HOVO Amsterdam Zomergids 2018

!!

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina a

HOVO AMSTERDAM

VU VANAF VIJFTIG Zomeracademie 2018 cursussen colleges excursies

VU

VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM

IS VERDER KIJKEN

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 08:06 Pagina b

b contact

hovo Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 hv Amsterdam e-mail: hovoAvu.nl telefoon (020) 598 56 69 / bereikbaar 9.30 – 12.00 uur website: hovo.vu.nl facebook: facebook.com/hovo.amsterdam

HOVO programmacommissie

De hovo programmacommissie heeft als voornaamste taak het bewaken van de kwaliteit van het onderwijs van hovo.

De leden zijn aangesteld namens de Vrije Universiteit. prof. dr. Herman Verhoef, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen (voorzitter) prof. dr. Leo Hoek, Faculteit der Geesteswetenschappen drs. Brenda van Keeken, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen prof. dr. Piet Mulders, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen prof. dr. Arko Oderwald, vu Medisch Centrum prof. mr. Jan Struiksma, Faculteit der Rechtsgeleerdheid dr. Anja Swennen, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen drs. Carolien van Bergen, opleidingsmanager hovo Amsterdam drs. Dominicus Kamsma, directeur ucgb dr. Bob Baljet, cursist hovo, voorzitter Stichting Vrienden hovo vu drs. Alma van Donk, Bureau Bestuurszaken vu drs. Nori Leurs, dienst Studentenzaken Onderwijs

bronvermeldingen

De in deze gids gebruikte afbeeldingen zijn rechtenvrij of gebruikt met toestemming van de rechthebbende.

Verplichte vermeldingen van rechthebbenden staan hieronder.

Mocht u desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, neemt u dan alstublieft contact met ons op binnen de verschijningsperiode van deze gids.

De volgende afbeeldingen vallen onder de Creative Commons licences en zijn afkomstig van Wikimediacommons. (l=links, m=midden, r=rechts; kv=omslag voor; ka=omslag achter) kv, p.10m John Simmons; kv, p.17l, By Janine Gezang; p.3l, Door Jakub Hałun (Eigen werk); p.3r,

By Wolfgang Moroder (Own work); p.4l, By Jean-Pierre Dalbéra; p.4r, http://www.cgpgrey.com; p.6l, By Runner1928 (Own work); p.6r, By Qwqchris (Own work); p.7l, By Maxim91 (Own work); p.7m By fusionof-horizons (what does a brick want to be); p.9m, By Nationaal Archief, Den Haag, Regeringsarchieven Geünieerde Provinciën I; p.10r, By Schlaier (Own work); p.11l, By MjFe (Link to Wikipedia Germany) (Own work); p.11r, By Theobald von Oer; p.13l, Kispados at Hungarian Wikipedia;p.14l, Jakob Schlesinger; p.15m, By Alexx88 (Own work); p.16m, r, ka, By Sailko (Own work); p.17m, By Luís Filipe Alves Gaspar (Own work); p.18l, By Islam90 (Own work); p.19m, Ralf Roletschek; p.20l, By Wouter Engler (Own work); p.20m, By Runner1928 (Own work); p.20r, By Michael Vadon (Donald Trump); p.22l, Jami430 (Own Work); p.22m, ka, By Muhammad Mahdi Karim (Own work); p.22r, Ahmet Adb ElFatah from Egypt; p.24r, By Ziegler175 (Own work); p.26r, By Jan dijkstra (Own work); p.27r, By Radek Kołakowski from Warszawa, Poland (Warszawski smog); p.28r, By BenFrantzDale (A Gamma Sterling Engine); p.29l, Kunsthistorisches Museum; p.29m, Rama; p.29r, ka Guimet Museum Overige verplichte bronvermelding: ka, p.5, Groninger Museum, p.9l, r, Beeldbank Stadsarchief Amsterdam; ka, p.27l, nasa

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 1

hovo Zomeracademie 2018

inhoudsopgave

1 HOVO Amsterdam VU vanaf vijftig

2

Wat is hovo Amsterdam?

HOVO-voorjaarslezing

29

Kunstgeschiedenis van Milaan Art Deco en Art Nouveau in het Balticum De Groninger expressionisten van De Ploeg De Atheense democratie Byzantium De Maya-kalender: toen en nu Paleografie: het lezen van archiefstukken Shakespeare: A Midsummer Night’s Dream Goethe en Schiller: een vriendschap tussen tegenpolen Ontwikkelingen in de Franse muziek van 1871-1900 Oostenrijk-Hongarije, van Kodály tot Klangforum Wien Vrijheidsdrang en totale organisatie: Hegel, Napoleon en Beethoven Wandelen met Thoreau Filosofie van het surrealisme Murakami en het gespleten leven Drie geloven op één kussen: jodendom, christendom en islam.

Kerken in Groningen A en B Populisme – De ideologie van de toekomst?

Schuivende panelen op het wereldtoneel Terrorisme, islam en moderniteit Brein in balans: Dat gaat niet vanzelf!

Eeuwig houdbaar Dinosauriërs Nederland, IJstijdland (inclusief twee excursies) De lucht in! – De wereld van het aerosol Speciale relativiteitstheorie en kwantummechanica: de Lagrange- en Hamiltonformulering Compassie in Oost en West

algemene informatie

30 31 32 33

Aanmelden en algemene voorwaarden Praktische informatie Onderwijslocaties Aanmeldformulier

kunstgeschiedenis

(cultuur)geschiedenis

letteren muziekwetenschap multidisciplinair filosofie

religie maatschappij

psychologie medische vakken exacte vakken

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 2

HOVO Amsterdam

Wat is hovo Amsterdam ?

VU vanaf vijftig 2 onderwijs bij HOVO Amsterdam?

Sinds 1990 biedt de Vrije Universiteit – onder de noemer hovo Amsterdam – onderwijs voor iedereen vanaf vijftig jaar. Het aanbod bestaat uit hoorcolleges en cursussen op het gebied van: algemene ontwikkeling: kunst, architectuur, letteren, muziek, archeologie en (cultuur)geschiedenis; beschouwing: filosofie en religie; mens en maatschappij: actuele thema’s op het gebied van economie, sociale wetenschappen en psychologie; exacte wetenschappen: exacte vakken en medische wetenschap.

deskundig en inspirerend onderwijs

hovo Amsterdam is onderdeel van de Vrije Universiteit (het ucgb).

U kunt dan ook rekenen op deskundige en inspirerende docenten.

Op ruimte voor eigen oordeelsvorming. Op discussie, kritische beschouwing en verdieping. hovo staat voor wetenschappelijk onderwijs, dus voor studeren en een zelfstandige leerhouding. De onderwijskwaliteit wordt gewaarborgd door de hovo Programmacommissie, die bestaat uit vertegenwoordigers van de Vrije Universiteit.

HOVO Nederland

hovo Amsterdam is lid van hovo Nederland, zie hovonederland.nl.

aanbod en aanmelding via de website

U kunt ons volledige programma ook bekijken op hovo.vu.nl.

onderwijsniveau

Het onderwijsniveau van hovo is algemeen inleidend en is vergelijkbaar met dat van eerstejaarscolleges. Vanwege de gestelde leeftijdsgrens wordt een algemene ontwikkeling bij de deelnemers verondersteld, maar specifieke voorkennis is niet nodig – tenzij dit bij de cursusomschrijving anders staat vermeld.

onderwijsvorm

De meeste cursussen bestaan uit hoorcolleges met gelegenheid tot vragen of discussie en een vorm van zelfstudie. Vaak is een reader beschikbaar die de docenten hebben samengesteld, een syllabus die de docenten hebben geschreven, of wordt een boek opgegeven.

In de zomer hebben cursussen soms een afwijkende vorm (bijvoorbeeld college met excursie) of er is minder studiebelasting.

zelfstudie

U bepaalt zelf hoe diep u op de stof ingaat: hovo kent geen studieverplichting, maar biedt wel de mogelijkheid tot verdieping. De hoeveelheid zelfstudie is meestal enkele uren per week. Bij sommige cursussen wordt een actievere inbreng gevraagd. Dit staat vermeld bij de onderwijsvorm en studiebelasting.

evaluaties

U ontvangt kort voor afloop van de cursus een mail met het verzoek een evaluatieformulier in te vullen. De resultaten worden anoniem verwerkt en worden aan uw docent en aan de programmacommissie gestuurd. We waarderen het als u er in uw bewoording rekening mee houdt dat de losse opmerkingen ook onder ogen komen van uw docent.

klachtenregeling

Onze klachtenregeling vindt u op hovo.vu.nl. Hebt u geen toegang tot internet, dan kunt u uw klacht schriftelijk indienen bij hovo Amsterdam.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 3

Kunstgeschiedenis van Milaan

kunstgeschiedenis

3

Milaan heeft een onstuimige geschiedenis gekend met vele pieken en dalen. Het was hoofdstad van het West-Romeinse Rijk, leider van de Lombardische stedenbond, de stad van Leonardo da Vinci. Het huidige Milaan is de economische motor van Italië en wereldhoofdstad van mode en design. De intervallen tussen deze bloeiperioden worden echter getekend door plunderingen, epidemieën en bombardementen.

Door dit alles laat Milaan een heterogeen stadsbeeld zien, waarin oud en nieuw vaak pal naast elkaar staan.

In de cursus nemen we de historisch gegroeide situatie als uitgangspunt. Reconstructies van bloeiperioden worden gekoppeld aan beschouwingen over de plaats van monumenten en kunstwerken in de huidige stedelijke structuur.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag en donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V592-18zo data

17, 19, 24, 26 juli 2018 cursusprijs

H 112 studiebelasting

college 1 De stad van Ambrosius. De kerkvader Hl. Ambrosius liet als bisschop van het Romeinse Mediolanum nabij de vier stadspoorten basilica’s oprichten die nog steeds tot de hoogtepunten van middeleeuwse architectuur behoren. college 2 Visconti en Sforza. Hun vorstenhof was een cultureel centrum tijdens de gotiek (de Duomo van Milaan) en renaissance (Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci). college 3 Habsburgers en Risorgimento. Vanaf 1525 viel Milaan onder het bewind van de Habsburgers die de stad verrijkten met paleizen, musea en theaters (de Scala). Na de Eenwording werd Milaan de industriestad van Italië. Het elan van die tijd kwam tot uitdrukking in de bouw van onder andere Galleria Vittorio Emanuele. college 4 Het naoorlogse Milaan. De Pirellitoren eind jaren vijftig markeerde het begin van Milaan als stad van avant-garde architectuur. Tevens werd Milaan wereldhoofdstad van mode en design. docent

Drs. Ernest Kurpershoek is docent Italiaanse kunst- en architectuurgeschiedenis, publicist en reisleider. Hij geeft cursussen bij diverse culturele instellingen en begeleidt cultuurreizen naar Italië en Spanje. Hij is onder andere auteur van het boek Italiaanse fresco’s.

enkele uren per week literatuur

enkele hand-outs per e-mail zie verder hovo.vu.nl voor literatuursuggesties uiterste aanmelddatum

10 juli

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 4

Art Deco en Art Nouveau in Finland en het Balticum 4 onderwijsvorm

2 hoorcolleges met gelegenheid tot vragen dag en tijd

dinsdag en donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V593-18zo data

3 en 5 juli 2018 cursusprijs

H 56 literatuur

enkele hand-outs (digitaal)

Rond 1900 maakten Finland en de Baltische provincies deel uit van het Russische rijk. In deze gebieden vond aan het einde van de negentiende eeuw het ‘nationale ontwaken’ plaats. De Finse, Estse, Letse en Litouwse volken waren bezig om hun taal en cultuur op een hoger niveau te brengen; zij wilden uitgroeien tot echte cultuurnaties en hadden niet zelden eisen voor politiek zelfbestuur. Finland was een zelfstandig groothertogdom binnen het Tsaristische rijk, dat door de Zweedstalige elite werd gedomineerd. Rond 1890 probeerde het Tsaristische gezag de autonomie uit te hollen. De Finnen wilden hun eigen identiteit onderstrepen met de kunst- en architectuurstroming ‘nationale romantiek’. Het Finse paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1900 werd alom gewaardeerd. Helsinki en andere steden kregen een ware gedaanteverwisseling door de nieuwe Finse architectuur.

studiebelasting

max. 1 uur per college uiterste aanmelddatum

26 juni

De Baltische Oostzeeprovincies werden eeuwenlang gedomineerd door de Baltisch-Duitse elite. Letten en Esten emancipeerden zich en ook zij kozen de Art Nouveau als uitdrukkingsmiddel voor hun culturele emancipatie. Riga groeide in die tijd razendsnel en architecten van Duitse, Letse, Joodse en Russische origine realiseerden een uniek patrimonium aan Art Nouveau-architectuur. Ook op het gebied van toegepaste kunst werd er in deze regio veel gepresteerd.

In Rusland zelf gingen architecten en kunstenaars zich ook bezinnen op de traditionele volkskunst en realiseerden daar een Russische variant van de Art Nouveau. In deze cursus zullen daar eveneens enkele voorbeelden van te zien zijn. docent

Drs. Frederik Erens is historicus en heeft zich o.a. gespecialiseerd in de geschiedenis van de Baltische landen. Ook is hij goed thuis in de architectuur en toegepaste kunst uit de periode 1880–1940. Hij geeft regelmatig cursussen in hovo-verband.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 5

kunstgeschiedenis De Groninger expressionisten van De Ploeg 5

Dit voorjaar is het honderd jaar geleden dat een aantal jonge Groninger kunstenaars besloot tot de oprichting van een kunstenaarsvereniging, omdat ze vonden dat er iets moest gebeuren met het kunstleven in hun stad. Ze riepen op 5 juni 1918 hun collega-kunstenaars voor een officiële vergadering bij elkaar. Er kwamen er maar zeven opdagen, maar Jan Altink, Jan Wiegers en Johan Dijkstra zetten door en zo werd de Groninger Kunstkring De Ploeg geboren om, zoals een journalist van het Nieuwsblad van het Noorden het beschreef bij de oprichting, ‘het publiek te laten weten dat de Groningsche kunstenaars niet behoeven achter te staan bij groepen in ’t Gooi of elders’. Zo ontstond er in het Noorden van ons land een collectief van kunstenaars van verschillende disciplines die op een sterk expressionistische wijze hun eigen ideeën en gevoelens weerspiegelden in hun kunst. Ook de Groninger drukker Hendrik Nicolaas Werkman sloot zich al vroeg bij hen aan. Niet alleen verzorgde hij het drukwerk rond de exposities van De Ploeg, maar vanaf 1923 werd zijn atelier aan de Lage der Aa in Groningen een ontmoetingsplek voor kunstenaars en een broedplaats van experimenten in de kunst. In de colleges van deze zomercursus willen we luisteren en kijken naar wat de kunstenaars van De Ploeg bewoog en inspireerde in de eerste helft van de twintigste eeuw.

In het Groninger Museum is van 26 mei t/m 4 november 2018 de expositie ‘Avant-garde in Groningen. De Ploeg 1918–1928’ te zien. docent

Drs. Ruud Bartlema (1944) is als beeldend kunstenaar opgeleid onder anderen door Maarten Krabbé aan een van de Vrije Academies in Amsterdam, maar studeerde ook theologie aan de Universiteit van Amsterdam, met een grote interesse voor Judaica en Joodse mystiek.

Hij geeft regelmatig colleges voor hovo en leidt reizen naar Chagalls kunst in Frankrijk en Duitsland.

onderwijsvorm

2 hoorcolleges dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V594-18zo data

4 en 11 juli 2018 cursusprijs

H 56 studiebelasting

geen uiterste aanmelddatum

27 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 6

geschiedenis

De Atheense democratie

onderwijsvorm

Athene is de bakermat van de democratie, horen we dikwijls. Dat is ten dele juist. Het klassieke Athene van de vijfde en vierde eeuw v.C. was een democratische staat, volgens de opvattingen die er in het oude Griekenland over democratie bestonden. Die opvattingen zijn niet helemaal gelijk aan de onze. Zo hechtte men bijvoorbeeld veel waarde aan loting voor allerlei functies en vond men het ook vanzelfsprekend dat de democratische staat zich vergaand met het privéleven van de burgers bemoeide. Bovenal berustte democratie in die tijd op volksvergaderingen, waartoe in principe alle burgers toegang hadden. Naar de geest en de praktijk verschilde de Atheense democratie dan ook niet onbelangrijk van moderne democratieën. Maar een inspiratiebron is ze voor die laatste wel dikwijls geweest.

In een drietal hoorcolleges zullen we de belangrijkste aspecten van de democratische geest en praktijk in het klassieke Athene behandelen.

6

3 hoorcolleges dag en tijd

maandag, woensdag en vrijdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V294-18zo data

7, 9, 11 mei 2018 cursusprijs

H 95 (incl. syllabus t.w.v. H 11) studiebelasting

1 à 2 uur per college literatuur

geprinte syllabus uiterste aanmelddatum

23 april

college 1 Opkomst en vestiging van de democratie in de late zesde eeuw v.C.; de staatsinrichting van Kleisthenes en de crisis van de Perzische Oorlogen. college 2 De zegevierende democratie van de vijfde eeuw: Atheens imperialisme en Atheense rijkdom; uitbreiding en verfijning van de democratische organen. college 3 Atheense nederlaag tegen Sparta, afschaffing en weer herstel van de democratie; de democratie van de vierde eeuw v.C. en haar einde door toedoen van Macedonië; een nabeschouwing.

Bij de colleges wordt een syllabus verstrekt met daarin uit het Grieks vertaalde teksten die de geest en de praktijk van de Atheense democratie illustreren. docent

Dr. Henk Singor was van 1980 tot 2012 verbonden aan de sectie oude geschiedenis van de Universiteit Leiden. Zijn specialisaties zijn het archaïsche Griekenland, de geschiedenis van Sparta, militaire geschiedenis, de contacten van de antieke wereld met (Oost-)Azië en het vroege christendom.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 7

Byzantium

cultuurgeschiedenis

7

De geschiedenis van het Byzantijnse rijk is voor velen een ten onrechte onbekend terrein, terwijl die haast net zo lang geduurd heeft en zeker zo boeiend is geweest als de veel bekendere historie van het Romeinse imperium. Ook is er bij het grote publiek weinig weet van de Byzantijnse cultuur, die met name op het gebied van de kunst zo rijk is geweest. In de cursus Byzantium zal aandacht worden besteed aan verschillende facetten. Eerst wordt de Byzantijnse geschiedenis besproken, vanaf de stichting van de stad door keizer Constantijn (10 mei 330) tot en met de val van Constantinopel op 29 mei 1453. In deze lange periode hebben 88 keizers en keizerinnen geregeerd van wie een zevental ver boven het gemiddelde uitstak en vijf zich schandelijk hebben misdragen. Mede aan de hand van vertalingen van ooggetuigenverslagen die in talrijke geschriften van de Byzantijnse historiografie zijn te vinden, wordt een en ander toegelicht. Daarna komt de godsdienst aan de orde, voor de Byzantijnen een wezenlijk onderdeel van hun cultuur.

De concilies, de ketterijen, de conflicten (denk aan het iconoclasme of de beeldenstorm) en de schisma’s worden besproken. Vervolgens is de literatuur van de Byzantijnen aan de beurt, hun hang naar traditie én het eigene, dat vooral in de religieuze geschriften en kerkgezangen tot uitdrukking kwam. Aansluitend wordt besproken hoe het schoolsysteem functioneerde en hoe klassieke vakken als welsprekendheid en wijsbegeerte werden onderricht. Het laatste onderdeel betreft de Byzantijnse kunst, de kenmerken ervan, de indeling in periodes en vooral de betekenis en speciale plaats van de iconen. docent

Drs. Hein van Dolen heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotos, komedies van Aristophanes en tragedies van Sophokles. Hij schreef diverse boeken voor kinderen. In 2013 heeft hij de Oikos-publieksprijs ontvangen ‘wegens zijn bijzondere bijdrage aan de verspreiding van kennis over de klassieke oudheid onder een breed publiek’.

onderwijsvorm

6 hoorcolleges dag en tijd

maandag en woensdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

H291-18zo data

2, 4, 9, 11, 16, 18 juli 2018 cursusprijs

H 175 (inclusief syllabus t.w.v. H7) studiebelasting

enkele uren per week literatuur

geprinte syllabus aanbevolen literatuur

Hein L. van Dolen, Een kleine geschiedenis van het Byzantijnse rijk. Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam 2013, tweede druk, isbn 978 90 351 3823 0.

Antiquarisch verkrijgbaar Hein L. van Dolen, Passie, intriges en politiek, Spraakmakende keizerinnen in Byzantium, Athenaeum Polak & Van Gennep, Amsterdam 2015, isbn 978 90 253 0739 4 uiterste aanmelddatum

18 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 8

cultuurgeschiedenis

De Mayakalender: toen en nu

onderwijsvorm

Het fenomeen ‘einde-van-de-wereld-in-2012’ heeft het bestaan van de Mayakalender wereldwijd op de kaart gezet. Maar dat deze kalender nu nog steeds – dus al meer dan 2500 jaar – een belangrijke rol speelt in het dagelijks leven van inheemse bevolkingsgroepen in Mexico en Guatemala is bij de meeste mensen niet bekend.

Vandaag de dag gebruiken Mayapriesters in de hooglanden van Guatemala de kalender om het karakter van de tijd te interpreteren en aan de hand hiervan rituelen uit te voeren om voorspoed te vragen voor hun gemeenschap. Uit archeologische en historische bronnen blijkt dat hun kennis is gebaseerd op eeuwenoude tradities die veelal hun oorsprong vinden in de periode van voor de Spaanse verovering.

In deze korte cursus behandelen we de belangrijkste eigenschappen van de pre-koloniale en hedendaagse Mayakalender aan de hand van recent archeologisch en antropologisch onderzoek. Hierbij staan de volgende vraagstukken centraal: Hoe werkt de Mayakalender precies?

Hoe beïnvloedt deze kalender het dagelijks leven? Hoe hangt de Mayakalender samen met de wereldvisie van de Maya’s?

De cursus vangt aan met een cultureel en geografisch overzicht van de regio. Voorkennis van dit onderwerp of van de Mayacultuur is daarom niet nodig. Aan het eind van deze cursus zult u een algemeen inzicht hebben in de complexiteit van de Mayakalender en bent u in staat om datanoteringen in hiëroglyfenschrift te herkennen.

8

2 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V595-18zo data

9 en 16 juli 2018 cursusprijs

H 56 studiebelasting

ca. 1 uur per college literatuur

geprinte hand-outs uiterste aanmelddatum

2 juli

docent

Dr. Paul van den Akker heeft zijn promotieonderzoek aan de Universiteit Leiden verricht. Hij is als archeoloog en antropoloog gespecialiseerd in de inheemse culturen van Centraal Amerika en Mexico, waar hij enkele jaren heeft gewoond. Daarnaast begeleidt hij culturele (studie)reizen naar Guatemala.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 9

Paleografie

geschiedenis, paleografie

Het lezen van archiefstukken 9

Archiefbronnen zijn zeer belangrijk in het historisch onderzoek. Deze cursus biedt een eerste kennismaking met handgeschreven bronnen uit de vroegmoderne tijd (1500–1800). De techniek van het lezen van teksten uit die periode wordt paleografie genoemd. Dit is vooral een techniek, omdat het op de eerste plaats gaat om specifieke leesvaardigheden. Maar het interpreteren van wat men leest is natuurlijk minstens zo belangrijk. Paleografie is vooral actief lezen: wat lees ik? Maar ook: wat betekent de tekst die ik net heb ontcijferd?

Een bron duiden en begrijpen biedt een historische sensatie: de lezer komt ineens in direct contact met het verleden. Voorafgaand aan de bijeenkomsten worden via e-mail kopieën van teksten toegestuurd met de opdracht die zo goed mogelijk te ontcijferen en te analyseren. Tijdens de bijeenkomsten worden deze teksten dan gezamenlijk gelezen en verder geïnterpreteerd. Een van de bijeenkomsten wordt gebruikt voor een bezoek aan het stadsarchief van Amsterdam. Tijdens een rondleiding krijgt u een meer gedetailleerd beeld van het archiefwezen.

Deelnemers zijn na afloop van deze cursus geen volleerde paleografen, maar overzien wel wat paleografie inhoudt en zij kunnen, als zij meer kennis en ervaring willen opdoen, taxeren wat de trainingen en cursussen die op dat gebied bestaan te bieden hebben. docent

Hans de Waardt is verbonden aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de vu en gespecialiseerd in de cultuurgeschiedenis van de vroegmoderne periode. Hij richt zich in zijn onderzoek vooral op de geschiedenis van het geloof in toverij en hekserij, van de geneeskunde en van de radicale reformatie.

onderwijsvorm

3 werkcolleges en 1 excursie dag en tijd

dinsdag en donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V290-18zo data

26, 28 juni en 3, 5 juli 2018 cursusprijs

H 112 maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

enkele uren per week literatuur

archiefstukken (per mail beschikbaar gesteld) overige informatie

De excursie naar het Stadsarchief Amsterdam (Vijzelstraat 32) vindt plaats op 3 juli.

Meer informatie volgt tijdens de cursus. Entree Stadsarchief H 6 / museumkaart gratis. uiterste aanmelddatum

19 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 10

letteren

Shakespeare A Midsummer Night’s Dream

10 onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor interactie dag en tijd

maandag en donderdag, 13.30–16.15 uur cursuscode

V356-18zo data

9, 12, 16, 19, 23, 26 juli 2018 cursusprijs

H 181 (incl. syllabus t.w.v. H 12,50) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

ongeveer 3 à 4 uur per college literatuur

Aanbevolen editie: A Midsummer Night’s Dream, The Arden Shakespeare Third Series, editor Sukanta Chaudhuri (2017).

Het is de bedoeling om voor de eerste les van Act 1, scene 1 gelezen te hebben.

Het is erg belangrijk om de Introduction niet te lezen voor dat de cursus begint.

Een paar geliefden willen trouwen, maar hun keuze kan geen goedkeuring vinden in de ogen van de vader. Om zich te onttrekken aan het vaderlijke veto lopen ze weg, maar onderweg verdwalen ze in een donker bos. Dan wordt door een betovering de man plotseling verliefd op een andere vrouw. En juist die vrouw is verliefd op een man die verliefd is op de vrouw op wie de eerstgenoemde man eerst verliefd was.

Verwarring alom! Gelijktijdig bereidt een groepje dorpelingen zich voor om, ter viering van het trouwen van de Duke en zijn geliefde, een toneelstuk op te voeren. En te midden van al deze verwikkelingen speelt ook nog de ruzie tussen de elfenkoning en -koningin.

Dit stuk behoort tot de meest opgevoerde van Shakespeare. Altijd als een theatergezelschap in financiële problemen is, dan word het stuk opgevoerd – succes gegarandeerd. Wat maakt dit stuk zo populair?

Deels is dat vanwege de manier waarop Shakespeare de verschillende vormen van verliefdheid dramatiseert, deels ook vanwege de wijze waarop hij de verschillende groepen in het stuk vergelijkbare dilemma's laat ervaren. Verder zijn het vooral de vele speeches van adembenemende lyrische schoonheid die dit stuk een sprookjesachtige betovering geven.

Deze cursus gaat in op de vraag wat de specifieke kenmerken zijn van een Shakespeariaanse komedie.

Denkt u dat de komedies van Shakespeare niet zo interessant zijn, of minder diepzinnig dan zijn tragedies? Deze cursus laat zien dat die gedachte onterecht is.

De meeste aandacht gaat uit naar Shakespeare’s virtuoze taalgebruik.

uiterste aanmelddatum

docent

25 juni

Drs. Ron Hoffman studeerde Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en was tijdens zijn studie korte tijd verbonden aan het James Joyce instituut. Hij geeft sinds geruime tijd cursussen voor hovo Amsterdam.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 11

Goethe en Schiller

cultuurgeschiedenis

Een vriendschap tussen tegenpolen 11

In 1794 raken in het Duitse hertogdom Weimar twee persoonlijkheden met elkaar bevriend die worden beschouwd als de belangrijkste Duitse schrijvers van hun tijd: Johann Wolfgang von Goethe en Friedrich Schiller. Ze zijn in allerlei opzichten tegenpolen van elkaar; zo is Goethe een intuïtief schrijver, een ‘natuurgenie’ met een zinnelijke inslag, terwijl Schiller als ‘genie van de reflectie’ uitblinkt in filosofisch en historisch gerichte werken. Ook qua karakter verschillen ze sterk: de bescheiden Schiller schrijft uiterst moeizaam, Goethe daarentegen is een zelfgenoegzaam man die ervan uitgaat dat succes en literaire inspiratie hem vanzelf ten deel vallen. Toch ontwikkelt zich een vriendschap tussen beiden, op grond van wederzijds respect en vanuit het besef dat juist hun tegengesteld-zijn belangrijke impulsen kan leveren voor het eigen werk. Doordat ze met elkaar discussiëren en leren van elkaars kritische commentaar, krijgen verschillende van hun werken hun definitieve vorm, zoals Faust I en Wilhelm Meisters Lehrjahre van Goethe en Wallenstein en Die Götter Griechenlandes van Schiller.

In vier colleges wordt deze beroemdste vriendschap van de Duitse cultuurgeschiedenis behandeld, waarbij het boek Goethe en Schiller. Het verhaal van een vriendschap van de Duitse sterauteur Rüdiger Safranski als uitgangspunt dient. Doel van de cursus is een verdieping te bieden van dit boek: meerdere werken van Goethe en Schiller, die Safranski kort aanstipt, worden behandeld. Ook worden belangrijke passages uit hun briefwisseling uitgediept. docent

Drs. Michiel Hagdorn heeft literatuurwetenschap gestudeerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds 1997 doceert hij aan diverse hovo-instellingen Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis.

Hij beschouwt literaire werken altijd in hun historische, intellectuele en culturele context.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

maandag en woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V358-18zo data

25, 27 juni en 2, 4 juli 2018 cursusprijs

H 117 (inclusief reader t.w.v. H 5) studiebelasting

enkele uren per week literatuur

Rüdiger Safranski, Goethe en Schiller. Het verhaal van een vriendschap (Amsterdam 2015) Of de oorspronkelijke Duitse uitgave: Goethe & Schiller.

Geschichte einer Freundschaft.

(München 2009) Geprinte reader met o.a. enkele Duitse bronteksten (met de Nederlandse vertaling erbij). overige informatie

Een minimale passieve kennis van het Duits is wenselijk, maar geenszins noodzakelijk, aangezien alle literatuur in het Nederlands wordt behandeld. uiterste aanmelddatum

11 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 12

muziekwetenschap

Ontwikkelingen in de Franse muziek van 1871–1900 Gebaande paden en nieuwe wegen

12 onderwijsvorm

3 hoorcolleges dag en tijd

dinsdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V433-18zo data

17, 24, 31 juli 2018 cursusprijs

H 84 literatuur

Een samenvatting van de colleges wordt digitaal beschikbaar gesteld. studiebelasting

geen overige informatie

De collegezaal is beperkt toegankelijk voor mensen die slecht ter been zijn (één trap).

Tijdens de Frans-Duitse oorlog van 1870–1871 ontstaat bij veel Franse componisten een nieuw elan om tot een nationale muziek te komen, vooral als reactie op de grote invloed die Richard Wagner uitoefent.

Dit resulteert in de oprichting van de ‘Société nationale de musique’, onder andere bedoeld om het uitvoeren van (vooral instrumentale) Franse muziek te bevorderen.

We vinden hier grote namen als César Franck, Camille Saint-Saëns, Henri Duparc en Gabriël Fauré. Maar: al snel ontwikkelen zich diverse stromingen. Een conservatieve stroming die vast wil houden aan klassieke verworvenheden en een progressieve waartoe bijvoorbeeld Claude Debussy behoort.

Talrijke werken zullen worden behandeld, zoals de befaamde 3e Symfonie van Saint-Saëns en twee van zijn pianoconcerten. Bij Henri Duparc onderzoeken we de relatie tussen tekst en muziek. Zijn liederen worden gezien als hoogtepunten in de geschiedenis van het lied.

Uit het oeuvre van Franck komt de grootse Symfonie in d mineur aan bod, van Fauré het bekende Requiem en fijnzinnige pianowerken. Ook minder bekend repertoire van componisten als Chabrier, Chausson en d’Indy zal klinken.

uiterste aanmelddatum

10 juli

Een aparte plaats is ingeruimd voor de ontwikkeling van de pianomuziek van Debussy. Hoe evolueert deze en welke middelen hanteert de componist om tot zijn ‘impressionistische’ stijl te komen?

Een aantal werken wordt ‘live’ op de vleugel gespeeld. docent

Willem Woestenburg studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam en was hier van 1974 tot 2009 werkzaam als docent contrapunt, harmonie en analyse (tot 1990), en (vanaf 1990) als docent piano-praktijkles.

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 08:01 Pagina 13

Oostenrijk – Hongarije

muziekwetenschap

Van Kodály tot Klangforum Wien 13

Velen zullen aan Weense walsen en kroonluchters denken als het Oostenrijks-Hongaarse rijk genoemd wordt, met Keizerin van Oostenrijk, Koningin van Hongarije Elisabeth, ofwel Sissi. Haydn, Mozart en Schubert en muziek van de Straussfamilie luisterde haar leven op. Maar het rijk viel uiteen: twee landen, twee hoofdsteden, uiteindelijk zelfs gescheiden door het IJzeren Gordijn. Na een lang gedeeld verleden kregen ze elk een eigen muzikaal gezicht in de twintigste eeuw. Met díe nieuwe gezichten maken we kennis in deze cursus.

onderwijsvorm

3 hoorcolleges dag en tijd

donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V434-18zo data

28 juni en 5, 12 juli 2018 cursusprijs

Schönberg componeerde Verklärte Nacht al rond de eeuwwisseling.

In Hongarije ging Kodály zijn land rond met opnameapparatuur om volksliederen vast te leggen. Bartok voegde zich bij hem in dit werk, ondanks de pogingen van conservatieve krachten om dit tegen te houden. Zij verkozen ‘echte’ klassieke muziek boven binnensluipende volkse melodieën. Maar Kodály en Bartok zetten door, mede door steun en interesse uit het buitenland.

Na deze ‘vaders’ van de nieuwe Hongaarse muziek kwamen onder anderen Ligeti, Kurtag en Eötvös. Hun muziek zal aan bod komen, maar ook de stem van een jongere generatie, componiste Judit Varga, die compositie doceert in zowel Budapest als Wenen. Een enorme ontwikkeling in de hedendaagse muziek in Oostenrijk kon plaatsvinden doordat Klangforum Wien, een ensemble met solisten, opgericht in 1985, voortdurend steun heeft gekregen om door te kunnen zetten op topniveau in dat waar ze het allerbeste in zijn: werk van de eigen tijd uitvoeren, componisten inspireren en hun stem vertegenwoordigen.

Live gespeelde muziek: Soli ter illustratie van Weense muziek in tijd van het Oostenrijks-Hongaarse rijk, Hongaarse volksmuziek, werk uit Oostenrijk van Frederik Neyrinck Schubert echo en uit Hongarije van Judit Varga 13 Lieder. docent

Fie Schouten studeerde klarinet en basklarinet in Amsterdam en is verbonden aan het Groningse Prins Claus Conservatorium. Door haar persoonlijke contacten kan ze u kennis laten maken met muziek waarmee u doorgaans niet of nauwelijks in aanraking komt. Laat u meevoeren naar de prachtige ontdekkingen die deze docent deed!

H 84 studiebelasting

ca. 1 uur per week literatuur

geen overige informatie

suggestie: beluister muziek van Kodály, Kurtag, uitvoeringen door Klangforum Wien uiterste aanmelddatum

21 juni

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 08:02 Pagina 14

filosofie

Vrijheidsdrang en totale organisatie:

(muziek)geschiedenis

Hegel, Beethoven en Napoleon

onderwijsvorm

De Franse Revolutie stond in het teken van bevrijding: oude, gekristalliseerde structuren werden afgebroken in filosofie, muziek en politiek.

Maar juist bij de leidende geesten Hegel, Beethoven en Napoleon, zien we tegelijk een drang naar totale organisatie, waarmee de verworven vrijheid wordt ingeperkt. Hegel was in zijn jonge jaren geïnspireerd door idealen van een nieuwe maatschappij, waar mythologie, religie, wetenschap en filosofie een levende eenheid vormden; later werd hij de architect van een allesomvattend, theoretisch systeem. Beethoven groeide op in de Sturm und Drang en bracht revolutionaire vernieuwingen aan in de klassieke muziekvormen van Haydn en Mozart; tegelijk componeerde hij het muzikale materiaal zo dóór, dat er geen ‘vrije’ noot meer was. Napoleon belichaamde de bevrijding van oude, feodale structuren; maar hij kroonde zichzelf ook tot keizer en zorgde voor een uniforme juridische, bestuurlijke en wetenschappelijke infrastructuur voor heel Europa.

14

4 hoorcolleges dag en tijd

maandag en woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V473-18zo data

16, 18, 23, 25 juli 2018 cursusprijs

H 115 (incl. hand-outs t.w.v. H 3) studiebelasting

circa 1 uur per college literatuur

hand-outs uiterste aanmelddatum

8 juli

Vragen die tijdens de cursus aan de orde zullen komen: is er een verband te leggen tussen revolutionaire vrijheidsdrang en neiging naar totale organisatie? Wat waren daarbij de verschillen tussen de drie helden? Is er een parallel te trekken naar onze tijd, naar de manier waarop onze leefwereld steeds meer wordt georganiseerd door de systeemwereld?

In deze cursus zal de nadruk liggen op de filosofische invalshoek, waarbij we ook teksten van Hegel en Adorno zullen lezen. Natuurlijk zullen de muziek van Beethoven en wapenfeiten van Napoleon aan de orde komen, maar steeds vanuit een wijsgerige vraagstelling. docent

Drs. Bart-Jan Schokking is afgestudeerd op Kants Kritik der reinen Vernunft. Daarna heeft hij zich bezig gehouden met de studie van het Duits idealisme. Op het ogenblik doet hij promotieonderzoek naar de filosofie van de mythologie van Schelling.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 15

Wandelen met Thoreau

filosofie

on d

15

Belastingontduiker, romanticus, milieuactivist, abolitionist en stoïsche kluizenaar: Henry David Thoreau (1817–1862) nam veel gedaantes aan. Maar in de Verenigde Staten geniet hij vooral een cultstatus als vooraanstaand filosoof en auteur van het invloedrijke politieke traktaat On Civil Disobiendence (1849) en zijn fameuze boek Walden, Or, Life in the Woods (1854). In het eerstgenoemde traktaat toont Thoreau zich als pleitbezorger van geweldloos verzet tegen de overheid, wat onder meer Martin Luther King en Mahatma Gandhi inspireerde. Walden behoort tot de canon van de Amerikaanse literatuur en is nog steeds verplichte kost voor menig Amerikaanse scholier. Dit boek bestaat uit een verzameling van essays over zijn tweejarige verblijf in een zelfgebouwde hut aan de rand van het Waldenmeer. Naast verkondiger van het eenvoudige leven (‘Simplify, simplify!’) toont hij zich hierin een zeer geoefend observator van de natuur.

Tijdens de eerste twee colleges maakt u kennis met het leven en werk van Thoreau. Daarbij passeren diverse hoofdthema’s uit zijn werk de revue, geïllustreerd aan de hand van fragmenten. De laatste twee colleges staan geheel in het teken van de postuum uitgegeven voordracht Walking (1862). Hierin bespreekt Thoreau de kunst van het wandelen en roept hij op om stil te staan bij onze relatie met de natuur. Wij zullen gezamenlijk de Nederlandse vertaling van dit essay tijdens de colleges lezen en bespreken (met de Engelse brontekst erbij). docent

Norbert Peeters ma studeerde archeologie en wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden. Samen met oud-hoogleraar Wouter Oudemans schreef hij Plantaardig – Vegetatieve filosofie. In 2016 verscheen zijn debuut getiteld Botanische revolutie: De plantenleer van Charles Darwin. Vorig jaar schreef hij mee aan de essaybundel Natuur als misverstand – Thoreau of Tiengemeten.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges met interactie dag en tijd

dinsdag en donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V471-18zo data

3, 5, 10, 12 juli 2018 cursusprijs

H 112 studiebelasting

circa 2 uur per college literatuur

Henry David Thoreau, Walking (link: theatlantic.com/ magazine/archive/1862/06/ walking/304674) Nederlandse vertaling van Walking (verschijnt in april 2018 bij de Historische Uitgeverij) uiterste aanmelddatum

26 juni

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 11:46 Pagina 16

filosofie

Filosofie van het surrealisme

kunstgeschiedenis

Tussen het bewuste en onbewuste

onderwijsvorm

In 1924 schrijft de Franse auteur André Breton het Manifeste du surréalisme. Hij presenteert de nieuwe opvattingen rond de kunst en de literatuur van het ‘surrealisme’, dat letterlijk ‘boven de werkelijkheid’ betekent. Het is een bruisende en heftige periode in de moderne kunst waarin de ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen.

16

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

maandag en woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V472-18zo data

25, 27 juni en 2, 4 juli 2018 cursusprijs

H 112 studiebelasting

max. 1 uur per college literatuur

geprinte hand-outs

De Eerste Wereldoorlog vormt voor velen een kantelpunt in het denken: de redelijke mens is niet in staat gebleken om de afschuwelijke gebeurtenissen te voorkomen. Er wordt druk gediscussieerd in de café’s en ateliers van Parijs. Wat zouden kunst en literatuur moeten zijn? Wat kan de kunst betekenen in het dagelijkse leven en de maatschappij? De verbeeldingskracht en het voorstellingsvermogen van de mens moeten het tegenwicht gaan vormen tegen de gruwelen van de Grote Oorlog. Tegelijkertijd werpt de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland een donkere schaduw op de cultuur en kunst van de overige landen in Europa.

uiterste aanmelddatum

18 juni

In deze colleges onderzoeken we de rol van het onbewuste, de droom en de roes in het surrealisme als tegendeel van de rede. We belichten deze ideeënwereld aan de hand van de filosofen Friedrich Nietzsche, Georges Bataille en Michel Foucault. We bespreken literatuur en kunstwerken en analyseren technieken zoals bijvoorbeeld cadavre exquis en frottage aan de hand van bekende kunstenaars als Dali, Giacometti en Magritte, maar ook Max Ernst, Miró, Oppenheim en Carrington.

Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de film Un Chien Andalou van Luis Buñuel.

Als coreferent treedt in de colleges de grote vertolker van het onbewuste op: Sigmund Freud. docent

Drs. Katja Rodenburg is filosoof, tentoonstellingencurator en leiderschapsadviseur. Zij schreef onder andere Ik, Ophelia en Armando en de melancholie van het scheppen. Zij is gespecialiseerd in de esthetica, de filosofie van de kunst. Op haar weblog Antheia Blossoms publiceert zij over filosofie, kunst en leiderschap: antheiablossoms.wordpress.com.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 17

Filosofie en literatuur

filosofie

Murakami en het gespleten leven

letteren 17

Wat kunnen filosofie en literatuur voor elkaar betekenen? We zijn allemaal we eens geraakt door een verhaal, maar wat betekent het om die ervaring filosofisch uit te werken en toe te eigenen? Aan de hand van algemene filosofische vragen en concrete voorbeelden uit de fictie van de Japanse grootmeester Haruki Murakami, wordt in deze cursus een gespleten mensopvatting onderzocht.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

maandag en woensdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V357-18zo Wat is in het menselijk bestaan de relatie tussen wat ons eigen is en wat vreemd, wat we over onszelf en het leven weten en alles wat daarbuiten valt? Wat betekenen zelfkennis, verantwoordelijkheid, identiteit, vrijheid en liefde als we uitgaan van een gespleten mensopvatting? De analyse van de gespleten levens die Murakami’s hoofdpersonen leiden – waarin schaduwen en spiegels afgespleten raken en er onderwerelden parallel aan de alledaagse wereld toegankelijk worden – zal ons helpen deze vragen van concrete antwoorden te voorzien.

De cursus begint met een algemene inleiding op de relatie tussen filosofie en literatuur. Aan de hand van zijn recent verschenen boek ‘Murakami en het gespleten leven’ laat docent Ype de Boer de filosofische waarde van Murakami’s fictie zien. De cursus eindigt met een gezamenlijke poging om Murakami’s recent verschenen De Moord op Commendatore filosofisch te lezen. docent

Ype de Boer ma studeerde filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveert aan de vu op het werk van de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben. Hij vertaalde enkele filosofische werken, schreef een leeswijzer bij Spenglers De ondergang van het Avondland, en debuteerde in 2017 met Murakami en het gepleten leven.

data

25, 27 juni en 2, 4 juli 2018 cursusprijs

H 112 studiebelasting

enkele uren per week literatuur

verplicht: Murakami, H. (2017, 2018) De Moord op Commendatore (1&2). Atlas: Amsterdam. Bij voorkeur voor de cursus te lezen. aanbevolen: De Boer, Y.M. (2017) Murakami en het gespleten leven, aup: Amsterdam overige informatie

Deze cursus bouwt voort op de eerder gegeven cursus over Murakami (met enige overlap).

Hij is geschikt voor zowel nieuwkomers als oud-deelnemers. uiterste aanmelddatum

18 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 18

religie

Drie geloven op één kussen Jodendom, christendom en islam

18 onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

dinsdag en donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

De drie grote monotheïstische godsdiensten worden wel ‘de Abrahamitische religies’ genoemd, omdat de figuur van Abraham voor alle drie deze godsdiensten van groot belang is. Hij is de stamvader van Israël en is de vader van alle gelovigen in christendom én islam. Deze cursus kijkt naar het ontstaan van de drie genoemde wereldgodsdiensten en hun onderlinge verwevenheid.

V111-18zo data

17, 19, 24, 26 juli 2018 cursusprijs

H 124 (inclusief reader t.w.v. H 12) studiebelasting

1 à 2 uur per college literatuur

geprinte reader uiterste aanmelddatum

Het christendom en het rabbijnse jodendom komen voort uit de botsing van de godsdienst van Israël met de Grieks-Romeinse cultuur in de eerste eeuw. In een proces waarin beide stromingen ook op elkaar reageren, ontstaan aldus het jodendom en het christendom, in de vele vormen waarin deze beide religies bestaan. Later ontvangt de profeet Mohammed ontvangt openbaringen, die hij zelf in het verlengde ziet van joodse en christelijke tradities. Door hun bijzondere ontstaansgeschiedenissen delen de drie religies verhalen en ideeën met elkaar, terwijl zij ook danig van elkaar verschillen.

3 juli In vier colleges verkent deze cursus het ontstaan van de drie religies.

College 1 gaat in op de gezamenlijke voedingsbodem van rabbijns jodendom en christendom: het jodendom van de Grieks-Romeinse periode. College 2 kijkt naar het ontstaan van het orthodoxe christendom, uit een variëteit van elkaar beconcurrerende groepen. College 3 verlegt de focus naar het rabbijnse jodendom en de geschriften die daarbinnen gezaghebbend zijn. En in college 4 is de opkomst van de islam het onderwerp. Alles bij elkaar gaat het om een eerste verkenning.

De benadering van de genoemde religies is in deze cursus een strikt godsdiensthistorische. De waarheidsvraag staat buiten de bespreking – het gaat hier puur om de vraag hoe de drie godsdiensten ontstaan zijn en hoe zij zich tot elkaar verhouden. docent

Dr. Bert Jan Lietaert Peerbolte is hoogleraar Nieuwe Testament aan de vu. Hij is gespecialiseerd in het vroege christendom en zijn verhouding tot het jodendom, maar ook de opkomst van de islam is een van zijn interessegebieden. Hij vertelt met groot enthousiasme over zijn vakgebied.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 19

Kerken in Groningen a en b

religie

19

In het Groninger land staan de mooiste kerken van Nederland.

Opvallend veel middeleeuwse kerken zijn hier bewaard en ze zijn vakkundig gerestaureerd in de afgelopen decennia. De zadeldaktorens werken als bakens in het open veld. De kerken zijn vaak gebouwd op wierden, woonheuvels, en steken ook daarom boven de rest uit.

Kenmerkend voor de kerken in deze provincie is onder meer de dieprode baksteen. De bouwstijl in de bloeiperiode was de romanogotiek, die zich hier uit als een waar baksteenfestijn. Met nissen, kraalprofielen, siermetselwerk en muurgeleding zijn de buitenmuren eenvoudig maar ingenieus versierd.

In Groningen zijn opvallend veel schilderingen bewaard en gerestaureerd. In sommige kerken zijn complete cycli van Maria of Christus terug te vinden. Samen met de vele nissen en lage vensters vertellen ze veel over het middeleeuwse geloofsleven.

Groningen is ook rijk aan protestants interieur. Het beroemdst zijn de orgels, Groningen heet niet voor niets de ‘orgeltuin van Europa’. Maar ook de herenbanken van de adel en de grote kansels trekken de aandacht. Tot slot zijn er mooie grafzerken bewaard, met macabere lijkdichten en rijke doodssymboliek.

We bezoeken enkele topmonumenten in de provincie Groningen, waar we verschillende van bovengenoemde aspecten terug zullen zien in Loppersum, Middelstum, Westerwijtwerd, Zeerijp, Leermens. Om alles in een breder kader te kunnen plaatsen krijgt u de dag voor de excursie een inleidend college. overige informatie

Er zijn twee groepen, A en B – zie hiernaast. Toegang tot de kerken is altijd onder voorbehoud vanwege (rouw)diensten. Kort voor aanvang ontvangt u exacte informatie over vertrektijden en locaties. De cursusprijs is inclusief vervoer per eigen touringcar vanaf de Vrije Universiteit Amsterdam, entree kerken, koffie en consumptie, exclusief lunch. docent

Drs. Saskia van Lier studeerde Klassieke Talen en Godsdienstwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze is deskundig op het gebied van kerkgebouwen en christelijke kunst en is met name geïnteresseerd in de historische aspecten.

onderwijsvorm

1 hoorcollege, 1 dagexcursie cursusprijs

H 125 (inclusief vervoer per eigen touringcar vanaf Vrije Universiteit Amsterdam) maximum aantal

30 deelnemers per groep studiebelasting

geen uiterste aanmelddatum

25 juni groep A data

college maandag 9 juli, 10.30–13.00 uur excursie dinsdag 10 juli, 8.30– ca.19.00 uur cursuscode

H549-18zoA groep B data

college maandag 9 juli, 13.30–16.00 uur excursie donderdag 12 juli, 8.30– ca. 19.00 uur cursuscode

H549-18zoB

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 20

geschiedenis

Populisme De ideologie van de toekomst?

20 onderwijsvorm

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen na afloop en tussendoor. dag en tijd

donderdag en vrijdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

H779-18zo data

5, 6, 12, 13 juli 2018 cursusprijs

H 112

Een van de meest gebruikte termen van de afgelopen jaren is populisme. Allerlei verschijnselen worden tegenwoordig wel met populisme in verband gebracht: van grof taalgebruik tot xenofobe opvattingen en van opportunistisch beleid tot luidruchtige talkshows. In de politieke arena gebruikt men de term populisme meestal om een tegenstander af te serveren als incompetent of onbetrouwbaar. Maar wat is populisme precies? Is het een term waar we wat mee kunnen of is het alleen een modegril? Is populisme iets wat alleen in de politiek voorkomt of herkennen we het ook in andere contexten? Wanneer komt het op en waarom dan? En is het een verschijnsel waar we iets van kunnen leren of niet? Is populisme het onvermijdelijke gevolg van het algemeen kiesrecht?

studiebelasting

naar eigen inzicht literatuursuggestie

David van Reybrouck, Pleidooi voor populisme, De Bezige Bij (2008/2011)

In deze vier colleges zal aan de hand van wetenschappelijke literatuur en tekst- en beeldfragmenten geprobeerd worden om een goed beeld te krijgen van wat populisme is en wat we ermee kunnen. Behalve op de Nederlandse politiek zullen we onze blik ook werpen op de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en West-Europa.

uiterste aanmelddatum

28 juni

docent

Dr. Koen Vossen studeerde geschiedenis en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was als universitair docent verbonden aan de Universiteit Leiden en de Radboud Universiteit Nijmegen en publiceerde onder meer over populisme in heden en verleden, de Spaanse Burgeroorlog, de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland en het interbellum in Nederland.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:47 Pagina 21

Schuivende panelen op het wereldtoneel

maatschappij

21

Alles schuift in onze tijd: van klimaatverandering tot hackers tot machtsverschuivingen. In een wereld die zowel globaliseert als tribaliseert zoeken volken hun plek in het geheel. Sommigen profiteren van de globalisering en staan open voor vrije stromen van goederen en mensen. Anderen voelen zich erdoor bedreigd en neigen naar protectionisme en nationalisme. Velen in het Westen behoren tot de laatste groep en vinden in Trump en Wilders een spreekbuis van hun onbehagen. Maar waar men ook staat, allen zullen óók rekening moeten houden met de toekomst van een dichtbevolkte planeet. De wereld is met een reorganisatie bezig die haar weerga niet kent in de geschiedenis.

onderwijsvorm

Waar moeten we op letten om enig greep te krijgen op de zaak? In deze cursusdag bekijken wij de verschuivingen van diverse kanten. Eerst kijken we naar de politiek: wie winnen en wie verliezen op het huidige wereldtoneel, en welk politiek gedrag lokt dit uit? Dan kijken we naar sociaal-economische verschuivingen: hoe gedraagt het economische systeem zich, zowel op het gebied van geldstromen als werkgelegenheid, en wat doet dit met een samenleving? Vervolgens kijken wij naar culture verschuivingen: wat zullen wij merken van opkomende machten als China en India? Valt er een melting pot te verwachten of trekken wij ons juist in onze eigen cultuur terug? Tenslotte aandacht voor ideologische verschuivingen: blijft de democratie overeind als dominante wereldideologie, of zijn er redenen ook hier veranderingen te verwachten?

literatuur

Al met al een intensieve cursusdag vol intrigerende kwesties en ontwikkelingen! docent

Drs. Evert Jan Ouweneel is als cultuurfilosoof gespecialiseerd in het beschrijven van grote maatschappelijke ontwikkelingen. Hij is Chief of Vision van World Vision Australia, de grootste ngo van Australië, en Senior Advisor binnen World Vision International. Meer informatie op evertjanouweneel.nl. Hij geeft regelmatig, zeer goed gewaardeerde, hovo-studiedagen.

1 collegedag met hoorcollege dag en tijd

dinsdag, 10.00–17.00 uur cursuscode

V208-18zo data

dinsdag 3 juli cursusprijs

H 75 (inclusief 2 x koffie/thee, exclusief lunch) hand-out per email (pdf van de presentatie) studiebelasting

nihil overige informatie

Zie hovo.vu.nl voor het exacte dagprogramma uiterste aanmelddatum

25 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 22

maatschappij

Terrorisme, islam en moderniteit

onderwijsvorm

De terreuraanslagen door radicale islamistische bewegingen maakt de verhouding tussen islam en het westen wereldwijd tot een heet hangijzer. De spanning tussen het Islamitische Midden-Oosten en het (post)christelijke Westen, twee grote maar elkaar vaak vijandige beschavingen, is de afgelopen jaren opnieuw opgelaaid: toleranter en dialogerende stromingen, die óók bestaan, blijven vaak onderbelicht. Heeft de islam echt iets met terrorisme te maken, en zo ja wat? Neigt ’s werelds tweede grootste godsdienst méér dan andere tot geweld? Of is dat islamofoob gezichtsbedrog? Vaak wordt vergeten dat verreweg de meeste slachtoffers van islamitisch terrorisme zelf moslims zijn! De islamitische wereld én het westen lijken voor een existentiële tweesprong te staan: strijden of samenleven? We analyseren de voornaamste ideologische opvattingen over ‘de ander’ en evalueren kritisch hun potentieel.

22

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag en donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V207-18zo data

17, 19, 24, 26 juli 2018 cursusprijs

H 125 (incl. reader t.w.v. 12,50) studiebelasting

enkele uren per week, afhankelijk van eigen inzet literatuursuggestie

geprinte reader Kepel, Gilles (2003), Jihad: The Trail of Political Islam. Cambridge, ma: Harvard University Press. uiterste aanmelddatum

3 juli

college 1 De islam contra het islamisme. Is de politisering van de islam recent of van alle tijden? Wat is de relatie met moderniteit en modernisering? Horen monotheïsme en geweld: bij elkaar? college 2 ‘De vrijheidsstrijder van de één is de terrorist van de ander’ – of toch niet? Definities, historische fasen, verschijningsvormen, rechtvaardiging en motieven aan de hand van de voornaamste denkers en theorieën. college 3 Islam en de ander, tussen afwijzing en aanvaarding: Europa en de moslim-diaspora in het westen, hoe kijken ze tegen elkaar aan? Leidt mislukte integratie tot terrorisme? Vier modellen hoe (niet) met elkaar om te gaan. college 4 Alternatieven voor jihadisme in zowel het Midden-Oosten als het westen. Kunnen we na de val van de Islamitische Staat terreur of deradicalisering verwachten? Welke kansen heeft een vrijzinniger Islam? docent

Prof. dr. Peter Demant studeerde geschiedenis en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was als onderzoeker verbonden aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en doceerde Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Sao Paulo in Brazilië. Hij is gespecialiseerd in het Midden-Oosten, de Islam, en het Israëlisch-Palestijns conflict.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 23

Brein in balans

psychologie

Dat gaat niet vanzelf!

23

Het brein is een bijzonder orgaan dat zorgt voor een ideale afstemming van ons lichaam op de omgeving. Maar wanneer die omgeving te druk is, kan dat leiden tot stressklachten. We voelen ons dan overvraagd en vaak gaat dit gepaard met vermoeidheidsklachten, slaapproblemen en moeite om te ontspannen. Ook kunnen eenzaamheid of verveling leiden tot stressklachten. Door beter te begrijpen hoe en in welke omstandigheden het brein optimaal tot haar recht komt, kunnen we zelf een hoop doen om ons meer stressbestendig te maken.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

dinsdag en donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V206-18zo data

3, 5, 10, 12 juli 2018 In deze psychologiecursus verkennen we eerst kort de anatomie van het brein. Vervolgens onderzoeken we op welke manier al die breinonderdelen werken en samenwerken en welke principes hier leidend zijn. Dit geeft de ideale basis om te begrijpen wat de invloed is van de omgeving op de werking van ons brein en hoe we beide, ons brein en de omgeving, op elkaar kunnen afstemmen voor het optimale resultaat: een brein in balans. inhoud

– anatomie van het brein – hoe werken alle breindelen samen? Wie is de dirigent?

– het reflexbrein, reflecterend brein en het archiverend brein – stress: over- en onderprikkeling van het brein – het brein en onze omgeving – een brein in balans? Dat gaat (niet) vanzelf! docent

Dr. Andreas Wismeijer heeft psychologie gestudeerd aan de Universiteit van Tilburg (UvT) en werkte enkele jaren aan de Vrije Universiteit van Barcelona. Na terugkeer naar de UvT is hij gepromoveerd op het onderwerp ‘geheimen’ . Hij werkt aan de Universiteit van Tilburg als docent en aan de Nyenrode Business Universiteit als Visiting Associate Professor op het gebied van de persoonlijkheidspsychologie.

cursusprijs

H 112 aanbevolen literatuur

Theo Compernolle: Ontketen je brein. Lannoo, 2014 uiterste aanmelddatum

26 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 24

medische vakken

Eeuwig houdbaar De ongekende toekomst van ons lichaam

24 onderwijsvorm

2 hoorcolleges dag en tijd

maandag en woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

H735-18zo data

28 en 30 mei 2018 cursusprijs

H 56 studiebelasting

geen aanbevolen literatuur

Andrea Maier, Eeuwig houdbaar (Prometheus, 2017)

Hoe oud wilt u worden?

Veroudering is actueel! We worden steeds maar ouder. Elke tien jaar stijgt de levensverwachting wel twee jaar. De kinderen die nu geboren worden hebben vijftig procent kans om ouder dan honderd jaar te worden. Er lijkt geen eind aan te zitten! Door preventie en hygiëne, maar ook door een steeds betere gezondheidszorg, blijft de levensverwachting maar stijgen. Ook de komende jaren.

De snelheid van veroudering en daarmee de kans op ziekte heeft u grotendeels zelf in de hand. Iedereen weet dat niet roken, verstandige voeding en voldoende beweging een belangrijke rol spelen bij langer leven.

Maar inmiddels zijn onderzoekers ook bekend met de moleculaire mechanismen die ouderdomsziekten en algemene lichamelijke en geestelijke achteruitgang veroorzaken. Sommige verouderingsmechanismen kunnen worden beïnvloed. Zo is bijvoorbeeld de levensduur van proefdieren met 50 procent verlengd. Interessante ontwikkelingen, maar wat betekenen deze voor de mens?

Bijzonderheden

De colleges worden opgenomen door Home Academy. uiterste aanmelddatum

21 mei

Internist en hoogleraar veroudering Andrea Maier neemt u mee achter de schermen van de verouderingswetenschap. In twee colleges komen de biologische en geneeskundige aspecten van veroudering, maar ook de sociale aspecten aan bod. Dit alles aan de hand van haar eigen boek Eeuwig Houdbaar. docent

Prof. dr. Andrea Maier is internist en hoogleraar veroudering aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit van Melbourne, Australië. Zij bestudeert het verouderende lichaam en zoekt naar behandelingen tegen veroudering. Daarnaast is zij directeur van het Royal Melbourne Hospital in Melbourne.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 25

Dinosauriërs

paleobiologie

25

Dinosaurussen: iedereen kent ze, uit films, de speelgoeddoos, uit dinoboeken en uit musea. Maar hoe leefden deze dieren? Hoe zijn ze ontstaan? Waarom werden ze zo groot? Kunnen we ze weer tot leven brengen? En wat is het geheim achter hun ongekende succesverhaal van meer dan 150 miljoen jaar? Paleontologen proberen de geheimen van de dino’s en hun tijdgenoten te ontrafelen, door de miljoenen jaren oude fossielen met nieuwe technieken te ondervragen.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

dinsdag en donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V686-18zo data

In een serie van vier colleges neemt paleontoloog Anne Schulp u mee naar de dinosaurustijd. Aan de hand van actuele voorbeelden uit de wereld van het dinosaurusonderzoek krijgt u niet alleen een beeld van deze onwaarschijnlijk succesvolle diergroep, maar ook een goede indruk van de technieken en de mogelijkheden (én de beperkingen!) van paleontologisch onderzoek.

26, 28 juni en 3, 5 juli 2018 cursusprijs

H 117 (inclusief syllabus t.w.v. H 5) studiebelasting

1 à 2 uur per week literatuur

geprinte syllabus Na het volgen van deze cursus leest u het nieuws over nieuwe dinosaurussen met andere ogen, want u krijgt in deze cursus uit de eerste hand mee hoe we (ondanks het feit dat ze al meer dan 66 miljoen jaar zijn uitgestorven, en geen mens ooit een levende dinosaurus heeft gezien) toch een goed beeld hebben van ‘hoe deze dino eruitzag’, ‘hoe snel ze konden rennen’, ‘dat ze in kuddes leefden’ (of juist niet), ‘goed konden zwemmen’, ‘in poolgebieden leefden’, of ‘andere dino’s met huid en haar opvraten’. docent

Dr. Anne Schulp (1974) is paleontoloog, en als onderzoeker verbonden aan Naturalis in Leiden. Hij is gastonderzoeker bij de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn onderzoeksinteresses gaan vooral uit naar dinosauriërs en naar zeereptielen uit de dinotijd. Hij werd bekend bij het grote publiek als de man die de Tyrannosaurus Rex naar Naturalis haalde.

overige informatie

De cursus is toegankelijk van aard; er is geen specifieke (bèta)voorkennis vereist. uiterste aanmelddatum

12 juni

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 11:27 Pagina 26

geologie, paleobiologie

Nederland, IJstijdland (inclusief twee excursies)

onderwijsvorm

Drie miljoen jaar geleden was ons land bijna geheel zee. Met het dalen van de zeespiegel ontstond vanuit de Oostzee Noord-Nederland, en vormden kleine rivieren als de Maas en de Rijn de delta ZuidNederland. Wouden ontstonden en dieren als het nu uitgestorven klauwpaard leefden er (iets waar de vroege mens, ca. 800.000 jaar geleden hier verschenen, wellicht mede de hand in had). Het IJstijdvak werd gekenmerkt door een afwisseling van koelere en warmere perioden – de koelere werden steeds kouder en langer, de warmere alsmaar minder warm en korter. Vegetatie en levende have veranderden en verschraalden. Zwaar behaarde mammoeten en wolharige neushoorns volgden de olifanten en mastodonten op. Bos en savanne maakten plaats voor dwergberkstruweel en koude steppe, stuivend zand kwam in plaats van rivierklei. Tijdens twee landijsbedekkingen werd Nederland door reusachtige gletsjers grondig omgeploegd en onherkenbaar veranderd. In laatste, grimmige, koude fase bleef Nederland ijsvrij bij gebrek aan neerslag, maar werd deel van een enorme arctische woestijn.

Pas 12.000 jaar geleden hernamen de rivieren hun loop. Uitbundige plantengroei resulteerde in dikke veenlagen. Menselijke activiteiten (bosbrand, akkerbouw) bevorderden de aanslibbing van klei. Het zeer bewogen laatste hoofdstuk van onze aardegeschiedenis duurt voort.

26

2 hoorcolleges, 2 excursies data en tijd

colleges 16 en 18 juli, 14.00–16.00 uur excursies op 17 juli (Laren, 10.00– ca. 16.30 uur) en 19 juli (v.a. Rotterdam Centraal, 12.30– ca. 16.30 uur) cursuscode

V688-18zo cursusprijs

H 175 (incl. vervoer per eigen touringcar vanaf Rotterdam Centraal – Maasvlakte (Futureland) v.v., incl. entree Futureland, exclusief overige entrees en vervoer) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

naar eigen inzicht aanbevolen literatuur

programma

Gemma Veenhuizen (2014).

IJstijden. Elementaire deeltjes N 17; H 9,99 Amsterdam University Press.

16 juli – college – Ontstaan ijstijden, aardlagen, steensoorten, landschapsvormen 17 juli – dagexcursie – Laren: twee wandelingen op de hei, bezoek o.l.v. docent aan geologisch museum Hofland.

18 juli – college – Planten, dieren en mensen tijdens de Nederlandse ijstijden en daarna 19 juli – excursie – Futureland (Maasvlakte): bezichtiging uitgebreide collectie fossiele ijstijddieren en vondsten met betrekking tot de ijstijdmens.

overige informatie

Zie hovo.vu.nl voor meer informatie over het programma.

Het exacte excursieprogramma volgt kort voor aanvang. uiterste aanmelddatum

2 juli

docent

Prof. dr. Bert Boekschoten is geoloog en is als emeritus hoogleraar verbonden aan de Faculteit der Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 27

De lucht in!

exacte vakken

De wereld van het aerosol 27

Wat hebben volksgezondheid, planktonbloei, een rode zon in de middag en klimaatsverandering met elkaar gemeen? Aerosolen zijn kleine, voor onze ogen onzichtbare, deeltjes in de Aardse atmosfeer. Ze komen overal voor en zijn er altijd geweest. Maar door de industrialisering is er wel veel veranderd in de hoeveelheid en chemische samenstelling van aerosol. Anders dan gassen bestaan aerosolen uit verschillende samengeklonterde moleculen. De rol van aerosol in het aardsysteem is enorm veelzijdig. Enerzijds bedreigen ze de volksgezondheid doordat deze kleine deeltjes diep in onze longen kunnen doordringen, anderzijds remmen ze globale opwarming van de aarde af omdat ze zonlicht terug de ruimte in weerkaatsen. Omdat aerosolen gemakkelijk door de wind worden meegevoerd, zijn ze een ideaal transportmiddel voor voedingstoffen en ziektekiemen. Zo leveren stofstormen uit de Sahara voeding voor bossen in Noord-Europa en Amazonia. Maar diezelfde stofstormen veroorzaken ook uitbraken van meningitis in Afrika.

onderwijsvorm

2 hoorcolleges dag en tijd

dinsdag en donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V689-18zo data

3 en 5 juli 2018 cursusprijs

H 56 literatuur

De presentaties worden na afloop als pdf beschikbaar gesteld. studiebelasting

nihil In deze korte cursus krijgt u inzicht in de huidige stand van wetenschappelijke kennis over aerosol. De aard, herkomst en verspreiding in de atmosfeer van aerosol, alsmede de veranderingen door industrialisering worden besproken. Vervolgens wordt de rol van aerosol in het systeem aarde belicht door drie aspecten in meer diepte te beschrijven: luchtvervuiling en volksgezondheid, transportmiddel voor voedselstoffen voor de biosfeer, en tot slot klimaatsverandering. Ook zal worden uitgelegd hoe wetenschappers aerosol meten en modellen gebruiken om ze beter te begrijpen. docent

Dr. Nick Schutgens is van oorsprong sterrenkundige, maar specialiseerde zich na de voltooiing van zijn proefschrift in aardgericht onderzoek.

Recentelijk is hij teruggekeerd uit het buitenland, waar hij eerst werkte aan de universiteit van Tokyo en later aan Oxford University.

overige informatie

Deze cursus vraagt geen voorkennis van natuur- en scheikunde, er worden geen wiskundige formules gebruikt. uiterste aanmelddatum

26 juni

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 28

exacte vakken

Speciale relativiteitstheorie en kwantummechanica De Lagrange- en Hamiltonformulering

28 onderwijsvorm

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag en donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V690-18zo data

24, 26, 31 juli en 2 augustus 2018 cursusprijs

H 112 aanbevolen literatuur

Leonard Susskind & George Hrabovsky, The Theoretical Minimum (What You need to Know to start Doing Physics) (isbn 978-1846-14798-1) Voor ieder college wordt digitaal studiemateriaal toegestuurd. studiebelasting

1 à 2 uur per college overige informatie

Voorkennis: hts- of propedeuseniveau in een exacte wetenschap is noodzakelijk om deze cursus te volgen. uiterste aanmelddatum

17 juli

De Lagrange- en Hamiltonformulering zijn onontbeerlijk om speciale relativiteitstheorie en kwantummechanica te begrijpen. In deze stoomcursus leert u hoe en waarom. De moderne natuurkunde is vooral in termen van het Lagrange (het principe van de extremale actie) en het Hamiltonformalisme opgesteld. Dit komt omdat bijvoorbeeld de Newtoniaanse mechanica in het kwantum- en relatviteitsgebied jammerlijk tekort schiet. Zo is het Higgsmechanisme (van het Higgsboson – Nobelprijs 2013) volledig in termen van Lagrangianen opgesteld. Ondanks dat zij zo een drijvende rol spelen in de moderne natuurkunde zijn deze formalismen bij het grote publiek totaal onbekend.

In deze cursus maakt u aan de hand van de (speciale) relativiteitstheorie kennis met deze onbekende formulering op een manier waarbij geen voorkennis van de relativiteitstheorie nodig is. En passant wordt de speciale relativiteitstheorie behandeld. Voor de al relativistische adepten: u zult zien dat wij haar (zonder gedachtenexperimenten) simpelweg kunnen samenvatten in de bewering dat ‘de eigentijd (de Lagrangiaan voor dit systeem) invariant is’.

De opbouw: eerst wordt de speciale relativiteitstheorie geïntroduceerd, met daarop aansluitend het Lagrangiaan- en Hamiltoniaanformalisme. Daarna breiden we dit formalisme uit naar andere toepassingsgebieden. We eindigen met het toepassen van deze formalismen op de kwantummechanica. docent

Dr. Urs Wyder is docent-onderzoeker aan het Leidse Science Department, Universiteit Leiden en docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum, Leiden. Hij is gepromoveerd in de Experimentele en Theoretische Fysica en was onder andere werkzaam aan het High Field Magnet Laboratory te Nijmegen en het amolf te Amsterdam.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 29

Compassie in Oost en West

filosofie

29

Compassie is tegenwoordig veel in het nieuws. Vaak wordt gezegd dat compassie een universele waarde is die door alle wereldreligies wordt verkondigd. Maar is dat wel zo? Of zijn er toch belangrijke verschillen in de wijze waarop compassie in Oost en West wordt besproken? Terwijl compassie in het Westen vaak gezien wordt als een persoonlijke emotie (‘mee-lijden’ met de ander), gaat het er in het boeddhisme juist om actie te ondernemen om het lijden van de ander te verminderen.

In het mahayanaboeddhisme worden compassie en wijsheid gezien als twee verbonden kwaliteiten die we nodig hebben om de boeddhaweg te gaan, net zoals een vogel twee vleugels nodig heeft om te kunnen vliegen. Als wijsheid ontbreekt, ontaardt compassie in ‘idiot compassion’ en ontstaan burn-out en compassiemoeheid. Als we wijsheid realiseren, vooral de boeddhistische wijsheid van niet-zelf, groeit compassie uit tot een bovenpersoonlijke ‘grote compassie’ (maha karuna).

Uiteindelijk is het leren belichamen van die grote compassie het doel van de boeddhistische meditatie.

onderwijsvorm

1 lezing dag en tijd

maandag, 14.00– ca.15.00 uur cursuscode

H904-18zo datum

23 april 2018 prijs

H 12,50 (inclusief koffie/thee voor aanvang) overige informatie

betaling alleen via eenmalige incasso, annulering niet mogelijk uiterste aanmelddatum

15 april Deze lezing gaat verder in op deze grote compassie, hoe deze verschilt van ons gangbare westerse compassiebegrip, en hoe we haar kunnen beoefenen. docent

Prof. dr. André van der Braak is werkzaam aan de Vrije Universiteit Amsterdam als bijzonder hoogleraar boeddhistische filosofie in dialoog met andere levensbeschouwelijke tradities. Hij studeerde klinische psychologie en vergelijkende wijsbegeerte in Amsterdam, studeerde in 1986 af op Nietzsche en het boeddhisme en promoveerde in 2004 op Nietzsche aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Van 2007 tot 2009 was hij directeur van de stichting Filosofie Oost-West. Naast zijn wetenschappelijke en algemenere publicaties geeft hij sinds vele jaren cursussen bij hovo Amsterdam.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 30

aanmelding

Aanmelden en algemene voorwaarden

aanmelden: op papier of online

Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Dat kan heel eenvoudig via hovo.vu.nl – bij iedere cursus staat een aanmeldbutton. U kunt ook het formulier achterin deze gids gebruiken en dit per post naar ons sturen.

samen een cursus volgen?

Wilt u samen met een bekende een cursus volgen? Dan kunnen wij daar rekening mee houden, maar alleen als u beide aanmeldformulieren tegelijk verstuurd. Gebruik s.v.p. één formulier per persoon.

alternatieve keuze

Veel hovo-cursussen zijn snel vol. Op uw aanmeldformulier kunt u daarom een alternatief opgeven. Zie hovo.vu.nl voor meer informatie.

uw bewijs van inschrijving

Kunt u worden geplaatst in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u van ons een brief. Dit is uw bewijs van inschrijving; u moet het op verzoek kunnen laten zien bij de colleges. In de brief staan de cursusdagen en -tijden, de collegezalen en informatie over de datum waarop het cursusgeld wordt geïncasseerd. Verandert er iets in deze gegevens, dan krijgt u hierover per mail of telefonisch bericht. Hebt u enkele weken nadat u uw aanmeldformulier hebt verstuurd, geen bericht van ons gekregen?

Neemt u dan contact op met het hovo-bureau.

Ook als u niet geplaatst kunt worden, ontvangt u een brief van hovo.

bericht als de cursus niet doorgaat

Een enkele keer gaat een cursus niet door omdat zich te weinig mensen hebben aangemeld. U hoort dit van hovo vanaf ongeveer één maand, maar uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus. Als u geen bericht ontvangt, gaat de cursus door.

tijdig aanmelden

Bij iedere cursus staat de uiterste aanmelddatum vermeld. Na deze datum kunnen wij uw aanmelding helaas niet meer verwerken.

betaling via eenmalige machtiging

De prijzen van cursussen en readers vindt u bij de cursusbeschrijvingen. U betaalt met een eenmalige machtiging via het aanmeldformulier. De kosten worden automatisch van uw rekening afgeschreven rond de datum waarop de cursus begint.

uw inschrijving annuleren

Wilt u uw inschrijving annuleren? Dat kan uitsluitend schriftelijk (per brief ), vergezeld van uw originele toegangsbewijs.

u annuleert – u betaalt

Tot 3 weken voor de aanvangsdatum van de cursus H 20,– administratiekosten. Vanaf 3 weken voor de aanvangsdatum tot en met 9 dagen voor de aanvangsdatum van de cursus 50% van de cursuskosten.Vanaf 8 dagen voor aanvang tot de dag voor aanvang van de cursus 100% van de cursuskosten, maar hovo reserveert 50 % hiervan voor u voor een eventuele volgende cursus (restitutie hiervan is niet mogelijk).

Vanaf de aanvangsdatum is annulering is niet meer mogelijk.

korting op het cursusgeld

Is uw bruto jaarinkomen (alleen of gezamenlijk) niet hoger dan H 22.200? Dan kunt u in aanmerking komen voor een korting van 40% op het cursusgeld. zie hovo.vu.nl voor meer informatie.

aansprakelijkheid

hovo Amsterdam is niet aansprakelijk voor wijzigingen in de cursusgegevens in deze gids.

30

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 31

Vrije Universiteit

Praktische informatie

31 openbaar vervoer

De vu is gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer. vanaf station vervoermiddel duur Amsterdam Centraal sneltram 51 15 minuten tram 5, 16 en 24 25 minuten Amsterdam Amstel, rai sneltram 51 10 minuten Amsterdam Sloterdijk metrolijn 50 overstap op station Amsterdam Zuid 15 minuten Amsterdam Zuid sneltram 51 2 minuten tram 5 2 minuten

auto

Vanaf de ringweg A10 neemt u afslag S108 Amstelveen.

voorzieningen gehandicapten

Op het binnenterrein van de campus is beperkte parkeergelegenheid voor mensen met een gehandicaptenparkeerkaart. Wilt u hiervan gebruik maken, neem dan ruim voor aanvang van de cursus contact op met hovo Amsterdam.

In alle gebouwen zijn liften die stoppen op etages waar de colleges van hovo plaatsvinden, tenzij anders vermeld bij de cursusbeschrijving (incidentele uitzonderingen voorbehouden).

In de grote collegezalen is standaard geluidsversterking aanwezig (geen ringleiding).

koffie, thee, maaltijden

In de zomerperiode zijn de restauratieve voorzieningen beperkt geopend.

Hoofdgebouw: koffiecorner op de begane grond Medische Faculteit: koffiecorner Campusplein: Café Doppio Espresso, Grand Café The Basket, supermarkt Spar (beperkte openingstijden).

oplaadbare betaalpas

In de kelder van het Hoofdgebouw staat een automaat waarmee u een oplaadbare betaalpas kunt aanschaffen. Eenmaal opgeladen kunt u deze gebruiken bij de koffie-, snoep- en frisdrankautomaten. (zie hovo.vu.nl – Praktische informatie).

kluisjes en gevonden voorwerpen

In de hal van het Hoofdgebouw zijn kluisjes aanwezig. Wilt u meer weten over het gebruik hiervan en over gevonden voorwerpen? Bel dan met de Beveiliging 020 598 58 54.

bibliotheek

U kunt gebruik maken van de ub-vu met een lenerspas, verkrijgbaar bij de informatiebalie van de bibliotheek op de 2e etage in het Hoofdgebouw. Deze pas kost H 20,– per jaar, H 10,- voor 3 maanden of H 5,– per maand. Meer informatie vindt u op ub.vu.nl.

wifi

Helaas is op de vu (nog) geen wifi beschikbaar voor hovo-studenten en andere externe bezoekers.

VU boekhandel

De vu Boekhandel vindt u op de begane grond van het Hoofdgebouw.

Meer informatie over de vu Boekhandel, bestellen of toezending van boeken vindt u op vuboekhandel.nl.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 32

Vrije Universiteit

hovo-onderwijslocaties

Gustav Mahlerlaan

P2

CCA

metro, trein, Zuid WTC

A10

32

P Boeletuin abonnementhouders

ACTA Polikliniek

sportvelden O2

Boele tuin

Nieuwe Universiteitsgebouw

Hoofdingang OZW Filosofenhof

CCE

Metropolitan

Hoofdingang Transitorium

tram 5, metro 51

VU Medisch Centrum

tram 16, 24 bus 62, 241, 242, 246, 310, 346

De Boelelaan

Buitenvelderstelaan

Van der Boechorststraat

Amstelveenseweg

tram 16, 24 bus 62, 241, 242, 246, 310, 346

P1 BelleVUe Medische Faculteit

Initium P

W&N gebouw Kinderrijk

Botanische tuin

Uilenstede, Amstelveen

TenT

onderwijslocaties

Op de vu-campus staan meerdere gebouwen met collegezalen waarin de hovo-cursussen plaatsvinden. Hieronder vindt u de afkortingen waarmee de gebouwen en collegezalen worden aangeduid.

gebouwaanduiding

HG W&N MF BV MP

ingang Hoofdgebouw, De Boelelaan 1105 ingang Exacte wetenschappen, De Boelelaan 1085 ingang Medische Faculteit, Van der Boechorststraat 7 BelleVue, losstaand blauw houten gebouw op binnenterrein van de campus, bereikbaar via achteruitgang Hoofdgebouw Metropolitan, Buitenveldertselaan 3

zaalaanduiding

Voorbeelden van zaalaanduiding HG 12A-33 Hoofdgebouw, verdieping 12, vleugel a, lokaal 33 WN F-123 Exacte Wetenschappen, vleugel f, verdieping 1, lokaal 23 MF D3-54 Medische Faculteit, vleugel d, verdieping 3, lokaal 54 BV 0H-20 BelleVUe, begane grond, vleugel h, lokaal 20

parkeren

Rondom de vu is voldoende betaalde parkeergelegenheid. Betaald parkeren is bijvoorbeeld mogelijk in Parkeergarage P2 (zie plattegrond) of in de directe omgeving van de vu (vaak maximaal 3 uur aaneengesloten). De meest actuele informatie vindt u op parkerenbijvu.nl.

HOVO_zo_2018_03.qxd:HOVO_zo2018_ 17-02-18 14:48 Pagina 33

aanmelding

hovo aanmeldformulier zomer 2018 33

Meldt u zich alstublieft aan vóór de uiterste aanmelddatum (zie bij cursusbeschrijving). U kunt dit ingevulde formulier sturen naar hovo Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 hv Amsterdam. U kunt zich ook aanmelden via het aanmeldformulier op hovo.vu.nl.

Door uw inschrijving te ondertekenen of het digitale aanmeldformulier te versturen, verklaart u zich akkoord met de algemene voorwaarden en annuleringsvoorwaarden. Deze vindt u op pagina 29 en 30. mijn gegevens

voorletters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . geboortedatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m / v achternaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . straat + huisnummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . woonplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . telefoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mobiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e-mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (zie pagina 30)

ik meld mij aan voor

titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HOVO Voorjaarslezing

Ik meld mij aan voor de hovo Voorjaarslezing op 23 april (zie pag. 29) (à H 12,50 p.p.) met . . . . . . . . . . . . . . personen.

mijn alternatieve keuze wanneer mijn eerste keuze vol is

alternatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . let op! Hebt u hierboven een alternatieve keuze opgegeven? Dan wordt u direct geplaatst voor dit alternatief als uw eerste keuze vol is. hovo neemt contact met u op als er alsnog plaats vrijkomt bij de cursus van uw eerste keuze.

eenmalige machtiging

Ondergetekende verleent hierbij een eenmalige machtiging aan de Stichting vu om de totale kosten van de hierboven aangegeven cursussen af te schrijven. Het bedrag wordt afgeschreven rond het begin van de cursus, maar alleen voor cursussen waarvoor u wordt geplaatst en alleen als de cursus doorgaat.

gegevens rekeninghouder

iban-rekeningnummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . op naam van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . plaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . handtekening rekeninghouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

factuur

Ik wil een factuur ontvangen in plaats van een machtiging te verstrekken. Daarvoor betaal ik H 12,- administratiekosten.

HOVO_zo_2018_04.qxd:HOVO_zo2018_ 26-02-18 08:06 Pagina c

n!!!

hovo Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 hv Amsterdam t (020) 598 56 69 e hovo@vu.nl w hovo.vu.nl