HOVO Amsterdam cursusaanbod najaar 2019 by Vrije Universiteit Amsterdam

HOVO

AMSTERDAM Cursusprogramma najaar 2019

Verplichte bronvermeldingen De in deze gids gebruikte afbeeldingen zijn rechtenvrij of gebruikt met toestemming van de rechthebbende. Verplichte vermeldingen van rechthebbenden staan hieronder vermeld. Mocht u desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, neemt u dan alstublieft contact met ons op binnen de verschijningsperiode van deze gids.

Wikimediacommons p.9 Gemäldegalerie Berlijn, p.19 Joanbanjo, p.20 Bernard Gagnon, p.22 By Zhang Zhenshi (1914–1992). Mao Zedong portrait attributed to Zhang Zhenshi and a committee of artists, p.27 By Buchhändler (Own work), p.8 Alton (Own work), p. 34 Aristarkh Lentulov, p.36 By Biccie (Own work), p.41 Photo: Andreas Praefcke, p.5 Chefallen (Own work), p.50 Maxim Bilovitskiy (Own work), p.51 Ölänning, p.53 The original uploader was Dc987 at English Wikipedia, p.54 Davidboyashi, p.55 NASA JPL-Caltech

Overige verplichte bronvermeldingen p.11, 16 Rijksmuseum, p.17 Mecanoo, p.24 Collage Miroslav Huptych (2019), p.43, 44 Studio Dagmar, p.56 Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

Contact Vrije Universiteit Amsterdam HOVO Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam E-mail Telefoon Website Facebook YouTube

Colofon

Ontwerp Druk

Inbedding HOVO Amsterdam, HOVO-programmacommissie

HOVO Amsterdam is onderdeel van de Vrije Universiteit Amsterdam (FGB, Universitair Centrum voor Gedrag en Bewegen). De HOVO-programmacommissie heeft als voornaamste taak het bewaken van de kwaliteit van het onderwijs van HOVO. De leden zijn aangesteld namens de Vrije Universiteit. prof. dr. Herman Verhoef (voorzitter), Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen prof. dr. Leo Hoek, Faculteit der Geesteswetenschappen drs. Brenda van Keeken, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen prof. dr. Piet Mulders, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen prof. dr. Arko Oderwald, VU Medisch Centrum dr. Angela Roothaan, Faculteit der Geesteswetenschappen prof. mr. Jan Struiksma, Faculteit der Rechtsgeleerdheid dr. Anja Swennen, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen drs. Carolien van Bergen, opleidingsmanager HOVO Amsterdam drs. Dominicus Kamsma, directeur UCGB dr. Bob Baljet, voorzitter Stichting Vrienden HOVO-VU drs. Alma van Donk, Bureau Bestuurszaken VU

hovo@vu.nl (020) 598 56 69 hovo.vu.nl facebook.com/hovo.amsterdam youtube.com/c/HOVOAmsterdamVrijeUniversiteit

Haagsblauw Opmeer

VOORWOORD

HOVO en meer! 2019 is voor HOVO Amsterdam een jaar van veranderingen: we hebben een nieuwe stijl voor onze gids en website, we hebben een aantal nieuwe activiteiten voor u en we krijgen dit najaar een nieuwe cursusadministratie. Onze nieuwe cursusadministratie biedt u veel voordelen. Zodra u uw eigen ‘MijnHOVO’-account heeft aangemaakt profiteert u van de voordelen van het nieuwe systeem: u kunt zich aanmelden voor een cursus en vervolgens de status van uw aanmelding volgen; u kunt uw persoonlijke gegevens zelf aanpassen en u vindt alle informatie over uw cursus overzichtelijk bij elkaar geplaatst. Lees op pagina 61 meer over MijnHOVO.

Nieuw: Club HOVO Amsterdam

Wie zin heeft in kennis, kan kiezen uit het uitgebreide HOVO-cursusaanbod in verschillende kennis domeinen. Bent u meer geïnteresseerd in persoonlijke ontwikkeling? Dan kunt u vanaf najaar 2019 terecht bij Club HOVO Amsterdam. Een nieuw initiatief met een nieuw programma, zoals bijvoorbeeld mindfulnesstrainingen, sportactiviteiten en boekencolleges. De HOVO-winterlezing op 16 december wordt verzorgd door prof. dr. Inger Leemans. Het onderwerp is affectieve economie en zij geeft u een verrassende kijk op de geschiedenis van financiële markten. Last but not least vindt op 19 oktober het HOVO-kindercollege plaats, dit keer door prof. dr. Anne Schulp die vertelt over dinosauriërs!

Nieuw: Studie(zater)dagen voor elke leeftijd

Vaak krijgt HOVO vragen waarom de leeftijdsgrens van 50 jaar zo strikt wordt gehanteerd. En waarom onze cursussen vooral door de week plaatsvinden. Daar hebben we naar geluisterd: voor iedereen die leeftijd geen issue vindt, bieden we op vrijdag 11 oktober, zaterdag 12 oktober en 16 november studiedagen aan. Dan wordt het leerzaam én gezellig aan de VU, met lunches in de pauze en koffie/thee na afloop. Op zaterdag komt u niet alleen om te leren, maar ook om elkaar te ontmoeten. Iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp is welkom. Meer informatie over al deze activiteiten vindt u achterin de gids vanaf pagina 56. Het hart van ons aanbod wordt uiteraard gevormd door de leergangen en de cursussen: bekijk de overzichten per kennisdomein of per dag op de volgende pagina’s. Van Nederlandse geschiedenis tot Amerikaanse presidenten, van voedsel op aarde tot leven in het heelal. We hebben het programma met veel zorg en plezier samengesteld en u bent van harte welkom om nieuwe kennis op te doen op de Vrije Universiteit Amsterdam. Is dit uw eerste kennismaking met HOVO? Kijk dan op pagina 59 voor algemene informatie over het onderwijs bij HOVO Amsterdam. Mede namens het HOVO-team en de voorzitter van de programmacommissie, prof. dr. Herman Verhoef, wens ik u een inspirerend najaar toe!

Drs. Carolien van Bergen, opleidingsmanager HOVO

Inhoudsopgave 1 Voorwoord 2

Inhoudsopgave en cursusoverzicht per kennisdomein

Cursusoverzicht per dag en periode

Leergangen bij HOVO

Kunstgeschiedenis en architectuur

Kunstgeschiedenis

Florentijnse fresco’s

drs. Ernest Kurpershoek

Jonge Rembrandt

drs. Thea Willemsen

Polen: De cultuurgeschiedenis van een onbekend land

drs. Krzyzstof Dobrowolski-Onclin

Een beestenboel – dieren in kunst en muziek

drs. Saskia Goddijn en drs. Saskia van Lier

De geschiedenis van het Moderne Design I

drs. Betty Abas

Kunstgeschiedenis II - De Middeleeuwen

drs. Frans Henk Hoekstra

Kunstgeschiedenis V - Dageraad van het modernisme

drs. Frans Henk Hoekstra

Kunstgeschiedenis VIII - Kunst nu!

drs. Frans Henk Hoekstra

Kunst in context III - Collectie Het Rijksmuseum

Architectuur

drs. Frans Henk Hoekstra

Architectuurgeschiedenis V

drs. Betty Abas

(Cultuur)geschiedenis 18

Fascinerend Egypte

dr. Nico Staring

Facetten van de Griekse cultuur

drs. Hein van Dolen

Mysteriën in de Romeinse wereld

dr. Henk W. Singor

Geschiedenis en actualiteit van de Baltische staten

drs. Frederik Erens

China, de oude nieuwe grootmacht

drs. Victor Melenhorst

23 Nederlandse geschiedenis in Europese context I

prof. dr. Nico Roymans en dr. Hans de Waardt

24 Opkomst en ondergang van het Sovjet-communisme

prof. dr. Hans Renner en prof. dr. Doeko Bosscher

Het Amerikaanse presidentschap: van Truman tot Trump drs. Marjolein Schenkel

Bestaat Europa?

prof. dr. Peter Demant

Muziek en letteren

Muziekwetenschap

Westerse muziekgeschiedenis V - Romantiek (I)

drs. Frans Jansen

Harmonieleer III

dr. Marcel S. Zwitser

Leven en werk van Franz Joseph Haydn (1732-1809)

dr. Marcel S. Zwitser

Franse componisten: Parijs rond de eeuwwisseling

Letteren

drs. Jan Ezendam

Shakespeare en zijn tijdgenoten III

drs. Ron Hoffman

Virginia Woolf: Jacob’s Room, Between the Acts,

The Waves, A Room of One’s Own

drs. Ron Hoffman

De Toverberg

drs. Michiel Hagdorn

De Rus en het Westen

drs. Judith Janssen

Literatuur en geneeskunde: waanzin

prof. dr. Arko Oderwald

Van ‘olla vogala’ tot Poldernederlands

dr. Jan Stroop

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie

Filosofie

Canon van de moderne westerse wijsbegeerte II

drs. Arend Klaas Jagersma

Filosofiegeschiedenis V - De filosofie van de Verlichting

drs. Arend Klaas Jagersma

De Tractatus theologico-politicus van Spinoza

drs. Arend Klaas Jagersma

Wie is er bang voor Friedrich Nietzsche?

drs. Katja Rodenburg

Heidegger: Zijn en tijd

Ype de Boer MA

Grote vragen: een thematische inleiding in de filosofie

drs. Arnold Ziegelaar

‘Wat is de mens?’ of wie zijn wij eigenlijk?

drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer

Susan Neiman: Waarom zou je volwassen worden?

Religie

drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer

Het Nieuwe Testament gezien door een Joodse lens

dr. Paul Gabriner

Mens en maatschappij

Psychologie

Psychologie VII - De sociale mens: van ik naar wij

dr. Andreas Wismeijer

Perceptie en cognitie

Politicologie

dr. Manon Mulckhuyse

Hannah Arendt: Het waagstuk van de politiek

drs. Hans Charmant

Exact en medisch

Medische vakken

Het emotionele brein

Exacte vakken

dr. Hanneke Hulst

Waarom chemie zo interessant is

prof. dr. Cees Gooijer

Voeding naar draagkracht – Hoezo dubbele bodems?

dr. Harry Aiking e.a.

52 Bètamusica

dr. Henk Blok

Van kwantummechanica naar kwantumvelden

dr. Urs Wyder

Kwantumfysica, informatie en bewustzijn

ir. Paul J. van Leeuwen Msc

Hallo, is daar iemand? Over leven in het heelal

prof. dr. Henny Lamers

Club HOVO Amsterdam, lezingen en studiedagen

Zin in kennis? Maak kennis met HOVO Amsterdam

Aanmelding en algemene voorwaarden

Faciliteiten VU, aanmeldformulier

Bereikbaarheid, aanmeldformulier

Rooster per dag en periode

43 57

Maandagochtend Perceptie en cognitie Kunstgeschiedenis VIII - Kunst nu! Actuele thema’s in beeldende kunst en architectuur Wat is de mens?’ of: wie zijn wij eigenlijk? Mindfulnesstraining

31 13 44 12 20 21

Maandagmiddag Shakespeare en zijn tijdgenoten III: Shakespeare en Ben Jonson Kunstgeschiedenis II - De middeleeuwen Susan Neimans Waarom zou je volwassen worden? Geschiedenis van het moderne design I Mysteriën in de Romeinse wereld (ook donderdag) Geschiedenis en actualiteit van de Baltische Staten

23 september t/m 2 december 30 september t/m 9 december 30 september t/m 9 december 30 september t/m 9 december 14 en 21 oktober 28 oktober t/m 2 december

46 50 28 52 36

Dinsdagochtend Psychologie VII - De sociale mens: Van ik naar wij Waarom chemie zo interessant is Harmonieleer III Bètamusica Van ‘olla vogele’ tot Poldernederlands

24 september t/m 26 november 24 september t/m 19 november 1 oktober t/m 10 december 1 oktober t/m 26 november 5 november t/m 3 december

47 15

11 33 39 55 29

41 18 19 8

Woensdagochtend Heidegger: Zijn en tijd.Een nieuwe weg voor het denken Fascinerend Egypte: Een introductie tot de wereld van de oude Egyptenaren Facetten van de Griekse oudheid Florentijnse fresco’s

40 48 9 26 54

Woensdagmiddag Polen: de cultuurgeschiedenis van een onbekend land Architectuurgeschiedenis V - Architectuur en stedenbouw in de laatste decennia Wie is er bang voor Friedrich Nietzsche? Nietzsche lezen en begrijpen Hannah Arendt: Het waagstuk van de politiek Jonge Rembrandt Bestaat Europa? Het Westen, het Oosten en ons gebroken kompas Kwantumfysica, informatie en bewustzijn

49 16 25 45

Donderdagochtend Het emotiole brein Kunst in context III - Collectie het Rijksmuseum Het Amerikaans presidentschap: van Truman tot Trump Het Nieuwe Testament gezien door een Joodse lens

10 17

Dinsdagmiddag Een beestenboel De Toverberg - Duitsland op weg naar de Eerste Wereldoorlog De Tractatus theologico-politicus van Spinoza Hallo, is daar iemand? Over leven in het heelal De onbekendste bekende componist: Leven en werk van Franz Joseph Haydn (1732-1809)

16 september t/m 28 oktober 30 september t/m 9 december 30 september t/m 9 december 7 oktober t/m 9 december

17 september t/m 29 oktober 24 september t/m 3 december 24 september t/m 3 december 5 november t/m 17 december 1 oktober t/m 10 december

25 september t/m 4 december 9 oktober t/m 20 november 13 november t/m 11 december 9 oktober t/m 6 november

18 september t/m 13 november 25 september t/m 20 november 25 september t/m 20 november 25 september t/m 27 november 20 november t/m 11 december 25 september t/m 4 december 27 november, 4 en 11 december

26 september t/m 28 november 3 oktober t/m 12 december 3 oktober t/m 14 november 10 oktober t/m 12 december

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

53 14 20

Donderdagmiddag China, de oude nieuwe grootmacht - Historische achtergronden van het moderne China Voeding naar draagkracht – Hoezo dubbele bodems? Westerse Muziekgeschiedenis V - Romantiek I Virginia Woolf’s Jacob’s Room, Between the Acts, The Waves, A Room of One’s Own Van kwantummechanica naar kwantumvelden: haar concepten Kunstgeschiedenis V - Dageraad van het modernisme (1800-1900) Mysteriën in de Romeinse wereld (ook maandag)

Vrijdagochtend De Rus en het Westen: Russische schrijvers buiten Rusland

22 51 27 32

24 35 30

Vrijdagmiddag Opkomst en ondergang van het Sovjetcommunisme: erfenis en erfgenamen Literatuur en geneeskunde: Waanzin Franse Componisten: Parijs rond de eeuwwisseling

26 september t/m 28 november 26 september t/m 7 november 3 oktober t/m 28 november 26 september t/m 5 december 3 oktober t/m 12 december 3 oktober t/m 12 december 10, 17 en 24 oktober

15 november t/m 6 december

27 september t/m 22 november 27 september t/m 13 december 29 nov, 6 en 13 dec 2019, 10, 17 en 24 jan 2020

AVOND- EN WEEKENDCURSUSSEN 42

23 37

Maandagavond Grote vragen: een thematische inleiding in de filosofie Dinsdagavond Filosofiegeschiedenis V - Filosofie van de Verlichting Zaterdag Nederlandse geschiedenis in Europese context I - Oudheid en middeleeuwen Canon van de moderne westerse wijsbegeerte II - Klassiekers uit de Verlichting

avondcursus

30 september t/m 9 december

avondcursus

24 september t/m 3 december

zaterdagcursus

28 september t/m 14 december

zaterdagcursus

21 september t/m 7 december

lezingen studiedag

14 september, 12 en 16 oktober 11 oktober

studiedag studiedag studiedag studiedag HOVO-kindercollege HOVO-winterlezing

12 oktober 12 oktober 16 november 16 november 19 oktober 16 december

STUDIEDAGEN EN LEZINGEN OP ZATERDAG 56 57 58 58 58 58 56 56

De magie van de grote romans Juridische mogelijkheden voor sterke en zwakke ouderen (op vrijdag) De Rus en zijn roes De wereldgeschiedenis in vogelvlucht Psychologie van de motivatie Dictators in heden en verleden Kan je dino’s vinden in Nederland? Affectieve economie

Leergangen bij HOVO

Korte introducties per leergang

Wat is een leergang?

Kunstgeschiedenis 8 cursussen

Wilt u uitgebreid kennis opdoen over een bepaald onderwerp en u langere tijd in één kennisgebied verdiepen? Dan is een leergang een goede optie. Een leergang bij HOVO bestaat uit een afgerond geheel van opeenvolgende cursussen over een bepaald vakgebied, waarvoor u zich per cursus aanmeldt.

Onderwijsvorm

Net als bij alle HOVO-cursussen staat kennisoverdracht staat centraal, meestal in de vorm van hoor colleges met ruimte voor vragen. Leergangen zijn geen beroepsopleidingen, maar bedoeld voor uw algemene ontwikkeling. HOVO-onderwijs is geen gecertificeerd onderwijs. U plukt wel de vruchten van het wetenschappelijke onderzoek, maar u krijgt bijvoorbeeld geen onderzoeks- of gespreksvaardig heden, methodiek, statistiek of groepsopdrachten en er zijn geen verplichte tentamens. Alle cursussen in een leergang zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. U schrijft zich in per cursus en u kunt op elk moment instappen – u hoeft dus niet bij deel I te starten. De cursussen binnen een leergang vinden altijd op dezelfde dag en tijd plaats, in de periode september-december en januari/februari- maart/april. Op hovo.vu.nl vindt u de opzet en het rooster per leergang.

Voorrang op inschrijving

Deelnemers aan een cursus uit een leergang hebben altijd tot twee weken na het verschijnen van de gids voorrang op inschrijving voor het volgende deel uit de leergang.

Algemene introductie

Hieronder vindt u korte introducties van al onze leergangen plus paginaverwijzingen naar alle cursusbeschrijvingen van het komende semester. Op hovo.vu.nl/leergangen vindt u uitgebreidere beschrijving per leergang, plus de meerjarenplanning van de lopende leergangen.

In acht cursussen krijgt u inzicht in de westerse beeldende kunst en architectuur vanaf de klassieke oudheid tot nu. De eerste vier cursussen richten zich op grote tijdsperiodes; de laatste vier op de kunst ontwikkelingen na 1800. Namen, stromingen, stijlen en ontwikkelingen worden geplaatst tegen de achtergrond van hun historische, filosofische en kunsthistorische context. Door het bestuderen van literatuur (boek en reader) wordt een academische houding ten opzichte van de kunstgeschiedenis gestimuleerd en vrijwillig getoetst door middel van een tentamen. Pagina 13 Kunstgeschiedenis II – De middeleeuwen Pagina 14 Kunstgeschiedenis V – Dageraad van het modernisme (1800-1900) Pagina 15 Kunstgeschiedenis VIII – Kunst nu! Actuele thema’s in beeldende kunst en architectuur

Kunst in context 4 cursussen

Dé kunstgeschiedenis bestaat niet. De leergang Kunst in Context (I-IV) biedt verdieping. Met één kunstwerk als leidraad bestudeert u veel kunstwerken en kunstenaars die niet aan bod komen in de leergang Kunstgeschiedenis. Zo ontstaat een ‘andere’ kunst geschiedenis met (soms) verrassende wendingen. Deel I start met een selectie kunst uit internationale musea. Deel II tot en met IV geven een fascinerend beeld van de collecties van het Rijksmuseum, het Van Goghmuseum en het Stedelijk Museum. Pagina 16 Kunst in context III – Collectie het Rijksmuseum

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Architectuurgeschiedenis 5 cursussen

Deze leergang voert u langs 2000 jaar Westerse architectuurgeschiedenis; van de vroegchristelijke kerken naar de Sint Pieterskerk en Versailles; van het Paleis op de Dam naar the Houses of Parlement en van de Beurs van Berlage naar de skyline van Rotterdam en Shanghai. U krijgt geen droge opeen volging van bouwstijlen, maar u maakt ook kennis met de geschiedenis van de gebouwde omgeving. Door plaatsing in de maatschappelijke context krijgt u meer inzicht in de uiterlijke verschijningsvormen.

Canon wijsbegeerte 5 cursussen

Pagina 17 Architectuurgeschiedenis V – Architectuur en stedenbouw in de laatste decennia

In deze leergang wordt de Canon van de moderne westerse wijsbegeerte gepresenteerd aan de hand van 50 sleutelteksten van evenzoveel filosofische kopstukken. Deze selectie van originele en invloedrijke werken fungeert als een verzameling vensters van waaruit de dynamiek en de eigenheid van de moderne filosofie optimaal zichtbaar kunnen worden gemaakt. Elke gekozen tekst representeert een breuklijn, een opmerkelijke vernieuwing of een inspirerende vorm van kritiek op traditionele denkpatronen. Gezamenlijk hebben de geprogrammeerde filosofische klassiekers in sterke mate bijgedragen aan de vorming van de moderniteit.

Nederlandse geschiedenis 3 cursussen

Pagina 37 Canon van de moderne westerse wijsbegeerte II – Filosofische klassiekers uit de Verlichting

In 2007 constateerde – toen nog – prinses Maxima: ‘Dé Nederlandse identiteit bestaat niet.’ De geschiedenis van de gebieden waaruit nu Nederland bestaat heeft wel een eigen karakter, maar de mate waarin dat het geval is kan alleen worden begrepen als zij in verband wordt gebracht met die van de gebieden er omheen. In deze leergang wordt de veelzijdigheid van de geschiedenis van de Lage Landen én van delen ervan besproken in relatie tot die van buurlanden en verder weg gelegen gebieden. Het startpunt is de verovering van deze streken door de Romeinen en de leergang eindigt in de huidige tijd. Pagina 23 Nederlandse geschiedenis in Europese context I - Oudheid en vroege middeleeuwen

Westerse muziekgeschiedenis 7 cursussen

De leergang Westerse muziekgeschiedenis is geen doolhof van namen en stijlen, maar een spannende cultuurreis met een logische opbouw die zich uitstrekt over twee millennia. Gedurende zeven semesters over wat ‘de klassieke muziek’ is gaan heten, staat deze chronologische ontwikkeling van muziekstijlen met bijbehorende genres centraal. De grote componisten en hun meesterwerken uit alle stijlperiodes fungeren daarbij als klinkende voorbeelden van dit rijke verleden, waarvan veel ook in onze tijd nog zeer actueel is. Pagina 28 Westerse Muziekgeschiedenis V - Romantiek (I)

Filosofiegeschiedenis 8 cursussen

De leergang Filosofiegeschiedenis maakt u wegwijs in de westerse wijsbegeerte door een helder en gedegen overzicht te bieden van de talrijke en originele zienswijzen die vanaf de klassieke oudheid tot aan de hedendaagse tijd door beroemde denkers zijn ontwikkeld. Daarbij wordt niet alleen aandacht geschonken aan individuele kopstukken, maar ook gewezen op overkoepelende verbanden. Pagina 38 Filosofiegeschiedenis V – Filosofie van de Verlichting

Psychologie 6 cursussen

Menselijk gedrag kent ontelbaar veel varianten en wordt beïnvloed door allerlei factoren, zoals onze biologie, persoonlijkheid, de aan- of juist afwezigheid van anderen en fysieke omgevingsfactoren. Het willen verklaren van menselijk gedrag is een belangrijke menselijke motivatie. Maar hebben we wel controle over ons eigen gedrag? Waar komt gedrag vandaan en in welke mate is het bij te sturen? Tijdens deze leergang worden gedrag en emoties vanuit verschillende perspectieven bekeken zoals de persoonlijkheidsleer, de psychobiologie, evolutionaire psychologie en de rol die leerervaringen spelen. Pagina 46 Psychologie VI – Psychologie in uitvoering

Kunstgeschiedenis en architectuur

Kunstgeschiedenis

Florentijnse fresco’s

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 10.30-13.00 uur

data

9 oktober t/m 6 november 2019

cursusprijs € 145

De cursus over Florentijnse fresco’s is het sluitstuk van een serie cursussen over Italiaanse fresco’s. Met deze cursus keren we terug naar de wieg van de Italiaanse kunst. In Florence vinden we binnen een straal van een paar kilometer een concentratie van muurschilderingen met topwerken uit alle perioden, zonder hiaten. We krijgen hier dus in kort bestek een overzicht van de hele frescogeschiedenis en, in uitgebreidere zin, van een belangrijk deel van de Europese kunstgeschiedenis. De docent neemt u mee langs bekende en minder bekende fresco’s van Masaccio, Fra Angelico, Botticelli, Pontormo, Andrea del Sarto, Pietro da Cortona en anderen. De fresco’s zijn nog altijd op locatie te zien. Soms is dat op de meest onverwachte plekken in een van de honderden kerken, kloosters en palazzi van Florence. We volgen de grote lijn in de ontwikkeling van de frescokunst, maar altijd met open oog voor het curieuze, verrassende detail.

literatuur

digitale hand-outs Literatuursuggestie: Ernest Kurpershoek, Italiaanse fresco’s, Olive Press, 2011

studiebelasting geen

overige informatie

Deze cursus is onderdeel van een serie cursussen over Italiaanse fresco’s, maar staat open voor alle belangstellenden.

uiterste aanmelddatum 1 oktober

docent

Ernest Kurpershoek is als kunsthistoricus gespecialiseerd in Italiaanse frescokunst. Hij geeft reeds vele jaren cursussen voor HOVO en begeleidt kunstreizen naar Italië. Hij heeft onder andere het boek Italiaanse fresco’s geschreven, dat indertijd lovend werd ontvangen.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Kunstgeschiedenis en architectuur

Kunstgeschiedenis

Jonge Rembrandt

onderwijsvorm

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

20 november t/m 11 december 2019

cursusprijs

€ 126 (incl. reader t.w.v. € 10)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten)

studiebelasting 1-2 uur per week

Het zal de kunstliefhebber niet ontgaan zijn: 2019 is een kroonjaar voor Rembrandt. Zijn overlijden 350 jaar geleden wordt herdacht met verschillende tentoonstellingen. Ook Museum De Lakenhal in Leiden is van de partij wanneer vanaf 3 november de Jonge Rembrandt centraal staat. Toepasselijk, want in deze stad groeide hij op en startte hij zijn carrière. De tentoonstelling spitst zich toe op de periode 1624-1634, toen de eerste aanwijzingen van zijn uitzonderlijke talent zich openbaarden. Zowel bij portretten als Bijbelse of mythologische verhalen onderscheidde hij zich met een vernieuwende weergave. Constantijn Huijgens roemde al vroeg Rembrandts trefzekerheid en expressie: met Judas en de zilverlingen (1629) deed hij alle voorgangers verbleken, schreef hij. Toch was Rembrandt nog maar drieëntwintig. In deze cursus wordt de artistieke ontwikkeling van Rembrandt onder de loep genomen, de stijlovergang die blijkt uit zijn schilderijen, etsen en tekeningen. Hoe ingrijpend was de invloed van zijn leermeesters Isaac van Swanenburg en Pieter Lastman? Hoe was de verhouding met tijdgenoot Jan Lievens, met wie hij een atelier deelde, en in hoeverre was er sprake van rivaliteit? Al vroeg kreeg Rembrandt zelf leerlingen en onderzocht zal worden welke invloed hij had op hun ontluikende carrière.

uiterste aanmelddatum 6 november

docent

Drs. Thea Willemsen studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam met als specialisatie laatmiddeleeuwse schilderkunst. Ze geeft al jaren colleges, onder andere voor HOVO Amsterdam. Daarnaast organiseert zij excursies.

Kunstgeschiedenis en architectuur

Kunstgeschiedenis

Polen: De cultuurgeschiedenis van een onbekend land

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met veel interactie

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

18 september t/m 13 november 2019 geen college op 2, 16 en 23 oktober

cursusprijs € 174

literatuur

geprinte hand-outs. Voor literatuur- en film suggesties zie hovo.vu.nl (enkele Engelstalig).

Polen is relatief onbekend. Natuurlijk, Frédéric Chopin, Marie Curie en Johannes Paulus II zijn nog steeds tot ver over de landsgrenzen beroemd. Maar hoeveel Poolse schilders kent u? En waar liggen de landsgrenzen dan precies? De compacte staat die nu op de kaart van Europa te vinden is, heeft er in de loop der tijd heel anders uit gezien: nu eens meer naar het oosten, dan weer helemaal van de kaart en maar liefst vier eeuwen lang in hechte unie met Litouwen. Het doel van de colleges is om de geschiedenis en de kunst van deze interessante EU-collega naderbij te brengen. De docent geeft u een overzicht van de roerige Poolse geschiedenis, maar biedt per college tevens gedetailleerde kennis over deelonderwerpen. In de eerste bijeenkomst legt hij de geschiedenis van het land overzichtelijk uit aan de hand van de grote lijnen, waaronder de unie met Litouwen, de gekozen koningen en de Poolse delingen. Daarna volgen meer op een onderwerp toegespitste colleges. Twee daarvan zijn gewijd aan de steden Krakau en Warschau en drie zijn gereserveerd voor kunsthistorische periodes, waarvan één bijeenkomst gereserveerd is voor de bijzondere stroming Jong Polen, die rond 1900 het artistieke landschap van Polen bepaalde. Maar dan wel van een Polen dat destijds niet bestond.

studiebelasting

Naar eigen inzicht. Het kijken van films en lezen van boeken wordt aangemoedigd, maar is niet verplicht.

uiterste aanmelddatum 10 september

docent

Drs. Krzysztof Dobrowolski-Onclin is geboren in Polen en studeerde kunstgeschiedenis en Franse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, Paris IV-Sorbonne en de Jagielloński in Krakau. Sinds 2006 is hij werkzaam als docent kunstgeschiedenis onder de naam Bureau Boeiend en verzorgt hij cursussen, lezingen, excursies en reizen, onder meer naar Polen. Zie ook labrysreizen.nl/hovo.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Kunstgeschiedenis en architectuur

Kunstgeschiedenis en muziek

Een beestenboel dieren in kunst en muziek

onderwijsvorm

6 hoorcolleges

dag en tijd

dinsdag, 13.00-15.30 uur

data

17 september t/m 29 oktober 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs € 174

literatuur

Het cursusmateriaal wordt digitaal beschikbaar gesteld.

studiebelasting geen

uiterste aanmelddatum

10 september

Prehistorische grotschilderingen, wellustige of juist kuise hondjes, olijk gevogel, Picasso’s prachtige lijntekeningen, een dode haai op sterk water… Al sinds het ontstaan van de mens tot op de dag van vandaag zijn de banden tussen mens en dier hecht en dus ook tussen kunst en dier. Dieren kunnen in kunstwerken diverse, soms verrassende, betekenissen en/of functies hebben: symbolisch, religieus, humoristisch, informatief of geen. In deze cursus laten godsdienstwetenschapper en muziekliefhebber Saskia van Lier en kunsthistoricus Saskia Goddijn u avonturen beleven in de beschrijving van de ontwikkeling van de weergave en in de zoektocht naar betekenissen van dieren in oude en nieuwe kunst en in muziek. Uw docenten zijn geen biologen, maar belichten het dier vanuit kunst en muziek. Deze cursus over symboliek en artistieke vondsten is daarom aantrekkelijk voor een ieder die iets over kunst op wil steken, of dat nu dierenliefhebbers, hondenmensen, kattenmensen, arachnofoben of vegetariërs zijn – of juist niet.

programma college 1 college 2 college 3 college 4 college 5 college 6

Goede dieren (Saskia van Lier) Slechte dieren (Saskia van Lier) Kattig, poeslief en honds (Saskia Goddijn) Gekriebel en gevogel (Saskia Goddijn) Fantastisch, net echt, abstract: de weergave (Saskia Goddijn) Muzikale dieren (Saskia van Lier)

docenten

Drs. Saskia K. Goddijn studeerde kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen en geeft al jaren cursussen en lezingen, onder andere bij HOVO Amsterdam. Daarnaast organiseert ze kunstreizen. Drs. Saskia van Lier studeerde klassieke talen en godsdienstwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en is gespecialiseerd in het gebruik van kerkelijke kunst in de liturgie. Ze is deskundig op het gebied van kerkgebouwen en christelijke kunst en is met name geïnteresseerd in de historische aspecten.

Kunstgeschiedenis en architectuur Leergang kunstgeschiedenis

De geschiedenis van het Moderne Design I Arts and Crafts movement, Art Nouveau, Art Deco (1851-1935)

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 13.30-16.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 295 (incl. reader t.w.v. € 5)

literatuur

gedrukte reader

studiebelasting

enkele uren per week

overige informatie

In 1851 vindt in Londen de eerste wereldtentoonstelling plaats. Direct na deze succesvolle tentoonstelling in Londen klinkt de roep om vernieuwing, om betere ontwerpen en het gebruik van eerlijke materialen. De Arts and Crafts Movement verwerpt de tot dan toe populaire neostijlen, heeft belangstelling voor de natuur en is sterk beïnvloed door Japan en de Oriënt. Daarnaast spelen de schilderkunst van de Pre-Raphaëliten en het symbolisme een belangrijke rol. De Arts and Crafts en het werk van haar geestelijk vader William Morris leiden uiteindelijk tot het ontstaan van de Art Nouveau eind negentiende eeuw in onder andere België en Frankrijk, Schotland, Duitsland, Oostenrijk en Nederland. De Art Nouveau is van korte duur geweest. Alleen van de geometrische richting zien wij vormen terug in de Art Deco. We besteden in deze cursus ook aandacht aan stromingen in de beeldende kunst die hebben bijgedragen aan het ontstaan van de Art Deco (zoals expressionisme, kubisme en futurisme), aan de oriëntaalse invloeden van de ‘Ballets Russes’, de belangstelling voor Egypte en het rijk van de Inca’s. Een centrale plaats wordt ingeruimd voor de grote tentoonstelling van 1925 in Parijs die was gewijd aan de decoratieve kunsten. Ook de grote invloed die de Art Deco heeft gehad op de architectuur en toegepaste kunst in Amerika wordt besproken. Uiteraard worden de Amsterdamse School en de Haagse Stijl niet overgeslagen. U krijgt een breed beeld van deze ontwikkelingen in de geschiedenis van het Moderne Design vanaf 1851 tot 1935.

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Modern Design. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids.

uiterste aanmelddatum 16 september

docent

Drs. Betty Abas studeerde kunstgeschiedenis en architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft sinds 1996 cursussen voor HOVO Amsterdam, waaronder de leergang Architectuur geschiedenis.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Kunstgeschiedenis en architectuur

Leergang kunstgeschiedenis

Kunstgeschiedenis II De middeleeuwen

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 14.00-17.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 306 (incl. reader t.w.v. € 16)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten) H. Honour en J. Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam, Meulenhoff, 14e uitgebreide en herziene editie, 2009 of later verschenen herdrukken.

Het imago van de Middeleeuwen als een donkere tijdsperiode tussen de Klassieke Oudheid en de Renaissance is een gedateerde opvatting. Welke functie vervult beeldende kunst in de Middeleeuwen? Deze cursus begint met de klassieke kunst als basis voor een christelijke beeldtaal. In catacomben en fresco’s keren keizerlijke motieven terug. In de schitterende mozaïeken in Ravenna, Venetië en Constantinopel (Istanbul) vermengen klassieke tradities met nieuwe stijlen. De schilderkunst bloeit in de psalteria en evangeliaria, ten tijde van Karel de Grote en het latere Ottoonse keizerrijk. De uitbeelding van Christus of Maria verandert in samenhang met religieuze, kerkpolitieke en literaire ontwikkelingen. De laatmiddeleeuwse privédevotie is van grote betekenis voor een religieuze kunst, waarin lichamelijkheid en empathie centraal staan. In de architectuur van de Middeleeuwen vormt het klassieke model het uitgangspunt. De Romeinse ‘basilica’ herkennen we in de romaanse architectuur. In de hoorcolleges volgen we de ontwikkelingsgeschiedenis naar de gotische kathedralen van Chartres, Reims en Parijs. Bouwkundige ontwikkelingen en inhoudelijke religieuze veranderingen zijn beide van invloed. Lichtfilosofie en getallensymboliek spelen daarbij een grote rol. De serie colleges besluit met de Italiaanse schilderkunst van de veertiende eeuw, de tijd waarin de kunstgeschiedenis zich ontvouwt als een eindeloze stroom van namen die begint bij de fresco’s en panelen van Cimabue, Giotto en Duccio.

studiebelasting

ca. 6 uur per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Kunst geschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 6 van deze gids.

uiterste aanmelddatum 16 september

docent

Drs. Frans Henk Hoekstra is kunsthistoricus en geeft sinds 1994 cursussen voor HOVO. Zijn leergangen heeft hij speciaal voor HOVO ontwikkeld. Daarnaast werkt hij als rondleider in musea en organiseert hij studiereizen. Zie ook franshenkhoekstra.nl.

Kunstgeschiedenis en architectuur

Leergang kunstgeschiedenis

Kunstgeschiedenis V Dageraad van het modernisme (1800-1900)

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

donderdag, 14.00-17.00 uur

data

3 oktober t/m 12 december 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs

€ 308 (incl. reader t.w.v. € 18)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten) H. Honour en J. Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam, Meulenhoff, 14e uitgebreide en herziene editie, 2009 of later verschenen herdrukken.

studiebelasting

ca. 6 uur per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Kunstgeschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 6 van deze gids. Passieve kennis van het Engels is gewenst.

uiterste aanmelddatum 19 september

Vanaf 1800 lijkt de kunstgeschiedenis een aaneenschakeling van stijlen en -ismen, waar vernieuwing de leidraad is. Hoe is deze opvatting ontstaan en hoe houdbaar is deze definitie van kunstgeschiedenis? De landschappen van Caspar David Friedrich tonen een eigenzinnige opvatting over natuur en religie. Hoe was dat tweehonderd jaar geleden mogelijk? Verschillende ideeën over de natuur zien we terug in het werk van bijvoorbeeld Turner, Gauguin en Cézanne. Voor de impressionisten is de zichtbare werkelijkheid het uitgangspunt. Maar wat is zichtbaar, wat is werkelijkheid? Wetenschappers in de negentiende eeuw onderzoeken fenomenen als waarneming, licht, verf en kleur. Kunstenaars laten zich inspireren door deze ontwikkelingen. De definitie van het schilderij als ‘een raam waar je doorheen kan kijken’ verandert in ‘een plat oppervlak bedekt met kleuren’. Deze ontwikkelings geschiedenis is bepalend voor de schilderkunst van de twintigste eeuw (deel VI-VIII). Met een veranderende maatschappij verandert ook het beeld van en over de mens. Dit zien we in de beeldhouwkunst van Degas, Carpeaux en Rodin. Het klassieke ideaal maakt deels plaats voor eigentijdsheid en realisme. De negentiende-eeuwse architectuur is meer dan een aaneenschakeling aan neostijlen. Nieuwe technieken leiden tot nieuwe ideeën. In discussies over stijl, materiaal en functie komt de betekenis van een gebouw naar voren. Musea in de negentiende eeuw lijken soms op Griekse tempels, maar niet het Rijksmuseum in Amsterdam. Hoe komt dat? Deze cursus eindigt met het plaatsen van de Art Nouveau, Jugendstil en Modernismo (Gaudi) rond 1900 in de context van de negentiende eeuw. Uiteraard wordt in de cursus niet voorbijgegaan aan de grote maatschappelijke en politieke omwentelingen in de negentiende eeuw, die van invloed zijn geweest op de rol van de kunstenaar of architect. Zij maken zichtbaar dat kunstgeschiedenis meer is dan een verzameling stijlen en -ismen.

docent

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Kunstgeschiedenis en architectuur

Leergang kunstgeschiedenis

Kunstgeschiedenis VIII Kunst nu! Actuele thema’s in beeldende kunst en architectuur

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 10.00-13.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 318 (incl. reader t.w.v. € 28)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten) H. Honour en J. Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam, Meulenhoff, 14e uitgebreide en herziene editie, 2009 of later verschenen herdrukken.

studiebelasting

ca. 6 uur per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Kunstgeschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 6 van deze gids. Enige kennis van de twintigste-eeuwse beeldende kunst en architectuur is gewenst.

uiterste aanmelddatum 16 september

Heeft beeldende kunst betekenis in onze maatschappij of is het een hobby? In een veranderende samenleving wordt de zin en functie van de beeldende kunst steeds opnieuw bevraagd. In deze thematische reeks hoorcolleges gaan we kijken in hoeverre ‘vernieuwing’ en ‘een breuk met de traditie’ nog relevante richtlijnen zijn binnen de (actuele) kunst. We verdiepen ons in de termen modernisme en postmodernisme. Verhult het postmoderne citaat in de beeldende kunst en architectuur een heimelijk verlangen naar een terugkeer naar vroegere tijden? En wat nu, na het postmoderne tijdperk? We kijken naar de positie van kunstenaar, architect, museum én u, de toeschouwer. Tal van beelden, objecten, schilderijen, gebouwen van hedendaagse kunstenaars en architecten worden besproken. Ook videokunst en fotografie komen aan bod. Deze laatste collegereeks van de leergang gaat meerdere malen terug in de tijd én sluit aan bij de kunst van nu. Onderwerpen: ■■ Het monument: beeldende kunst in de openbare ruimte ■■ Het idee in de kunst: Conceptuele kunst ■■ Hedendaagse architectuur: Modernisme-Traditionalisme- Postmodernisme-Neomodernisme? ■■ Hedendaagse schilderkunst ■■ De kunst van het tentoonstellen: Geschiedenis van het museum en voorbeelden van hedendaagse museumarchitectuur ■■ Fotografie ■■ Videokunst en nieuwe-mediakunst ■■ U bent aan zet!: De rol van de toeschouwer

docent

Kunstgeschiedenis en architectuur

Leergang kunstgeschiedenis

Kunst in context III Collectie Het Rijksmuseum

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

donderdag, 10.30-13.00 uur

data

3 oktober t/m 12 december 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs

€ 318 (incl. reader t.w.v. € 28)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten)

studiebelasting

ca. 6 uur per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Kunst in context, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 6 van deze gids. Deze cursus is een verdieping op de cursus Kunstgeschiedenis III en V, Renaissance en Barok. Kennis van de kunstgeschiedenis uit deze tijdsperiode wordt aanbevolen.

uiterste aanmelddatum 19 september

De omvangrijke collectie van het Rijksmuseum representeert kunst vanaf de Middeleeuwen tot nu. Het gebouw van Cuypers plaatst de Nachtwacht van Rembrandt als altaarstuk in het centrum. De website van het vernieuwde museum meldt dat in tachtig zalen achtduizend objecten het verhaal van achthonderd jaar Nederlandse kunst en geschiedenis vertellen. In deze cursus staat een tiental kunstwerken centraal uit de collectie uit de periode 1300-1700. Ieder kunstwerk is vertrek- en eindpunt voor een mogelijke route door de kunstgeschiedenis. Werken uit het Rijksmuseum worden in verband gebracht met werken uit andere (museale) collecties. Naast de hier genoemde werken komen tal van andere kunstenaars aan bod. Oude kunst wordt soms ook in verband gebracht met hedendaagse, actuele kunst. Centraal staat de vraag hoe wij nu iets kunnen weten over de betekenis van beelden en schilderijen uit vroegere tijden.

opbouw

college 1 Bouwgeschiedenis van het Rijksmuseum: ideeën van Cuypers college 2 Giovanni da Milano, Christus aan het kruis, ca. 1360 college 3 Fra Angelico, Madonna van nederigheid, ca. 1440 college 4 Renier van Thienen (toegeschr.), Tien pleurants van het praalgraf van Isabella van Bourbon, ca. 1475 - ca. 1476 college 5 Geertgen tot Sint Jans (atelier), De heilige maagschap, ca. 1495 college 6 Pieter Aertsen, De eierdans,1552 college 7 Adriaen Pietersz. van de Venne, De zielenvisserij, 1614 college 8 Adriaen de Vries, Triton, blazend op een kinkhoorn, ca. 1615- ca. 1618 college 9 Johannes Vermeer, Brieflezende vrouw, ca. 1663 college 10 Gerrit Adriaensz. Berckheyde, De Gouden Bocht in de Herengracht in Amsterdam vanuit het oosten, 1671-1672

docent

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Kunstgeschiedenis en architectuur

Leergang architectuur

Architectuurgeschiedenis V Architectuur en stedenbouw in de laatste decennia

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

25 september t/m 20 november 2019 geen college op 23 oktober

cursusprijs

€ 250 (incl. reader t.w.v. € 18)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten)

studiebelasting

naar eigen inzicht

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Architectuurgeschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids.

uiterste aanmelddatum 11 september

Als slot van de leergang Architectuurgeschiedenis staan de architectuur en stedenbouw van de laatste decennia centraal. Een lastig onderwerp, aangezien inzicht krijgen in de geschiedenis van de architectuur alleen mogelijk is met voldoende afstand tot die geschiedenis – en die ontbreekt grotendeels wanneer we het hebben over recente architectuur. Kunnen we niettemin iets zeggen over de vraag welke architecten later nog belangrijk zijn en welke architectuur zijn waarde zal behouden voor de toekomst? In deze cursus komen stadsontwikkeling en woningbouw, postmodernisme en de postmoderne stad, deconstructivisme en het nieuwe traditionalisme aan de orde. Wij bekijken zakencentra, accommodaties voor transport, sport, cultuur en museumarchitectuur in binnenen buitenland. Daarbij richten we ons allereerst op de Nederlandse stedenbouw, die het resultaat is van wetgeving op het gebied van de ruimtelijke ordening. Steeds wisselende ideeën over de stadsontwikkeling hebben hun sporen nagelaten. Ook nu zien wij de steden om ons heen van vorm veranderen waarbij herstructureren, transformeren en duurzaamheid een steeds belangrijkere rol spelen. Speciale aandacht wordt besteed aan de stedenbouwkundige ontwikkelingen in Rotterdam en Amsterdam. Een belangrijk aspect van de hedendaagse architectuur is het mondiale karakter. Architecten werken wereldwijd en een gekozen bouwstijl is niet meer verbonden met land van herkomst of gebonden aan een plaatselijke traditie. Zo staat in Beijing het televisiegebouw van Rem Koolhaas, is het treinstation in Luik afkomstig van de Spaanse architect Santiago Calatrava, bouwde de Canadees Frank Gehry het Guggenheim museum in Bilbao en ontwierp Francine Hoeben de bibliotheek in Birmingham. In deze cursus wordt getracht een zo goed mogelijk beeld te geven van de overvloed aan internationale architectuurprojecten.

docent

(Cultuur)geschiedenis

Geschiedenis

Fascinerend Egypte Een introductie tot de wereld van de oude Egyptenaren

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen, discussie en interactie

dag en tijd

woensdag, 10.30-13.00 uur

data

9 oktober t/m 20 november 2019 geen college op 23 oktober en 6 november

cursusprijs

€ 152 (incl. syllabus t.w.v. € 7)

literatuur

gedrukte syllabus en digitale hand-outs (er wordt gebruik gemaakt van Engelstalige teksten)

studiebelasting

ca. 1 uur per week

Tot op de dag van vandaag spreekt het Oude Egypte tot de verbeelding. Het gouden masker van Toetanchamon en de piramiden van Gizeh zijn de moderne iconen van deze beschaving, maar Egypte biedt veel meer: de faraonische periode duurde meer dan drieduizend jaar. Dat betekent dat in de tijd van Toetanchamon de grote piramiden van Gizeh al meer dan duizend jaar oud waren! Deze cursus biedt een introductie tot de lange en intrigerende geschiedenis van het Oude Egypte, waarin vijf thema’s leidend zijn: de topografie en globale geschiedenis, de godenwereld, Egyptische kunst, de grafcultuur en het hiërogliefenschrift. U leert hoe Egypte ‘ontstond’ (staatsvorming) en of er altijd sprake van een verenigd Egypte was. U krijgt inzicht in het Oude Rijk, Middenrijk en Nieuwe Rijk. Wat en waar waren de belangrijkste steden van Egypte, welke grondstoffen kende men en leefde waar men eigenlijk van? Uiteraard komt ook de religie aan bod. Bekende Egyptische goden zijn Osiris en Isis, maar het totale aantal goden dat de Egyptenaren kenden, lijkt welhaast oneindig groot en iedere god had zijn eigen heiligdom. Godenverering in het Oude Egypte nam monumentale vormen aan, zowel in indrukwekkende tempels als die van Luxor en Karnak, als thuis: terwijl de priesters zich bezighielden met de verering van de staatsgoden, en daarmee de kosmische orde in stand hielden, vereerden de ‘gewone’ mensen hun persoonlijke goden in huis. Tot slot leert u in één les de basis van het hiërogliefen lezen. Het schrift is bijzonder complex; toch sluit u deze cursus af met enige basiskennis en zult u zelfs in staat zijn hiërogliefen te herkennen en vertalen!

uiterste aanmelddatum 25 september

docent

Dr. Nico Staring promoveerde in 2016 aan Macquarie University, Sydney (Australië) op onderzoek naar de Oudegyptische begraafplaats Sakkara. Dat onderzoek ontwikkelt hij nu verder in het kader van een postdoctorale onderzoeksaanstelling aan de Universiteit Leiden, waar hij ook docent Egyptische archeologie was. Sinds 2010 geeft hij cursussen voor HOVO.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

(Cultuur)geschiedenis

Cultuurgeschiedenis

Facetten van de Griekse cultuur Een reis over de Peloponnesos

onderwijsvorm 5 hoorcolleges

dag en tijd

woensdag, 10.30-13.00 uur

data

13 november t/m 11 december 2019

cursusprijs

€ 152 (incl. syllabus t.w.v. € 7)

literatuur

gedrukte syllabus literatuursuggestie: Hein L. van Dolen, Op reis door Griekenland, Hermaion Lunteren, 2012

studiebelasting

Het Griekse schiereiland Peloponnesos leent zich bij uitstek om de antieke Griekse cultuur van verschillende kanten te belichten. Daar bevindt zich de oudste Griekse stad Argos, het best bewaarde theater, de soldatenstad Sparta, het centrum van de wondergenezingen en daar vond om de vier jaar het nationale sportfestijn in Olympia plaats. Kortom, een geschikt uitgangspunt voor een informatieve cursus over het oude Griekenland. U krijgt inzicht in vele facetten van de Griekse cultuur: ■■ de mythologische verhalen over het vervloekte geslacht van de Tantaliden; ■■ de Myceense cultuur met de burchten van Mycene en Pylos, de vazenkunst en het Myceense schrift; ■■ de godsdienst van de antieke Grieken met speciale aandacht voor de cultus van Asklepios, de god van de geneeskunde; ■■ het theater van Epidauros en het klassieke toneel; ■■ de inrichting van de Spartaanse staat en de roerige geschiedenis van het Spartaanse volk ■■ het ontstaan en verloop van de Olympische Spelen; ■■ de boeiende verhalen die Herodotos, vader der historie, over de Peloponnesische heersers en steden heeft geschreven; ■■ het rijke Korinthe en de befaamde cynicus Diogenes die daar in zijn ton huisde.

geen

uiterste aanmelddatum 30 oktober

docent

Drs. Hein van Dolen (1941) is classicus, vertaler en publicist. Hij vertaalde onder meer blijspelen van Aristophanes, het volledige werk van Herodotus en een groot aantal filosofische en retorische teksten. Hij gaf vele colleges voor HOVO en begeleidt regelmatig studiereizen naar onder andere Turkije en Griekenland. Zie labrysreizen.nl/hovo.

(Cultuur)geschiedenis

Geschiedenis

Mysteriën in de Romeinse wereld

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

maandag en donderdag, 13.30-16.00 uur

data

10, 14, 17, 21 en 24 oktober 2019

cursusprijs

€ 148 (incl. hand-outs t.w.v. € 3)

literatuur

geprinte hand-outs

studiebelasting geen

overige informatie

Enige kennis van religie en geschiedenis in de oudheid is gewenst, maar niet vereist. In de bibliografie veel titels in het Engels, soms ook Duits. Een uitgebreide lijst met onderwerpen vindt u op hovo.vu.nl.

uiterste aanmelddatum 2 oktober

In het Romeinse rijk verbreidden zich naast de traditionele en door de overheid onderhouden religie verschillende nieuwe en particuliere culten en religies. Zij richtten zich op het individu en diens leven in het heden en ook (meestal) in het hiernamaals. De toetreding was een inwijding, in het Grieks een mystērion, dat de bijbetekenis van ‘geheim’ kreeg, omdat de ingewijden aan anderen niets los mochten laten over hun inwijding. Deze religies namen in de Romeinse keizertijd een grote vlucht. De meeste waren in de tijd na ongeveer 300 v.C. ontstaan en kwamen uit het oostelijke Middellandse Zeegebied. Ze werden gekenmerkt door een vermenging van heterogene elementen: Griekse, Egyptische, Syrische, Klein-Aziatische en zo voort. Ook het christendom verbreidde zich als een particuliere en op het individu gerichte inwijdingsreligie – totdat keizer Constantijn zich in 312 bekeerde en het christendom in de vierde eeuw de andere, niet-christelijke inwijdings religies zou verdringen. In vijf hoorcolleges richten we ons op de vele inwijdingsreligies van de derde eeuw, op hun overeenkomsten en verschillen. Wat was hun ‘boodschap’? Waaruit bestonden de inwijding en verdere rituelen? Hadden zij speciaal personeel (priesters en dergelijke)? Op wie richtten zij zich vooral en hoe verbreidden zij zich? En waardoor had één groep, de orthodoxe of katholieke christenen, uiteindelijk zoveel meer succes dan alle andere? Na afloop van deze cursus hebt u een gedegen beeld van de inwijdings religies, met inbegrip van de christelijke, in de Romeinse wereld vlak voor de overwinning van het christendom.

docent

Dr. Henk W. Singor doceerde tot zijn pensionering vele jaren Oude Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij is bekend als mede-auteur van het handboek De Oudheid (1995 e.v., vele herdukken) en als schrijver van o.a. Constantijn en de christelijke revolutie in het Romeinse rijk (2014).

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

(Cultuur)geschiedenis

Geschiedenis

Geschiedenis en actualiteit van de Baltische staten

onderwijsvorm 6 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 13.30-16.00 uur

data

28 oktober t/m 2 december 2019

cursusprijs € 174

literatuur

digitale syllabus

studiebelasting

naar eigen inzicht

overige informatie

Na afloop van een van de colleges wordt de documentaire Homelands van de Letse filmmaker Juris Podnieks vertoond, over de Baltische onafhankelijkheidsbeweging (onder voorbehoud, meer informatie volgt tijdens de cursus).

Sinds 2004 maken Estland, Letland en Litouwen deel uit van de Europese Unie. Deze Oostzeestaten worden vaak in een adem genoemd, maar er wordt vaak aan voorbijgegaan dat het om drie zeer verschillende naties gaat, ieder met een verschillende taal, cultuur en historie. De Baltische landen hebben door de eeuwen heen als speelbal van de grote mogendheden een zeer ingewikkelde en vaak ook tragische geschiedenis gekend. Met name de geschiedenis van de twintigste eeuw speelt nog steeds een grote rol om het heden te begrijpen. Het doel van deze cursus is een helder inzicht te geven in de zeer gecompliceerde geschiedenis van de Baltische landen en verbanden te leggen met de actuele ontwikkelingen waar het Balticum mee wordt geconfronteerd. We kijken onder meer naar de politieke cultuur, economie, kunst en architectuur. In de eerste vier colleges staat de geschiedenis van de dertiende eeuw tot 1991 centraal. Er is onder meer aandacht voor de emancipatie van de boerenbevolking in de negentiende eeuw en het ‘nationale ontwaken’ van de Eerste Wereldoorlog, alsmede voor de jaren 1920-1940, de ‘Gouden Eeuw’ van het Balticum. De moeilijke periode van de Tweede Wereldoorlog, toen het Balticum was ingeklemd tussen de totalitaire grootmachten Nazi-Duitsland en Sovjetunie, en de periode erna, toen de Baltische staten gevangen raakten binnen het systeem van de Sovjetunie, kwam ten einde toen na de ‘zingende revolutie’ (1987-1991) de Baltische staten onafhankelijk werden. In de volgende twee colleges staan de ontwikkelingen na 1991 centraal, tot en met de gevolgen van de financiële crisis in de Baltische landen en de invloed van de crisis in Oekraïne. In het laatste college vertelt gastdocent Frans van Nes over de literatuur, muziek en dans.

uiterste aanmelddatum 14 oktober

docent

Drs. Frederik Erens studeerde politieke en Europese geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis en actuele ontwikkelingen van de Baltische landen, waar hij talloze cultuurhistorische reizen heeft geleid. Hij gaf eerder cursussen bij HOVO over dit onderwerp.

(Cultuur)geschiedenis Geschiedenis

China, de oude nieuwe grootmacht Historische achtergronden van het moderne China

onderwijsvorm

9 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

donderdag, 13.30-16.00 uur

data

26 september t/m 28 november 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs € 261

literatuur

geprinte hand-outs Zie hovo.vu.nl voor enkele literatuursuggesties.

studiebelasting

ca. 2 à 3 uur per week wanneer u de literatuur leest (niet verplicht)

overige informatie

Het is alweer dertig jaar geleden dat massale demonstraties op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking eindigden in een bloedbad. De democratie waarvoor men pleitte, kwam er niet. Wel begon ‘Made in China’ de wereld te overspoelen. Het land geldt nu als nieuwe grootmacht, waarmee de wereld rekening moet houden. Maar China is natuurlijk allesbehalve ‘nieuw’. De Handynastie kon zich meten met het Romeinse Rijk. De Zijderoutes kwamen op. Tijdens de Tangdynastie (‘onze’ Middeleeuwen) behoorde het keizerrijk op artistiek, economisch en intellectueel gebied tot de wereldtop. De Mingdynastie maakte Chinees porselein wereldberoemd. Maar er waren ook perioden van tegenspoed. Het land is meerdere keren uiteengevallen. Handelsconflicten met het Westen liepen in de negentiende eeuw uit op de Opiumoorlogen. Hong Kong werd Brits. De monarchie viel. En vanaf 1949 sloeg ‘de grote roerganger’ Mao Zedong een radicaal communistisch pad in, tot Deng Xiaoping rond 1980 hervormingen initieerde. China werd ‘de werkplaats van de wereld’. De economie groeide als kool en wolkenkrabbers schoten als paddenstoelen de grond uit, maar van politieke vrijheid wil de in 2013 aangetreden president Xi Jinping niets weten. De digitale revolutie helpt hem om de bevolking in het gareel te houden. Deze collegereeks geeft een overzicht van de Chinese geschiedenis. Aan bod komen vooral historische onderwerpen die helpen het hedendaagse China te begrijpen. Er zal aandacht zijn voor zowel de politieke en economische als de culturele en intellectuele ontwikkelingen.

Zie ook de training Mindfulness door Victor Melenhorst op pagina 56.

uiterste aanmelddatum 18 september

docent

Drs. Victor Melenhorst studeerde Chinese filosofie en taal in Amsterdam, Leiden en Peking. Hij studeerde, woonde en werkte langere tijd in China. Na terugkomst in Nederland werd hij redacteur Oost-Azië bij een tijdschrift voor moderne geschiedenis. Ook is hij als China-deskundige verbonden aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) in Amsterdam.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

(Cultuur)geschiedenis Leergang geschiedenis

Nederlandse geschiedenis in Europese context I Oudheid en vroege middeleeuwen

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen en (korte) discussies

dag en tijd

zaterdag, 11.00-13.30 uur

data

21 september t/m 7 december 2019 geen college op 26 oktober en 2 november

cursusprijs â&#x201A;Ź 290

literatuur

digitaal studiemateriaal (voorafgaand aan de colleges) en presentaties (na afloop van de colleges), literatuursuggesties worden tijdens de colleges gegeven.

studiebelasting 1-2 uur per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Nederlandse geschiedenis in Europese context (zie pagina 7, pagina 58). Zie hovo.vu.nl voor de opbouw per college.

uiterste aanmelddatum 15 september

Hoe ziet de vroege Nederlandse geschiedenis eruit? Deze begint bij de Romeinse overheersingen en de volksverhuizingen, die in de eerste helft van deze cursus centraal staan. De gebieden aan de mondingen van Rijn, Maas en Schelde kwamen pas echt in beeld tijdens de veroveringstochten van Julius Caesar (58-51 v. Chr.). Archeologische vondsten vullen zijn verslag van die bloedige campagnes aan en corrigeren dat in sterke mate. We zien hoe Caesar huishield in het Nederlandse rivierengebied en hoe de Tencteri en Usipetes vernietigd werden. Ook voor de periode van de volksverhuizingen en daarna bieden archeologische bevindingen een schat aan gegevens die de schaarse schriftelijke bronnen uit die periode niet kunnen bieden. In de tweede helft van deze reeks ligt de nadruk op de groei van lokale vorstendommen en de grotere verbanden waar zij deel van uitmaakten, zoals het Frankische rijk en het Duitse keizerrijk. Merovingers, Karolingen en Noormannen speelden hun rol in de Lage Landen, maar ook de kruistochten blijven niet onbelicht. Vanaf de twaalfde eeuw zetten de ontwikkelingen door die de samenleving grondig veranderden: in de landbouw, de stedelijke productie van textiel en bier en in de ontwikkeling van handelscontacten. De lokale machthebbers, maar ook de gewone bevolking liet steeds meer van zich horen.

docenten

Prof. dr. Nico Roymans (college 1 t/m 5) is hoogleraar Noordwest-Europese Archeologie aan de Vrije Universiteit en verricht al vele jaren onderzoek naar Keltisch-Germaanse samenlevingen en hun integratie in het Romeinse rijk. Voorts geldt hij als specialist op het gebied van conflictarcheologie. Zie ook vu-nl.academia.edu/NRoymans Dr. Hans de Waardt (college 1 en college 6 t/m 10) is verbonden aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit en gespecialiseerd in de cultuurgeschiedenis van de vroegmoderne periode. Hij richt zich in zijn onderzoek vooral op de geschiedenis van het geloof in toverij en hekserij, van de geneeskunde en van de radicale reformatie.

(Cultuur)geschiedenis Geschiedenis

Opkomst en ondergang van het Sovjet-communisme: erfenis en erfgenamen

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen en discussie na afloop. Zie hovo.vu.nl voor meer informatie over de didactische benadering.

dag en tijd

vrijdag, 13.15-16.15 uur

data

27 september t/m 22 november 2019 geen college op 25 oktober

cursusprijs

€ 235 (incl. syllabus t.w.v. € 3)

literatuur

gedrukte syllabus

studiebelasting

ca. 1 uur per week

overige informatie

Elk college begint met een korte introductiefilm (15-20 minuten, facultatief)

uiterste aanmelddatum 15 september

In deze collegereeks wordt het Sovjet-communisme onder de historische loep gelegd. Wij beginnen met de Russische bolsjewistische revolutie in 1917 en de geboorte van de eerste totalitaire staat. Welke erfenis hebben de communistische leiders Lenin en Stalin het land en de bevolking nagelaten? Een cruciale rol in de verdere verspreiding van het communisme speelde de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog ontstonden strenge communistische dictaturen van Belgrado tot Beijing en van Boekarest tot Havana. Wat waren de overeenkomsten, maar ook, de grote verschillen tussen de afzonderlijke leiders zoals Josip Broz Tito, Mao Zedong, Nicolae Ceauşescu en Fidel Castro? De belangrijke revoltes tegen het communisme in Oost-Europa komen aan de orde: Oost-Berlijn (1953), Boedapest (1956), Praag (1968), Gdansk en Warschau (1980-1981). Het totalitaire regime beheerste het leven van alle burgers. Op welke wijze? Wij mogen niet vergeten dat het communisme vele bewonderaars in het vrije Westen kende. Ook in Nederland. Wie waren hier de aanhangers? Welke rol speelde destijds de CPN? In twee colleges zal prof.dr. Doeko Bosscher de situatie in ons land toelichten. Met de hervormingen van Michaïl Gorbatsjov (1985-1991) begon de demontage van het communistische systeem. Rusland werd een kapitalistisch land. Hoe gaat president Poetin thans met de lastige erfenis van 70 jaar communisme om? Met het fenomeen ‘Russische revolutie’, met Lenin, met Stalin? En, last but not least, wat is er in Rusland anno 2019 nog van het communisme en van het sovjet-machtsdenken in het bijzonder over?

docenten

Prof. dr. Hans Renner is emeritus hoogleraar in Middenen Oost-Europese Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Zijn belangstelling gaat uit naar de laatste tweehonderd jaar Europese geschiedenis, met name geschiedenis van Rusland, Sovjetunie en andere voormalige communistische landen. Prof. dr. Doeko Bosscher is emeritus hoogleraar Eigentijdse Geschiedenis en voormalig rector magnificus aan de RUG. Hij richt zich zowel op de Nederlandse geschiedenis als op de contemporaine geschiedenis van (West-)Europa en de Verenigde Staten.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

(Cultuur)geschiedenis Geschiedenis

Het Amerikaanse presidentschap: van Truman tot Trump Amerikaanse presidenten en de rol van de VS op het wereldtoneel van 1945-nu

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor debat en het stellen van vragen

dag en tijd

donderdag, 10.30-13.00 uur

data

3 oktober t/m 14 november 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs € 174

literatuur

geprinte hand-outs. De docent neemt naar de colleges ook literatuur mee over de behandelde onderwerpen, als suggestie voor verdere verdieping. Zie hovo.vu.nl voor enkele literatuursuggesties.

studiebelasting

ca. 1-2 uur per week

In 2016 werd Donald Trump tot de 45e president van de Verenigde Staten gekozen. Sindsdien is het Amerikaanse presidentschap, misschien wel meer dan ooit tevoren, dagelijks in het nieuws. Of het nou gaat om binnenlandse politiek, zoals de strijd met de Democraten en het Mueller-onderzoek, de internationale betrekkingen zoals bijvoorbeeld met Rusland en Noord-Korea, of om rechtszaken en schandalen: we kennen de beelden allemaal. Maar hoe heeft het Amerikaanse presidentschap zich sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog ontwikkeld? Dat is het onderwerp van deze collegereeks. Welke grote ontwikkelingen kenmerken de periode 1945-nu, hoe plaatsen we die nu en wat vertellen ze ons over de huidige tijd? Aan de hand van historische beelden en bronnenmateriaal onderzoekt deze collegereeks deze vragen op chronologische wijze. De reeks begint met een introductie van het Amerikaanse kiesstelsel en enige onderliggende theorie, en behandelt daarna per college een aantal Amerikaanse presidenten, steeds met een duidelijke link naar de actualiteit. We eindigen ook echt in de actualiteit, namelijk met het presidentschap van Trump. In de tussenliggende colleges behandelen we de schandalen (Kennedy, Nixon, Clinton), omwentelingen (van conservatief Amerika onder Reagan naar progressief Amerika onder Obama), en 9/11 en de ‘War on Terror’. Welke invloed hebben het Amerikaanse presidentschap, en al deze ontwikke lingen daarin, op de rol van de VS op het wereldtoneel? Deze collegereeks biedt zo de mogelijkheid om aan de hand van historische voorbeelden de hedendaagse ontwikkelingen in een breder perspectief te plaatsen.

overige informatie

De hand-outs en literatuur suggesties zijn deels Nederlands- en deels Engelstalig.

uiterste aanmelddatum 25 september

docent

Drs. Marjolein Schenkel studeerde Geschiedenis aan de VU in Amsterdam en is werkzaam bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Genocide- en Holocauststudies. Zij is gespecialiseerd in moderne geschiedenis, in het bijzonder van de holocaust.

(Cultuur)geschiedenis

Geschiedenis

Bestaat Europa? Het Westen, het Oosten en ons gebroken kompas

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

25 september t/m 4 december 2019 geen college op 23 oktober

cursusprijs

€ 314 (incl. reader t.w.v. € 24)

literatuur

gedrukte reader (deels Engelstalige teksten), geprinte en digitale hand-outs

studiebelasting

enkele uren per week

Weinig onderwerpen zijn zo brandbaar als het vraagstuk van wat Europa is, voor welke waarden het staat, en of deze beter, slechter, of gewoon anders zijn dan die van andere beschavingen. Men denkt vaak aan vrijheid, democratie en mensenrechten, maar behoren racisme, genocide en kolonisering van de niet-Westerse wereld niet evenzeer tot de erfenis van het Westen? Hoe navigeren we tussen achterhaalde superioriteitswaan en oeverloos relativisme? Zonder kompas kun je niet varen. Via hoogte- en dieptepunten in Europa’s geschiedenis gaan we in op controversiële kwesties: wat definieert Europa en ‘het Westen’ – geografie, genen of ideeën? Wat verklaart hun opkomst, macht en invloed – en tragedie? Turbulente en traumatische eeuwen waarin Westerlingen de wereld beheersten lijken uit te lopen op een anticlimax van onzekerheid, teloorgang van ooit inspirerende idealen en doemdenken. Waarom? Zijn Europa en haar telgen in Amerika en elders de koers kwijt? En wat is de impact van de steeds grotere aantallen migranten wier wortels liggen in heel andere culturen, ‘nieuwe Europeanen’ die niet zo eenvoudig ‘nieuwe Westerlingen’ worden? De vraag is niet alleen of zulke assimilatie wel wenselijk of mogelijk is, maar bovenal waaráán te assimileren: want wat behelst Europa’s collectieve identiteit eigenlijk, en hoeveel is ze ons waard? Geen nieuwe vraag, wel één die steeds urgenter wordt. Op het snijvlak van geschiedenis, wijsbegeerte en politiek ondernemen we, aan de hand van de significantste auteurs van heden en verleden, van Aeschylus tot Zizek, een zoektocht met open einde.

overige informatie

Deze cursus is het eerste deel van een dubbelcursus, maar is afzonderlijk te volgen.

uiterste aanmelddatum 11 september

docent

Prof. dr. Peter Demant studeerde geschiedenis en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in het Midden-Oosten en de relatie tussen culturen, was onderzoeker aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en doceerde Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van São Paulo, Brazilië. Zie ook het HOVO- interview met Peter Demant op tinyurl.com/hovoyoutube.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Muziek en letteren Leergang muziekwetenschap

Westerse muziekgeschiedenis V Romantiek (I) De ontwikkeling van de muziek in de vroeg negentiende eeuw

onderwijsvorm 8 hoorcolleges

dag en tijd

donderdag, 13.30-16.00 uur

data

3 oktober t/m 28 november 2019 geen college op 17 oktober

cursusprijs € 232

literatuur

Geschiedenis van de Westerse muziek van Donald J. Grout en Claude V. Palisca (alleen antiquarisch verkrijgbaar), of de onlangs vernieuwde Engelse versie (zie hovo.vu.nl voor meer informatie). De cursusinhoud kan, samen met alle muziekfragmenten, na afloop van de colleges, gratis worden gedownload van de website van de docent (achterdenoten.nl).

studiebelasting

ca. 2 uur per week

In het vijfde deel van deze leergang staat de vroege Romantiek tot ca. 1850 centraal. Vanuit de late achttiende eeuw ontwikkelt de muziek zich verder in de daaropvolgende eeuw en sluit aan op de nieuwe maatschappelijke opvattingen over kunst, cultuur en esthetiek. Vrijwel alle bestaande genres maken deze overstap, maar worden vanuit een heel ander perspectief beoordeeld en gewaardeerd. In de muziek betekent het dat ieder muziekstuk als een uniek kunstwerk wordt gezien en de componist als de geniale schepper, in staat de grootste creaties. Al snel wordt Beethoven, die met zijn revolutionaire ideeën vele tradities doorbreekt, de personificatie van deze ideologie. Voor het eerst groeit de reputatie van componist uit tot soms mythische proporties. Aanvankelijk maken Italië, Frankrijk en het Duitstalig gebied de muzikale dienst uit. Hier krijgt de Romantiek haar definitieve karakter met welluidende namen als Rossini, Berlioz, Schubert, Schumann, Mendelssohn en Chopin. Hun meesterwerken dienen als voorbeeld voor dit dynamische tijdperk. Daarbij wordt, met de opkomst van een welgestelde middenklasse, door het opkomend openbare concertleven een veel breder publiek bereikt dan voorheen. Gevoel en expressie blijven kernbegrippen. Om die reden vindt men dat instrumentale muziek (symfonie, strijkkwartet, viool- en pianomuziek) idealiter niets anders dan zichzelf kan uitdrukken. Vocale werken (opera, lied en religieuze muziek) komen om die reden in sommige kringen op de tweede plaats te staan - zij zouden immers een tekst nodig hebben om tot ware expressie te kunnen komen. Een interessante polemiek is geboren! De cursus wordt rijkelijk geïllustreerd met beelden geluidsfragmenten van de beste uitvoeringen van deze tijd. De teksten van de vocale muziek voorbeelden worden (al dan niet vertaald) getoond in het Engels, Duits of Frans.

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Muziekgeschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids. Enige basale kennis van het notenschrift is aanbevolen.

uiterste aanmelddatum

docent

Drs. Frans Jansen (musicoloog) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en is gespecialiseerd in muziek uit de periode 1600-1800. Sinds 2007 verzorgt hij cursussen aan diverse HOVO’s.

25 september

Muziek en letteren Muziekwetenschap

Harmonieleer III

onderwijsvorm 10 werkcolleges

dag en tijd

dinsdag, 10.30-13.00 uur

data

1 oktober t/m 10 december 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs

€ 295 (incl. syllabus t.w.v. € 5)

literatuur

gedrukte syllabus

studiebelasting

In de beide seizoenen waarin muziektheoriedocent Marcel Zwitser harmonie leer doceerde bij HOVO in Amsterdam bleef er aan het einde te weinig tijd over om het laatste aspect, de modulatie (toonsoortverandering), goed door te spreken. Na gesprek met cursisten heeft de docent besloten een aparte cursus over modulatie te beleggen ten behoeve van beide groepen harmonieleercursisten. In de cursus zullen de drie verschillende modulaties – de diatonische, de chromatische en de enharmonische modulatie – uitgebreid worden doorgesproken aan de hand van voorbeelden uit de grote muziekliteratuur en praktisch worden geoefend met behulp van opgaven. Inzicht in modulaties is noodzakelijk om de opbouw van de pianosonates van Beethoven goed te kunnen begrijpen. Het ligt in de bedoeling deze cursus te vervolgen met een analysecursus over Beethovens pianosonates. Op verzoek zal tevens wekelijks een uur worden ingeruimd voor solfège: training van het gehoor in de herkenning van twee- en drieklanken.

naar eigen inzicht

overige informatie

Inschrijving voor deze cursus staat alleen open voor deel nemers die de cursus harmonie leer in de seizoenen 2016-2017 en 2017-2018 hebben gevolgd en voor mensen die zich elders de harmonieleer tot en met de gealtereerde akkoorden hebben eigengemaakt.

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Dr. Marcel S. Zwitser studeerde muziektheorie en muziek wetenschap en rondde zijn opleiding af met een postdoctorale lerarenopleiding muziek. In 2012 promoveerde hij aan de Universiteit van Utrecht op een interdisciplinair proefschrift muziekwetenschap en historische theologie. Sinds 2000 verzorgt hij cursussen voor het HOVO in onder meer Groningen en Amsterdam. Zie ook marcelzwitser.nl.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Muziek en letteren Muziekwetenschap

Leven en werk van Franz Joseph Haydn (1732-1809) De onbekendste bekende componist

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 14.00-16.30 uur

data

1 oktober t/m 10 december 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs

€ 295 (incl. syllabus t.w.v. € 5)

literatuur

gedrukte syllabus

studiebelasting 1-2 uur per week

De verdienste van Franz Joseph Haydn (1732-1809) voor de klassieke muziek is immens: hij vestigde de traditionele vierdelige vorm van de klassieke symfonie, stuwde het strijkkwartet naar een eerste hoogtepunt en droeg wezenlijk bij aan de ontwikkeling van de klassieke vormen als rondo en sonatevorm. Terecht wordt zijn naam dan ook in ieder muziekgeschiedenisboek genoemd. In de praktijk van de concertzaal is Haydns faam echter gebaseerd op een relatief klein aantal werken: een aantal late symfonieën (uit een totaal van meer dan 100), enkele strijkkwartetten (uit een totaal van 83), pianotrio’s (uit een totaal van 43) en pianosonates (uit een totaal van 62) en niet te vergeten twee avondvullende oratoria, waarvan Die Schöpfung (1799) algemeen als zijn meesterwerk geldt. Veel muziek daterend van de jaren vóór de hoogtijdagen van de volgroeide klassieke stijl (vanaf ca.1780) is echter ook de moeite van het beluisteren waard en die is helaas slechts sporadisch te horen. Deze cursus beoogt een overzicht over het leven en het werk van Haydn te bieden. Aan de hand van Haydns biografie zal zijn ontwikkelingsgang als componist worden gevolgd. Muziek voor een brede diversiteit aan bezettingen en gecomponeerd voor tal van verschillende gelegenheden zal de revue passeren. Speciale aandacht zal er zijn voor Haydns relatie met de stad Wenen en voor de invloed van de Verlichting op de achttiende-eeuwse muziekscène.

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Dr. Marcel S. Zwitser studeerde muziektheorie en muziek wetenschap en rondde zijn opleiding af met een postdoctorale lerarenopleiding muziek. In 2012 promoveerde hij aan de Universiteit van Utrecht op een interdisciplinair proefschrift muziekwetenschap en historische theologie. Sinds 2000 erzorgt hij cursussen voor het HOVO in onder meer Groningen en Amsterdam. Zie ook marcelzwitser.nl.

Muziek en letteren Muziekwetenschap

Franse componisten: Parijs rond de eeuwwisseling

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor interactie

dag en tijd

vrijdag, 13.30-15.45 uur

data

29 november, 6 en 13 december 2019, 10, 17 en 24 januari 2020

cursusprijs € 174

literatuur

De presentaties worden na afloop van het college beschikbaar gesteld.

De cursus ’muziek beluisteren’ van Jan Ezendam wordt in december voortgezet met het tweede deel over de Franse componisten, waarbij ‘Parijs rond de eeuwwisseling’ centraal staat. Het impressionisme en het ontstaan van het modernisme zijn daarbij leidend. In zes colleges van twee uur staat steeds een componist centraal die een toonaangevende rol speelde in de Franse muziek uit de periode rond 1900. In dit tweede deel komt met de periode van het impressionisme een essentiële wending in de Franse muziek aan de orde. Hier verschijnen – in opvolging van de grote gangmaker uit het eerste deel, Erik Satie - vooral Debussy en Ravel als dé grote Franse toondichters uit deze periode. In velerlei opzichten breekt deze vernieuwende stroming met de compositieregels van de klassieke harmonie en stelt zich daarmee diametraal tegenover de Duits-laat romantische traditie. In de cursus worden vervolgens enkele vroeg twintigste-eeuwse componisten uit de ‘Group de Six’ belicht en ten slotte verschijnt met de figuur van Olivier Messiaen een componist die op geheel eigen wijze de poort open zet naar de modernistische muziekstijl van de tweede helft van de twintigste eeuw.

studiebelasting geen

uiterste aanmelddatum 24 november

docent

Drs. Jan Ezendam studeerde vanaf 1972 piano, orkestdirectie, theorie en compositie aan de conservatoria van Maastricht en Luik. Hij is sinds 1980 als docent theoretische vakken, arrangeren en ensembleleiding verbonden aan het Maastrichts conservatorium. Hij geeft regelmatig ‘lectureperformances’ en workshops in het buitenland, waaronder in Oostenrijk, Polen, Roemenië en Italië. Voorts geeft hij al jaren colleges in HOVO-verband in onder andere Maastricht, Tilburg, Rotterdam en bij diverse hogescholen in het land.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Muziek en letteren Literatuurwetenschap

Shakespeare en zijn tijdgenoten III: Shakespeare en Ben Jonson

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 13.30-16.15 uur

data

23 september t/m 2 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 302 (incl. hand-outs t.w.v. € 12)

literatuur

geprinte hand-outs (grotendeels Engelstalige teksten, maar ook enkele Duitse en Latijnse teksten), plus de hiernaast vermelde boeken.

studiebelasting

minimaal 2 uur per week

overige informatie

Deze cursus is onderdeel van een cursusreeks, maar deelname staat open voor alle belangstellenden

Twee wilde, ruige stukken staan centraal in deze cursus: All’s Well that Ends Well van Shakespeare en The Alchemist van Ben Jonson, Shakespeare’s grootste tijdgenoot, die rond 1610 beroemder was dan Shakespeare zelf. Dit laatste stuk gaat over drie schurken die de handen ineenslaan om allerlei min of meer goedgelovige Londonaren zo veel mogelijk geld afhandig te maken. Het stuk is een zogenaamde ‘city-comedy’, een zeer populair genre in die tijd, waarin Shakespeare overigens nooit heeft geschreven. Kenmerkend voor dit genre is dat de taal niet hoogdravend is en dat de personages allemaal zeer herkenbaar zijn. All’s Well that Ends Well is een van Shakespeare’s modernste stukken. In de eerste paar eeuwen na de publicatie werd het nauwelijks opgevoerd, pas aan het eind van de twintigste eeuw kon men het vaker zien. Het is een comedy, en tegelijkertijd is het een zeer ongebruikelijke comedy; het begint met de dood van de vaders van beide hoofdpersonages, de een – de man – van hoge komaf, de ander – de vrouw – van lage komaf. En het is nu juist die laatste die de koning van de dood redt en dan als beloning een man mag uitkiezen om mee te trouwen. Echter, wegens het verschil in stand weigert deze en de rest van het stuk gaat over hoe de vrouw alsnog haar zin krijgt. Naast deze twee teksten lezen we ook nog andere korte teksten van rond 1600. Deze zullen tijdens de cursus worden uitgereikt. Verplichte boeken (en aanbevolen edities): All’s Well that Ends Well edited by Suzanne Gossett and Helen Wilcox, Arden 3 (2019). The Alchemist Ben Jonson edited by Elizabeth Cook, New Mermaids (2010). Het is de bedoeling om voor de eerste les van All’s Well that Ends Well de eerste en tweede scene van Act I en van The Alchemist de eerste scene van Act I gelezen te hebben. Het is erg belangrijk om de Introductions in beide uitgaves van de twee stukken niet te lezen voordat de cursus begint.

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Drs. Ron Hoffman studeerde Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en was tijdens zijn studie korte tijd verbonden aan het James Joyce instituut. Hij geeft sinds geruime tijd cursussen voor HOVO Amsterdam.

Muziek en letteren Literatuurwetenschap

Virginia Woolf: Jacob’s Room, Between the Acts, The Waves, A Room of One’s Own

onderwijsvorm 10 hoorcolleges

dag en tijd

donderdag, 13.30-16.15 uur

data

26 september t/m 5 december 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs

€ 305 (incl. hand-outs t.w.v. € 15)

literatuur

geprinte hand-outs (grotendeels Engelstalige teksten, maar ook enkele Duitse en Latijnse teksten), plus de hiernaast vermelde boeken.

studiebelasting

min. 2 uur per week

uiterste aanmelddatum 18 september

Deze ‘Woolf-cursus’ richt zich vooral op haar latere werk, waarin de vraag: ‘Wat gebeurt er?’ meer en meer verandert in de vraag: ‘Hoe kunnen we schrijven over wat er gebeurt?’ We beginnen deze cursus met het lezen van Jacob’s Room, Woolfs eerste roman waarin ze begint te experimenteren met de vorm waarin ze schrijft over de verschillende personages, over de aanwezigheid van Jacob en vooral ook over diens afwezigheid, en over de invloed die dat heeft op de andere personages. The Waves is haar meest experimentele roman. De levensverhalen van een groep vrienden worden verteld in ieders eigen stijl. Deze verhalen worden afgewisseld met passages die in de derde persoon zijn geschreven. Dit zijn lyrische gedeeltes, meer poëzie dan proza. The Waves is Woolfs meest veel eisende roman en haar grootste werk. Between the Acts is haar laatste roman en gaat over wat zich voor, tijdens en na afloop van een amateur toneelvoorstelling speelt. Het gaat hierin vooral om wat deze voorstelling doet met de verschillende personages. Naast haar romans heeft Woolf ook vele essays geschreven. We lezen een van haar meest beroemde, een heus manifesto over de vraag: wat hebben vrouwen nodig om te kunnen schrijven? Verplichte boeken: Jacob’s Room (1922) / Between the Acts (1941) / The Waves (1931) / A Room of One’s Own (1929). Al deze titels zijn verschenen bij Oxford World’s Classics. Het is de bedoeling om voor de eerste les de eerste drie hoofdstukken van Jacob’s Room en de eerste sectie van The Waves te hebben gelezen (dit eindigt met de woorden ‘with people pursuing, pursuing’). Het is erg belangrijk om de introductions en de notes in deze edities niet te lezen voordat de cursus begint.

docent

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Muziek en letteren Literatuurwetenschap

De Toverberg Duitsland op weg naar de Eerste Wereldoorlog

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 13.30-16.00 uur

data

24 september t/m 3 december 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs

€ 297 (incl. syllabus t.w.v. € 7)

literatuur

gedrukte syllabus

studiebelasting

naar eigen wens: het lezen van de roman

overige informatie

In het voorjaar van 2020 organiseert de docent – in eigen beheer – een reis naar Thomas Manns geboortestad, de Hanzestad Lübeck. Informatie via de docent.

In De Toverberg maakt de lezer kennis met de Duitse jongeman Hans Castorp, die jarenlang in een Zwitsers luxe-sanatorium verblijft wegens mogelijke tuberculose. Het is echter de vraag of hij echt ziek is: misschien houden heel andere overwegingen hem vast. Zo zijn daar de zwijgende Russische Clawdia Chauchat, op wie hij verliefd is, en de Italiaan Ludovico Settembrini die hem politieke en filosofische ideeën bijbrengt. En het sanatorium biedt ook een comfortabele levenswijze en veel tijd voor overpeinzingen en avonturen. Kortom, Hans Castorp voelt zich in het sanatorium wellicht meer thuis dan in de ‘gezonde’ wereld. Achter dit verhaal staat een grootse thematiek: de Europese ideeënstrijd aan het begin van de twintigste eeuw tussen (Franse) Verlichtingstraditie en (Duitse) Romantiek, humaniteit en radicalisme, vooruitgangsgeloof en reactie, oftewel een groot complex van botsende ideeën in de tijd van het wilhelminische Duitsland, waarin de filosofie van Friedrich Nietzsche en Sigmund Freuds psychoanalyse een rol spelen. De onzekerheid van de moderne mens staat in scherp contrast met die grootste ideeën. Het sanatorium staat symbool voor Duitsland en Europa vóór de Eerste Wereldoorlog: een welvarende en intellectuele samenleving, die echter doodziek is en op instorten staat. Desondanks bezit De Toverberg een lichtvoetige, zelfs humoristische sfeer en maakt de lezer kennis met uiterst levendige personages: van de welbespraakte vrijmetselaar Settembrini tot de zwijgende Russische Clawdia Chauchat en de verpersoonlijking van Bacchus, Pieter Peeperkorn. Of u het boek nu al eens gelezen hebt, of dat het al jaren op uw verlanglijstje staat: deze cursus is uw kans om de wereld van de Toverberg diepgaand te leren kennen.

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper en doceert sinds 1997, onder meer aan diverse HOVO-instellingen, Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in o.a. Thomas Mann, Franz Kafka, Johann Wolfgang von Goethe en de Duitse Romantiek.

Muziek en letteren Literatuurwetenschap

De Rus en het Westen Russische schrijvers buiten Rusland

onderwijsvorm 4 hoorcolleges

dag en tijd

vrijdag, 10.30-13.00 uur

data

15 november t/m 6 december 2019

cursusprijs

€ 116 (incl. hand-outs)

literatuur

gedrukte hand-outs

Doel van deze serie is om kennis te maken met enkele Russische dichters en schrijvers uit de twintigste eeuw die buiten Rusland leefden en werkten. Onder hen zijn Nobelprijswinnaars, zoals Josif Brodski en Aleksandr Solzjenitsyn. Er zijn ook Russische emigrantenschrijvers, die bij het Westerse publiek onbekend zijn, zoals Nadjezjda Teffi, Marina Tsvetajeva of Sergej Dovlatov. Zonder uitzondering zijn dit zeer interessante schrijvers/ dichters met een heldere, eigen stem. Vaak verlieten ze onvrijwillig de Sovjet Unie. En vaak laten zij via hun werk een krachtige ‘tegenstem’ horen tegen Sovjet normen en waarden. Soms lukte het hen om een breed publiek te bereiken, maar meestal werden ze toch met argwaan bekeken. Hooguit werd hun stem gehoord binnen de eigen Russische gemeenschap in Parijs, Berlijn, Praag of New York. We maken een virtuele rondreis langs deze Russische gemeenschappen buiten Rusland en lezen het werk van een aantal Russische emigranten-schrijvers. In vier colleges wordt aandacht besteed aan het werk van Marina Tsvetajeva, Nadjezjda Teffi, Aleksandr Solzjenitsyn en Sergej Dovlatov.

studiebelasting

naar eigen inzicht

overige informatie

Zie ook de studiedag De Rus en zijn roes door Judith Janssen op pagina 57.

uiterste aanmelddatum 10 november

docent

Drs. Judith Janssen (slaviste en HOVO docente). Judith verzamelt als hobby fragmenten uit de Russische literatuur die zich afspelen op diverse locaties in Rusland. Daarmee zette ze populaire HOVO-cursussen op: Literaire landgoederen in Rusland, de twee hoofdsteden Moskou en Petersburg, Naar Odessa, Krim en de overige delen van Oekraïne, Door de Kaukasus, het Russische platteland of langs de Wolga. Ze studeerde Slavische Talen in Utrecht, Amsterdam en in Moskou aan het Staatstheaterinstituut aldaar en begeleidde al tientallen reizen naar de Kaukasus en Rusland (zie ook labrysreizen.nl/hovo)

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Muziek en letteren Literatuurwetenschap en geneeskunde

Literatuur en geneeskunde: waanzin

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met veel ruimte voor interactie

dag en tijd

vrijdag, 13.30-16.30 uur

data

27 september t/m 13 december 2019 geen college op 25 oktober en 8 november

cursusprijs € 290

literatuur

De hiernaast genoemde werken zijn verplichte literatuur.

studiebelasting

ca. 10 uur per week voor het lezen van de verhalen en romans

Waanzin is altijd een geliefd onderwerp geweest voor schrijvers. In deze cursus bespreken we verhalen en romans waarin waanzin centraal staat. Verschillende onderwerpen passeren zo de revue: het probleem om normaal af te grenzen van abnormaal gedrag, grensoverschrijdende hulpverleners, machtsmisbruik in de psychiatrie, de ervaring van de patiënt, de patiënt als slachtoffer en de rol van de psychiater bij dit alles. De volgende romans en verhalen worden in onderstaande volgorde besproken. college 1 Georg Büchner, Lenz*; Guy de Maupassant, De Horla*, Alfred Döblin, De moord op een boterbloem* college 2 Gérard de Nerval, Aurelia; Russische verhalen over waanzin* college 3 Joaquim Machado de Assis, De psychiater*; Edgar Allan Poe, dr. Tarr en dr. Feather* college 4 F. Scott Fitzgerald, Teder is de nacht college 5 Simon Vestdijk, De redding van Fré Bolderhey; Jan Arends, Keefman college 6 Ken Kesey, En eentje zag ze vliegen college 7 Georgy Konrad, De medeplichtige college 8 Connie Palmen, Jij zegt het; Sylvia Plath, De glazen stolp college 9 Arnon Grunberg, Moedervlekken college 10 Erik Rozing, De psychiater en het meisje *worden digitaal ter beschikking gesteld

uiterste aanmelddatum 22 september

docent

Prof. dr. Arko Oderwald is werkzaam bij de afdeling Huisarts en Ouderengeneeskunde van Amsterdam UMC, locatie VUmc. Hij geeft al jaren cursussen op het gebied van literatuur en geneeskunde. Zie voor meer informatie literatuurengeneeskunde.nl.

Muziek en letteren Taalkunde

Van ‘olla vogala’ tot Poldernederlands

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 10.30 -13.00 uur

data

5 november t/m 3 december 2019

cursusprijs

€ 148 (incl. syllabus t.w.v. € 3)

literatuur

gedrukte syllabus Zie hovo.vu.nl voor enkele literatuursuggesties.

studiebelasting

ca. 1-2 uur per week

uiterste aanmelddatum 22 oktober

Natuurlijke talen ondergaan in de loop der tijd allerlei veranderingen, die altijd gepaard gaan met gemopper over taalverloedering. De geschiedenis leert echter dat taalverandering niet tegen te houden is. Hoe ziet, tegen deze achtergrond, de geschiedenis van het Nederlands eruit, vanaf het allereerste begin tot en met het Poldernederlands van nu? Eind elfde eeuw begint de schrijftraditie van onze taal, die tot dan toe alleen gesproken werd. Een uniform Nederlands bestond nog niet, maar uit de veelheid van dialecten is tegen het einde van de zestiende eeuw het Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN) ontstaan, of eigenlijk gemaakt, waarbij het klassieke Latijn als voorbeeld werd gezien. In de achttiende eeuw wordt de ontwikkeling van het Nederlands ernstig gehinderd door onder anderen Balthasar Huydecoper (1695-1778), die een aantal regeltjes bedacht die botsten met de toenmalige taalwerkelijkheid. Multatuli (1820-1887) is de tegenpool van Huydecoper. Hij pleit voor een geschreven Nederlands dat overeenkomt met de taalwerkelijkheid, die bijvoorbeeld niet meer de drie woordgeslachten kent. Eind negentiende eeuw wint de gedachte terrein dat taal in de eerste plaats gesproken taal is en dat de schrijftaal van de spreektaal afgeleid is en niet andersom. Terwijl in de eerste helft van de twintigste eeuw de verwachting bestond dat binnen enkele generaties iedereen ABN zou spreken, blijkt nu dat dat een vergissing is geweest. Nog nooit hebben er zoveel soorten algemeen Nederlands naast elkaar bestaan als tegenwoordig. De variëteit die daarbij in het oog springt, is die van het Poldernederlands, dat naar het zich laat aanzien het ABN van de toekomst gaat worden.

docent

Dr. Jan Stroop studeerde Nederlands aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen. Van 1977 tot aan zijn pensionering was hij als hoofddocent werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam. Zie ook janstroop.nl.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie Leergang filosofie

Canon van de moderne westerse wijsbegeerte II Filosofische klassiekers uit de Verlichting

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

zaterdag, 13.30-16.00 uur

data

28 september t/m 14 december 2019 geen college op 26 oktober en 2 november

cursusprijs € 290

literatuur

Deelnemers kunnen er op vrijwillige basis voor kiezen enkele of alle bovengenoemde teksten aan te schaffen en mee te lezen.

studiebelasting

De studiebelasting hangt in sterke mate af van de vraag of, en zo ja, welke titels de cursist wenst mee te lezen.

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Canon van de moderne westerse wijsbegeerte, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids.

uiterste aanmelddatum 22 september

In 2006 werd de Canon van Nederland opgesteld, waarin de belangrijkste ontwikkelingen in de vaderlandse geschiedenis vanuit 50 verschillende gezichtspunten (of ‘vensters’) worden belicht. Op soortgelijke wijze wordt in deze nieuwe, vijfdelige leergang een Canon van de moderne westerse wijsbegeerte gepresenteerd, waarbij in totaal 50 sleutelteksten van kop stukken uit de geschiedenis van het moderne denken (vanaf de Renaissance tot nu) worden besproken. Deze selectie van originele en invloedrijke werken fungeert als een verzameling vensters van waaruit de aard van de moderne filosofie optimaal inzichtelijk kan worden gemaakt. Elke gekozen tekst representeert een breuklijn, een opmerkelijke vernieuwing of een inspirerende vorm van kritiek op traditionele denkpatronen. Gezamenlijk hebben de geprogrammeerde filosofische klassiekers in sterke mate bijgedragen aan de vorming van de moderniteit. In dit tweede deel van deze leergang, dat gewijd is aan het tijdperk van de Verlichting, zullen de volgende filosofische klassiekers uit de zeventiende en de achttiende eeuw aan bod komen: college 1 college 2 college 3 college 4 college 5 college 6 college 7 college 8 college 9 college 10

René Descartes – Meditaties (1641) Thomas Hobbes – Leviathan (1651) Benedictus de Spinoza – Ethica (1677) John Locke – Tweede verhandeling over het politieke bestuur (1689) David Hume – Traktaat over de menselijke natuur (1739/40) Julien Offray de La Mettrie – De mens een machine (1747) Denis Diderot – Encyclopédie (1751-1765) Jean-Jacques Rousseau – Het maatschappelijk verdrag (1762) Immanuel Kant – Kritiek van de zuivere rede (1781) Thomas Paine – De rechten van de mens (1791)

docent

Drs. Arend Klaas Jagersma (1970) studeerde filosofie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was als onderzoeker en docent verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen. Momenteel is hij werkzaam als zelfstandig docent filosofie. Sinds 1996 verzorgt hij colleges voor meerdere HOVO-instellingen.

Filosofie en religie

Leergang filosofie

Filosofiegeschiedenis V De filosofie van de Verlichting

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 18.15-20.45 uur

data

24 september t/m 3 december 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs € 290

literatuur

Aanbevolen: H.J. Störig, Geschiedenis van de filosofie, Spectrum, 2010 A. Gottlieb, De droom der verlichting, Ambo|Anthos, 2016

studiebelasting

enkele uren per week

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Filosofie geschiedenis, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids.

uiterste aanmelddatum 17 september

De spanning tussen geloof en rede betreft een kernthema van de westerse wijsbegeerte. Het oeroude conflict kwam tot een ongekende uitbarsting in het tijdperk van de Verlichting – ruwweg de zeventiende en de achttiende eeuw. Geïnspireerd door het werk van Bacon, Hobbes en Descartes beproefden vroegmoderne filosofen de zelfstandige kracht, reikwijdte en mogelijkheden van het menselijk denken en redeneren, los van tradities en autoriteiten. Zij keerden zich met name tegen de in de middeleeuwse wijsbegeerte nagestreefde verzoening tussen Grieks-Romeinse rationaliteit en christelijk openbaringsgeloof. Zekerheden werden niet langer uit een openbaringsbron, maar uit de rationele aard van de mens zelf afgeleid. Men spreekt in dit verband wel van een ‘wending naar het subject’. Verlichtingsdenkers namen niet langer genoegen met de aloude filosofische en religieuze denkbeelden, maar daagden deze zienswijzen voor het gerechtshof van de rede. Zij uitten scherpe kritiek op de invloed van traditionele wijsgerige, kerkelijke en politieke autoriteiten op maatschappij en wetenschap, en benadrukten het belang van tolerantie, autonomie, vrijheid van meningsuiting en godsdienst, en scheiding van kerk en staat. De Verlichting wordt sindsdien beschouwd als de kraamkamer van moderne westerse waarden en de indertijd ontwikkelde ideeën zijn onverminderd relevant en actueel. In dit vijfde deel van de leergang Filosofiegeschiedenis verkennen we de hoogtepunten van de wijsbegeerte van de Verlichting door aandacht te besteden aan het leven, het werk, de opvattingen en de betekenis van toonaangevende denkers uit dit tijdperk, zoals Descartes, Hobbes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley, Hume, Voltaire, Diderot, Rousseau en Kant.

docent

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie

Filosofie

De Tractatus theologico-politicus van Spinoza

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 13.30-16.00 uur

data

24 september t/m 3 december 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs € 290

literatuur

Aanbevolen: Spinoza, Theologisch-politiek traktaat (vertaling F. Akkerman), Wereldbibliotheek, 1997

studiebelasting

enkele uren per week

overige informatie

Enige voorkennis op het gebied van filosofie is gewenst, maar niet noodzakelijk

Benedictus de Spinoza (1632–1677) geldt niet alleen als de bekendste filosoof uit de Nederlandse geschiedenis, zijn roem strekt zich uit tot ver buiten onze polders en dijken. Zo wordt hij door de invloedrijke Engelse historicus Jonathan Israel beschouwd als de ware initiator en de meest radicale representant van de Europese cultuurhistorische beweging der Verlichting. Eerder had de Duitse filosoof Hegel het denken van Spinoza zelfs getypeerd als het hoogtepunt van de moderne wijsbegeerte, en zijn collega’s voor een existentiële keuze geplaatst: ‘of Spinozisme, of helemaal geen filosofie’. Anderen daarentegen toonden zich diep verontrust over Spinoza’s vermeende atheïsme en/of pantheïsme en zijn radicale voorstellen voor politieke en religieuze hervormingen riepen bij velen hevige weerstand op. Zijn reputatie als gevaarlijke vrijdenker, die de metafysische, maatschappe lijke en morele orde rigoureus bekritiseerde en trachtte te ondermijnen, dankte Spinoza bovenal aan de verschijning in 1670 van zijn Tractatus theologico-politicus. Het anoniem gepubliceerde boek sloeg in als een bom, veroorzaakte een groot schandaal en werd enkele jaren later publiekelijk veroordeeld en verboden. Zijn tegenstanders kwalificeerden het werk als ‘goddeloos’, ‘monsterlijk’ en ‘vervaardigd in de hel door de duivel zelf’. In zijn Theologisch-politiek traktaat levert Spinoza fundamentele kritiek op theologische veronderstellingen over openbaring, profetie, wonderen en goddelijke voorzienigheid. Daarnaast bepleit hij een democratisch politiek bestel, dat gekenmerkt wordt door tolerantie en gevrijwaard dient te blijven van kerkelijke inmenging. Aldus legde hij de grondslag voor de moderne seculiere staat en verdedigde hij op eloquente wijze het belang en de waarde van de vrijheid van denken en meningsuiting.

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Filosofie en religie Filosofie

Wie is er bang voor Friedrich Nietzsche? Nietzsche lezen en begrijpen

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

25 september t/m 20 november 2019 geen college op 23 oktober

cursusprijs € 232

literatuur

geprinte hand-outs

studiebelasting

enkele uren per week (extra verdieping met aanwijzingen van de docent is mogelijk)

uiterste aanmelddatum 17 september

Sprankelende biografieën en ronkende uitspraken maken hem wereldwijd één van de meest bekende filosofen. Over Friedrich Nietzsche (1844-1900) blijven maar nieuwe publicaties verschijnen. Steeds weer nieuwe generaties citeren hem in films en toneelstukken, en zijn woorden worden verkondigd op t-shirts en koffiemokken. Maar ondanks deze bekendheid blijven ook de filosofen van nu een beetje bang voor hem. Want Nietzsche is wispelturig en ongemakkelijk. Hij spreekt zichzelf tegen en lijkt zich te verschuilen in zijn werk. Dat zijn taalgebruik mooi en zeer persoonlijk is, daar is iedereen het over eens. Maar dezelfde woorden maken de filosoof tegelijk moeilijk en onbenaderbaar. Net op het moment dat je denkt te weten wat hij bedoelt, vind je in een andere tekst het tegendeel. Toch gaan we proberen hem te begrijpen. We ontdekken hoe we zelf dichter bij Nietzsche kunnen komen. Om dat goed te kunnen doen gaan wij terug naar de bron: zijn teksten en brieven. We volgen zijn leven en werk en ontmoeten de mensen die voor hem belangrijk zijn. We zien hoe zijn gedachte-experimenten ontstaan en zich verder ontwikkelen. Eerst in dialoog met anderen, later steeds meer in discussie met zichzelf en de tijdgeest. Via de gekozen sleutelteksten verdiepen we ons in zijn gedachten over het leven, de cultuur, de kunst en de moraal. Ondertussen kijken we hoe deze ideeën zich verhouden tot ons eigen perspectief. Wat hebben wij in onze tijd aan zijn zwaar bevochten en geleefde inzichten? Ontdek de echte Nietzsche achter de uitspraken: ‘Ik ben dynamiet’, ‘Waarom ik zulke goede boeken schrijf’ en ‘God is dood’. Wie durft?

docent

Drs. Katja Rodenburg is filosoof, tentoonstellingen-curator en adviseur op het gebied van visie en beleid in kunst en cultuur. Rond Friedrich Nietzsche initieerde zij diverse conferenties en studiereizen, zoals in Duitsland en Zwitserland. Zij publiceerde onder andere de boeken Ik, Ophelia en Armando en de melancholie van het scheppen en verzorgde mede de uitgave Nietzsche lezen. Zij is gespecialiseerd in de esthetica, de filosofie van de kunst. Meer informatie op haar blog Antheia Blossoms: antheiablossoms.wordpress.com.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie

Filosofie

Heidegger: Zijn en tijd Een nieuwe weg voor het denken

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met close-reading en ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 10.30-13.00 uur

data

25 september t/m 4 december 2019 geen college op 23 oktober

cursusprijs € 290

literatuur

Verplichte literatuur: Heidegger, M. (1999) Zijn en tijd, Amsterdam: Boom (Duitse origineel ook toegestaan) Niet verplicht, ter ondersteuning: Pöggeler, O. (1983), Der Denkweg Martin Heideggers, Neske (of Engelse vertaling); Sluis, J. (1998), Leeswijzer bij Zijn en Tijd van Martin Heidegger, Eindhoven, Damon

Met Zijn en tijd, het meesterwerk van Martin Heidegger, opent de Duitse filosoof in 1927 een nieuwe weg voor het denken. Waar filosofie zich traditioneel kenmerkt door een theoretische, onbevooroordeelde blik op de wereld, benadrukt Heidegger dat die theoretische houding geen recht doet aan hoe de wereld oorspronkelijk aan ons verschijnt. Veeleer zijn we voortdurend opgenomen in bepaalde activiteiten, betekenisstructuren, stemmingen en situaties – boodschappen doen, werken, op bezoek bij vrienden of familie – die maken dat de wereld op een bepaalde manier voor ons betekenisvol is. Zijn en Tijd is een systematische verkenning van deze oorspronkelijke ervaringsdimensie, en mondt uit in een fascinerende analyse van de mens als Dasein, de wereld als (onder andere) een betekenissamenhang, van alledaags geklets, van stemmingen zoals angst, van het geweten, van de menselijke relatie tot verleden, heden en toekomst en van de geschiedenis van de filosofie. Het originele en fundamentele karakter van Heideggers magnum opus inspireert en beïnvloedt tot op de dag vandaag de filosofie, bijvoorbeeld in het werk van Arendt, Merleau-ponty, Sartre, Levinas, Derrida, Badiou, Agamben – om slechts een paar namen te noemen. Zijn en tijd vormt daarmee een belangrijke voorwaarde voor een begrip van de twintigste-eeuwse en hedendaagse filosofie. Belangrijker nog, misschien, is dat het boek in zijn eigen recht in staat is de lezer te grijpen, en diens denken over wereld, mens en leven blijvend te veranderen. In tien colleges laten we het boek op ons inwerken.

studiebelasting

ca. 4 uur lezen per week

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Ype de Boer MA promoveert op het werk van Italiaans filosoof Giorgio Agamben, vertaalde enkele filosofische werken, schreef leeswijzers bij werk van Agamben en Spengler en debuteerde eind 2017 met Murakami en het gespleten leven. September 2019 verschijnt zijn tweede boek, Experimentum eroticum.

Filosofie en religie Filosofie

Grote vragen: een thematische inleiding in de filosofie

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor interactie

dag en tijd

maandag, 18.30-21.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 302 (incl. syllabus t.w.v. € 12)

literatuur

gedrukte syllabus en digitale hand-outs

studiebelasting

ca. 2 uur per week

overige informatie

Deze cursus is geschikt als kennismaking met de filosofie en staat open voor alle geïnteresseerden, ongeacht leeftijd.

uiterste aanmelddatum

Filosofie is het al duizenden jaren durende gesprek van de mensheid over de grote vragen van zijn bestaan. Grote vragen zijn vragen die de filosofie diepgaand bezighoudt omdat ze fundamenten van het menselijk leven betreffen. Welke vragen zijn dit en welke antwoorden zijn er gegeven? In deze cursus maakt u kennis met de verscheidenheid aan antwoorden. U zult inzien dat de antwoorden voorlopig en onzeker zijn, maar dat het toch verdiepend en zingevend is om met deze vragen bezig te zijn. In deze reeks gebeurt dat door een thematische aanpak met een historische dimensie. We bespreken tien belangrijke vragen en per vraag worden antwoorden van belangrijke denkers uit de traditie besproken. We krijgen daarmee inzicht in belangrijke opvattingen en ook in de argumenten voor en tegen die opvattingen. De nadruk ligt op het argumentatieve karakter van de filosofie: de redenen die denkers hebben om bepaalde opvattingen te huldigen. We bespreken denkers uit de Oudheid, Middeleeuwen en de moderne tijd. Denkers als Plato, Aristoteles, Epicurus, Pyrrho. De Stoa, Anselmus, Thomas, Descartes, Spinoza, Leibniz, Kant, Nietzsche, Wittgenstein en hedendaagse filosofen als Chalmers, McGinn en Searle komen aan bod. Het gaat daarbij om de volgende tien grote vragen, verdeeld over tien colleges: college 1 college 2 college 3 college 4 college 5 college 6 college 7 college 8 college 9 college 10

Wat is filosofie? Wat is waarheid en bestaat zij? Waarom is er iets en niet niets? Bestaat God? Wat is bewustzijn? Is er een leven na de dood? Wat is de zin van het leven? Waarom is er kwaad in de wereld? Hoe worden we gelukkig? Wat is liefde?

16 september

docent

Drs. Arnold Ziegelaar is filosoof en docent in het hoger onderwijs. Zijn interesse ligt vooral bij metafysica, levens filosofie en kunstfilosofie. Hij verricht als buitenpromovendus onderzoek bij de Universiteit Leiden. Hij is auteur van de boeken Aardse mystiek (2015) en Oorspronkelijk bewustzijn (2016).

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie Filosofie

‘Wat is de mens?’ of: wie zijn wij eigenlijk? Een eenentwintigste-eeuws antwoord op de vraag van Kant

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met afgebakende tijd voor interactie

dag en tijd

maandag, 10.30-13.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs € 290

literatuur

Ger Groot (2017), De geest uit de fles, Lemniscaat 9789047709435, hardcover 360 pagina’s. Tekstgedeelten uit het boek zijn verplichte literatuur. Verdiepend studiemateriaal vindt u op maieutiek.nl.

Met de Verlichting begint een zoektocht naar de rol en betekenis van de mens, die er nu in is uitgemond dat de mens de maat der dingen is, dat hij ‘homo deus’ is en leeft in het Antropoceen. Het doel van de Verlichting werd door Kant beschreven als ‘het uittreden uit onze zelfverschuldigde onmondigheid’. Vandaag de dag is er eerder een roep om enige terughoudendheid in de behoefte van iedereen om over alles een mening te ventileren. Kant zei ook: ‘heb de moed je verstand te gebruiken’. Collectief is dat gelukt: we hebben een enorm technisch vermogen dat ons in welvaart laat leven. Maar op individueel vlak kunnen we deze overvloed aan kennis niet meer bevatten en doorzien. In tegenstelling tot de encyclopedisten geloven we niet meer dat iedereen alle kennis tot zich kan nemen. Maar we kunnen niet níet handelen. Dus is de vraag: hoe leef je als zelfverantwoordelijk redelijk wezen in een wereld die je begrip te boven gaat? Dat zet de erfenis van de Verlichting op scherp. Om een antwoord te kunnen vinden op de Kantiaanse vraag ‘wat is de mens?’ gebruiken we het helder geschreven boek van Ger Groot De geest uit de fles. Aan de hand van een cultuurfilosofische geschiedenis leidt hij ons door de wording van de moderne mens. In de colleges zullen wij de daarbij behorende filosofische connotaties bespreken. Om de nieuwe onoverzichtelijkheid van het heden en de toekomst aan te kunnen is het zinvol om helderheid te krijgen in het web waaruit ons huidige zelfbeeld is gesponnen.

studiebelasting

ca. 2 uur per week

overige informatie

Enige voorkennis hebben van de filosofie van de moderne tijd en de cultuurgeschiedenis vanaf de Verlichting is aan bevolen.

uiterste aanmelddatum 24 september

docenten

Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer werken als filosoof vanuit hun eigen praktijk ‘Maieutiek’. Ze zijn beiden afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen op een onderzoek naar de filosofie van Hannah Arendt en Michel Foucault. Petra Bolhuis is daarnaast afgestudeerd als orthopedagoog. Ze geven al geruime tijd cursussen voor HOVO. Zie ook maieutiek.nl.

Filosofie en religie Filosofie

Susan Neiman: Waarom zou je volwassen worden?

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met afgebakende tijd voor interactie

dag en tijd

maandag, 13.30-16.00 uur

data

30 september t/m 9 december 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs € 290

literatuur

Susan Neiman, Waarom zou je volwassen worden? (2014), Ambo/Atlas 2014, ISBN9789026328374 Verdere literatuur vindt u op maieutiek.nl.

Durven denken lijkt synoniem te zijn geworden met het ontmaskeren van idealen en waarheden. Voortschrijdend inzicht lijkt noodzakelijkerwijs gepaard te gaan met het verlies aan geloof in idealen en optimisme. Of zoals Oscar Wilde zei: ‘Ik ben volstrekt niet cynisch, ik heb alleen ervaring.’ Is volwassen worden daarmee het verlies aan geloof en optimisme? In de tijd van Nietzsche, eind negentiende eeuw, was volwassen zijn nog zo begerenswaardig dat jonge mannen hun bakkebaarden grijs maakten om er volwassener uit te zien. Peter Pan daarentegen wilde juist niet volwassen worden. In onze tijd lijkt het Peter-Pangevoel breed gedragen: volwassenen zijn saai, ze kunnen niet meer spelen en jongeren kijken er niet meer naar uit om volwassen te worden. Susan Neiman schrijft in de inleiding van haar boek Waarom zou je volwassen worden?: ‘Omdat het ons niet is gelukt een maatschappij te creëren waarin onze jongeren willen opgroeien, idealiseren we de stadia van de jeugd. (…) Doordat we het leven beschrijven als een neergang, zeggen we jonge mensen eigenlijk dat ze er niet te veel van moeten verwachten – en eisen. (…) Ik zal betogen dat volwassen zijn op zichzelf een ideaal is. Het wordt wellicht zelden helemaal verwezenlijkt, maar dat maakt het des te meer de moeite waard om ernaar te streven. (…) Volwassen worden vergt moed. De moed om, met de rede als metgezel, iets van waarde te creëren en te doen wat je kunt om de wereld meer te laten lijken op hoe ze zou moeten zijn – zonder uit het oog te verliezen hoe ze in realiteit is.’

studiebelasting

Naar eigen inzicht

overige informatie

Filosofisch voorkennis is niet noodzakelijk. Filosofen en hun kernideeën worden in de cursus toegelicht.

uiterste aanmelddatum 24 september

docenten

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Filosofie en religie Religie

Het Nieuwe Testament gezien door een Joodse lens

onderwijsvorm

9 hoorcolleges met ruimte voor discussie

dag en tijd

donderdag, 10.30-13.00 uur

data

10 oktober t/m 12 december 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs

€ 271 (incl. syllabus t.w.v. € 10)

literatuur

gedrukte syllabus (beschikbaar tijdens laatste college) Een eigen Bijbel (meebrengen naar ieder college), bijvoorbeeld de Bijbel in Gewone Taal. Zie hovo.vu.nl voor enkele literatuursuggesties.

De Holocaust heeft een revolutie teweeggebracht in de Christelijke theologie. Voor het eerst was het mogelijk om hardop te zeggen dat Jezus en zijn discipelen Joden waren. Als gevolg daarvan heeft een hele nieuwe generatie christelijke theologen, in Nederland opgeleid door onder anderen rabbijn Yehuda Ascheknasi, zich beziggehouden met de Joodse wortels van het Nieuwe Testament. Een voorbeeld daarvan is de diepgaande ontleding van de Bergrede door dr. Marcus van Loopik in Balk en Splinter: Joodse achtergronden van de Bergrede (2011). De huidige cursus biedt een nieuwe benadering van een negental welbekende Nieuwtestamentische onderwerpen, maar dan gezien door de scherpe focus van een Joodse lens: uiteraard de Joodse wortels van de Bergrede, maar ook die van Jezus zelf, zowel feitelijk als bedacht; de Thora als oorsprong van de ‘Gulden Regel’ (Matthëus 7:12, Lukas 10:25-28); de ware identiteit van de alom aanwezige Farizeeërs; de drie Joodse begrippen van Verlosser, Zondebok en Messias; de Joodse achtergronden van de drie Gelijkenissen van de Verloren Zoon, de Zaaier en van de Barmhartige Samaritaan; en de simpele Joodse theologie van Johannes en Jezus tegenover de latere ‘Christologische’ theologie van Paulus, Johannes en de vroege Kerk.

studiebelasting

enkele uren leeswerk ter voorbereiding

uiterste aanmelddatum 26 september

docent

Dr. Paul Gabriner is emeritus hoofddocent Engels en Amerikaanse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, 1975-2005. Sinds 2008 verzorgt hij ook Bijbelcursussen voor de HOVO.

Mens en maatschappij

Leergang psychologie

Psychologie VII De sociale mens: van ik naar wij

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met volop ruimte voor vragen en interactie

dag en tijd

dinsdag, 10.00-12.15 uur

data

24 september t/m 26 november 2019 geen college op 15 en 22 oktober

cursusprijs € 232

literatuur

na ieder college worden digitale hand-outs beschikbaar gesteld

studiebelasting geen

overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de Leergang Psychologie, maar staat open voor alle belangstellenden. Zie voor meer informatie over de leergang pagina 7 van deze gids. Zie ook de studiedag Psychologie van de motivatie door Andreas Wismeijer op pagina 57.

uiterste aanmelddatum 17 september

Psychologie is de wetenschap van gedrag. Tijdens deze cursus zullen we leren dat een groot deel van ons gedrag een sociale oorsprong heeft, zelfs wanneer we dat niet direct zien. De manier waarop wij naar onze sociale omgeving kijken wordt onder andere gevormd door onze vroege ervaringen met onze ouders of verzorgers. Die psychologische hechting beïnvloedt in grote mate het soort relaties dat wij aangaan, hoe stabiel die zijn en hoe wij omgaan met liefde en afwijzing. We gaan zien wat hechting is, hoe hechting bij kinderen plaatsvindt, en hoe stabiel een hechtingsstijl is over een mensenleven heen. Ook zullen communicatiestijlen aan bod komen. Hoe praten wij eigenlijk met elkaar? Kunt u goed inschatten hoe uw gesprekspartner het gesprek met u heeft ervaren? Waarom mijden we vreemden aan te spreken om de weg te vragen? Wat doet de intocht van allerlei digitale snufjes met ons gevoel van sociale nabijheid? Ten slotte ontdekken we waarom de ander zo’n grote rol speelt in ons eigen leven. De mensen waar we door omringd worden vormen en beïnvloeden ons op bijna alle facetten van gedrag en psychologisch functioneren. Sociale steun ontvangen maakt moeilijke situaties gemakkelijker te dragen, terwijl eenzaamheid dagelijkse uitdagingen tot onoverwinnelijke hindernissen doet lijken. We worden blij van aandacht en steun krijgen van anderen maakt ons gelukkiger. Zo blijkt sociale steun zich te uiten op gedrags-, emotioneel en zelfs op neuraal niveau. Wat zegt dit over ons? Kortom, een cursus vol verbinding waarin veel psychologische onderwerpen naadloos samenkomen. Ik is voortaan meervoud!

docent

Dr. Andreas Wismeijer heeft psychologie gestudeerd aan Tilburg University (TiU) en werkte enkele jaren aan de Vrije Universiteit van Barcelona. Na terugkeer naar TiU is hij gepromoveerd op het onderwerp ‘geheimen’ en ging in Tilburg aan het werk als docent en onderzoeker. Het onderwerp ‘geheimen’ is nog steeds zijn belangrijkste onderzoeksthema. Hij is zeer geregeld in de kranten en op radio en televisie te vinden en is ook auteur van het populair-wetenschappelijke boek het Geheimenprotocol. Hij geeft sinds 12 jaar cursussen psychologie in HOVOverband.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Mens en maatschappij

Psychologie

Perceptie en cognitie

onderwijsvorm 6 hoorcolleges

dag en tijd

maandag, 10.30-13.00 uur

data

16 september t/m 28 oktober 2019 geen college op 21 oktober

cursusprijs

€ 180 (incl. reader t.w.v. € 6)

literatuur

gedrukte reader (met Engelse teksten)

studiebelasting

ca. 2 uur per week

De wereld om ons heen is complex en dynamisch. Toch zijn wij in staat om informatie snel te verwerken, beslissingen te nemen en op een doelgerichte manier te handelen. Hoe wij dit doen, is het onderwerp van de cognitieve psychologie. In deze cursus krijgt u een inleiding in de menselijke perceptie en cognitie. Er wordt ingegaan op verschillende sensorische systemen en in het bijzonder op het visuele systeem. Hoe wordt bijvoorbeeld het licht dat op ons netvlies valt binnen een paar honderd milliseconden (zonder erbij na te denken) getransformeerd in coherente beelden en concepten? Daarbij besteden we ook aandacht aan de onderliggende neurale correlaten van perceptie. Want waarnemen doen we met ons brein! Ook bespreken we cognitieve processen, zoals aandacht, geheugen, emotie en bewustzijn en we gaan in op hoe deze processen zich tot elkaar verhouden. Wat is bijvoorbeeld de invloed van emotie op perceptie, of op geheugenprocessen? Bestaat de zogenaamde ‘flashbulb memory’ waarvan we overtuigd zijn dat de herinnering exact en waar is. Tijdens de colleges komen cognitieve theorieën van perceptie, aandacht, geheugen, emotie en bewustzijn aan bod, maar gaat de aandacht ook uit naar cognitief psychologisch onderzoek dat deze theorieën toetst, zowel fundamenteel onderzoek als meer toegepast onderzoek. Uiteraard hoort daarbij ook een uitleg van de onderzoeks methoden die gebruikt worden in de cognitieve psychologie.

uiterste aanmelddatum 2 september

docent

Dr. Manon Mulckhuyse heeft psychologie gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en is gepromoveerd in de cognitieve psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, waar zij momenteel werkt als als universitair docent en onderzoeker. Haar onderzoek richt zich op de invloed van emotie op cognitieve processen.

Mens en maatschappij Politicologie

Hannah Arendt: Het waagstuk van de politiek

onderwijsvorm

9 hoor- en discussiecolleges

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

25 september t/m 27 november 2019 geen college op 23 oktober

cursusprijs € 261

literatuur

Hannah Arendt, Het waagstuk van de politiek, Klement (2018), 165 pagina’s. Hannah Arendt, Over geweld, Olympus Pockets (2019), 156 pagina’s.

studiebelasting

Hannah Arendt (1906-1975) beschouwde politiek om meerdere redenen als een waagstuk met ongewisse uitkomst, maar dat heeft haar er nooit van weerhouden om politiek engagement te bepleiten en te praktiseren. Ze heeft zich met hartstocht gemengd in de publieke discussie over tal van actuele kwesties, resulterend in een groot aantal kleinere geschriften, vaak begonnen als opiniestuk en later uitgewerkt als essay. Het voordeel van deze kleinere politieke geschriften is dat ze hierin zichzelf als het ware dwingt om haar vaak eigenzinnige en veelomvattende politieke denken concreet toe te passen op een actueel onderwerp, hetgeen meestal verhelderend werkt. Ook in haar kleinere politieke geschriften slaagt Hannah Arendt er altijd in om haar onderwerp in een bredere theoretische context te plaatsen. Zo leidt een artikel over de publicatie van de Pentagon Papers ten tijde van de protesten tegen de Vietnamoorlog tot een algemene verhandeling over liegen in de politiek en waarom dat juist in de politiek zo verderfelijk is. En een artikel over de strijd voor gelijke burgerrechten voor de zwarte bevolking leidt tot een algemene beschouwing over de rol van geweld in de politiek. Tijdens deze cursus zullen de kernpunten van haar grote politieke werken zoals De menselijke conditie en Over de oorsprong van het totalitarisme zeker aan de orde komen, maar deze kernpunten zullen benaderd worden via het bestuderen en bespreken van een selectie van haar politieke essays, om zo het waagstuk van de politiek van vele kanten te belichten.

1-2 uur per week

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Drs. Hans Charmant is als politicoloog opgeleid aan de Universiteit van Amsterdam en was vanaf 1980 universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn belangstelling gaat uit naar alle mogelijke politieke theorieën en zijn specialisme is de geschiedenis van het Westerse politieke denken.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Exact en medisch

Medische vakken

Het emotionele brein

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen, 2 snijzaaldemonstratiepractica, 1 microscopie practicum, 1 meet-the-scientist bijeenkomst.

dag en tijd

donderdag, 10.30-13.00 uur

data

26 september t/m 28 november 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs

€ 279 (incl. practica)

literatuur

digitaal studiemateriaal

In deze cursus wordt u door docenten en onderzoekers meegenomen in de wondere wereld van de menselijke hersenen, waarbij theorie en praktijk zo goed mogelijk aan elkaar verbonden worden: niet alleen in de collegezaal, maar ook in de snijzaal en microscopiezaal. U volgt colleges maar kijkt ook mee over de schouders van een anatoom. U zit zelf achter de microscoop om de hersenen op microniveau te bekijken. Hoe zien hersencellen eruit? En hoe kunnen we zien of hersenweefsel is `verstoord’ (denk hierbij aan verschillende hersenziekten)? Hoe zit dat bij psychiatrische aandoeningen? Zoals bijvoorbeeld bij een depressie? Nadat de gezonde hersenen en de bouw en functie ervan besproken zijn, bekijken we een aantal psychiatrische aandoeningen. Wanneer iemand niet zomaar een slechte dag heeft maar depressief is, wat gebeurt er dan in de hersenen? En wanneer is de drang om het huis helemaal netjes en schoon te hebben niet meer zo onschuldig als het lijkt? Psychiaters Christiaan Vinkers en Odile van de Heuvel leggen uit wat er in de hersenen gebeurt bij mensen met een psychiatrische stoornis. In het laatste college wordt vanuit (neuro) filosofisch oogpunt gekeken naar stoornissen van ons gevoel en denken. Een populair en interactief onderdeel van deze cursus is onze meet-thescientist. In kleine groepen (ca. 10 personen) gaat u in gesprek met jonge onderzoekers. Zo kunt u al uw vragen stellen en kennismaken met de meest recente ontwikkelingen binnen de neurowetenschappen.

studiebelasting

ca. 1-2 uur per week

overige informatie

Er is enige overlap met eerdere HOVO-cursussen (2016-2018) op dit gebied.

uiterste aanmelddatum 18 september

docent

Dr. Hanneke Hulst , neurowetenschapper bij de afdeling Anatomie en Neurowetenschappen van Amsterdam UMC locatie VUmc en manager van stichting Brein in Beeld (breininbeeld.org) coördineert deze cursus. Docenten zijn onder anderen em. prof. Henk Groenwegen, dr. Geert Schenk, prof. Odile van de Heuvel, dr. Christiaan Vinkers en dr. Leon de Bruin. Zie ook het interview met Hanneke Hulst op tinyurl.com/hovoyoutube.

Exact en medisch

Chemie

Waarom chemie zo interessant is

onderwijsvorm

8 interactieve hoorcolleges

dag en tijd

dinsdag, 10.30-13.00 uur

data

24 september t/m 19 november 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs € 232

literatuur

De presentaties van de colleges worden digitaal beschikbaar gesteld. Literatuursuggesties: Materie en Leven van J.D.Fast; Essentials of Chemistry van S.P. Beier en P.D.Hede. Beide boeken worden in de eerste lesweek digitaal beschikbaar gesteld.

studiebelasting

ca. 4 uur per week

overige informatie

Het niveau van de cursus is dat van eerstejaars universitaire chemie. Voorkennis op niveau VWO-exact pakket/HBS-B is noodzakelijk; het gebruik van wiskunde wordt tot een minimum beperkt.

uiterste aanmelddatum 17 september

De wereld van chemie is veel fascinerender en spannender dan de meeste mensen vermoeden. Kijk in deze cursus mee met de chemie door op nanoschaal te kijken, dus naar de structuur van moleculen en krijg antwoord op vragen als: Waarom vinden er wel of niet reacties (of zelfs explosies) plaats? Waarom zijn koolzuur en methaan broeikasgassen? En wat doet ozon in de atmosfeer? Maar u leert ook waarom DNA zo’n prachtige helix vormt, waarom elk eiwit een unieke driedimensionale vorm heeft en waarom bepaalde stoffen potentie als geneesmiddel hebben. Veel inzicht is gebaseerd op de wisselwerking van moleculen met licht. Enerzijds kun je met licht prachtige chemische reacties bewerkstelligen (fotochemie), denk maar aan de moleculaire rotoren van Nobelprijswinnaar Feringa. Anderzijds kun je spectroscopische technieken gebruiken om molecuul-structuren op te helderen, niet alleen met zichtbaar licht, maar ook met infrarood en radiogolven. En zelfs om er mee te scannen, zoals bij MRI (Magnetic Resonance Imaging). Aan de orde komen, in onderlinge samenhang en met aansprekende voorbeelden: ■■ Basale aspecten van de chemische thermodynamica (het wel of niet verlopen van reacties) en de reactie-kinetica (snelheden, katalysatoren en enzymen); ■■ Basale aspecten van de kwantumchemie: de electronen-structuur van atomen (het periodiek systeem) en moleculen, ruimtelijke structuren en chemische bindingen; ■■ De rol van het oplosmiddel (met name water), structuren van bio-polymeren (DNA en eiwitten), reactie-mechanismes; ■■ Spectroscopische technieken, met zichtbaar licht (absorptie en fluorescentie), infrarood (vibratie-spectroscopie) en radiogolven (kernmagnetische resonantie en MRI).

docent

Prof. dr. Cees Gooijer is emeritus hoogleraar scheikunde aan de VU, met als onderzoeksgebied de bio-analytische (laser)spectroscopie. Naast onderzoek is onderwijs zijn grote passie; gedurende zijn hele wetenschappelijke loopbaan gaf hij college Algemene chemie / Chemische binding aan eerstejaars studenten. Ook voor HOVO geeft hij met veel plezier cursussen over chemie.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Exact en medisch

Levenswetenschappen

Voeding naar draagkracht Hoezo dubbele bodems?

onderwijsvorm 6 hoorcolleges

dag en tijd

donderdag, 13.30-16.00 uur

data

26 september t/m 7 november 2019 geen college op 24 oktober

cursusprijs € 174

literatuur

Als achtergrond kan dienen De Bosatlas van het Voedsel (Noordhoff, ca. € 30, niet verplicht). Alleen geschikt voor de professional is Environmental nutrition, J. Sabaté (ed.) (Elsevier, ca. € 100)

studiebelasting

naar eigen inzicht

Vroeger spraken afwisselend economen en ecologen over de draagkracht van de aarde. In 1971 sloeg het rapport van de Club van Rome in als een bom. Gelukkig leek het mee te vallen met die ‘grenzen aan de groei’. Maar met inmiddels 7,6 miljard monden komen ze toch weer aardig in beeld. In 2050 is maar liefst tweemaal zoveel voedsel nodig als nu! Vooral natuurlijke hulpbronnen als bodem, water en energie lijken de achilleshiel om de groeiende mensheid op termijn nog van voldoende voedsel te kunnen voorzien. Bovendien verandert het dieet door toenemende urbanisatie en welvaart. Enerzijds lijdt meer dan een miljard mensen honger, anderzijds kampt meer dan een miljard mensen met overgewicht. Wat kunnen we doen om beide de wereld uit te helpen? Voeding is een complex veld, met grote invloed op onze gezondheid, maar ook op de economie en op de natuur. Het thema is veelomvattend, wat zichtbaar wordt als we het vanuit verschillende invalshoeken benaderen. Daarbij stuiten we elke keer op verrassende verbanden en oplossingen. We sluiten af met de prangende vraag: hoe houden we voedselproductie en voedselconsumptie binnen veilige grenzen? college 1 Inleiding - duurzame grenzen aan de voeding (dr. Harry Aiking) college 2 Land (prof. dr. Peter Verburg) college 3 Energie (prof. dr. Pier Vellinga) college 4 Water (dr. Ted Veldkamp) college 5 Voedingsrichtlijnen (gezondheid en duurzaamheid) (dr. Corné van Dooren) college 6 Planetary boundaries (dr. Henk Westhoek)

overige informatie

In 2017 werd de cursus Voeding en Duurzaamheid gegeven. Enige overlap daarmee is logisch, want de thematiek is dezelfde. Urgentie, docententeam, invalshoek en inzichten zijn echter voortgeschreden.

uiterste aanmelddatum 18 september

docenten

Dr. Harry Aiking is de samensteller van deze reeks. Alle docenten zijn verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, behalve dr. Corné van Dooren (Voedingscentrum) en dr. Henk Westhoek (Planbureau voor de Leefomgeving).

Exact en medisch

Natuurkunde en muziekwetenschap

Bètamusica

onderwijsvorm

8 colleges met veel demonstraties en ruimte voor vragen en discussie

dag en tijd

dinsdag, 10.30-13.00 uur

data

1 oktober t/m 26 november 2019 geen college op 22 oktober

cursusprijs

€ 237 (incl. syllabus t.w.v. € 5)

maximum aantal 30 deelnemers

literatuur

gedrukte syllabus

studiebelasting

Enkele uren per week, afhankelijk van de voorkennis. Mogelijkheid tot het maken van huiswerk.

Muziek is een vorm van geluid. Maar wat zijn de eigenschappen van dat geluid, die het tot muziek maken, en van de instrumenten die het voortbrengen? En welke rol spelen ons gehoor en onze hersenen bij het beluisteren van muziek? Natuurwetenschappen zoals wiskunde, natuurkunde en fysiologie/ neurologie kunnen ons daarover iets leren. Na een korte inleiding over de geschiedenis van de (Westerse) muziek, waarbij de ideeën van Pythagoras een belangrijke rol spelen, behandelen we geluidsgolven en trillingen, leggen we de relatie tussen frequentie en toonhoogte en tussen timbre en grond- en boventonen. We gaan in op intervallen, harmonie, toonsystemen en stemmingen. Vervolgens bespreken we ons oor en hoe onze hersenen uit complexe signalen bruikbare informatie afleiden. Daarna behandelen we een aantal instrumenten en ons eigen instrument: de menselijke stem, en we sluiten af met een aantal opmerkingen over akoestiek. Vragen die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld: Wat is een wolfskwint, en waarom treedt die bij bepaalde stemmingen op? Waarom ervaren we bepaalde intervallen of akkoorden als dissonant? Hoe komt het dat we de toonhoogte van een toon kunnen bepalen, ook al ontbreekt de grondtoon? Waarom zijn de laagste tonen van een dwarsfluit, een klarinet en een hobo heel verschillend, evenals hun klank, en kun je fysisch een goede van een slechte viool onderscheiden? Wat doen we als we een klinker zoals aa of oo zingen en wat is boventoonzingen? Wat maakt een goede concertzaal? Kortom, u krijgt antwoord op vragen die heel nieuwe inzichten geven in wat muziek betekent.

overige informatie

De cursus vereist geen specifieke voorkennis. Enige kennis van muziek, bijv. van intervallen, is nuttig, maar kan ook tijdens de cursus door zelfstudie opgedaan worden. De collegezaal is beperkt toegankelijk voor mensen die slecht ter been zijn (één trap).

uiterste aanmelddatum 17 september

docent

Dr. Henk Blok is natuurkundige en amateurmusicus en was tot zijn pensionering universitair hoofddocent natuurkunde aan de Faculteit der Exacte Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Exact en medisch

Natuurkunde

Van kwantummechanica naar kwantumvelden: haar concepten

onderwijsvorm

6 interactieve hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

donderdag, 14.00-16.45 uur

data

3 oktober t/m 12 december 2019 geen college op 10 en 24 oktober, 7 en 21 november en 5 december

cursusprijs € 174

literatuur

Digitaal cursusmateriaal. De docent zal tijdens de colleges literatuursuggesties geven.

studiebelasting

enkele uren per week (afhankelijk van voorkennis)

overige informatie

Aan het begin van ieder nieuw college wordt een ‘spiekbriefje’ opgesteld van het voorgaande. Video-opnames van de colleges (alleen de docent) stellen u in staat een en ander thuis nog eens terug te kijken. Een goede kennis van de wiskunde en een technische achtergrond, bijvoorbeeld propedeuse in een technische richting of vergelijkbare voor kennis zijn gewenst.

uiterste aanmelddatum 25 september

Een beroemde quote van Feynmann is: ‘Het vreemde aan Kwantummechanica is dat niemand haar echt begrijpt’. Hij doelde hierbij niet zo zeer op de hele trein van wereldvreemde effecten welke haar gevolg zijn, maar vooral op haar concepten. We zullen ons in deze cursus vooral richten op de aard van deze concepten en wat minder op de esoterische effecten (vanwege tijdgebrek); concepten als het ‘superpositie beginsel’, de ‘onzekerheidsrelaties’, het begrip ‘toestand’, de ‘Hilbertruimte’, en ‘verstrengeling’. Het is namelijk waar dat een groot deel van begrip ook simpelweg te maken heeft met ‘wennen aan’. Het doel van deze cursus is u te laten wennen aan deze concepten om daarmee hopelijk begrip te kweken. Hiermee hoop ik u de instrumenten te geven welke u in staat stellen de ‘indianen verhalen’ van de ‘echte verhalen’ te onderscheiden. Wat heeft bijvoorbeeld de Kwantummechanica met ons bewustzijn te maken? De cursus is opgebouwd als een Indiase maaltijd. De eerste twee sessies hebben één pepertje; bedoeld voor diegene voor wie al deze concepten geheel nieuw zijn en voor wie de wiskunde als taal al wat verder weg gezakt is. De volgende twee sessies hebben twee pepertjes: daar zullen we ons vooral richten op de samenhang, en de logica erachter. De laatste twee sessies zullen we heel voorzichtig proberen ons begrip uit te breiden naar kwantum velden. We zullen ons dus niet zozeer richten op het ‘poppenspel’ maar eerder op de ‘poppenspeler erachter’. We bouwen het langzaam op (ook wat betreft de wiskunde, die nu eenmaal de taal van de natuur is!), in de hoop zo zowel de novicen als de meer gevorderden aan hun trekken te laten komen. Ook de taal zullen we samen rustig opbouwen. In de hoop dat het u zal smaken!

docent

Dr. Urs Wyder is docent-onderzoeker aan het Science Department (Universiteit Leiden) en docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum in Leiden. Hij is gepromoveerd in de Experimentele en Theoretische Fysica en was onder andere meer werkzaam aan het High Field Magnet Laboratory te Nijmegen en het AMOLF te Amsterdam.

Exact en medisch Natuurkunde en filosofie

Kwantumfysica, informatie en bewustzijn

onderwijsvorm

3 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

woensdag, 13.30-16.00 uur

data

27 november, 4 en 11 december 2019

cursusprijs € 87

literatuur

Verplicht boek: ‘Kwantum fysica, informatie en bewustzijn’, Paul van Leeuwen, 2019 (2e editie) te bestellen via Mijnbestseller.nl, 2019 (2e editie). Het boek is ook beschikbaar als pdf via de website van de docent: kwantumfysica-bewustzijn.nl. Op deze website zijn na afloop van de colleges de presentaties als mp4 beschikbaar.

studiebelasting

2 à 4 uur per week

overige informatie

Deze cursus is een vervolg op cursus Kwantumfysica voor niet-fysici, die in 2017 en 2018 werd gegeven.

uiterste aanmelddatum 19 november

De kwantummechanica is een bijzonder succesvolle theorie. De voorspellingen ervan zijn zeer precies bevestigd. Er komt zelfs een kwantuminternet aan dat niet meer af te luisteren zal zijn. Het is intussen nu wel vrij algemeen aanvaard dat kwantumprocessen niet meer los te koppelen zijn van de wijze van waarneming. Toch bestaan er onder de kwantumfysici grote verschillen van mening over de vraag hoe die koppeling tussen het waarnemingsproces en het waargenomene tot stand komt. Dat is een vraag die door het formalisme van de kwantummechanica echter niet beantwoord kan worden. Er zijn minstens negen serieuze hypotheses in omloop. De hypothese dat het bewustzijn van de waarnemer een grote rol speelt, heeft een groeiend aantal aanhangers maar stuit begrijpelijkerwijs op aanzienlijke weerstand. De bewustzijnshypothese zou niet falsifieerbaar zijn en onnodige complexiteit introduceren. Beide beweringen zijn echter verre van waar. In de cursus gaan we eerst diep in op een tweetal experimenten waarbij de materiële hypotheses geen verklaring bieden, maar de introductie van het bewustzijn van de waarnemer als informatieverwerker juist de eenvoudigste verklaring biedt. Daarna kijken we naar kwantumbiologie met biologische systemen als informatieverwerkers, vervolgens naar een oplossing van het probleem dat meerdere waarnemers hierbij vormen en tenslotte naar methoden om de bewustzijnshypothese te kunnen falsifiëren. Er worden geen formules gebruikt maar het denkwerk, zeker in het begin, is niet gemakkelijk. Een goed analytisch denkvermogen is een aanbeveling.

docent

Ir. Paul J. van Leeuwen studeerde af in 1974 aan de TU Delft in toegepaste fysica. Daarna was hij elf jaar docent wis- en natuurkunde aan een middelbare school. Hij stapte in 1987 over naar de ICT en ontwikkelde zich daar tot database en Unix specialist. In 1993 behaalde hij een masters in kennistechnologie bij CIBIT Utrecht. Na zijn pensioen heeft hij zich op de kwantumfysica en haar betekenis gestort wat resulteerde in een boek Kwantumfysica, informatie en bewustzijn (2018).

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Exact en medisch Astronomie

Hallo, is daar iemand? Over leven in het heelal

onderwijsvorm

7 hoorcolleges met ruimte voor vragen

dag en tijd

dinsdag, 13.30-16.00 uur

data

5 november t/m 17 december 2019 facultatieve excursie op 14 januari 2020

cursusprijs € 203

literatuur

voorafgaand aan de colleges worden digitale hand-outs beschikbaar gesteld

studiebelasting 2-4 uur per week

Al duizenden jaren vragen mensen zich af of de aarde het enige hemellichaam is waar leven is. Op sterren kan geen leven zijn: die bestaan uit gas en zijn te heet. Op planeten is leven mogelijk, mits ze niet te dichtbij of te ver van hun ster staan. Zulke exo-planeten zijn extreem zwak en kunnen alleen met speciale technieken gevonden worden. Toch zijn er al ruim vijfduizend exo-planeten ontdekt. Wat weten we daarvan? Zitten er tweeling-aardes bij? Kan daar leven zijn? Allemaal actuele zaken die vaak het nieuws halen. In deze cursus bespreken we: ■■ Hoe is het leven op aarde ontstaan? ■■ Wat is er nodig voor leven? Kan het ook elders ontstaan zijn? ■■ Hoe ontstaan planeten en planetenstelsels rondom sterren? ■■ De speurtocht naar exo-planeten. Hoe ontdek je ze? ■■ Wat weten we van die exo-planeten? Zijn er tweeling-aardes bij? ■■ Hoe onderzoek je of er leven is? Wat voor soort leven kan dat zijn? ■■ Zoeken naar signalen van mogelijk intelligent leven? Heeft het zin? In de cursus behandelen we de nieuwste ontdekkingen, óók die tijdens de cursus worden gedaan! U leest hierover regelmatig berichten in de krant. Die worden ook besproken. Ter afsluiting van de cursus organiseert de docent samen met enkele deel nemers een facultatieve excursie naar een sterrenwacht of SpaceExpo.

overige informatie

Voorkennis van de sterrenkunde of natuurkunde is niet nodig. VWO-niveau aanbevolen.

uiterste aanmelddatum 30 oktober

docent

Prof. dr. Henny J.G.L.M. Lamers is emeritus hoogleraar astrofysica. Hij is lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen en werd genomineerd als docent van het jaar van de Universiteit Utrecht. Hij organiseerde colleges sterrenkunde voor alfa-studenten en gaf meer dan zeshonderd populaire lezingen in binnenen buitenland. Hij is een meester in het uitleggen van moeilijke begrippen.

Club HOVO Amsterdam De nieuwe Club HOVO Amsterdam biedt u vanaf collegejaar 2019/2020 tal van activiteiten, gericht op persoon lijke ontwikkeling. Op of via de VU kunt u deelnemen aan fitness- of mindfulnesstraining, boekencolleges of losse lezingen. Onderstaand een overzicht van de eerste activiteiten. In de loop van het jaar wordt het aanbod verder uitgebreid. Kijk voor uitgebreide informatie en aanmelding op hovo.vu.nl/club

HOVO-lezingen Letteren De magie van de grote romans

Wat maakt een roman tot klassieker en waardoor bleef het op de hitlijst? Lees!ambassadeur Lidewijde Paris neemt u mee op een driedelige ontdekkingstocht langs zes romans. Van Cervantes’ Don Quichotte naar Oscar Wilde’s Picture of Dorian Gray; van Multatuli’s Max Havelaar naar Michel Houellebecqs Onderworpen en tot slot twee grootse Amerikanen: Ralph Ellison’s Invisible man & Paul Beatty’s De Verrader.

HOVO-winterlezing Affectieve economie: Een cultuur geschiedenis van de aandelenhandel

Data: zaterdag 14 september, 12 oktober en 16 november 2019 Tijd: 13.30-16.00 uur Meer informatie: zie hovo.vu.nl/club

HOVO-kindercollege

Kom samen met uw (klein)kind naar de VU. Inschrijving is bedoeld voor iedereen vanaf 50 mét een (klein)kind in de leeftijd van 8 tot 12 jaar.

Kan je dino’s vinden in Nederland?

Als je aan dinosaurussen denkt, denk je niet direct aan Nederland – dino’s vind je toch vooral ver weg, in Amerika, in Argentinië, in China? Maar als je in Amsterdam een diepe kuil graaft, kom je dan ook dinosaurusbotten tegen? En in Maastricht? Paleonto loog Anne Schulp neemt je mee op de zoektocht naar dinosaurussen in Nederland. Datum: zaterdag 19 oktober Tijd: 14.00-16.00 uur Meer informatie: zie hovo.vu.nl/club

Handel als maatschappelijk verschijnsel – dát is hoe hoogleraar Cultuurgeschiedenis Inger Leemans de geschiedenis van de aandelen- en derivatenhandel bekijkt. Zij laat zien hoe affecten – emoties en lichamelijke aspecten – een verrassende rol spelen in de Nederlandse geschiedenis van de handel. Nederland liep ten tijde van de Nederlandse Republiek voorop in aandelenhandel: het was het eerste land waar aandelen werden verhandeld en het is steeds zeer innovatief gebleken in het ontwikkelen van nieuwe financiële producten en handelstechnieken. Maar de samenleving was gereformeerd, met groot argwaan tegen rente, gierigheid en verregaande welvaart. Hoe kon ‘papieren handel’ dan zo succesvol worden? Juist ons culturele klimaat zorgde voor een gunstigere relatie tussen publiek en handel. Datum: maandag 16 december 2019 Tijd: 14.00-15.00 uur Kosten: € 15,00 Meer informatie: zie hovo.vu.nl/club

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

VU voor elke leeftijd

Trainingen

Via HOVO kunt u bij het Sportcentrum VU enkele trainingen volgen om mentaal of lichamelijk fitter te worden. Kijk voor uitgebreide informatie en aanmelding op hovo.vu.nl/club

HOVO-Mindfulnesstraining Meer rust en zelfbewustzijn door meditatie

De VU verzorgt naast het bachelor- en master onderwijs tal van andere cursussen en activiteiten voor bijvoorbeeld alumni en professionals/werkenden. Ook HOVO opent vanaf september 2019 haar deuren voor professionals en andere geïnteresseerden, met een speciaal aanbod waaraan geen minimumleeftijd verbonden is. Want zin hebben in nieuwe kennis is leeftijdsloos!

Studiedagen

De nieuwe studiedagen op vrijdag en zaterdag gaan over onderwerpen op het snijvlak van persoonlijke ontwikkeling, vrije tijd en onderwijs. Als HOVOcursist bent u van harte welkom, al dan niet samen met iemand die nog geen vijftig is. Geniet op deze studiedagen niet alleen van actuele kennis, maar ook van koffie en thee in de pauze, een gezamenlijke lunch en een borrel met een hapje na afloop in het restaurant van de VU. Kijk voor uitgebreide informatie en aanmelding voor ALLE studiedagen op hovo.vu.nl/studiedagen

Mindfulness combineert diverse meditatietechnieken met inzichten uit de hedendaagse psychologie. De methode is populair omdat zij helpt tegen stress. Maar mindfulness is ook een probaat middel om te leren omgaan met andere lastige kanten van het leven. Denk aan ouder worden, gepieker, onzekerheid en ziekte. Veel ziektekostenverzekeraars vergoeden de kosten. Trainer: drs. Victor Melenhorst Data: 7 oktober t/m 9 december 2019 (geen bijeenkomst op 21 oktober) Tijd: 10.30-13.00 uur Kosten: € 425 (9 bijeenkomsten)

HOVO-sport Fit bij het Sportcentrum VU

Maak gebruik van de mogelijkheid om met de kwaliteitsnorm van het sportcentrum van de VU in beweging te komen. Op het Sportcentrum van de VU, op Uilenstede, kunt u desgewenst een beweegtest doen die inzicht geeft in uw eigen fysieke mogelijk heden en een beweegprogramma waar de eigen doelstelling wordt nagestreefd. Drie maanden onbeperkt sporten, inclusief test, begeleiding en beweegschema kost € 125.

Studiedag rechten Juridische mogelijkheden voor sterke en zwakke ouderen

Het aantal ouderen en daarmee ook het aantal kwetsbare ouderen groeit. Bijzonder hoogleraar Kees Blankman, gespecialiseerd in juridische bescherming van ouderen en meerderjaren, belicht de juridische aspecten die hiermee gepaard gaan: de voor- en nadelen van curatele, bewind, mentorschap en levenstestament bij het bevorderen van eigen regie en het op maat aanbieden van juridische bescherming en ondersteuning. Respect voor mensenrechten sluit niet uit dat in bijzondere gevallen tegen de wil van de – wilsonbekwame – oudere opneming en zorg kan worden gerealiseerd. Docent: dr. Kees Blankman Datum: vrijdag 11 oktober 2019 Tijd: 10.30-15.30 uur Kosten: € 75 (incl. koffie/thee, lunch, borrel)

Studiedag letteren De Rus en zijn roes

Wodka als inspiratie voor de grote Russische schrijvers: hoe worden al die drinkebroers in de Russische literatuur en beeldende kunst vereeuwigd? De sprekers op deze studiedag belichten de wodka vanuit diverse invalshoeken: de geschiedenis, de rituelen, de roes met de kater en het waarom van al dat drinken. Omdat men van het spreken over wodka ook flinke trek krijgt, besluiten we de dag met een kritische wodka-proeverij met Russische hapjes. Docenten: drs. Judith Jansen, Robbert-Jan Henkes, Edwin Trommelen Datum: 12 oktober 2019 Tijd: 10.30-15.30 uur Kosten: € 95 (incl. koffie/thee, lunch en vanaf 15.30 uur wodka en hapjes)

Studiedag geschiedenis De wereldgeschiedenis in vogelvlucht

Wie de geschiedenis kent, kijkt anders naar de wereld om zich heen. Laat u in één dag bijpraten over 5000 jaar geloof, geweld, geluk en gedoe. Van Irak tot Papoea’s en van de ‘spiltijd’ tot de wereldtrends van nu – door er in vogelvlucht doorheen te bewegen, worden patronen blootgelegd die anders verborgen blijven. Voor wie evenwichtiger wil omgaan met de hypes en drama’s van het heden. Docent: drs. Evert Jan Ouweneel Datum: zaterdag 12 oktober 2019 Tijd: 10.00-17.00 uur Kosten: € 95 (incl. koffie/thee, lunch, borrel)

Studiedag psychologie De psychologie van het motiveren en overtuigen

Het meeste bewuste gedrag dat wij vertonen bevat nog altijd veel onbewuste elementen en dat gedrag ontstaat altijd vanuit een behoefte en heeft dus een motief. Hoe zetten we iemand aan tot gedrag? En hoe kunnen we gedrag sturen? Het zal duidelijk worden hoe zeer wij beïnvloed worden door bewuste en onbewuste prikkels en leren ook hoe gedrag (dat van onszelf en van anderen) te veranderen. Docent: dr. Andreas Wismeijer Datum: 16 november 2019, Tijd: 10.30-15.30 uur Kosten: € 75 (incl. koffie/thee, lunch, borrel)

Studiedag geschiedenis Dictators in heden en verleden

Dictaturen zijn de afgelopen eeuwen in de meeste delen van de wereld eerder regel dan uitzondering geweest. Tegenwoordig lijkt de alleenheerser zelfs weer terug in de mode te zijn. In dit college kijken we naar het verschijnsel dictator en dictatuur. Wat zijn de kenmerken van dictaturen? Welke types zijn er? Zijn dictaturen per definitie slecht? Hoe kom je van dictators af? En waarom zijn ze tegenwoordig weer populair? Docent: dr. Koen Vossen Datum: zaterdag 16 november 2019, 10.30-15.30 uur Kosten: € 75 (incl. koffie/thee, lunch, borrel)

Weekend- en avondcursussen HOVO Amsterdam stelt enkele cursussen open voor alle belangstellenden, ongeacht hun leeftijd. Deze cursussen vinden plaats in het weekend of ’s avonds.

Leergang Nederlandse geschiedenis in Europese context Deel I Oudheid en middeleeuwen

Hans de Waardt en zijn collega’s van de VU geven in drie cursussen van elk tien colleges een overzicht van de Nederlandse geschiedenis. Deel I gaat over de vroege geschiedenis van Oudheid tot middeleeuwen. Zie pagina 23 voor meer informatie

Cursus filosofie Grote vragen: een thematische inleiding in de filosofie

Wat is bewustzijn, is er een leven na de dood, wat is de zin van het leven en wat is liefde – dit zijn enkele van de grote vragen uit de filosofie. Arnold Ziegelaar laat u kennismaken met de filosofie, aan de hand van grote namen en teksten. Zie pagina 42 voor meer informatie

VU voor professionals De Vrije Universiteit is ook een universiteit voor professionals: hoger opgeleiden die zich willen blijven ontwikkelen binnen en buiten hun vakgebied. Van postgraduate opleidingen tot docentprofessionalisering en maatwerktrainingen. Wilt u zich professioneel verder ontwikkelen? Kijk dan op vu.nl/nl/opleidingen/ opleidingsaanbod-professionals.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Zin in kennis? Maak kennis met HOVO Amsterdam Onderwijs bij HOVO Amsterdam

Zin in kennis. Dat is waarom al sinds 1990 duizenden deelnemers cursussen volgen bij HOVO aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Bij HOVO volgt u cursussen over kunst, architectuur, letteren, muziek, archeologie en (cultuur)geschiedenis, filosofie en religie, maar ook over andere onderwerpen die verdieping bieden bij wat de media brengen: over economie, sociale wetenschappen, psychologie. Onderzoekers van de VU en externe docenten vertellen u over de laatste stand van zaken op het gebied van exacte vakken en medische wetenschap.

Deskundige docenten en inspirerend onderwijs

HOVO is onderdeel van de Vrije Universiteit Amsterdam. U kunt dan ook rekenen op deskundige en inspirerende docenten. Op ruimte voor eigen oordeelsvorming. Op discussie, kritische beschouwing en verdieping. HOVO staat voor wetenschappelijk onderwijs, dus voor een academisch niveau en een zelfstandige leerhouding. De onderwijskwaliteit wordt gewaarborgd door de HOVO-programmacommissie, die bestaat uit vertegenwoordigers van de VU. HOVO biedt geen geaccrediteerd onderwijs en leidt niet op voor diploma’s.

Voor wie?

Ooit is HOVO opgericht als een onderwijsvorm voor ‘ouderen’. Daaronder werd iedereen vanaf vijftig jaar verstaan. Die definitie is niet meer van deze tijd. Vijftig of ouder zijn betekent dat je een zekere algemene ontwikkeling hebt doorgemaakt, in vergelijking met twintigers. En dat behoeften en interesses mogelijk veranderen. Maar daarmee ben je nog geen ‘oudere’! Daarom zijn bij de studiedagen op zaterdag en enkele andere cursussen alle belangstellenden welkom. De leeftijdsgrens hanteren we nog voor het ‘gewone’ aanbod, dat grotendeels door de week wordt aangeboden, maar wij weten: niemand is te jong om te leren.

HOVO-cursussen, Club HOVO Amsterdam en studiedagen

Onder de noemer HOVO vindt u het cursusaanbod (pagina 8-55). Daarnaast biedt HOVO ook enkele activiteiten die meer op persoonlijke ontwikkeling zijn gericht of een meer sociaal karakter hebben (Club HOVO Amsterdam, zie pagina 56) en studiedagen op vrijdag of zaterdag, bedoeld zijn voor alle geïnteresseerden (zie pagina 57-58). Het volledige aanbod vindt u ook op hovo.vu.nl.

Informatie over het onderwijs Collegeperiodes en onderwijsvorm

HOVO Amsterdam biedt drie keer per jaar een nieuw cursusprogramma aan: voorjaar, zomer en najaar. De meeste cursussen bestaan uit twee tot tien hoorcolleges met gelegenheid tot vragen of discussie en een vorm van zelfstudie. De colleges duren twee tot drie uur, inclusief maximaal dertig minuten pauze. Studiedagen vinden in de regel overdag plaats.

Onderwijsniveau

Het onderwijsniveau van HOVO is meestal algemeen inleidend en vergelijkbaar met dat van eerstejaars colleges. We veronderstellen een algemene ontwikkeling bij de deelnemers, maar specifieke voorkennis is over het algemeen niet nodig – tenzij dit bij de cursusbeschrijving anders staat vermeld.

Zelfstudie en studiemateriaal

U bepaalt zelf hoe diep u op de stof ingaat: HOVO kent geen studieverplichting, maar biedt wel de mogelijk

heid tot verdieping. De hoeveelheid zelfstudie is meestal enkele uren per week. Bij sommige cursussen wordt een actievere inbreng gevraagd. Dit staat vermeld bij de onderwijsvorm en studiebelasting. Bij enkele cursussen hebt u de mogelijkheid om een toets te maken. Dit is niet verplicht. Omdat er geen tentamens zijn, is zelfstudie vrijwel nooit verplicht. Vaak is er een gedrukte reader beschikbaar die de docent heeft samengesteld of een door de docent geschreven syllabus. Deze ontvangt u bij het eerste college. Readers zijn in verhouding duurder dan syllabi vanwege auteursrecht; de kosten ervan zijn bij de cursusprijs inbegrepen. Eventueel aanvullend digitaal studiemateriaal of presentaties worden overzichtelijk in uw eigen mijnHOVO-omgeving geplaatst. Mede vanwege het auteursrecht kunnen presentaties niet in alle gevallen beschikbaar worden gesteld. Verplichte of aanbevolen boeken dient u zelf aan te schaffen.

Kwaliteit Kwaliteitsbewaking van het aanbod

HOVO hecht veel waarde aan de kwaliteit van het aanbod. Dat begint bij een zorgvuldige selectie van de docenten. Ook Ăşw mening wordt gewaardeerd: u ontvangt kort voor afloop van de cursus een e-mail met het verzoek een evaluatieformulier in te vullen. De resultaten worden anoniem verwerkt en aan de docent gestuurd. We waarderen het als u er in uw bewoordingen rekening mee houdt dat uw opmerkingen ook onder ogen komen van de docent. De HOVO-programmacommissie monitort de cursusevaluaties en draagt met aanbevelingen bij aan de kwaliteitsbewaking van het aanbod.

Klachtenregeling

Onze klachtenregeling vindt u op hovo.vu.nl. Hebt u geen toegang tot internet, dan kunt u uw klacht schriftelijk indienen bij HOVO Amsterdam.

Beeld- en geluidsopnames

Het maken van beelden geluidsopnames wordt niet op prijs gesteld, mede omdat het vaak als storend wordt ervaren door de docent en medecursisten.

Onze partners HOVO Nederland

HOVO Amsterdam is lid van HOVO Nederland, de landelijke vereniging van HOVO-instellingen die als doel heeft om hoger onderwijs voor iedereen vanaf vijftig jaar in Nederland te ondersteunen. Meer informatie vindt u op hovonederland.nl.

Stichting Cursisten HOVO-VU

De Stichting Cursisten HOVO-VU is een onafhankelijke stichting die haar eigen administratie voert. De stichting beheert een studiefonds voor mensen die financieel minder draagkrachtig zijn (zie pagina 60) en organiseert jaarlijks enkele excursies voor haar

donateurs. Als donateur ontvangt u tweemaal per jaar een donateursbulletin. Wilt u de Stichting Cursisten HOVO-VU steunen? Dat kan met een donatie van minimaal â&#x201A;Ź 15,- per jaar. U kunt zich aanmelden bij dhr. N. Koning, via koningn@planet.nl.

Excursies en studiereizen

Bij sommige colleges wordt facultatief een excursie aangeboden, georganiseerd door de docent. De kosten hiervan zijn niet bij de cursusprijs inbegrepen, tenzij anders vermeld. Langere studiereizen worden georganiseerd door onze reispartner Labrys Reizen (zie advertentie achter in deze gids).

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Aanmelden en algemene voorwaarden Al uw gegevens bij elkaar in MijnHOVO

Vanaf het najaar* vindt u alle gegevens over uw cursus overzichtelijk bij elkaar in uw digitale account MijnHOVO. Dit biedt zowel voor, tijdens als na afloop van de cursus voordelen voor u. Zo kunt u zelf eenvoudig uw persoonlijke gegevens beheren en de status van uw aanmelding volgen. Kort voor aanvang van de cursus krijgt u per e-mail een melding dat de leslocaties in MijnHOVO staan en ook eventuele presentaties en ander digitaal studiemateriaal staan hier overzichtelijk per cursus voor u klaar. Zodra er nieuw materiaal wordt geplaatst krijgt u hiervan ook per e-mail bericht. Wilt u uw cursus annuleren, dan doet u dit ook via MijnHOVO. De enige voorwaarde om van alle voordelen te profiteren is dat u een eigen e-mailadres heeft en hiermee uw eigen account aanmaakt.

Aanmelden: graag online

Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Ga naar de website hovo.vu.nl. Hier kunt u zich snel en gemakkelijk aanmelden voor de cursus(sen) van uw voorkeur. U verzendt het formulier dan direct digitaal naar HOVO en u profiteert meteen van alle voordelen van MijnHOVO. Hebt u geen eigen e-mailadres? Dan blijven we u de mogelijkheid bieden om u schriftelijk op te geven en informatie per post te ontvangen. Wij zijn dan genoodzaakt u hiervoor € 15 administratiekosten in rekening te brengen.

Tijdig aanmelden – let op de uiterste aanmelddatum

Bij iedere cursus staat een uiterste aanmelddatum vermeld. Wij verzoeken u uw aanmelding (ruim) voor deze datum toe te sturen, vooral als u een leergang volgt (zie pagina 6). Na deze datum kunnen wij uw aanmelding helaas niet meer verwerken.

Samen een cursus volgen

Wilt u samen met een bekende een cursus volgen? Meldt u zich dan op dezelfde dag aan en vermeld in het opmerkingenveld met wie u de cursus graag samen wilt volgen. Wij proberen hier dan zoveel mogelijk rekening mee te houden.

Bericht over uw inschrijving

Als u zich online heeft aangemeld, ontvangt u per e-mail een automatische bevestiging van ontvangst. Ontvangt u deze niet, dan betekent dit dat HOVO uw aanmelding niet heeft ontvangen. U kunt in MijnHOVO zien wat de status van uw aanmelding is. Als u bent ingeschreven, ontvangt u vervolgens van HOVO per e-mail uw bewijs van inschrijving (als PDF-bijlage). Hierop staan de cursusdagen en -tijden vermeld en informatie over de datum waarop het cursusgeld zal worden geïncasseerd of wanneer u uw factuur ontvangt van ons. Kort voor aanvang krijgt u per e-mail bericht omtrent de exacte zaal waar uw cursus plaatsvindt.

Wat betekent het voor u als de cursus van uw voorkeur vol is?

Het komt regelmatig voor dat HOVO-cursussen snel vol zijn. Is de cursus vol, dan kunt u zich soms nog wel aanmelden voor de wachtlijst. U kunt zich dan uiteraard voor een alternatieve cursus opgeven. Komt er alsnog een plaats vrij in de cursus van uw eerste keuze? Dan nemen wij telefonisch contact met u op. Als u alsnog wilt deelnemen aan uw eerste keuze, kunt u desgewenst uw alternatieve keuze kosteloos annuleren.

Uitval van een cursus of college

Een enkele keer gaat een cursus niet door. Tenzij er sprake is van overmacht (bijvoorbeeld vanwege ziekte), ontvangt u hierover uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Als een college uitvalt, wordt dit in principe ingehaald in de week na het laatste college, op dezelfde dag en tijd.

Betaling via eenmalige machtiging of factuur

De prijzen van cursussen en readers vindt u bij de cursusbeschrijvingen. U kunt bij uw aanmelding kiezen hoe u wilt betalen: u geeft een eenmalige machtiging voor incasso af of u betaalt per factuur. Indien u kiest voor een eenmalige incasso, dan worden de kosten automatisch van uw rekening afgeschreven rond de datum waarop de cursus begint. Indien u via een factuur wilt betalen, dan ontvangt u kort voor aanvang per e-mail informatie over hoe te betalen. Alle cursusprijzen zijn inclusief 21% btw.

* Bij het ter perse gaan van deze gids is de exacte overgangsdatum naar het nieuwe systeem nog niet bekend. Zodra wij overgaan op het nieuwe systeem, worden uw gegevens automatisch omgezet.

Uw inschrijving annuleren – u betaalt

Wilt u uw inschrijving annuleren? Dat kan eenvoudig via hovo@vu.nl of via MijnHOVO vanaf het moment dat uw account actief is (zie bij * op pagina 61), vanaf het moment dat uw inschrijving definitief is. Indien u geen e-mailadres heeft opgegeven of geen MijnHOVO-account heeft, dan moet u ons schriftelijk laten weten dat u uw aanmelding annuleert. De annuleringskosten vindt u hieronder. Vanaf het moment dat uw aanmelding door HOVO is bevestigd tot drie weken voor aanvang van het programma, betaalt u €25 annuleringskosten. Van drie weken voor de aanvangsdatum tot en met één week voor aanvangsdatum: u betaalt 50% van de cursuskosten. Vanaf zes dagen tot en met de dag voor aanvang: u betaalt 100% van de cursuskosten. In geval u een medische verklaring kunt overleggen, reserveren wij 50% van het cursusgeld voor u gedurende maximaal één volgende cursusperiode. Vanaf de aanvangsdatum is annulering niet meer mogelijk.

Korting op het cursusgeld

Is uw bruto jaarinkomen (alleen of gezamenlijk) niet hoger dan € 22.200? Dan kunt u in aanmerking komen voor een korting van 40% op het cursusgeld. Dit geldt voor maximaal één cursus per semester. Deze korting is een gezamenlijke geste van de Stichting Cursisten HOVO-VU en HOVO Amsterdam. Op studiemateriaal wordt geen korting gegeven. De Stichting Cursisten HOVO-VU beoordeelt elke aanvraag voor reductie op een cursusprijs individueel en op basis van financiële bewijsstukken. Als financieel bewijsstuk geldt uitsluitend het IB-biljet of het document met het geregistreerd inkomen over het jaar voorafgaand aan het jaar waarvoor de bijdrage gevraagd wordt. Het geregistreerd inkomen kunt u digitaal opvragen door bij de belastingdienst in te loggen met uw DigiD en het betreffende document

uit te printen. U kunt dit bewijsstuk ook telefonisch aanvragen (0800-0543). U ontvangt het document na ongeveer een week. Stuur uw aanvraag uiterlijk drie weken voor aanvang van de cursus, samen met het bewijsstuk, naar: Stichting Cursisten HOVO-VU t.a.v. mevrouw E. Wendel, Nieuwe Passeerdersstraat 124, 1016 XP Amsterdam. Stuur daarnaast uw volledig ingevulde aanmeld formulier naar HOVO Amsterdam (inclusief betaal optie). Als u recht hebt op korting, wordt het verlaagde bedrag in rekening gebracht. Als u niet in aanmerking komt voor korting en wilt afzien van deelname, kunt u direct bij HOVO uw aanmelding kosteloos terugtrekken.

Uw privacy – verwerking persoonsgegevens

Wij gebruiken uw persoonlijke gegevens voor het verwerken van uw aanmelding en inschrijving, betalingsdoeleinden, identificatiedoeleinden en direct aan cursussen gerelateerde communicatie (zoals bijvoorbeeld bij uitval van een college) en voor toezending van studiegidsen of nieuwsbrieven, indien u in mijnHOVO hebt aangegeven dat u deze wilt ontvangen. U kunt deze voorkeuren kunt u op ieder moment wijzigen. Indien u langer dan twee jaar geen cursussen bij HOVO volgt, worden uw gegevens uit ons adresbestand verwijderd en wordt uw mijnHOVO-account opgeheven. U kunt zich op ieder moment weer aanmelden.

Aansprakelijkheid en algemene voorwaarden

HOVO Amsterdam en de Vrije Universiteit Amsterdam zijn niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen van onvoorziene wijzigingen van de gegevens in deze studiegids. Onze complete algemene voorwaarden vindt u op hovo.vu.nl. Hier vindt u ook ons volledige privacystatement.

HOVO AMSTERDAM NAJAAR 2019

Voorzieningen van de Vrije Universiteit Amsterdam Welkom op de campus

De VU biedt meer dan alleen onderwijs. De VU campus heeft alles wat een universitaire omgeving aantrekkelijk maakt. Koffie, thee, maaltijden en drankjes Over de hele campus verspreid zijn er koffie-, fris- en snoepautomaten waar u contactloos kunt betalen. In het Hoofdgebouw kunt u bij de koffiecorner op de begane grond met uw pinpas betalen. Op het campusplein vindt u Café Doppio Espresso, Grand Café The Basket en supermarkt Spar. Bezoek de VU Boekhandel Deze vindt u op de begane grond van het Hoofdgebouw. Meer informatie over de VU Boekhandel, bestellen of toezending van boeken vindt u op vuboekhandel.nl. Maak gebruik van de bibliotheek (UB-VU) Wist u dat u bij de UB-VU zowel romans als wetenschappelijke literatuur kunt lenen en digitaal toegang

heeft tot wetenschappelijke literatuur? Een lenerspas is verkrijgbaar bij de informatiebalie van de bibliotheek op de 2e etage in het Hoofdgebouw. Deze pas kost € 20,per jaar, € 10,- voor 3 maanden of € 5,- per maand (zie ub.vu.nl). Toegankelijk voor iedereen Alle zalen zijn rolstoeltoegankelijk en per lift bereikbaar, tenzij anders vermeld bij de cursusbeschrijving. In het Hoofdgebouw bevinden zich invalidentoiletten op de Begane Grond, 1e en 8ste etage (zie ook hovo.vu.nl). In de grote collegezalen is standaard geluidsversterking aanwezig (geen ringleiding).

Meer informatie over de voorzieningen van de VU Op hovo.vu.nl vindt u onder het kopje ‘Praktische infor matie’ alles over faciliteiten van de VU, bijvoorbeeld over het gebruik van kluisjes (in de hal van het Hoofd gebouw) en gevonden voorwerpen (bel bij gevonden/ verloren voorwerpen de Beveiliging op 020 598 58 54).

Aanmelding bij HOVO Amsterdam

Vergeet niet de achterkant in te vullen!

Aanmelding via onze website hovo.vu.nl is sneller en goedkoper dan schriftelijk aanmelden. Hebt u geen e-mailadres? Dan kunt u zich schriftelijk aanmelden via dit formulier (kosten € 15). Op de achterzijde van dit formulier vult u in op welke wijze u wilt betalen. Voorletters*

Achternaam*

Geboortedatum* E-mailadres Straat Huisnummer* Postcode* Woonplaats* Telefoonnummer Mobiel nummer Ik meld mij aan voor de cursus(sen)**: Titel pag. Titel pag. Titel pag. Titel pag. Titel pag. HOVO-winterlezing op maandag 16 december (€ 15), voor ….... personen HOVO-kindercollege met ...... volwassenen en ….... kinderen * Verplicht ** Meldt u zich a.u.b. aan vóór de uiterste aanmelddatum (zie cursusbeschrijving).

Dhr/mw

Bereikbaarheid Vrije Universiteit Amsterdam Openbaar vervoer

De VU is goed te bereiken per openbaar vervoer (zie 9292.nl of gvb.nl) (Snel)tram/metro

50, 51 en 52 tot station Amsterdam-Zuid

Tram

5 en 24 (halte bij de VU)

Bus

15, 62, 142, 170, 172, 346 en 242 (halte bij de VU)

De VU-campus is op loopafstand van Station Amsterdam-Zuid.

Auto en parkeren

Als u met de auto komt, neemt u vanaf de ringweg A10 de afslag S108 Amstelveen. Rondom de VU is voldoende betaalde parkeergelegenheid in bijvoorbeeld Parkeergarage P2 (zie plattegrond) of in de directe omgeving van de VU (vaak maximaal 3 uur aaneengesloten). Zie ook parkerenbijvu.nl.

Parkeren gehandicapten

Op het binnenterrein van de campus is beperkte parkeergelegenheid voor mensen met een gehandicaptenparkeerkaart. Wilt u hiervan gebruik maken, dan kunt u dit direct bij uw aanmelding aangeven.

Uw collegerooster

Kort voor aanvang ontvangt u per e-mail bericht over het collegerooster. Dit wordt in MijnHOVO geplaatst, samen met een plattegrond en uitleg van de zaal aanduiding.

Betalingswijze Ik betaal op de volgende wijze (het verschuldigde bedrag wordt alleen voor cursussen in rekening gebracht waarvoor u wordt geplaatst en alleen als de cursus doorgaat): Ondergetekende verleent hierbij een eenmalige machtiging aan de Stichting VU om de totale kosten van de hierboven aangegeven cursussen plus € 15 administratiekosten af te schrijven. Het bedrag wordt afgeschreven rond het begin van de cursus. IBAN-rekeningnummer Op naam van Plaats Datum Handtekening rekeninghouder Ik ontvang graag een factuur. Het totale cursusbedrag wordt vermeerderd met €15 administratiekosten en € 25 factuurkosten.

Verstuur het ingevulde formulier naar HOVO Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam. Bij aanmelding verklaart u zich akkoord met de algemene en annuleringsvoorwaarden van HOVO Amsterdam.

labrys advertentie Hovo maart.bl DEF 2019:Layout 1

11-03-2019

16:58

Pagina 1

De specialist in exclusieve groepsreizen

Labrys Reizen een culturele reis onder leiding van een hovo-docent maken? dat kan met labrys reizen! 29 augustus-12 september 2019 | Oud-Rusland | o.l.v. drs. Judith Janssen 31 augustus-9 september 2019 | Santiago de Compostela | o.l.v. dr. Yvette de Groot 2-11 september 2019 | De thuisreis van Odysseus | drs. Hein L. van Dolen Labrys Reizen organiseert ook in 2020 weer reizen o.l.v. hovo-docenten als drs. Krzysztof Dobrowolski-Onclin, drs. Hein L. van Dolen, drs. Frederik Erens, dr. Yvette de Groot en drs. Judith Janssen.

024-3822110 | i n f o @ l abrysr eiz en .n l | labry sr eiz en .n l

Vrije Universiteit Amsterdam HOVO Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam T (020) 598 56 69 E hovo@vu.nl W hovo.vu.nl