‘Community arts door de ogen van de maker’ is een verhaal over een community arts project, gekleurd door de ervaringen van één van de betrokken partijen, de kunstenaar. Het gaat meer over het maakproces dan over het eindproduct. Bij community arts is dat vaak een turbulent proces waar veel verschillende partijen bij betrokken zijn. Professionals uit de kunst, de zorg, woningcorporaties en gemeenten werken allemaal samen aan een project, maar hebben daar vaak verschillende en soms zelfs tegenstrijdige motivatie voor. Het boek laat de geslaagde kanten van het project zien, maar ook waar het stroef liep, de strijd, misverstanden en tegenslagen, die in veel community arts projecten spelen. Dit project moet dan ook aanleiding zijn om een gesprek te voeren over thema’s die in veel community arts projecten spelen: eigenaarschap, communicatie tussen betrokken partijen en verschil in motivatie en doelstellingen. Zodat makers en partners zich beter kunnen voorbereiden op de samenwerking binnen een community arts project.
Community arts door de ogen van de maker Een persoonlijk verslag van Marij Nielen
Community Arts Lab Utrecht is een initiatief van Stichting Vrede van Utrecht.
community arts lab utrecht
7 juli
9 juli
De buurjongen heeft tussen zijn trainingsprogramma door een steen gegraveerd met twee Indianeniconen, een bijl en een veer. Hij maakte het, zoals hij mij vertelde, voor zichzelf en zijn familie. Hij werkte met zijn sporthanddoek rond zijn schouders en had een professionele blik bij het maken van zijn fotoportret.
De eerste lichtblauwe gebakken stenen zijn terug in de tijdelijke werkplaats. Ik heb ze op de vloer in de voorkamer gelegd. Ze zijn mooi en zien er kwetsbaar uit, maar ik weet dat ze sterk zijn. Eén steen had een haarscheurtje en moet opnieuw worden gemaakt. Er is altijd kans op breuk en schade bij dit handwerk, dat weet iedere keramist.
ontwerpen wordt helaas voor een reservesteen gebruikt, die pas over drie jaar geplaatst zal worden, als het kunstwerk zijn definitieve plaats rond de nieuwe passage van het Chopinplein zal krijgen. Er zijn maar een paar stenen met letters, gestileerd, vaak verstopt of verwerkt als een sterk beeld.
Het heeft hard geregend en de lucht is zo vochtig, dat ik vreesde dat de stenen niet meer zouden kunnen drogen. Maar het viel mee, misschien omdat het tevens behoorlijk warm is en wij op de eerste verdieping van het huis werken. We werken in vier kleine kamers en de ramen kun je prima tegen elkaar open zetten. Hamid heeft zeven zeshoekige reservestenen gemaakt en een meloen voor ons gekocht. Hij houdt van lekkere dingen en zorgt dat de koelkast verassingen heeft. De hele dag ging ik trap op, trap af, met vandaag zo’n 60 stenen.
12 juli
Ik had vandaag een afspraak met een Molukse vrouw, de allerlaatste afspraak voor een zeshoekige steen, maar ze kwam niet opdagen. Toen gaf ik aan Marjon Hoogheid de eer om de laatste reservesteen te maken. Ze heeft veel tekenervaring; haar ontwerp was sterk en ze was ook een van de weinigen die zelf de lijn met engobe ingevuld heeft.
14 juli
Wanneer Marjon Hoogheid bij Marij langskomt om de laatste reservesteen te maken, wordt duidelijk dat de gemeente Culemborg terug moet komen op de plannen voor het totaalontwerp voor het Chopinplein. Het gaat met name om de parkeerplaatsen. De definitieve plaats voor het kunstwerk is daardoor nog niet duidelijk. Dit nieuws komt hard aan bij Marij.
Het maken van reclame op het raam heeft niet zo veel betekenis nu bijna iedereen met vakantie is gegaan. Sommige mensen hebben hun vakantie uitgesteld en wachten in de tropische warmte op de finale van het WK voetbal. Ik wacht wel met de raamreclame tot half augustus. Mijn dochter is komen helpen. We maken ons eigen radioprogramma. Onze gesprekken zijn stukken boeiender dan de voortdurende voetbalbeschouwingen. Ondertussen schiet de productie omhoog: 45 stenen per dag. Alle mallen staan vol.
“Op zulke momenten kan ik het cynisme van sommige buurtbewoners wel begrijpen.” Verbijsterend vond ik het. Op zulke momenten kan ik het cynisme van sommige buurtbewoners van Terweijde wel begrijpen. Marjon keek neutraal en vertelde dat dit wel vaker gebeurt.
Er kwamen twee Molukse vrouwen hun stenen maken. Ze hadden zich gedegen voorbereid met verschillende tekeningen. Er was een traditioneel Moluks icoon gemaakt in een bloemachtig ontwerp. Zes kruidnagels met hun kromme staartjes en een bloem in het midden. Verder een paar letters, Maluku, maar dan zo beeldend gemaakt dat het past in het geheel. Eén van de
Toen ik om 17.00 uur de deur van het huisje dichttrok om naar huis te gaan, kwamen er drie medewerkers van ELK welzijnswerk langslopen. Twee mannen, van wie ik er één herkende als de Marokkaanse jongerenwerker, en een vrouw. De vrouw begroette de jongens aan de overkant van de straat en ontdekte daarna mij en het huisje. Ze riep luid: “Zie je, zó moet het eigenlijk, we moeten gewoon hier in de straat gaan werken”. Ik heb ze uitgenodigd om binnen te komen kijken. “Wat veel stenen, wat mooi en wat ambachtelijk... het is kunst,” merkte de jongerenwerker op. Ze vertellen mij dat er over dit project wordt gepraat in de wijk. Dat merk ik ook, het gaat sneller dan ik kan volgen.
30
31
Als ik uit het raam kijk en als ik op straat kom groeten de mensen uit de buurt mij. Ook de degenen, die geen steen hebben gegraveerd, die ik niet direct herken en die niet binnen geweest zijn. Onderweg naar de trein kom ik steeds vaker mensen tegen, die ik in dit project heb leren kennen. Zoals vandaag een jonge moeder, die een steen heeft gemaakt met een vraagteken, omdat ze hoopt zo spoedig mogelijk weer herenigd te worden met haar kinderen. Of de bekende Marokkaanse opgeschoten jongen die ik een keer van achter op de rug zag. Ik tikte hem expres op de verkeerde schouder en toen hij mij verrast aankeek vertelde ik hem dat zijn steen mooi geworden was. Hij gaf mij weer een ‘big smile’.
15 juli
Ik dacht dat deze dag een rustige, een beetje saaie dag zou worden, waarop ik voornamelijk stug door zou gaan met maken van driehoekige en vierkanten stenen. Om elf uur ging de bel, het was de Molukse vrouw, die gewoon probeerde of ik er was. Alle stenen bezet. Wat nu? Ik besloot dat ik wel één van de door mij gemaakte reservestenen uit de oplage zal halen. Ze zit nu op de reservebank, maar ze maakte me duidelijk dat ze niet te veel verwachtte van de herplaatsing van haar steen over een aantal jaar. Ze maakte de hele steen van zachte klei zelf, heel behendig en snel. Ze was een ervaren leerkracht en we hebben veel gesproken over didactiek en begeleiding van kinderen met hun ouders. Ze vertelde dat de kinderen tegenwoordig voornamelijk met hun hoofd aan het werk werden gehouden. Ze herinnerde zich nog de lessen, die ze vroeger mocht geven. Programma’s met handarbeid en spel, die een gezonde afwisseling waren op het cognitieve leerproces. Ze vertelde verder dat Culemborg een nieuwe, gemengde brede school zal krijgen, een heel goede kans om elkaars overeenkomsten en verschillen te leren zien. Het werd een leuke morgen, heel gezellig en ik heb veel geleerd.
16 juli
Op dit moment werk ik alleen. Hamid bereidt zich voor op zijn vakantie en de keramist gaat de week daarna. Ik kan in mijn eentje ongeveer 50 kilo klei per dag verwerken tot 36 stenen. Ik schuur per dag ook ongeveer deze hoeveelheid aan gedroogde stenen. Ik geniet tijdens het werk van de radio met de Tour de France en van oude radio-uitzendingen van de VPRO op mijn iPod.
19 juli
Terwijl ik bezig was met het maken van stenen, zag ik een enorme vrachtwagen de straat inrijden. Op de vrachtwagen was een enorme afbeelding van grint aangebracht. Even later belde de chauffeur bij ons aan. Ik kon mij niet voorstellen dat hij op ons adres moest zijn en hij zou verder zoeken. Even later kwam hij weer terug en zei dat hij toch echt hier moest zijn voor de levering van klei. Een paar minuten later lag er 700 kilo klei in de zon op de stoep. De chauffeur groette me met een pijnlijk lachje en ging. Blijkbaar kon ik van hem geen enkele hulp verwachten. Het was ruim 30 graden. Ik heb de klei zelf in drie uur naar boven gebracht. 32
Gistermorgen zag ik in plakkerige slierten weer eierstruif op de voordeur. 23 juli De eierschaal lag in de voortuin en het stonk niet. Ik probeerde me voor te stellen hoe iemand de moeite genomen heeft om vanuit huis een vers ei mee te nemen met het plan om deze ergens tegenaan te kwakken. Het lukte me niet om een begrijpelijke aanleiding te bedenken. Bij navraag bij één van de buurtgenoten werd er tamelijk cynisch gezegd dat het een gewoonte was is deze buurt. Het maakte me de hele dag toch een beetje onrustig. Ik werk nu veel alleen en pas nu komen vertraagd alle emoties van de afgelopen weken voorbij.
De bouwvak is begonnen. De Van Hogendorpstraat is heel rustig.
26 juli
Marij is vandaag niet aan het werk in Culemborg. Ze is onderweg naar haar broer als de communicatieafdeling van de gemeente haar belt om te informeren hoe het gaat. Ook wil de burgemeester graag een steen graveren, maar Marij vertelt dat alle stenen al bezet zijn. Dan zegt Marij dat Marjon Hoogheid speelt met de gedachte om het boekje voor dit project samen te stellen en dat ze dat een goed idee vindt. Marjon had al onderzocht of daar een speciale subsidie voor zou kunnen worden aangevraagd en was daarna op vakantie gegaan. De wijk is veel negatief in de publiciteit geweest en het project is een mooi voorbeeld van de positieve dingen die in Terweijde gebeuren. Volgens het hoofd communicatie van de gemeente is de afspraak dat hun eigen communicatieafdeling een boekje zou maken. Marij had gedacht dat de afspraak was om in coproductie te werken. Op Marij komt dit over alsof de afdeling communicatie van de gemeente de regie in handen wil houden.
29 juli
“Culemborg werd geteisterd door een aantal verslaggevers, die geen verantwoordelijkheid voelden voor de gemeenschap in Terweijde.” Het lijkt of de gemeente het kunstproject wil gebruiken voor het rechtzetten van hun imago. Ik kan mij dat wel enigszins voorstellen, omdat de gemeente Culemborg geteisterd werd door een aantal verslaggevers, die geen verantwoordelijkheid voelden voor de gemeenschap in Terweijde. En kom daar maar eens bovenop. Toch bereid ik mij nu voor om het vertrouwen dat bewoners in mij stelden te bewaken. Ik heb juist geprobeerd om de publiciteit zo lang mogelijk uit de buurt te houden. Eerst maar eens zien of het allemaal wel werkt. Verder wilde ik geen onnodige verstoring, waardoor 33