Akademos februari 2011

Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 B-1050 Brussel

BelgiĂŤ - Belgique

Akademos

Redelijk eigenzinnig informatiemagazine

P.P / P.B. B-06

JG.14 • NR.1 FE BRU ARI - MAA RT 2011

vrije universiteit brussel

SMIT bestudeert al 20 jaar media, informatie en telecommunicatie Yves Van Ingelgem in de ban van roest

Showbizzfotograaf Henk Van Cauwenbergh

Nick van Eijndhoven ontraadselt het heelal

2

w ist u d at

••• de opmars van China als grootmacht minder snel gaat dan gedacht?

•••

••• de achterstelling van Turkse en Marokkaanse vrouwen “vanzelfsprekend” is?

De “vanzelfsprekendheid” van de achterstelling van allochtone vrouwen op school en op de arbeidsmarkt is niet alleen geworteld in hun traditionele opvoeding. Ook de ruimere autochtone samenleving maakt jonge Turkse en Marokkaanse vrouwen duidelijk dat ze zich beter aan hun traditionele zorgrol houden. Dat concluderen sociologen Ignace Glorieux, Suzana Koelet en Ilse Laurijssen van de Vrije Universiteit Brussel in hun nieuwste boek ‘Gekleurd door het leven’. Zo lijkt de veronderstelling dat Turkse of Marokkaanse vrouwen moeten kiezen tussen emancipatie en culturele identiteit ook te leven bij de autochtone gemeenschap. Deze lijkt niet altijd even ontvankelijk voor de participerende allochtone vrouw die vasthoudt aan haar religieuze en culturele tradities. Ook praktisch lijkt de autochtone gemeenschap niet klaar om “de ander” in de eigen samenleving op te nemen. De instellingen in het onderwijs en de arbeidsmarkt lijken uitgewerkt op maat van het traditionele parcours van autochtonen. De auteurs verwijzen onder meer naar het vroege moment waarop keuzes moeten gemaakt worden in het secundair onderwijs. Allochtone meisjes, die bij deze beslissing vaak weinig begeleid (kunnen) worden van thuis uit, komen hierdoor al vroeg in erg zwakke richtingen terecht en kunnen hun achterstand op langere termijn niet meer inhalen.

••• de onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde een groot EU-project coördineert?

China is minder snel op weg om een nieuwe economische en militaire grootmacht te worden dan algemeen wordt aangenomen.

Dat blijkt uit de doctoraatsverhandeling van internationaal expert Jonathan Holslag van de Vrije Universiteit Brussel, met als titel ‘China’s Regional Dilemma: An Inquiery into the Limits of China’s economic and Military Power’.

Jonathan Holslag gaat na in welke mate China nu feitelijk aan economische en militaire macht heeft gewonnen, in welke mate het de rest van het continent heeft kunnen plooien in zijn eigen voordeel en wat hiervan de gevolgen zijn voor de stabiliteit in het Verre Oosten.

Door een theoretische literatuurstudie te combineren met uitgebreid veldwerk komt Holslag tot de conclusie dat we nog erg ver staan van een nieuwe Sinocentrische overheersing. De weerstand tegen de Chinese groei neemt immers toe. In combinatie met het nationalisme en de dringende uitdagingen voor de economische ontwikkeling van de regio kan dit uiteindelijk leiden tot instabiliteit.

Europa trekt een bedrag van vier miljoen euro uit voor een internationale doctoraatsopleiding in onderzoek over palliatieve zorg. Het project loopt tot eind 2014 gespreid over zes verschillende landen en wordt gecoördineerd door de professoren Luc Deliens en Lieve Van den Block van de VUB-UGent-onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, gevestigd op de medische campus van de VUB in Jette.

Het is erg uitzonderlijk dat dit onderzoeksdomein een beurs van deze omvang in de wacht sleept. Het project heet EURO IMPACT, wat staat voor European Intersectorial and Multidisciplinary Palliative Care research Training.

Doelstelling is om jonge onderzoekers op te leiden in palliatieve zorgonderzoek en op lange termijn een vast Europees platform voor training in palliatieve zorgonderzoek op te richten.

Het project zal de internationale mobiliteit van Europese onderzoekers in dit domein vergroten en de uitwisseling van kennis over de praktijk en het beleid tussen landen onderling bevorderen.

••• foute bewegingstherapie CVS-patiënten nog zieker kan maken?

Ondanks de aanhoudende controverse rond het chronische vermoeidheidssyndroom (CVS), zijn er ook een aantal aspecten van deze ziekte waarover wetenschappers het wel eens zijn. Zo is er internationale consensus dat bewegingstherapie voor mensen met CVS leidt tot een verbetering van de levenskwaliteit, ook al is er geen sprake van genezing. Het is daarbij erg belangrijk dat bewegingstherapie op maat van de CVSpatiënt wordt afgesteld, zoniet kan de therapie de patiënt nog zieker maken.

Uit onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel in samenwerking met collega’s van de University of Glasgow (UK) en de Artesis Hogeschool Antwerpen, blijkt dat er meerdere redenen zijn waarom mensen met CVS zieker kunnen worden van te veel of te zware lichaamsbeweging. Zo zorgen bij gezonde mensen de hersenen ervoor dat tijdens een lichamelijke inspanning een dempend systeem wordt geactiveerd. Dit leidt tot de onderdrukking van lichamelijke signalen als pijn en vermoeidheid. Dit is echter niet het geval bij CVS-patiënten, zodat zij tijdens de inspanning erg gevoelig zijn voor deze prikkels.

••• de luchtvaartsector sneller groeit dan het effect van milieumaatregelen?

De huidige internationale maatregelen om de impact van de luchtvaart op de klimaatverandering in te perken, zijn ruim ontoereikend.

De luchtvaartsector groeide de jongste decennia veel sneller dan de efficiëntieverbeteringen, zodat er dringend nood is aan bijkomende maatregelen. Dat becijferde ingenieur Julien Matheys van de Vrije Universiteit Brussel. In zijn doctoraatsonderzoek formuleert hij een reeks technische, economische en organisatorische maatregelen die de impact van de luchtvaart op het klimaat zouden kunnen verkleinen. Een optimaal beleid bestaat uit een gebalanceerd pakket van technologische én wetgevende maatregelen. Essentieel hierbij is het veranderen van gedragspatronen. Hierin spelen de klimaatimpact-rekentools een onmisbare rol. Matheys ontwikkelde de nieuwe rekentool Aviactor, die een veel nauwkeurigere inschatting maakt van de impact van een vliegreis dan de reeds bestaande tools. Aviactor houdt rekening met tal van verschillende factoren die de individuele bijdrage van de reiziger op het klimaat mee bepalen. Deze factoren gaan van vliegtuigtype en bezettingsgraad tot eventuele omwegen en reisklasse. Naast informatie over de CO2-uitstoot per individuele reiziger en per volledig toestel verschaft Aviactor ook informatie over niet-CO2-gebonden klimaatseffecten op korte en lange termijn.

••• herhaalde miskramen mogelijk een genetische oorzaak hebben?

Defecten tijdens de reductiedeling of meiose kunnen leiden tot miskramen na de bevruchting.

Dat concluderen onderzoekster Katrien Stouffs en enkele collega’s van de Vrije Universiteit Brussel en het UZ Brussel uit een preliminaire studie.

Meiose is een complex proces noodzakelijk om het genetisch materiaal te halveren tijdens de aanmaak van zaad- en eicellen. Bij een fout in dit proces kan de chromosomensamenstelling in de geslachtscellen verkeerd zijn waardoor een bevruchting mogelijk wel kan plaatsvinden, maar in een later stadium zal de foetus niet kunnen overleven.

Deze preliminaire studie stimuleert om het verband tussen meiose en herhaalde miskramen verder te exploreren en om verdere studies op te starten. Het is echter nog te vroeg om deze test klinisch toe te passen.

inho u d

Over media, privacy en Facebook Onderzoekscentrum SMIT bestaat 20 jaar

4

Het heelal in het ijs IceCube op Zuidpool biedt nieuwe kijk op universum .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

Kort nieuws. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

Wiskunnend Wiske Wedstrijd .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

Nieuwe CIO Raf Vandensande

13

Junior onderzoeker Yves Van Ingelgem: Kunstheupen signaleren zelf wanneer ze aan vervanging toe zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

Fotograaf Henk Van Cauwenbergh studeerde aan de Vrije Universiteit Brussel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

EhB en VUB doen samen onderzoek naar nieuwe energie- en milieutechnologieën .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

Personalia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

...................................................................................

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011

3

4

2 0 j aa r S M I T

Over media, privacy en Facebook SMIT bestudeert al twintig jaar media, informatie en telecommunicatie “Los van doemscenario’s, los van bewieroking.” Het onderzoekscentrum SMIT onderzoekt al twintig jaar objectief hoe communicatiemiddelen en -technologieën worden gebruikt. SMIT-directeur Caroline Pauwels en onderzoekers Pieter Ballon, Leo Van Audenhove en Hans De Canck praten voor Akademos over media toen en nu, en werpen een voorzichtige blik in de wereld van de toekomst.

Het SMIT (Studies on Media, Information & Telecommunication) is een onderdeel van het IBBT, het Interdisciplinair Instituut voor Breedbandtechnologie. Dat is een onafhankelijke onderzoeksinstelling die in opdracht van de Vlaamse overheid innovatie van nieuwe informatietechnologieën ondersteunt.

Hoewel het SMIT een centrum van de Vrije Universiteit Brussel is, ligt het niet op campus Etterbeek, maar tussen de bedrijven aan de overkant van de Pleinlaan.

Caroline Pauwels: “Het SMIT is 20 jaar geleden opgericht om sociaal-wetenschappelijk onderzoek te verrichten naar ICT-introductie, adoptie en ontwikkeling. Wanneer informatietechnologie wordt ontwikkeld, gaan we kijken naar wat er gebeurt en welke effecten dat heeft. Wij gaan er van uit dat elke technologische ontwikkeling niet per definitie sociaal aanvaard zal worden, noch sociaal wenselijk is. Dat sociale onderscheiden we op drie manieren: hoe gaat de gebruiker met de nieuwe technologie om, welk beleid wordt er rond uitgestippeld en in hoeverre kan de nieuwe technologie de economie veranderen en sturen, of in hoeverre is nieuwe communicatietechnologie een puur economisch gegeven? Door die drie invalshoeken te combineren kunnen we bijvoorbeeld ook de toepassing van nieuwe technologieën in de gezondheidszorg opvolgen, om maar een voorbeeld te geven.”

Pieter Ballon: “We proberen bij SMIT vraaggedreven onderzoek en fundamenteel onderzoek met elkaar te verzoenen. Het risico bestaat dat

je bij onderzoek van ICT louter bij marktgericht onderzoek terecht komt: enkel in functie van de vraag van bepaalde bedrijven, overheden of organisaties onderzoek voeren. Daartegenover staat dan zogenaamd het kritisch of langetermijnonderzoek. Je moet een goed evenwicht tussen die twee vinden. Ook financieel is dat trouwens belangrijk: je moet zorgen dat je niet teveel van een bepaalde geldbron afhangt die voor een bepaalde vorm van onderzoek staat.”

Is die economische vraagstelling vandaag de dag niet de belangrijkste als je communicatietechnologie kritisch tegen het licht houdt?

Economie als voornaamste motor achter innovatie?

Pieter Ballon: “Daar moet je toch kritisch bij zijn. Niet dat die economische ontwikkeling onbelangrijk is, verre van, maar wij bekijken toch nog altijd onze grote drie krachten: consument, beleid en economie. Een ontwikkeling als sociale netwerken is niet per definitie de uitvinding van één bedrijf, maar is een uiting van een evolutie waarbij de gebruiker zelf een groot deel van de dienstverlening verzorgt. Nu, bekijk je het fenomeen alleen vanuit de blik van een gebruiker, dan verval je ook in een soort naïef denken.

Ook economische modellen hebben uiteraard Facebook vorm gegeven, en even belangrijk is de vraag hoe het beleid kan inspelen op technologische ontwikkelingen.”

Leo Van Audenhove: “Er is het beleid en het maatschappelijke belang, en er zijn uitsluitings-

processen. Zo is de digitale kloof een aspect dat zeker op te volgen is. Wat technisch gemaakt wordt, wordt niet altijd op de bedoelde manier gebruikt. En je hebt altijd mensen die niet mee zijn. Daar moet de overheid op kunnen inspelen.

Wat met een tweestromenmaatschappij? Hoe kan de bevolking genieten van technologie? En hoe kunnen we uitsluitingsmechanismen voorkomen en counteren door strategieën. België doet het op dat gebied niet zo goed vergeleken met andere Europese landen.”

Maar holt het beleid niet vaak achter de feiten aan? Sociale netwerken zijn in hoofdzaak economische uitvindingen die inspelen op een sociale vraag: mensen willen ervaringen met elkaar delen en Facebook speelt daar op in.

Een tijdje nadien moet er dan beleid op die leest geschoeid worden.

Caroline Pauwels: “De overheid kan ook proactief werken, zonder te snel op evoluties in te spelen. Je kan bijvoorbeeld zorgen voor een R&D beleid of een mededingingsbeleid, dat laatste is een evenwicht tussen pro-actief en reactief.

Want je mag ook geen ontwikkeling afremmen.

Een grote toekomstige kloof is de privacykloof: tussen mensen die zich bewust zijn van hun privacy en pleiten om die te beschermen in tijden van digitalisering en mensen die zich niet bewust zijn van de gevaren. Het beleid kan daar een rol spelen.”

Leo Van Audenhove: “Nu, op welk niveau organiseer je beleid? Een deel van de technologie

is lokaal, maar het leeuwendeel is nog altijd een globaal gegeven met globale gevolgen. Kijk naar Google. België kan daartegen als land niet veel inbrengen. Facebook is bijvoorbeeld een Amerikaans bedrijf, dus kan je dat op Belgisch niveau reguleren? Dat zijn belangrijke nieuwe uitdagingen.”

Pieter Ballon: “Industrieel speelt hetzelfde.

Neem het voorbeeld van De Standaard, die zwaar inzette op de iPad, maar nu wel moet betalen aan Apple.”

Ik hoef jullie niet te vertellen dat communicatie snel verandert en de voorbije 20 jaar fors veranderd is. Wat zijn voor jullie de grote verschillen met toen SMIT begon?

Leo Van Audenhoven: “SMIT is opgericht op het moment dat er nog heel weinig sociaal-wetenschappelijk onderzoek was naar het gebruik van technologie. Technologie werd gemaakt en bestudeerd door economisten en ingenieurs, maar niet door sociale wetenschappers.

Communicatiewetenschappers waren bezig met de krant en de televisie. De periode van 1990 tot

2000 was cruciaal in de ontwikkeling van communicatietechnologie: er was de liberalisering in Europa, en je kreeg veel nieuwe spelers en véél innovatie. Ook krijgt het internet ingang in de samenleving en passen economische markten zich daar aan aan. Oorspronkelijk lag onze focus op telecommunicatie en een aantal mediavraagstukken. Later kwamen gebruiksaspecten en economische vraagstukken. De eerste tien jaar waren wij relatief klein; we waren met minder dan tien onderzoekers. Pas vanaf 2003, met de start van het IBBT, is er een sterke innovatiedynamiek ontstaan rond ICT in Vlaanderen. Toen

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011

5

6

2 0 j aa r smit

“SMIT heeft altijd een voortrekkersrol gespeeld” zijn we sterk gaan groeien en zijn we meerdere thema’s echt beginnen bestuderen. Ook is er een enorme diversiteit gekomen: aanvankelijk waren we alleen met communicatiewetenschappers, pas nadien zijn er ook historici, economen, sociologen en noem maar op bij gekomen.”

Hans De Canck: “Steeds meer mensen met een eerdere werkervaring uit het bedrijfsleven ook, en dat geeft ook een nieuwe dynamiek aan het onderzoeksprograma van SMIT. Als resultaat van dat alles zijn we nu met onze 55 onderzoekers één van de grootste sociaal-wetenschappelijke ICT-groepen in Europa.”

Pieter Ballon: “Onze opkomst loopt samen met die van het World Wide Web. Destijds waren er niet heel veel mensen met mogelijke maatschappelijke evoluties als gevolg van die ontwikkeling bezig. In alle bescheidenheid kunnen we zeggen dat we altijd een voortrekkersrol hebben gespeeld. Als je ziet welk onderzoek we hebben verricht met een team van niet-technologen…”

Caroline Pauwels: “Wat ik vooral wil benadrukken: na twintig jaar studiewerk hebben we gezien dat machtsposities binnen communicatietechnologie en -gebruik wisselen. Veel zat er aan te komen, en veel kan gezien worden als verschuivingen binnen machtsposities.”

Waar ligt de macht dan nu?

Caroline Pauwels: “Macht is gedistribueerd.

Onderzoek toont aan dat macht zich niet lineair

J.C. Burgelman SMIT werd in 1990 opgericht door prof. dr.

J.C. Burgelman, met de bedoeling de convergentie van media en telecommunicatie in het algemeen en de gebruikers- en beleidsaspecten van nieuwe media in het bijzonder te bestuderen. J.C. Burgelman werd eind jaren ’90 expert bij de Europese Commissie.

verplaatst en ontwikkelt. Niemand sprak tien jaar geleden van Google, maar nu beschikt dat bedrijf wel over veel macht. Zonder te overdrijven denk ik toch dat de gebruiker meer mogelijkheden heeft. Dat wil alleen niet zeggen dat de consument soeverein is; de gebruiker kan nog niet veel veranderen. Alleen heeft hij ietsje meer kansen gekregen. In twintig jaar is dat een duidelijke evolutie.”

Nieuwe Engelstalige master Het onderzoekscentrum SMIT ligt mee aan de basis van de Engelstalige Master of science in Communication Studies die in 2011-2012 van start gaat. De focus ligt op new media and society in Europe. De master is de omzetting van de expertise binnen SMIT naar een onderwijsprogramma dat die expertise internationaal wil uitstralen.

De eindgebruiker denkt wel dat hij meer macht heeft.

Caroline Pauwels: “Misschien wel, maar we willen hem dan toch behoeden voor bewieroking door technologiebedrijven. Je mag het fenomeen Facebookrevolutie niet overschatten. Die revoluties hebben alleen succes als ze ingang vinden in de traditionele media. Die spelen ook nog hun rol, en je zal ons nooit horen zeggen dat die traditionele media afgeschreven kunnen worden.

Wij zeggen: de machtsstructuren verschuiven alleen.”

Leo Van Audenhoven: “En privacy is daarbij belangrijk. Want dat gaat om macht. Grote bedrijven als Facebook en Google vragen de klanten een deel van hun privacy op te geven.

Uiteindelijk levert hen dat winst op. Maar is dat in het belang van het publiek? Tenslotte, en dat wordt misschien vergeten, gaat het nog altijd om een fenomeen in een kapitalistisch systeem.

“Mensen zijn niet bezig met privacy op lange termijn” In dat licht wordt regulering moeilijker en moeilijker. De machtsverhoudingen veranderen snel en het wordt moeilijk daar als overheid op te blijven inspelen. Integendeel, er wordt geaarzeld.”

Waarom zijn mensen zo snel geneigd een groot deel van hun privacy op te geven? Is dat uit onwetendheid? Of omdat ze een andere perceptie hebben van wat privacy is?

Caroline Pauwels: “U haalt twee belangrijke dingen aan. Onderzoek toont aan dat mensen niet echt bezig zijn met privacy op lange termijn.

Vandaag stoor je je niet echt aan wat je binnen een paar jaar kan fnuiken. Zoals een foto die je

Caroline Pauwels is hoofd van het SMIT. Haar specialisaties zijn Europees audiovisueel beleid, amusementseconomie en het samengaan van traditionele en nieuwe media.

Pieter Ballon is hoofd van de Media-, Markt- en Innovatiegroep van SMIT en hij doceert mediaeconomie.

vandaag op Facebook zet, maar die je later parten kan spelen bij het solliciteren.”

Pieter Ballon: “Je krijgt er wel iets voor terug, voor het deels opgeven van je privacy. Je krijgt interactie met anderen. Je kan privégegevens als een soort betaalmiddel zien. Je zou kunnen zeggen dat je vroeger vooral in geld betaalde voor je ICT-diensten, bijvoorbeeld aan de machtige telecombedrijven. Microsoft vroeg vervolgens relatief gezien minder geld, maar verplichtte je om een heel pakket aan soms slecht werkende programma’s af te nemen, zodat je hen deels in verlies aan productiviteit betaalde. En nu vragen grote bedrijven als Facebook privacy in ruil voor hun gratis producten. Het is een betaalwijze. Mensen weten dat ook wel, maar beseffen

Hans De Canck is projectcoördinator. Bij SMIT is hij verantwoordelijk voor het operationele management.

niet dat je in dit geval blijft betalen. Waar stopt dat? Als je een foto op Facebook zet, dan is dat vaak een rationale afweging op het moment zelf.

Maar niemand kan berekenen wat die actie op lange termijn betekent. En dat is fundamenteel veranderd, dat is kenmerkend voor de nieuwe orde die nu ontstaat.”

Hans De Canck: “Heeft een mens het recht om zijn geschiedenis te controleren? Zulke vraagstukken zullen ons in de toekomst bezighouden.”

Leo Van Audenhove is hoofd van de Internet Policy groep van SMIT. Hij is docent gespecialiseerd in de informatiesamenleving en internationale communicatie.

van Facebook, bijvoorbeeld. Je krijgt mensen die deelnemen aan de omwenteling en je krijgt mensen die niet de kennis of de wil hebben om deel te nemen. En ook zul je mensen hebben die, zoals ik zei, niets met technologie te maken willen hebben. Er bestaat ook zoiets als het technologische recht op zelfbeschikking: niet meedoen.

Hoe dan ook zal het beleid bij zulke vraagstukken betrokken moeten worden. SMIT wil zich ook met ethische vraagstukken bezighouden. Dat ethische aspect mag trouwens wel vaker in het debat betrokken worden.” [cd]

Caroline Pauwels: “Je hebt ook mensen die zich van bepaalde ontwikkelingen afzijdig houden, soms bewust. Het is niet zo dat er één grote richting bestaat, neen, je hebt verschillende splinterbewegingen. Mensen die zich afsluiten

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011

7

8

ONDERZOEK

Het heelal in het ijs Immens IceCube-observatorium op Zuidpool biedt nieuwe kijk op universum IJskap IceTop 50 m

IceCube 86 kabels met elk 60 neutrinodetectoren 1450 m

324 m 2450 m 2820 m

Rotsbodem

Een kubieke kilometer ijs op de Zuidpool waar wetenschappers het warm van krijgen. IceCube – zo heet het project – is de grootste neutrinotelescoop ter wereld en moet de geheimen van het heelal helpen ontraadselen. Eind 2010 raakte IceCube helemaal voltooid. Meer dan 5000 bolvormige detectoren die aan 86 gigantische kabels hangen, zullen gebeurtenissen waarnemen die zich diep in het heelal afspelen. Prof. dr. Nick van Eijndhoven van de vakgroep Fysica is nauw bij IceCube betrokken.

“Het is een nieuwe manier om naar het heelal te kijken”, zegt prof. van Eijndhoven. “Eeuwenlang was onze kennis van het heelal gebaseerd op de waarneming van sterren, op het zichtbare licht.

In de jaren ’40 van de vorige eeuw kwam daar de radioastronomie bij. Nu gaan wij nog een stap verder. Wij kijken niet naar licht of naar elektromagnetische straling in het algemeen, maar wel naar elementaire deeltjes.”

Astrodeeltjesfysica heeft betrekking op de studie van astrofysische verschijnselen onder de meest extreme condities.

“Diep in het heelal doen zich uitbarstingen voor”, zegt prof. van Eijndhoven. “Die uitbarstingen - kosmische gammaflitsen genaamd - houden wellicht verband met het ontstaan van zwarte gaten. Bij dat proces komen er zogeheten neu-

trino’s vrij die zich tegen vrijwel de lichtsnelheid voortbewegen”, aldus prof. Van Eijndhoven.

“Die hoogenergetische neutrino’s gaan altijd rechtdoor, ook dwars door de aarde. Maar omdat ze geen lading hebben, zijn ze niet waarneembaar. Maar soms botsen ze op een atoomkern en dan ontstaat een zogeheten muon. Die muonen hebben wel een lading en met de sensoren van IceCube kunnen we ze als een lichtflits detecteren. Gemiddeld detecteert IceCube 300 muonen per dag die van de andere kant van de aarde komen en als zodanig alleen door neutrino’s geproduceerd kunnen zijn. Aan de hand van die waarnemingen en in combinatie met satellietwaarnemingen van de NASA kunnen we bepalen waar de neutrino’s in het heelal vandaag komen. En zo hopen we meer te weten te komen

over deze kosmische uitbarstingen en de daarbij ontstane zwarte gaten.”

Internationaal IceCube is een internationaal project waarbij wereldwijd 35 instituten actief betrokken zijn.

De Vrije Universiteit Brussel, de Université Libre de Bruxelles en alliantiepartner Universiteit Gent zijn via het Interuniversitair Instituut voor Hoge Engergie (IIHE) partners in IceCube. De bolvormige optische sensoren hangen aan kabels tussen 1450 en 2450 meter diepte. Met behulp van heet water zijn hiervoor eerst schachten geboord. De eerste kabel werd in 2005 bevestigd, de 86ste en laatste op 17 december 2010. Aan de oppervlakte van IceCube

VUBonderzoekster start fitnessexperiment op Zuidpool

Prof. Nick van Eijndhoven met een neutrinodetector

Foto National Science Foundation / University of Wisconsin-Madison

bevindt zich de zogeheten IceTop-component, met tachtig meetstations voor kosmische straling. Dit is de focus van de Universiteit Gent.

De Brusselse groep concentreert zich op de signalen uit het diepe ijs, die gerelateerd zijn aan neutrino’s afkomstig uit de verste diepten van het heelal.

“Het hele IceCube-observatorium is werkelijk gigantisch”, zegt prof. Van Eijndhoven. “Vergeleken met IceCube is de Eiffeltoren een dwerg.”

Zowat vijftig procent van het project is Amerikaanse inbreng, de rest van de wereld zorgt voor de andere helft. Aan het observatorium hangt een prijskaartje van zowat 200 miljoen euro. “Maar dat is eigenlijk niet zo veel. De constructie zelf is uiteraard duur, maar daarna zijn er geen grote investeringen meer behalve uiteraard het op peil houden van de benodigde infrastructuur voor het verwerken van de meetgegevens”, aldus prof. van Eijndhoven.

Ontdekking Valt het project te vergelijken met het CERN in Genève? “Eigenlijk niet. In het CERN – waar ik ook nog gewerkt heb – zoeken wetenschappers naar de kleinste structuren van materie via experimen-

ten onder gecontroleerde omstandigheden. Alles vertrekt van de theorie. Met IceCube heb je een ander verhaal. We moeten geen deeltjesversneller bouwen, het heelal werkt altijd. En we bestuderen processen waar we eigenlijk niets van afweten.

Door onze waarnemingen hopen we tot een theoretisch inzicht te komen.”

Hoelang zal het duren voor dat gebeurt?

“Volgens de methode die ik ontworpen heb, zouden we tussen nu en vijf jaar een ontdekking moeten doen.”

Vijftien wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles zijn intens met IceCube bezig. “We werken nauw samen, elke week is er een groepsvergadering”, zegt prof. van Eijndhoven. Een aantal van hen is al in IceCube op de Zuidpool geweest, maar Nick van Eijndhoven zelf nog niet.

“Nee, want dat zou betekenen dat ik minstens vijf weken weg zou zijn en die tijd heb ik helaas niet, ook al door mijn onderwijstaken. Maar de algemene projectleider in de Verenigde Staten, prof.

Francis Halzen van de University of Wisconsin, die is er ook nog nooit geweest!” [pvr]

De bemanning van de verschillende onderzoekstations op de Zuidpool moeten overleven in vrij extreme omstandigheden. De ene helft van het jaar is het er immers onafgebroken donker; de andere helft blijft de zon 24 uur per dag schijnen. Dit heeft een nefaste impact op de slaapkwaliteit en het prestatievermogen van de bemanning. Onderzoekster Nathalie Pattyn, verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel en de Koninklijke Militaire School, heeft zonet een nieuw onderzoek opgestart op de Zuidpool om eventuele positieve effecten van een sporttraining op de gezondheid van de bemanning na te gaan.

Eerder fysiologisch onderzoek doet vermoeden dat voldoende lichamelijke beweging overdag het slaappatroon van de bemanning aanzienlijk zou kunnen verbeteren. Dat is belangrijk, omdat heel wat onderzoekers twaalf tot zelfs veertien maanden in afzondering op zo’n basis verblijven. Vooral tijdens de winter, die er ongeveer van maart tot september duurt, zijn de stations volkomen onbereikbaar en moet de bemanning zijn plan zien te trekken. Daarom zal onderzoekster Pattyn in het kader van een ESA-project de bemanning van de Frans-Italiaanse Zuidpoolbasis Concordia als proefkonijn inschakelen voor een experiment, waarbij voor iedereen op basis van de eerste metingen en inspanningstesten een persoonlijk trainingsschema wordt opgesteld. Ze worden hiervoor de komende maanden via het internet begeleid vanuit Brussel. Verder zal hun slaap onderzocht worden, evenals de werking van hun innerlijke biologische klok en cognitieve en emotionele aanpassing aan die lange isolatieperiode.

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011

9

10

K O R T N I E UW S

Deel je talenten: word spermadonor Het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van het UZ Brussel roept mannelijke studenten op om Sperman te worden en hun zaad te doneren. De campagne richt zich overigens niet alleen tot studenten, maar tot alle gezonde mannen. ‘Deel je talenten: word spermadonor’, luidt de slogan.

Er is al lang een structureel tekort aan spermadonoren. De reden is eenvoudig: de vraag overtreft steeds het aanbod. Door een aantal externe factoren wordt dit structureel tekort nog nijpender. De vrij strenge wetgeving in België is zo’n factor: in ons land mogen slechts zes vrouwen per donor zwanger worden. In Nederland bijvoorbeeld mogen dit 20 vrouwen zijn. Dit lage aantal is het gevolg van de bekommernis om zogeheten ‘consanguïniteit’: het feit dat later halfbroers zich zouden kunnen voortplanten met hun halfzussen.

Een tweede belangrijke reden voor het tekort is dat vele patiënten uit de ons omringende landen zich voor een fertiliteitsbehandeling met spermadonatie richten tot die landen waar anonieme donatie door de wetgeving voorzien is. In België is donatie van de zaad- of eicellen in principe anoniem, hoewel gekende donatie eveneens mag. Bij het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van het UZ Brussel proberen ze acute tekorten op te vangen door een beroep te doen op buitenlandse spermabanken, maar ze pakken ook geregeld uit met gerichte donorcampagnes. Sperman zit nu zelfs op Facebook.

Meer informatie? www.spermadonor.be

VUB-promotiecampagne ‘Brussel. Studeer Live’ In de aanloop naar de infodagen is de nieuwe promotiecampagne van de universiteit van start gegaan. Het concept ‘Brussel. Studeer Live’ dat vorig jaar al centraal stond, krijgt een vervolg. Dit jaar is geopteerd voor een brede campagne die zowel gericht is op bachelorrekrutering als op zij-instroom en masterrekrutering. De campagne laat zien hoe universitaire leerstof in Brussel ook de dagelijkse werkelijkheid is. Waar anders studeer je beter politieke wetenschappen dan op een boogscheut van al onze parlementen en regeringen? Waar anders kun je beter talen leren dan in een stad waar elke wereldtaal op straat wordt gesproken?

Naast specifieke kanalen voor de verschillende doelgroepen, is de universiteit ook zeer sterk in het straatbeeld in Vlaanderen en Brussel aanwezig, o.m. met 20m² affiches in de buurt van scholen en met banners op de bussen van de Lijn.

Het concept ‘Brussel. Studeer Live’ krijgt een speelse visuele uitwerking, met bekende alumni als Marc Vanthilt en weerman David Dehenauw.

Ook de campagnesite www.studeerlive.be heeft een grondige facelift gekregen, zowel

wat inhoud als look & feel betreft. Via de webcam kunnen toekomstige studenten een foto maken van zichzelf in combinatie met een beeld gelinkt aan Brussel. De foto’s worden op Facebook gedeeld en de kiekjes met de meeste ‘likes’ winnen een dj-set van Sam De Bruyn (stubru) op het eindejaarsbal van de middelbare school van de winnende scholier.

Verder vind je op de campagnesite een e-show, een Flash-site met sfeerbeelden, filmpjes, foto’s en korte teksten die bezoekers op een leuke manier laten kennismaken met de universiteit.

Online loopt ook een banneringcampagne op MSN, Facebook en Netlog.

Week van de Verlichting Een hele week in het teken van het vrijdenken, dat is wat de Week van de Verlichting te bieden heeft. De week vindt plaats van 4 tot 9 april en is een initiatief van het Brussels Studentengenootschap (BSG), de Oudstudentenbond (OSB), de Studentenraad en Studiekring Vrij Onderzoek. Ze willen jongeren en studenten van vandaag (opnieuw) warm maken voor het vuur van de vrijzinnige fakkel en voor de waarden, de ideeën en de idealen die daarmee gepaard gaan.

Van maandag tot vrijdag is er ’s middags telkens een lezing voorzien in de zaal aan het restaurant.

Op woensdag 6 april is een groot debat gepland tussen bekende vrijzinnigen en religieuzen.

Er is ook een boekenbeurs (op donderdag en vrijdag) waar verscheidene auteurs hun boek komen voorstellen, zoals ‘Dirk Verhofstadt in gesprek met Etienne Vermeersch’.

Rechtsgeleerde en filosoof Paul Cliteur (Universiteit Leiden) komt donderdagavond 7 april spreken over ‘Vrijdenken: Verlichting over de Verlichting’.

Tijdens de Week van de Verlichting vindt ook de prijsuitreiking plaats van de essaywedstrijd ‘Vrijdenken als Maatstaf’.

Vrijdag staat er nog een internationale gastspreker op het programma en zaterdag een groot studentencongres. De week wordt zaterdag ook afgesloten met een tonzitting.

Alle informatie vind je op www.wvdv.be

C A M P U S TA L K S 2 0 1 CAMPUSTALKS dedicated to women researchers To celebrate the 100th International Women’s Day, VUB launches a special edition of CAMPUSTALKS, a vibrant networking event during which the stage will be exclusively reserved for women researchers and scientists of VUB, EhB and ULB. The idea of CAMPUSTALKS is to enhance community building among the many institutions and people associated with VUB. The stage will be populated by academic women wanting to share their experiments and experiences with everybody interested in the latest developments in studies on society, culture, technology, biology and the human body.

CAMPUSTALKS is an academic spin off of Pecha Kucha Night Brussels, launched in 2007 by Alok

VUB CROSSTALKS is a unique kind of academic and corporate networking launched by Vrije Universiteit Brussel in 2003. Working bottomup and interdisciplinary, CROSSTALKS wants to create a new dynamic of knowledge exchange through thematic encounters, beyond specific disciplines and with the active participation of key players from all levels of society. http://crosstalks.vub.ac.be

{20*20} IMAGES

Nandi (Architempo) in collaboration with VUB CROSSTALKS. Pecha Kucha Nights are informal and fun gatherings where creative people get together and share their ideas, works, thoughts, project proposals in the PechaKucha 20x20 format.

Architects Astrid Klein & Mark Dytham introduced the challenging format - each presenter is allowed 20 images, each shown for 20 seconds, no more, no less - in 2003 in Tokyo, and ever since it went viral and worldwide.

Redlijk vrouwelijk: CAMPUSTALKS in teken van Internationale Vrouwendag

To celebrate the 100th International Women’s Day, VUB launches a special edition of CAMPUSTALKS. SPEAKERS CAMPUSTALKS INTERNATIONAL WOMEN’S DAY March 8th 2011 - English spoken

• Yvette Michotte (Vicerector for Education, VUB) & Hélène Casman (Vicerector for Student Affairs, VUB) • Elke Vanempten (Stedenbouw en Ruimtelijke Planning, EhB) • Sylvia Verbanck (Respiratory Division, University Hospital UZ Brussel) • Amrita Prasad (Brussels Photonics Team, VUB) • Elisabeth Bekers (Department of Linguistics and Literary Studies, VUB) • Liesbet Van Gysegem (Philosophy, VUB) • Veerle Mommaerts (Laboratory of Cell Genetics, VUB) • Alison E. Woodward & Machteld De Metsenaere (RHEA-Centre for Gender and Diversity, VUB)

BREAK • An Jacobs (Research Centre for Studies on Media, Information and Telecommunication, SMIT, VUB) • Ilse Smolders (Research group Experimental Neuropharmacology, VUB) • Helga De Valk (Interface Demography, VUB) • Freya Blekman (Interuniversity Institute for High Energies, ULB-VUB) • Iris De Graeve & Els Tourwé (Research Group Electrochemical and Surface Engineering, VUB) • Veerle De Bosscher (Department of Sports Policy and Management, VUB) • Regine Kolinsky (Cognitive Neurosciences Research Unit, ULB) • Viviane Jonckers (Software Languages Lab, VUB)

Location: VUB, Nelson Mandela Hall from 11 to 13hrs followed by reception.

Registration: free but mandatory on http://crosstalks.vub.ac.be

Op dinsdag 8 maart 2011 is de Internationale Vrouwendag aan zijn 100ste verjaardag toe. De Vrije Universiteit Brussel viert dit met een bijzondere editie van CAMPUSTALKS, een breedgesmaakt netwerkevent met voor deze speciale gelegenheid alleen vrouwelijke onderzoekers van VUB, EhB en ULB op het podium. Ze zullen hun experimenten en onderzoek delen met iedereen die geïnteresseerd is in de jongste ontwikkelingen op het gebied van samenleving, cultuur, technologie, biologie en het menselijke lichaam.

Shame “Enkele studenten van de Vrije Universiteit Brussel hebben het initiatief genomen een witte mars te organiseren die zondag door het Brusselse stadscentrum trekt. Ze willen op een vreedzame manier protesteren tegen de aanslepende regeringscrisis, die intussen een triest record gevestigd heeft, en een duidelijk signaal geven aan de politieke wereld dat de bevolking de koppigheid en halsstarrigheid aan beide kanten van de taalgrens meer dan beu is.

Als rector kan ik dit bewonderenswaardige, politiek neutrale initiatief van onze studenten alleen maar toejuichen. De mars staat dan ook al met stip genoteerd in mijn agenda: ik stap mee. (…)

Onze universiteit gaf vorig jaar al het goede voorbeeld door de krachten te bundelen met de Franstalige Université Libre de Bruxelles voor de oprichting van Bruface, dat een aantal gemeenschappelijke, meertalige masteropleidingen in de Ingenieurswetenschappen organiseert. Dit succesvolle initiatief vormt het beste bewijs dat

SECONDS

1000 km fietsen tegen kanker Net als vorig jaar doet de Vrije Universiteit Brussel opnieuw mee aan de 1000 km van Kom op tegen Kanker, een initiatief van de Vlaamse Liga Tegen Kanker. Op vier dagen 1000 km fietsen is voorwaar een stevige sportieve uitdaging. De twee editie vindt plaats van 2 tot 5 juni 2011.

Bedoeling is om dit jaar twee VUB-wielerteams van telkens vier renners aan de start te krijgen. Rector Paul De Knop en initiatiefnemer en filosoof Marc Van den Bossche zullen er opnieuw bij zijn. Maar eerst moeten de VUB-teams een bedrag van 10.000 euro ‘inschrijvingsgeld’ (5.000 euro per team) via sponsoring en allerlei acties vooraf bij elkaar krijgen. Al het ingezamelde geld gaat integraal naar Kom op tegen Kanker. Voor meer informatie over de 1000 km en de acties die vooraf plaatsvinden kan je terecht op www.vub.ac.be/1000km

Shame-betoging op zondag 23 januari

een constructieve samenwerking over de gemeenschapsgrenzen heen wel degelijk mogelijk is. De voorwaarde is wel dat er een duidelijke win-winsituatie ontstaat. Hopelijk kunnen de politici hier een wijze les uit trekken.”

VUB-rector Paul De Knop in De Standaard, 21 januari 2011

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011

11

12

K O R T N I E UW S

Wiskunde is fantastisch!

Prof. Ingrid Daubechies is een VUB-alumna met een indrukwekkende internationale carrière. Ze is een wereldautoriteit op het vlak van zogeheten wavelets die onder andere beeldcompressie mogelijk maken. Ze werd onlangs verkozen tot voorzitster van de International Mathematicians’ Union.

Vrije Universiteit Brussel viert pi-dag met Wiskunnend Wiske Wedstrijd “Wiskunde heeft nog steeds een saai en moeilijk imago. Dat is jammer, want als wiskunde op een levendige manier wordt onderwezen, is het ontzettend boeiend.” Aan het woord is de wereldberoemde natuur- en wiskundige Ingrid Daubechies. De VUB-alumna kwam vorig jaar uit de VS overgevlogen om voor de prestigieuze Francqui-leerstoel nog eens een tijdje aan haar alma te vertoeven. Ze kwam toen op het geweldige idee om een wedstrijd te organiseren voor jongeren uit het secundair onderwijs om hen de charmes van wiskunde te laten ontdekken. Het resultaat is de Wiskunnend Wiske Wedstijd. Maar liefst 110 klassen vanaf het vierde jaar secundair – goed voor 1600 leerlingen - hebben zich ingeschreven. De finale vindt plaats op 14 maart op campus Etterbeek. Waarom op 14 maart? Omdat het dan pi-dag is, een hoogdag voor alle wiskundigen.

“Wiskunde is oermenselijk: het is volledig door de mens bedacht”, zegt Ingrid Daubechies. “Je kan problemen oplossen puur met je hersenen, zonder werktuigen. Dat is toch fantastisch?”

Nu maar hopen dat de deelnemende leerlingen de zes opdrachten die ze de voorbije maanden in klasverband moesten oplossen, ook zo fantastisch vonden. Want de klassieke wiskunde van breuken, cosinus en sinus, integralen en limieten, kwam hier niet echt bij te pas. Wél leidden de opdrachten zoals de foute Rubik kubus de leerlingen binnen in een fascinerende wereld vol raadsels en ontdekkingen.

De klassen die de opdrachten hebben kunnen oplossen, mogen op 14 maart naar de eindronde van de Wiskunnend Wiske Wedstrijd op campus Etterbeek, in aanwezigheid van prof. Daubechies.

Ideaal om de internationale pi-dag in de verf te zetten: Π = 3,14... vandaar 14 maart.

De leerlingen krijgen dan vier doe-opdrachten voorgeschoteld, waarbij hun jonge breinen tot het uiterste gedreven worden. Niet alleen de opdrachten oplossen is immers belangrijk, maar ook hoe snel je dat doet. Het getal pi zal alvast een belangrijke rol spelen die dag en niet alleen bij de opdrachten. Het VUB-restaurant serveert een heus pi-dessert.

De winnende klassen gaan ’s avonds naar huis met een prachtige prijs.

Dit is de eerste van de zes opdrachten die de leerlingen moesten oplossen. De figuur lijkt heel sterk op de bekende Rubik kubus, maar het is er geen.

Opdracht: vind de fout!

De opdrachtenreeks kwam tot stand door een samenwerking tussen de faculteit Wetenschappen en Bioingenieurswetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel, prof. Ingrid Daubechies en Standaard Uitgeverij.

Doctoraatsbeurs om evolutie klimaat in kaart te brengen In de faculteit Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen is een nieuw doctoraal onderzoek van start gegaan. Een schenking door een particuliere schenker die anoniem wenst te blijven, maakt het mogelijk om een doctorandus aan te stellen voor het onderzoeksproject Mechanismes van globale verandering via de studie van biochemische cycli. Het onderzoeksdomein bevindt zich op het raakvlak tussen aardwetenschappen, biologie en scheikunde. De focus ligt op het aanwenden van isotopen en geochemische elementen om veranderingsprocessen op wereldniveau te documenteren, meer bepaald de reconstructie van de evolutie van het klimaat over de laatste 2000 jaar aan de hand van stalagmieten.

Doctorandus Maïté Van Rampelbergh is begin 2011 met haar doctoraal onderzoek gestart. Prof.

Philippe Claeys is als titularis belast met de opvolging van het doctoraatsonderzoek.

foto Bart Azare.

Chief Information Officer moet bruggen bouwen De Vrije Universiteit Brussel heeft sinds eind vorig jaar een Chief Information Officer in dienst. “Ik wil vlot bereikbaar zijn, een compromisfiguur zijn, denken aan wat het beste is voor de universiteit en een visie aanreiken”, aldus CIO Raf Vandensande. Eind maart moet zijn ICT-beleidsplan klaar zijn en kan het grote werk beginnen.

Raf Vandensande kan prat gaan op meer dan twintig jaar ervaring in de ICT-sector. Zeven jaar lang maakte hij deel uit van het managementteam van Ubizen en heeft zo deze spinoff van de Leuvense universiteit zien groeien tot een internationaal bedrijf met 500 werknemers.

Daarna heeft hij een eigen bedrijf gehad in de ICT-dienstensector en was hij CEO van Credoc, de ICT-maatschappij van het notariaat.

Al die ervaring zal de CIO nu ongetwijfeld goed van pas komen bij het opstellen van een strategisch ICT-plan voor de universiteit en bij de uitvoering van dat plan. Uitdagingen zijn er genoeg.

Zo werkt de universiteit momenteel aan een performanter informatiesysteem voor de studenten- en onderwijsadministratie, het zogeheten CALI-project (Campus Lifecycle). CALI moet in juli 2012 operationeel zijn. Andere grote projecten zullen volgen, want de Vrije Universiteit Brussel wil voluit kunnen inspelen op de noden van onze voortdurend evoluerende informatiesamenleving.

Die evolutie heeft belangrijke gevolgen voor de drie kerntaken van de universiteit: onderwijs, onderzoek en maatschappelijk dienstbetoon.

“Wie aan de universiteit een project opstart, een project met een IT-component, die moet vanaf het begin de CIO bij het project betrekken”, zegt Raf Vandensande. “Dat is werkelijk cruciaal. Vaak wachten mensen tot het project al vorm begint te krijgen vooraleer ze naar IT stappen en dan is

het te laat. Er zijn trouwens geen ICT-projecten, alleen business-projecten. Dat betekent meteen ook dat gedurende het hele project zowel mensen van ICT als van business samen verantwoordelijk zijn voor het welslagen ervan. Business en ICT Alignment is voor mij essentieel.”

De CIO gelooft ook sterk in een projectmatige aanpak, met analyse, design en testing. “Een project kan ook alleen maar slagen door de scope goed te definiëren bij het prille begin. Wat moet gerealiseerd worden, wat moet de kwaliteit zijn, wat zit erin en wat zit er niet in, wat is het budget?”

ICT Management Team Een grote uitdaging voor de nieuwe CIO is de samenwerking en de integratie van de bestaande IT-diensten, zoals het AIV en het Rekencentrum.

Een eerste concrete actie is alvast de oprichting van een ICT Management Team, waarin vertegenwoordigers van alle IT-diensten en van alle grote IT-projecten vertegenwoordigd zijn. Het team komt wekelijks samen onder leiding van de CIO. “Er is aan de universiteit enorm veel goodwill en kennis over ICT, maar de diensten en hun medewerkers zitten te veel op een eiland. Ik wil die eilandcultuur doorbreken en bruggen bouwen. En alle versnipperde kennis samenbrengen in de nodige expertisecentra”, besluit Raf Vandensande.

Unieke cursus Technologisch Ondernemerschap voor eerstejaars Handelsingenieur De eerstejaarsstudenten Handelsingenieur aan de Vrije Universiteit Brussel krijgen sinds 14 februari een cursus Technologisch Ondernemerschap. Het is de allereerste keer dat een universiteit een dergelijke opleiding zo vroeg in het curriculum van een economische opleiding aanbiedt. Met deze primeur onderstreept de universiteit het belang van ondernemerschap en technologie in de vernieuwde opleiding Handelsingenieur.

De opleiding Handelsingenieur werd in 1903 door de beroemde Ernest Solvay aan de Université Libre de Bruxelles in het leven geroepen om een brug te slaan tussen technologie en business. Sinds haar ontstaan biedt ook de Vrije Universiteit Brussel deze opleiding aan. Wat ten tijde van Ernest Solvay een revolutionaire vernieuwing was, werd intussen door universiteiten in het hele land gekopieerd. Dit academiejaar is de opleiding aan de Solvay Business School volledig hernieuwd, om nog meer toekomstgericht te werken met de focus op de belangrijkste technologieën van morgen.

Zo zullen een aantal vakken in de masteropleiding zich toespitsen op vier technologische pijlers: biotechnologie, fotonica en micro-elektronica, innovatie in materialen en duurzame energie. De studenten krijgen bovendien de kans om dankzij het praktijkvak Technological Business Development Projects ervaring op te doen als business developer. Op die manier wordt tegemoet gekomen aan een van de pijnpunten van de Belgische economie, met name het gebrek aan valorisatie van wetenschappelijk-technologische innovaties in het economisch weefsel.

Om dit objectief nog meer kracht bij te zetten, worden ook de eerstejaarsstudenten Handelsingenieur voortaan meteen mee in het bad getrokken met de nieuwe cursus Technologisch Ondernemen.

Ze krijgen daarnaast ook een vak Ingenieurstechnieken en –processen, dat hen wegwijs maakt in de leefwereld en methodes van ingenieurs.

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011 13

14

j u nio r on d e r zoeke r

Pijplijnen en kunstheupen signaleren straks zelf wanneer ze aan vervanging toe zijn Een oliepijpleiding die zelf aangeeft dat er op een bepaalde plaats een verzwakking is door roestvorming, nog voor de olie eruit spuit. Een pacemaker die automatisch aangeeft dat hij binnenkort aan vervanging toe is. Of een kunstheup die uit eigen beweging meldt wanneer hij begint te corroderen nog voor de patiënt pijn begint te voelen. Dat is wat Yves Van Ingelgem wil bereiken met de corrosiesensor die hij en zijn collega’s onlangs hebben ontwikkeld en die ze momenteel volop aan het testen en verfijnen zijn. Deze sensor betekent een heuse doorbraak voor de veiligheid in de luchtvaart en de medische wereld. Ook zijn er heel wat mogelijkheden voor praktische toepassingen in de elektronica. Van Ingelgem heeft dan ook concrete plannen voor een spin-offbedrijf. Wetenschappelijk onderzoek meets bedrijfsleven.

Een vastgeroeste onderzoeker kan je Van Ingelgem bezwaarlijk noemen. Corrosie vormt dan wel een belangrijk onderdeel van zijn werk, deze jonge onderzoeker is wel degelijk met baanbrekend en innovatief onderzoek bezig. Eerder doctoreerde hij op het ontwerpen van technieken voor impedantiemetingen op koper. Bij zo’n meting stel je metaal in een geleidende vloeistof bloot aan een elektrochemisch signaal, waarna je de respons van het metaal opmeet. Al snel kwam hij tot de conclusie dat die technologie ook te gebruiken is om corrosie of aantasting van allerlei metalen te onderzoeken. Een actueel onderwerp, zo bleek onlangs nog nadat een aantal doorgeroeste verlichtingspalen op de snelweg waren terechtgekomen. Van Ingelgem kwam toen ter plekke de situatie onderzoeken.

Omslachtig “De huidige manier is erg omslachtig. Niet alleen de meting zelf maar ook de interpretatie van de meetgegevens. Om tot bruikbare gegevens te komen, moet je de volledige transferfunctie beschrijven en analyseren. Daar heb je een gespecialiseerde corrosiedeskundige voor nodig. Vaak nemen bedrijven het zekere voor het onzekere en vernieuwen ze heel wat metalen voorwerpen zoals vliegtuigonderdelen tijdig, zelfs voor de ‘vervaldatum’. Bij onze nieuwe meetmethode wordt die interpretatie overgenomen door algo-

ritmes. Onze methode is gebaseerd op electromechanical impedance spectroscopy, afgekort EIS. Dat biedt de mogelijkheid om de gegevens op een niet-standaard manier te interpreteren waardoor de hele procedure een stuk eenvoudiger en robuuster wordt.”

De volgende stap is dan om de nieuwe techniek te integreren in allerlei apparatuur. De pijplijn van de toekomst zal de nodige techniek ‘in huis’ hebben om zelf corrosie te signaleren. Sensoren die aardbevingen moeten voorspellen, zullen op voorhand zelf aangeven wanneer ze stuk dreigen te gaan. En ook in de elektronica zullen we dankzij deze nieuwe techniek tijdig kunnen ingrijpen omdat toestellen zelf kunnen aangeven wanneer er problemen dreigen.

Van Ingelgem kan hiervoor op de nodige steun van zijn onderzoeksgroep rekenen. “Je moet de juiste mensen rond je verzamelen: niet alleen technici, maar ook op het vlak van R&D, patenten, wetgeving, financiën. We hebben natuurlijk ook investeerders nodig. We hopen binnenkort met externe partners de tweede versie van de sensor te ontwikkelen als pilot. Met deze partners sluiten we non-disclosure agreements af zodat we bij de onderhandelings¬gesprekken zeker kunnen zijn dat bepaalde unieke onderdelen die we toelichten ook strikt geheim blijven. Er komt bij het oprichten van een spin-off heel wat kijken dat ook voor mij nieuw is maar het is heel leerrijk en boeiend allemaal.” [cv]

Spin-off Het zal duidelijk zijn dat er voor deze nieuwe techniek ontelbaar veel toepassingen zijn. Van Ingelgem en de onderzoeksgroep Electrochemical and Surface Science (SURF) willen dan ook graag een spin-offbedrijf oprichten om hun toepassing te commercialiseren. De voorbereidingen zijn in volle gang. Ze hopen binnen drie jaar van start te kunnen gaan. “Ik vind de combinatie van een academische carrière en het bedrijfsleven bijzonder interessant. Het geeft je de kans om je onderzoeksresultaten ook werkelijk in iets bruikbaars om te zetten.”

“De combinatie van een academische carrière en het bedrijfsleven is bijzonder interessant.”

Corrosie van metalen is de rode draad doorheen het parcours dat Yves Van Ingelgem (29) tot nu toe aan de Vrije Universiteit Brussel heeft afgelegd.

Zijn masterproef ging over de invloed van plasmanitreren* op het corroderen van roestvrij staal.

Zijn doctoraatsonderzoek ‘Implementation of Multisine EIS (electromechanical impedance spectroscopy) in a toolbox for electrochemical studies’ deed hem beseffen dat impedantiemetingen nog veel onbenutte mogelijkheden hebben en dat hij zich daar in wil verdiepen. Met een postdoctorale IWOIBonderzoeksbeurs werkt hij sinds oktober 2009 aan een SOIB-project (Spin-off in Brussels) dat hem in staat stelt om te zoeken naar een eenvoudige manier om corrosie van metalen te meten. * Plasmanitreren is een thermochemische behandeling van het oppervlak van staalsoorten die resulteert in een harde, slijtvaste oppervlaktelaag.

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011 15

16

I k st u d ee r d e aan d e V r i j e Unive r siteit B r u ssel

Fotograaf

Henk Van Cauwenbergh Bij het grote publiek is Henk Van Cauwenbergh vooral bekend door zijn foto’s voor de Showbizzkalender, waarin ieder jaar opnieuw een dozijn schaarsgeklede Bekende Schonen poseren. Maar zelf beschouwt hij dit eerder als een leuke afwisseling en situeert hij het zwaartepunt van zijn werk in een meer persoonlijke fotografie mét een verhaal. Hij verhuisde zopas naar de Provence, op een steenworp van enkele van zijn beroemdste klanten, en opent er binnenkort een chambre d’hôtes met de veelzeggende naam Mas La Bohème.

Mijn liefde voor het schrijven heeft me naar de Vrije Universiteit Brussel geleid. Ik woonde als kind in Knokke, dus Brussel lag niet echt bij de deur. In Gent was de richting Pol en Soc mijn beste optie, maar aan de VUB had je de richting Pers- en Communicatiewetenschappen, die nog veel beter aansloot bij mijn drang om te schrijven.

naar Knokke, maar bovendien zat ik ook nog eens op kot in Antwerpen, omdat ik gratis kon logeren bij een tante. Dus pendelde ik iedere dag op mijn motor tussen Antwerpen en Brussel. Ik trok wel eens de stad in, maar dat is intussen helemaal verwaterd. Maar ik herinner me wel dat het een verrijkende ervaring was om mijn leven te verdelen tussen deze drie steden.

De microbe van de fotografie heeft me pas later te pakken gekregen, toen ik de beroemde fotograaf Peter Lindbergh ontmoette. Ik was gefascineerd door de manier waarop die man zo’n mooie verhalen in zijn fotografie kon verwerken. Toch heb ik de tekst nooit helemaal losgelaten; het liefst combineer ik beide. Ik breng heel vaak een beeldverhaal, zoals bijvoorbeeld over de weduwe van Marcel Cerdan, waarbij de tekst op de foto wordt tentoongesteld. Dat is mijn aparte manier om mijn journalistieke achtergrond te verwerken in mijn fotografie, in plaats van er gewoon een boek van te maken.

Mijn verhuizing naar de Provence zal weinig impact hebben op mijn werk: ook voordien werkte ik al voor negentig procent in het buitenland.

Nu woon ik zelfs dichter bij enkele van mijn grootste klanten (lacht).

Bijvoorbeeld Charles Aznavour, en prinses Caroline van Monaco. Aznavour is nu al tachtig, maar nog steeds druk bezig. Ik maak foto’s voor zijn promotie. Hij is nu bijna mijn buur, en komt binnenkort onze chambre d’hôtes officieel openen. Bovendien heb ik al gemerkt dat het Franse publiek meer van mijn werk koopt dan het Vlaamse publiek. Fransen lijken vanuit hun achtergrond spontaner te investeren in cultuur en mooie dingen, terwijl de Vlamingen het gewoon mooi vinden en dan weer buitenstappen.

Aan mijn studententijd aan de VUB heb ik erg positieve herinneringen.

Ik ben nooit gebuisd, daar zorgde ik wel voor, omdat ik mijn studies helemaal zelf moest bekostigen. Ieder weekend trok ik terug naar Knokke om er te werken in het casino. Daardoor had ik zelden de gelegenheid om op café te blijven hangen met mijn medestudenten. Ik was ook allesbehalve studentikoos. Het hele gedoe met klakken, dopen en cantussen was aan mij niet besteed.

Vooral de openheid van geest aan de VUB is mij bijgebleven. Je werd er op een spontane manier als een volwassene behandeld en niet betutteld als een schoolkind. Ik kwam uit dat dwingende regime van het secundair onderwijs in de jaren zeventig, en toen ik aan de VUB kwam, viel dat als een juk van mij af. Ik had die openheid ook nodig om goed te kunnen functioneren: als ik mij aan een hele hoop strikte regels moet houden, verlies ik meteen al de helft van mijn mogelijkheden. Aan de VUB heb ik geleerd om een flinke portie zelfdiscipline te kweken en dat werpt tot op heden zijn vruchten af. En ik herinner me nog steeds dat ik me er altijd open en vrij heb gevoeld. Ik ging als kind niet graag naar school, omdat ik er een probleem mee had van altijd maar vanalles te moeten, en naar de VUB ben ik nooit tegen mijn zin gegaan.

Een hechte band met Brussel heb ik niet echt overgehouden aan mijn studententijd. Niet alleen trok ik van vrijdag tot maandagochtend terug

De Showbizzkalender is slechts een klein aspectje van mijn werk. Het is een soort etalage waarmee ik mijn naamsbekendheid heb verworven, maar het is niet mijn ultieme ambitie. Ik vind het fijn om ook eens op die manier te werken, maar ik wil toch vooral mijn energie steken in persoonlijke projecten waarbij ik fotografie en journalistiek kan combineren. Ik wil dat ook graag doorgeven aan anderen: zo begin ik binnenkort met het organiseren van workshops fotografie voor amateurfotografen. [km]

Henk Van Cauwenbergh (52) Afgestudeerd: 1980 Diploma: licentiaat in de Pers- en Communicatiewetenschappen Eerste job: freelance journalist bij Het Nieuwsblad Huidige job: beroepsfotograaf

Foto Henk Van Cauwenbergh

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011 17

18

E r asm u sho g eschool B r u ssel

Vijf nieuwe labo’s in Anderlecht EhB en VUB doen samen onderzoek naar nieuwe energie- en milieutechnologieën

Prof. ir. Peter Van den Bossche

Wordt uw volgende wagen elektrisch? Of wegen de groene voordelen voor u niet op tegen de nadelen, zoals het rijbereik? Op de campus Nijverheidskaai van de Erasmushogeschool Brussel (EhB) voert de hogeschool samen met de Vrije Universiteit Brussel onderzoek naar de sleutelcomponent van elektrische wagens: de batterijen.

Om hun onderzoek te intensifiëren, investeerden de partners in een state-of-the-art onderzoekslabo met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Europese Unie. Later dit jaar volgen in Anderlecht nog vier nieuwe labo’s, die zich stuk voor stuk toespitsen op energie- en milieutechnologieën. ”In het pas geopende RESS-labo (Rechargeable Energy Storage System, red.) voor energieopslag en batterijen doen we een vergelijkende studie van batterijen en onderzoeken we welk type geschikt is voor welke toepassing”, zegt prof. dr. ir. Peter Van den Bossche van de EhB. ”Zo zijn de batterijen voor een vermogenstoepassing, zoals hybridewagens, heel verschillend van de batterijen die worden gebruikt bij wagens die uitsluitend elektrisch worden aangedreven, wat we een energietoepassing noemen. We proberen het gedrag van al die batterijen te leren kennen, zodat we kunnen voorspellen hoe ze reageren in een bepaalde situatie. Om dat na te gaan, doen onze nieuwe testbanken niets anders dan de batterijen laden en ontladen volgens cycli die overeenstemmen met het reële gebruik ervan. Op die manier onderzoeken we onder meer hoe batterijen verouderen en wat de levensduur ervan is”, vertelt Van den Bossche. ”Dankzij de uitgebreide expertise die de VUB heeft op het vlak van elektrische wagens, leggen we ons vooral op die toepassingen toe. Ons team is dan ook geïntegreerd in de onderzoeksgroep MOBI, dat binnen de Universitaire Associatie Brussel de expertise bundelt van VUB en EhB over mobiliteit en automotive technology.”

Uniek labo Het RESS-labo is uniek in Brussel en ook in België beschikken maar een tweetal onderzoeksinstellingen over een dergelijk labo. Maar zelfs daar blijft het niet bij voor de campus Nijverheidskaai van de EhB. Later dit jaar worden

nog eens vier nieuwe onderzoekslabo’s geopend rond de volgende energie- en milieutechnologieën: ‘Elektrische fietsen en lichte elektrische voertuigen’, ‘Meetnetwerk voor geluidshinder’, ‘Rationeel energieverbruik in gebouwen’ en ‘Windenergie in de stad’. De extra boost die deze campus krijgt op onderzoeksvlak, dankt de EhB aan het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). “De nieuwe labo’s worden voor de helft gefinancierd door EhB en VUB. De overige vijftig procent (475.000 euro, red.) wordt gedragen door EFRO”, licht Peter Van den Bossche toe. “EFRO is een fonds dat geld injecteert in zogenaamde herwaarderingsgebieden.

Het financiert projecten die deze gebieden revitaliseren en de lokale economische ontwikkeling een duw in de rug geven. De Brusselse kanaalzone, waar de campus ligt, is een van die buurten.

In totaal zijn er een dertigtal projecten toegekend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat de fondsen beheert. Die projecten zijn heel divers. Zo krijgt het slachthuis van Anderlecht, dat naast onze campus ligt, geld voor een overdekte markt. Ons project is trouwens het enige écht wetenschappelijke. De financiering die we ontvangen, zal zowel de buurt als de campus goed doen. Alle expertise rond energieopslag en batterijen van EhB en VUB zal hier namelijk worden gebundeld.”

Bijscholingen Een volgende stap voor de vijf onderzoekslabo’s, die de overkoepelende naam EMOVO (Energie en Milieu Onderzoek en Vormingscentrum) kregen,

wordt het genereren van projecten. “EFRO heeft voor de helft van de financiering van de infrastructuur gezorgd, maar het aantrekken van vorsers moet gebeuren met middelen die gecreëerd worden uit projecten. Die zijn we momenteel volop aan het voorbereiden”, zegt de onderzoeker. “Uiteraard beperken we ons niet enkel tot die projecten. Zo voeren we met het RESS-labo nu al tests uit in opdracht van bedrijven. Daarnaast zullen we ook vormingsactiviteiten aanbieden.

Vooral het project rond elektrische fietsen zal zich toespitsen op opleidingen, in navolging van het onderzoek dat de VUB al voerde in dit vakgebied. Die opleidingen zullen zich niet enkel richten tot academici, maar ook naar technici en professionals die met elektrische fietsen werken. De extra inkomsten die al deze activiteiten genereren, zullen we investeren in infrastructuur en in mensen. En die zullen op hun beurt een meerwaarde betekenen voor onze studenten.

Voor hun masterproeven kunnen ze bijvoorbeeld een beroep doen op de labo’s en de expertise die we voorhanden hebben. Maar uiteraard zal die expertise ook doorsijpelen naar de lessen van de ingenieursstudenten van EhB én VUB”, vertelt Van den Bossche. “EMOVO geeft eigenlijk een goed beeld van de voordelen die de samenwerking tussen de hogeschool en de universiteit kan bieden. Door de ligging van de ruimte op de EhBcampus te combineren met de onderzoeksexpertise van beide instellingen, zijn we erin geslaagd om de EFRO-financiering voor deze labo’s binnen te halen.” [vds] www.emovo.be

TESTAM_2011_ADVNL_MSLIGA_210X297:Opmaak 1 17-11-2010 15:44 Pagina 1 TESTAM_2011_ADVNL_MSLIGA_210X297:Opmaak 1

19

17-11-2010

15:44

Pagina 1

P e r sonalia

Het Vrijzinnig Platform Hoger Onderwijs Antwerpen heeft de eerste ‘Dwaallicht Prijs’ toegekend aan prof. Wim Distelmans. Hij krijgt de onderscheiding voor zijn ethische waakzaamheid en humane betrokkenheid als pionier voor de erkenning van palliatieve zorg en zijn strijd voor het recht op euthanasie.

Vicky Cole van de vakgroep Accountancy, Auditing en Bedrijfsfinanciering (ACCO) heeft op het 11de World Congress of Accounting Educators and Researchers in Singapore de International Journal of Accounting and Information Management’s Best Paper Award ontvangen. Zij kreeg deze award voor haar paper ‘The uniformity-flexibility dilemma when comparing financial statements. The view of auditors, analysts and other users’.

Tom Deliens van de vakgroep Menselijke Biometrie en Biomechanica (BIOM), heeft op het vijfde ‘International Congress on Science and Ski’ een Honorable Mention for the Young Investigator Award gekregen voor de presentatie ‘Determination of the competencies of a ski coach’ met als auteurs Deliens T., Caplin A, Huts K. en Zinzen E. Dr. Ann Massie, dr. Guy Laureys en dr.

Ralph Clinckers van de onderzoeksgroep Pharmaceutical Chemistry, Drug Analysis and Drug Information (FASC) hebben een subsidie van 56.800 euro (2 jaar) ontvangen van het Charcot Fonds 2011 van de Charcot Stichting.

Dit fonds steunt jaarlijks het fundamentele en het klinische onderzoek naar de behandeling van Multiple Sclerose.

Gordon Craggs, doctoraatsstudent bij de onderzoeksgroep Applied Physics (vakgroep Toegepaste Natuurkunde & Fotonica) (TONA) heeft met zijn presentatie ‘Speckle characteristics of a laser projector using nonmodal laser emission of a semiconductor laser’ de ‘Best PhD Presentation Award’ behaald op het internationale (SPIE) congres ‘Speckle 2010’ in het Braziliaanse Florianopolis. Bovendien ontving hij met diezelfde bijdrage de OSA Student Paper Prize van de Optical Society of America.

zoek van Kim Willems, onder begeleiding van o.m. prof. dr. Malaika Brengman.

Frank Scheelings van de Archiefdienst werd door Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege benoemd tot voorzitter van de beoordelingscommissie Cultureel-erfgoedprojecten zoals voorzien in het Erfgoeddecreet.

Sven Boulanger en Philippe Henin van de Polytechnische Kring werden studentenkampioen badminton op het sporttrofee studententornooi. Ze wonnen overtuigend alle drie de confrontaties (twee enkelspelen en een dubbelspel) en mochten dan ook met enige trots de gouden medaille omhangen.

Bart Geelen, masterstudent Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen, heeft tijdens het Belgisch Kampioenschap Judo voor hogescholen en universiteiten bij de lichtgewichten beslag gelegd op de eerste plaats na twee snelle overwinningen met ippon. In de categorie tot 90kg was het Jimmy Tembuyser, bachelorstudent Biomedische Wetenschappen, die op het hoogste schavot stond, nadat hij zijn tegenstanders met ippon kon vloeren in zijn 1/8e en halve finale.

OOK ALS JE ER NIET OOK ALS JE ER MEER BENT, KAN JE VOOR MEER BENT, KA DE MS-LIGA NOG MEER DE MS-LIGA NO BETEKENEN DAN JE DENKT. BETEKENEN DA

Neem een goed doel op in Neem een goed do je testament en vergroot de erfenis je testament en ver van wie je dierbaar is. van wie je dierbaar info@testament.be 0479 76 00 76

COLOFON Redactie: Karolien Merchiers, Chantal Verelst, Andrea Luyckx, Bram Esposito, Heleen van Schooneveld, Peter Van Rompaey Eindredactie: Peter Van Rompaey Medewerkers: Christophe Degreef, Valéry De Smet, Veerle Magits Foto’s: Bernadette Mergaerts, Henk Van Cauwenbergh, Chantal Verelst Opmaak: Gekko Publiciteit Druk: Albe De Coker

Gedrukt met plantaardige

inkten op milieuvriendelijk papier Redactiesecretariaat: Myriam De Pelseneer, Ingrid Knaepen Dienst Interne en Externe Communicatie Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel [T] +32 (0)2 629 21 34 [F] +32 (0)2 629 12 10 [E] ieco@vub.ac.be [E] www.vub.ac.be

Sponsor De Toekomst

Wenst u Akademos thuis te ontvangen, laat ons iets weten.

De collega’s van de vakgroep Bedrijfseconomie en Strategisch Beleid behaalden een Best Conference Paper Award op de Global Marketing Conference 2010 in Tokio. De winnende paper is getiteld ‘From Armani to Zara: Impression Formation Based on Fashion Store Patronage’ en kadert in het doctoraatsonder-

info@testament.be 0479 76 00 76

Verantwoordelijke uitgever: Prof. dr. Paul De Knop Rector Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel

Giften, legaten, schenkingen, sponsoring +32 (0)2 629 12 46 of fundraising@vub.ac.be

Meer info: www.vub.ac.be/infoover/fundraising

AKADEMOS - JG.14 • NR1 • FEBRUARI - MAART 2011 19

l e s s u r #B R E E D U T S !

E LIV GEN A D O F IN 05 19/03 &

Win een dj-set van

Sam De Bruyn

op je eindejaarsbal op studeerlive.be *volledig reglement op studeerlive.be

08/