Akademos juni 2013

Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 B-1050 Brussel

België - Belgique

Akademos

REDELIJK EIGENZINNIG INFORMATIEMAGAZINE

P.P. / P.B. B-09

JG.16 • N R.3 JU NI - JULI 2013

VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

Eredoctoraten

in teken van gendergelijkheid VUB@CERN

Wetenschap aan topsnelheid

2

WIST U DAT

•••

••• euthanasie taboe blijft in Centraal- en Oost-Europa?

Tussen 1981 en 2008 steeg de aanvaarding van euthanasie in heel Europa. Er is echter een opvallend verschil tussen West-Europese landen en Centraal- en Oost-Europese landen. Dit blijkt uit een studie van de professoren Joachim Cohen en Luc Deliens van de Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde van de Vrije Universiteit Brussel en Universiteit Gent, die recent is verschenen in het gerenommeerde vaktijdschrift European Journal of Public Health.

De aanvaarding steeg elk decennium tussen 1981 en 2008 in 11 van 13 onderzochte WestEuropese landen. Opvallend daarbij is dat in Nederland de euthanasie-aanvaarding niet meer steeg in het recentste decennium, terwijl dat in België duidelijk wel het geval was. De gemiddelde aanvaarding is nu voor het eerst hoger in België dan in Nederland. De aanvaarding in Centraal- en Oost-Europa steeg niet of daalde zelfs in het laatste decennium in 8 van de 10 onderzochte landen. De auteurs vonden verklaringen voor deze schijnbare WestOosttegenstelling in de evoluties in religiositeit en tolerantie in de onderzochte landen. De religiositeit nam in de West-Europese landen sterk af tussen 1981 en 2008, maar steeg in de meeste Centraal- en Oost-Europese landen.

Anderzijds nam de tolerantie ten aanzien van persoonlijke levenskeuzes (bijv. echtscheiding en homoseksualiteit) toe in de meeste WestEuropese landen en af in de meeste Centraalen Oost-Europese landen.

••• laaggeschoolden een negatief lichaamsbeeld hebben?

Laag opgeleide mensen zijn kleiner, zwaarder en hebben een negatiever lichaamsbeeld dan hooggeschoolden. Socioloog Dieter Vandebroeck rondde zopas een vijfjarig onderzoek af naar de lichaamsbeleving en het lichaamsbeeld van de Vlaming. Met steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) voerde hij een comparatieve studie uit van dieet-, voedings- en sportpraktijken op basis van negen bevolkingsenquêtes die tussen 2004 en 2010 in Vlaanderen en België werden afgenomen. Mannen en vrouwen die onderaan de maatschappelijke ladder staan blijken respectievelijk twee keer en vier keer zoveel kans om als “obees” geklasseerd te worden en dus slachtoffer te worden van gewichtsdiscriminatie, terwijl de kans op een slank lichaam aanzienlijk toeneemt met de maatschappelijke status. Kansarmen omschrijven zich vaker als “zwaarlijvig”, scoren zichzelf systematisch lager in aantrekkelijkheid en tevredenheid met gewicht en rapporteren de grootste kloof tussen hun huidige lichaam en het lichaam dat ze graag zouden willen hebben. Deze studie toont dan ook aan dat ‘je goed voelen in je vel’ geen kwestie is van genetisch toeval of individuele persoonlijkheid, maar een maatschappelijk privilege dat in sterk ongelijke mate verdeeld is.

••• de VUB een pijler is van cultural diplomacy in het Verre Oosten?

VUB-kunsthistoricus prof. Hans de Wolf kreeg verschillende mandaten van federale en regionale overheden met als doel het imago van België en zijn regio’s in het Verre Oosten te beïnvloeden, en dit aan de hand van academische tentoonstellingen en reflectieworkshops. De tentoonstellingen, die telkens weer opgebouwd worden rond een aantal van onze excellente kunstenaars, gaan gepaard met colloquia, workshops, trainingen voor gidsen en publicaties en dit telkens in samenwerking met de plaatselijke universiteiten en kunsthogescholen. België, de regio’s en de VUB profileren zich in deze boomende landen als een plek van hoogste originaliteit en eigenzinnigheid. Na Shanghai 2010 vonden projecten plaats in Beijing (2011), Seoul (2012) en Gwangju, Chengdu, Beijing en terug Shanghai in 2013.

Ook voor 2014 en 2015 zijn al projecten opgestart en dit steeds in samenwerking met de federale en regionale diplomatieke diensten en in nauw overleg met de dienst VUB-IRMO. Hoe cultural diplomacy verankeren in het internationaal beleid van VUB? Alle opinies en bijdragen hierover zijn welkom.

••• het Artificial Intelligence Laboratory dertig jaar bestaat?

Dertig jaar geleden werd het Artificial Intelligence Laboratory (AI Lab) opgericht aan de VUB, met prof. Luc Steels als een van de oprichters. Prof. Steels staat internationaal bekend als pionier in het onderzoek naar kunstmatige intelligentie. Artificiële intelligentie is tegenwoordig overal.

“Niemand had destijds gedacht dat het later een dergelijke impact zou hebben”, zegt Luc Steels.

De Vrije Universiteit Brussel heeft op woensdag 15 mei in het Brusselse Paleis der Academiën het dertigjarig bestaan gevierd van het AI Lab. Ter gelegenheid van de verjaardag werd ‘s avonds de opera “Casparo” voorgesteld, die door prof. Luc Steels zelf werd gecomponeerd. De voorstelling vertelt het verhaal van een robot die nog gebreken heeft, maar een eigenaar heeft die een robot wil die de mens evenaart.

••• de eerste complete geschiedenis van de Nederlandse taal in het Engels is verschenen?

Roland Willemyns, emeritus professor in de Nederlandse taal aan de Vrije Universiteit Brussel, heeft zopas zijn boek “Dutch: Biography of a Language” gepresenteerd. Prof. Willemijns heeft hiermee de eerste complete geschiedenis van de Nederlandse taal geschreven die beschikbaar is in het Engels. Het is een zeer leesbaar, op wetenschappelijk onderzoek gestoeld overzicht van de Nederlandse taal met al haar historische, geografische en sociale aspecten. Meer dan 22 miljoen mensen spreken Nederlands, natuurlijk vooral in Nederland en België, maar ook in Suriname en de Antillen. Het verhaal dat prof. Willemyns vertelt is er een van taalcontact en –conflict. Het werk omvat 336 pagina’s en is uitgegeven door Oxford University Press.

INHOUD

Op bezoek in CERN: Wetenschap aan topsnelheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Eredoctoraten in teken van gendergelijkheid

...............................................................................

10

..................................................................................................................................

14

Kort Nieuws

Europees geld voor onderzoek naar batterijen elektrische auto’s

.................................................................................................

15

Ik studeerde aan de Vrije Universiteit Brussel: Klinisch psychologe Karen Spruyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Erasmushogeschool Brussel investeert fors in FabLabXL-project

..............................................................................................

18

Personalia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013

3

4

CERN

Wetenschap aan topsnelheid De kans is groot dat 4 juli 2012 de geschiedenis ingaat als een absolute hoogdag voor de fysica. Het Europese centrum voor nucleair onderzoek (CERN) maakte toen officieel bekend dat dankzij de LHC-deeltjesversneller een nieuw deeltje – wellicht zelfs het mysterieuze Brout-Englert-Higgs-deeltje – gevonden was.

Sindsdien regent het berichten over het CERN, de deeltjesversneller en hét deeltje.

Wat weinigen echter weten, is dat onze eigen VUB een stevige bijdrage heeft geleverd aan die sensationele ontdekking. ULB’ers François Englert en Robert Brout waren in 1964 (toen VUB en ULB nog één waren) niet enkel de eersten die over het deeltje schreven, ook vandaag nog scheren VUB-onderzoekers hoge CERNtoppen. Hoog tijd dus dat we het Geneefse fysicawalhalla eens van dichterbij gingen bekijken. En hoe kan dat beter dan met VUB-prof. Jorgen D’Hondt – secretaris van de Raad van Bestuur van een van de twee grootste CERN-experimenten – als gids? vierwielers gemarkeerd met het magische vierletterwoord manoeuvreren door straten genoemd naar fysicahelden - Curie, Planck, Bohr … - langs ziekenhuis, brandweer, hotels, restaurants, benzinestation en kinderopvang. De 2400 permanente stafleden en 10.000 gebruikers - onder wie D’Hondt - komen duidelijk niets te kort. Hoewel de gebouwen wat aftands ogen, bevestigt onze gids dat alle hoogtechnologische snufjes binnen aanwezig zijn. “Een fysicus maakt het trouwens niet uit dat de stoel waarop hij zit versleten of oud is, zolang alles er maar is om te werken in het labo!” Niet dat we geen bezienswaardigheden spotten onderweg. Zo kruisen we een reusachtig stuk defecte detector, doodleuk wachtend op een denkbeeldige oudijzerophaling. D’Hondt wijst ons ook op meerdere onopvallende garagepoorten waarachter ondergronds toponderzoek blijkt plaats te vinden.

© CERN Op tien kilometer van Genève, tussen Jura en Alpen, herbergt de FransZwitserse aarde een schat aan wetenschappelijke experimenten. Honderd meter onder de grond ligt er namelijk een 27 kilometer lange cirkel die de mens dichter moet brengen bij de fundamenten van het universum. Prof.

D’Hondts ogen blinken wanneer hij ons inwijdt in de wondere elementairedeeltjeswereld. “Al meer dan een eeuw weten we dat alles rondom ons uit atomen bestaat, maar wat zijn de allerkleinste bouwstenen binnen atomen? En welke natuurwetten zorgen ervoor dat deze fundamentele bouwstenen atomen vormen? Zoals Einstein destijds dromen veel natuurkundigen - ook ik - er nog elke dag van om één formule te ontdekken die alles, maar dan ook alles, beschrijft. Een handleiding over hoe we tot het universum komen, zeg maar.” Die ambitieuze droom moet het CERN en in het bijzonder de deeltjesversneller (Large Hadron Collider of LHC) helpen verwezenlijken.

Al vanaf de eerste kilometer op CERN-asfalt in D’Hondts dienstwagen blijkt dat het onderzoekscentrum kan doorgaan voor een dorp. Twee- en

Hoe het begon Vandaag wordt het CERN gefinancierd door 21 lidstaten, waaronder België. Ons land was erbij van in het prille begin, in 1954. D’Hondt licht toe: “Nadat WOII Europa destijds herleid had tot een ravage, trokken verschillende Europese wetenschappers naar de Verenigde Staten om daar onderzoek te voeren. Deze braindrain en overzeese wetenschappelijke successen leidden tot grote frustratie in Europa, waarop beleidsmakers en wetenschappers besloten om een groot nieuw Europees onderzoekscentrum op te richten. In de jaren 80 begon in de omgeving van Genève dan de bouw van een cirkelvormige tunnel voor de eerste deeltjesversneller, de Large Electron-Positron Collider (LEP). Door de zompige moerasgrond moest men echter 100 meter diep graven tot aan de rotsen om enige stabiliteit te creëren. Na afsluiting van de LEP-experimenten in 2000 startte in diezelfde tunnel de installatie van de Large Hadron Collidor.” Maar wat maakt deze laatste deeltjesversneller nu tot zo’n CERN-pronkstuk?

D’Hondt gaat verder. “Uitgaande van de atomen in Mendeljevs tabel dacht men 100 jaar geleden dat protonen en neutronen in de kern van

“Hier ontstond het internet en het touchscreen”

atomen en daarrond zwevende elektronen dé fundamenten van de natuur waren. Toch bleven er nog veel vragen onbeantwoord. Dankzij de technologische evolutie kon men in de jaren 60 binnenin protonen kijken en ontdekte men quarks als een nog meer fundamentele structuur van de materie. Die quarks vormen nu het standaardmodel van de deeltjesfysica en meteen ook de weg waarop de LHC verder zoekt.”

De mens heeft tot nu toe vier krachten in de natuur ontdekt: zwaartekracht, elektromagnetische kracht, sterke kracht en zwakke kracht.

Wetenschappers schreven al formules neer die de drie laatstgenoemde krachten en het universum zoals we dat nu kennen beschrijven, maar zwaartekracht paste daar nooit in. Met die formules raken ze steeds dichter tot bij de big bang, zelfs tot op een 1000ste van een miljardste van een seconde erna. “Over wat er in dat minieme stukje net na de big bang gebeurd is, hebben we enkel theoretische ideeën. Door protonen met enorme energieën op elkaar te laten botsen in de LHC, willen we een situatie creëren zoals toen. Want de studie van de deeltjes en de krachten ertussen net na de big bang is cruciaal om ons universum te begrijpen.”

De LHC versnelt daarom miljarden protonen in beide richtingen zodat die botsen op vier punten. Door de brokstukken van 40 miljoen botsingen per seconde te bestuderen, hopen wetenschappers verder te komen in de zoektocht naar bijzondere fenomenen en de allerkleinste deeltjes.

Ongeveer een uur na de lancering zijn de protonen op topsnelheid en klaar voor experimenten. D’Hondt maakt het iets concreter: “Als ze op dat moment uit de bocht zouden vliegen, zou hun energie volstaan om een hogesnelheidstrein aan 150 km/u te laten rijden … en alle technische snufjes in de tunnel te verwoesten. CERN verbruikt voor het experiment dan ook een vermogen van ongeveer 230 megawatt, of iets meer dan 1% van het totale elektriciteitsverbruik in België.”

“Ik droom van één formule die alles, maar dan ook alles, beschrijft” Het ultieme deeltje en andere ontdekkingen Op de plaatsen in de LHC waar protonen botsen, staan detectoren die de brokstukken opmeten. Door het gebrek aan een kabel die data van 40 miljoen botsingen (ofwel 40TB) per seconde kan overbrengen, worden de gegevens van slechts 1 botsing op de 100.000 bijgehouden op harde schijf. “Een moeilijke selectie, waarvoor fysici per botsing een miljoenste van een seconde de tijd krijgen. Daarom duurde het ook zo lang totdat het vermoedelijke Brout-Englert-Higgs-deeltje dat slechts in 1 botsing op de 1000 miljard voorkomt, gevonden werd.”

Waarom wordt dat veelbesproken deeltje de graal van de LHC genoemd?

“Alle fundamentele deeltjes hebben een massa, maar tot voor kort kon niemand bewijzen hoe dat kwam. Vijftig jaar geleden al beschreven de Belgische fysici Robert Brout en François Englert (ULB) een theo-

rie die via het bestaan van een nieuw deeltje de bouwstenen van het universum een massa gaf. Hun Britse collega Peter Higgs schreef er pas een maand later over, maar vermeldde wel expliciet het deeltje, wat hem vermoedelijk de naamgeving opleverde. De ontdekking van het mechanisme is dus de verdienste van alle drie de wetenschappers”, benadrukt D’Hondt.

Het lijkt er steeds meer op dat het deeltje dat in juli 2012 dankzij de krachtige LHC gevonden werd, het Brout-Englert-Higgs-deeltje is.

D’Hondt herbeleeft zichtbaar de emoties die het nieuws vorig jaar opriep. “De ontdekking geldt als een van de grootste verdiensten van het CERN en de LHC tot nu toe en veroorzaakte euforie in CERN-contreien! Het wereldvermaarde Science magazine riep de doorbraak ook uit tot “Breakthrough of 2012”. Maar dit betekent prof. Jorgen D’Hondt niet dat het doel bereikt is,” nuanceert hij nog, “integendeel, het is het startsein voor nog meer experimenten om nog hogere energieën en nog meer botsingen te creëren met de LHC.” Ook zijn er al plannen voor een nog sterkere, lineaire versneller vanaf 2025 in Japan.

Jaren van intensief CERN-onderzoek leverden al een riant palmares van geweldige toepassingen op.

D’Hondt presenteert ons een fractie daaruit. “Het touchscreen werd in de jaren 70 bedacht om de detec© 2004-2012 UCL HEP group toren gemakkelijker te bedienen en ook de wieg van het world wide web staat hier. Dit is een unieke plek, zonder gelijke. Het enige onderzoekscentrum dat in de buurt komt, is het Fermilab, in de buurt van Chicago. Voor de opstart van de LHC stond daar de krachtigste deeltjesversneller, nu komen de Amerikanen naar hier om onderzoek te doen.”

VUB-Prof. Freya Blekman kreeg dit jaar overigens de prestigieuze internationale CMS LPC Fellowship van het Fermilab om onderzoek te doen en een werkgroep te coördineren in het CMS-experiment. Daaruit blijkt al dat de VUB goed bezig is in het CERN … [jdm]

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013

5

6

CERN

VUB@CERN

aan basis van belangrijke resultaten Van alle Vlaamse universiteiten vertoeft de VUB al het langste in het CERN. Terecht trots licht D’Hondt de rol van zijn alma mater toe. “Het VUB-team is sinds de start in 1993 betrokken bij ontwerp, opbouw, opstart en uitbating van een van de vier hoofdexperimenten van de deeltjesversneller: het Compact Muon Solenoidexperiment. Aan het CMS-experiment werken ongeveer 3500 wetenschappers en ingenieurs uit 182 instellingen uit 42 landen. Op de VUB werd aan het Interuniversity Institute for High Energy (IIHE) een reeks detectoren gebouwd die efficiënt binnen het experiment werken.

Daarnaast werd op het VUB-rekencentrum voor de dataverwerking van de protonenbotsingen een gigantische hoop computers met bijna 2000 rekeneenheden en meer dan 1000 TB harde schijven verzameld, wat uniek is in Vlaanderen.”

Naast directeur van het IIHE en HEP@VUB-

coördinator (zie hiernaast) is D’Hondt promotor voor de Vlaamse FWO-bijdrage aan het CMSexperiment. Zowel in 2007 als in 2008 kreeg een van zijn doctoraatsstudenten de jaarlijkse CERN-prijs voor de beste doctoraatsthesis met het CMS-experiment. Een fiere promotor getuigt: “Aangezien in het experiment gemiddeld meer dan 800 doctoraatsprojecten uit 182 universiteiten of instellingen uit 42 landen lopen, is het des te opmerkelijker dat twee Belgen – met dezelfde promotor - de prijs twee opeenvolgende jaren winnen.”

Een twintigtal VUB-wetenschappers werken in een team mee aan het CMS-experiment, veelal in leidinggevende rollen. “Omdat ze topresultaten produceren voor sommige metingen, hebben verschillende belangrijke resultaten een duidelijk VUB-label. Ze zijn leider voor de ontwikkeling van enkele nieuwe reconstructietechnieken

om de analyse van de botsing te optimaliseren.

Daarnaast hebben ze leidinggevende functies in het management.” Zo is D’Hondt dus secretaris van de Raad van Bestuur van het CMSexperiment en sleepte VUB-prof. Walter Van Doninck de prestigieuze positie van vicevoorzitter van de Raad van CERN in de wacht. In 2011 organiseerde het IIHE bovendien de jaarlijkse CMS-conferentie. Ongeveer 350 topwetenschappers van over de hele wereld kwamen toen samen om op campus Etterbeek het CMSonderzoek te bespreken.

“Het VUB-team - meer bepaald Freya Blekman en Steven Lowette - bemachtigde ook twee Odysseusmandaten”, rondt D’Hondt af. “Zulke beurzen bieden onderzoekers die buiten Vlaanderen een carrière hebben opgebouwd startfinanciering om aan een Vlaamse universiteit een onderzoekslijn op te zetten.”

© CERN

HEP@VUB - HIGH-ENERGY PHYSICS: het onzichtbare universum in kaart brengen HEP@VUB verenigt de experimentele (IIHE) en de theoretische (TENA) deeltjesfysici van de VUB. Het grensverleggende onderzoek van dit platform in de astrodeeltjesfysica, fysica in deeltjesbotsingen en theoretische hoge-energiefysica staat wereldwijd in de schijnwerpers.

HEP@VUB-onderzoekers bestuderen met verschillende complementaire methoden de fysica bij de hoogste energieschalen die van belang waren net na de big bang om inzichten te krijgen in de inhoud en werking van het universum.

Fysica in deeltjesbotsingen Waar halen elektronen en quarks, de bouwstenen van materie, hun massa vandaan? Dankzij de LHC en het decennialange onderzoek van o.a. het VUB-team werd in juli 2012 het vermoedelijke Brout-Englert-Higgs-deeltje ontdekt.

Astrodeeltjesfysica Dankzij een wereldwijde samenwerking werd in 2010 een telescoop van 1 kubieke kilometer ijs gecreëerd op de Zuidpool. ‘IceCube’ detecteert neutrino’s en vergaart zo informatie over extreem hoogenergetische fysische processen in de uithoeken van het heelal. De telescoop is 24 uur per dag gesynchroniseerd met satellietdata. Als er iets opmerkelijks gebeurt, krijgen VUB-onderzoekers een signaal van NASA, zodat ze kunnen opzoeken of die gebeurtenis met hoge-energieneutrino’s gepaard ging.

Theoretische hoge-energiefysica Hoe kunnen we kwantumfysica en zwaartekracht met elkaar verzoenen? Mogelijk is het antwoord op deze vraag snaartheorie. Het VUB-team onderzoekt de open vraag of snaartheorie de oerknal kan beschrijven. Daarnaast gebruiken ze technieken uit de snaartheorie om uiterst moeilijke berekeningen van meer conventionele fysische systemen te vereenvoudigen.

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013

7

8

CERN

Disneyland voor fysicafans Op uitnodiging van Jorgen D’Hondt bezochten 46 Vlaamse tieners, vier begeleiders en twee medewerkers van de UAB-expertisecel Wetenschapscommunicatie (Wecom) begin mei de CMS-detector van de deeltjesversneller in het CERN. De jongeren en begeleiders maken deel uit van Bekina, een vereniging voor kinderen en adolescenten die hoogbegaafd en/of uitzonderlijk getalenteerd zijn.

Vijftien van hen volgden eerder de Bright Spark-workshops (zie kader) en zagen dit bezoek als de ultieme kers op de toch al smakelijke kwantumfysicataart. De anderen schreven zich in uit grote interesse voor kleine deeltjes. Met uitdagende activiteiten als deze wil Bekina bijdragen tot de maximale zelfontplooiing van haar leden. En uitdagend was het beslist.

Donderdag 9 mei 2013 Na een lange busreis, korte nacht en grondige verkenning van het Geneefse openbaarvervoernetwerk, bereiken de CERN-toeristen het hotel in Saint-Genis-Pouilly waar lunch en frisse berglucht hen opwachten. Jorgen D’Hondt wordt bij aankomst meteen aangeklampt en met vragen bestookt maar lijkt dat in geen geval hinderlijk te vinden. Ondanks het rustgevende vergezicht heerst er een opgewonden sfeertje. “Morgen gaat met het CERN-bezoek een droom van me in vervulling!”. “Zoals een trip naar Disneyland, maar dan voor fysicafans?”, vergelijkt een Wecommer. “Mja, maar in

het CERN gaat alles veel en veel sneller dan in welk pretpark dan ook!” ’s Avonds krijgt het restaurant auditoriumallures en laat D’Hondt ons kennismaken met zijn geliefde CERN. Hoewel de meerderheid geen nood heeft aan een introductie, hangen 52 paar oren onverstoord aan zijn lippen. Wanneer hij door tijdsgebrek besluit ‘het stuk over de big bang’ over te slaan, weerklinkt dan ook een gedempt doch oprecht teleurgesteld “Allez nee!”. Gedurende de twee uur durende uiteenzetting rijzen handen de lucht in en worden alle vragen - van “Maakt dat ding veel lawaai?”

Jeugdige fysicafans hangen aan de lippen van prof. Jorgen D’Hondt

tot “Het schijnt dat het daar bij de eerste poging ontploft is?”- enthousiast beantwoord.

Ongeacht de bijna slapeloze voorbije nacht. Het is uiteindelijk een begeleider die besluit dat het wel is geweest en de tegenstribbelende meute richting bus en bed stuurt.

Vrijdag 10 mei 2013 D(etector)-Day! Om de spanning nog wat op te bouwen, bezoeken we eerst de permanente CERN-tentoonstelling. Een zwerm oprecht geïnteresseerde paparazzi – Wecom incluis hangt voortdurend rond zowel tentoongestelde objecten als D’Hondt. Ondertussen gaan het

vragenvuur en bijhorend antwoordarsenaal nog steeds even enthousiast verder. Vooral vragen naar bedragen blijken populair, vermoedelijk dankzij hun immer spectaculaire antwoorden.

Zo heeft de versneller 6 miljard euro gekost, verdeeld over 20 jaar en 21 landen, inclusief helium- en elektriciteitsfactuur.

Na een middagmaal in de CERN-refter en een plattelandsritje langs koolzaadvelden en koeienweides, is het zover. Aan de CMS-basis in Cessy, op punt 5 van de versnellercirkel, wachten gidsen prof. Walter Van Doninck (VUB) en dr. Filip Moortgat (alumnus UGent, ex-docto-

randus UA) ons op. Een stevige helm en dito liftdaling verder naderen we de eindbestemming: de CMS-detector. Als er onderweg nog een irisscanner aan te pas komt, haast Walter Van Doninck zich te vermelden dat hoewel het begin van de film ‘Angels & Demons’ (gebaseerd op Dan Browns ‘Het Bernini Mysterie’) bij hen gefilmd is, de truc met het gestolen oog onmogelijk kan in het echte CERN omdat de scanner enkel irissen van levende ogen scant.

En levendig zijn de ogen des te meer bij aankomst aan de detector. Blikken schieten van links naar rechts, van boven naar onder, diagonaal en terug over de veelkleurige cirkel met een doorsnede van 15 meter. De Oh’s en Wow’s tieren welig, net als de camerakliks. Van smartphone over digitale spiegelreflexcamera tot wegwerpcamera’s, elk hoekje van de impressionante detector wordt vastgelegd. Soms inclusief brede smiles en omhooggestoken duimen, met het oog op een profile pic die alle fysicaminnende Facebookfriends weldra zal imponeren.

© CERN Ter afsluiting en ter illustratie van die diepe indruk: een greep uit de reacties en talrijke superlatieven: “Het CERN was geweldig maar één dag was veel te kort. Ik moet beslist terug.”

- “Jorgen D’Hondt is de geniaalste mens ter wereld.” - “Het CMS is het coolste dat ik ooit gezien heb. Ongelooflijk dat ze dit hebben kunnen maken.” - “Ik vond de CMS het leukst: zo groot en ingewikkeld maar zeer goed uitgelegd en interessant!” - “Mijn leukste ervaring is op de foto met het CMS. Die foto ga ik vergroten en in mijn kamer hangen!” [jdm]

Eenmaal terug boven worden ervaringen en bewijsmateriaal druk uitgewisseld. Deze korte trip zal duidelijk nog lang blijven nazinderen.

Bright Spark workshops - de WOW! van de kwantumfysica Vijftien Bekina-leden uit het vierde, vijfde en zesde jaar secundair onderwijs volgden van november 2012 tot januari 2013 de eerste reeks Bright Spark-workshops op de VUB. Tijdens vier woensdagnamiddagen maakte prof. Jorgen D’Hondt hen wegwijs in de kwantumfysica.

De workshops werden georganiseerd door de VUB, Erasmushogeschool Brussel, Universitaire Associatie Brussel en vzw Bekina.

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013

9

10

UITREIKING EREDOCTORATEN

Eredoctoraten

in teken van gendergelijkheid “Het is mijn eerste diploma ooit”, zei Kim Clijsters na afloop van de uitreiking van de eredoctoraten op 28 mei. Clijsters is een van de vijf vrouwen die een VUB-eredoctoraat kregen. Prof. Londa Schiebinger (Stanford University, Verenigde Staten), prof. Cecilia Jarlskog (Lund University, Zweden), prof. Carol Gilligan (New York University, Verenigde Staten) en aanklaagster Fatou Bensouda (Internationaal Strafhof) zijn stuk voor stuk wereldtoppers die hun eredoctoraat dubbel en dik verdienen, aldus rector Paul De Knop. Maar door uitdrukkelijk alleen voor vrouwen te kiezen, wil de VUB een lans breken voor meer gendergelijkheid in de academische wereld.

Wetenschapshistorica prof. Londa Schiebinger van de Amerikaanse Stanford University was de eerste laureate die op dinsdag 28 mei haar VUB-eredoctoraat in ontvangst mocht nemen.

De uitreiking werd voorafgegaan door een filmpje waarin haar proxima, professor Viviane Jonckers, haar wetenschappelijke en maatschappelijke verdiensten uiteenzette. Wat zou haar remedie zijn om gendergelijkheid te bevorderen? Haar antwoord aan presentatrice Véronique Goossens: “Get more women into research by transforming your institutions and changing knowledge.” Op de vraag of feminisme de wetenschap had veranderd, meende Schiebinger dat er duidelijk al vooruitgang is geboekt, maar dat er niettemin nog een hele weg af te leggen viel.

Aanklaagster Fatou Bensouda Aanklaagster Fatou Bensouda

van

het

Internationaal Strafhof kon als enige van de vijf eredoctores niet aanwezig zijn. Maar tijdens de zitting kregen de aanwezigen een gefilmd dankwoord te zien.

Daarin zette aanklaagster Bensouda met veel overtuiging haar drijfveer uiteen om overal ter wereld personen die verdacht worden van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden op te sporen en voor het gerecht te brengen. “I am happy to see the VUB recognizes the good work of the international court according to women rights”, besloot de Gambiaanse. De bijhorende vraag naar het publiek: “Can we bring sustainable change for the victims of gender crimes?”

Taliban-slachtoffer Tijdens de plechtigheid maakte de universiteit bekend dat ze een gratis opleiding en verblijf

aanbiedt aan Malala Yousafzai, indien ze aan de VUB zou willen studeren. De Pakistaanse voert al sinds haar elfde strijd voor het recht voor meisjes om naar school te gaan. Ze groeide uit tot een grote voorvechtster voor vrouwenrechten in Pakistan en kreeg op 9 oktober 2012 een kogel in haar hoofd en nek tijdens een moordaanslag door de Taliban.

Ze herstelde van haar verwondingen in een ziekenhuis in Londen. Malala Yousafzai is de jongste genomineerde ooit voor de Nobelprijs voor de Vrede en werd onlangs verkozen tot een van de 100 meest invloedrijke mensen in de wereld door Time Magazine.

Materie en antimaterie Natuurkundige Cecilia Jarlskog van de Zweedse Lund University was voorgedragen door de overlegstructuur Exacte Wetenschappen, met prof. Fysica Catherine De Clercq als proxima.

De kwestie van materie en antimaterie in het universum (waar is al de antimaterie naartoe?) werd boeiend uit de doeken gedaan tijdens het sofagesprek.

Het publiek kreeg een afgeleide vraag voorgeschoteld over symmetrie, en meer bepaald of we symmetrie moeten zoeken dan wel vermijden. Een vraag die estheticus en decaan van de faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen Willem Elias maar al te graag beantwoordde.

Fatou Bensouda

Londa Schiebinger

Voorzitter Eddy Van Gelder, rector Paul De Knop, Londa Schiebinger en proxima Viviane Jonckers

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013

11

12

UITREIKING EREDOCTORATEN

In a different voice Proxima prof. Jasmina Sermijn prees in haar inleiding professor Carol Gilligan van de New York University voor haar grote rol in het genderonderzoek. Terecht, want sinds haar boek ‘In a different voice. Psychological Theory and Women’s Development’ is de psychologieprofessor niet meer weg te denken uit de discussie over gender. Haar boodschap: het is belangrijk dat de stem van iedereen wordt gehoord. “Malala was wearing a scarf but had a very big voice.” Het publiek mocht vervolgens een minuut lang zoeken naar het antwoord op de vraag of we de menselijke verscheidenheid al dan niet moeten neutraliseren.

Joachimam Het laatste VUB-eredoctoraat van 2013 was voor Jochimam Clijsters, zoals de naam van Kim luidde op het Latijnse diploma.

Haar proxima professor Veerle De Bosscher wees op de aantoonbare invloed van Kims tennisprestaties op het boomende ledenaantal van de Vlaamse tennisclubs. Het commentaar van Kim Clijsters: “I am proud I could inspire kids to play tennis.”

Rector Paul De Knop gaf dan weer het antwoord op de vraag waarom we in topsport en studie moeten investeren: “Omdat we intelligente én sportieve talenten niet voor een moeilijke keuze mogen plaatsen.”

Boven: Cecilia Jarlskog en proxima Catherine De Clercq Onder: Proxima Veerle De Bosscher, Kim Clijsters en rector De Knop

Véronique Goossens, Carol Gilligan en proxima Jasmina Sermijn

Bij elk eredoctoraat werd kort tijd vrijgemaakt voor discussie met het publiek over de thema’s die de laureate in kwestie aanbracht. Onder meer de esthetiek van antimaterie en de noodzaak om te investeren in topsport werd besproken, en dit op visueel bijzonder verbluffende wijze.

Het Nieuwsblad, 29 mei 2013

“Ik had dit nooit verwacht. Dit is een enorme eer. Dat ik een positief beeld uitdroeg in mijn carrière, daar was ik me op dat moment niet helemaal van bewust. Dat sijpelt pas achteraf door als je andere mensen ontmoet.”

Kim Clijsters in Gazet van Antwerpen

Signaal Professor Londa Schiebinger hield een dankwoord namens de vijf eredoctores. Ze beëindigde haar korte maar krachtige presentatie met drie suggesties voor een betere gendergelijkheid in de academische wereld en daarbuiten: “Fix the numbers of women, fix the institutions and fix the knowledge”.

Minister van Onderwijs Pascal Smet bleek in zijn aansluitende gastrede bijzonder ingenomen te zijn met de beslissing van de VUB om in 2013 alle eredoctoraten aan vrouwen uit te reiken. “Hiermee worden niet enkel de verdiensten van elk van deze vrouwen erkend,” zei hij. “Vandaag drukt de VUB de ambitie uit een universiteit met een reëel genderplan te zijn.

Ze geeft een waar signaal aan alle mannen met ideeën die niet meer van deze tijd zijn.”

VUB-voorzitter Eddy Van Gelder drukte in zijn slotwoord de hoop uit dat de vijf doctores honoris causa vrienden voor het leven van de VUB zullen zijn. En hij nodigde iedereen uit om op die vriendschap het glas te heffen.

Minister van Onderwijs Pascal Smet

“Ik ging samen met die straffe vrouwen een dag voor de uitreiking dineren. Wat me opviel: we zijn allemaal vrouwen met een enorme passie voor wat we doen. Toch had ik nooit verwacht dat ik in dit rijtje zou staan. Dit is toch wel een heel mooie dag in mijn carrière, als ex-atlete dan.”

Kim Clijsters in Het Nieuwsblad

Voor de intieme muziek zorgde de Belgische groep Amatorski / foto’s Greet De Gendt

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013 13

14

KORT NIEUWS

PhD-Day 2013: succesvolle ontmoetingsdag voor VUB-doctorandi Alle onderzoeksresultaten moeten gratis toegankelijk zijn voor iedereen die ze wil inkijken. Dat is de basisidee van Open Science, meteen ook het thema van de jongste Dag van de Doctorandi of PhD Day, die vorige vrijdag 31 mei zowat 300 doctorandi of junior onderzoekers lokte. Het event vond plaats in drie aanpalende gebouwen op de prachtig gerenoveerde Arsenaalsite, vlakbij de VUB-campus.

Driejaarlijks een dag voor de volledige gemeenschap VUB-doctorandi, het is beslist geen overbodige luxe. Er zijn op dit moment immers meer dan 1500 PhD students aan de VUB en ook het aantal behaalde doctoraten is de voorbije tien jaar bijna verdubbeld, van 101 in 2002 tot 185 vorig jaar.

Rector Paul De Knop stelde in de openingstoespraak terecht: “Zonder doctoraten, geen wetenschap, geen kennisproductie en geen universiteit.”

Open Science Maar het ging dus ook over ‘Open Science’.

Videoboodschappen van Wikipedia-oprichter Jimmy Wales en Europees Commissaris Neelie Kroes leidden een boeiende paneldiscussie in over open science en open access met beleidsmakers, experts en wetenschappers. Vast staat dat de kwestie van de toegankelijkheid van onderzoeksresultaten én van onderzoeksdata steeds belang-

rijker zal worden in het wetenschapsdebat van de eenentwintigste digitale eeuw. In de namiddag stonden acht facultaire presentatiesessies op het programma, en het kick-off event van FLAMES (Flemish Network for Methodology and Statistics). Een receptie sloot de PhD Day 2013 dag af.

140 posters

Tijdens de PhD Day kregen de VUB-doctorandi de mogelijkheid om elkaar te ontmoeten én hun project tijdens een postersessie voor te stellen aan de volledige VUB-gemeenschap. Er waren 140 inzendingen, en de doctorandi konden posterawards ter waarde van 500 euro in de wacht slepen.

Die awards gingen naar: • Voor de Doctoral School Human Sciences: Laura Van De Borre (The impact of Asbestos on Mortality in Belgium, vakgroep SOCI - promotor Patrick Deboosere, faculteit ES) • Voor de Doctoral School of Life Sciences and Medicine: Johan Viaene (Identification, discrimination and classification of Curcuma samples using chromatographic fingerprints, vakgroep FABI - promotor Yvan Vander Heyden, faculteit GF) • Voor de Doctoral School of Natural Sciences and (Bio) Engineering: o WE: Christina Makarona (Follow that sherd! Tracking pottery exchange paths in Prehistoric Cyprus using Geochemistry, vakgroep DGLG - promotor Philippe Claeys, faculteit WE) o IR: Alexander Lutz (Self-healing coatings and their electrochemical analysis, vakgroep MACH - promotor Herman Terryn, faculteit IR)

VUB heeft uitstekende opleiding arts-specialist De VUB-opleiding arts-specialist is als enige in Vlaanderen positief beoordeeld door de visitatiecommissie. Dat blijkt uit de resultaten van de visitatie die onlangs zijn bekendgemaakt door de Vlaamse Universiteiten en Hogescholen Raad (VLUHR).

Die positieve evaluatie van de master Specialistische geneeskunde is absoluut geen toeval. De VUB heeft de invoering ervan aangegrepen om samen met het UZ Brussel een aantal veranderingen door te voeren en zo de voorheen al goede opleidingen tot specialist verder te optimaliseren. Een gevoelige uitbreiding van de medische staf heeft tot een

goede begeleiding tijdens het werkplekleren geleid. Het heeft tegelijk de mogelijkheid geboden om ruimte te maken voor onderwijs voor zowel arts-specialisten in opleiding (ASO’s) als stagemeesters.

De visitatiecommissie visiteerde ook de unieke opleiding master of Science in Disaster Medicine, aangeboden aan de VUB in samenwerking met de Università degli Studi del Piemonte Orientale (Italië). De commissie was onder de indruk van de wijze waarop de opleiding een interactieve en persoonlijke leeromgeving ontwikkelde voor studenten, docenten en begeleiders.

15

ONDERZOEK

Een miljoen euro van Europa voor onderzoek naar batterijen van elektrische auto’s VUB-onderzoeksgroep Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Center (MOBI) heeft bij de Europese commissie ruim een miljoen euro in de wacht gesleept om batterijen voor elektrische voertuigen te helpen ontwikkelen. “Met het geld van Europa kunnen we vier extra onderzoekers in dienst nemen, drie jaar lang, die aan de batterij van de toekomst gaan werken. Het project heet dan ook BATTERIES2020”, zegt prof. Joeri Van Mierlo van MOBI. “Onze vorsers zullen een 400-tal innovatieve NMC lithium batterijen testen in MOBI’s batterijlabo aan de Nijverheidskaai in Anderlecht, waar ook de Industriële Wetenschappen - die vanaf volgend academiejaar volledig bij de VUB horen – ondergebracht zijn”, aldus dr. Noshin Omar. Hij is onlangs gepromoveerd met een doctoraat over de karakterisatie en modellering van tractiebatterijen.

Vertrouwen van Europa Dat Europa zoveel vertrouwen heeft in de expertise van MOBI, heeft te maken met de voortrekkersrol die de Vrije Universiteit Brussel altijd al vervuld heeft op het vlak van elektrische wagens.

Intussen is MOBI uitgegroeid tot een interdisci-

plinaire onderzoeksgroep met 50 onderzoekers en 100 onderzoeksprojecten. “Dat levert de laatste 5 jaar een omzet van 12 miljoen euro op, waarvan 30% via contractonderzoek”, zegt prof.

Van Mierlo. “De troef van onze groep is dat we multidisciplinair zijn en niet alleen experts in huis hebben op het vlak van batterijen en technologie, maar dat we ook sterk staan in de ecologische en economische aspecten van mobiliteit in het algemeen en elektrische voertuigen in het bijzonder. Door deze veelzijdigheid kunnen we ons sterk profileren op Europees vlak.”

Prof. Thierry Coosemans, verantwoordelijk voor de Europese projecten binnen MOBI, beaamt dit.

“We waren niet enkel succesvol met Batteries 2020. Zo hebben we dit jaar ook nog drie andere

Op de foto v.l.n.r.: Thierry Coosemans, Peter Van den Bossche, Noshin Omar en Joeri Van Mierlo in het batterijlabo in Anderlecht

Europese projecten binnengehaald, goed voor nog eens een half miljoen euro. In het project SyrNemo gaan we LCA – LevensCyclus Analyse – uitvoeren van innovatieve geschakelde reluctantiemotoren. In het Go4SEM-project bestuderen en stimuleren we de rol van Europese KMO’s in nieuwe waardeketens voor elektromobiliteit in wereldwijde groeimarkten zoals China, India en Zuid-Korea. In ReSkills ligt de focus op de noodzakelijke training en vorming in de nieuwe hernieuwbare energiemarkt. Samen met de reeds lopende projecten komt dit op een totaal van 13 Europese projecten binnen onze onderzoeksgroep MOBI”.

Second life Het succes van elektrische voertuigen zal nauw samenhangen met de verdere ontwikkeling en verbetering van de batterijen. Zij bepalen immers de actieradius van een elektrisch voertuig. “Maar ook andere aspecten zijn belangrijk, zoals onderzoek naar een ‘second life’ voor de batterijen”, zegt prof. Peter Van den Bossche, specialist in Normalisatie. “Een batterij is namelijk end of life als ze nog maar over 80 procent van haar capaciteit beschikt. Maar zo’n batterij kan elders nog perfect dienst doen, bijvoorbeeld om overtollige elektriciteit van windmolens op te slaan.

Om dit mogelijk te maken, moeten er genormaliseerde testprocedures ontwikkeld worden om de ‘gezondheidstoestand’ van de batterij na te gaan.”

Zo’n aanpak zou meteen het kostenplaatje van elektrische wagens drastisch kunnen veranderen.

“De batterijen dragen in grote mate bij tot het hoge prijskaartje van elektrisch rijden. Maar als je de batterij – zodra ze niet meer voldoet - kan doorverkopen voor andere doeleinden, dan wordt het allemaal een stuk minder duur”, stelt prof.

Van Mierlo.

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013 15

16

IK STUDEERDE AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

Klinisch psychologe

Karen Spruyt Ze is actief in België, de Verenigde Staten, China en nog een handvol andere landen. Klinisch psychologe Karen Spruyt voelt zich overal thuis. Ze verwierf wereldfaam met haar onderzoek naar slaapproblemen bij kinderen en de invloed daarvan op de cognitieve ontwikkeling en het gedrag. De passie voor dit onderwerp dateert al van haar studententijd, toen ze aan de VUB in contact kwam met neuropsychologie en neuro-anatomie. Maar ze deed meer dan studeren alleen. “Ik was heel studentikoos en ben nog schachtentemmer geweest.”

Waarom heb je voor de VUB gekozen?

Veel van mijn klasgenoten kozen voor de VUB, mijn zus studeerde hier Solvay en dus was de keuze snel gemaakt. Tijdens mijn laatste jaar middelbaar ben ik hier een paar dagen met mijn zus komen rondhangen en ik vond het meteen geweldig tof dat alles op één campus ligt, al die verschillende disciplines samen. Ik heb een mooi studentenleven gehad, ik heb vrienden voor het leven gemaakt.

“Ik ben gedomicilieerd op het vliegtuig” De eerste dag op de unief zijn we met zeven meisjes samen gesukkeld van wie er ook zes zijn afgestudeerd – en die band is gebleven. Een van de meisjes kwam uit het Brusselse. Zij had een auto, ik had een kot. De wereld lag aan onze voeten.

Ik was ook zeer studentikoos, heel actief in de facultaire kring, ik ben nog schachtentemmer geweest. Maar omdat ik verder wilde studeren en graden dan belangrijk zijn, heb ik me in de licenties op mijn studie gestort.

En toen is mijn interesse voor de slaap bij het kind ontstaan. Ik ben gefascineerd door het gedrag van mensen en het leervermogen van een kind.

Dat hangt natuurlijk samen met de hersenontwikkeling. Tijdens de eerste levensjaren maken de hersenen een groeispurt door.

Maar als je het over het leervermogen van een kind hebt, dan kom je automatisch ook uit bij de slaap. Prof. Cluydts had op dat moment een gastprofessor uit Finland, Marit Korkman. Zij werd co-promotor van mijn thesis over neuropsychologie en epilepsie.

Je doctoraat bij prof. Raymond Cluydts ging over een nieuwe benadering van gedragsproblemen bij kinderen, door ze in verband te brengen met een onregelmatige slaap.

Wij hebben kunnen aantonen dat niet alleen kort slapen maar ook variabel slapen – steeds op andere uren naar bed of wakker - invloed heeft op het metabolisme en de gezondheid van het kind.

Daarnaast heeft een slaap die niet optimaal is eveneens impact op het functioneren van de hersenen, op het presteren. Kinderen met ontwikkelingsstoornissen slapen verstoord. De slaapkwaliteit linken aan gedragsproblemen, dat was een vernieuwende invalshoek. Tijdens mijn doctoraat al kwam mijn onderzoek in de pers en meteen was de trein vertrokken, wereldwijd.”

Je onderzoek bracht je naar Chicago en nu komt er China bij.

In de University of Chicago staat de wieg van het slaaponderzoek. Door ons onderzoek daar en onze publicaties belandden we in de spotlights en zo kwam er ook interesse uit China. Ik ben nu adjunct-professor aan het Shanghai Children’s Medical Center/Jiaotong University, waar een tiental studenten - artsen in opleiding - mijn projecten uitvoeren. De taal is soms een probleem, zeker voor het testmateriaal, maar ik ben Chinees aan het leren.

Je reist voordurend de wereld rond, waar ben je gedomicilieerd?

Op het vliegtuig! En ik ben een green card holder, waardoor ik permanent in de VS kan verblijven.

Wat heb je aan de VUB geleerd dat later belangrijk is gebleven?

Het belangrijkste is de vrijheid van denken en de diversiteit aan culturen.

Dat tikkeltje eigenzinnige ook. Zelf ben ik ook gegaan voor mijn eigen kruisbestuiving tussen ontwikkelingsneuropsychologie en slaap. [pvr]

KAREN SPRUYT Afkomstig: Geraardsbergen Afgestudeerd: 1996 Diploma’s: Klinische psychologie, ontwikkelingsneuropsychologie, doctoraat in de psychologie, biostatisiek

18

ERASMUSHOGESCHOOL BRUSSEL

Erasmushogeschool Brussel investeert fors in FabLabXL-project en promotie opleidingen

Twee nieuwe labs en … een mobiele garagebox

De Erasmushogeschool Brussel (EhB) investeert dit en volgend jaar 660.000 euro in haar FabLabXL-project. Het FabLab wordt uitgebreid met hightech productiemachines, zoals een vijfassige freesmachine, een plasmacutter en extra 3D-printers. Naast het FabLab komen twee nieuwe labo’s te liggen: een 3D motion capture lab, dat menselijke bewegingen scant en digitaliseert, en een open device lab. In dit lab kunnen ontwikkelaars van mobiele applicaties hun apps uittesten. Maar daar stopt het niet. Met een garagebox wil de EhB haar labs en haar opleidingen Multimedia & Communicatietechnologie (Multec) en Toegepaste Informatica (Dig-X) een grotere bekendheid geven.

Onderzoekers, multinationals, KMO’s, starters,…

Ze vinden hun weg naar het FabLab Brussels op de EhB-campus in Anderlecht. “Het FabLab is er in de eerste plaats uiteraard voor de EhB- en VUB-studenten. De mogelijkheid om te kunnen printen en scannen in 3D is een sterke troef voor de studenten van Multec of voor de ingenieurs in spe. Maar van bij de start van het FabLab, zo’n jaar terug, hebben we er ook duidelijk voor gekozen om het labo toegankelijk te maken voor iedereen. We focussen ons in het bijzonder op starters en ondernemers in de creatieve, technologische sector’’, zegt Stijn De Mil van het FabLab. En niet zonder succes. “Het voorbije jaar ontvingen we massa’s aanvragen.

Ook van de televisie, bijvoorbeeld. Zo hebben we een object gemaakt voor het programma Scheire en de schepping, dat toen nog op VRT liep. De vragen die we krijgen zijn, net als de mogelijkheden, heel divers. Die mix maakt het ook zo boeiend en interessant.’’

Menselijke bewegingen Door het grote succes van het FabLab, investeert de hogeschool dit jaar nog eens 660.000 euro in het laboratorium, deels met de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de Herculesstichting van de Vlaamse overheid.

“Het grootste deel van dit bedrag wordt gebruikt voor de verdere uitbouw van het FabLab. Daarnaast wordt 100.000 euro geïnvesteerd in 3D-laserscanning en in een motion capture installatie’’, vertelt Stijn De Mil. “Dit 3D motion capture lab scant en digitaliseert mensen en objecten. Het kan ook menselijke bewegingen registreren, die dan gebruikt kunnen worden in gaming, film of biomechanische analyses.’’ In het andere lab, het open device lab, kunnen ontwikkelaars van mobiele applicaties hun apps uittesten op een veertigtal verschillende smartphones en tablets.

LED Voor die laatste groep heeft de hogeschool een Laagdrempelige Expertise- en Dienstverleningscentrum (LED) opgericht, dat advies geeft bij de ontwikkeling van een applicatie. “We hebben vastgesteld dat heel wat starters en KMO’s een app willen ontwikkelen, maar niet weten hoe ze daarmee moeten beginnen’’, zegt Annick Dhooge van het LED Mobiele Applicaties. “Via het LED geven we hen informatie over de verschillende platformen, de voor- en nadelen ervan en zetten we hen op weg bij de ontwikkeling. Willen ze een kant-enklaar afgewerkt product, dan verwijzen we hen door naar een geschikte partner.’’

Van garage tot valley Om het FabLab Brussels, het LED en de opleidingen Multec en Dig-X een grotere bekendheid te geven, trekt de hogeschool binnen een aantal weken door Vlaanderen en Brussel met een garagebox. Deze box is in feite een container die werd getransformeerd tot een flexibele, mobiele ruimte. “Naargelang de locatie, kunnen we de garagebox ombouwen tot een multimediale vergaderruimte of zelfs een beursstand’’, zegt Frank Lanssens van de opleiding Multec. ,,De box heeft als slogan ‘Van garage tot valley’ en verwijst naar de begindagen van bedrijven als Apple, Facebook, Google en Hewlett Packard, die zijn ontstaan in de garage van hun oprichters. De komende maanden parkeren we de garagebox op een aantal festivals, waar hij jongeren kan overtuigen om te kiezen voor één van onze opleidingen.’’

Internet of Things Het FabLab Brussels legt zich toe op het Internet of Things. Dat betekent dat alle apparaten met het internet zijn verbonden en met elkaar kunnen communiceren. Mocht uw wekker ’s ochtends informatie van een online verkeersdienst ontvangen, dan zou hij u bijvoorbeeld vroeger kunnen wekken omdat er file is op uw traject. ,,The Internet of Things is in volle groei’’, zegt Stijn De Mil van het FabLab Brussels. ,,Door toestellen en gebruiksvoorwerpen met het internet te verbinden, krijgen we ongeziene mogelijkheden. Vandaag lijkt het misschien nog allemaal futuristisch, maar stilaan zal het een plaats verwerven in ons dagelijks leven, net als een smartphone.’’ [vds]

19

PERSONALIA

• De onderzoeksters Claudia Spits en Isabelle Houbracken hebben voor hun doctoraat de Ignace Vanderschuerenprijs voor Biomedische Wetenschappen gekregen. De prijs, die is ingesteld door de VUB, wordt via de onderzoeksraad in beurtrol tweejaarlijks toegekend aan onderzoekers uit de ‘Humane Wetenschappen’, ‘Basis-, Natuur- & Toegepaste Wetenschappen’ en ‘Biomedische Wetenschappen’.

• Samen met de rectoren van UGent, KUL en UHasselt heeft VUB-rector Paul De Knop op 25 april een eredoctoraat voor Algemene Verdiensten gekregen van de Universiteit Antwerpen. Volgens de Antwerpse rector Alain Verschoren wil UA met dit eredoctoraat duidelijk maken dat de Vlaamse universiteiten de voorbije jaren steeds vaker en intensiever zijn gaan samenwerken, en dat die samenwerking de wereldwijde reputatie van ons onderwijs en onderzoek absoluut ten goede komt.”

• Politicoloog Didier Caluwaerts heeft de Frank Boas onderzoeksbeurs in de wacht gesleept. De Fulbright Commission for Educational Exchange between the United States and Belgium kent deze prestigieuze beurs jaarlijks toe aan beloftevolle onderzoekers die blijk geven van academische excellentie, maatschappelijk engagement en publiek leiderschap. Daarnaast ontving Didier Caluwaerts ook een onderzoeksbeurs van de Belgian American Education Foundation, dat de uitwisseling van studenten en onderzoekers tussen België en de Verenigde Staten wil stimuleren. Didier Caluwaerts was de bedenker van G1000.

• Frederik Verbist, Adriaan Barri and Gábor Fodor, three PhD researchers of the department of Electronics and Informatics (iMinds-ETRO) participated for the first time in the “Vlaamse Programmeerwedstrijd 2013” and programmed their way to third place.

• Ph.D. student Hans Simillion was honored

by Umicore for his research on nano-containers, designed as carriers for anti-corrosion components. The study is part of a broader research project of the research group SURF on the development of self-healing coatings and the search for non-toxic, environmentally friendly corrosion inhibitors.

• De onderzoekgroep Zorg rond het Levenseinde van de VUB en UGent heeft twee van de zes EAPC poster awards binnengehaald op het 13de wereldcongres van de European Association for Palliative Care (EAPC) in Praag.

De twee onderzoeken die beloond werden, zijn het onderzoek van drs Charlotte Benoot en prof. Reginald Deschepper over ervaringen van kankerpatiënten die alleen wonen en het onderzoek van prof. Jane Seymour, prof. Luc Deliens en prof. Judith Rietjens over palliatieve sedatie in drie Europese landen.

• Camille Claeys, onderzoekster aan de vakgroep Criminologie van de VUB, heeft de Jura Falconis prijs gekregen. Ze kreeg de prijs voor haar masterproef “Rechten van de min-

derjarige i.v.m. zijn persoonlijkheidsdossier: Rechtswaarborgen en vertrouwelijkheid van het persoonlijkheidsdossier in het kader van de uithandengeving.” Die prijs wordt elk jaar door het juridisch wetenschappelijk studententijdschrift Jura Falconis toegekend, met de steun van het advocatenkantoor Linklaters ldt en de uitgeverij Larcier. Hij is bedoeld om de juridische creativiteit van de rechtenstudent aan te moedigen.

• Basketbalspeelster Emma Meesseman (topsportstudente LO en Bewegingswetenschappen) zal van einde mei tot september voor de Washington Mystics in de WNBA spelen.

Hiermee treedt ze in de voetsporen van Ann Wauters, die ook vanaf jonge leeftijd competitie in de Verenigde Staten speelde. Ondertussen zal Emma als topsportstudente haar studies aan de VUB verderzetten.

Gewezen vicerector en familierechtspecialiste prof. dr. Hélène Casman heeft op 26 april haar afscheidscollege gegeven. Prof. Hélène Casman, zelf erenotaris, is een exponent en dragende kracht van de notariaatopleiding van de Vrije Universiteit Brussel, die de laatste 15 jaar opvallend is gegroeid. Sinds vorig jaar staat zij als experte de minister van Justitie bij voor de hervorming van het erfrecht.

De lezing vond plaats in het kader van de Leerstoel Gommaar Van Oosterwyck, zelf erenotaris, erevrederechter en eredocent van deze opleiding. Voor het academiejaar 2012-2013 bekleedde prof. Hélène Casman de veertiende leerstoel Gommaar Van Oosterwyck. Haar voordracht, tevens dus haar afscheidscollege, had als titel ‘Nu ik weet wat ik weet’. Zij blikte terug én vooruit op de ontwikkelingen van het familiaal vermogensrecht.

COLOFON Redactie: Sicco Wittermans, Geert Goessaert, Jozefien De Marrée, Peter Van Rompaey Eindredactie: Peter Van Rompaey Medewerkers: Valéry De Smedt, Jane Verlinden Foto’s: Greet De Gendt, Kelly Langenus, Jef Van Laer, Marcom Opmaak: Gekko Publiciteit Druk: Albe De Coker Gedrukt met plantaardige inkten op milieuvriendelijk papier Redactiesecretariaat: Ingrid Knaepen Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel [T] +32 (0)2 629 21 34 - [F] +32 (0)2 629 12 10 [E] marcom@vub.ac.be - [W] www.vub.ac.be Wenst u Akademos thuis te ontvangen, laat ons iets weten.

SPONSOR DE TOEKOMST Giften, legaten, schenkingen, sponsoring +32 (0)2 629 12 46 of foundation@vub.ac.be

MEER INFO:

www.vub.ac.be/infoover/fundraising Vanaf 40 euro fiscaal aftrekbaar

Verantwoordelijke uitgever: Prof. dr. Paul De Knop Rector Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel

Het minimale bedrag om giften voor goede doelen fiscaal aftrekbaar te maken, bedraagt intussen 40 euro in plaats van 30 euro.

AKADEMOS - JG.16 • NR3 • JUNI - JULI 2013 19

Respect Het UZ Brussel is het ziekenhuis van de Vrije Universiteit Brussel.

Patiënten krijgen er kwalitatief hoogstaande geneeskunde versterkt door de aanwezigheid van innovatieve medische technologieën, een sterke en gespecialiseerde verpleegkundige en (para)medische equipe en hoogtechnologische apparatuur. De patiënt komt altijd op de eerste plaats, met respect voor hem of haar als mens en voor zijn recht op zelfbeschikking.

Het UZ Brussel telt ongeveer 3.400 medewerkers. Het is verbonden aan de faculteit Geneeskunde en Farmacie van de Vrije universiteit Brussel.

Met 721 ziekenhuisbedden is het jaarlijks goed voor meer dan 28.000 opnames en 400.000 ambulante patiënten, uit binnen- en uit buitenland.

Nominated for

www.uzbrussel.be www.werkeninhetuzbrussel.be

Universitair Ziekenhuis Brussel, Laarbeeklaan 101 - 1090 Brussel