Januari 20242024 JANUARI MAART
in Oost-Vlaanderen
Een slagkrachtig beleid in Oost-Vlaanderen
2
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
Inhoud HET BELANG VAN OOST-VLAANDEREN 04
06 TECH & SCALE-UPS
# Schalen met start-ups en scale-ups # Groeibevorderende fiscaliteit # Toekomstgericht onderwijs # Arbeidsmarkt
UITNEEMBAAR: Executive summary Vlaams & federaal memorandum van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen DUURZAME INDUSTRIE & LOGISTIEK 11 # Ruimte # Energie # Mobiliteit
18
Lees ook het volledige Vlaams & federaal memorandum voor alle regio’s op voka.be/verkiezingen.
NOTITIES & COLOFON
Always ahead in tech en duurzaamheid Beste ondernemers, beste politici, Oost-Vlaanderen is een ‘always ahead’-regio. Mensen vinden nieuwe ervaringen belangrijker dan behoud van het bestaande. Ze staan open voor het alternatieve, het onverwachte. Ze zijn respectvol voor mens en omgeving, een sociale en maatschappelijke ondertoon is cruciaal. Deze OostVlaamse aard uit zich in een beetje rebelse en wat alternatieve steden als Gent en Aalst en dit aura wasemt zo verder doorheen de regio.
O
p economisch gebied is Oost-Vlaanderen een speeltuin voor innovatie. De afgelopen decennia zijn tal van technologiebedrijven als paddenstoelen uit de grond geschoten, en velen van hen hebben inmiddels internationale erkenning verworven. Zowel op het gebied van gezondheidstechnologie, software as a service (SAAS) technologie als diepgaande technologie (deep tech) is Oost-Vlaanderen een broeinest van succes. Belangrijk om op te merken is dat technologie en digitalisering cruciaal zijn gebleken voor succes in bijna alle sectoren, niet alleen voor techbedrijven.
Bovendien richten Oost-Vlaamse bedrijven zich sterk op duurzaamheid. Meer dan 100 bedrijven in de regio nemen actief deel aan het Voka charter duurzaam ondernemen en streven expliciet naar de duurzaamheidsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties. Dit maakt Oost-Vlaanderen niet alleen nationaal, maar ook internationaal een koploper op dit gebied. Innovatie staat ook hier centraal, met de vraag hoe welvaart op een duurzame manier kan worden gecreëerd.
“Oost-Vlaanderen is een ‘always ahead’regio. Mensen vinden nieuwe ervaringen belangrijker dan behoud van het bestaande” De economie in Oost-Vlaanderen is een exponent van de kennisregio die we zijn, met een van de grootste en meest diverse studentenpopulaties ter wereld. De universiteiten en hogescholen in de regio tonen de richting waarop de economie voortbouwt: altijd voorop, met technologie en duurzaamheid als innovatieve speerpunten.
Hilde Schuddinck & Geert Moerman, co-ceo’s - Voka – Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen
4
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
HET BE LA NG VA N O O ST-V LAAN D EREN
55,3 miljard euro De toegevoegde waarde van de Oost-Vlaamse economie bedraagt 55,3 miljard euro. Dat is een stijging van 9,5 miljard ten opzichte van 2022.
10
Oost-Vlaanderen staat op de 10de plek in de ranglijst EU Regional Competitiveness Index. In 2019 bezette OostVlaanderen nog een 21ste plaats en met de huidige plaats zijn we nummer 1 in Vlaanderen.
Laagste hoeveelheid aan beschikbare bedrijventerreinen in Vlaanderen 1400 1200 1000 8001400 1200
6001000 400 800 600
200 400 0 200 0 Oost-Vlaanderen Antwerpen Vlaams-Brabant West-VlaanderenWest-Vlaanderen Vlaams-Brabant Limburg Oost-Vlaanderen Antwerpen Actief aanbod
Limburg
In gebruik / reservegrond / in ontwikkeling
Actief aanbod(beperkingen In gebruik / reservegrond / in ontwikkeling Niet realiseerbaar korte / middellange duur) Niet realiseerbaar (beperkingen lange duur, afwijkend gebruik, ...) Niet realiseerbaar (beperkingen korte / middellange duur) Niet realiseerbaar (beperkingen lange duur, afwijkend gebruik, ...)
Nr. 1
Oost-Vlaanderen is de meest toonaangevende techprovincie.
60%
van het verkeer van en naar het hinterland verloopt via binnenvaart in North Sea Port.
146
Oost-Vlaanderen is koploper als het aankomt op windmolens.
Actieve ondernemingen 2013
112.588 2023
162.862 BRON: PROVINCIE IN CIJFERS
2.2 Spanningsratio geeft het aantal werkzoekenden weer per openstaande vacature.
80%
Met 80% werkgelegenheidsgraad de nummer 1 in België.
47.230 Het aantal Oost-Vlaamse werkzoekenden zonder werk in november 2023.
73.042
In september 2023 werden er 73.042 vacatures ontvangen bij VDAB
6
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
CI JFE RS E N FEIT EN
391 miljoen euro De Oost-Vlaamse start- en scale-ups hebben vorig jaar maar liefst 391 miljoen euro aan durfkapitaal binnengehaald. Dat is het meeste van alle provincies.
Tech & Scale-ups Oost-Vlaanderen is koploper op het vlak van digitalisering en innovatie. Snel groeiende bedrijven zijn er thuis en met een techcluster op wereldniveau moet er een specifiek beleid neergezet worden dat deze toekomstsectoren voor de Vlaamse economie ondersteunt.
SCHALEN MET START-UPS EN SCALE-UPS ANALYSE Oost-Vlaanderen onderscheidt zich als het technologisch centrum van Vlaanderen, met de stad Gent als speerpunt. Dankzij een bloeiend stedelijk ecosysteem is het een vruchtbare bodem voor startende technologiebedrijven en scale-ups. Toch heeft Vlaanderen, ondanks de vooruitgang in Gent en Oost-Vlaanderen, nog een weg te gaan
in vergelijking met andere Europese regio’s. Er zijn uitdagingen, zoals beperkte toegang tot kapitaal, hoge loonkosten en administratieve lasten, die de groei belemmeren. Er is duidelijk potentieel, maar er zijn ook gerichte inspanningen nodig om Vlaanderen op hetzelfde niveau te brengen als andere technologiehubs in Europa.
57 DBI-projecten »
In 2022 noteerde FIT 57 DBI-projecten in Oost-Vlaanderen, goed voor 1.339 jobs.
»
De DBI-projecten zullen 1.339 banen creëren. N
OND
ERNE
ME
R
M
V
A
De geplande investeringen bedragen in totaal 727 miljoen euro.
E
DE STE
»
D
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Administratieve lasten minimaliseren: Een belangrijke belemmering voor jonge bedrijven zijn de uitgebreide administratieve verplichtingen. Jonge bedrijven hebben weinig administratieve ondersteuning in hun organisatie, waardoor die drempel hoger aanvoelt dan voor meer mature bedrijven. Vooral de administratieve lasten rond tewerkstelling en fiscaliteit wegen door, maar ook bij het ophalen van kapitaal komt (te) veel administratief werk kijken. De mindset om te ondernemen ontbreekt te veel in onze samenleving. We zien een cruciale rol voor het onderwijs om de juiste mindset van jongs af aan te stimuleren. Tot slot hebben we meer snelle groeibedrijven nodig. Activeer non-bancair kapitaal: De Vlaamse start- en scale-ups kunnen hun potentieel moeilijker bereiken dan buitenlandse bedrijven door de beperkingen op non-bancair kapitaal. Versterk de rol die Venture Capital, Private Equity en family offices spelen bij het voorzien van groeikapitaal. Het financieringslandschap is door de gestegen rentes sterk veranderd en de financieringsmarkt werd een stuk krapper.
Dit kapitaal stimuleren is een hefboom voor groei. Stimuleer beursgangen, want de meest succesvolle start- en scale-up-landen hebben een bloeiend beurslandschap. Maak de beurs weer aantrekkelijk voor bedrijven en investeerders in het mid cap en small cap segment. Bevorder ten slotte de samenwerking tussen verschillende financieringsbronnen in Europa. De beschikbare fondsen zijn veel kleiner dan in de Verenigde Staten, waardoor de toegang tot kapitaal veel minder voorhanden is. Het groeipotentieel hangt in grote mate af van de financieringsmogelijkheden. De overheid als klant: Overheden kopen (volgens internationale benchmarks) veel te weinig bij start- en scale-ups. Nochtans kunnen overheden belangrijke klanten zijn voor hen. Die jonge groeibedrijven kunnen op hun beurt ook een hefboom zijn om de overheidswerking te moderniseren, digitaliseren en wendbaarder te maken. Ondersteun daarom start-ups en scale-ups door hen prioriteit te geven bij aanbestedingen en pas vereisten maximaal aan waar mogelijk.
ALEXANDER HOOGEWIJS FOUNDER/CEO SITEMANAGER
“We hebben nood aan een innovatieve overheid” Vlaanderen - en België - heeft nood aan innovatie. Innovatie om de werkgelegenheid op peil te houden en de welvaartsstaat te kunnen garanderen op langere termijn. De driver van innovatie zijn start- & scale-ups. Jonge bedrijven die op een radicaal andere manier durven kijken naar de toekomst en die onconventioneel de structuren van vandaag in vraag stellen. Om deze bedrijven te ondersteunen hebben we nood aan een innovatieve overheid, een overheid die de spirit van ondernemerschap reflecteert en stimuleert. Een overheid die juridische en fiscale zekerheid biedt aan de jonge bedrijven die risico’s willen nemen. Risico’s die nodig zijn om de status quo te doorbreken. Enkel zo houden we België en Vlaanderen overeind.
8
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
hen ondersteunen. Een wisselvallige en ongunstige regelgeving zal leiden tot de uitbouw van buitenlandse hubs of zelfs het uitvlaggen van de onderneming.
GROEIBEVORDERENDE FISCALITEIT
ANALYSE Fiscaliteit staat in ons land met recht en rede op de hervormingsradar. Voor een effectieve hervorming is het essentieel dat deze economische groei stimuleert, met een bijzondere focus op het stimuleren van jonge, groeiende ondernemingen. Hoge arbeidslasten zijn een nog groter obstakel voor deze startende bedrijven dan voor meer mature ondernemingen. Fiscale prikkels die eerder werden gegeven voor innovatie en digitale ontwikkeling lieten Vlaamse bedrijven enigszins toe om concurrentieel te blijven. De recente aanscherping en afschaffing van deze stimulansen werkt echter averechts en vormt een belemmering voor onze concurrentiepositie en ons groeipotentieel. Een groeibevorderende fiscaliteit is nodig voor onze meest innovatieve bedrijven. Zij zijn de motor voor innovatie en doorgedreven digitalisering van alle andere, meer traditionele bedrijven.
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Richt fiscaliteit op de groei van start- en scale-ups: Het fiscale kader moet speciaal worden aangepast om de groei van jonge ondernemingen te stimuleren. Dat betekent een verlaging van arbeidslasten, zeker voor de doelgroep van jonge groeibedrijven. We vragen een bijzonder fiscaal regime voor tech-start- en scale-ups ter compensatie van de verdwenen auteursrechtenregeling. Die regeling liet snel groeiende, digitale spelers nog enigszins toe om competitief te zijn in een internationale context. Om snelle groeibedrijven in dit land te houden, moet de fiscale regelgeving
Verlaag de sociale lasten op tewerkstelling: Dat moet in de eerste plaats door de afschaffing van de automatische loonindexering. Die tast de concurrentiepositie van bedrijven aan, zeker in hoog competitieve sectoren met bedrijven die wereldwijd actief zijn, zoals de techsector. We vragen een flexibel systeem waarbij de belastingen betaald kunnen worden bij toekenning of bij uitoefening van de optie, afhankelijk van de bedrijfssituatie. Dat zou het instrument voor snelle groeiers aantrekkelijker maken, zodat ze het kunnen inzetten om schaars beschikbare profielen aan zich te binden en dus in ons land aan de slag te houden.
A
E
OND
ERNE
ME
R
TOEKOMSTGERICHT ONDERWIJS
ANALYSE De toekomstige kennis en vaardigheden bevinden zich nu in onze klaslokalen. Bedrijven hebben deze aankomende professionals nodig voor hun innovatieen digitaliseringsdoelstellingen. Er moet echter een betere verbinding zijn tussen onderwijs en bedrijfsleven in Vlaanderen, aangezien er momenteel een kloof bestaat tussen academische voorbereiding en arbeidsmarktbehoeften. Door het onderwijs – secundair, hoger en universitair – te versterken, benutten we de belangrijkste grondstof van Vlaanderen: kennis.
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Promoot STEM-richtingen: De economie van de toekomst heeft een veelvoud aan STEM-geschoolde professionals nodig dan wat vandaag voorhanden is. De Oost-Vlaamse economie is Vlaams koploper in de tech-economie en in de domeinen van duurzame industrie en logistiek. Gezien de groeiende behoefte van de Oost-Vlaamse arbeidsmarkt aan STEM-profielen en het belang van technische oplossingen in de toekomsteconomie, is het essentieel het onderwijs verder uit te bouwen en te versterken op STEM-gebied. Daarbij hoort ook een grotere nadruk op ondernemerschap en digitale vaardigheden. Daarom vragen we om de oprichting en uitbating van Talentcenters te financieren, met het oog op de begeleiding naar een weloverwogen studiekeuze door leerlingen en ouders. Een keuze die gebaseerd wordt op talent, interesse en competentie. Zonder dat dit een doel op zich is, liggen veel van die talenten in de onderbelichte STEM-richtingen.
DE STE
M
V
N
D
MAIJA LUSHER HEAD OF SCHOOL Versterk internationaal onderwijs: Bedrijven zullen meer en meer internationaal talent aantrekken in de toekomst. Daarom wordt het essentieel om te investeren in scholen van wereldklasse, waardoor de kinderen van deze professionals kwalitatief onderwijs krijgen. Engelstalig onderwijs mag niet gezien worden als een bedreiging voor Nederlandstalig onderwijs. Leerlingen uit een internationale school zijn per definitie tijdelijk in ons land en in ons onderwijssysteem. Internationale scholen zouden dezelfde financieringsmogelijkheden moeten krijgen van Vlaanderen als het reguliere circuit. De Oost-Vlaamse hogescholen en universiteiten zijn van erg hoog niveau en ook zij moeten kunnen concurreren om de beste internationale studenten hierheen te halen. De taalvereisten om dat te doen zijn vandaag veel te krap en er moet een nieuw evenwicht gevonden worden tussen aandacht voor de Nederlandse taal en de internationale context waarin meer openheid nodig is.
80 kinderen uit 30 verschillende landen In 2012 opende International School Ghent (ISG) haar deuren voor de allereerste 10 leerlingen. Sinds de start hebben we meer dan 300 leerlingen mogen verwelkomen, waarvan de ouders tijdelijke werkverplichtingen in de regio vervulden. De mogelijkheid om onderwijs in het Engels te krijgen, blijkt een essentieel aspect te zijn voor ouders die wereldwijd mobiel zijn en zich willen verzekeren van een geschikt onderwijsaanbod alvorens hun werkcontract te bevestigen. Op dit moment schrijven al meer dan 80 kinderen zich in bij ISG, afkomstig uit meer dan 30 verschillende landen. Dit jaar zijn we bijzonder trots dat we de ISG+ Middelbare School hebben gelanceerd. De indrukwekkende groei van ISG weerspiegelt niet alleen de groeiende vraag naar internationaal onderwijs, maar maakt de regio tevens aantrekkelijk voor bedrijven en kennisinstellingen die buitenlandse kenniswerkers willen aantrekken.
10
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
ARBEIDSMARKT
ANALYSE Oost-Vlaanderen blinkt uit in arbeidsmarktstatistieken binnen Vlaanderen; met de hoogste werkzaamheid en laagste werkloosheid is er de enorme spanning van slechts 2,2 beschikbare werkzoekenden per aangeboden job. Het goede nieuws over de hoge activiteitsgraad heeft een keerzijde, namelijk een erg nijpende arbeidsmarktkrapte die bovendien verder aangedreven wordt door vergrijzing en hoge vacaturegraden. Die zetten een rem op economische groei en de transitie naar een digitale, innovatieve economie. Terwijl die omslag naar onze toekomstige economie net bijkomende arbeidskrachten vergen. Op het vlak van arbeidsmarkt heeft Oost-Vlaanderen een aantal specifieke noden, maar ook op vlak van activering in het algemeen kan er nog een extra versnelling ingezet worden.
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Maak van België een aantrekkingspool voor buitenlands talent: De arbeidsmarktkrapte in Oost-Vlaanderen is de meest nijpende van Vlaanderen. Ondernemingen moeten daarom ondersteund worden in hun zoektocht naar talent. Niet enkel binnen Vlaanderen of over de gewestgrenzen heen, maar ook over de landsgrenzen. Met de buurlanden, maar ook veel verder weg. Een aantal zaken kunnen concreet gebeuren om de onvermijdelijke arbeidsmigratie te faciliteren. De single permit procedures moeten verder vereenvoudigd worden. Die single permits combineren werk- en verblijfsvergunningen, maar de procedure kan eenvoudiger, sneller en uniformer door ze te digitaliseren en te centraliseren. Dat moet zorgen voor minder administratieve lasten en snellere doorlooptijden. Werk ook aan innovatievormen zoals een ‘Digital Nomad
Visum’ om buitenlands talent de mogelijkheid te bieden om via een vereenvoudigde vergunningsprocedure tijdelijk in ons land te werken, met opties voor verblijf van 6, 12 of 24 maanden. Ook ‘Startup Visa’ kunnen een deel van de oplossing zijn. Formuleer een ‘Startup Visa’-beleid dat erop gericht is tech start-ups van buiten Europa aan te trekken en zo schaars talent naar onze regio te halen, ter ondersteuning van lokale innovatie en economische groei. Verdiep ten slotte de samenwerking rond buitenlands talent: het versterken van de samenwerking tussen overheden en ondernemingen om buitenlands talent soepel te laten integreren en te behouden is van essentieel belang voor de arbeidsmarkt. Werk verder aan de uitbouw van ‘international houses’ in grote steden, zodat er een duidelijke onestopshop is, waar internationaal talent informatie en specifieke diensten kan krijgen. Bevorder arbeidsmobiliteit vanuit Brussel en Henegouwen naar Oost-Vlaanderen: Oost-Vlaanderen grenst aan twee regio’s met grotere arbeidsmarktreserves dan in de eigen provincie. Stimuleer daarom de arbeidsmobiliteit tussen de gewesten door samenwerking van arbeidsbemiddelingsdiensten, ongeacht taal- of regiogrenzen. Die samenwerking moet snel geoptimaliseerd worden, zowel met de provincie Henegouwen als met Brussel, om de werkloosheid in die regio’s gezamenlijk aan te pakken.
M SA AL RA DE FE W & VZ S M KA AA VO VL M G U IN ND TT RA VA O EN MEM
Vier wegen naar meer welvaart en welzijn 1. Gezonde en gedeelde groei Koken kost geld. De nodige gezonde overheidsfinanciën op orde krijgen kan al voor een groot stuk met een transparant en groeibevorderend fiscaal systeem dat zich richt op competitiviteit en talentontwikkeling. Een duurzaam industrieel beleid met een internationale focus zal helpen om de taart voor iedereen te vergroten. Een jaarlijkse groei van het bbp van 2% is daarbij een ambitieuze maar haalbare kaart.
Op 9 juni trekken we met 5 miljoen Vlamingen naar het stemlokaal. Het tijdsgewricht brengt nieuwe uitdagingen, die onzekerheid maar ook enorme kansen bieden. Het Vlaams-federaal memorandum van Voka biedt een uitnodiging om volop te gaan voor die kansen met meer ondernemerschap in de hele maatschappij. Maar we mogen niet langer dralen en moeten keuzes durven maken. We moeten NU! ondernemen voor morgen. Een nieuwe wereld De transities zijn niet min. Een ongeziene gezondheidscrisis schudde onze manier van leven en werken volledig door mekaar. De gevolgen voelen we nog steeds, maar ze tonen ook aan dat crisissen de katalysator kunnen vormen voor vernieuwing. De klimaattransitie moet leiden tot meer duurzaamheid en de digitale transitie tot meer productiviteit, de arbeidstransitie moet meer mensen aan het werk krijgen en de geopolitieke transitie leidt ons naar nieuwe machtsverhoudingen. We moeten deze uitdagingen aanpakken met het nodige ondernemerschap. Het doel? Meer welvaart en welzijn voor iedereen.
2. Elk talent telt We moeten iedereen meekrijgen op onze arbeidsmarkt, waar voorlopig een patstelling heerst. Enerzijds is het voor ondernemingen moeilijk om alle vacatures ingevuld te krijgen, anderzijds zitten we met een grote groep van ‘inactieven’. Met een vergrijzende bevolking is deze situatie onhoudbaar. Iedereen aan het werk krijgen begint bij een degelijk onderwijs dat opnieuw tot de Europese top behoort, door een actief arbeidsmarktbeleid en levenslang leren. Een werkzaamheidsgraad van 85% is het doel.
3. Duurzame transities Ondernemingen hebben het al langer begrepen: de klimaattransitie vraagt grote investeringen om duurzaam te ondernemen, maar biedt ook competitieve kansen aan bedrijven die een voortrekkersrol opnemen en volop inzetten op innovatie. De overheid moet ondernemingen daarbij faciliteren, onder meer met een rechtszeker vergunningenbeleid. We mogen deze kans niet laten liggen.
4. Innovatie en ondernemerschap stimuleren Innovatie en ondernemerschap zijn cruciaal op de weg naar gezonde en gedeelde groei. Op het vlak van innovatie haalt Vlaanderen al de Europese top 3, maar wij streven ernaar nummer één te worden. Vooral de overheid kan hier nog een tandje bijsteken. Ook op het vlak van de valorisatie van innovatie kunnen we nog beter. Dankzij gerichte innovatie kunnen we onze productiviteit versterken, een leiderschapspositie opnemen in de transities en zo zorgen voor de broodnodige groei die onze welvaart en welzijn ook morgen veiligstelt.
U I T N E E M B A A R / SAMENVATTING VLAAMS & FEDERAAL MEMORANDUM VOKA VZW
Enkele blikvangers uitgelicht Ga voor een kordaat ACTIVERINGSBELEID WAAROM? Om een ambitieuze werkzaamheidsgraad van 85% te bereiken zullen er binnen de groep niet-werkenden doeltreffende activeringsmaatregelen nodig zijn. Die maatregelen bestaan vandaag al, maar gelden vooral voor de werklozen; de rest blijft achter. Zo is de groep langdurig zieken en arbeidsongeschikten groter dan de werklozen: Vlaanderen telt 250.000 langdurig zieken en 180.000 werklozen. HOE? Om mensen te stimuleren actief op zoek te gaan naar werk stellen we voor de werkloosheidsuitkering te beperken in tijd: ze daalt in twee forse stappen en na maximaal twee jaar dooft ze helemaal uit. Daartegenover staat dat werkzoekenden kunnen rekenen op een snelle begeleiding naar een nieuwe job.
Lees ook het volledige Vlaams & federaal memorandum voor alle regio’s op voka.be/verkiezingen.
Zet de OVERHEIDSINSPANNINGEN terug op het goede spoor WAAROM? Van een goed functionerende overheid mogen we verwachten dat ze haar kerntaken naar behoren uitoefent. België scoort daar zeker niet top. We geven enorm veel uit, maar krijgen er te weinig waar voor ons geld voor terug. HOE? Grondige hervormingen zijn aan de orde. De federale regering had voor de opkuis van de overheidsfinanciën de 1/3e-1/3e-1/3e-regel voor ogen: een derde van de inspanning moest van besparingen komen, een derde van nieuwe inkomsten en een derde van overige maatregelen, zoals fraudebestrijding. Wij stellen nu voor om de helft van de inspanningen van hervormingen te laten komen, de andere helft van besparingen. Het doel moet zijn: meer kwaliteit met minder middelen.
Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door te sleutelen aan de LEERPLICHT WAAROM? Internationale studies tonen het aan: onze onderwijskwaliteit daalt op het vlak van lezen, wiskunde en wetenschappen. Het is ook alarmerend dat steeds meer leerlingen leerachterstand hebben. HOE? Verlaag de leerplicht – deeltijds – van 5 naar 3 jaar. Zo vergroten we de kansen van alle kinderen. Voorzie anderzijds vanaf 16 jaar de mogelijkheid voor leerlingen die echt schoolmoe zijn om voltijds te gaan werken op voorwaarde dat ze kunnen aantonen waar en hoe ze aan de slag gaan en dat ze begeleid worden. Uiteraard moet dit de uitzondering blijven.
Breng het ontwerp van het VERGUNNINGENBESLUIT
mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid te verhogen en de procedure te versnellen WAAROM? Grotere projecten geraken in Vlaanderen simpelweg niet meer vergund. Plan- en projectprocessen doorlopen vele rondes om ieders mening te horen, zonder oplossing. HOE? Naar Nederlands voorbeeld kunnen we een politiek gevalideerd ontwerp van beslissing openbaar maken tijdens het openbaar onderzoek, zodat burgers meteen zien hoe de vergunningverlener de aanvraag beoordeelt. Deze werkwijze biedt het voordeel dat zowel de aanvrager als omwonenden direct zien hoe de vergunning eruit zal zien en meteen hun visie kunnen geven. Als omwonenden dit niet doen, kan worden geconcludeerd dat zij afzien van hun recht om verder te procederen. De vergunningverlener kan ook direct reageren op de ingediende reacties bij de finale beslissing, wat maakt dat de beslissing beter gemotiveerd zal zijn.
Ga voor een maximale verlenging van de NUCLEAIRE capaciteit WAAROM? Om onze ondernemingen competitief te houden, moet energie betaalbaar, beschikbaar en duurzaam zijn. HOE? Er is nood aan een globale langetermijnvisie op ons energiesysteem waarbij dat evenwicht bewaard wordt en die toekomstgericht alle opties openlaat. De kernuitstap legt een druk op de beschikbare energie. De jongste centrales zouden daarom minimaal 20 jaar verlengd moeten worden. Daarnaast moet ook bekeken worden welke andere centrales op een veilige en economisch rendabele manier uitgebaat kunnen worden. De eerste stap is het schrappen van de wet op de kernuitstap. Daarnaast moeten we een leidende rol opnemen in internationaal onderzoek met het oog op de realisatie van de nieuwe generatie kleine, modulaire kernreactoren in België.
Ga voor een slimme KILOMETERHEFFING
voor alle weggebruikers
WAAROM? We staan met z’n allen stil in de file en de congestie zal met de jaren nog toenemen. Bovendien zijn de investeringen in onze vervoersinfrastructuur ondermaats. HOE? Een slimme kilometerheffing voor iedereen die varieert naar plaats, tijd en milieukenmerken kan bijdragen aan een betere benutting van de bestaande capaciteit en kan het gebruik van alternatieven aanmoedigen. De opbrengsten moeten integraal geïnvesteerd worden in vervoersinfrastructuur.
Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer INNOVATIE beter WAAROM? Innovatie en valorisatie worden nóg belangrijker door uitdagingen die op ons afkomen, zoals duurzaamheid, vergrijzing en doorgedreven digitalisering. Op het vlak van valorisatie laten we toch nog wat steken vallen: zo staan we in de Global Innovation Index van 2023 slechts op de 23ste plaats. HOE? Verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%norm van overheidsinvesteringen in innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien. Ondersteun daarbij ook innovaties die al in een latere fase van hun ontwikkeling zitten zodat ze sneller naar de markt gebracht kunnen worden.
U I T N E E M B A A R / SAMENVATTING VLAAMS & FEDERAAL MEMORANDUM VOKA VZW
Het Voka Memorandum samengevat in
20 speerpunten GEZONDE EN GEDEELDE GROEI 1. Zet de overheidsinspanningen terug op het goede spoor: de helft van de inspanning komt van besparingen op de overheidsuitgaven, de helft van structurele hervormingen. 2. Pak het investeringstekort aan door een betere samenwerking tussen overheid en privé: voeg een investeringsnorm (4,5% tegen einde legislatuur) in voor de Vlaamse overheid en activeer institutioneel kapitaal. 3. Ga voor een groeibevorderende fiscaliteit die werken lonender maakt. IEDEREEN AAN HET WERK 4. Ga voor een kordaat activeringsbeleid: onder meer door de werkloosheidsuitkering te beperken in tijd en door de activeringslogica ook in alle vormen van bijstand en uitkeringen toe te passen. 5. Begeleid langdurig zieken systematisch en sneller terug naar werk. Ga voor minstens 40.000 re-integratietrajecten per jaar. 6. Maak economische migratie sneller, simpeler en slimmer: onder meer door een ‘single permit’ uit te reiken binnen de drie weken en de lijst van knelpuntberoepen voor economische migratie uit te breiden. 7. Stimuleer levenslang leren door opleidingsincentives voor (vormings)bedrijven en een leerrekening voor burgers. 8. Breng het arbeidsrecht opnieuw bij de tijd met een nieuw Wetboek van Werk. 9. Zet in op vrije loonvorming: de automatische loonindexering wordt afgeschaft, de loonnorm verdwijnt zodra de loonkostenhandicap verdwenen is en er kan op ondernemingsniveau onderhandeld worden. 10. Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door in te zetten op betere studie-oriëntering dankzij Talentcenters in heel Vlaanderen en door de leerplichtleeftijd aan te passen: onderaan van 5 naar 3 jaar en bovenaan een opt-out vanaf 16 jaar bij voltijds werk met alternatieve kwalificatiekansen.
11. Rationaliseer in het onderwijs het aantal (te kleine) studierichtingen en stimuleer STEM-richtingen. DUURZAME TRANSITIES 12. Breng het ontwerp van vergunningenbesluit mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid en de robuustheid van vergunningen te verhogen. 13. Verzeker ruimte om te ondernemen, ook na de bouwshift van 2040: voorzie in een strategische reserve aan bedrijventerreinen voor niet-verweefbare industrie en maak werk van planologische compensatie. 14. Ga voor een programmatische aanpak voor waterkwaliteit: vraag tijdig afwijkingsmogelijkheden aan bij Europa en stel reductiedoelen op per stakeholder. 15. Ga voor een maximale verlenging van de nucleaire capaciteit door de wet op de kernuitstap uit 2003 te schrappen en door de jongste centrales met 20 jaar te verlengen. 16. Maak dankzij een energienorm omgezet in concrete acties energie weer competitief en voorzie in een financieringsinstrument voor industriële klimaatinvesteringen. 17. Ga voor een slimme kilometerheffing voor alle weggebruikers. INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP 18. Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer innovatie beter: verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%-norm van innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien. 19. Omarm doorbraaktechnologieën; geef bijvoorbeeld dual use technologieën alle kansen en aligneer met Europa. 20. De overheid moet meer optreden als referentieklant voor start- en scale-ups door hun aandeel in openbare aanbestedingen te vergroten. Werk daarvoor de drempels weg.
C I J F E RS E N F EI TE N
64,5 miljoen ton
Van 54 naar 60%
goederen die via binnenvaart verscheept werden, zorgen voor het hoogste aandeel binnenvaart in modal split van alle Vlaamse havens.
In North Sea Port blijft het vervoer van goederen naar het achterland via de binnenvaart verder toenemen. In vijf jaar tijd steeg dit van 54% tot maar liefst 60%.
Duurzame industrie en logistiek Oost-Vlaanderen is een koploper op vlak van duurzame industrie en logistiek. De bedrijven in het North Sea Port havengebied zijn daar een sprekend voorbeeld van, maar ook daarbuiten doen industriële en logistieke bedrijven grote duurzaamheidsinspanningen. De helft van de investeringen die buitenlandse bedrijven in Oost-Vlaanderen doen, is rechtstreeks in het cleantechsegment te vinden.
RUIMTE
ANALYSE Ondernemingen staan de volgende jaren voor de grootste uitdaging in hun geschiedenis. Ze worden geconfronteerd met een aantal gelijktijdige transities: de klimaat- en energietransitie, de duurzaamheidstransitie en nood aan innovatie en digitalisering, gecombineerd met een zeer krappe arbeidsmarkt. Oost-Vlaamse ondernemingen en bij uitstek de Gentse havenbedrijven zijn koploper in de duurzaamheidsen klimaattransitie en willen deze voorbeeldrol de volgende jaren nog versterken. Hierbij hebben ze nood aan
een industrieel beleid dat deze transities faciliteert, maar ook voldoende rechtszekerheid geeft. Om deze transities te realiseren hebben ondernemingen letterlijk en figuurlijk ruimte nodig. Oost-Vlaanderen heeft van alle Vlaamse provincies het kleinste actief aanbod aan bedrijventerreinen. Bovendien kent Oost-Vlaanderen de sterkste daling in beschikbare oppervlakte, zowel in ha (-518 ha) als procentueel (-5%).
N
D
E
OND
ERNE
ME
R
M
V
A
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
DE STE
12
MANFRED VAN VLIERBERGHE CEO ARCELORMITTAL BELGIUM
“Een nauwere samenwerking tussen havenclusters, overheden en kennisinstellingen” DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Ruimte voor duurzame groei: Bedrijven zijn de sleutel tot onze energie- en duurzaamheidstransitie. Een robuuste voorraad aan bedrijfsruimte is essentieel. Herbestem daarom verouderde en inefficiënte bedrijventerreinen naar moderne en strategisch gelegen locaties. Bedrijven die moeten herlokaliseren, moeten actief begeleid worden met concrete oplossingen. Verweefbare activiteiten worden gelokt naar de stads- en dorpskernen, maar werk ook aan een draagvlak voor verweving en actieve begeleiding voor verweefba-
re bedrijven. Het provinciaal ruimtelijke toekomstplan was alvast geen goed voorbeeld daarvan. Dat plan zorgde voor een netto afname van de hoeveelheid bedrijfsruimte en voorzag op geen enkele manier in transitie voor bedrijven. Naast voldoende ruimte voor bedrijvigheid, met de blik voorbij de bouwshift, moeten ook de vergunningenprocedures vlotter. Oost-Vlaanderen deelt hier in de problematiek die voor heel Vlaanderen geldt. De duurtijd, onzekerheid en beroepsmogelijkheden remmen vandaag investeringen in duurzaamheid af.
“De Vlaamse havenclusters kennen een sterke concentratie van energie-intensieve maakbedrijven. Zij zorgen voor de grootste toegevoegde waarde per ingezette arbeid en onderscheiden zich als wereldwijd toonaangevend op het gebied van innovatie en efficiëntie. Bovendien vervullen ze een unieke multiplicatorfunctie naar andere economische clusters en werkgelegenheid in het algemeen. De mondiale race naar klimaatneutraliteit zal de komende jaren ook onze havenclusters uitdagen. De transformatie van de industrie vereist aanzienlijke bedrijfsinvesteringen, die allemaal moeten concurreren met buitenlandse projecten. Als we deze waardevolle schakel in de Vlaamse economie willen behouden, is een doordachte en flexibele aanpak van onze overheden ten aanzien van de havenclusters essentieel.” “We pleiten voor een flexibele benadering binnen de havenclusters op het vlak van grote infrastructuurprojecten (bv. het durven creëren van slimme regelluwe zones om de specifieke behoeften en uitdagingen van havenclusters te accommoderen). Daarnaast moet circulariteit verder worden gestimuleerd, waarbij de diversiteit van onze havenbedrijven als troef wordt benut. Reststoffen van het ene bedrijf dienen als grondstoffen voor het andere, en de concentratie in de havenclusters biedt mogelijkheden om de focus op energie-efficiëntie te versterken.” “Wij roepen op tot een nauwe samenwerking tussen havenclusters, overheden en kennisinstellingen om gezamenlijk een roadmap te ontwikkelen en uit te voeren. Deze roadmap moet de unieke belangen en schaal van de havenclusters in het algemeen, en de basisindustrieën in het bijzonder, weerspiegelen. Het vaststellen van de toekomstige infrastructuur, vergunningsplichtige nieuwe activiteiten, invulling van het ruimtebeslag en de financieringsbehoeften zijn cruciale elementen die moeten worden uitgezet. Deze zullen de pijlers vormen voor het behoud en de versterking van de industriële havenclusters in Vlaanderen als veerkrachtige en duurzame ecosystemen met inbegrip van hun bijzondere maatschappelijke rol.”
ENERGIE
ANALYSE Energie staat door klimaatuitdagingen en fluctuerende energiemarkten centraal voor ondernemers. De energietransitie en technologische vernieuwing zijn cruciaal, maar leveringszekerheid is essentieel. Het elektriciteitsverbruik zal de komende jaren sterk stijgen, ondanks maar ook net door energiebesparende maatregelen, zoals de elektrificatie van ons vervoer, gebouwenverwarming en het verduurzamen van de industriële processen, warmte- en stroomvragen. De overgang van centrale naar decentrale stroomproductie voegt complexiteit toe. Naast elektriciteitsvergroening is inzet op groene warmte en duurzame moleculen nodig voor onze klimaatambities.
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Infrastructuur moet de transitie kunnen volgen: Prioriteer investeringen in ons elektriciteitsnet om de energietransitie te faciliteren. Met een stijgend elektriciteitsverbruik en groei in decentrale productie is er dringend behoefte aan modernisering om verstoppingen op het net te voorkomen. Boost de buisleidingeninfrastructuur in en rond de haven om onze infrastructuur toekomstbestendig te maken. Door het gebruik van leidingen voor het transport van moleculen zoals waterstof en CO2, grondstoffen voor de industrie en warmte (naast de klassieke producten zoals aardgas), benutten we een potentieel dat nu
nog onvoldoende wordt aangeboord. Een robuust netwerk van buisleidingen trekt niet alleen nieuwe bedrijven aan, maar bevordert ook investeringen en werkgelegenheid in de regio. Een nutstunnel/ leidingentunnel op strategische plaatsen, zoals onder het kanaal Gent-Terneuzen of onder de Westerschelde, verzekert alle mogelijkheden voor de toekomst. Positioneer North Sea Port als waterstof & CO2 hub: Creëer een langetermijnvisie voor waterstof, gecombineerd met een specifiek wetgevend kader en een flexibel vergunningsbeleid. Dat zal Vlaanderen positioneren als de leidende waterstofhub in Europa. De projecten binnen het North Sea Port havengebied kunnen daarvoor als voorbeeld gebruikt worden. Faciliteer investeringen in hernieuwbare energie: Oost-Vlaanderen is een voorloper in windenergie, maar toch moeten we vergunningsprocedures voor windturbines implementeren die de snelheid van uitvoering verhogen. Vandaag duren de procedures zo lang dat de turbines uit de vergunningsaanvraag vaak niet meer de beste keuze zijn op het ogenblik van de realisatie. De
overheid moet erop toezien dat het algemeen belang primeert op individueel belang bij het plaatsen van windmolens. Stimuleer ook energie-uitwisseling, waarbij bedrijven energieoverschotten delen en gebruik maken van restwarmte. Faciliteer uitbreiding van warmtenetten en verminder wettelijke beperkingen voor bedrijfsgemeenschappen die duurzame energie uitwisselen. Onder het huidige regelstelsel botsen ondernemingen nog te vaak op praktische problemen en beperkingen.
14
N
D
E
OND
ERNE
ME
R
MOBILITEIT
DE STE
M
V
A
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
ANALYSE Oost-Vlaanderen, met zijn cruciale verkeersaders, ervaart druk op zijn transportinfrastructuur. Voor een stabiele economie zijn duurzame transportoplossingen essentieel. Om een antwoord te bieden op de verdere duurzame economische groei en de stijgende vraag naar logistieke dienstverlening is het noodzakelijk om de bestaande capaciteit te optimaliseren, knelpunten aan te pakken en te investeren in duurzame transportopties. Een vlotte modal shift die rekening houdt met de economische realiteit is daarbij belangrijk. LIEVEN NEERINCK CCO GALLOO
“Snel werk maken van verdieping en verbreding Canal Du Nord” Galloo is sterk vertegenwoordigd in de regio Noord-Frankrijk (tot in Parijs), zowel via eigen bedrijven als via een uitgebreid netwerk van onafhankelijke leveranciers. Tot op vandaag wordt er heel wat materiaal bij onze hoofdbedrijven in Menen en Gent aangeleverd met vrachtwagens. Veel van die afhaalpunten liggen langs het Canal du Nord of in de buurt ervan. De beperkte diepgang en breedte van het Canal du Nord verhinderen dat we voluit goederen kunnen transporteren via des bateaux petit gabarit. De economische nadelen zijn dus te groot om 100% gebruik te maken van watertransport tussen Parijs en Gent. Wij hopen dan ook dat er snel werk gemaakt wordt van een verdieping en verbreding van het huidige Canal Du Nord. Dit zou een boost geven aan onze binnenvaart én onze Belgische havens. Naast de economische voordelen mogen we ook de ecologische voordelen van een vlot bevaarbare verbinding Seine-Schelde niet uit het oog verliezen. Goederen via het water stoten immers héél wat minder CO2 uit dan via wegtransport.
DIT VRAAGT VOKA OOST-VLAANDEREN
Intensief gebruik van onze water- en spoorwegen: Een aantal investeringen in infrastructuur zijn nodig om goederen via de water- en spoorwegen efficiënt te vervoeren. Een nieuwe tunnel in Zelzate is om vele redenen een goede zaak, onder meer om grotere schepen tot in Gent te halen. Vergroot de diepgang van het kanaal en pas de nodige oevers aan om efficiënt en duurzaam transport te stimuleren. Ook de Dender wacht al jaren op een opwaardering. De nieuwe sluis
in Denderbelle en een aantal aanpassingen aan de vaarweg en spoorbrug zijn noodzakelijk om de Dender bevaarbaar te houden voor economisch transport. Er komen jaarlijks duizenden extra vrachtwagens op de weg als dat niet gebeurt. De Seine-Scheldeverbinding kan de Europese binnenvaart versterken en bijdragen aan de Vlaamse havenactiviteiten. Zet het investeringsplan verder en coördineer met Frankrijk om de aansluiting te maken met het nieuw te graven kanaal tussen Compiègne en Cambrai. Ten slotte verhoogt een robuust spoorwegnetwerk, met een verregaande digitalisering en verhoogde dienstverlening, de capaciteit en efficiëntie. Er is een systeem nodig waarbij bedrijven aangemoedigd worden om via gespreid vervoer (single wagon load) gebruik te maken van het spoor voor hun goederentransporten. De uitvoering van de geplande spoorinvesteringen in het North Sea Port havengebied zijn nodig om de groei van spoorvervoer mogelijk te maken. Fietsveiligheid in het woon-werkverkeer: Tewerkstellingsplekken moeten met een integrale visie aangepakt worden, zodat veilige fietsverbindingen de norm worden. Bedrijven stimuleren het gebruik van de fiets, maar met dat stijgend aantal fietsers komt ook een hoger aantal fietsongevallen. Veilige fietsinfrastructuur kan die ongevallen terugbrengen. Zorg voor veilige fietsroutes van de voordeur tot de bedrijfspoort. Breng in kaart waar gewestwegen aangepakt moeten worden en stem af met andere wegbeheerders om consistente investeringen te doen op het lokaal niveau. Het Gentse havengebied specifiek heeft met voorsprong de sterkste fietsfocus in het woon-werkverkeer van alle Vlaamse havens, maar ook een groot aantal wegbeheerders. De inventarisatie die hiervoor gestart is, moet doorgezet worden en resulteren in resultaat op het terrein, door de investeringen door te zetten en nog op te schroeven.
16
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
Openbaar vervoer en vervoer op maat naar werkplekken: Afstemming van openbaar vervoer met bedrijvenzones en directe lijnen is essentieel voor vlotte verbindingen en om van het openbaar vervoer een waardig alternatief te maken. Verzeker de werking van vervoer op maat om een antwoord te bieden op lokale vervoersnoden. Laat vervoersregio’s per tewerkstellingspool kijken naar die noden in frequentie, capaciteit en bedieningsuren. In het havengebied moet ook de mogelijkheid van waterbus, fietsbus of andere creatieve vervoersmiddelen onderzocht worden en geïmplementeerd raken. Voor het vervoer op maat is Max Mobiel het best mogelijke initiatief om verder op in te zetten qua financiering. Duurzame weginfrastructuur: Ook in het toekomstig woon-werkverkeer heeft het wegvervoer nog een belangrijke plaats. Werk bottlenecks weg, waarvan een aantal al decennia voor overlast en onveiligheid zorgen. Vooral de N-wegen (N60, N42 en
N41) zijn hardnekkige probleempunten met ellenlange histories en veel te uitgebreide bezwaarprocedures, quasi allen ingespannen door verenigingen die op Vlaamse subsidies opereren. Verzeker sluitende procedures, beperk beroepsmogelijkheden en voorzie financiering om deze bottlenecks en missing links eindelijk weg te werken. Investeer met visie in de Gentse Zuidrand: De Gentse Zuidrand huisvest een digitale- en biotechnologiecluster van wereldniveau en zet Vlaanderen hiermee op de kaart. Het gebied loopt van The Loop over Tech-Lane tot Eilandje Zwijnaarde en mobiliteit is er op dit moment een remmende factor voor ontwikkeling en tewerkstelling. Investeer met visie in (gedeelde) parkeermogelijkheden, snelle shuttleverbindingen naar knooppunten, hoogwaardig openbaar vervoer en vlotte autobereikbaarheid. Doe dit voor alle bedrijventerreinen die in het gebied gelegen zijn binnen een coherente visie, in plaats van op alle delen afzonderlijk.
Notities
18
V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O ST-V L A A N D E R E N
Notities
COLOFON REDACTIE Jan Geers manager Belangenbehartiging en Communicatie Simon Lefèvre coördinator Belangenbehartiging en Haven Eindredactie Manon Beerten, Sandy Panis Foto’s Voka -KvK Oost-Vlaanderen en Adobe Stock Vormgeving Capone Cover Studio Chapo Druk INNI Group, Heule ‘Draaiboek voor een slagkrachtig beleid in OostVlaanderen’ is een uitgave van Voka - Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen. De overname of het citeren van tekst uit deze publicatie wordt aangemoedigd, mits bronvermelding. Verantwoordelijke uitgever Geert Moerman Lammerstraat 18 9000 Gent
Ontdek meer info op voka.be/verkiezingen.
20 V E R K I E Z I N G S M E M O R A N D U M / O O S T - V L A A N D E R E N
Een slagkrachtig beleid in Oost-Vlaanderen