Ecocyclo Hoogstraten

Ecocyclo Hoogstraten 5 Fietslussen over fair trade en duurzame landbouw door hoogstraten en grensstreek

12 en 20 km

Duurzaamheid rond Hoogstraten

fietsroute (autovrij) fietsroute (0nverhard) fietsroute (autovrij en 0nverhard) fietsroute afwijkend van het fietsroutenetwerk centrumverbinding verbindingsroute

20 7

fietsknooppunt kilometeraanduiding parkeerplaats

0

2 km

MET DANK AAN TOERISME PROVINCIE ANTWERPEN VZW. NADRUK OF AANPASSING ONDER GELIJK WELKE VORM IS VERBODEN © TPA - © KAARTONTWERP SMETS & RUPPOL

e co c yc lo h o o g s t r at e n

3

Ecocyclo

Fietsend door het landschap genieten maar ook vragen stellen en antwoorden zoeken bij wat je ziet.

Praktisch

Er zijn 5 fietslussen tussen 12 en 20 km waarin we telkens aandacht besteden aan een bepaald aspect van Fair Trade en duurzame landbouw. Je kan één lus fietsen of een combinatie maken.

We geven telkens verbindingsmogelijkheden aan. Wie ervaring heeft met fietsknooppunten, kan ook zelf vooraf plannen.

Je kan deze fietslussen individueel fietsen of in groep.

Van de plekken die we met de fietstocht aandoen, geven we telkens adres en openingsuren. Zo kan je vooraf je tocht goed plannen.

Wil je de tocht in groep fietsen met begeleider of wil je groepsbezoeken brengen aan een plek, dan kan je boeken via de dienst voor toerisme van Hoogstraten. We maken voor je vereniging een arrangement met tijd en plaats voor uitleg, een bezoek, een hapje of een drankje.

Meer weten? toerisme@hoogstraten.be of 03 340 19 55

Duurzaamheid

Duurzaamheid gaat over het evenwicht tussen drie grote pijlers: • People of de sociale pijler • Profit of de economische pijler • Planet of de ecologische pijler Duurzaamheid gaat over wereldwijde solidariteit.

Duurzaamheid gaat over de solidariteit tussen generaties van nu en van later.

Duurzame landbouw

is dan ook economisch rendabel, ecologisch verantwoord, sociaal aanvaardbaar en cultureel ingebed. De oorspronkelijke en eerste functie is de huidige en toekomstige generaties van voedsel voorzien rekening houdend met de draagkracht van de omgeving.

4

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Dit veronderstelt solidariteit en samenwerking tussen landbouwers in noord en zuid en duurzame consumptiepatronen. Andere functies van landbouw zijn het economisch leefbaar houden van het platteland, het bewaren van het landschapspatrimonium en het onderhouden van natuurlijke hulpbronnen.

Fair Trade of eerlijke handel

verschaft een menswaardig inkomen aan achtergestelde producenten in het Zuiden via een zo rechtstreeks mogelijke aankoop en maakt een duurzame productie mogelijk. Eerlijke handel ondersteunt georganiseerde producenten.

Vormingplus Kempen

is de regionale volkshogeschool voor het Turnhoutse arrondissement. Ze zetten leerprocessen op in de Kempen. Het uithangbord van die processen zijn hun projecten. Ze begeleiden verschillende projecten van verenigingen, buurten, gemeenten. Meestal draaien ze om duurzaamheid, participatie of interculturaliteit. Ze ondersteunen daarnaast verenigingen en groepen bij het organiseren van activiteiten, zowel financieel als promotioneel. Die kunnen daarbij putten uit de uitgebreide databank cursussen, lezingen en workshops. Wil je meer weten, neem dan een kijkje op de website www.vormingpluskempen.be.

Wegen

Een groot deel van de wegen waarover je fietst, waren vroeger karrensporen en zandwegen. Bij de ruilverkavelingen werden vele wegen in buitengebied verhard. De ruilverkaveling herschikt landbouwpercelen binnen een vooraf afgebakend gebied.

Hiermee wordt gestreefd naar aaneengesloten, regelmatige en gemakkelijk toegankelijke kavels die zo dicht mogelijk bij het landbouwbedrijf liggen. Ruilverkaveling bevordert zo de rendabele en duurzame landbouwuitbating. Het samengaan van natuur en landbouw is daarbij een uitdaging. www.vlm.be

e co c yc lo h o o g s t r at e n

5

Hoogstraten Wie Hoogstraten zegt, proeft de zoete smaak van aardbeien…

De aardbei met merknaam Hoogstraten is een product van geïntegreerde en milieuvriendelijke teeltwijze. De vrucht zoals wij die kennen, heeft Noord- en Zuid-Amerikaanse voorouders.

Wie door Europa reist, vindt ze terug in winkels en op markten.

Ze worden geplukt door lokale plukkers en seizoenarbeiders uit Portugal, Polen, Roemenië en de hele wereld. De hoge energieprijzen brengen bedrijven in crisis. Uitbreiding van toepassingen van alternatieve energie kan voorlopig niet meer doordat het distributienet voor elektriciteit daar op dit moment niet op voorzien is. Uitbreiding van bedrijven is eveneens moeilijk door beperkte beschikbaarheid van grond.

Het verhaal van de aardbei illustreert hoe wij deel uitmaken van een geglobaliseerde wereld. Problemen waarmee wij hier worden geconfronteerd, stellen zich ook in het Zuiden: grondproblemen, hoge energieprijzen, seizoen- en migratiearbeid.

De voedsel- en energiecrisis en de financiële crisis confronteerden ons in het Noorden - maar meer nog de bevolking in het Zuiden - met keuzes die moeten gemaakt worden in de landbouw en de maatschappij in haar geheel.

Tijdens deze tocht willen we jullie tonen hoe land- en tuinbouwers samen met andere maatschappelijke groepen, hier en in het Zuiden, met vallen en opstaan stappen zetten naar een meer duurzame landbouw en samenleving.

6

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Hoogstraten - Oxfam Wereldwinkel

>>>

Fietslus 1 - ± 20 km Fair Trade gemeente Hoogstraten ontving op 1 september 2005 de titel van Fair Trade gemeente. De gemeentelijke diensten gebruiken producten met Max Havelaarkeurmerk en nemen tal van initiatieven om Fair Trade en duurzame productie en consumptie te stimuleren. Deze fietstocht is er één van. Wil je meer weten, neem dan een kijkje op de website: www.fairtradegemeenten.be.

We vertrekken in het centrum van Hoogstraten. Je kan je auto kwijt op de parking “Van Cuyck” in de Jan Van Cuyckstraat.

Verlaat de parking via de Vossegang. Sla rechtsaf en volg het fietspad van de Vrijheid.

Kunstwerk De tuinders van Jef Martens Dankzij de tuinders van Veiling Hoogstraten staat het beeld ‘De Tuinders’ aan de Sint-Katharinakerk. Het bronzen kunstwerk is gemaakt door Hoogstratenaar en IKO-directeur Jef Martens in opdracht van de veiling.

‘Ik heb er voor gekozen om de mensen die de tuinbouw in Hoogstraten gemaakt hebben, te vereeuwigen’, zegt Jef Martens.

‘Het beeld stelt een man en een vrouw voor die op de akker aan het werk zijn. De man heeft een bakje vast met de oogst en houdt zijn echtgenote vast, die haar handen in haar zij zet van het zware werk. De kleur verandert van donker onderaan tot lichtgroen bovenaan en symboliseert het plantgoed. Op de sokkel staan tekeningen van bladeren van groenten en fruit die op de veiling verhandeld worden.’

Zoals de kunstenaar terecht stelt, staat of valt de landbouw met de arbeid. De manier van produceren wijzigt, maar de landbouwer blijft.

Nochtans verlaten miljoenen mensen wereldwijd de landbouw.

Drie kwart van de armen zijn - hoe onvoorstelbaar - ook landbouwers. In Hoogstraten is bijna 60% van de bedrijfsleiders ouder dan 45 jaar. Voor 60% van de bedrijven met een bedrijfsleider ouder dan 50 jaar, is er zeker geen bedrijfsopvolging.

Willen land- en tuinbouw aantrekkelijk blijven voor de jonge generatie, dan moeten zij een inkomen kunnen verwerven dat hen in staat stelt menswaardig te leven en hun productie op duurzame wijze voort te zetten. Fair Trade biedt kleine producenten in het Zuiden dit alternatief. e co c yc lo h o o g s t r at e n

7

Hoogstraten - Oxfam Wereldwinkel

Tussen de kerk en het historisch stadhuis sla je rechtsaf naar de Lindendreef. Halverwege de Liindendreef sla je linksaf naar de Antoon de Lalaingstraat. Aan het eind sla je linksaf naar de wereldwinkel.

Oxfam Wereldwinkel Hoogstraten VZW adres

Gelmelstraat 50, 2320 Hoogstraten

contact

hoogstraten@oww.be www.oww.be 0478 24 76 79

open

woensdag donderdag vrijdag zaterdag

10.00 - 17.00 10.00 - 17.00 10.00 - 17.00 10.00 - 17.00

Oxfam Wereldwinkels is de voornaamste organisatie van eerlijke handel in België. In Vlaanderen alleen al zijn er meer dan 210 winkels die draaien door de inzet van 7.500 vrijwilligers. Door hun strijd voor een rechtvaardige wereldhandel komen ze op voor ieders recht op een menswaardig leven. De Oxfam Wereldwinkels verkopen producten van eerlijke handel waarbij de producenten een menswaardig inkomen verwerven en hun landbouwactiviteiten op een duurzame wijze kunnen verder zetten.

Oxfam Wereldwinkels zijn het best bekend om hun voedingsproducten zoals koffie, wijn, chocolade, honing, rijst, fruitsap en chips. Het assortiment bevat meer dan 180 producten van 90 partners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Daarnaast verkopen ze gebruiks- en siervoorwerpen, juwelen en textiel, speelgoed, keramiek… producten die op een traditionele manier en met duurzaam materiaal gemaakt zijn.

8

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving

Met de verkoop van solidariteitsproducten zoals wenskaarten, kalenders en kaarsen, steunen ze organisaties die werken rond milieu, mensenrechten en verdraagzaamheid. In de winkels tellen ze een steeds groeiend aantal vaste en bewuste klanten. Daarnaast plaatsen verenigingen, bedrijven en scholen regelmatig grote bestellingen of houden ze een standverkoop.

TIP!

• Loop eens binnen bij de Wereldwinkel.

Ook bij Colruyt, Delhaize, GB, Lidl, Prima, Supra, bakkers en andere winkels ... vind je eerlijke producten.

• Wil je weten waar je welke producten kan kopen, dan kan je terecht op www.maxhavelaar.be/nl/fairtradeproducten •

Ook je eigen organisatie, bedrijf of vereniging kan kiezen voor eerlijke handel. En misschien kan je zelfs je gemeentebestuur overtuigen als dit nog niet gebeurd is.

Je vindt alle informatie op www.fairtradegemeenten.be

Als je de wereldwinkel buitenkomt, kan je je weg naar rechts vervolgen of nog even een kijkje nemen in de boomgaard en bloementuin van het Begijnhof. Neem dan de voetweg tegenover de wereldwinkel.

Begijnhof adres

Begijnhof 40, 2320 Hoogstraten

contact

Gust Lauryssen a.lauryssen@telenet.be www.hetconvent.be 03 314 63 62 e co c yc lo h o o g s t r at e n

9

Hoogstraten - Begijnhof

Jarenlang werd het begijnhof van Hoogstraten aan zijn lot overgelaten. Als reactie tegen het mogelijke ‘verlies’ van het begijnhof voor de lokale gemeenschap, verenigde een groep inwoners van Hoogstraten zich in de VZW Het Convent. Die slaagde er in het begijnhof in erfpacht te nemen en te restaureren. Daarnaast ijverde vzw Het Convent ook voor de bescherming van de voormalige Wortel Kolonie.

Het begijnhof van Hoogstraten is opgebouwd rond twee pleinen, het “oude” erf uit de 14de eeuw en het ‘nieuwe’ erf uit de 17de eeuw. Het bestaat uit een barokke kerk, 36 huisjes en een schuur.

Het geheel is ommuurd en heeft twee toegangen. Eén hoofdingang en één achteringang die uitgeeft op de bij de restauratie aangelegde parking. Het hof is autovrij. Momenteel is het hof terug volledig bewoond.

Achter de kerk en omringd door een dubbele rij huizen, ligt de zogenaamde “bleyck”: het groene grasveld waarop eertijds de begijntjes hun witgoed en kant in de zon te bleken legden. Een tweede hof bevindt zich naast de buitenrij en is beplant met vaste bloeiende planten en allerlei vruchtdragende bomen, volledig in de geest van de traditie.

Het groenonderhoud van het Begijnenhof gebeurt volledig pesticidenvrij. Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen kan gevaar opleveren voor de gezondheid van mens en dier. Bovendien kunnen die pesticiden nog lang nawerken. Daarom weren de Vlaamse gemeenten pesticiden uit het openbaar groen. Al sinds 2004 zetten ze de eerste stappen naar openbaar groen dat volledig pesticidenvrij is. Waar ze toch nog sproeien, is rationeel omgaan met pesticiden de boodschap en je merkt dat het werkt: Madeliefjes, klaprozen en andere kruiden kleuren de bermen.

In de parken vind je graspaden en is er meer onderbegroeiing.

Onkruidbranders, borstel- en veegmachines verschijnen steeds vaker in het straatbeeld. Bij de heraanleg van een park of straat wordt rekening gehouden met een pesticidenvrij beheer.

Alle openbare besturen en burgers zijn samen goed voor ruim 30% van het bestrijdingsmiddelengebruik in Vlaanderen.

TIP!

10

•

Hoe minder pesticiden we met z’n allen gebruiken, hoe meer we kunnen genieten van een gezond milieu.

Probeer alvast de tips uit. www.zonderisgezonder.be

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Hoogstraten - Tugas Café

Sla bij het verlaten van de wereldwinkel rechtsaf en vervolgens linksaf naar de Gustaaf Segerstraat.

Tugas Café adres

Gelmelstraat 75, 2320 Hoogstraten

contact

Ana Dinis 0498 47 54 91 Land- en tuinbouwer is een knelpuntberoep geworden. De sector heeft nood aan flexibele arbeid. In totaal stelde de tuinbouwsector in 2007 ongeveer 44.000 seizoenarbeiders te werk.

Ook in Hoogstraten en omgeving werken tijdens het oogstseizoen honderden Portugezen, Roemenen, Polen en politiek vluchtelingen. De arbeidsvoorwaarden, de huisvesting en de vrijetijdsbesteding van de seizoenarbeiders waren lange tijd punt van kritiek. Overleg tussen werkgevers, werknemersorganisaties en overheid leidden tot een correcte invulling van de arbeid. De huisvesting wordt door het ‘Kataraktdecreet’ verbeterd. De vakbond startte een militantenwerking op met seizoenarbeiders. contact ACV, Luc Luyten luc.luyten@acv-csc.be Een aantal tijdelijke werkkrachten hebben zich hier intussen blijvend gevestigd en het eerste aardbeienbedrijf werd overgenomen door een vroegere werknemer. Eén van hen opende ook dit café. Dit is dé pleisterplek voor de Portugezen.

Seizoenarbeid is een wereldwijd gegeven.

Het Max Havelaarkeurmerk garandeert dat landarbeiders in menswaardige omstandigheden werken op de plantages waar je koffie, bananen,… vandaan komen.

Vervolg je weg via de Gustaaf Segerstraat. Sla rechtsaf de ‘s Bosschstraat in richting knooppunt 11 en 19.

Over de brug op je rechterzijde ligt een oude voetweg, het Stip Stappevoetpad, en op je linkerzijde, ligt de Laermolen. Wie wil, kan even heen en weer rijden.

De Laermolen adres

Molenstraat 2320 Hoogstraten

contact

De Laermolen VZW jan.vermeiren@telenet.be www.laermolen.be 0494 918763 e co c yc lo h o o g s t r at e n

11

Hoogstraten - De Laermolen

open

De molen is in werking de 2de en 4de zondag van elke maand van 14 tot 16 uur en de dinsdagen daaropvolgend van 19.30 tot 21.30 uur.

De ‘Laermolen’ is sinds 1381 de naam van de watermolen op de Mark in Hoogstraten.

In de vorige eeuwen was dit een dubbele molen: op de rechteroever een unieke olieslagmolen en op de linkeroever een graan- en schorsmolen. Het historische gebouw stond er al 90 jaar verkommerd bij, na het verwijderen van de sluizen en de maalinstallatie in 1911.

Enkele enthousiaste Hoogstratenaren verenigden zich in de VZW De Laermolen en hebben het gebouw terug in zijn vroegere glorie kunnen herstellen. De stad Hoogstraten kocht de molen en de grond aan en gaf deze terug in erfpacht aan de VZW. In de Laermolen wordt op ambachtelijke wijze olie geslagen.

Men maakt gebruik van biologisch koolzaad. Deze ‘smout’ is rijk aan omega3-vetzuren. De olie wordt verkocht voor consumptie.

Kleinschalig en volledig traceerbaar. Na de persing van koolzaad blijft een hoogwaardig restproduct over: de perskoek of het koolzaadschroot. Dit is een hoogwaardig veevoeder, rijk aan eiwitten.

Voedsel versus energieproductie Industriële koolzaadolie behoort tot de biobrandstoffen van de eerste generatie. Biobrandstoffen zorgen voor een verminderde uitstoot van broeikasgassen en kunnen mee de opwarming van de aarde tegengaan. Toch is er een serieuze keerzijde: hoge voedselprijzen door de rechtstreekse concurrentie met de voedselmarkt, een druk op landreserves en watervoorraden en ontbossing. Volgens de Verenigde Naties zouden naar schatting 60 miljoen mensen wereldwijd het risico lopen van hun gronden verdreven te worden om plaats te maken voor biobrandstoffenplantages. Onderzoek naar technologieën om landbouwkundige nevenproducten en gewassen om te zetten naar biobrandstoffen en de industriële toepassing hiervan, is dan ook nodig om deze keerzijde het hoofd te bieden.

Trage wegen contact

12

www.tragewegen.be www.erfgoedhoogstraten.be

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Hoogstraten - Paardenmelkerij ‘t Groeske

«VZW Trage Wegen” ijvert voor herwaardering van buurtwegen, veldwegen, bospaden, holle wegen, kerkwegels en jaagpaden in Vlaanderen.

Heel wat vroegere wegen zijn in het verleden reeds verdwenen of dreigen in de toekomst verloren te gaan. Dat is spijtig, want deze trage wegen bieden heel wat mogelijkheden als wandel- of fietspad, hebben een belangrijke cultuurhistorische en ecologische waarde of kunnen gebruikt worden als veilige verbinding voor zwakke weggebruikers. Om deze trage wegen in ere te herstellen, werd op 15 juni 2002 de VZW Trage Wegen boven de doopvont gehouden. In Hoogstraten nam vzw Erfgoed Hoogstraten (werkgroep Trage Wegen) het voortouw. Het eerste deel van het eeuwenoude stipstappepad werd in 2004 succesvol heropend.

Op T-splitsing van de ‘s Bosschstraat en de Beukendreef moet je kiezen:

Knooppunt 19 ( vervolg fietslus 1)

Knooppunt

11

( fietslus 2)

Knooppunt

19



20

(fietslus 1)

Paardenmelkerij ‘t Groeske contact

Groeske 7a - 5114 AE Castelré http://www.paardenmelkerij.net 00 31 135 03 97 08

In Castelré midden in het natuurgebied het Merkske ligt de paardenmelkerij ‘t Groeske. Hier wordt de heilzame paardenmelk verwerkt tot paardenmelkproducten van hoogstaande kwaliteit en aan huis verkocht. De paardenmelk wordt gebruikt als basis van anijs-, engelwortel- en aardbeilikeur, maar ook voor cosmetica en verzorgingsproducten. De gefermenteerde paardenmelk is rijk aan vitaminen en mineralen en stimuleert de darmen, nieren en gewrichten. Op bestelling kan je ook brood verkrijgen dat verrijkt is met paardenmelk.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

13

Hoogstraten - Beekvallei ‘t Merkske

Beekvallei ‘t Merkske

In het beekdal van het Merkske wisselen kleine graslandjes en bomenrijen elkaar af.

Het betreft een kleinschalig landschap met natte graslanden en beekbegeleidende bosjes. Het landschap(beheer) lijkt op dat van 100 jaar geleden. Het Merkske heeft zijn oorspronkelijke loop met meanders behouden.

De drassige hooilanden aan weerszijden van de beek herbergen zeldzame plantensoorten zoals moesdistel, slanke sleutelbloem en knolsteenbreek. Kenmerkend voor dit natte gebied, zijn de elzen die met hun wortels in het water staan.

Merkske is een heel rijk amfibiegebied. Alpenwatersalamander, kleine watersalamander en kamsalamander zijn enkele voorbeelden van aanwezige waterbewoners. Met het graven van poelen hoopt men hier binnenkort ook opnieuw de verdwenen boomkikker te mogen verwelkomen. Langs de Nederlandse zijde is de soort reeds geherintroduceerd.

De beekvallei biedt voldoende voedsel en schuilplaats voor tal van vogels zoals wielewaal, blauwborst, geelgors, houtsnip en nachtegaal.

Het geoefende oog ontdekt al snel sporen van een ree of van roofdieren zoals vos, hermelijn, bunzing of wezel.

In de beekvallei worden nog regelmatig archeologische vondsten gedaan, die teruggaan tot het stenen tijdperk.

Als je de onverharde weg verlaat en de grens oversteekt, sla je linksaf richting knooppunt 20. Indien je een familiale varkenshouderij wil bezoeken rij je even rechtdoor en keer je nadien terug op je weg.

Varkenshouderij adres

14

Hal 16a 2322 Minderhout

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Op Hal 16a tref je het varkensbedrijf van Christ en Sonja MertensBevers aan. Christ nam in 1989 het ouderlijk bedrijf over, wat verderop de straat. Toen waren er 120 zeugen. Geleidelijk aan groeide het bedrijf naar 200 zeugen en vleesvarkens. Omdat het varkensbedrijf volledig ingesloten zat, was uitbreiding onmogelijk. Toen in 2006 op deze locatie een kippenbedrijf te koop kwam, bouwden Christ en Sonja het om naar een varkensbedrijf dat ze nu met zijn tweeën runnen. Zonnepanelen op het dak, een luchtwasser die de stallucht behandelt, een computergestuurd voedersysteem en regenwateropvang voor het schoonmaken van de stallen en de luchtwasser, maken het bedrijf klaar voor de toekomst.

Wil je appels kopen bij een lokale fruitboer, dan rijd je na het oversteken van de N14 bij het eerste bordje knooppunt 20 rechtdoor i.p.v. naar rechts en de volgende weg rechtsaf. De appelboer vind je op je linkerzijde. Vervolg je weg en sla onmiddellijk rechtsaf en dan linksaf richting knooppunt 20.

Appel- & perenboer contact:

Familie Stoffels-Van Baelen Bergenstraat 5, 2322 Minderhout appelboer@telenet.be 03 315 73 37 Deze fruitboer werkt volgens het lastenboek voor geïntegreerde teelt. Naast algemene voorschriften voor uitwendige kenmerken, smaak en traceerbaarheid, zijn ook meerdere milieuvriendelijke technieken verplicht. Zo mag een fruitteler enkel bemesten op basis van een bodemanalyse. Boeren bestrijden plagen eerst op een natuurlijke manier door het uitzetten van roofwantsen en lieveheersbeestjes, nestkastjes te hangen en zitstangen te plaatsen voor roofvogels. Pas in een volgende stap zetten ze chemische middelen in. Groenten en fruit uit de geïntegreerde teelt e co c yc lo h o o g s t r at e n

15

Hoogstraten - Flandria

in Vlaanderen dragen het keurmerk Flandria of Fruitnet. De meest duurzame producten zijn de biologische landbouwproducten. Je herkent ze aan het Biogarantielabel.

Ook landbouwers in het Zuiden kiezen uit milieu- en economische overwegingen vaak voor biologische teeltechnieken. Zo zijn reeds 50 van de 180 producten, die door Oxfam Fair Trade worden aangeboden, biologisch.

20

Knooppunt



21

Bij knooppunt 21 moet je opnieuw kiezen:

Knooppunt 21



28

(vervolg fietslus 1)

Knooppunt 21



13

(fietslus 4 of 5)

Als je fietslus 1 volgt, moet je op de volgende splitsing (verlichtingspaal met straatnaambordje Beeksestraat) naar links afslaan. Je komt langs ‘t Eirbissemhof.

‘T Eirbissemhof adres contact

Beeksestraat Guy Herrijgers, Krekelstraat 7, 2321 Meer guido.herrijgers@telenet.be 0496 28 83 81

‘T Eirbissemhof is een hypermoderne aardbeienkwekerij met tal van innovatieve toepassingen zoals koude/warmte-opslag, verwarming en koeling via luchtkanalen, serre met een warmtepomp en ver doorgevoerde biologische bestrijding. De eigenaar wil echter nog verder gaan op de ingeslagen weg. Zo wil hij een natuurlijke waterzuivering creëren in een soort moerasveld met diverse componenten die samengesteld zijn uit verschillende grondstoffen. Het regenwater wordt ondergronds opgevangen in een kelder. De kwaliteit van het regenwater blijft hierdoor dankzij

16

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Hoogstraten - ‘T Eirbissemhof

de constante temperatuur optimaal. Het watergebruik en de bemesting gebeuren computergestuurd op basis van continue metingen van de verdamping van de planten.

Er wordt in het najaar van 2009 in een testfase led verlichting aangelegd, met verschillende kleuren. Door de lichthoeveelheid en de belichtingstijd te variëren en door nieuwe aardbeivariëteiten te gebruiken, hoopt Guy in de toekomst het hele jaar door aardbeien van hoge kwaliteit te kunnen aanbieden.

Daarnaast wil hij ook een microturbine plaatsen om elektriciteit op te wekken. Als dit haalbaar is, zou dit de eerste microturbine zijn op een land- of tuinbouwbedrijf in heel België.

Het bedrijf heeft ook een houtkant aangeplant met streekeigen bomen en struiken.

TIP!

• Wil je zelf proeven van al deze heerlijkheden, dan kan je van maart tot november dagelijks aardbeien kopen aan de automaat op de Meerseweg.

Aan de volgende splitsing,sla je rechtsaf.

Wil je een demonstratie over composteren, rij dan langs het containerpark maar maak wel vooraf een afspraak.

Containerpark met compostmeesters adres

Krekelstraat 14 2321 Meer

contact: milieu@hoogstraten.be, 03 340 19 47

TIP!

• Zelf composteren De compostmeesters willen iedereen op weg helpen om thuis zelf te composteren. Ze geven je tips, komen eventueel eens langs of je kan bij hen een kijkje gaan nemen hoe het allemaal werkt.

Ze helpen je op weg met compostbakken, compostvaten, wormenbakken, draadmanden, de composthoop,… kortom alle mogelijke manieren van composteren.

Ben je nog niet aan het composteren en wil je graag eerst meer weten? Breng dan een bezoek aan de demonstratieplaats op het containerpark: van maart tot oktober staan zij elke tweede zaterdag van de maand tussen 9 en 12 uur voor je klaar.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

17

Hoogstraten - ‘T Eirbissemhof

TIP!

• Afvalarme tuin Groenresten kunnen we voorkomen. Daartoe kiezen we voor de geschikte groenvorm en de geschikte planten.

Zo wordt de bodem beter bedekt waardoor je minder onkruid hebt en bomen en struiken voldoende ruimte krijgen waardoor er minder snoeiwerk is.

De groenresten, organisch materiaal, brengen we zoveel mogelijk terug in de kringloop van de tuin. Zo moet er niet bemest worden.

Vervolgens naar links  richting

28

Bij het kruisen van N146, kan je aardbeien halen uit de aardbeienautomaat die iets verderop staat.

Zonnepanelen op de grond adres

Komkommerkweker Jan Van Alphen Achteraard 22a 2322 Minderhout

Deze tuinder is de eerste en voorlopig meteen ook de laatste die 800 m² fotovoltaïsche panelen op het land heeft mogen zetten.

Grond met als bestemming land- of tuinbouw dient voor de productie van landbouwgewassen. De plaatsing op de grond maakt nochtans een optimale plaatsing mogelijk en het rendement ligt hoger dan bij plaatsing op een dak omdat de panelen niet teveel opwarmen. De tuinder werd overtuigd door de subsidiemogelijkheden en de mogelijkheid om groencertificaten te bekomen. Het Vlaams investeringfonds subsidieerde 30% van de investering. De prijs voor de opgewekte elektriciteit is voor 20 jaar gegarandeerd.

Deze tuinder tracht ook de teelten te diversifiëren. In de Noorderkempen hebben twee tuinders zich aan de kiwibes gewaagd.

Paul Stoffels uit Rijkevorsel teelt de vruchten in open lucht, terwijl Jan Van Alphen uit Minderhout de enige is die kiwibesplanten in een serre heeft staan. De kiwibes is kleiner dan de gewone kiwi en heeft geen haar op de schil. De plant is afkomstig uit Siberië en met de steun van de Hogeschool Gent zijn een twintigtal telers in Vlaanderen gestart met de kweek van kiwibessen.

18

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Hoogstraten - Sint - Catharinakapelletje

Zonne-energie en hernieuwbare energie in het algemeen kunnen ook in het Zuiden een belangrijke impuls zijn voor de land- en tuinbouw, zowel in de productie en het bewaren als bij de verwerking. Zij kunnen de energie leveren voor waterpompen voor irrigatie en vee, voor het bewaren van producten, voor het drogen van vis en fruit.

Knooppunt

28



29

–

11

–

19

Na twee kilometer sla je aan de T-splitsing bij het Sint-Catherinakapelletje rechtsaf.

Vito Tuinbouwafdeling adres

Vrij Instituut voor Technisch Onderwijs Gravin Elisabethlaan 30 2320 HOOGSTRATEN 03 340 40 30 info@vito.markdal.be www.markdal.be Vlaanderen kent verschillende vormen van landbouwonderwijs.

Het Vito in Hoogstraten biedt Secundair Technisch (agro- en biotechnieken) en Beroepsonderwijs (land- en tuinbouw) aan en naschoolse vormingen. De meeste secundaire landbouwscholen focussen in de eerste plaats op gangbare landbouwmethodes.

Biologische landbouw komt in beperkte mate aan bod in vakken als plan- en groeimilieu, gewasbescherming en op de schoolpercelen. Enkele scholen gaan een stap verder en starten een gecontroleerde biologische productie op. Speciaal voor leerkrachten uit het secundair landbouwonderwijs start Landwijzer, vormingscentrum voor naschoolse opleidingen in biolandbouw, met een docentencursus ‘Bioteelt’.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

19

Hoogstraten - Veiling

Wie kiest voor hoger agrarisch onderwijs, kan terecht bij hogescholen en universiteiten. In het actieplan duurzame landbouweducatie voorziet Vlaanderen ook subsidiemogelijkheden om de bevolking op een ervaringsgerichte wijze in contact te brengen met duurzame landbouw.

Hoogstraten wil in de toekomst het naschoolse aanbod land- en tuinbouwonderwijs beter stroomlijnen.

www.bioforum.be lv.vlaanderen.be Ook Fair Trade onderkent het belang van onderwijs en vorming. De producenten ontvangen een extra premie, onafhankelijk van de wereldmarktprijs, om ontwikkelingsprojecten op te zetten in hun gemeenschap, zoals initiatieven op het vlak van onderwijs, gezondheid, spaar- en kredietsystemen, wegenaanleg, vorming in verband met productieverbetering of organisatieversterking.

Via de Kathelijnestraat bereik je de Loenhoutseweg, waar je links afdraait.

Veiling Hoogstraten adres Loenhoutseweg 59 2320 Hoogstraten contact

info@veilinghoogstraten.be www.veilinghoogstraten.be 03 340 02 11

Veiling Hoogstraten zorgt binnen een coöperatieve organisatiestructuur voor de afzet van de groenten en het fruit van haar leden. De tuinders runnen in een straal van enkele tientallen kilometers rond de veiling hun tuinbouwbedrijf. De omzet groenten en fruit in 2008 bedroeg ruim 120 miljoen euro; het zakencijfer – inclusief diensten – bedroeg meer dan 145 miljoen euro.

Zowel in haar eigen bedrijfsvoering – de veiling als verkoopsorganisatie met haar eigen infrastructuur - als op de teeltbedrijven voor groenten en fruit, heeft de coöperatie geleidelijk aan en op diverse vlakken aspecten van duurzame bedrijfsvoering geïntroduceerd.

De productie van groenten en fruit gebeurt op basis van zogenaamde lastenboeken. Deze lastenboeken stipuleren – naast

20

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Hoogstraten - Veiling

kwaliteitsvoorwaarden – ook vereisten inzake productievoorwaarden. Hierin zijn onder meer opgenomen: het verplicht gecontroleerd omgaan met chemische gewasbescherming door de inzet van biologische bestrijders van ziekten en plagen.

Ook buiten de lastenboeken richten de teeltbedrijven zich in sterke mate op milieubesparende maatregelen: omschakeling naar beschermde teelten maakt chemische bestrijding meer overbodig en focust op geïntegreerde bestrijding; opvang van hemelwater en aanwending ervan in de teelten is veralgemeend; energiebesparende maatregelen zijn aan de orde van de dag in de vorm van scherminstallaties; door de inzet van warmte-krachtkoppeling wordt de aangewende energie maximaal benut voor de productie van energie, warmte en CO² als voeding voor de planten.

Binnen het eigenlijke veilingbedrijf werden verschillende installaties herdacht met het oog op duurzaamheid: ruim 2.000 m² hemelwater wordt gebufferd met het oog op de inzet ervan bij het koelproces; de ruime daken maken de installatie mogelijk van 3.300 m² fotovoltaïsche cellen (opbrengst/jaar = 356.000 kMh); de koelinstallaties gebruiken enkel nog een ozon-neutraal koelmedium.

Ook maatschappelijk neemt de veiling haar taak op. Binnen het eigen bedrijf en - in navolging ook op de teeltbedrijven werden diversiteitprojecten opgestart waarbij de inschakeling van kansengroepen nadrukkelijk aan de orde is (+50-jarigen, laaggeschoolden, allochtonen). De aandacht voor deze groepen en hun eerstelijnsverantwoordelijken betekent een duidelijke meerwaarde voor de betrokkenen en hun werkgevers.

Vredeseilanden is één van de niet gouvernementele organisaties die mee aan de basis ligt van de Fair Trade gemeentecampagne.

Zij zetten vooral in op ondersteuning van boerenorganisaties in het Zuiden. Om heel verschillende redenen is het voor boeren en boerinnen dikwijls heel moeilijk om een goede plaats in de markt te kunnen verwerven. Dat heeft te maken met kwaliteitseisen waaraan hun producten niet kunnen voldoen, gebrekkige opslagplaatsen en andere infrastructuur, malafide opkopers die de markt domineren, het feit dat ze geen verwerkingsmachines hebben, de eisen van de consument niet kennen, geen zicht hebben op de prijsvorming van producten.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

21

Wortel Kolonie - bushokje

Vredeseilanden vindt dat er moet gezorgd worden dat boeren en boerinnen hun producten in de eerste plaats moeten kunnen verkopen in hun eigen streek of in de buurlanden, en dat pas in tweede instantie moet gekeken worden naar exportmogelijkheden.

Dit deels vanuit ecologische principes (het energieverbruik bij lange afstandstransporten), maar vooral vanuit sociale en economische beweegredenen. Boerenfamilies in het Zuiden telen voornamelijk voedselgewassen, die doorgaans bestemd zijn voor nationale consumptie. De huidige voedselcrisis bewijst hoe belangrijk het is om in eigen streek genoeg voedsel te hebben.

Ook hebben boerenorganisaties zo meer controle en inspraak in markten dicht bij huis, waardoor het gemakkelijker is om langdurige relaties met handelaars en consumenten aan te gaan en te komen tot eerlijke afspraken en verkoopszekerheid.

Bij het verlaten van de Veiling via de Loenhoutseweg, steek je aan de T-splitsing schuin links over naar de Heilig Bloedstraat en de Vrijheid. Daar kan je terug naar het vertrek door de Vossegang naar de parking ‘Van Cuyck’’.

22

e co c yc lo h o o g s t r at e n

>>>

Fietslus 2 - ± 14 km Verbreding van de landbouw Om hun bedrijf rendabel te houden, zetten veel boeren de stap naar verbrede landbouw: zorgboerderijen, hoevetoerisme, biologische landbouw, energieproductie, beheersovereenkomsten, vergoeding natuur. We laten je met enkele voorbeelden kennismaken.

We vertrekken in Wortel-Kolonie aan het kruispunt ‘De 4 gebouwen’.

Je kan je auto eventueel kwijt aan de parking voor ‘t Casino/Den Bayerd.

Knooppunt

12

Wortel Kolonie

Het domein bestaat uit 419 ha beschermd landschap -dreven, bossen en weilanden - en 78 ha natuurreservaat. Het is beschermd omwille van het unieke compartimentenlandschap, gevormd door een rechthoekige drevenstructuur met daartussen weilanden, bossen en heiderelicten. De heide treft men vooral aan in de omgeving van Bootjesven. Daar verwijst de omgeving nog het meest naar de toestand van voor 1822 voor de ontginning door de Maatschappij voor Weldadigheid van de Zuidelijke Nederlanden. e co c yc lo h o o g s t r at e n

23

Wortel Kolonie - kerkhof landlopers

De landbouwkolonie verschafte werk aan de landlopers en bedelaars die de woeste grond ontgonnen en omzetten tot vruchtbare landbouwgrond. Na de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993, verkocht het Ministerie van Justitie, met uitzondering van de gevangenis met een veiligheidszone van 25 ha daar rond, het domein. Onder leiding van de Stichting Kempens Landschap werd samen met een groot aantal partners een aankoopdossier opgesteld. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) kocht 400 ha bos en natuurgebied aan, de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) de landbouwgronden, de stad Hoogstraten 16 woningen, het casino en de gronden bij de boerderij. De stichting zelf werd eigenaar van de voormalige boerderij. Voor de gronden werd een beheers- en onderhoudsplan opgemaakt. Voor de gebouwen werd een gepaste herbestemming gevonden.

vzw Kempens Landschap De vzw Kempens Landschap is een landschapsvereniging in de zuiverste zin van het woord. Haar doelstelling is het veiligstellen van het zo typische Kempense landschap door gericht gebieden aan te kopen of in beheer te nemen en te beschermen.

Het uiteindelijke objectief is om een dusdanige schaalgrootte van het totale areaal beschermd landschap te bereiken, dat een volwaardig landschappelijk kader wordt gecreĂŤerd. Alleen dan kan sprake zijn van een integraal beheer van het Kempens landschappelijk erfgoed, en daarmee van optimale kansen voor een duurzame ontwikkeling van natuur- en cultuurwaarden, voor landbouw en voor recreatie. http://www.kempenslandschap.be

24

e co c yc lo h o o g s t r at e n

De Vlaamse Landmaatschappij De Vlaamse Landmaatschappij is als agentschap van de Vlaamse overheid verantwoordelijk voor de inrichting van de open ruimte, de beheersing van de mestoverschotten, het plattelandsbeleid in het buitengebied en de randstedelijke open ruimte in Vlaanderen. http://www.vlm.be

Het Agentschap voor Natuur en Bos Het Agentschap voor Natuur en Bos staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. http://www.bosengroen.be De aanwezige bossen bestaan hoofdzakelijk uit naaldhout, zoals grove den maar ook Corsicaanse den en lork. Deze vrij monotone naaldhoutbegroeiing moet, door middel van kappingen, geleidelijk aan veranderen in een meer gevarieerd bos met inheemse loofbomen.

Door het kappen van bomen, krijgen de oorspronkelijke heidevennen weer zonlicht. Dit komt vooral planten als zonnedauw, veenbies en dopheide ten goede. Het trekt ook heel wat insecten en waterbewoners aan waaronder verschillende soorten libellen en de zeldzame poelkikker. Jaarlijks broeden in Wortel Kolonie meer dan 75 soorten vogels, waaronder havik, buizerd, boompieper, bonte vliegenvanger, kuifmees, blauwborst, krakeend en dodaars. Wanneer deze vogels op stok gaan, komen talrijke vleermuizen tevoorschijn.

Met wat geluk bemerk je een hermelijn, bunzing, wezel of een schuchtere ree.

De prachtige dreven nodigen uit tot mijmerende wandelingen.

Er is een uitgestippelde wandeling die je langs de bossen van Wortel brengt (Jan Huet-pad, 17 km). e co c yc lo h o o g s t r at e n

25

Hoogstraten - Bootjesven

Aan de waterplas Bootjesven ligt het Boothuis. Dit gebouw kreeg van het ANB een heuse opknapbeurt. Er staan picknickbanken en infopanelen. Via een gluurmuur kan je vogels observeren.

Paddenstoelenliefhebbers kunnen hun hart ophalen: meer dan 260 paddenstoelensoorten groeien in Wortel Kolonie. Langs de prachtige dreven kan je heel wat variëteiten ontdekken.

Dorpsgemeenschap Balder adres

contact

Kolonie 2323 Wortel VZW WIDAR, Lipseinde 43, 2330 Merksplas govaerts.dirk@belgacom.net www.widar.be 014 63 44 46 wintercafé van 1 oktober tot 30 april open zondag 14.00 -17.30 zomercafé van 15 juni tot 15 september open woensdag 14.00 - 17.30 donderdag 14.00 - 17.30 zondag 14.00 - 17.30 Op vrijdag en zaterdag staat de zaal ter beschikking voor feesten. 014 63 92 71

26

e co c yc lo h o o g s t r at e n

De VZW Widar beheert twee dorpsgemeenschappen: de dorpsgemeenschap Widar in Merksplas in het gehucht Zondereigen en de dorpsgemeenschap Balder in Wortel Kolonie rondom het kruispunt “De vier gebouwen�.

Zij zijn door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap erkend als een tehuis voor niet werkende volwassen personen met een matig tot zware verstandelijke handicap.

In Merksplas zijn er vijf wooneenheden waar 40 personen met een handicap samen met de begeleidingsgezinnen en een extra begeleider samenwonen. Elk gezin kookt zijn eigen potje en doet de normale huishoudelijke activiteiten. Overdag werken de bewoners op de boerderij of in de tuin, in de bakkerij en een aantal werkplaatsen waar ze groenten en fruit verwerken, kaas maken, spinnen en weven. Alle zelfgemaakte producten worden verkocht in de eigen winkel. Dit unieke pedagogische project vertrekt van een antroposofische visie waarvan Steiner de grondlegger is. Zij doen aan biologische dynamische landbouw.

De dorpsgemeenschap in Wortel is in oprichting. Het eerste woonhuis voor zeven bewoners met een handicap en een begeleidend gezin zal begin 2010 opstarten. Ondertussen wachten de plannen voor een nursingstehuis voor 10 mensen met een meervoudige handicap, op erkenning. Bij de restauratie van feestzaal het Casino/den Bayerd wordt ruimte gemaakt voor enkele zelfstandigere mensen met een handicap. Indien een derde huis op het terrein mogelijk is, kunnen nog enkele bewoners en begeleidende medewerkers een woon- en werkplek vinden. Het is de bedoeling om op termijn 21 mensen met een handicap een thuis te bezorgen. De bewoners zullen aan bos- en landbouw doen en helpen bij de uitbating van feestzaal Casino/Den Bayerd, een aangename rustplek met veel aandacht voor biologische en Fair Trade producten.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

27

Wortel - DeGemeente Bonte Beestenboel - Omschrijving

Biologisch dynamische landbouw Widar VZW kiest in het voetspoor van Rudolf Steiner voor biologisch dynamische landbouw. Dit is de oudste biologische landbouwbeweging in Europa. Zij blijven ook na de invoering van de Europese wetgeving op de biologische landbouw, verwerking en handel een eigen koers varen met het internationale, private ‘Demeter’-label als extra kwaliteitsgarantie.

Het is een productiemethode waarin bodemvruchtbaarheid en versterking van de natuurlijke groei centraal staan. Het landbouwbedrijf wordt daarbij als organisme opgevat, waar bedrijfsvreemde elementen zo veel mogelijk vermeden worden. Vandaar dat een biologisch-dynamisch bedrijf naar diversiteit in geteelde gewassen en gehouden dieren streeft. Naast organische bemesting wordt er met preparaten gewerkt om de levenskracht van de producten te ondersteunen. Het is een landbouwmethode met veel respect en aandacht voor de fijnere samenhangen en ecosystemen in de natuur welke opkomt voor de integriteit van alle organismen. ‘Demeter’-bedrijven onderscheiden zich hierdoor van biologische bedrijven door verdergaande normen op gebied van gemengde bedrijfsvoering en vruchtwisseling, bemesting en compostering met als doel het bodemleven te voeden, aandacht voor het specifieke bedrijfskarakter door het actief ondersteunen van de samenhang tussen bodem, plant, dier, mens en omgeving, aandacht voor natuurontwikkeling (flora, fauna en landschap) en streeft naar vernieuwende impulsen voor ontwikkeling van de boer(in) en het bedrijf d.m.v. coaching, bedrijfsbezoeken en het bewust werken aan nieuwe sociale en economische ideeën

www.landwijzer.be www.demeter-bd.nl

Bonte Beestenboel adres

Kolonie 35, 2323 Wortel

contact

info@debontebeestenboel.be www.debontebeestenboel.be 03 309 32 02 De zussen Somers hebben de voormalige landloperboerderij onder de noemer van VZW De Bonte Beestenboel - omgebouwd tot een toplocatie voor één- of meerdaagse boerderijklassen voor kinderen van de basisschool en voor boerderijvakanties. De kinderen kunnen helpen bij de verzorging van de dieren, graanverwerking, melkverwerking of wolverwerking of ze kunnen mee helpen in de boerenmoestuin. Ook activiteiten als mandjesvlechten, papierscheppen of een huifkarrentocht, behoren tot de

28

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

mogelijkheden. Er zijn een 80-tal slaapplaatsen.

Tijdens het weekend en op feestdagen kan de accommodatie gehuurd worden voor feesten.

Op de binnenkoer van de bonte beestenboel vind je een grote zwaluwkolonie.

Bezoekerscentrum Klapekster adres

Natuurpunt Markvallei,Kolonie 4, 2323 Wortel

contact

Koen Verschueren , Klinketstraat 19, 2323 Wortel lhttp://users.telenet.be/natuur.markvallei/bezoekerscentrum.html http://www.natuurpunt.be koen.verschueren1@telenet.be 03 314 24 15 Het bezoekerscentrum is open van donderdag tot zondag van 13 tot 17 uur en op aanvraag. Je kan gratis het Jan Spannenburgmuseum bezoeken. Daarnaast worden er allerhande lezingen, cursussen en tentoonstellingen georganiseerd. Je kan er ook een wisseltentoonstelling van de fotowerkgroep bezoeken, met prachtige natuurfoto’s.

Op aanvraag zorgt Natuurpunt Markvallei, tijdens de week, voor gidsen die een woord uitleg geven over het Jan Spannenburgmuseum of die een natuurwandeling begeleiden. De Klapekster heeft ook een aantal educatieve troeven die in de toekomst nog verder zullen worden uitgewerkt.

Knooppunt

12



11

Wil je een kijkje nemen op de ontwikkeling van het natuurgebied door de Belgische en Nederlandse Afdeling Natuur en Bos en ’t Merkske, dan fiets je aan knooppunt 12 even rechtdoor.

Beukenhof (hoevetoerisme) De familie Geerts-Verstricht biedt in de vroegere woning van het varkensbedrijf verblijfsmogelijkheid voor 6 personen.

Het varkensbedrijf zelf werd recent verkocht. adres Beukendreef 4A, 2323 Wortel contact frans.geerts@pandora.be

www.plezantplatteland.be 03 314 86 63 e co c yc lo h o o g s t r at e n

29

Wortel - Bezoekerscentrum Klapekster

Knooppunt 11

ďƒ˘

35

(fietslus 2)

Knooppunt 11

ďƒ˘

19

(fietslus 1)

In Worteldorp sla je voorbij de kerk, rechtsaf en volg je het fietspad richting Hoogstraten

Landbouwbedrijf Strafinrichting Hoogstraten contact

Penitentiair Schoolcentrum Gelmelstraat 131, 2320 Hoogstraten www.psc-hoogstraten.be 03 340 48 00 Voor gedetineerden is de mogelijkheid tot werken in de gevangenis van groot belang. Zij kunnen huishoudelijk werk verrichten, meubilair en gebouwen onderhouden, werken in ateliers of op het landbouwbedrijf of celwerk verrichten.

Het werk is ondanks de lage verdienste, een belangrijke bron van inkomsten. Het verdrijft de tijd en de gedetineerde behoudt zijn levensritme van buiten. Zo wordt ook de overgang naar het vrije leven vergemakkelijkt. Arbeidstoelating vinden de veelal laaggeschoolde gedetineerden belangrijk omdat het de hoop biedt op een betere toekomst buiten de criminaliteit.

Het bestuur der strafinrichtingen heeft twee landbouwbedrijven: in Hoogstraten en in Ruislede. In Hoogstraten gaat het om een landbouwbedrijf met ongeveer 120 stuks vee en 70 hectaren akkerland en weiden. Op de boerderij en op het veld werken gemiddeld 12 gedetineerden. Deze landbouwbedrijven zijn

30

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Wortel - Knooppunt 12 > 11

zelfbedruipend: ze dekken hun kosten door middel van hun opbrengsten. Daarnaast wordt er in samenwerking met de afdeling Volwassenenonderwijs van de Landelijke Bediendencentrale ook een hoger secundaire beroepsleergang van tuinbouw, in het kader van het onderwijs voor sociale promotie, gegeven.

Op het fietspad in de bocht bij de gevangenis steek je over en vervolg je links je weg langs de Bouwhoeve

Bouwhoeve adres

Kippenboer Geens-Geysen Bouwhoef 2, 2323 Wortel

contact

debouwhoeve@telenet.be www.debouwhoeve.be 03 314 34 20, 0494 59 80 45

De Bouwhoeve is een modern melkvee- en kippenbedrijf.

Het melkveebedrijf beschikt over een IKM-certificaat en het kippenbedrijf over een A-statuut. Het bedrijf investeerde in duurzame energie met de installatie van 1200 m² zonnepanelen.

De landbouwactiviteit werd verruimd naar hoevetoerisme. Er zijn 6 appartementen (voor maximum 28 gasten) met recreatiezaal, ontbijtruimte en feestzaaltje. Voor groepen biedt men boerengolf aan. Dit is een ludieke sport, overgewaaid vanuit Nederland, waar het al echt populair is. Met een klompje aan een steel en een kleine lederen bal, probeer je in zo weinig mogelijk slagen de holes te bereiken.

Op het weiland vind je allerlei hindernissen zoals grachten, heesters, koeien en koeienvlaaien. Deze verzekeren je van verschillende grappige momenten www.hoevetoerisme.be

e co c yc lo h o o g s t r at e n

31

Wortel - De Bouwhoeve

KippenboerPaul Geens contact

Bouwhoef 6a 2323 Wortel geens.paul@telenet.be 03 314 21 93, 0477 77 80 57

Ook de buren investeerden in 1750 m² zonnepanelen en dragen hun steentje bij tot de vermindering van de CO²-uitstoot. De scharreleieren die ze thuis verkopen, worden mee geraapt door mensen uit de ‘Groene Zorg’.

‘Groene Zorg’ of ‘zorgboerderijen’ combineren land- of tuinbouwactiviteiten en zorg voor mensen. In veel gevallen gaat het om actieve land- of tuinbouwbedrijven die samenwerken met een instelling of een dienst voor thuiszorg. Soms zijn het eerder sociale werkplaatsen of instellingsboerderijen met eigen land- of tuinbouwactiviteiten. www.groenezorg.be Op de T-splitsing van Keirschot moet je naar rechts voor wie de Biegilde wil bezoeken. Je maakt wel best vooraf een afspraak.

Op Keirschot eerste weg links indraaien naar de Keirschotseweg. De bijenhal vind je enkele tientallen meters verderop in de zandweg aan je linkerzijde. Keer nadien terug.

naar links

32

Knooppunt



e co c yc lo h o o g s t r at e n

35

Wortel - kippenboer Paul Geens

Knooppunt

Knooppunt

35

ďƒ˘

34

(mogelijke halteplaats Bolks Heike) foto 63.

34

ďƒ˘

10

Sint Ambrosiusgilde Honing is puur natuur en bestaat al 150 miljoen jaar. Toch is het pas sinds de middeleeuwen dat de bijenteelt in Europa een zeer grote bloei kent.

De leden van de gilde delen graag hun passie met de bezoekers en vertellen alles over bijen, hun nut voor de natuur en de weldaden van honing voor ons lichaam.

Bevruchtings- en verbeteringscentrum voor bijen Het centrum probeert bijenrassen te veredelen met de bedoeling een uiterst zachtaardig en niet agressief bijenras te bekomen.

Bestuiving van voedselgewassen is immers een milieukwestie geworden door de daling van het aantal bijen en andere bestuivers door gebruik van pesticiden, ziektes, daling van het aantal imkers en het verdwijnen van beplanting. Bij monoculturen zijn bovendien hogere concentraties bestuivers nodig en bij bedekte teelten ontbreekt de wind als bestuiver. In serres worden dan ook vaak bijen en hommels uitgezet om de bestuiving te bevorderen.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

33

Wortel - Sint Gemeente Ambrosiusgilde - Omschrijving

Honing met Max Havelaarkeurmerk De bijenteelt heeft voor kleine en gemarginaliseerde boeren in het Zuiden vele voordelen. Met een minimum aan investeringen en een klein lapje grond kunnen ze als imker aan de slag. Ze verwerven een eerlijk inkomen en hebben een gezond product ter beschikking van hun familie. Het winnen van honing leunt voor vele volken zoals de Maya’s aan bij een eeuwenlange traditie.

De bijen dragen ook bij tot een natuurlijk evenwicht van de omgeving en bevorderen de verspreiding van stuifmeel en de bevruchting van landbouwgewassen. Te koop in meerdere winkels.

Sataqa adres Langenberg 49a 2323 Wortel contact

info@sataqa.be www.sataqa.be 014 63 50 97 rekeningnummer: 979-6144584-27

Een aantal vrienden en familieleden van Marta Macz Pacay richten de vereniging Sataqa op. De naam is afkomstig van het indiaanse woord sa’taq’a en betekent letterlijk ‘in de diepte’. Dit verwijst naar de plaats in Wortel waar het keldercafé zich bevindt.

In een lang verleden stond hier het bekende café ‘De Diept’. In de kelder organiseert de VZW regelmatig optredens en vertelavonden. Deze optredens hebben uitsluitend een privékarakter maar ook u kan zich inschrijven om één van deze gezellige avonden mee te maken.

34

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

De VZW steunt de Consejo de Mujeres Mayas , waarvan Marta één van de trekkers is, en Adici in Alta Verapaz in Guatemala. Marta is een erg geëngageerde indiaanse vrouw uit de streek Alta Verapaz in het noorden van Guatemala. Geboren in Coban in 1952, studeerde zij verpleegkunde en verdiepte zich in de traditionele geneeskunde, zoals die bij het indiaanse volk van generatie op generatie wordt overgeleverd. In 1983 trouwt zij met Fons Huet uit Hoogstraten die toen reeds enkele jaren als ontwikkelingswerker werkzaam was in de streek van Coban. Het zijn de jaren van gruwelijke repressie vooral tegen het arme indiaanse volk dat opkomt voor gerechtvaardigde eisen van grondeigendom.

Naar de traditie van de Maya’s heeft grond een geestelijke dimensie. Bergen en dalen worden dan ook behandeld als entiteiten die gerespecteerd en vereerd moeten worden. Moeder Aarde is de voedster van allen en als zodanig niet te privatiseren. Bij het ontginnen, zaaien en oogsten en ook het omhakken van bomen, horen rituelen die tot het begin van onze jaartelling teruggaan. Iedere familie heeft volgens de Maya recht op een gedeelte van het land om in de levensbehoeften te voorzien.

Knooppunt 10



12

Parking Casino/den Bayerd

e co c yc lo h o o g s t r at e n

35

>>>

Fietslus 3 - Âą 16 km Land- en tuinbouw vroeger en nu Op het einde van de 19de eeuw was de landbouw in crisis. In de Noorderkempen waren vele boeren huurders van betrekkelijk kleine gemengde bedrijven. Zij ontdekten bij het begin van de 20ste eeuw het nut van de groente- en fruitteelt. Haast alle burgers verbeterden hun gezinsinkomen door op het kleine lapje grond dat ze bezaten, groenten en fruit te telen. Na de oorlog evolueerde de tuinbouw, met de opkomst van de glastuinbouw, meer en meer van bijberoep het hoofdberoep. Het Proefcentrum speelde hierin met voorlichting en onderzoek een belangrijke rol.

We vertrekken aan het Proefcentrum op Voort in Meerle. Je kan je auto kwijt op de parking.

Proefcentrum Hoogstraten adres

36

Proefcentrum Hoogstraten Voort 71, 2328 Hoogstraten info@proefcentrum.be www.proeftuin.be 03 315 70 52

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Hoogstraten - Proefcentrum

Het Proefcentrum Hoogstraten levert samen met Veiling Hoogstraten en de afdelingen Land- en Tuinbouw van het Vrij Instituut voor Technisch Onderwijs te Hoogstraten een belangrijke bijdrage aan de uitbouw en uitstraling van de tuinbouwsector in de Noorderkempen. Het Proefcentrum staat vooral voor innovatie.

Op dit moment wordt er wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek verricht voor de teelt van aardbei, tomaat en paprika.

Op dit ogenblik loopt er een onderzoek rond maximale energiebesparing in vruchtgroenten. Men onderzoekt de effecten van schermen, het later planten, de combinatie van verschillende teelten en energiezuinig telen.

Een andere belangrijke pijler van het Proefcentrum is de contractuele voorlichting aan aardbeitelers in BelgiĂŤ, Nederland en Duitsland. De technische dienst verricht loonwerk bij tuinbouwers (kappenbouw, drainage, grondontsmetting) en verkoopt allerlei materialen (plastic, irrigatieslangen). De administratieve dienst tenslotte verleent hulp bij de bedrijfseconomische boekhouding en de dagelijkse werking van het Proefcentrum.

De stad Hoogstraten ondersteunt reeds enkele jaren een project van Leraars Zonder Grenzen in BraziliĂŤ: Terra Viva - Centro ecologico Campo Largo. Louis Wellens zet een proeftuin op en organiseert, in samenwerking met lokale overheden en boerenorganisaties, demonstraties, voorlichtingen en vormingscursussen rond ecologisch tuinieren. website Leraars Zonder Grenzen: www.lzg.be Steek de N14 over en ga op het fietspad naar links.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

37

Hoogstraten Gemeente - Proefcentrum - Omschrijving

Het Heike Verzamelplaats groenten en fruit In de beginjaren van de veiling had iedere afdeling één of meer plaatsen waar de producten werden verzameld voor het gemeenschappelijk vervoer naar de veiling. In de jaren ‘70 verminderde het praktische belang van de afdelingen. Grote producenten brachten hun producten zelf naar de veiling.

Ook in het Zuiden vormt het vervoer vaak het belangrijkste obstakel om producten op de markt te krijgen. De producenten van producten die het Max Havelaarkeurmerk dragen, ontvangen ook een extra premie, onafhankelijk van de wereldmarktprijs, om ontwikkelingsprojecten op te zetten in hun gemeenschap, zoals initiatieven op het vlak van onderwijs, gezondheid, spaar- en kredietsystemen, wegenaanleg, vorming in verband met productieverbetering of organisatieversterking. Deze premie wordt ook aangewend voor de organisatie en aankoop van gemeenschappelijk vervoer.

Knooppunt  Keuze: Rechts:

Links:

Knooppunt



20

(fietslus 1)

17

Grootgrondbezit De oorsprong van het grootgrondbezit gaat terug tot de Middeleeuwen. De kasteelheren van Hoogstraten waren eigenaar van enorme stukken bos en heidegrond. De grond zelf was echter weinig vruchtbaar. Veel meer dan boekweit groeide er niet. Met de Franse revolutie kwam de adel in de verdrukking. Het geslacht Salm-Salm, de laatste adellijke heersers over Hoogstraten, kampte met financiële problemen. De ontginningswet van 1847 stelde grondeigenaren voor de onverbiddelijke keuze: braakliggende onvruchtbare heidegronden ontginnen of verkopen. Door de sterke groei van de bevolking in de steden was er meer nood aan landbouwgrond en voedsel. De familie Salm-Salm verkocht in het midden van de 19de eeuw dan ook al hun gronden in Hoogstraten.

Rijke, vaak industriële, families als Rolin, Jacquemyns, Stas De Richelle, kochten gronden. Hun kastelen en landhuizen zoals

38

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Hoogstraten - Proefcentrum

Heerles Hof en de Vondelstede rezen uit de grond. De grondprijzen schoten de hoogte in en verdrievoudigden tussen 1845 en 1850. De landheren deden met het cijnskiesstelsel door het grondbezit ook hun electoraal voordeel. Deze nieuwe heren van Hoogstraten kozen voor de goedkoopste vorm van ontginnen.

Zij plantten bossen aan. Zo verscheen de pinus silvestris of mast in onze streken. De bossen deden ook dienst als jachtterrein. Het overblijvende land deelden ze op in grote percelen, omzoomd door kaarsrechte dreven. Knooppunt 17 ligt op het kruispunt van twee zulke dreven.

Knooppunt

17



16

Hier zitten we in het gebied van het vroegere grootgrondbezit rond Hoogstraten. Aan onze linkerzijde fietsen we voorbij de Vondelstede, een vierkantshoeve uit 1850.

Landarbeiders die zelf boer worden De gronden werden bewerkt door landarbeiders. Die konden stapje voor stapje ook zelf een lapje grond verwerven. De meest ambitieuze onder hen begonnen in de loop der tijd grond bij te kopen en zo ontstonden zelfstandige boerderijen van meerdere hectaren in het landbouwlandschap dat we nu kennen. Een voorbeeld hiervan is het Hof van Percy dat werd gebouwd in 1912.

Knooppunt

16



15

Huisvesting van personeel adres Jacobs Oosteneind 2A, 2328 Meerle Door de schaalvergroting van bedrijven is het aantal seizoenarbeiders de laatste jaren sterk gestegen. In onze streek is vooral de aardbeiteelt zeer arbeidsintensief.

De seizoenarbeiders werden vaak ondergebracht in stacaravans of andere tijdelijke constructies. Dit werd gedoogd maar lokte ook heel wat kritiek uit. Het decreet op de ruimtelijke ordening laat per bedrijf slechts één bedrijfswoning toe. Met het zoge-

e co c yc lo h o o g s t r at e n

39

Meerle - Hoeveijs Het Ijsklompke

naamde ‘Kataraktdecreet’ kunnen land- en tuinbouwers die op hun bedrijf wensen te investeren in tijdelijke huisvesting voor seizoenarbeiders, een vergunning bekomen. De huisvesting moet opgetrokken worden met respect voor de eigenheid van het bedrijf en de omgeving. De vergunning geldt zolang de bedrijfsfunctie er is. Er is een overbruggingsperiode tot 31 december 2010. Veel bedrijven doen nu investeringen. Willy Jacobs was één van de eersten die een vergunning verkreeg.

Niet alle bedrijven kiezen er voor om seizoenarbeiders op het bedrijf te huisvesten. Sommige bedrijven huren in het woongebied aangepaste huisvesting of doen beroep op arbeiders die in de steden wonen.

Sla op Slikgat linksaf naar Elsakker en op 250 meter vind je Het ijsklompke.

Hoeveijs - Het ijsklompke adres:

Hilda Janssen, Elsakker 23a, 2328 Meerle 03 315 82 36, 0473 35 10 18 Dit melkveebedrijf heeft een IKM-certificaat. IKM staat voor Integrale Kwaliteitszorg Melk. Het waarborgt de goede landbouwpraktijk op het melkveebedrijf. Melkveehouders werken volgens een lastenboek. Dit beschrijft vijf onderdelen: dierengezondheid, dierenwelzijn, melkwinning, reiniging en de bestaande milieureglementering en vult dit aan met een aantal punten van goede landbouwpraktijk.

Dit gespecialiseerd melkveebedrijf heeft zijn activiteiten ook uitgebreid om economisch sterker voor de dag te komen. Tot vorig jaar bereidden zij ambachtelijke fruitsappen op basis van appels

40

e co c yc lo h o o g s t r at e n

en zonder toevoeging van suiker, kleurstoffen of bewaarmiddelen. Nu vergasten zij u op ambachtelijk hoeveijs.

Uitbreiding van hoeveactiviteiten is geen eenvoudige zaak. Het stelt bijkomende eisen aan de landbouwers. De distributie van het fruitsap was niet rendabel.

Dit bedrijf is ook ambassadeur van Melk4kids van VLAM. Melkveehouders worden opgeleid om kinderen op een leuke, leerrijke en speelse manier rond te leiden op hun bedrijf. In de verschillende Vlaamse provincies wordt Melk4kids ondersteund door lokale landbouweducatieve organisaties. http://www.melk4kids.be Overal ter wereld is de veeteelt een essentiĂŤle basis voor de familiale landbouw. Meer dan 70 % van de plattelandsbevolking bezit dieren die wel of geen melk produceren. De melkproductie speelt een essentiĂŤle rol in de landbouwontwikkeling maar ook in de economische ontwikkeling en de strijd tegen de armoede. De vrijhandelsakkoorden die door de wereldhandelorganisatie worden aangemoedigd, houden geen rekening met de vele sociale, economische en ecologische dimensies van landbouw. Prijsschommelingen van de melk maken het bestaan van melkveehouders onzeker. In de concurrentiestrijd tussen de grootdistributieketens speelt voeding - en meer bepaald melk - een cruciale rol ten koste van de landbouwers. Fair Trade garandeert producenten een onderhandelde prijs en een Fair Trade premie.

Wil je een wandeling maken in het bos den Elsakker (eerste FSC gecertificeerde bossen in Antwerpen), dan sla je aan knooppunt 15 even rechtsaf en na enkele meters linksaf.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

41

Elsakker

Elsakker contact

Boswachter: Bart Hoeymans bart.hoeymans@ine.vlaanderen.be www.natuurenbos.be 0479 79 93 61

De Elsakker heeft een rijk verleden en vindt zijn oorsprong in de 16de eeuw. Het maakte deel uit van de eigendommen van een kloostergemeenschap in Nederlands Limburg. In de 18de eeuw bestond het gebied bijna volledig uit heide maar hier is niets van overgebleven.

In de 18de en de 19de eeuw werden op de heide dennenbossen aangelegd of heide omgezet tot landbouwgrond.

Op diverse plaatsen herinnert de aanwezigheid van heide ons aan vroegere vegetatie die ooit het volledige domein bedekte.

Typisch voor de kempen is de aanwezigheid van de gagel, die elders in BelgiĂŤ zeer zeldzaam is, maar die je tijdens het wandelen vanaf het wandelpad kunt bewonderen.

Het bos is voor publiek toegankelijk op de opengestelde paden.

Het is bereikbaar via de ingang aan de Chaamseweg.

Er is een goed begaanbaar wandelpad aangeduid van ongeveer 3,5 km.

Een gedeelte van het bos is niet toegankelijk voor het publiek en fungeert voornamelijk als rustgebied voor het wild.

Het domein Elsakker behoort tot de eerste FSC gecertificeerde bossen in Antwerpen.

Naast de noodzakelijke dunningen in het naaldhout zijn tal van werkzaamheden gericht op de aanrijking met inheems naaldhout, bebossing van landbouwgronden en herbebossing van

42

e co c yc lo h o o g s t r at e n

oude of slechte dennenbestanden. Er wordt ook aandacht besteed aan heidebeheer en het maaien van rietkragen en graslanden om de typische en dikwijls zeldzame vegetatie te behouden.

Het gaat niet goed met de bossen op onze aarde. Deze belangrijke ecosystemen, met hun immense rijkdom aan leven, staan wereldwijd onder druk. De ontbossing raast meedogenloos verder en bosdegradatie tast zowel de tropische bossen in Afrika als de loofbossen bij ons aan. Bossen worden platgebrand om plaats te maken voor landbouwgrond zoals bijvoorbeeld in Brazilië of worden gekapt voor houtwinning.

FSC De Forest Stewardship Council is een onafhankelijke niet-gouvernementele organisatie die streeft naar verantwoord bosbeheer wereldwijd. FSC werd in 1993 opgericht door boseigenaars, de houtsector, sociale bewegingen en milieuorganisaties. Wereldwijd bedraagt de oppervlakte FSC gecertificeerd bos al meer dan 90 miljoen hectare. www.fair-timber.be

TIP!

• Ook jij kan je bijdrage leveren voor het behoud van bossen door FSC-gelabelde hout- en papierproduc ten te kopen. Steeds meer houthandelaars, doe-het- zelfzaken, papierhandelaars, drukkers,… bieden deze producten aan.

• Raadpleeg de FSC-database van WWF voor een winkel in uw buurt.

• www.wwf.be/fsc

e co c yc lo h o o g s t r at e n

43

Meerle - ‘t Mjeels Buurthuis Gemeente ‘ Oude - Omschrijving Melkerij’

Knooppunt

15



21

Sla voor de kerk rechtsaf naar Hazenweg.

Oude melkerij adres

‘t Mjeels buurthuis ‘Oude melkerij’ Hazenweg 4/2, 2328 Meerle 03 605 10 42

Begin jaren ‘90 werd de oude melkerij van de deelgemeente Meerle opgekocht door een privépersoon die het gebouw verbouwde tot 24 appartementen. In 2002 kreeg de bouwmaatschappij ‘De Noorderkempen’ de gelegenheid deze 24 appartementen aan te kopen, samen met de bijhorende grote garage en parking.

De omschakeling van de lopende privéhuurcontracten naar verhuring via sociaal huurstelsel verloopt geleidelijk. In 2008 werd een buurthuis opgestart met de bedoeling om de leefbaarheid van de buurt te vergroten. Bewoners organiseren met ondersteuning van de buurtwerkster, allerlei activiteiten om het (samen)leven kwaliteitsvoller te maken. Het buurthuis biedt ook onderdak aan Digid@k. Doel van de Digid@klocaties is het overbruggen van de zogenaamde digitale kloof. Voor veel mensen is het gebruik van de computer immers nog geen vanzelfsprekendheid. Omdat de computer een steeds grotere rol gaat spelen in de maatschappij, is het belangrijk dat iedereen de kans krijgt zich bij te scholen.

Beide initiatieven versterken elkaar. Buurtbewoners leren andere dorpsbewoners kennen en vooroordelen tegenover de buurt worden afgebouwd.

www.samenlevingsopbouw.be www.digidak.be

44

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

Melkerijen en coöperaties Aan het einde van de 19de eeuw had bijna ieder dorp in de omgeving zijn coöperatieve melkerij. Lange tijd was het de trots van ieder dorp. Hier te Meerle werd tot begin jaren ‘70 hoofdzakelijk boter en kaas gemaakt van de aangevoerde melk. De tijd van melkaanvoer met paard en kar was echter definitief voorbij en de melkveehouderij en melkverwerking ontsnapte niet aan de algemene schaalvergroting. De steeds groter wordende winkelketens en voedingsindustrie vroegen grotere uniforme volumes, waardoor de kleine coöperaties genoodzaakt waren de krachten te bundelen. Zo zie je vandaag grote melkverwerkende zuivelbedrijven. Niettegenstaande de grootschaligheid van de melkverwerking, zijn vele zuivelbedrijven in Europa nog coöperatieven waarvan het bestuur nog steeds in handen is van de melkveehouders. Zij laten zich bijstaan door externe raadgevers, wat een enorme kennis en inzet van deze mensen vraagt. De gang van zaken binnen de verwerking en het vermarkten van de producten laat men over aan directie en personeel. Verschillende zuivelcoöperaties werken nu reeds internationaal en zelfs intercontinentaal. Wel kan de vraag gesteld worden wat de inspraak van melkveehouders in dergelijke grootschalige coöperaties nog voorstelt.

Fair Trade en coöperaties Fair Trade werkt samen met kleine producenten die zich organiseren. De ‘Eksteenkuil Boerevereniging’ is een groep van een 70-tal rozijnenboeren in Eksteenkuil, een vruchtbare vallei te midden van de droogte in de provincie Noordkaap in Zuid-Afrika. Alle boeren zijn kleurlingen die onder de Apartheid behoorlijk werden gediscrimineerd. De eerlijke handel tussen Oxfam-Wereldwinkels en de boeren van Eksteenkuil verloopt via Traidcraft in Engeland. Traidcraft kent de boeren een premie toe, naast de onderhandelde prijs voor hun productie. Met deze fairtradepremie worden tal van projecten gerealiseerd door de Eksteenkuil Farmers: trainingsprogramma’s, het aankopen van collectief landbouwmateriaal en de opstart van een vrouwenproject. De leden van de coöperatie beslissen samen wat ze met de premie doen.

Vervolg de Hazenweg naar de Strijbeekseweg en sla rechtsaf.

Sla de eerstvolgende weg linksaf bij Groot Eyssel.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

45

Gemeente aardbeitelers - Omschrijving

Caprahoeve adres

Groot Eyssel 23b, 2328 Meerle paul.boeren@telenet.be www.caprahoeve.be 03 315 02 20 en 0473 74 51 66

Paul Boeren en Rit Adams zijn in het gehucht Groot Eyssel de trotse zaakvoerders van een melkvee- en geitenbedrijf. Omdat hun melkveebedrijf met 60 melkkoeien en 45 stuks jongvee door de schaalvergroting niet meer leefbaar was, zochten ze uitbreidingsmogelijkheden. Toen de ouders van Paul het bedrijf stopten, namen ze de nutriëntenvergunning van de mestvarkens over. Toch kozen ze voor het opstarten van een geitenbedrijf met 400 melkgeiten en 125 opfokgeitjes. Ze verdeelden de taken: Paul neemt de koeien voor zijn rekening en Rit de geiten. De prijs van geitenmelk is hoger dan die van koemelk maar toch ook onderhevig aan schommelingen. De markt van geitenmelk is echter aan het verzadigen. De geitenbedrijven ontsnappen ook niet aan de schaalvergroting.

De geitenmelk wordt dagelijks opgehaald door een kazenmakerij uit Halen www.capra.be.

De melk en de kazen worden aangeboden in een automaat. In de zomer kan je ook aardbeien kopen van een aardbeiteler in hun buurt. Ook bedrijfsbezoeken zijn in de namiddag mogelijk na afspraak.

Vrouwen spelen een belangrijke rol in de melkproductie overal ter wereld. In India, de grootste melkproducent ter wereld, zijn het de vrouwen die koeien melken en commercialiseren. Op die manier beschikken zij over een geregeld inkomen. Vrouwen spelen in Indië ook een belangrijke rol in de veeteelt waar zij meer dan 70% van de arbeidskrachten vormen: zij zorgen voor het voederen, de voortplanting, het beheer en de verzorging van de veestapel. In de melkproductie zijn 75 miljoen vrouwen actief tegenover 15 miljoen mannen.

De beslissingen over het vee worden echter vooral door de mannen genomen. In de Indiase melkcoöperaties zijn slechts 1 op 4 leden vrouwen. Organisaties van producenten van Fair Trade moeten speciale aandacht geven aan de vertegenwoordiging van vrouwen.

46

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

In de afgelopen jaren is de melkproductie in de ontwikkelingslanden sterk toegenomen en verschuift de totale melkproductie van de geĂŻndustrialiseerde landen naar de ontwikkelingslanden. De wereldproductie van melk omvat koemelk, buffelmelk, geitenmelk, schapenmelk en kleine hoeveelheden kamelenmelk, jakmelk, ezelinnenmelk en paardenmelk.

Koemelk is veruit de belangrijkste soort. Geitenmelk wint aan belang.

In AziĂŤ is de productie en de vraag naar melk als gevolg van de economische groei, sterk gestegen. In Afrika is de melkproductie gedaald ondermeer als gevolg de concurrentie met goedkoper melkpoeder.

Sla achter de Caprahoeve linksaf. Groot Eyssel splitst hier in drie en gaat over in de Witvenweg. Blijf deze weg volgen tot op de N14.

Aardbeitelers en tewerkstelling U fietst voorbij enkele aardbeitelers die een combinatie maken van teelt in volle grond en teelt in serres en plastic tunnels.

Omdat het plukken in volle grond zwaar en onaantrekkelijk werk is, wordt een zo goed mogelijke planning gemaakt voor de plukkers, bijv. twee dagen buiten in open veld gevolgd door een dag rechtopstaand plukken.

Een aantal tuinbouwers heeft ingetekend om een diversiteitsplan op te maken.

In de tuinbouw werken veel seizoenarbeiders uit Polen, RoemeniĂŤ en Portugal. Door de schaalvergroting van de bedrijven breidt het personeelsbestand ook voortdurend uit. Met een diversiteitsplan ontwikkelen ondernemingen, organisaties en lokale besturen een personeels- en organistaiebeleid met bijzondere aandacht voor diversiteit. Daarvoor kunnen ondernemingen, organisaties en lokale besturen een subsidie aanvragen.

Het belang van een personeelsbeleid met aandacht voor diversiteit neemt toe in alle sectoren. Immers, steeds meer vrouwen werken, meer allochtonen zoeken hun weg op de arbeidsmarkt, de beroepsbevolking vergrijst en mensen met een beperking (arbeidshandicap) worden aangemoedigd om hun competenties aan te bieden op de arbeidsmarkt. www.werk.be/wg/diversiteitsplannen

e co c yc lo h o o g s t r at e n

47

Op N14 sla je rechtsaf naar het Proefcentrum.

>>>

Fietslus 4 - Âą 11 km Water en energie Water is een natuurlijke, schaarse hulpbron. Wereldwijd is slechts 6% van de beschikbare watervoorraden geschikt voor menselijk gebruik. 1,2 miljard mensen beschikt nog niet over drinkbaar water.

De landbouwsector is na de industrie en de huishoudens de grootste watergebruiker. Binnen de landbouw is de glastuinbouwsector de belangrijkste watergebruiker, gevolgd door de gemengde bedrijven en de melkveebedrijven. Voor de landbouw bestaat een monitoringsnetwerk waarmee men het watergebruik continu kan opvolgen en ook kan nagaan welke alternatieve waterbronnen en welke besparingstechnieken reeds worden toegepast. In een gemeente als Hoogstraten met een oppervlakte- en grondwaterverontreiniging die hoger is dan het Vlaamse gemiddelde, is dit een belangrijk instrument.

Ook energie en klimaatverandering zijn een veelbesproken onderwerp in de land- en tuinbouw: hoge energieprijzen, bio-energie-gewassen, voedselkilometers en uitstoot van broeikasgassen.

Op deze route vind je toepassingen van duurzaam water- en energiegebruik.

48

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Meer - Recreatiedomein De Mosten

We vertrekken aan het recreatiedomein De Mosten. Je kan je auto kwijt op de parking.

Recreatiedomein De Mosten natuurlijke waterzuivering via een rietveld adres

contact

Recreatiecentrum De Mosten Hoogeind 74b, 2321 Meer mosten@hoogstraten.be www.hoogstraten.be 03 315 89 39 Het gemeentebestuur is de eigenaar en baat het domein uit met twee partners voor horeca en buitensporten. Het domein wordt niet geroemd om zijn spectaculaire attracties maar wel om zijn natuurlijke waterzuivering, netheid, veiligheid en gezinsvriendelijk karakter. Reeds in 1998 werd gekozen voor biologische waterzuivering met een stromingsbekken met drijvende vegetatiematten en percolatierietveld. De Mosten werd dan ook al herhaaldelijk bekroond met een Blauwe Vlag. Water en zand zijn alvast een geslaagde combinatie. Voeg daarbij nog eens een avontuurlijke speeltuin en je hebt een paradijs waar kinderen zich naar hartenlust kunnen uitleven. Een uitstap naar De Mosten laat zich prima combineren met een fietstocht in de omgeving of met een cultuurhistorisch groepsbezoek aan Hoogstraten.

Blauwe vlag De Blauwe Vlag is een internationaal kwaliteitslabel dat jaarlijks uitgereikt wordt aan uitbaters van stranden en zwemvijvers die zich inzetten voor een milieuvriendelijke en veilige zwemplaats.

Kiezen voor een Blauwe vlag vraagt een blijvende inspanning van de uitbaters van de zwemplaats. Het kwaliteitsmerk is dan ook slechts 1 jaar geldig. Wie in aanmerking wil komen, wordt jaarlijks getoetst aan de criteria door een onafhankelijke Belgische en e co c yc lo h o o g s t r at e n

49

Meer - Recreatiedomein De Mosten

internationale jury. Om als zwemplaats een Blauwe Vlag te verkrijgen, moet de locatie aan uniforme criteria voldoen inzake waterkwaliteit, milieu-educatie en -informatie, milieubeheer en –faciliteiten, veiligheid, dienstverlening en voorzieningen. www.bondbeterleefmilieu.be/blauwevlag/

TIP!

• Kleinschalige waterzuivering en rietvelden Woningen die geen aansluiting hebben op het openbaar rioleringsnet doordat dit niet aanwezig is in de straat en waar ook geen aanleg van riolering voorzien is, dienen een individuele afvalwaterzuivering te plaatsen. Vaak gebeurt dit met rietvelden. Een septische put is hier niet voldoende. Particulieren die voldoen aan de voorwaarden, kunnen een gemeentelijke premie en een gewestelijke subsidie bekomen. Bovendien krijgen zij vrijstelling van de jaarlijkse afvalwaterheffing. www.aquafin.be • Zwemvijvers Meer en meer mensen willen thuis kunnen genieten van een zwempartij. De meest duurzame keuze is dan een zwemvijver met biologische zuivering door planten en bacteriën.

Tegen 2015 willen de Verenigde Naties het aantal personen dat geen toegang heeft tot drinkbaar water halveren. PROTOS is een Vlaamse niet-gouvernementele organisatie die zich hierop toelegt.

De doelstellingen van PROTOS zijn de armste onder ons te voorzien van rechtvaardig, duurzaam en participatief drinkwater, water voor landbouw en het verbeteren van de hygiëne door het aanbrengen van basissanitair en door het geven van vorming. www.milieudoelstellingen.be www.protos.be

50

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Meer - Windmolenpark

Bij het verlaten van de parking sla je linksaf op Hoogeind.

Vervolgens draai je rechtsaf naar Bieshof.

Water en energie in glastuinbouw adres:

Rovak BVBA Henri Rombouts Gaarshof 12 2321 Meer

Om economische en ecologische reden trachten de tuinders het verbruik van energie en water tot een minimum te beperken. Dit tomatenbedrijf vangt het hemelwater op in een open vijver en gebruikt het in het bedrijf. Het beschikt over een gesloten watercircuit waardoor er geen lozingen gebeuren. Het vuildrainwater wordt opgevangen en via een Ultra Violet-systeem ontsmet. Het bedrijf investeerde in een nieuwe WKK-installatie voor de opwekking van de energie. In 2008 leverden alle bestaande WKK’s voor de glastuinbouw in zijn geheel een besparing op van 25 tot 30% en een reductie van de CO2-uitstoot van ongeveer 1300 ton per jaar.

Je vervolgt de weg en in de tweede bocht ga je rechtdoor op een kiezelweg (in plaats van de weg te volgen) tot het fietspad van het windmolenpark.

Dit fietspad volg je links tot voor de brug over de autoweg. Dan 

Knooppunt

13

Windmolenpark Wind is één van de weinige eigen energiebronnen in Vlaanderen. Wind is daarenboven onuitputtelijk en volledig gratis beschikbaar. Windturbines zijn echter groot en bepalend voor het landschap. Ze moeten daarom zorgvuldig worden ingeplant. De zone naast de E19 en de hogesnelheidslijn was reeds een streep door het landschap. Voor de eigenaars van de gronden, meestal landbouwers, vormen de huuropbrengsten een welkom extra inkomen. Windturbines kunnen als hinderlijk ervaren worden door het geluid en de beweging en de schaduw van de wieken. De huidige generatie windturbines is echter zowel aerodynamisch als mechanisch zo ontworpen dat het lawaai van de wieken en van de tandwielkast of generator minimaal blijft. Jammer genoeg

e co c yc lo h o o g s t r at e n

51

Gemeente - Omschrijving

sterven er jaarlijks zo’n 20.000 vogels door de aanwezigheid van windturbines. In vergelijking met de twee miljoen vogels die het verkeer eist, is dit vrij weinig.

Het windturbinepark van Hoogstraten werd in 2004 in gebruik genomen. Het telt zes turbines met een vermogen van 2000 KW. De jaarlijkse productie bedraagt ongeveer 23 miljoen kWh, wat overeenkomt met het verbruik van meer dan 6.000 gezinnen.

Hierdoor wordt een uitstoot van 18.000 ton CO2 vermeden.

Vistrap Stuwen zijn nodig om het waterpeil in sloten en rivieren te regelen: anders zou het water te snel wegstromen. De stuwen vormen echter een drempel voor vissen. Hun leefgebied is versnipperd en ze worden in hun voortbestaan bedreigd. Door stuwen ‘vispasseerbaar’ te maken, kunnen soorten als serpeling, winde en alver stroomopwaarts zwemmen. Bovenstrooms gelegen belangrijke leefgebieden zijn zo weer bereikbaar. Hierdoor krijgen vissen meer kans om te overleven.

Knooppunt

13



14

Rechttrekking Mark Deze bijrivier van de Maas werd in de jaren ‘70 rechtgetrokken in het voordeel van land- en tuinbouwers die van hun waterzieke gronden af wilden. Men had toen echter weinig oog voor de landschaps- en natuurwaarde van De Mark. Een bijkomend gevolg was dat inwoners van het noordelijk gelegen Breda tijdens extreme regenbuien herhaaldelijk te maken kregen met wateroverlast. Men wil de Mark gedeeltelijk terugbrengen naar zijn natuurlijke toestand met kronkels en meanders. Daardoor krijgt men stroomwisselingen, die oevers uitschuren en een grote afwisseling geven aan de planten, vissen en dieren die in en rond de Mark leven. De oude meanders zullen terug worden aangesloten. Het aanleggen van keerkribben en bufferstroken zullen in overleg met land- en tuinbouwers bekeken worden.

52

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Meer - De Mark

Hooilandjes in beheer van ANB In de vallei van de Mark en langs het fietspad hebben het Agentschap voor Natuur en Bos en Natuurpunt redelijk wat graslanden in beheer. Deze graslanden krijgen hoofdzakelijk een botanisch beheer. De vallei van de Mark is namelijk een zeer belangrijke groeiplaats voor de zeldzame plant “Grote Pimpernel” en de vegetaties waarin deze plant voorkomt. Deze Pimpernelgraslanden zijn gemiddeld voedselrijk, vrij vochtig tot nat, zijn botanisch zeer interessant en vaak bloemenrijk.

De meeste graslanden worden minimaal één keer gemaaid met afvoer van het maaisel. Dit maaibeheer doen we om voedingstoffen te verwijderen. In zeer voedselrijke graslanden komen meestal slechts zeer weinig soorten planten voor omdat ze niet kunnen concurreren met soorten van voedselrijke milieus zoals sommige landbouwgrassen en brandnetel. De biomassa in voedselrijke systemen is wel steeds groter dan in voedselarme systemen. Als de graslanden niet te nat zijn, wordt er na het maaien vaak overgegaan tot begrazing. Deze begrazing gebeurt met max. 2 grootvee-eenheden per ha en zorgt voor structuur en variatie in het gebied. Nabegrazing zorgt er voor dat het grasland “kort” de winter ingaat. In het vroege voorjaar hebben dan minder concurrentiekrachtige soorten meer kans om te kiemen en te groeien dan tussen een hoge grasmat. Indien de graslanden niet te nat zijn, wordt het meeste werk gedaan door landbouwers. De landbouwers maaien het gras en krijgen in ruil het hooi of ze zorgen voor de begrazing van de graslanden en in ruil kan de landbouwer zijn dieren dan kwijt op onze percelen. Sommige graslanden zijn echter zeer nat zoals de Grote Markmeander en kunnen niet beheerd worden door landbouwers. Deze graslanden worden dan met speciale machines gemaaid. Deze machines hebben een beperkte bodemdruk per cm² zodat de grond niet wordt samengedrukt. Verder gebeurt het bermbeheer langs de Mark ook in functie van de Grote Pimpernel. Door het gericht beheren van deze bermen worden de graslanden als het ware met elkaar verbonden.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

53

Meerselmolen Gemeente - Omschrijving en vistrap

Water en windmolens in vroeger tijden In 1210 krijgt Hoogstraten het statuut van ‘Vrijheid’. Door de interessante rechten die dit met zich meebrengt, groeit de nederzetting uit tot een klein handelsstadje, waar ambacht en nijverheid goed gedijen. Om die opkomende economie te voeden, richt de heer van Hoogstraten op zijn grondgebied verschillende wateren windmolens op. In 1405 legt de heer Jan van Kuik de basis voor het ban- of dwangrecht waarbij de bevolking verplicht is van zijn molens gebruik te maken. Er komen graanmolens (voor het meel), olieslagmolens (voor mout) en molens voor het malen van eikenschors (voor het leerlooien). De molens worden meestal voor drie jaar verhuurd. De toewijzing gebeurt op een publieke verpachting. De huur wordt gewoonlijk deels in natura, deels in geld vastgelegd. Het sluisrecht van de watermolens blijft in handen van de heer. Slechts met zijn toestemming mag de molenaar het water opstuwen, wat nodig is om het rad te laten draaien. Dit opstuwen zorgt meermaals voor ongenoegen bij de naburige landbouwers, omdat het niet zelden tot overstromingen leidt.

Meerselmolen en vistrap adres

contact

Hans Snel Dreef 2, 2328 Meersel-Dreef www.meerselmolen.be hans.snel@telenet.be 03 315 95 56 De eerste houten watermolen staat er al van 1382, heeft een onderslagrad en is ingericht als (olie)slagmolen. Later wordt hij aangepast om er ook graan te kunnen malen. Wanneer de molen in 1910 afbrandt, is Victor Rommens de eigenaar. Hij bouwt de molen snel herop met zeer moderne, waterturbine aangedreven maalwerken met 2 turbines van 40 PK en 60 PK. De watermolen is een industrieel monument, beschermd binnen een Beschermd Dorpsgezicht omgeving. Tot 1992 is de watermolen operationeel geweest als graanmolen. Hierna werd de molen verwaarloosd totdat Hans Snel en Ans Groot de molen in 1997 kochten en restaureerden. Tevens is de helft tot woning verbouwd. De watermolen maalt weer graan op een van de drie molenstenen.

Knooppunt

54

14



e co c yc lo h o o g s t r at e n

43

Gemeente - Omschrijving Meerselmolen en vistrap

Nog voor knooppunt 43, op de trambrug met een zwarte ijzeren poort, sla je links af naar de Oude Tramweg. Je rijdt langs een rij rode beuken.

Boomkweker Huibregts Water wordt op sierteeltbedrijven hoofdzakelijk gebruikt voor irrigatie, voor nachtvorstbestrijding, voor gewasbeschermingtoepassingen, voor het reinigen van serres, loodsen en machines, voor sanitaire toepassingen en op bepaalde bedrijven ook voor dakberegening. Via heffingen en vergunningsvoorwaarden voor grondwaterwinning zet de overheid de bedrijven aan om waterbesparende maatregelen te nemen en alternatieve waterbronnen in te schakelen. Daarnaast moeten land- en tuinbouwbedrijven die niet kunnen aansluiten op het rioleringsnet, hun afvalwater zelf zuiveren.

Boomkweker Huibregts investeerde in een regenwaterbassin en gesloten teeltsysteem. Het drainwater wordt opgevangen en afgevoerd naar een verzamelput. Vanuit deze verzamelput wordt het water gemengd met het regenwater en vervolgens continu gezuiverd door een biosloot en gele lissen. Enkel in tijden van langdurige droogte maakt het bedrijf gebruik van grondwaterwinning. Het grondwater wordt met een zelfaanzuigende pomp opgepompt. Het bedrijf nam ook energiebesparende maatregelen. De kwekerij maakt gebruik van een moderne stookinstallatie op propaangas om de tuinplanten in de winter vorstvrij te houden. De gastank wordt ingegraven in een talud met begroeiing.

Om verlies van warmte tegen te gaan werd de volledige serre voorzien van een dubbele folie.

Bloementeelt en Fair Trade Nederland is het bloemenland bij uitstek. Anders dan wij denken, komen de helft van de bloemen die Nederland verhandelt, uit het Zuidelijk halfrond. De bloementeelt is voor het Zuiden een belangrijke bron van inkomsten en werk. Kwekers van koffie, thee en palmolie kunnen dankzij de bloementeelt diversifiëren. Maar worden die bloemen ook geteeld in sociaal en ecologisch aanvaardbare omstandigheden? Ecologisch zijn het transport, het gebruik van pesticiden en het waterverbruik belangrijke minpunten. Een Keniaan merkte in dat geval op: “Bloemen bestaan voor 90% uit water. Kenia is één van de droogste landen ter wereld en het land exporteert ‘water’ naar een van de meest vochtige landen ter wereld.” Sociaal springen de lage lonen, de lange werkdagen, de ongezonde werkomstandigheden en discriminatie in het oog. Ook hier biedt Fair Trade een alternatief.

e co c yc lo h o o g s t r at e n

55

Hoogstraten - ‘t Eirbissemhof

Bloemen met Max Havelaarlabel worden geteeld met respect voor internationale arbeidsnormen en plantagehouders worden gestimuleerd om te investeren in geïntegreerde teelt en besparingssystemen voor water en energie.

Oserian, een bloemenkwekerij in Kenia, is een voorbeeld van hoe het anders kan. Het loon is er bijna het dubbele van het wettelijke minimum. Meer dan 50% van de werknemers is lid van de vakbond KPAWU (Kenya Plantation and Agricultural Workers’ Union). Er is gratis onderwijs. Er zijn goede gezondheidszorgen en huurtoelages.

Er wordt spaarzaam omgesprongen met het milieu. Net als in Europa wordt er volop geëxperimenteerd met biologische bestrijdingsmiddelen (insecten). Ook het waterverbruik wordt minimaal gehouden, belangrijk in dit kwetsbare stuk van Afrika. Dit vormt een contrast met omliggende bedrijven die ook bloemen produceren voor de export, maar ten koste van de lokale gemeenschappen en het recht op waardig werk. www.blijebloemen.be Bij het kruispunt met de Scheurdekouseweg linksaf.

Aan de T-splitsing rechtsaf terug naar de parking op De Mosten.

56

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

>>>

Fietslus 5 - ± 18 km Grond Grond is schaars. Heel wat landbouwgronden, bossen en braakgronden werden opgeofferd aan woon- en nutsvoorzieningen omdat de samenleving hierom vroeg. Akkerbouw, glas- en volle grondtuinbouw en veeteelt eisen allen hun deel van de beschikbare landbouwgrond op. Het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen staat voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling We vertrekken aan het Kringloopcentrum waar je kan genieten van een Fair Trade drankje.

Op de Meerseweg naar rechts tot aan het kruispunt met de Beeksestraat 

Knooppunt

21

Sla rechtsaf de Krekelstraat in. In de bocht ligt het containerpark.

Wil je een demonstratie over composteren, maak dan vooraf een afspraak.

Containerpark met compostmeesters (zie fietslus 1) Vervolg je weg. In de bocht sla je linksaf naar de Beeksestraat. Aan je linkerzijde vind je ‘t Eirbissemhof

e co c yc lo h o o g s t r at e n

57

Meer Gemeente - Oprins - Omschrijving Plant NV

‘t Eirbissemhof (zie fietslus 1) Op de T-splitsing sla je rechtsaf.

21



13

Knooppunt 13



14

(lus 4)



51

(vervolg lus 5)

Knooppunt Vistrap

(zie fietslus 4) Keuze:

Knooppunt

13

Brug over E19 Als je bovenop de brug even halt houdt, kan je zien hoe landbouwgrond een andere bestemming kreeg. Een aantal landbouwers werd over een periode van 40 jaar verschillende keren onteigend voor de aanleg van de E19, een transportzone en de hoge snelheidslijn.

Verder zie je ook hoe verschillende landbouwsectoren naast elkaar bestaan. De sierteelt komt uit Nederland opgerukt. Er loopt een onderzoek om hier een glastuinbouwzone onder te brengen.

Als je op de John Lijsenstraat komt ,sla je rechtsaf in plaats van knooppunt 51 verder te volgen. Aan de overzijde van de weg gaat Thenergo zich vestigen en vind je boomkweker Oprins. Voor Oprins steek je de straat over en vervolg je je weg via de Kettingdreef naar knooppunt 51.

Thenergo

58

adres

Binergy Meer,John Lysenstraat

contact

Thenergo, Brusselsestraat 59, 2018 Antwerpen graham.fairbank@thenergo.eu www.thenergo.eu 03 292 97 01

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Meer - Oprins Plant NV

Thenergo, ĂŠĂŠn van de belangrijkste ontwikkelaars en uitbaters van gedecentraliseerde duurzame energieprojecten, plant hier een nieuwe warmtekrachtkoppelinginstallatie. De installatie zal tussen de 6,5 en 25 MWe groene elektriciteit en een vergelijkbare hoeveelheid warmte opwekken. De bouw zal in verschillende fasen verlopen omdat het lokale elektriciteitsnet nog moet aangepast worden aan de toevoer van de opgewekte elektriciteit.

De biogasinstallatie kan verschillende brandstoffen verwerken zoals varkens- en kippenmest, afvalstromen uit de voedingsindustrie, snoeiafval van bermen en andere organische materialen.

Thenergo onderzoekt de mogelijkheid om de overtollige warmte, water en CO2 te leveren aan de omliggende glastuinbouw- en industriĂŤle bedrijven.

Tuinbouw versus boomkwekerijen Zundert is het centrum voor de sierteelt in Nederland. Siertelers zoeken naar uitbreidingsmogelijkheden en verhogen zo mee de druk op de beschikbare landbouwgrond.

In deze streek vind je verschillende grotere tuinbouwbedrijven en boomkwekerijen.

Oprins Plant NV adres

vestiging Meer, John Lijsenstraat, 2321 Meer

contact

Sint Lenaertseweg 91 2310 Rijkevorsel www.oprins.com info@oprins.com 03 340 28 70

Oprins Plant heeft vanuit Rijkevorsel vestigingen opgebouwd in Vlaanderen, Nederland, Frankrijk, Spanje en Zuid-Afrika. De vermeerdering van bamboe is een van hun stokpaardjes. Samen met de universiteit van Gent hebben ze onderzoek gedaan naar de vermeerdering van bamboe via de in vitro methode en worden ze op dit vlak erkend als wereldleider. Bamboe wordt bij ons vooral gebruikt als sierplant. Het heeft echter nog vele andere troeven. In het oosten bouwt men er ook huizen, meubels en stellingen mee en het kan dienen als basis voor vezelplaten en papier. Bamboe kan al na vijf jaar worden geoogst en is voor Jan Oprins dan ook een middel om de ontbossing van het regenwoud tegen te gaan. Oprins Plant maakt studies voor e co c yc lo h o o g s t r at e n

59

Meer Gemeente - Biokippenboer - Omschrijving

bamboeplantages over de hele wereld onder andere in opdracht van de Verenigde Naties. Zo zijn ze betrokken in ontwikkelingsprojecten in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Er wordt milieubewust gewerkt en ze krijgen voor de productiemethode al jarenlang een A-certificaat via het Vlaams Milieuplan Sierteelt, kortweg VMS. De wereld van de bamboe start in Rijkevorsel.

Ruimte voor glastuinbouw?

In de Kettingdreef fiets je voorbij een hypermodern glastuinbouwbedrijf met verschillende waterreservoirs. De tuinbouwsector (glas en openlucht) neemt 8% in van de totale Vlaamse landbouwoppervlakte. Tussen 1995 en 2005 nam het aantal glastuinbouwbedrijven in en rond Hoogstraten af met 25% terwijl de bebouwde oppervlakte met 19% toenam. Een schaalvergroting dus, die in de hand wordt gewerkt door een toenemende professionalisering in de sector. De laatste jaren evolueert de sector immers naar meer grootschalige bedrijven, o.m. omdat zowel arbeidskrachten als nieuwe duurzame technologieën op het vlak van energiegebruik, watergebruik en –zuivering in grote serres efficiënter kunnen worden ingezet. De vestigingsplaats van een bedrijf met dergelijke omvang moet aan andere criteria voldoen dan de traditionele familiale glastuinbouwbedrijven. De provincie Antwerpen en de gemeente Hoogstraten onderzoeken hoeveel nieuwe ruimte er in onze regio nodig is voor deze trend naar grootschaligheid in de glastuinbouw en waar zulke bedrijven zich bij voorkeur ontwikkelen. Bij de uitvoering van dit onderzoek zal terdege rekening gehouden moeten worden met criteria zoals duurzaamheid, energie- en waterefficiëntie en landschappelijke integratie. Zo worden glastuinbouwzones afgebakend op locaties waar men gebruik kan maken van restwarmte uit de industrie en waar men door samenwerking tussen landbouw en tuinbouw gebruik kan maken van energie uit mestverwerking.

Kasteel van Maxburg De ontginningswet van 1847 was ook hier bepalend voor de ontwikkeling van de landbouw tot op heden (Fietslus 1 grootgrondbezit). Financiële problemen dwongen de adellijke familie Salm-Salm in 1853 ook de Heyhoef en 1200 ha grond te verkopen. Maximiliaan Van den Berg, hoofd van een bloeiende jeneverstokerij, startte op de woeste gronden een grootschalig economisch-agrarisch bedrijf en bouwde het kasteel van Maxburg. Er kwamen graanakkers die de jeneverstokerij in de stad en één, die ter plaatse werd gebouwd, moesten bevoorraden. Latere eigenaars bebosten het domein en bouwden de jeneverstokerij

60

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving

om tot een kapel en stallingen voor een paardenfokkerij. Later kwam het domein in handen van de bankiersfamilie Havenith.

De crisis van de jaren 30’ bracht de familie in grote financiële moeilijkheden. De 1200 ha grond werden verkaveld en verkocht aan landbouwers die de bossen rooiden om er landbouwgrond van te maken.

Wil je een kijkje gaan nemen bij de enige biokippenboer die Hoogstraten rijk is, dan fiets je aan knooppunt 51 rechtdoor en keer je nadien weer. Je kan ook een wandeling maken in de Maalbergse heide en de Krochten op de grens van België en Nederland.

Biokippenboer adres

André Delcroix, Maxburgdreef 55, 2321 Meer 03 315 81 98

Vanaf het begin van de jaren ’80 hielden André Delcroix en zijn vrouw Rita niet ver van de ouderlijke woning mestkippen. In plaats van uit te breiden en dure investeringen in nieuwe stallen te doen, besloten ze over te schakelen naar biologische kippen.

Momenteel lopen er 10.500 legkippen op een oppervlakte van 4 hectare. Omdat de wetgeving op de biologische veeteelt maximum 3.000 stuks per uitloop toelaat, is de totale oppervlakte opgesplitst in 4 percelen vrije uitloop rond de leghokken.

Door de vrije uitloop vertonen de kippen meer natuurlijk gedrag zoals scharrelen, fourageren en het nemen van een stofbad.

Bovendien maakt het daglicht de kippen minder angstig.

De biologische veeteelt is een grondgebonden productiemethode. Het aantal dieren wordt beperkt om overbegrazing, vertrappen van bodem, erosie en door de dieren of de verspreiding van hun mest veroorzaakte vervuiling, tot een minimum te beperken.

De biologische landbouw kent een Europese wetgeving en een aanvullende Belgische en regionale wetgeving. Deze bepaalt de voorwaarden waaraan de biologische productiemethode en de biologische producten moeten beantwoorden. Vanaf 1 januari 2009 is er een nieuwe regelgeving van kracht. De controle- en certificatieorganen garanderen dat alle marktdeelnemers de regelgeving naleven en dat het vertrouwen van de consument in de kwaliteit van de biologische landbouw en voeding niet geschaad wordt. In België zijn er twee geaccrediteerde erkende controle- en certificatieorganen, Certisys en Integra, afdeling BLIK. Hoe ze werken en wat dit voor de marktdeelnemer in de praktijk betekent, vind je op hun websites. www.bioforum.be e co c yc lo h o o g s t r at e n

61

Ecoduct - Brug Gemeente Vlamingenstraat - Omschrijving

www.certisys.eu www.integra-bvba.be

Knooppunt

51



94

Knooppunt

94



33

Ecoduct - Brug Vlamingenstraat 25 meter ten zuiden van de brug van de Vlamingenstraat komt een ecoduct. De aanleg is één van de voorwaarden die door de toenmalige Vlaamse regering opgelegd werd, in de bouwvergunning voor de HSL (Hoge Snelheidslijn). Een ecoduct is een brede ‘natuurbrug’ over wegen, treinsporen, waterlopen en soms zelfs woongebieden. Het geeft dieren de kans om veilig te zwerven in hun leefgebied. Aan de oostkant van de E19 zijn er belangrijke hazenpopulaties in het natuurreservaat ‘Put Den Aerd’. Reeën verzamelen zich aan de westkant van de snelweg in de ‘Zundertse bossen’, ‘de Markvallei’ en ‘het Moer’. De bunzing leeft dan weer langs de Muntbeek.

Het ecoduct wordt 110 meter lang en 60 meter breed. Het zal 7 meter boven de E19 gebouwd worden met een lange aanloop vanuit de Vlamingenstraat. Het verkeer op de snelweg zal aankijken tegen een aantrekkelijke en milieuvriendelijke houten constructie. De vernieuwde brug die naast het ecoduct loopt, wordt dé nieuwe recreatieve troef en de toegangspoort tot het Regionaal Landschap De Voorkempen.

Regionaal Landschap de Voorkempen vzw contact

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem www.rldeVoorkempen.be info@rldeVoorkempen.be 03 355 09 46 Het Regionaal Landschap de Voorkempen is actief in het noordwesten van de provincie Antwerpen. Het is een samenwerkingsverband tussen de vijftien gemeenten uit de Voorkempen, de provincie Antwerpen en diverse verenigingen uit de sectoren natuur, landbouw, recreatie en jacht.

62

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

Het landschap van de Voorkempen is zeer gevarieerd met een hoge natuur- en cultuurhistorische waarde. Kastelen, parken, bossen, forten, kanalen, beekvalleien, heidegronden en uitgestrekte landbouwgebieden kleuren het landschap van de Voorkempen.

Deze streek is echter ook een redelijk verstedelijkte regio. Bebouwing en verkeersinfrastructuur zorgen voor een versnippering van de natuur- en bosgebieden. Ook de stijgende aantrekkingskracht van diverse vormen van recreatie betekent een grote uitdaging voor het behoud van deze natuur- en bosgebieden.

De bescherming van de natuur en landschapswaarde is een belangrijke doelstelling van het Regionaal Landschap. Zo werd voor twee beschermde landschappen (de Antitankgracht en de Brechtse Heide) werk gemaakt van een landschapsbeheerplan.

Hiermee hebben we een praktische leidraad in handen om te werken aan een duurzame verweving van natuur, landschap en recreatie in de Voorkempen.

Ten zuiden van de brug exploiteert Fluxis al ruim 20 jaar een ondergrondse gasopslag. Dit gebeurt meer dan een kilometer diep in een laag poreus gesteente dat water bevat. Het aardgas wordt daarbij op een natuurlijke manier gevangen gehouden door een water- en gasdichte rotslaag boven het poreuze gesteente en onderaan door het water dat zich in het poreuze gesteente bevindt.

Bij het vullen in de zomer duwt het aardgas de waterlaag naar omlaag. In de winter, als het aardgas weer uit de opslag wordt gehaald, komt het door de druk van het water weer naar boven.

Knooppunt

33

ďƒ˘

28

Aan knooppunt 28 vind je een infopaneel over grondgebruik in de landbouw.

Gemene gronden De gronden op den Aard waren lange tijd gemene gronden.

Gemeynten waren woeste gronden, bedekt met bossen en open vlakten met kruid, heide en laag heestergewas. De bewoners konden er hun runderen,varkens en schapen laten grazen, strooisel verzamelen, heideplaggen en turf steken en bijen uitzetten.

Daarnaast kon onder het gemeenterecht ook het jachtrecht, het visrecht en het pootrecht vallen. Buitenstaanders die de gronden wilden gebruiken, konden worden geweerd en eventueel bestraft. e co c yc lo h o o g s t r at e n

63

Gemeente - Omschrijving

Paprikakweker Beekakker

De gemene gronden op den Aard werden in de 19de eeuw verkocht. 73% ging naar industriĂŤlen uit de grote steden, 26% naar lokale rijken zoals de pachthoeve aan Princeven die eigendom werd van de Hoogstraatse brouwerij Brosens en 1% naar kleine boeren. Daarmee kwam een eind aan het gewoonterecht op Den Aard. In heel wat derde wereldlanden bestaat het nog steeds.

Grond in uitverkoop en gewoonterecht De voorbije jaren kochten of pachtten buitenlandse overheden en bedrijven landbouwgrond in Afrika en Latijns-Amerika ter grootte van Duitsland, om hun voedselzekerheid veilig te stellen en als belegging in stormachtige beurstijden. De grootschalige pachtverdragen zijn vooral funest voor honderden miljoenen kleine boeren, veetelers en inheemsen die geen eigendomsbewijzen bezitten voor de grond die ze bewerken. Ze kunnen door de nieuwe eigenaars verdreven worden. Dat probleem is het grootst in Afrika waar de toegang tot de meeste landbouwgrond alleen via het gewoonterecht wordt geregeld. Een wettelijk kader rond grondbezit dringt zich op. Bijzondere aandacht moet gaan naar kleinschalige landbouwers en vrouwen die 60 tot 80% van de Afrikaanse landbouw realiseren.

Knooppunt

28

ďƒ˘

21

Zonnepanelen op de grond (zie fietslus 1) Op het kruispunt van Beekakker en Meerseweg draai je terug naar rechts richting Kringloopcentrum.

64

e co c yc lo h o o g s t r at e n

Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving

Bedankt Je fietste met onze brochure door de Noorderkempen. Hopelijk heb je ervan genoten en heb je er wat van opgestoken.

Als je zin hebt in een gelijkaardige fietstocht, dan kan je terecht bij ATB de Natuurvrienden (www.natuurvrienden.be, tel. 03 270 02 80). In het voorjaar van 2010 namen zij de Ecocyclotochten rond Herentals en Westerlo die Vormingplus Kempen ontwikkelde, over. Bij ATB kan je terecht voor de brochures van deze tochten.

Wil je graag op de hoogte blijven van andere activiteiten van Vormingplus Kempen? Neem dan een kijkje op hun website www.vormingpluskempen.be en schrijf je in op hun gratis elektronische nieuwsbrief.

Foto’s www.bartvandermoeren.com uitgez. pag. 40 en achterflap (Leo Van Riel, De Hoogstraatse Maand) en op pag. 44-45 (Olivier Bultiau)

e co c yc lo h o o g s t r at e n

65

66

e co c yc lo h o o g s t r at e n

_____________________________________________________

te moeilijk

saai

_____________________________________________________

boeiend

afwisselend

Wat vond je van de brochure?

________________________________________________________

________________________________________________________

Wat vond je van de fietsroute rond Hoogstraten?

________________________________________________________

Hoe vernam je dat deze fietstocht bestaat?

Stuur deze kaart ingevuld en gefrankeerd terug.

EVALUATIEFORMULIER

Stad Hoogstraten Dienst Toerisme Vrijheid 149 2320 Hoogstraten

We hopen dat je geniet van onze fietstocht over duurzaamheid rond Hoogstraten.

ATB Natuurvrienden hebben gelijkaardige tochten voor de streek rond Herentals en Westerlo.

Die brochures kan je aanvragen bij www.natuurvrienden.be Hiernaast vind je nog een evaluatieformulier. We horen graag wat je van onze tocht vond!

Stad Hoogstraten Vrijheid 149, 2320 Hoogstraten toerisme@hoogstraten.be www.hoogstraten.be 03 340 19 55

Grafische vormgeving: Vormingplus Kempen Druk: www.drukkerijmaes.be, Turnhout Met dank aan Toerisme Province Antwerpen vzw Š kaart TPA 2010