kantoorgebouwen zijn verouderd, verslinden veel energie en zijn niet aangepast aan de nieuwe noden op de arbeidsmarkt. Vele leegstaande kantoorgebouwen zullen een nieuwe bestemming voor wonen moeten krijgen, mede gelet op de demografische druk.

VOORSTELLEN

Bestaande stelsels van energiepremies of fiscale incentives voor renovatie dienen op hun effectiviteit te worden geëvalueerd. De campagne Renolution vormt een goede aanzet, maar dient te worden geëvalueerd. Groene leningen kunnen een belangrijke bijkomende ondersteuning bieden.

Creatieve vormen van Publiek-Privaat-partnership (PPS) kunnen worden uitgewerkt om grote renovatieprojecten te realiseren. Daarbij kan verwezen worden naar de creatie van het fonds CityForward, dat middelen mobiliseert voor de renovatie en herbestemming van 21 kantoorgebouwen van de EU-commissie.

CIJFERS EN FEITEN

2,5% BBP

De jaarlijkse investeringen in Onderzoek en Ontwikkeling in het Brusselse gewest belopen circa 2,5% van het BBP (overheid en private sector samen), een stuk onder de EU-norm van 3%.

4. Innovatie en ondernemerschap

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest beschikt over een bijzonder kennisintensieve economie. Dat heeft te maken met de sterke aanwezigheid van overheidsdiensten, internationale instellingen, onderwijs en universitaire centra, maar ook met de aanwezigheid van internationale bedrijven, en voornamelijk ondernemingen actief inzake ICT, big data, de creatieve sector, adviesverlening aan bedrijven en energie-efficiëntie. Maar de investeringen in O&O in het Brusselse gewest zijn eerder beperkt, evenals de publiekprivate samenwerking inzake innovatie, terwijl het gewest achterloopt inzake digitale infrastructuur. De groei van het aantal kennisjobs in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest bleef het voorbije decennium sterk achter op die in de Rand rond Brussel.

UITDAGING: MEER INVESTEREN

IN O&O VAN ONDERNEMINGEN

De investeringen in O&O in het Brusselse gewest bedragen 2,5% van het BBP (overheid en privé samen). Dat is een stuk onder het Europese streefdoel van 3% BBP, een doelstelling die in Vlaanderen en Wallonië wel wordt gehaald. Het Brusselse gewest scoort daarmee ook lager dan andere innovatieve steden zoals Kopenhagen, Stockholm of Berlijn. De steun van Innoviris voor innovatie in ondernemingen is relatief beperkt.

VOORSTELLEN

Vooreerst is er nood aan een globale strategie voor de verdere ontwikkeling van Brussel als kennisstad, met een partnership van het Brusselse gewest met de twee gemeenschappen, en het federale niveau.

Het Brusselse gewest moet meer stimulansen geven voor onderzoek en ontwikkeling in bedrijven, zodat de globale investeringen in O&O in het gewest de 3% van het BBP bereiken, in lijn met Europese steden die koploper zijn inzake innovatie

Daartoe dient de steun van Innoviris sterker te worden gefocust op ondernemingen, in het bijzonder in domeinen waar het bedrijfsleven in Brussel sterk staat en die passen in een duurzame ontwikkeling: duurzame bouwtechnieken (energie en circulariteit), duurzame mobiliteit (e-mobiliteit, intelligent verkeersmanagement), digitale technologie en datamanagement (ook voor publieke diensten), creatieve sectoren (onder andere gaming), gezondheidszorgen, … Innovatiesteun moet ook gerichter worden ingezet voor digitalisering binnen bedrijven.

30.000

De digitale sector stelt bijna 30.000 mensen tewerk in Brussel, goed voor 7,6% van het Brusselse BBP.

14,5

De Brusselse stralingsnorm voor 5G voorziet in een limiet van 14,5 volt per meter. De Wereldgezondheidsorganisatie stelt 41,2 v/m voor.

Verder is er nauwere samenwerking nodig tussen het Brusselse gewest (Innoviris) en het universitair onderzoek (gemeenschappen), evenals tussen Innoviris en de gewestelijke agentschappen voor innovatie van Vlaanderen (Vlaio) en Wallonië (SPW), via het programma Belcoo

De promotie van en communicatie over Europese innovatiefondsen dient versterkt te worden, met bijzondere aandacht voor fondsen die verband houden met digitale transformatie.

UITDAGING: DIGITALE INFRASTRUCTUUR

Brussel loopt vergeleken met andere Europese steden achter inzake digitale connectiviteit, zeker voor het mobiele netwerk 5G. Om zijn positie als internationaal kenniscentrum verder te kunnen valoriseren, dient Brussel vooraan te staan inzake digitale connectiviteit. Er is voldoende knowhow in het bedrijfsleven actief in Brussel om een versnelling in de ontwikkeling van digitale infrastructuur te realiseren.

VOORSTELLEN

De stralingsgnormen voor 5G in het Brusselse gewest dienen geharmoniseerd te worden met die in de andere gewesten en opgetrokken naar de internationale WHO-standaard.

Het vergunningsbeleid voor het plaatsen van zendmasten voor 5G, maar evenzeer voor de aanleg van glasvezel, dient versoepeld te worden. De strenge stralingsnorm vergt aanzienlijk meer antennes, waarvoor telkens een vergunningsprocedure moet doorlopen worden.

Gewestelijke en lokale belastingen op zendmasten en glasvezel dienen maximaal te worden beperkt

om investeerders in digitale infrastructuur niet af te schrikken.

De Brusselse overheden dienen verder werk te maken van een digitaal beheer van data met het oog op de verbetering van de dienstverlening aan bedrijven en burgers, en het aanwenden van data voor een Smart City-beleid in domeinen als mobiliteit, energie, netheid en veiligheid.

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest Brussel moet doorgaan met de uitvoering van een datastrategie, met een duidelijke rol voor de overheid ten opzichte van de privésector, en ervoor zorgen dat het Gewest kan aansluiten op regionale en Europese dataruimtes.

Er dient een nieuw ecosysteem te worden ontwikkeld van samenwerking tussen publieke en private partners om het aanbod en de kwaliteit van digitale opleidingen te verbreden, in het bijzonder op het gebied van AI, data en cyberbeveiliging. Een bron van inspiratie is de Cyber Skills Academy of de Cybercampus in Frankrijk.

Aanbevelingen in het kort

1. De overheidsfinanciën terug op het goede spoor zetten

» Schuld onder de 200%

» Helft inspanningen door besparingen, helft door structurele hervormingen

» Kerntakendebat, screenings subsidies

2. Bestuurlijke vereenvoudiging en metropolitane samenwerking

» Overdracht bevoegdheden van gemeenten naar gewest

» Versterking samenwerking Brussel en Vlaanderen

3. Groeibevorderende investeringen en fiscaliteit

» Investeren in duurzame infrastructuren, zoals metronet en elektriciteitsnet

» Fiscaal pact tussen gewest en gemeenten voor beheersing bedrijfsbelastingen

4. Veiligheid en netheid

» Het veiligheidsbeleid stroomlijnen, met fusie zes politiezones

» Meer opvangvoorzieningen voor asielzoekers, gespreid over het land

» Strengere handhaving van netheid

5. Internationale poorten verzekeren

» Rechtszeker wettelijk kader voor Brussels Airport

» Betere ontsluiting Brussels Airport, via HST, luchthaventram, afschaffing Diabolo-toeslag

» Opwaardering stationsbuurten Noord en Zuid

6. EU beter in Brussel verankeren

» Duurzame herlocatie van de EU-kantoren realiseren, met integratie EU-wijk in stadsweefsel én verzekeren van bereikbaarheid

III. Duurzame transacties

1. Ruimte om te ondernemen

» Herontwikkeling kanaalzone (Buda) en Schaarbeek-Vorming

» Herontwikkeling ex-NAVO-terreinen

» Herontwikkeling Heizelplateau

» Ontwikkeling Reyerssite naar Mediapark

2. Snelle en rechtszekere vergunningen

» Bij begin van vergunningsprocedure akkoord over bouwvolume en bestemming

» Gewest ten volle bevoegd voor belangrijke, bovenlokale projecten

» Doorgedreven digitalisering met een uniek loket

» Stedenbouwkundige reglementering objectiveren, met houvast in Gewestelijk Bestemmingsplan

3. Duurzame mobiliteit

» Herinrichting Ring zoals gepland opstarten eind 2025, en realisatie luchthaventram en sneltram

» Realisatie metro 3

» Verhoogde frequentie S-netwerk en opwaardering stations

» Overstapparkings aan de rand en aan station in Vlaanderen

» Slimme km-heffing, afgestemd tussen Brussel en Vlaanderen

» Meer stimulansen voor taxidiensten

» Uitrol elektrische laadinfrastructuur, met versterking elektriciteitsnet

» Vrachtspoorlijn van Schaarbeek-vorming doorheen Brussel

» Ontwikkeling intelligente verkeerssystemen

4. Duurzame woningen en kantoren

» Energiepremies en fiscale incentives voor renovaties optimaliseren

1. Maak talent inzetbaar

» Vlaamse Gemeenschap verzekert aandeel van 20% in Brussels onderwijs

» STEM-opleidingen financieel stimuleren

» Focus beroepsopleiding op taal, digitaal, knelpuntberoepen

» Inzetten op inburgering en ondersteuning divers personeelsbeleid

» Stimuleren duaal leren

» Verruiming flexijobs en soepeler arbeidstijden

2. Kordaat activeren

» Werkloosheidsuitkeringen beperken tot 2 jaar

» Actiris zorgt voor een sluitende aanpak, met sancties

» Instrument van competentiebalans veralgemenen

» Aanpakken van werkloosheidsval

3. Interregionale arbeidsmobiliteit

» VDAB en Actiris versterken samenwerking: jaarlijks 3.000 Brusselse werkzoekenden toeleiden naar jobs in Vlaanderen

4. Meer internationaal talent aantrekken

» Uitreiking single permit binnen de 3 weken

» Gemeenten zorgen voor vlotte aflevering verblijfsvergunning, ook in Engels

» Eén loket voor onthaal buitenlands talent en ondernemingen

» Asielzoekers in lopende procedure inzetten op arbeidsmarkt

» Uitwerken van PPS voor grote renovatieprojecten

IV. Innovatie & ondernemerschap

1. Meer investeringen in O&O

» Ontwikkel globale strategie om Brussel als kenniscentrum te versterken

» Verhoging investeringen in O&O naar 3% BBP

» Samenwerking tussen gewesten en gemeenschappen voor innovatieprojecten (Belcoo)

» Beroep op Europese innovatiefondsen bevorderen

2. Digitale infrastructuur versterken

» Stralingsnormen 5G aanpassen aan internationale standaard

» Versoepel vergunningen voor zendmasten en aanleg glasvezel

» Geen nieuwe belastingen op zendmasten en glasvezel

» Strategie voor betere publieke dienstverlening door digitalisering

» Aanbod en kwaliteit digitale opleidingen verbeteren

“Het moet ieders ambitie zijn om de Brusselse metropool naar de top te brengen”

René Konings, directeur Voka Metropolitan

I. Kader voor gedeelde en gezonde groei

II. Iedereen aan het werk

Brussel in de staatshervorming

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest dient zo snel mogelijk interne bestuurlijke hervormingen door te voeren, zoals de overdracht van bevoegdheden van de gemeenten naar het gewest, de fusie van de politiezones, het stroomlijnen en vereenvoudigen van de gewestelijke administratie, het afstoten van activiteiten die niet tot de kerntaken behoren. Daarnaast dient in een volgende ronde van institutionele hervormingen voor het land, ook de bestuurlijke slagkracht van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest alle aandacht te krijgen. Dit impliceert:

Meer autonomie en tegelijk financiële verantwoordelijkheid voor de regio’s, voor een beleid op maat van de specifieke noden, in het bijzonder voor de arbeidsmarkt

Incentives voor een samenwerking tussen het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en Vlaanderen binnen de brede metropolitane ruimte

Bijkomende incentives voor investeringen in projecten in het belang van de hoofdstedelijke en internationale functie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest

Respect voor het tweetalig statuut van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, met toezicht op de naleving van reglementering terzake en tegelijk stimulansen voor meertaligheid

Vrijwaring en versterking van de positie van de Vlaamse Gemeenschap in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, om te blijven bijdragen tot de sociaaleconomische ontwikkeling van Brussel, voornamelijk via onderwijs en vorming, een versterkte meertaligheid en de culturele uitstraling.

COLOFON

Voka Metropolitan

Dit memorandum is het resultaat van een brede consultatie bij leden van Voka Metropolitan, actief in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Het werd besproken en gevalideerd door het Bestuursorgaan. www.voka.be/brusselse-metropool

Voka Metropolitan is het interprofessionele netwerk van ondernemers actief in de Brusselse metropool.

Verantwoordelijke uitgever

Kris Cloots i.o.v. Voka vzw

Koningsstraat 154-158

1000 Brussel

Redactie

Jan Van Doren

m.m.v. René Konings, directeur Voka Metropolitan, rene.konings@voka.be

Foto’s

Wim Robberechts, Studio Dann, Shutterstock

Vormgeving

Capone

Druk

INNI Group – Heule

De overname of het citeren van de tekst uit dit Voka-memorandum wordt aangemoedigd, mits bronvermelding.

Ontdek het volledige Vlaams en federaal memorandum voor alle regio’s via voka.be/verkiezingen.

Structurele partners

Hefbomen voor een welvarende en duurzame

Brusselse metropool