Benin Reporter by Rikolto (Vredeseilanden)

Reporter BENIN

nieuws VREDESEILANDEN

BENIN

In Benin zal de zomer van 2011 niet snel vergeten worden. 11 studenten en vrijwilligers gingen ter plekke kijken hoe boeren en boerinnen zoals Léontine Batcho hun rijst op de markt krijgen. Liselinde, één van de deelnemers, schreef haar ervaringen neer voor dit magazine. Fotograaf Jimmy Kets dompelde zich speciaal voor Vredeseilanden een aantal dagen onder in het leven van de rijstboeren en bracht acht Farmer Effecten in beeld. Foto’s die illustreren hoe investeren in boerenfamilies rendeert. En er streek ook nog een filmploeg neer in de rijstvelden; zij namen een aantal afleveringen op voor de VTM-reeks ‘Familie’, die in januari 2012 zullen worden uitgezonden. Met in de hoofdrol één van onze eigen rijstboerinnen: Léontine Batcho.

Le riz des Collines

De comeback van de West-Afrikaanse rijst Afrika is verzot op rijst. Toch was de eigen rijstproductie tot voor enkele jaren nagenoeg onbestaande. Alles werd geïmporteerd uit Azië. Dat verandert onder druk van de voedselcrisis en de stijgende prijzen op de wereldmarkt. Het potentieel voor rijstteelt in Benin is enorm. De obstakels die overwonnen moeten worden, zijn dat ook. Maar boerinnen als Leontine Batcho smijten zich om een Beninse kwaliteitsrijst op de markt te brengen. Vredeseilanden springt hen bij met investeringen, met opleidingen en bij het zoeken naar nieuwe markten. Leontine Batcho is moeder van 5 kinderen en 8 geadopteerde kinderen. Ze woont met haar familie in Savalou, in het département des Collines. Iedere week verkoopt ze 500 kg gestoomde rijst op de nabijgelegen markt van Glazoué (25 ton per jaar). Normaal verkopen boeren hun ongepelde rijst (“paddy”) door aan een verwerker, die de rijst pelt en polijst. Door de rijst echter in de pel te stomen in grote potten, is ze rijker aan voedingsstoffen en sneller klaar te maken. Dankzij de meerprijs die Leontine & co voor dit deel van de rijstoogst kunnen vragen, verschaft de gestoomde rijst een extra inkomen voor de vrouwen in de dorpen. “Zonder inkomen, ga je niet vooruit”, vertelt Leontine. “Je kinderen kunnen niet naar school en zelf blijf je ter plaatse trappelen. We moeten bouwen aan een beter leven. De rijst bezorgt ons ieder jaar vaste inkomsten.” Het parcours dat Leontine samen met de andere boeren aflegde mag gezien worden. Het verhaal van de Beninse rijst begint rond 2002. De meeste boeren halen hun inko-

men dan nog uit de katoenteelt... Tot de prijzen op de wereldmarkt kelderen, door overproductie en exportsubsidies in de VS. Een drama voor de boerenfamilies, die snel een alternatief moeten vinden. Daarom onderzocht Vredeseilanden de mogelijkheden naar een nieuwe bron van inkomsten en voedselzekerheid. Het antwoord lag eigenlijk voor de hand. In de streek vind je namelijk tal van zogenaamde bas-fonds, die tijdens het regenseizoen onder water komen te staan. Om die reden vond de plaatselijke bevolking ze altijd ongeschikt voor de landbouw, en lagen ze dus braak. Maar uit onderzoek bleek dat hier wel eens de kiem voor een bloeiende rijstcultuur kon liggen. Er volgden lastige jaren. Boeren moesten zich stevig bijscholen. Hoe maak je de bas-fonds klaar om te bewerken? Hoe moet je rijst zaaien? Hoeveel meststof mag je gebruiken? Hoe bescherm je de planten tegen ongedierte? Hoe oogst je de rijst? De kennis van de Farmer Field Schools werd meteen in de praktijk omgezet. Het aantal rijstboeren steeg, en zo ook de productie. Aanvankelijk diende de rijst vooral voor eigen consumptie. Nu de voedselzekerheid in de regio veilig gesteld is, kan het surplus op de markt verkocht worden. Om echt vooruit te gaan, moet je dan wel een goede prijs krijgen op de markt. Dat bleek een probleem. Concurreren met de Aziatische rijst? Haast onmogelijk. De boeren van Savalou teelden verschillende variëteiten door elkaar, hun rijst bevatte veel gebroken korrels en onzuiverheden door gebrekkige verwerkingstechnieken. Bovendien schenkt Japan jaarlijks tonnen rijst aan Benin als “ontwikkelingshulp”, die onder de

“Zonder inkomen ga je niet vooruit”, vertelt Léontine. “Je kinderen kunnen niet naar school en zelf blijf je ter plaatste trappelen. We moeten bouwen aan een beter leven. De rijst bezorgt ons ieder jaar vaste inkomsten.” marktprijs verkocht worden. Hoogtijd dus om stevig bij te schakelen. Dat gebeurt in 2005 wanneer Colruyt zich engageert om een actieve rol te spelen in het begeleiden van de boeren om hun kwaliteit op te krikken. De ambitie werd er alleen maar groter op: rijst telen die voldoet aan de strengste eisen, zodat ook Colruyt ze in de rekken wil plaatsen. Met begeleiding van Vredeseilanden organiseren de boeren zich in Unions Communales des Riziculteurs (UCR). Een strakkere organisatie is nodig om iedereen aan een gemeenschappelijk teeltplan te houden. Een intern controlesysteem zorgt ervoor dat elke boer dezelfde normen hanteert, ondermeer bij het gebruik van kunstmest en pesticiden. Er wordt gekozen voor één specifieke rijstvariëteit: de IR841. Die geeft het meeste opbrengst én wordt gesmaakt door Beninse en Belgische consumenten. Door te werken met één variëteit vermindert ook het percentage korrels dat breekt in de pelmachine. Over de jaren investeerde Vredeseilanden mee in vochtigheidsmeters, weegschalen, paletten en een stockageruimte die voldoet aan de wettelijke criteria rond hygiëne. Dat allemaal met één doel: de kwaliteit van de rijst naar een niveau tillen dat zelfs de meest veeleisende consument bevredigt:

een lange korrel, minder dan 15% gebroken korrels, geen onrijpe rijstkorrels of ander onzuiverheden. Het zijn veel stappen tegelijk, zeker voor boeren die nog maar pas rijst produceren. De bijkomende eisen om het fairtradelabel te halen maakten er soms een 'mission impossible' van. Maar in augustus 2010 was alles rond: Max Havelaar kende het label toe en alles was klaar om een symbolische hoeveelheid van 24 ton naar België te verschepen, die sinds oktober 2010 in de winkels ligt. “Het is een grote eer dat Colruyt in onze dorpen rijst komt kopen”, zegt Leontine. “Dat bewijst dat we er echt op vooruit gaan en dat de kwaliteit van ons product een enorme sprong heeft gemaakt. Ons leven als producent is de voorbije jaren compleet veranderd. We verdienen meer, en dat zie je aan alles. Er is beter en gevarieerder eten, de kinderen gaan naar school, er wordt meer gebouwd. Alles verandert.” Alles verandert. Ook de rol die Vredeseilanden gedurende al die jaren speelt. Van het geven van basisondersteuning op het veld tot spelverdeler tussen boerenorganisaties, verwerkers, overheden en supermarkten om tot een gesmeerde rijstketen te komen. En nu? Nu komt het er vooral op aan de

consument op lokale markt te overtuigen. De “Riz des Collines” moet een sterk merk worden, zo sterk als de Aziatische rijst. Grootste obstakel is de gebrekkige verwerkingscapaciteit in Benin. De pelmachines zijn verouderd en zorgen voor veel breuk in de rijst. Kunnen de boerenorganisatie starten met een eigen verwerkingsfabriek? Of liggen er kansen om in zee te gaan met de moderne verwerkingseenheid van de staat die recent gebouwd werd? Dat is een vraag die op korte termijn een antwoord moet krijgen. Dan komt het erop aan ook de supermarkten in Benin mee te krijgen, zodat zij actief de Beninse rijst gaan promoten. Dat een Belgische supermarkt het product in haar gamma heeft, is daarbij een grote plus, maar de boerenorganisaties moeten zich commercieel nog veel beter organiseren om te kunnen onderhandelen over contracten. Ook bij de verwerking tot gestoomde rijst is er nog ruimte voor verbetering. Hoewel Leontine’s rijst nu al gretig afzet vindt, kan het stoomproces stukken efficiënter en duurzamer - nu wordt er veel hout verstookt voor het vuur. Moderne technologie op basis van zonne-energie kan een antwoord zijn. Maar dat vergt opleiding en een sterk businessplan, zodat de onderneming van deze vrouwen kans heeft op slagen. Verder moeten de boeren omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. Minder regen, die zich slechter laat voorspellen, brengen toekomstige oogsten in gevaar. En met minder water meer doen... Dat vraagt om een uitgekiend waterbeheer. Bij al die vragen zal Vredeseilanden de boeren en hun organisaties de komende jaren bijstaan. Samen met de rijstboeren van Benin werken we aan de comeback van de West-Afrikaanse rijst. Het potentieel van Benin is enorm. De productie steeg er van 22.259 ton in 1996 tot 151.604 ton in 2009. En nog is slechts 10% van het beschikbare land voor rijst gecultiveerd. Benin kan een netto-exporteur van rijst worden en duizenden boerenfamilies kunnen daar een schitterende zaak mee doen. Maar dan moeten er wel antwoorden gevonden worden op de vragen die er liggen rond vermarkting en duurzaamheid.

Jimmy Kets

“Dromers zijn mensen met een passie” Wat voor velen een eeuwige droom was, werd voor 13 mensen stilaan werkelijkheid. Het citaat ‘dromers zijn mensen met een passie’ is hier wel de spreuk bij uitstek. Het begon allemaal tijdens een zeer kille winter. Vredeseilanden lanceerde een oproep voor studenten lerarenopleiding om deel te nemen aan een unieke reis en stage-ervaring. Voor enkele deelnemers onder ons was er geen twijfel mogelijk, zij zouden alles in het werk stellen om hun plaatsje op het vliegtuig te verzekeren. Naast de studenten kregen ook vrijwilligers de kans om de Beninse cultuur en het project van Vredeseilanden

ter plaatse te bezoeken. Omdat we een beetje een beeld willen geven van onze groep stellen wij die graag aan jullie voor.

De studenten: Alessandra, Imke, Heleen, Franscesca, Lieselot en Liselinde hebben net de deur van het tweede opleidingsjaar bachelor in het secundair onderwijs gesloten. Ze hadden een gedeelde missie: hun blik verruimen en leerlingen boeien met spectaculaire verhalen over hun eigen ervaring met de rijstboeren en -boerinnen in Benin. Allen zijn ze elkaar totaal onbe-

kend, enkel Lieselot en Liselinde studeren aan dezelfde hogeschool. Maar vanaf de eerste vergadering was het duidelijk, iedereen is heel enthousiast en gemotiveerd. Al was het begin wat onwennig, het werd al snel duidelijk dat deze reis voor iedereen de ervaring van ons leven zou worden.

De vrijwilligers: Leo, Ann, Nicole, Ann, Emelie en Stijn zijn allemaal al aan het werk maar hun interesse voor het project was zo groot dat zij ook intekenden voor de reis. Stijn was zowat de ‘big chief’ van de

groep, hij zou ervoor zorgen dat alles van een leien (of misschien wel rieten) dakje loopt. Leo en Ann zijn de mama en papa van de groep, hun uitstekende voorbereiding zal ons eveneens uitstekend helpen in Benin. Dankzij Nicole en Ann waren we goed voorzien van verzorgingsmateriaal en medicatie. Emilie is een enthousiaste vrijwilligster die ook op het werk haar passie wil meedelen! Op de volgende pagina’s lees je meer over onze ervaringen. Tekst: Liselinde Standaert

Van producent tot consument: Beninse rijst onder de loep Hoe komt Beninse rijst bij ons terecht? Welk proces legt een rijstkorrel af?

Waar wordt rijst gekweekt? Rijst wordt gekweekt in grote bas-fonds, open vlaktes waar veel bevloeiing mogelijk is dankzij hun ligging. Wanneer het regent, stroomt het water van de bergen af en zo worden de vlaktes geiirigeerd.

Hoe wordt rijst gezaaid en geoogst? Rijst zaaien is echt een werk dat heel veel geduld vraagt. Eerst wordt het veld bewerkt, de staat biedt hiervoor een bepaalde dienstverlening. Bij ‘makkelijker’ te bereiken velden kunnen de boeren een tractor tegen vergoeding laten langskomen om het veld te laten omploegen. Bij andere velden wordt alles volledig met de hand omgeploegd. Na het bewerken worden kleine gaten in de aarde geprikt. Dit gebeurt met takken of een ander soort ronde stok. Wanneer alle gaten gemaakt zijn kan het telwerk beginnen: per gat mogen 5-7 rijstkorrels vallen. Als je weet dat sommige bas-fonds ongeveer

behulp van een machine. Eerst gaat de grote schelp ervan, dit product wordt apart opgevangen om later nog te verwerken in bijvoorbeeld aanmaakblokjes. Een tweede restant dat hier vrijkomt is een soort meel. Dit wordt gebruikt om de dieren te voederen. Daarna komt de eigenlijke witte rijstkorrel vrij. Deze worden opgevangen in grote teilen. Nu hebben we twee soorten rijst, gebroken en hele rijst. Deze wordt opnieuw door een machine gedaan om de gebroken rijst van de hele rijst te scheiden. Wanneer dit proces ook afgelopen is, worden de vrouwen opnieuw aan het werk gezet. Zij gaan de rijst met de hand keuren, elke rijstkorrel waar

een zwart puntje aan zit of elk zwart korreltje dat nog te vinden is wordt eruit gehaald.

Verpakking? De gebroken rijst wordt apart verkocht op de markt en blijft meestal in het gezin van de rijstboer. De volle rijst wordt naar gelang de vraag verpakt in zakken van verschillende gewichten. Deze worden opgekocht door grotere rijstboeren. Zo kocht ook Colruyt een deel van de rijst op, die bij ons in de winkel werd verkocht. Deze rijst werd niet geëtuveerd. Liselinde Standaert

35 ha groot zijn, kan je al eventjes gaan tellen. Het is een werk van hele lange adem, maar het loont. Na enkele dagen verschijnen kleine groene rijstplantjes. Na een drietal maanden kunnen die geoogst worden, dit gebeurt ook met de hand. In Benin zijn de boeren vooral afhankelijk van het klimaat. Daarom kan dit enkel gebeuren wanneer het droger wordt. Nadat de rijstkorrels geoogst zijn worden ze in zakken gedaan en opgeslagen in hutten of een loods. Daar kan de rijst een droogproces ondergaan. Het vochtgehalte moet dalen tot een 14%. Dit duurt een drietal maanden.

Rijstverwerking? Als de rijst goed droog is wordt hij gewassen en voorgekookt, dit heet 'etuver'. Dit is een werk dat vooral door de vrouwen wordt uitgevoerd. Men doet dit om de vitamines die in de schelp van de rijstkorrel zitten over te brengen naar de rijstkorrel zelf. Na het etuveerproces wordt de rijst gepeld, gedecorticeerd, met

Jimmy Kets

Léontine,

een vrouw uit de duizend Léontine is het gezicht van de Vredeseilandencampagne, wij hadden de eer haar te leren kennen. Op een van de warmste dagen van onze reis kreeg het hele team de kans om kennis te maken met Léontine. Al van bij onze aankomst merkten we dat zij niet zomaar een ‘boerin’ was. Ze runt een prachtige rijstplantage, een kroostrijk gezin en maakt deel uit van UNIRIZ-C, een vereniging van vooral mannen waar wordt geprobeerd om een grote samenwerking tussen de lokale rijstboeren op te zetten.

Tijdens ons bezoek aan haar boerderij kregen we heel wat uitleg over het rijstproces en werden we zelf aan het werk gezet. ’s Morgens werden we rondgeleid op haar eigen bas-fond, dit zijn de velden die ze zelf bewerkt en waar rijst in gekweekt wordt. Ze toonde ons met trots enkele van haar familieleden die nog druk bezig waren met het bewerken van de grond en het planten van de rijst. Een gigantisch werk, zo leek het ons, maar zonder morren werd op hun eigen ritme doorgewerkt.

Daarna werden we zelf aan het werk gezet. Iemand mocht, zoals het hoort, water halen. Met een volle teil op het hoofd werd het water voor hen die de rijst zouden wassen aangebracht. De rijst werd verschillende keren gewassen om alle aarde er uit te krijgen. Anderen werden aangeduid om de gewassen rijst voor te koken zodat de vitamines van de schelp naar de korrel konden overgaan. Pas wanneer we zelf met onze handen de vele rijstkorrels verkenden beseften we dat de nog duizenden kilo’s, die opgeslagen waren in

een bouwvallige schuur, nog héél veel werk zouden kosten. Onder een brandende zon, op een heel ongemakkelijke manier werken is niet iets wat wij gewoon zijn. Voor Léontine en haar dochter is dit echter routine. Onze ogen gingen open, en iedereen besefte dat wij in een luxueuze wereld leven. Tussendoor was er natuurlijk tijd om een babbel te slaan met Léontine, daarin leerden wij haar nog wat beter kennen. Het werd al snel duidelijk dat zij een heel sterke vrouw is met een bijzon-

eigen kinderen en haar adoptiekinderen, iedereen is gelijk voor de wet. Binnen haar gezin heerst een groot gevoel van samenhorigheid. Dankzij de rijstplantage kan Léontine ook sparen en met dat spaargeld kon ze zich een zemzem (een bromfiets) kopen. Ja, ze doet het echt goed ‘ons’ Léontine. Het was een zeer leerrijke ervaring haar te leren kennen. Wat een fantastische vrouw! Liselinde Standaert

"Al van bij onze aankomst merkten we dat zij niet zomaar een ‘boerin’ was. Ze runt een prachtige rijstplantage, een kroostrijk gezin en maakt deel uit van UNIRIZ-C"

Jimmy Kets

der talent voor ondernemen. Over alles heeft ze op voorhand nagedacht en ze is duidelijk ook bezig met het vernieuwen en het optimaliseren van haar eigen rijstproces. Daarnaast is ze ook moeder, pleegmoeder en grootmoeder. Léontine adopteerde enkele kinderen van familieleden die het minder hadden, hierdoor kregen deze kinderen opnieuw een mooie toekomst. Ze hebben voldoende te eten en werken mee op het bedrijfje. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen haar

Fair Trade in Bénin: een interessante uitdaging

De allereerste eerlijke rijst uit Bénin, en zelfs uit Afrika, ligt al even in de rekken van Colruyt. Het concept Fair Trade is in Afrika nog bijzonder weinig ontwikkeld in vergelijking met bijvoorbeeld Latijns-Amerika. Nochtans is Fair Trade een interessant concept voor rurale ontwikkeling. Want een eerlijk product is meer dan een product met een eerlijke prijs. Om Fair Trade gecertificeerd te worden, moeten boerenorganisaties aan allerlei voorwaarden voldoen op sociaal, economisch en ecologisch vlak. Dat wil zeggen dat ze een zeker niveau van organisatie moeten halen, waarbij democratisch bestuur voorop staat, met aandacht voor de rechten van de producenten, maar ook voor het milieu en de behoeften van de hele gemeenschap.

Er zit meer achter Fair Trade dan een eerlijke prijs Een boerenorganisatie die Fair Trade certificering haalt, verbind zich er ook toe om zich jaar na jaar verder te ontwikkelen en te professionaliseren. De Fair Trade voorwaarden geven daarvoor een zeker kader aan waarop de boerenorganisatie zich kan baseren. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de organisatie goed democra-

tisch functioneert, daarvoor de nodige administratie bijhoudt en informatie deelt met de leden. Om een correcte productie te garanderen volgens de opgestelde normen voor die teelt, moet er een intern controlesysteem opgericht worden waarbij boeren elkaar controleren en raad geven. Er moet een plan opgesteld en regelmatig geüpdatet worden dat ervoor zorgt dat het milieu in rekening wordt genomen en dat eventueel schadelijke praktijken uitgebannen worden. Er moeten vormingen gegeven

worden over het gebruik van risico-producten zoals pesticiden, bemesting, of over duurzame technieken om bodemvruchtbaarheid op peil te houden, etc. Daarnaast moet er ook een plan zijn om de Fair Trade premie te besteden. Dit deel van de eerlijke prijs die de boeren ontvangen is bedoeld voor ontwikkeling van de bredere gemeenschap en kan dus evengoed gaan naar de aankoop van een bevallingstafel in het gezondheidscentrum als naar schoolboeken of iets anders dat de hele

gemeenschap ten goede komt. Alles bij elkaar genomen is zo’n Fair Trade gecertificeerde boerenorganisatie dus op de goede weg om ervoor te zorgen dat de boeren een eerlijk inkomen krijgen, de nodige omkadering om een kwaliteitsproduct op de markt te brengen, en tegelijkertijd de hele gemeenschap te ondersteunen met de inkomsten vanuit Fair Trade.

Familiale boeren en Fair Trade, een kleine optelsom die resulteert in een grote uitdaging Een mooi concept dus, maar natuurlijk ook een enorme uitdaging in de context van een Afrikaans land in ontwikkeling. Het is om te beginnen niet makkelijk voor zo’n boerenorganisatie om alle nodige informatie te verzamelen en volledig te begrijpen, en om de communicatie te verzekeren met de certifi-

ceringorganisatie die grotendeels via email plaatsvindt. Computers, internet, het is niet evident. Ook moet er financiële en technische ondersteuning zijn bij het uitbouwen van een goed gestructureerde organisatie vooraleer die zover is dat ze in staat is zichzelf in stand te houden. Daarnaast is het ook geen sinecure om binnen de boerenorganisatie de juiste persoon op de juiste plaats te zetten. Dat wil zeggen: gemotiveerde personen vinden die de organisatie op de goede weg

kunnen en willen leiden. Dat is niet evident voor een boer die ondertussen zijn velden en familie moet zien te onderhouden.

Mission possible Tijdens de samenwerking met Colruyt werd duidelijk dat het behalen van een Fair Trade certificatie voor een organisatie van kleine boeren geen sinecure is. Maar waar een wil is, is een weg. Intussen zijn de twee boerenorganisaties in het project erin

geslaagd de certificatie te behalen! Als zij dit kunnen verwezenlijken met de nodige steun, dan zullen ze zich, stap voor stap, verder ontwikkelen tot volledig zelfstandig werkende organisaties onder het motto ‘samen sterk’. Met wat hulp, met wat geduld, met wat tijd, en via de leidraad van het Fair Trade principe als hulpmiddel voor rurale ontwikkeling. Tekst: Katrien Vande Velde

In de hoofdrol: de lokale rijst van Benin!

Vlaanderens meest bekende familie, beleefde de voorbije jaren voor Vredeseilanden al televisieavonturen in Tanzania en in Oeganda. Deze zomer werd er een vervolg aan gebreid en mocht Guillaume Devos alias Pierrot Van Den Bossche vertrekken richting Benin voor een aantal afleveringen van de VTM-reeks ‘Familie’. Zangeres Leki was als meter van onze jongerenboerderijen in Oeganda al heel erg betrokken met het werk van Vredeseilanden. De match tussen Leki en Guillaume was snel gemaakt en een nieuw verhaal kon zich ontwikkelen. Hoe,

wat en waarom Leki en Pierrot in Benin terechtkomen, mogen we nog niet vertellen. Maar Léontine Batcho, zal in januari haar acteerdebuut maken. Het verhaal van ‘ Familie’ speelt zich namelijk af in haar eigen wereld, de wereld van de Beninse rijst. Verwacht beelden van drukke markten, dorpen vol leven, strijdvaardige rijstboeren en –boerinnen, en heel veel rijst. Wie het verhaal van Leki, Pierrot, Léontine en de rijstboeren van Benin wil volgen moet vanaf maandag 9 januari afstemmen op VTM.

De drukke markt van Glazoué waar Léontine haar rijst verkoopt. Een ideale plek om te filmen.

Leki en Guillaume helpen de rijst te sorteren. Of toch even, voor de film.

Wachten op een actie van de regisseur.

Nooit een gebrek aan figuranten in Benin: iedereen wil meedoen.

Met in de hoofdrol: de lokale rijst van Benin!

Wachten op de regen.

De president van Uniriz, ĂŠĂŠn van de partners van Vredeseilanden, wordt klaargemaakt voor zijn rol.

Jimmy Kets

Met steun van:

Belgie/Belgique PB/PP BC 6712

Investeren in boerenfamilies rendeert. En het Effect reikt veel verder dan een beter inkomen. Kinderen gaan naar school, er is meer en gevarieerder eten, er worden huizen gebouwd, er komt tijd voor ontspanning... Jimmy Kets bracht een aantal Farmer Effecten in beeld. Ontdek ze ook op www.vredeseilanden.be/farmereffect.

191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren én de lat hoger te leggen. www.detijdloopt.be Armoede moet de wereld uit!