N°0 • JUN & AUG • 2015
Henri EIGENZINNIG MAGAZINE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
Who is watching you?
HENRI Poincaré. Henri Poincaré, French mathematician and philosopher of science (1854-1912). On top of that: passionate defender of the principle of ‘Free Enquiry’. This principle sets out that thinking should solely be based on facts and should never be subjected to dogmas, parties, or prejudices. This principle is embedded in the charter of our university, making it the only Flemish university to explicitly consider Free Enquiry as the foundation of education, research, and societal commitment. “Thinking must never submit itself, neither to a dogma, nor to a party, nor to a passion, nor to an interest, nor to a preconceived idea, nor to anything whatsoever, except to the facts themselves, because for it to submit to anything else would be the end of its existence.”
VUB AND FREE THINKING? WHAT DO YOU THINK? “The IB² is a typical example of our free thinking: as a ULB-VUB institute with an open-source mentality. It crosses the boundaries between traditional disciplines, and through our unique seminar series, it opens its doors for to Bioinformatics researchers from all over Belgium.”
WIM VRANKEN, IB² vice-director Interuniversity Institute of2Bioinformatics in Brussels
PAUL BENKNOPT
EDITO
R
edelijk eigenzinnig. Zo kan je het DNA van de VUB het best omschrijven. Al sinds 1834 is het Vrij Onderzoek ons fundament. We stellen de dingen voortdurend in vraag. Maar we staan nooit aan de zijlijn. We reiken immers ook nieuwe inzichten en denkpistes aan. In het verleden hebben we onze stem al vaak laten horen in het maatschappelijke debat en we zullen dat ook in de toekomst blijven doen. Een universiteit is immers meer dan een plek van wetenschap alleen. Een universiteit moet in dialoog treden met de samenleving. Impact hebben op de ontwikkelingen in de samenleving. En deze samenleving soms ook uitdagen. Elke universiteit doet dat op haar manier. Universiteiten zijn niet onderling inwisselbaar. De eigenheid van de Vrije Universiteit Brussel is dus redelijk eigenzinnig. En bij een eigenzinnige universiteit hoort een eigenzinnig blad. Een magazine dat het karakter van de universiteit weerspiegelt en dat de platgetreden paden verlaat. Zo’n blad wil Henri zijn.
RECTOR PAUL DE KNOP Henri is the brand-new magazine of VUB. It reflects the spirit of our university. Henri is open-minded, sometimes slightly provocative and always in search of new insights.
Zo zijn wij 3
IN DIT NUMMER
08 Dubbel & zinnig 2 experts aan het woord. In dit nummer: Rob Heyman & Paul D’Hert over privacy
16 De denkplek
Waar denken onze profs? In dit nummer de denkplek van professor Nele Adriaenssens. Het is letterlijk een denktank!
14 That’s funny... Things we discovered
15 Die fröhliche Wissenschaft Els Consuegra achter de coulissen van het wetenschapsbedrijf
4
24 The B-spot
Locations in Brussels where our professors like to hang out. In this edition: professor Serge Gutwirth takes us to Tropismes
34
Jong bloed
Waar zijn ze toch mee bezig, die jonge onderzoekers van ons? Benoît Smets met het hoofd in de wolken
18 Research uncovered
On interesting VUB research and its underlying processes. In this edition: mission healthy liver
30
Het DNA van de VUB
23
Student bevraagt alumnus. In dit nummer: twijfelen mag!
COLOFON HENRI is het eigenzinnig magazine van de Vrije Universiteit Brussel en verschijnt 4 keer per jaar. Redactieadres: Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen VUB, Pleinlaan 9, 1050 Brussel, marcom@vub.ac.be Verantwoordelijke uitgever: Paul De Knop, rector Coördinatie: Lies Feron Redactie en realisatie: Jozefien De Marrée, Lies Feron, Geert Goessaert, Lode Janssen, Marjan Keijzer, Anja Otte, Pollet & Pollet, Peter Van Rompaey, Sofie Verkest, Sicco Wittermans Fotografie: Greet De Gendt, Frederic Swennen, Saskia Vanderstichele
Woody Is it a cartoon? Is it poetry? Is it a philosophical discourse?
28 Shorts VUB’s digest
HENRI wordt gedrukt op chloorvrij gebleekt papier vervaardigd uit 100% FSCgecertificeerde vezels.
5
OPGEMERKT
Na Brussel 35 jaar lang rijkelijk te hebben getrakteerd op bier, rock en cultuur, gaat het KultuurKaffee binnenkort ter ziele. Om later te herrijzen in een nieuwe gedaante. Aanleiding voor een episch feestje, compleet met legendarische groepen die ooit hun eerste schuchtere podiumstappen op de VUB zetten, zoals De Brassers, Arbeid Adelt! en Lavvi Ebbel.
6
En toen was er niets meer
7
XXX
8
DUBBEL & ZINNIG: 2 EXPERTS AAN HET WOORD
Privacy, het meest actuele mensenrecht Wie niets te verbergen heeft, heeft niets te vrezen van nieuwe technologische evoluties die onze privacy steeds verder aantasten, toch? Klopt niet, zeggen professor Paul De Hert en onderzoeker Rob Heyman, elk op hun gebied specialist in privacy. “We hebben allemaal belang bij controle op wat er met onze gegevens gebeurt”, zegt professor De Hert. Hoog tijd dat we onze gegevens opnieuw claimen, voegt Rob Heyman daaraan toe. “Ze zijn tenslotte van ons.” Door ANJA OTTE, Illustratie CORBIS
9
OMSLAGVERHAAL: PRIVACY
START SKYPEGESPREK
R
01:12:00
ob Heyman arriveert een halfuur te laat op onze afspraak, omdat het VTM-nieuws dringend een interview met de jonge onderzoeker wou over een recente studie die de Privacycommissie bij hem bestelde. Uit dat onderzoek blijkt dat Facebook wel degelijk in de fout gaat als het gebruiksgegevens inzet voor reclamedoeleinden. “De studie wordt opgepikt tot in The Guardian toe. Fijn om te zien dat je onderzoek zin heeft en dat er gevolg aan gegeven wordt.” Ons gesprek voeren we – toepasselijker kan nauwelijks – al skypend met professor De Hert vanuit Madrid. Dat de NSA daar weet van heeft, nemen we er voorlopig bij, maar niets zegt dat dat ook in de toekomst zo hoeft te zijn. Beide privacyspecialisten zijn immers optimistisch. Ondanks alle doemberichten, gaat het de goede kant uit met onze privacy. Maar waakzaamheid blijft geboden – en verzet tegen ongewenste ontwikkelingen is nodig.
Privacy wordt vaak afgewogen tegen veiligheid. Als je niets verkeerd doet, hoef je niets te vrezen, luidt het argument. Klopt die redenering? DE HERT: “Er is een belang bij veiligheid en er is een belang bij het beschermen van onze grondrechten. Tussen beide is er inderdaad voortdurend spanning. Toch leert de ervaring dat privacy opofferen voor veiligheid een onverstandige aanpak is. Politici beseffen dat zelf ook. Als ze morgen niet meer ongestoord een mail kunnen sturen of gaan dineren om een nieuwe coalitie op te zetten, dan zullen ze zich ook niet veilig voelen. Omdat die belangen breeduit gedeeld worden, wordt de discussie over privacy in ons land op een redelijk volwassen manier gevoerd. Het is allemaal niet zo zwart-wit. Deze regering is zogezegd rechts en veiligheidsgericht, maar ze heeft wel een staatssecretaris voor Privacy aangesteld. Bart De Wever wou zaken zoals de terreurdreiging naar zich toe trekken, maar uiteindelijk vinden we het beter dat een orgaan als het OCAD daarover blijft oordelen. Dat is een voorbeeld van hoe men nadenkt over checks and balances.”
Wat houdt privacy precies in? DE HERT: “Voor sommigen is privacy iets beperkt – wat zich in de huiskamer afspeelt, wat je in je dagboeken schrijft… – maar voor mij is het heel ruim: privacy beschermt de mogelijkheden van het individu om zich te ontplooien. Een individu ontplooit zich niet alleen door in zijn dagboek te schrijven, maar ook door contacten op te bouwen of door zich uit te drukken in die contacten. Privacy omvat dus alles van intimiteit tot identiteit en ontplooiingsmogelijkheden.”
HEYMAN: “Het is heel elitair en egocentrisch om te zeggen dat je
niets te verbergen hebt. In Nederland zagen ze ook niets verkeerds in het registreren welke godsdienst iedereen aanhing – tot de nazi’s die registers gebruikten om Joden op te sporen. We kennen allemaal de verhalen van ondergedoken Joden, maar van mensen die op dit moment angst hebben om online te gaan, kunnen we ons zelfs geen beeld vormen. Ook in ons land zijn er mensen op de vlucht. Ze hebben misschien geen asiel gekregen, maar ze vinden wel dat ze in België mogen verblijven. Voor die mensen zijn sociale media bijvoorbeeld wel gevaarlijk. Door te zeggen dat je niets te verbergen hebt, ontneem je anderen het recht om verborgen te blijven.”
Privacy is een mensenrecht, beschermd door internationale verdragen. Toch ervaren veel mensen inbreuken als minder ingrijpend dan die op andere mensenrechten. Neem nu grootschalige dataverzameling door inlichtingendiensten, waartegen u, professor De Hert, een aanklacht ondertekende: wat is daar precies mis mee? DE HERT: “Twee zaken. Het eerste is het traditionele privacybezwaar. Foto’s, locatiegegevens; het lijken domme gegevens, maar als je ze bijeentelt, weet je heel veel. Toon me je mailverkeer en ik weet wie je bent. Het tweede bezwaar is meer politiek. Door geen checks and balances in te bouwen, geven we de overheid wel heel veel macht. Over dat gebrek aan controle gaat de discussie bij de ontwikkeling van antiterrorismemaatregelen. Sociobiologisch is het niet vol te houden dat iemand niet om privacy geeft. Iedereen heeft dingen die hij liever verborgen houdt. Als je naar een dokter gaat, wil je niet dat je patiëntgegevens zomaar op straat belanden. Daarom hebben we allemaal belang bij controle op wat er met onze gegevens gebeurt. In onze informatiemaatschappij is privacy veel relevanter dan al die andere mensenrechten. Het is het meest actuele recht.”
ING overweegt klantengegevens te verkopen, gemeenten verkopen nu al gegevens, … Wat vindt u de flagrantste inbreuk op de privacy die mensen niet ten volle beseffen? DE HERT: “In België zijn we iets te streng voor de privé en niet streng genoeg voor de overheid. Zo voer ik een Don Quichotestrijd tegen automatische nummerplaatherkenning – een heel gevaarlijke ontwikkeling. De overheid gaat die camera’s voor allerlei doeleinden gebruiken, tot achterstallige belastingen toe. Zonder enig wettelijk kader. Daar is de oefening totaal fout gelopen. Niet
10
XXX
Ons gesprek voeren we – toepasselijker kan nauwelijks – al skypend met professor De Hert vanuit Madrid.
alleen Facebook blundert dus, ook de overheid. De overheid is een speciaal geval, omdat ze ons moet beschermen in onze privacy en ons daar tegelijk vaak in bedreigt. Daar maak ik me meer zorgen over dan over Facebook.”
DE HERT: “Het aantal technologische sporen dat je achterlaat zal alleen maar toenemen. In het slechtste scenario voel je je daar als burger hulpeloos bij. Daarom was ik blij toen de Liga voor de Rechten van de Mens de Big Brother Award toekende aan Electrabel. Uit wat we gebruiken – smart energy, noemt Electrabel dat – gaat het bedrijf hele consumentenprofielen afleiden. Daarom moeten we ons afvragen: van wie zijn die energiegegevens, van mij of van Electrabel? Mijn antwoord is dat die gegevens van mij zijn, net zoals mijn Facebookgegevens, mijn telefoongegevens, … Dat maakt mij de baas erover, niet iemand anders.”
Functionele creeps Met het ‘Internet of Things’ gaan ook auto’s, thermostaten en zelfs koelkasten gegevens doorsturen. Wat is het worst case scenario, welk toekomstbeeld vrezen jullie?
“NIET ALLEEN FACEBOOK BLUNDERT, OOK DE OVERHEID. DAAR MAAK IK ME VEEL MEER ZORGEN OVER.”
HEYMAN: “We benaderen al die technologische
veranderingen te vaak alsof ze in steen gegrift staan. We mogen gerust wat proactiever zijn en zeggen: als dit het doel is, dan moet het daarbij blijven. Smart grids zijn er helemaal nog niet, maar toch gaan wij er als burgers al vanuit dat ze vast staan en dat we er helemaal niets aan te zeggen hebben.”
HEYMAN: “Het verhaal is altijd hetzelfde: wat technologisch moge-
lijk is, wordt verder gebruikt voor andere toepassingen. Function creep heet dat. Nummerplaatherkenning is een goed voorbeeld. Het Internet of Things gaat opnieuw andere gegevens verzamelen en het zal niet lang duren voor ook die gebruikt worden voor andere doeleinden.”
DE HERT: “We hebben allerlei dingen nodig, van grote debatten tot expertadviezen. Daarom is het een goede zaak dat we nu een staatssecretaris voor Privacy hebben. Ik geef hem alle kansen, al kan het ook mislukken. Dat het thema op de politieke agenda staat, is sowieso een gunstige ontwikkeling.” ➝
11
OMSLAGVERHAAL: PRIVACY
Collectieve verantwoordelijkheid Op Facebook verschenen een tijdje terug veel berichten van mensen die hun gebruiksvoorwaarden wilden aanscherpen. Een hoax, maar tegelijk een uiting van machteloosheid. Zijn we inderdaad machteloos als het aankomt op sociale media? Of zijn we soms zelf te nonchalant in wat we online verspreiden? HEYMAN: “Aan die gebruiksvoorwaarden was op zich niets gewijzigd, ze werden alleen anders geformuleerd. Op een manier die ons zei: jullie mogen onverschillig zijn, er valt toch niets aan te veranderen. Facebook heeft er alle belang bij om ons te laten geloven in die mythe. Dat is het, een mythe, want het tegendeel is waar: Facebook is een van de meest maakbare technologieën die er zijn.”
➝
PAUL DE HERT Professor Paul De Hert doceert onder meer Strafrecht en Internationaal en Europees Strafrecht aan de VUB. Zijn onderzoek situeert zich vooral op de domeinen privacy en technologie, mensenrechten en strafrecht. Professor Paul De Hert is ook de organisator van Computers, Privacy & Data Protection (CPDP), de grootste Europese conferentie over digitale veiligheid.
DE HERT: “Er is niets mysterieus aan, het gaat om een businessmodel. Daarom ben ik ook optimistisch. Het komt er gewoon op aan met allerlei vormen van druk een meer privacyvriendelijk businessmodel op te dringen. Tot hiertoe heeft Facebook alleen nog maar schaamteloos geïncasseerd. Elke minuut dat het zo kan blijven cashen, is winst.” HEYMAN: “Technologie wordt altijd vanuit
WE BENADEREN TECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN TE VAAK ALSOF ZE IN STEEN GEGRIFT STAAN. WE MOGEN GERUST WAT PROACTIEVER ZIJN.
een financieel belang gepusht. Wie pusht nummerplaatherkenning? De producenten van camera’s, want voor hen ligt er een enorme markt open. Er is niets mis met geld verdienen, hoe Facebook erin slaagt er munt uit te slaan, is knap, maar toch moeten we dat model uitdagen en alternatieve versies voorstellen. Voor alle technologieën.”
DE HERT: “Er zijn altijd mensen die zeggen: bescherm je eigen privacy. Dat kost echter tijd en moeite en voor een veiliger internet kijken mensen nu eenmaal naar de overheid. Ik vergelijk het graag met het verkeer. Als de weg vol putten zit, kan je zelf wat trager gaan rijden, maar juridisch ligt er bij elke put een verantwoordelijkheid bij de overheid. Dat beeld van de verkeersveiligheid maakt opgang, alleen verloopt ons verkeer in de informatiemaatschappij niet meer fysiek, maar via het internet. En het moet veiliger, dat is ook het politieke aanvoelen. Sommige landen lopen vooruit en gaan van rechtsbescherming naar consumentenbescherming. Het verschil? Consumentenbescherming is collectief georganiseerd. In Duitsland is de wetgeving veranderd om in verband met privacy class action suits mogelijk te maken, waarbij je als groep naar de rechter stapt. Ook in België is dat al mogelijk. Dat is het nieuwe inzicht, dat we mensen niet aan hun individuele verantwoordelijkheden mogen overlaten.”
ROB HEYMAN Rob Heyman is onderzoeker, verbonden aan het onderzoekscentrum iMinds-SMIT van de VUB. Hij doctoreert in het EMSOC-onderzoek op het thema reclame en privacy in sociale media. Voor hij bij EMSOC begon, studeerde Heyman Filosofie (wetenschapsfilosofie) en communicatiewetenschappen aan de VUB.
12
If you have nothing to hide, you have nothing to fear from increasing infringements of privacy, right? “Wrong”, say both Law Professor Paul De Hert and social media researcher Rob Heyman. “We should remain vigilant about the ‘most contemporary of human rights’. Data
collected through new technologies are often used for purposes they were never intended for, but there is no reason why we should just accept this”, Rob Heyman explains. “Facebook wants us to believe we are powerless about how it works, while it is in fact one of the most viable of
Rob, jij hebt je aangesloten bij zo’n class action suit van de Oostenrijkse privacy-activist Max Schrems tegen Facebook. Wat is daaruit gekomen? HEYMAN: “Ik ga een schadevergoeding ontvangen, maar voor mij was dat niet de pointe. Ik vond het vooral boeiend welke juridisch stappen kunnen worden gezet. Collectieve acties zijn interessant, omdat privacy vaak als iets heel individueels wordt ervaren. Dat is niet meer van deze tijd, omdat we onze privacy nu eenmaal niet meer individueel kunnen beschermen.
technologies.” “Facebook blunders, but so do governments”, Professor De Hert adds. He has misgivings about large-scale data retention and – in Belgium – systems for automatic numberplate recognition. Still, both academics are optimistic. “At least the topic is on the political agenda.”
zoals het recht om vergeten te worden. Ik ben overigens niet zo negatief over privacy op het internet. Die sterke behoefte van ons om in onze identiteitsontwikkeling selectief te zijn, die krijg je niet kapot.” HEYMAN: “Wie opgegroeid is zonder sociale media, vindt dat we
onze privacy opofferen, maar jongeren leven volgens een heel ander model. Het internet is voor hen een omgeving waar privacy niet bestaat. Op verschillende platformen nemen ze ook verschillende light identiteiten aan. Dit aspect hier, een ander daar. Ze zijn niet zo serieus bezig met die ene heilige identiteit, waardoor ze die ook minder koste wat het kost willen beschermen. Als volwassenen begrijpen we dat concept niet altijd.”
Met je hoofd in de cloud Facebook is een medium dat zichzelf aanzuigt. Het kost op dit moment meer moeite om niet op Facebook te zitten dan er wel op te zitten. Zo moeten mensen zich soms verantwoorden waarom ze niet op een feestje waren – ze waren toch uitgenodigd via Facebook? HEYMAN: Op dit moment kan je als consument kiezen om overal in mee te gaan of om buitengesloten te worden van bepaalde diensten. Dat is geen faire keuze, dat is chantage. Het hele paradigma moet veranderen. Nu zitten al onze persoonsgegevens ergens in de cloud. We moeten opnieuw beginnen met waar ze vandaan komen en ze bijhouden aan de rand van het internet, bij onszelf. Dan kunnen we zelf beslissen wat van waar mag vertrekken. Dat onze gegevens in kluizen zitten bij bedrijven waarvan we niet eens weten dat ze bestaan, schaadt mensen in hun mogelijkheid om zich te ontplooien, zoals professor De Hert zegt. Mensen gaan aan zelfcensuur doen. Stel dat je iemand met wie je eenzelfde ziekte deelt, wil helpen. Als je niet het risico wil lopen dat het ooit je kansen op de arbeidsmarkt schaadt, kan dat niet via het internet.”
Verworden onze gegevens niet stilaan tot een soort goed, dat we kunnen vermarkten of gebruiken als ruilmiddel? HEYMAN: “Stel je voor dat we echt geld gaan krijgen voor data: in wat voor discriminerende wereld komen we dan terecht? Want de data van de ene persoon is veel meer waard dan die van de andere, omdat die persoon nu eenmaal meer koopt. Als je daarop doordenkt, zal sommige mensen de toegang tot bepaalde diensten geweigerd worden, omdat hun gegevens niet interessant genoeg zijn. Persoonsgegevens worden dan een soort luxeproduct voor de happy few.” Op juridisch vlak lijkt men vaak achter de feiten aan te hollen. Zou er niet beter een algemeen principe zijn, waaraan we nieuwe ontwikkelingen telkens kunnen aftoetsen? DE HERT: “Dat principe hebben we zogezegd al: onze wet op de Privacy. Zo’n principeverklaring moet echter altijd geïnterpreteerd worden. Zolang dat niet gebeurt, blijven die principes zweven. De wet is bijvoorbeeld van toepassing op drones, maar een echt debat over drones hebben we nog niet gehad. Ik hol bijna liever achter de feiten aan dan dat ik me vals beschermd weet door een aantal zwevende principes. Zowel in de privé als in de publieke sector wordt geëxperimenteerd in grijze juridische zones. Daarom moeten we op het juiste moment de juiste vragen blijven stellen.”
In de roman The Circle van Dave Eggers geven jongeren vrijwillig al hun privacy op. Dat niet doen beschouwen ze als diefstal, want je laat anderen niet delen in je ervaringen. Kijken de jonge generaties echt anders aan tegen privacy? Jongeren storen zich bijvoorbeeld minder aan gerichte reclame. DE HERT: “Het is gevaarlijk om te snel uitspraken te doen over jongeren en privacy. Jongeren geven wel degelijk om privacy, alleen leggen ze veel meer gewicht bij de voor hen levensnoodzakelijke contacten met leeftijdsgenoten – een nood die ik als volwassene veel minder voel. Die jongeren horen graag welke rechten ze krijgen,
EINDE SKYPEGESPREK
02:14:00
13
THAT’S FUNNY “The most exciting phrase to hear in science, the one that heralds new discoveries, is not ‘Eureka!’ but ‘That’s funny...’” Isaac Asimov
THINGS WE DISCOVERED
Lonesome Critter Scientists from the Amphibian Evolution Lab stumbled upon one of the rarest mammals on earth! Their campsite, on a tabletop mountain in the Guiana Highlands, got an unexpected visit from a Roraima mouse. Having only been seen 6 (now 7) times, this little fella is not only one of the rarest, but also one of the most geographically restricted mammals on our planet. The previous six sightings were all at the same site, Mount Roraima, and now for the first time the critter has been spotted at another location: WeiAssipu-Tupei. The researchers compared DNA sequences from the Roraima mouse with those of other native South American rats and mice, and discovered that the closest living relative lives in a region located several thousands of kilometres away. The family connection is at least 2.47 million years old. This contradicts current theories on how these tabletop mountains evolved and opens up a lot of new questions.
Save as .JPEG Did you know that when you are saving a picture as a JPEG file, you have a few Belgian masterminds to thank for it? Not the picture itself (although that’s possible as well), but the technology behind it! JPEG allows us to compress digital images so that they take up less space on our computer, making a compromise between image quality and storage size. Former VUB researcher Ingrid Daubechies contributed with her Wavelet theory and professor Schelkens from the Department of Electronics and Informatics is currently working on compressing volumetric data as produced by medical 3D scanners. This department has been an important part of the JPEG committee for years. The committee, officially called the Joint Photographic Experts Group, created the standard for its namesake. Find out more about JPEG on their recently redesigned website www.jpeg.org.
14
Sexy Salamander The same research group which spotted the lonesome critter also figured out what exactly makes male salamanders so sexy to their female counterparts. It all comes down to pheromones: The males, who produce these pheromones, have a certain set of genes that code the pheromone glands for different kinds of proteins. This results in one seriously attractive mixture for the females. The salamander likes to ‘spread the love’ by wiggling his tale towards the female. Apparently, the pheromones are so strong, that when two lady salamanders are ‘induced’ by his magic, they even start showing interest in each other when the male isn’t around.
Communicating Microbes Think we’re the only creatures on earth hooked on our phones? Guess again. Researchers from the VUB have discovered cable bacteria at the bottom of the North Sea that not only produce their own electricity, but also use it to send signals, much in the way a phone does. According to the researchers, these bacteria are keeping it to small talk: whether it’s light or dark out or how the oxygen levels are. With this information, the bacteria and other microorganisms are able to adapt their behaviour accordingly. Check out www.microbialelectricity.eu for more information.
DIE FRÖHLICHE WISSENSCHAFT
DE ACHTERKANT VAN HET WETENSCHAPSBEDRIJF
ELS CONSUEGRA Doctoraatsstudent vakgroep Educatiewetenschappen, onderwijs- en genderonderzoeker, ondervoorzitter Raad van Bestuur VUB
Mannekes! “Lerarenkorps met een c”, merkte ik tijdens de Planningsen Begrotingscommissie van onze universiteit slim op. Een opmerking over een spelfout, altijd efficiënt om een maniakale lezing van dossiers te doen uitschijnen. “Serieus mannekes”, voegde ik er paternalistisch aan toe, “spelling ’95, dat is ondertussen wel twee decennia geleden hoor.” Mijn aanstellerij werd op een plagerige steek onthaald: “Mag ik u er op wijzen, mevrouw de ondervoorzitter, dat het twee vrouwen zijn die dat document geschreven hebben. Geen ‘mannekes’ dus, maar ‘madammekes’”. Touché, ook de betweterige feminist is niet vrij van stereotypen.
van haar uitvoerder. Een scheiding die vooral vrouwen treft want zij worden nog steeds sterker geassocieerd met lichamelijkheid, seksualiteit en emotionaliteit, zaken die de geïdealiseerde objectiviteit bedreigen. Feministen verwerpen dit abstracte werk, ontdaan van menselijkheid. Academisch werk is ook: feesten, lachen en huilen; mislukken, vloeken en opnieuw beginnen; ziek zijn, ruziën en vrienden maken.
HUMOR EN FEEST IN ACADEMIA, EEN FEMINIST ACT?
Weinigen die deze feministische strijd nog contesteren. Anders is het gesteld met de ‘positieve discriminatie’ van vrouwen. Daar is wel nog vaak verzet tegen. We gaan toch geen ongekwalificeerde vrouwen verkiezen boven gekwalificeerde mannen? Dat zou nogal een trendbreuk zijn. Vandaag bekomen mensen hun positie toch zuiver op basis van eigen merites? Collega en maatschappijhistoricus Zihni Özdil is helder: positieve discriminatie bestaat al, namelijk die van witte mannen. Incompetente venten hebben altijd al toegang gehad tot hoge functies. Is gendergelijkheid dus pas bereikt als ook incompetente vrouwen aan de bak kunnen komen in topjobs?
Fijn toch, die leut en dwaze mopjes. Tast heus niet de credibiliteit van onze good governance aan. Daarvoor moeten uitspraken nog een level fouter zijn, zoals die van een decaan op zijn privéprofiel op Facebook onlangs. Al heeft de man ook wijze woorden op zijn conto. Zijn waardering voor humor en feest in academia, bijvoorbeeld, een feminist act? Ziedaar de vraag. Ook feministen verwerpen immers droge bureaucratie, het discours van rationaliteit en regels, in hun strijd tegen hiërarchisch georganiseerde wittemannenbolwerken. Abstracte werknemer-proof functieprofielen segregeren het werk
In september installeert de VUB haar nieuwe Universiteitsraad. Benieuwd hoeveel (in)capabele vrouwen een zetel veroveren.
15
XXX
16
DE DENKPLEK
“Het gevoel dat ik krijg als ik op de Vespa zit – open en vrij – is precies hoe de geest van een VUB’er moet zijn.” PROFESSOR NELE ADRIAENSSENS
THINKTANK
Where do our professors think? We asked Nele Adriaenssens, Professor in vascular pathology and onco-rehabilitation.
17
XXX
MATHIEU VINKEN
“So what exactly does our team do? On the one hand, we try to identify pharmacological possibilities to treat liver diseases. On the other hand, we look for new biomarkers that can help us to get more accurate diagnoses and prognoses.�
RESEARCH UNCOVERED
Mission healthy liver Top scientist Mathieu Vinken goes for better diagnoses and treatments of liver diseases. Liver disease is the fifth most important cause of death worldwide and can be remedied by transplants. The problem is, though, that there are not enough livers available. So scientists are desperately looking for other solutions to tackle liver diseases and save lives. Professor Mathieu Vinken and his colleagues on VUB campus Jette make an important contribution to this lofty aim. Door JOZEFIEN DE MARRÉE, Fotografie FREDERIC SWENNEN
P
rofessor Vinken is one of the driving forces behind the VUB research group In Vitro Toxicology and Dermato-Cosmetology. On the eve of his departure on a hectic trip involving meetings and conferences in Canada, France, Denmark, the US, Chile and Brazil, the 37-year-old professor takes some time out to talk about his research.
“So what exactly does our team do? On the one hand, we try to identify pharmacological possibilities to treat liver diseases. On the other hand, we look for new biomarkers that can help us to get more accurate diagnoses and prognoses.” Currently Vinken and his team focus on the small canals along- ➝
19
RESEARCH UNCOVERED
The Brussels and São Paulo projects turned out to be very complementary and this led to an invitation from the Brazilian research group. From 2013 until 2018, Vinken is spending three months a year as visiting professor at the university of São Paulo.
➝
side the cell plasma membrane. These canals consist of proteins called connexins that take care of the communication between the cells themselves and between the cells and their environment. “While this is a rather generic mechanism in cell biology, we have discovered new connexin functions and a new group of proteins that control this cell communication: the pannexins. This has recently caused quite a stir in our research field. Yet there is still much we don’t understand about these pannexins, mainly because we lack the technical means to examine them closely. What is the exact purpose of these tiny canals? Which substances and mechanisms stimulate or inhibit their activities?” Vinken and his team were the first to demonstrate that some of these canals are open during the liver cell death process, which lies at the root of many liver diseases. They are now working on substances to close the canals and are hopeful this will result in a successful treatment for liver disease. Brazil Mathieu Vinken is closely collaborating with Brazilian scientists. Why Brazil? “As an in vitro lab, we have based our findings mainly on tests with liver cells in Petri
20
dishes. But we are always faced with the question of whether cells in a dish are actually representative of an entire liver, a living animal, let alone a human being? By chance, a Brazilian in vivo lab which works with animals and is active in exactly the same research area, was asking the reverse question. Just when I was looking for someone with in vivo expertise in 2012, the Universidade de São Paulo (USP) turned to us for in vitro expertise. Many factors can affect animal testing. With in vitro research we have far better control over the parameters. Remarkably, whereas we at VUB are a part of the faculty of Medicine and Pharmacy, our colleagues in São Paulo belong to the faculty of Veterinary Medicine. Nevertheless, this extra expertise was very welcome.”
not working in a foreign lab for an extended period of time during my doctorate and post-doc years. Apart from the number of publications, mobility has become one of the major parameters used to screen a scientific CV. Hence my advice to young postgraduate students who are looking to stay in research: go abroad. Mainly because you will find the expertise that is lacking in Belgium, but it will also give you the chance to mature: your first step
The Brussels and São Paulo projects turned out to be very complementary and this led to an invitation from the Brazilian research group. From 2013 until 2018, Vinken is spending three months a year as visiting professor at the university of São Paulo.
towards independence. Two years ago, one of the PhD students I am supervising left for Brazil as a newly graduated kid. He returned as a man. A foreign experience like that helps you develop and mature as a person.” Back then, however, Vinken was disappointed with the ERC’s decision. Although the first reserves usually also get a grant, it is never a certainty. Until one beautiful day the message ‘We are now in the position to start the ERC granting procedure’ enters his mailbox.
way, ERC funding turns out to be a key asset on your CV. I’ve enjoyed an incredible snowball effect since then.” Vinken certainly knows what he is talking about. In 2013, the Flemish Fund for Scientific Research (FSR) gave the go-ahead to two of his project applications. On top of that, the São Paulo Research Foundation awarded him a São Paulo Excellence Chair (SPEC), which came with a grant of about 700,000 euro enabling him to expand his Brazilian team as well. This now consists of two postdocs, two post-grads and two fellows. Three VUB postgraduate students also carry out research in Brazil three months a year. They will ultimately receive a degree from both universities within the framework of a joint PhD programme. Eventually, the hard work pays off. The preliminary outcomes of the animal experiments in São Paulo confirm the in vitro tests at VUB. “If we administer substances that close the connexin and pannexin canals in mice with a diseased liver, the disease is suppressed.” That’s great, but to what extent can you apply this principle to people? “To find out, we try to simulate reality as closely as possible. Recently we have started to test liver samples from human patients with liver disease. For this, we are collaborating with the university hospital of São Paulo and the General City Hospital in Aalst.”
“THANKS TO THE ERC GRANT, I AM NOW ABLE TO TRAVEL GLOBALLY TO INITIATE COLLABORATIVE VENTURES AND ATTEND CONFERENCES. AS A SCIENTIST, THIS IS JUST AS IMPORTANT TO ME AS PUBLISHING.”
European top research Meanwhile, Vinken’s promising research has caught the attention of the European scientific authorities too. In 2013, he received a 1.47 million euro Starting Grant from the European Research Council (ERC). He didn’t get it straight away, though. After his application in June 2013, he had first been put at the top of the reserve list. The reviewers comments bluntly confronted him with the shortcomings of his CV. “They were positive about my high scientific output, but highlighted a lack of independence and mobility. It turns out I made the mistake of
“I still get goose bumps when I think about that moment. The Starting Grant of 1.47 million euros enabled me to hire four assistants and buy equipment. That is why, contrary to many other labs, we haven’t had to abandon tests for lack of means. I am only too aware that this is a rare privilege in our day and age, and that it can turn around all too quickly. Either
21
Networking The Brazil experience proved to Vinken that networking is the way to get ahead, also in the scientific world. “Thanks to the ERC grant, I am now able to travel globally to initiate collaborative ventures and attend conferences. As a scientist, this is just as important to me as publishing.” ➝
LIVER DISEASE CAN BE ROUGHLY DIVIDED INTO TWO TYPES: ACUTE AND CHRONIC.
The day-to-day coordination of two research teams on two continents, mostly supported by Skype and email, is quite a challenge. “I’m someone who likes to get a move on. Everything must be structured, quick and efficient - which is not how things work in Brazil,” Vinken smiles. “I have to reset my brain each time I go there. People work and live differently in Brazil. It’s not that they don’t work long days, but they take sixteen hours to do what we do in four hours.” Mathieu Vinken is also working on an application for a COST action, involving more than 100 partners from 22 European countries, the US, Canada, New Zealand, Singapore and Brazil. COST stands for European Cooperation in Science and Technology. “Connexin and pannexin research is happening throughout the world and we really need a European research network.”
Acute disease can be caused, for example, by an overdose of painkillers based on paracetamol. This acute form manifests itself quickly and calls for swift action. Medicines including paracetamol are often available in large doses without prescription. As a
result, acute liver disease is becoming increasingly common. The number of cases of liver damage caused by paracetamol overdoses has quadrupled in Belgium over the last five years. Chronic liver disease has many causes and
with the results. While it is true that we’ve only just got the first test results, where patents are concerned, you have to act as quickly as possible.” In December, Vinken was awarded the Karel-Lodewijk Verleysen prize by the Royal Academy for Medicine in his home country. “Awards like these increase the visibility of the research and of VUB.” Last year he became a member of the Jonge Academie (JA), an association of young Flemish top researchers. “Although in my
getting up at 4 a.m. to avoid the traffic jams around Brussels.” This means he arrives at a deserted campus around 5.30 a.m. and dives straight into what to him is the most productive time of the day. He doesn’t mind getting up in the middle of the night. “I don’t have to do it every day as I spend about five months a year abroad.” How someone from the Western part of Flanders ended up at a Brussels university? “It is true, it was perhaps not the most obvious choice, but I was strongly attracted to the VUB’s philosophy. My secondary education was at a Catholic Minor Seminary. The education was of high quality, but I struggled with the way religion was forced on people. A few years ago, I even unbaptised myself from the Catholic church, something I should have done much earlier. I framed the attestation I received from the Diocese of Bruges and hung it on the wall in my office! Today – more than ever - I still support the VUB spirit, certainly where free research is concerned. I am truly thankful for the opportunities I have been given here and would not ever want to take my research anywhere else. I prefer to build up a – hopefully – great career at a smaller university to disappearing in the crowd at a big university.”
THE DAY-TO-DAY COORDINATION OF TWO RESEARCH TEAMS ON TWO CONTINENTS, MOSTLY SUPPORTED BY SKYPE AND E-MAIL, IS QUITE A CHALLENGE.
On the market Vinken is looking to add both academic and industrial partners to the network. This is how he got in touch with Zealand Pharma in Denmark, one of the only pharmaceutical companies working on connexin and pannexin canals. “I am really pleased with this first step towards technology transfer. At the end of the day, you have to do something useful
experience research in Belgium is already well-supported, the Academy points out where improvements can be made. Those results are then delivered to the (vice)rectors, in order to obtain actual results.” 200 km a day Vinken may be active on a global scale professionally, privately he cherishes his roots. During his PhD period he lived in Brussels, but he eventually returned to his West-Flemish hometown Roeselare, about 100 km from the VUB campus. “I’ve tried leaving at all times between 4 and 7 in the morning until I found out it takes
22
manifests itself in a variety of ways. In the case of obesity or alcohol abuse, fat builds up in the liver to unmanageable levels. If the patient does not switch to a healthier lifestyle, the liver often shrinks. In extreme cases, this may lead to liver cancer.
CARTOON BY POLLET & POLLET
23
XXX
“It is a liberating experience to find that the selection of Tropismes focuses on quality and not on whatever Amazon would recommend or on what Thomson Reuters decides I should read.�
24
THE B-SPOT
“I never fail to spot a book here that I want to read — or do I really just want to read it because I spot it here?” “It may sound classical and not all that original, but it is what it is.” Serge Gutwirth, professor in the theory and philosophy of law, comparative law and human rights, sounds apologetic while he takes us along to his favourite place in the Brussels Galeries Saint Hubert. There is no need for apologies though. Tropismes is without a doubt one of the most beautiful bookstores in Belgium. By LIES FERON, Photography GREET DE GENDT
25
THE B-SPOT
umping on his motorbike, leaving the academic world of the campus behind and heading for the inner city: Gutwirth calls this “a typical Tropismes moment.” The drive only lasts ten minutes, but takes us to another dimension of time and space, to another universe altogether. “Picking up the books, thumbing through them, caressing and smelling them” as an antidote to the virtualisation to which our world – the world of books included – has succumbed. In the wink of an eye we have lost our guide. Glittering eyes avidly scan titles, eager hands slide over covers, nostrils quiver with the joy of the hunt.
J
Jazz for the mind Of course, the impressive interior of the bookshop plays a large part in the experience. Tropismes is located in the Galeries Saint Hubert, which immediately after their construction became the place to be for romantics of all varieties. Its premises moreover used to house the Belgian headquarters of the famous record label Blue Note. The impressive ballroom with its mirrored walls, the backdrop for many a 60s jazz happening, is still intact and now provides the stunning decor for hundreds of books exposed on tables. Yet, there is more to Tropismes than just the exlusiveness of its glamorous interior, as witnessed by our subsequent search for the lost Gutwirth, who turns out to have disappeared down a staircase into a basement with naked, unadorned walls – the very negation, as it were, of its upstairs counterpart.
26
Form and content As it turns out, it is not just the form that counts for Tropismes. Content is equally important. The shop is famed internationally for its collection of literature and works on the social sciences and the arts. This is the place to look for rare editions that are difficult to get hold of elsewhere. Professor Gutwirth also appreciates the fact that the booksellers at Tropismes are true bibliophiles. “They are bibliomaniacs in the most literal sense of the word and are damn choosy in what they put on display on the tables and in the windows. Whether it is literature, social sciences or humanities, I always find a book that I want to read – or is it the other way around? Do I want to read it just because it is displayed here? In any case, it is a liberating experience to find that the selection of Tropismes focuses on quality and not on whatever Amazon would recommend or on what Thomson Reuters decides I should read.”
WHAT’S IN THE SHOPPINGBAG OF SERGE GUTWIRTH?
The Francophile in the cosmopolitan Most books in Tropismes are in French, which does not deter Serge Gutwirth, originally Dutch-speaking. “It just goes to show that the French language is still alive and kicking and in no way inferior, despite global anglicisation and local Flemish pressure.” What happens next, of course, is what we knew to be inevitable: we find ourselves enjoying a nice coffee outdoors of the famous Mokka café near Tropismes. There, the professor takes time out to thumb, smell and carresse his latest purchases. “These are moments of sheer happiness,” he says absent-mindedly, as if to apologise for already letting us and the rest of the world slip from his consciousness.
CARNETS DE THÈSE Sharp-witted cartoon by Tiphaine Rivière on the life of a PhD student in the academic world of Sorbonne.
A NOS AMIS This book by Comité Invisible was on my wish list for a long time and is a springboard for worldwide resistance against capitalism.
LETTRES OUVERTE AUX GOUROUS DE L’ÉCONOMIE QUI NOUS PRENNENT POUR DES IMBÉCILES Biting piece by Bernard Maris, strengthening my conviction that we need to reject economy as the supra-constitutional organisational principle of society.
From campus Etterbeek you can reach Tropismes by taking tram 7 (direction Heysel) or 25 (direction Rogier). Transfer to metroline 1 (direction Weststation) at Montgomery station. Get out at Brussels Central station.
27
SHORTS
VUB’S DIGEST
EREDOCTORAAT VOOR EX-PREMIER VAN AUSTRALIË JULIA GILLARD
Als er nu eens één woord is, dat we als VUB ondersteunen om tot ‘Woord van het Jaar’ verkozen te worden, dan moet het wel #wormburger zijn.
VUB SCIENTISTS INCLUDED IN TOP 40 UNDER 40 “POWER LIST” OF PROMISING SCIENTISTS The Department of Chemical Engineering of VUB is proud to announce that two department members are part of the Top 40 under 40 “Power List” of The Analytical Scientist. Both Prof. Dr. Sebastiaan Eeltink and Prof. Dr. ir. Ken Broeckhoven are included in the list that groups the most promising young scientists under 40 in the field of analytical separation science. The Power List was published in the October issue of The Analytical Scientist, a magazine which is distributed worldwide through 21,000 printed copies to a targeted European mailing list of industry professionals and 51,809 electronic copies, including 25,795 to US readers.The complete Power List – Top 40 under 40 is available in digital version, a more elaborated version can be found on the specific Power List 2014 website.
“Een titel krijgen voor iets wat me zo na aan het hart ligt, namelijk kwaliteitsonderwijs voor alle kinderen, dat is werkelijk heel bijzonder.” Gewezen premier van Australië Julia Gillard glunderde toen ze op 11 februari haar eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel in ontvangst nam. Gillard kreeg een eredoctoraat voor haar inspanningen om de toegang tot kwaliteitsonderwijs wereldwijd te verbeteren. Ze was premier van Australië van 2010 tot 2013, maar heeft intussen de actieve politiek vaarwel gezegd om voorzitter te worden van het Global Partnership for Education. “Mijn regeringservaring komt van pas nu ik zelf naar regeringen stap om hen te overtuigen het Global Partnership for Education te ondersteunen en om ontwikkelingslanden aan te zetten om
Ideetje voor onze campus? Adopteer een kip in Etterbeek!
28
kwaliteitsonderwijs voor alle kinderen aan te bieden.” Gillard besteft dat er nog veel werk aan de winkel is. “Er zijn 58 miljoen kinderen die geen basisonderwijs krijgen en 250 miljoen kinderen die wel enige toegang tot onderwijs hebben, maar toch niet kunnen lezen, schrijven en rekenen.” Gillard was op de VUB om een lezing te houden in de reeks Kapuscinski Development Lectures over ontwikkelingsgerelateerde onderwerpen, georganiseerd door het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties en de Europese Commissie. Eind mei reikt de VUB nog meer eredoctoraten uit, onder andere aan twee uitzonderlijke vrouwen die zich net als Gillard voor beter onderwijs hebben ingezet: Marie Levens uit Suriname en Fransisca Anyango uit Kenia.
JONATHAN HOLSLAG SPREEKT GEEN CHINEES
#deweekvan Aude Tournaye, masterstudente Kunstwetenschappen en Archeologie. Loopt stage voor de Biënnale van Venetië. Een tipje van de sluier.
VUB-professor en Chinakenner par excellence Jonathan Holslag staat voor veel bekend, maar niet om wollig taalgebruik. Neem nu de titel van zijn nieuwste boek: China’s Coming War with Asia. Met zo’n titel spits je meteen de oren. In dit geval ook die van Belgische excellenties, zoals die van ex-premier Mark Eyskens, gewezen NAVO-secretaris-generaal Willy Claes, minister van Defensie Steven Vandeput en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders. Allen waren ze present bij de boekvoorstelling. Maar ook de Chinese ambassadeur was van de partij: nog een teken dat het loont om duidelijke taal te hanteren.
Hi, I’m Lionel Brayeur. PhD student at VUB and the #IIHE. I recently traveled to the South Pole to do research on neutrinos. Curious to find out about life on the South Pole? Stay tuned! #icecube #southpole #cold #deweekvan.
#deweekvan #vub #UZJette Liquiditeitsproblemen in onze spermabank! Steeds donoren tekort! Voel je je geroepen? www.spermadonor.be 29
HET DNA VAN DE VUB
30
“Twijfelen mag, dat heb ik aan de VUB geleerd� STUDENT vs ALUMNUS
Henri geeft in elk nummer een student de kans een bekend alumnus te interviewen. Hoe kijkt de alumnus aan tegen zaken die studenten bezighouden? Wat hebben ze gemeen en wat houden beiden over aan hun studies aan de VUB? In deze eerste aflevering vraagt Fran Michiels, die als master in de Biologie nu de lerarenopleiding volgt, het aan Raymonda Verdyck, CEO van het GO! Door ANJA OTTE, Fotografie FREDERIC SWENNEN
31
HET DNA VAN DE VUB
Tijdens mijn stage voor de lerarenopleiding heb ik ervaren dat het onderwijs me erg aanspreekt. Zou je me een carrière voor de klas aanraden? “Lesgeven is een van de mooiste beroepen. Zelf heb ik ook vijftien jaar voor de klas gestaan, als leerkracht zedenleer. Dat heb ik altijd een superleuke job gevonden: het contact met de leerlingen, jonge mensen zien groeien en hen daarin kunnen steunen en coachen, ... Ik woonde in Leuven, maar ben bewust gaan studeren aan de VUB, geïnspireerd door een leerkracht zedenleer, die de wereld voor mij echt heeft opengetrokken. Ook moraalwetenschappen was een bewuste keuze: wat de inhoud betreft – het levensbeschouwelijke – maar ook met de bedoeling om als leerkracht aan de slag te gaan.”
Mijn stage is vrij zwaar, maar ik merk dat ik erin groei. Van andere studenten hoor ik echter dat ze de vele lesvoorbereidingen nu al nauwelijks de baas kunnen. Veel beginnende leerkrachten haken dan ook snel af. Hoe komt dat?
“VEEL BEGINNENDE LEERKRACHTEN HAKEN SNEL AF.”
Zelf heb ik veel plezier beleefd aan biologie. Die passie overbrengen is mijn belangrijkste motivatie. Hoe kunnen we leerlingen op school meer warm maken voor wetenschappen, want uiteindelijk kiezen maar weinig studenten daarvoor? “Als je op die manier gepassioneerd bent en je kan aantonen hoe levendig en belangrijk de leerstof is, dan is dat al een hele stap. Zeker meisjes ervaren wetenschappen onterecht als zwaar en saai. In het GO! proberen we de wetenschappelijke vakken daarom sterk te clusteren: aantonen hoe ze verbonden zijn en wat de praktische toepassingen en mogelijkheden zijn. Neem zonnepanelen: dat is fysica en technologie, niet alleen theoretisch, want we zien ze overal in Vlaanderen.”
“Dat heeft met meerdere dingen te maken. Eén daarvan is de job zelf: je plaats vinden, twintig uur voor de klas staan, voorbereidingen, verbeteringen, nazorg, de interactie met de leerlingen, … Het vraagt heel veel, ook fysiek. Daarom moeten we zorgen dat jonge mensen de juiste ondersteuning krijgen. Dat doen we met peters en meters, het delen van lesvoorbereidingen, … Wat echter nog meer afschrikt, is de onzekerheid van de job. Een beginnend leerkracht wordt vaak van hot naar her gestuurd. Daarop haken mensen af, want waarvoor wil je leerkracht worden? Om met een groep leerlingen aan de slag te gaan. Niet gedurende drie weken, maar gedurende een lang traject, waarbij je een relatie kan opbouwen en een resultaat kan bereiken. Dat speelt meer mee dan de werklast. Daarom is het loopbaandebat zo belangrijk. Ook binnen het GO! zijn we volop aan het werk om meer kansen te bieden inzake werkgelegenheid.”
Concentreren op diversiteit Als vrijwilliger verzorg ik huiswerkbegeleiding in een jeugdhuis, waarbij ik
32
veel jongeren met een maatschappelijk kwetsbare achtergrond ontmoet. In Brussel en andere grootsteden zijn er zogenaamde zwarte en witte scholen. Hoe zie jij dat evolueren? Kunnen we dat in de toekomst doorbreken? “Ongeacht de school waarin iemand les volgt, proberen we het maximum uit de leerling te halen. Dat is onze missie. Ook al zijn het scholen met veel maatschappelijk kwetsbare jongeren, we doen al het mogelijke om er leerwinst mee te boeken en die jongeren op een goede manier de eindmeet te laten behalen. Tegelijk geloven we heel sterk in het behoud van een sociale mix: op die manier breng je jonge mensen in aanraking met alle groepen in een samenleving. Dat biedt ook de beste kansen om respectvol met elkaar om te gaan en van elkaar te leren. In grootsteden is dat geen makkelijke oefening, omdat er nu eenmaal bepaalde concentraties zijn en sommige scholen niet alle leerlingen even graag zien komen. Wij blijven inzetten op de sociale mix en de heterogeniteit in onze klassen, maar om een échte sociale mix te krijgen, moet je werken aan een mentaliteitswijziging
en aan het stedenbeleid. In de lerarenopleiding moeten we veel meer aandacht geven aan omgaan met diversiteit. We spreken nu over de steden, maar de prognoses voorspellen dat de diversiteit over dertig jaar over heel Vlaanderen zit. Ook in de Westhoek zal men ermee moeten kunnen omgaan. Mensen die in het onderwijs terechtkomen, komen zelden zelf uit een kwetsbare groep. Voor sommigen is een stage in Brussel dan ook een echte shock. Onze handboeken zijn ook nog heel Westers georiënteerd. Er is dus nog op veel terreinen heel wat werk aan de winkel.”
Teacher Training Student Fran Michiels asks VUB alumna Raymonda Verdyck, CEO of the GO! education network, whether she would recommend a career in education. “Definitely. Teaching is one of the greatest jobs there is. One of my teachers inspired me to study Ethics
De tijdloze twijfel Aan de VUB hebben we een heel open relatie met onze proffen, die ook écht naar ons luisteren. Ik kan me inbeelden dat dat niet overal in de academische wereld het geval is. Ook in het onderwijs vinden sommige leerkrachten dat ze alles beter weten, terwijl het soms beter is toe te geven dat je niét alles weet. Wat heb jij meegedragen van jouw opleiding aan de VUB? “Ik heb vooral geleerd dat twijfelen mag. Vragen stellen, onderzoeken, een open blik behouden, dat vind ik bijzonder waardevol. Onderwijs moet mensen
at VUB.” There are some drawbacks to a teaching career, but these do not deter Fran. As a volunteer working with youngsters from vulnerable backgrounds, she knows first-hand about diversity in society and education. And what springs to mind for both the student
33
leren dat twijfelen toegestaan is, dat vragen stellen tot vooruitgang leidt. Het belang van het Vrij Onderzoek heb ik dus heel sterk meegekregen. Ik ben in 1977 afgestudeerd. Het is dan ook tof om te horen dat het DNA van de VUB hetzelfde gebleven is. De vorming en opleiding die ik gekregen heb, koester ik tot vandaag. Ik hoop, Fran, dat je dat over 40 jaar ook mag zeggen. En ook dat de VUB tegen dan haar kernwaarden nog steeds behouden heeft.” Dat denk ik wel. Dat redelijk eigenzinnige, dat zit er bij elk van ons toch wel diep in.
and the CEO in thinking about their VUB studies? “There was always room for doubt”, Raymonda Verdyck says. “Asking questions leads to progress.” Fran agrees: “You might as well admit you do not know everything.”
JONG BLOED
In de wolken VUB-doctoraatsstudent BenoÎt Smets (°1983) vloog in juli 2014 met een team vulkanologen in een VN-helicopter naar de top van de Nyamulagira. Hij kwam terug met spectaculaire beelden en het hoofd in de wolken. 34
02
03 01
02
03
04
05
01
Nieuwe lavafonteinen van de Nyamulagira-vulkaan gezien vanuit de helikopter. Foto © B. Smets, 2014 Tijdens de benadering van Nyamulagira per helikopter. Tijdens de vlucht neemt Benoît gegeotagde foto’s voor topografische 3d-modellering. Foto © N. d’Oreye, 2014 Nyamulagira en zijn permanente, zwavelrijke gaspluim. Foto © N. d’Oreye, 2014 De nieuwe lavafonteinen verschenen in de 500 meter diepe instortingskrater, aan de top van de vulkaan. Foto © N. d’Oreye, 2014 Instortingskrater van Nyamulagira in de NO-sector van de caldera aan de top en de permanente gaspluim die eruit ontsnapt. Foto © F. Kervyn, 2014 05
35
04
Je eerste lief tegenkomen
Kritisch leren denken
Je ondernemerszin aanwakkeren
Vrije Universiteit Brussel Zó veel meer dan studeren vub.ac.be
Brussel ontdekken en beleven
De basis van je netwerk leggen
Banden smeden voor het leven
In vrijheid je eigen pad kiezen
DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL IS OOK:
Je grenzen verleggen
Je blik op de wereld verruimen
36
• 29 bachelors en 75 masters • 14.200 studenten en 750 proffen • 21% internationale studenten/ doctorandi • 3 campussen en alles binnen handbereik • Sterk aanbod voor werkstudenten