Durme- en Scheldeland - 2014-2 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland NR 2 I 2014 I JAARGANG 17 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

EX TR D NU IK A MM ER

Nieuwe dagvlindersoort herontdekt in BelgiĂŤ

Riet-atol in de Paardeweide in Berlare

Update kleurringonderzoek Molsbroek

Colofon

Inhoud ?

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme. Redactieraad:

Vrijwilligers project ‘Durme- en Scheldegebied’ herontdekken nieuwe soort in België

Nieuw bos in de Fondatie van Boudelo

Thomas Van Lancker (hoofdredactie & opmaak). Michaël Crapoen, Marieke De Vos, Sarah Geers, Kristof Scheldeman. Met dank aan: Tim Audenaert, Jurgen Couckuyt, Sylvain Cuvelier, Patrick De Brauwer, Robbe De Groeve, Pol De Meyer, Joris Everaert, Jozua Hubeau, Daan Stemgée, Philippe Van de Velde en André Verstraeten.

10 Riet-atol in de Paardeweide

Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren tel/fax: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be

13 Botanische evolutie proefvlakken Heikens 14 Klepperende ooievaar op nestplatform

Taalkundig advies: Paule Bosch Druk: www.drukindeweer.be

16 Update kleurringonderzoek Molsbroek

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Artikels voor het volgende tijdschrift kunnen digitaal worden bezorgd aan de redactie uiterlijk op 15 mei (thomas.vanlancker@vzwdurme.be). De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Lidmaatschap: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres. Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, het tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 17 euro per kalenderjaar. Bedankt voor jouw steun!

Cover:

Mannetje ooievaar in de Buylaers

Foto:

Christophe Hillaert

18 Struweeltjes 22 Dagvlinderfiche: het Landkaartje 29 Vogelnieuws 32 Activiteitenkalender april - juni

Onze partners:

Vo o r w o o r d

Studie

Beheer

Educatie

Actueel

Kalender

Voorwoord Bij het schrijven van dit artikel begin maart is het meer dan schitterend lenteweer. Temperaturen swingen de pan uit en op de terrasjes her en der is het aangenaam toeven in het zonnetje. In de natuur zijn tal van vogelsoorten al druk in de weer met broeden of haasten ze zich om hun nesten te bouwen. De heel zachte winter van de voorbije maanden heeft alles in de natuur versneld doen ontwaken, de eerste vlinders laten zich opmerken op de voorjaarsbloeiers en de eerste trekvogels zijn ook al een tijdje terug… In de buurt van ons bezoekerscentrum Molsbroek is men begonnen aan bouwwerken, gelukkig zijn het ditmaal geen mensen die actief zijn, maar een bever met blijkbaar grootse plannen. Voorlopig is hij blijkbaar nog maar alleen; verdere observaties zullen uitwijzen of hij een definitieve nieuwe buur wordt met eventuele familie… Voor onze natuurvereniging die dit jaar 45 jaar jong is geworden, is dergelijke waarneming de kroon op het werk voor de inzet en de vaak moeizame strijd van vele vrijwilligers voor het behoud van de natuurpracht in onze regio. Ondertussen smeedt ook onze vereniging grootse plannen voor de nabije toekomst. De langverwachte beheersoverdracht van de enclave Molsbergen en Hamputten door het ANB aan onze vereniging is - op enkele details na - zo goed als rond. Ook met de diensten van W&Z werden ondertussen positieve gesprekken gevoerd om Sigmagebieden langs Schelde en Durme in beheer te nemen. Dat zal allemaal op termijn heel wat extra taken meebrengen, wat voor de vereniging allicht met enige groeipijnen zal verlopen, zeker op logistiek vlak. Gelukkig hebben we een personeelsploeg die zich voor 100% inzet voor deze nieuwe uitdagingen en die gesteund wordt door een steeds maar groeiende groep leden en vrijwilligers. Dankzij de inzet van al die mensen konden we 2013 afsluiten met een mooi financieel resultaat. De opbrengst zullen we echter broodnodig hebben om enkele aankopen die in de pijplijn zitten mee te kunnen financieren. Ook jouw steun als lid blijft voor ons onmisbaar. Wil je de natuur logistiek of financieel een handje toesteken, dan kan je steeds terecht bij onze medewerkers tijdens de kantooruren of kan je in onze twee bezoekerscentra bij onze vrijwilligers info opvragen tijdens de openingsuren in de weekends. En bekijk ook eens het aanbod in onze Durmewinkel: naast het natuureducatief aanbod vind je er ook het Molsbroekboek vol historiek en natuurweetjes over dit prachtig gebied in Lokeren. Beslist een aanrader als cadeau voor vrienden of familie. Verder in dit nummer vind je naast recente natuurinfo een meer dan gevulde activiteitenkalender, met zeker voor elk wat wils… Alvast veel leesgenot en tot op één van onze activiteiten in onze natuurgebieden tussen Durme, Moervaart en Schelde, Patrick De Brauwer Voorzitter vzw Durme 3

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vrijwilligers ‘Project Dagvlinders Durme- en Jurgen Couckuyt Ook al zoek je veel in eigen streek, soms is het aangeraden om de lucht elders op te snuiven. Daarmee bedoelen we vooral de prachtige biotopen die Wallonië nog rijk is. Als je de dagvlindersoorten van hier goed wil leren kennen, is het noodzakelijk om de soorten die hier niet voorkomen, ook goed te herkennen. Al jaren gaan Philippe Van de Velde en ikzelf meermaals naar dagvlinders zoeken in de Viroin, Calestienne en de Gaume. Traditiegetrouw wordt de Gaume als één van de laatste nazomerbezoeken op onze agenda. Zo was het ook niet anders in 2013. Een vrijdag eind augustus Een lid van de VVE (Vlaamse Vereniging voor Entomologie) Werkgroep Dagvlinders, Laurian Parmentier, had me eerder die week gevraagd of ik een goede plaats kende waar mooie aantallen Grote vuurvlinder (Lycaena dispar) voorkwamen. Hij had die in België nog nooit gevonden en rond die periode kunnen die

prachtige oranje-rode dagvlinders nog in grote aantallen rondvliegen. De weersvoorspellingen tipten de volgende zaterdag als een warme zonnige dag aan, en dat kwam mij goed uit. Maar zoals meestal in België zien weersvoorspellingen er na twee dagen al heel anders uit. Het mooie weer kwam op vrijdag aan, maar het probleem was dat ik op donderdagnacht moest werken. Die nachtshiften duren steeds 12 uur en op mijn niet meer zo jonge leeftijd is het niet meer evident om zonder slaap af te zakken, 300 km zuidoostwaarts. Laurian had me reeds gewezen op het slechte weer zaterdag, zodat de enige goede mogelijkheid op vrijdag lag. Ik voelde de bui al hangen. Na enig aandringen (waar ik hem heel dankbaar voor ben) ging ik toch overstag om een korte slaapsessie te houden en rond 13 uur aan te zetten vanuit Gent. Voor een dagvlinderreisje kan ik nog omgepraat worden. Het zou echter een kort bezoekje moeten zijn, want hij wou ook absoluut nog een biotoop in Frankrijk aandoen op 50 km van onze plaats in de Gaume.

Extensieve begrazing in de vallei zorgt voor een mooie afwisseling tussen ruigtes, struwelen en kortbegraasde stukken.

Scheldegebied’ herontdekken soort in België Die plaats, een vallei, had ik per toeval enkele jaren geleden ontdekt tijdens mijn vele dagvlinderuitstapjes richting Wallonië. Het is één van de zovele mooie plekjes waar (bijna) niemand naar dagvlinders gaat zoeken. De meeste mensen gaan in één ruk richting Torgny, waar weliswaar een zeer prachtig kalkrijk reservaat ligt en waar je ook vele dagvlindersoorten kan vinden. Voor mezelf had ik al snel uitgemaakt dat de uitdagingen ergens anders lagen. Zo is het veel leuker op zoek te gaan naar soorten waarvan je niet van tevoren weet wat je zal vinden. In die topreservaten weten we het ondertussen wel al. Het tijdsschema was strak en er mocht niet van afgeweken worden, zei Laurian. Rond 16 uur stonden we bovenaan de vallei. Laurian herinnerde me er nog eens aan om zeker rond 17 uur moesten vertrekken richting de kalkrijke biotopen in Frankrijk. Het was zeer mooi weer met nog aangename temperaturen. Al snel vonden we een vrouwtje van de Grote vuurvlinder en iets lager mooie aantallen van beide geslachten. De missie leek al snel geslaagd en er werden vele foto’s genomen. Toch wou ik nog ook andere soorten vinden in de vallei. Daarom zakte ik al speurend af naar beneden. De vallei is een heel natuurlijk geheel: kort afgegraasde stukjes worden afgewisseld door ruigere stukken, doorspekt met vele struwelen en een beekje in het midden. De begrazing is zeer extensief aanwezig door enkele paarden. Dergelijke natuurlijke valleien vind je eigenlijk niet veel meer op privéterrein. Je zou kunnen denken dat het een natuurreservaat is, maar dat is het dus absoluut niet. Het viel wel op dat er die dag veel exemplaren van de Grote vuurvlinder waren, waaronder ook veel vrouwtjes. De vorige jaren had ik er nooit zoveel gevonden. Daarnaast vlogen er in de vallei ook nog verse exemplaren van

Grote vuurvlinder (♂) een prachtige oranje-rode verschijning waarmee het allemaal begon. © Jurgen Couckuyt

Icarusblauwtje, Klaverblauwtje, Staartblauwtje, Bruin blauwtje, Kleine vuurvlinder, verschillende soorten Luzernevlinder, Kleine vos, Argusvlinder, enz ... rond. Van de ene naar de andere dagvlinder zakte ik verder in de vallei af. Laurian was ik ondertussen al uit het oog verloren: die zat nog hogerop. Hij was duidelijk onder de indruk van de vele exemplaren. Toen ik op een zeer kort afgegraasd stukje grasland uitkwam, zag ik opeens nog een mannetje van de Grote vuurvlinder vliegen. Met mijn vlindernetje nette ik het exemplaar en net toen ik het wou inspecteren, zag ik voor mij een vers zwartwit dikkopje vliegen. Instinctief nette ik het ook, samen met de Grote vuurvlinder. Dat was een zeer leuke verrassing, dacht ik bij mezelf. Ik vroeg me trouwens af welk vers zwart-wit Dikkopje daar eind augustus nog kon vliegen. Een Aardbeivlinder (Pyrgus malvae) was absoluut uitgesloten wegens ‘al lang uitgevlogen’ en van een tweede generatie had ik hier in België nog nooit gehoord. 5

Bleef daar maar nog één mogelijkheid over: dat kon dan alleen maar een Kalkgraslanddikkopje (Spialia sertorius) zijn. Andere zwart-witte dikkopjes komen in België niet voor. De soort zou ik snel kunnen bepalen als ik de zgn. apex vlekjes van de voorvleugel zou zien. De typische vlekjes stonden echter niet op één rij: het vierde stipje sprong eruit. Dus toch geen Kalkgraslanddikkopje! Meteen kreeg ik het gevoel dat dit misschien wel iets heel speciaals kon zijn.

het mannetje dat je duidelijk kunt zien aan het gevorkte uiteinde van de thorax (lijfje). Laurian vroeg of ik nog meerdere exemplaren had gezien want als jonge vorser aan de UGent leek dit voor hem een unieke kans om een hervestiging van een verdwenen soort te kunnen beschrijven voor België.

Ik ging op zoek naar Laurian om een bevestiging te krijgen van wat ik toen al hoopte. Met Philippe had ik begin juli een prachtige dagvlinderreis gemaakt in de Jura. Een soort die toen heel goed hadden leren kennen, was het Bretons spikkeldikkopje (Pyrgus armoricanus). Dàt zou het wel eens kunnen zijn, want die hebben wel degelijk een tweede generatie in de nazomer. We bekeken het dikkopje nog eens in het net, maar al snel haalde ik mijn glazen schaaltje boven om het exemplaar beter te kunnen bekijken. De diffuse vlekken op de bovenkant van de achtervleugels duwden ons nog meer in de richting van een Bretons spikkeldikkopje. Even wisselden we van gedachten of het niet toch een ander spikkeldikkopje kon zijn. We onderzochten de onderkant op kenmerkende eigenschappen, maar neen, de vliegtijden en bepaalde kenmerkende vlekken bevestigden ons toch dat het een Bretons spikkeldikkopje kon zijn. We maakten veel foto’s van

Meteen zakten we terug af naar de plaats van de vondst en - pas toegekomen - zag ik meteen een ander vers exemplaar zitten op de zeer korte vegetatie. Het dikkopje was me echter te snel af toen ik het probeerde te netten, maar de toon was gezet. We hadden met zekerheid twee exemplaren gezien waarvan één bevestigd mannetje. Omdat we nog naar Frankrijk moesten en door de historische vondst achter liepen op het schema - het was al bijna 18 uur -, besloten we niet verder te zoeken, maar op een andere keer terug te komen. Tijdens de autorit begon het pas echt tot ons door te dringen dat dit een nieuwe vondst was voor België. Zouden er nog meer vindplaatsen zijn in België? Waarom zat het Bretons spikkeldikkopje dààr en niet bv. in het voor de hand liggende reservaat in Torgny? ‘Het microklimaat en de kort afgegraasde plekjes’ was onze eerste antwoord. Dit was een Pyrgus-vallei! Waren dit zwervers of was het een populatie? Twee zwervers op exact dezelfde plaats? Neen toch! Dat kon toch niet... Aan onze stemmen kon je horen dat we zo gelukkig waren als kleine kinderen.

Onderkant Bretons spikkeldikkopje (♂).

Onderkant Bretons spikkeldikkopje (♀).

Vers exemplaar Bretons spikkeldikkopje (♀) wat kan duiden dat voortplanting zeker mogelijk is.

Enkele dagen later, 05.45 u. Ik pikte Philippe op aan zijn woonst omdat we vóór de grote drukte voorbij de ring van Brussel wilden zijn om bevestiging te gaan zoeken van de vondst van enkele dagen tevoren. Ik had Philippe al daags na onze vondst gevraagd of hij het zag zitten om nog eens af te zakken naar de Gaume. Lang had hij niet moeten nadenken want ook zijn ervaringen van de Jura zaten nog vers in het geheugen. Het beloofde weer een hete dag te worden. Zo had Sabine het ons toch beloofd. In de Gaume begonnen we weer van boven aan de vallei en zakten we speurend naar dagvlinders, langzaam af naar beneden. Opnieuw stonden we versteld van de vele exemplaren van Grote vuurvlinder. De andere soorten waren ook terug van de partij. Toen we op de plaats kwamen waar Laurian en ik enkele dagen tevoren nog een mannetje Bretons spikkeldikkopje gevonden hadden, waren we supergeconcentreerd. We namen elk een kant van het afgegraasde perceel en speurden naar zwart-witte dikkopjes. Nog geen minuut later kon ik er al ééntje netten. “Philippe, ik heb er al één gevangen!” riep ik fier. Meteen stak ik het in het glazen schaaltje om het te bevestigen.

En ja hoor, het was weer een Bretons spikkeldikkopje, supervers! En wat nog belangrijker leek, was het feit dat we een vrouwtje gevonden hadden. Voortplanting was dus mogelijk! We lieten het exemplaar niet meteen vrij omdat we nog andere exemplaren wilden vinden. Na bijna twee uur vruchteloos zoeken gaven we het op en gingen we wat rusten in de schaduw bij ons eerder gevonden exemplaar. Terwijl we nog nagenoten van onze prachtige vondst, zag ik opeens verderop een heel klein vlindertje neerstrijken op een akkerdistel. Aan het typische vluchtpatroon herkende ik meteen een dikkopje (je kan bepaalde soorten vermoeden a.d.h.v. het vliegpatroon). Snel nam ik mijn vlindernet en zonder nadenken kon ik het vangen. Alweer een supervers exemplaar! En alweer een vrouwtje. Fantastisch! We hadden nu met zekerheid twee vrouwtjes, één mannetje en één onbekend exemplaar. Dit konden absoluut geen zwervers meer zijn, maar misschien een eerste nieuwe generatie, voortgebracht door een bevrucht wijfje dat in het voorjaar tot hier is geraakt. Een voorzichtige analyse. Vorige jaren had ik die hier nooit aangetroffen, dus … 7

De hele dag tot ’s avonds laat hebben we in andere valleien en potentiële biotopen in de Gaume gezocht, op zoek naar meer vondsten van het Bretons spikkeldikkopje. Zonder resultaat echter. Voorlopig moeten we vaststellen dat een nieuwe soort voor België zich in die vallei ophoudt. De waardplant vijfvingerkruid staat daar massaal, er heerst een microklimaat en op de zeer korte afgegraasde stukjes van paarden, kunnen ze snel opwarmen. De aanwezigheid van ruigtes en struwelen zal ook zeker een rol spelen in het verhaal. Later zijn we nog een keer terug geweest, net als in Frankrijk, maar er waren geen exemplaren meer te vinden die we met zekerheid konden bevestigen. Er waren wel vermoedens dat we er nog zagen vliegen, maar die konden we niet netten. Deze Pyrgussen zijn zeer snelle en hevige vliegers, en dus moeilijk te vangen. Toch is iedereen tevreden, want België heeft er sinds 1954 weer een Bretons spikkeldikkopje bij. Het laatste exemplaar werd ooit gevonden in Tellin. Sindsdien

werd de soort beschouwd als uitgestorven in België. De jaren daarvoor huisde er ook nog een populatie aan de kuststreek, maar ook daar verdween die begin jaren ’50. Tot nu dus. We hebben een vermoeden dat die nieuwe vondsten uit Saarland (Duitsland) zouden kunnen komen. Daar zijn ze de laatste jaren uitgebreid richting Luxemburg, vermoedelijk door de klimaatopwarming. De dichtstbijzijnde populatie ligt nu op ongeveer 60 km van onze vindplaats. Toch een onoverbrugbare afstand voor een klein dagvlindertje zoals het Bretons spikkeldikkopje lijkt het? Of toch niet? Zijn er nog andere populaties in de buurt? In 2014 weten we allicht meer. Als dagvlinderliefhebbers uit Vlaanderen, mogen we fier zijn op onze vondst. Maar toeval bestaat niet, het was ons lot dat we de eerste exemplaren van het Bretons spikkeldikkopje zouden vinden. De volgende jaren zullen er ongetwijfeld nieuwe vindplaatsen volgen.

Wil je meer te weten komen dagvlinders in onze streek of wil je meewerken aan het Dagvlinderproject in het Durme- en Scheldegebied? Schrijf je dan in op de Dagvlinderflash door te mailen naar couckuyt.jurgen@telenet.be en/of filip.vandevelde@skynet.be.

2-daagse Kinderworkshop ‘bootjes maken’ Maandag 14 en dinsdag 15 april Hoe komt het dat eenden kunnen drijven? Zijn er insecten die op het water kunnen lopen? Hebben sommige mensen drijvende huizen? We maken onze eigen mini-bootjes. Wie zijn bootje blijft het langst drijven? Misschien is jouw boot wel de snelste of de lekkerste! Afspraak: aan bezoekerscentrum Molsbroek om 9 uur (einde 12 uur) of om 13.30 uur (einde 16.30 uur). De cursus in de namiddag is reeds volzet. Info: voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De prijs is 14 euro voor leden, 19 euro voor niet-leden. Inschrijven: via Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam maakt een boot’. 8

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Nieuw bos in de Fondatie van Boudelo Thomas Van Lancker Eind 2013 werd in het reservaat de Fondatie van Boudelo (Sinaai-Stekene) een populierenbos aangekocht van 1,33 ha. Het bos ligt in het zuiden van ons reservaat en kan optimaal als buffer fungeren tussen het open agrarische (mais)akkergebied ten zuiden en het natuurreservaat ten noorden van het perceel. Het bos grenst eveneens aan ĂŠĂŠn van de waardevolste elzenbroekbossen van de Fondatie, een zeer vochtig bos waar kensoorten zoals elzenzegge en ruwe smele talrijk voorkomen en houtsnip en nachtegaal geregeld worden waargenomen. Al vroeger in het verleden werd het perceel aangeplant met populieren, maar na de windhoos die in 1986 over het Waasland trok en het volledige perceel verwoestte, werd het heraangeplant. Nu heeft het bos een gevarieerde onderetage van o.a. zomereik, ruwe berk, tamme kastanje, okkernoot, hazelaar, spork met op bepaalde plaatsen wat riet en zwarte els. Als startbeheer worden de populieren gekapt, maar wordt de houtige ondergroei behouden, wat spontane verbossing kan bevorderen. Het aangekochte bos ligt net buiten de rand van de Moervaartdepressie en is dus duidelijk minder nat dan de meer noordelijk gelegen reservaatpercelen. Een probleem is de talrijke aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers, een exoot die graag op drogere zandgronden groeit. Die soort zal - om de ontwikkeling van natuurlijk bos een kans te geven - intensief bestreden moeten worden.

Het nieuwe bos zal een buffer vormen tussen het agrarisch gebied in het zuiden en het natuurreservaat in het noorden.

ÂŠ Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Riet-atol in de Paardeweide Daan Stemgée Met de vorderingen van de werken van het geactualiseerd Sigmaplan wordt er veel nieuwe natuur gecreëerd in de Scheldevallei. In Berlare, Wichelen en Kalken worden de dijken natuurinrichtingswerken stilaan zichtbaar. Planten en dieren krijgen er nu concrete veelbelovende kansen. De lokale vrijwilligers van vzw Durme volgen de ontwikkelingen op de voet en brengen verslag uit. Nu al tureluur Vorig jaar werd in Wichelen het gereduceerde getijdengebied Bergenmeersen in werking gesteld. Twee keer per dag stroomt het Scheldewater er in en uit de vroegere polder van 40 ha groot. De slikken en schorren van de zeldzame getijdenatuur komen er tot ontwikkeling. Meteen al vond een koppeltje tureluur het een ideale plek om te broeden. Het is nu wachten op andere interessante soorten zoals het porseleinhoentje bijvoorbeeld. Er is ook gedacht aan de wandelaars, want een lang en breed knuppelpad geeft iedereen de kans om dit nieuwe natuurgebied van nabij te verkennen … een aanrader!

Projectleider Dominiek Decleyre (ANB) aan de vistrap.

Nog vóór de zomer zouden ook de laatste werken in de Paardeweide - een gecontroleerd overstromingsgebied - moeten afgerond zijn; zo vertelt ons de projectingenieur Michaël De Beukelaer-Dossche van Waterwegen en Zeekanaal. Momenteel legt men de laatste hand aan een nieuwe en grotere uitwateringssluis en ook een lange vistrap. Dat kanaaltje biedt kansen aan vissoorten om te migreren van en naar de moeraszone van de Paardeweide. In het oostelijke gedeelte zal er gestuwd worden naar een hoger en geïsoleerd waterniveau zodat er rietveld en open water kan ontstaan. Grond om de ringdijk rond het gebied 0,5 m te verhogen en verbreden, werd in deze zone met diepere en ondiepere delen uitgegraven, waardoor ze werd omgevormd tot een ‘atol’ van 6 eilanden. Die toekomstige rietvelden hebben als doel een nieuwe en veilige thuishaven te bieden aan doelsoorten als snor en rietzanger en vooral roerdomp en woudaapje. Er komt ook nog een wandelpad dat de Scheldedijk en de ringdijk met elkaar zal verbinden waardoor de bezoekers de natuurwaarden intens kunnen beleven.

Moeraszone in het oostelijk deel van de Paardeweide met op de achtergrond de kerk van Wichelen: “laat het riet maar groeien...”.

Wetland voor de grutto Het wordt pas echt interessant als we het gebied bezoeken samen met projectleider Dominiek Decleyre van het Agentschap voor Natuur en Bos. Hij legt ons uit dat aan de rand van de Paardeweide een strook werd opgehoogd met grond die niet bruikbaar was voor de dijken. Dat gaf de gelegenheid om daar een schermbos van 2,5 ha te voorzien met soorten van hardhoutooibos. Schoolkinderen, studenten tuinaanleg en natuurarbeiders hebben er ondertussen enkele duizenden jonge boompjes aangeplant.

De laatste tien jaar had onze vereniging in de Paardeweide en het Paardebroek al veel percelen kunnen verwerven binnen het grote visiegebied van de Scheldebroeken. De kans is dan ook groot dat onze lokale vrijwilligers er een belangrijke verantwoordelijkheid zullen kunnen opnemen in het beheer en de monitoring. Samen met de achtergelegen Heidemeersen (Natuurpunt) strekt er zich nu in Berlare een groot natuurgebied uit dat de komende jaren kan uitgroeien tot een hotspot voor fauna en flora.

Het grootste en drogere deel van de Paardeweide echter zal, net zoals het Paardebroek, in grote mate bestaan uit dotterbloemgraslanden en glanshaverweiden. De doelsoorten van deze ‘wetlands’ zijn weidevogels zoals kievit en grutto, en als het even kan … kwartelkoning. De vroegere landbouw heeft er de baan geruimd voor ‘natuurbouw’ hoewel de landbouwers nauw betrokken zullen worden bij de uitvoering van het natuurbeheer.

Meer info: www.sigmaplan.be en klik door naar projectgebied ‘Kalkense Meersen’. Conservator Scheldebroeken: Jan Maertens – jan.maertens1@telenet.be. Wil jij ook de Paardeweide en het Paardebroek verkennen? Dat kan op zondag 13 april tijdens de Lentedrinkwandeling. Meer info over die wandeling vind je in onze activiteitenkalender op pagina 32. 11

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Botanische evolutie proefvlakken Heikens Kristof Scheldeman In het kader van een soortenbeschermingsproject (2012) werden op een reservaatperceel in de Reservaatzone Donkmeer aan de oever van veenplas Heikens twee proefvlakken van 10m x 10m afgegraven. Één proefvlak werd ondiep uitgegraven tot op een diepte van 15 cm onder het maaiveld, het andere proefvlak tot 40 cm diep. Het was de bedoeling om aan de hand van de botanische evolutie op de proefvlakken in te schatten op welke manier het volledige reservaatperceel in de toekomst best afgegraven zou worden. In 2013 konden onderstaande eerste botanische ontwikkelingen vastgesteld worden. Het ondiepe proefvlak heeft nooit volledig onder water gestaan (grondwater boven maaiveld). Tijdens het voorjaar en het najaar kwam het grondwater net tot aan het maaiveld (plasdras), terwijl in de zomerperiode het grondwater 20 tot 30 cm onder het maaiveld kwam te liggen. Op het ondiepe proefvlak werden in totaal 40 verschillende plantensoorten aangetroffen. Typische kensoorten voor pioniersituaties betroffen moerasmuur, moerasdroogbloem, zomprus, greppelrus, gewoon varkensgras en blaartrekkende boterbloem.

Mattenbies werd waargenomen in het diepe proefvlak.

Volgende interessante soorten die gelinkt zijn aan laagveensituaties werden eveneens aangetroffen: hoge cyperzegge (schaars) en knikkend tandzaad (frequent). Daarnaast werden nog andere kensoorten voor natte ruigtes aangetroffen waaronder: moerasspirea, grote wederik en watermunt. Zeldzame Rode Lijst-kensoorten werden voorlopig nog niet aangetroffen. Een potentieel gevaar voor verbossing door houtige opslag werd nauwelijks vastgesteld op het ondiepe proefvlak. Zo werden er slechts een vijftigtal zaailingen van zwarte els en grauwe wilg aangetroffen. In de maand september betrof de meest dominante soort pitrus. Het tweede proefvlak stond quasi het volledige groeiseizoen onder water en had daardoor eerder het aspect van een ondiepe waterhoudende slenk. Enkel tijdens de droogste periode van het jaar (augustus-september) is het diepe proefvlak als slikplaat, gedurende maximum een maand, droog komen te liggen. Ook toen waren lokaal nog plassen in de slikzone aanwezig. Wegens het waterhoudend karakter was dit proefvlak veel minder soortenrijk aan planten dan het ondiepe proefvlak en was tegen de maand september slecht 70% van de oppervlakte bedekt met planten. De vegetatie bestond in september voor 50% uit grote lisdodde, 30% uit (water)riet en 20% uit andere vegetatie. De aanwezige onderwaterplanten zoals sterrenkroos spec. en klein kroos tonen het natte karakter van dit proefvlak aan. De botanische verrassing in dit proefvlak betrof de vondst van enkele planten mattenbies. Ook de behoorlijke oppervlakte aan waterriet die ongetwijfeld in de komende jaren zal toenemen, is bemoedigend.

De twee proefvlakken in de Reservaatzone Donkmeer werden afgegraven om de verschillende botanische evoluties na te gaan.

ÂŠ Vzw Durme

Tijdelijke tentoonstelling Molsbroek - Keramiek Vliegt Van 6 april t.e.m. 14 juli Voor deze tentoonstelling koos sculpturaal keramist Lucien Tinck het thema VOGELS, symbool voor vrijheid. De enige grens die vogels kennen, is de horizont. Vogels bestaan reeds langer dan de mens. Ondanks hun enorme variĂŤteit in kleur en vorm zijn ze erin geslaagd in harmonie samen te leven. De ene soort is sterk in vliegen, de andere in zingen. Is de ene daarom beter dan de andere? L. Tinck is sinds 1980 voltijds bezig met keramiek. Als gastdocent geeft hij glazuurscheikunde en decoratie-technieken. Afspraak: de tentoonstelling is te bezichtigen tijdens de openingsuren van bezoekerscentrum Molsbroek. Opening op zondag 6 april om 14.30 uur. Welkom! Info: de werken worden ook te koop aangeboden. Meer info bij Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Klepperende ooievaar op nestplatform Kristof Scheldeman Op 14 januari werd in het natuurreservaat de Buylaers in centrum Lokeren een ooievaarspaal geplaatst. De paal van ongeveer 9 meter hoog staat midden in het gebied en is goed zichtbaar vanaf de Durmedijk. Boven op de paal staat een metalen constructie waarop ooievaars een nest kunnen bouwen. Het idee om een ooievaarspaal te plaatsen in de Buylaers kwam er nadat vorig jaar een jong ooievaarskoppel spontaan een broedpoging ondernam op de schoorsteen van een huis in de Rozenstraat, vlak naast het reservaat. Jammer genoeg mislukte het broedsel en werden geen jongen grootgebracht. Met de nieuwe ooievaarspaal in het reservaat zelf hopen we dat de dieren in de toekomst in optimale om-standigheden zullen kunnen broeden. De Buylaers oefent reeds enkele jaren een sterke aantrekkingskracht uit op ooievaars. Ondanks de ligging in het drukke centrum van Lokeren, komen de dieren er regelmatig foerageren in de natte hooilanden op zoek naar hun favoriete voedsel zoals muizen, mollen en kikkers. De ooievaar breidt uit in onze gebieden Al meer dan 10 jaar broedt er een ooievaarskoppel op een nestpaal in de Daknamse meersen van Natuurpunt. Met de plaatsing van een ooievaarspaal in de Buylaers hopen we dat de populatie ooievaars in Lokeren en omgeving zich zal uitbreiden. Wie weet vestigt er zich op termijn een heuse ooievaarskolonie in de Durmevallei. Geschikte leefgebieden voor ooievaars zijn er alvast voldoende. Denk maar aan de honderden hectaren natte biotopen die zich, dankzij het jarenlange natuurbeheer van vzw Durme en Natuurpunt in de streek, hebben ontwikkeld in reservaten zoals het Molsbroek, de Buylaers, de Lokerse Moervaartmeersen, de Durmemeersen of de Daknamse Meersen. 14

Klepperend mannetje op nestplatform.

ÂŠ Christophe Hillaert

Geklepper op de ooievaarspaal Halverwege maart was het na 2 maanden stilte op en rond de ooievaarspaal plots zover. Een emotionele conservator belde ons op met de mededeling dat er een ooievaar op het nestplatform zat te klepperen. De dagen nadien vertoefde het dier nog verschillende uren op zijn nieuwe stek waarbij hij, naast het lanceren van vele kleppersalvo’s, het nestplatform eveneens nauwgezet leek te inspecteren. Door het aflezen van de ring op zijn poot kwamen we te weten dat de ooievaar wel degelijk het mannetje betreft dat vorig jaar in de Rozenstraat een broedpoging ondernam en dat hij in januari 2012 overwinterend werd aangetroffen in Madrid, Spanje. Hopelijk komt zijn wederhelft hem snel vervoegen en slaagt hun broedpoging dit jaar wel! Voor allen die meegewerkt hebben aan de plaatsing van de ooievaarspaal was het alvast een opluchting dat de ooievaars het nestplatform zo snel hebben goedgekeurd.

Ooievaar in de Buylaers met op de achtergrond de ooievaarspaal. © Christophe Hillaert

Transitie Lokeren en Zele doen alle deuren open Zaterdag 17 mei i.s.m. Vormingplus Waas-en-Dender, LETS Durme, Milieudienst Lokeren, IDM en Transitie Zele. Transitie is een beweging met als doel gemeenschappen en initiatieven te inspireren in de overgang van o.a. olieafhankelijkheid naar een meer lokale, sociale en duurzame economie. We maken van dichtbij kennis met enkele boeiende initiatieven in Lokeren: een samentuin, de LETS-groep en de Repair Cafés. Daarna fietsen we naar Zele via het spoorwegpad en zal Transitie Zele uitleg geven over hun gemeenschapstuin en andere transitiedynamieken.

Repair Café © Vorming Plus

Afspraak: ten huize van Stefaan Segaert, Beekstraat 32, Lokeren om 9.30 uur (einde 12.30 uur). Prijs: 3 euro, met korting 1,5 euro. Inschrijven: tot 7/5 bij Vormingplus Waas-en-Dender via 03 775 44 84 met code 140517 NSA. Betaling: zo snel mogelijk na inschrijving op BE05 0014 0186 1275. Begeleiding: Stefaan Segaert,Vormingplus Waas-en-Dender. Meer info: Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 15

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Update kleurringonderzoek Molsbroek Tim Audenaert

Enkele resultaten

Sinds 2009 loopt een kleurringonderzoek naar kokmeeuwen in het Molsbroek. Aan de basis van dit project lagen enkele prangende onderzoeksvragen: “Waar overwinteren ‘onze Molsbroekmeeuwen’? Waar blijven ze tijdens de trek pleisteren? Wat is het aandeel van vogels die naar hun geboortekolonie terugkeren om er zelf te broeden? Met welke kolonies is er uitwisseling? Is er eventueel overlap tussen overwinterende vogels en de broedvogelpopulatie? Wat met dispersie van juveniele vogels in vergelijking met eerder ringonderzoek (Roggeman, 1967)?” Behalve een wetenschappelijk ring gebruiken we een gele kleurring met zwarte inscriptie. Die kleurring is vlot met telescoop vlot af te lezen, wat het aantal terugmeldingen fors verhoogt. De voorbije vijf jaar breidde dit kleurringprogramma verder uit naar verschillende meeuwenkolonies in Antwerpen, Oost-Vlaanderen, Limburg, Vlaams Brabant en Henegouwen (zie Audenaert T., 2010, 2011, 2012, 2013). Wanneer u dit leest is het broedseizoen 2014 alweer volop aan de gang. Dit artikel geeft een beknopte update van het project.

Tijdens het afgelopen broedseizoen (2013) zijn 453 kokmeeuwen voorzien van een kleurmerk. In totaal zijn sinds 2009 1.461 meeuwen gekleurringd (1 maart 2013): Molsbroek (553), Waaslandhaven (290), Antwerpse haven (273), Harchies (158), Lommel (126), Het Vinne (41) en Gent (20). Tot op heden hebben we 1.022 terugmeldingen van 380 verschillende meeuwen ontvangen. Dat betekent dat ca. 26% van de gekleurringde vogels al ten minste één maal werden terug gezien. Dat is een behoorlijk percentage aangezien we bijna enkel nestjongen kleurringen (96%) en er nog een grote uitval is onder jonge vogels. Onze dataset is nog te beperkt om harde conclusies te kunnen trekken, maar een aantal trends tekenen zich toch af. De belangrijkste overwinteringsgebieden van onze kokmeeuwen zijn de Bretoense kusten, de Loire-regio en centraal Spanje (WZW-waartse verplaatsing na broedseizoen). De hoofdmoot overwintert er aan de kust of op vuilstorten.

Gekleurringde kokmeeuw EMSX (2e KJ), 18/01/2013 op vuilstort in Pinto (Spanje).

Een ander belangrijk gegeven is de uitwisseling tussen de verschillende kolonies, zowel in overwinterings- als in broedgebieden. Op bepaalde - druk bekeken - Franse en Spaanse binnenlandse vuilstorten overwinteren kokmeeuwen uit de verschillende Belgische kolonies samen. Anderzijds wisselen kolonies onderling gegevens uit over broedende vogels, maar uit de meeste terugmeldingen wordt duidelijk dat de vogels plaatsgetrouw zijn. Het aantal ontvangen terugmeldingen is het hoogst uit België (463, hoofdzakelijk in broedseizoen en trekperiode), vervolgens uit Frankrijk (284, vooral in winter- en trekperiode) en Spanje (183, vooral winter). Molsbroek Molsbroek blijft cijfermatig de belangrijkste ringlocatie. Tussen 2009 en 2013 voorzagen we 553 kokmeeuwen van een kleurring (94% nestjongen). Daarvan ontvingen we 404 terugmeldingen van 127 verschillende in Molsbroek gekleurringde meeuwen. De opmerkelijkste vogel is ongetwijfeld het adult wijfje hybride Kokmeeuw x Zwartkopmeeuw (kleurring EEVY). Dat houdt ondertussen al voor het 4e opeenvolgende broedseizoen territorium in het Molsbroek op exact dezelfde pol van Scherpe zegge (nest gemarkeerd in 2011 met bamboestokje) en ondernam al ten minste één mislukte broedpoging.

Kokmeeuw.

Referenties: Audenaert T., De Smet G., Crapoen M. (2010). Kleurringonderzoek bij Kokmeeuwen in het Molsbroek. Durme- en Scheldeland 13(2): 4-7.

Dank & info

Audenaert T. (2011). Update kokmeeuw kleurringonderzoek. Durme- en Scheldeland 14(1): 8.

Een dergelijk project is behoorlijk arbeidsintensief en gebeurt 100% in de vrije tijd. Hartelijk dank aan iedereen die meewerkt of ons ondersteunt!

Audenaert T. (2012). Kokmeeuwen met een gele poot. Kleurringonderzoek in het Molsbroek, een stand van zaken. Durme- en Scheldeland 15(1): 12.

Meer info over ons project en overzichtskaartjes met terugmeldingen per kolonie zijn te vinden op onze website www.bhgull.be.

Audenaert T. (2013). Kleurringonderzoek Molsbroek broedseizoen 2012. Durme- en Scheldeland 16(1): 8-9.

Specifiek over onze activiteiten in Molsbroek wordt beknopt een blog bijgehouden in het ‘Meeuwenseizoen’:www.durmevallei.be/kokmeeuw.

Roggeman W. (1967).The migration of Larus Ridibundus ringed as chick in the north of Belgium. De Giervalk 60 (3-4): 301-311.

Meer info over het project vind je op www.bhgull.be en op www.durmevallei.be/kokmeeuw.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Struweeltjes is een rubriek met allerlei interessante, opvallende of leuke natuurweetjes uit onze regio. 1ste ‘Groene Paling’ postuum uitgereikt aan André Van Doorsselaer Onze afdeling Zele-Berlare-Wichelen lanceert in haar werkingsgebied een nieuw initiatief door elk jaar ‘De Groene Paling’ uit te reiken aan een persoon die zich het voorbije jaar heeft ingezet voor de natuur, het milieu of het landschap. Hieraan is een mooie prijs verbonden en iedereen kan iemand voordragen bij de jury (motivatie mailen naar zbw@vzwdurme.be). Met de trofee ‘De Groene Paling’ hoopt de afdeling elk jaar iemand te bekronen die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het behoud en de waardering van de natuur in onze streek. Bovendien verwijst de naam ook met een knipoog naar een bekend streekproduct, en zo naar het toerisme en de gastronomie aan het Donkmeer. Als erkentelijkheid voor zijn bijdrage tot de vogelstudie en de bescherming van de Scheldebroeken werd de eerste Groene Paling postuum uitgereikt aan André Van Doorsselaer uit Zele, ons jammerlijk te vroeg ontgaan in 2010. De plechtige oorkonde, ondertekend door de meer dan vijftig aanwezigen, werd tijdens de Nieuwjaarsreceptie van de afdeling in het Bezoekerscentrum Donkmeer overhandigd aan zijn beste vogelvriend Rudi Van Onderbergen.

Foto VLNR: Jan Maertens, Daan Stemgée, Rudi Van Onderbergen, Pol De Meyer en Mathias Engelbeen. © Eddy Copers

Diezelfde avond stelde Daan Stemgée ook het recente rapport over de broedvogelinventarisatie van de Scheldebroeken voor. Dat werd eveneens opgedragen aan André, de pionier van het gebied en notoir vogelkijker. De weduwe van André is zeer blij en trots met deze postume erkenning.

Daarnaast overliep voorzitter Mathias Engelbeen het voorbije werkingsjaar en blikte hij vooruit naar de talrijke activiteiten in 2014, waarin lokale vrijwilligers tijdens de zomermaanden juli en augustus op zondagen het bezoekerscentrum opnieuw zullen openhouden. Er zijn zelfs zeven zondagse zomerwandelingen voorzien, vertrekkend van de natuurtuin. Info: Groene Paling en zomermaanden bezoekerscentrum Donkmeer: Pol De Meyer, 0485 64 01 79 of pol.de.meyer@skynet.be. Afdeling Zele-Berlare-Wichelen Knotwilgen-eend in het Molsbroek! De terreinploeg van vzw Durme zorgt met de regelmaat van de klok voor opmerkelijke vondsten in onze natuurgebieden. Dat is altijd zo geweest. Zij zijn als het ware de verkenners van vzw Durme en strijden dagdagelijks in de frontlinie. Nu eens maaien of spelevaren in een moeras, dan weer meters hoog op een knotboom. Die laatste krijgt bij uitstek een ferme knipbeurt in de wintermaanden. Het is tijdens zo’n werkje dat ze in het Molsbroek, eind februari - en 3 meter hoog! - een vers nest vonden met 10 hagelwitte eitjes. Aan de grootte en de vorm van de eieren konden ze al vlug achterhalen dat het om een nest van een wilde eend ging. Die soort durft het wel eens hogerop zoeken.

De dagpauwoog daarentegen is zeer pover vertegenwoordigd. Een derde generatie vorig jaar werd gefnuikt door twee weken zeer koud weer in het najaar. Daardoor hebben veel rupsen zich niet kunnen verpoppen en zijn ook vele poppen niet meer uitgekomen. Ook deze soort overwintert als imago (volwassen). Jurgen Couckuyt Welkom Marc! Eieren wilde eend in de knotwilg.

Op die manier zijn ze een stukje veiliger voor roofdieren. Nadeel is dan wel dat die kleine pluizenbolletjes - die nestvlieders zijn - zich reeds na enkele dagen in vrij val, de dieperik in moeten storten op zoek naar sloot en plas. Gelukkig hebben ze een dikke donsjas aan waardoor de landing zacht is. Een opmerkelijk staaltje van verstoppertje spelen!

Sinds begin dit jaar versterkt Marc onze terreinploeg. Sterk als een beer en altijd klaar voor een mopje is hij de ideale aanvulling van Bob, Kris en onze vrijwillige terreinmedewerkers. Ze beheren samen niet minder dan 400 hectare natuurgebieden. Ze maaien, knotten en doen nog zo veel meer, zodat onze reservaten de ideale leefomgeving vormen voor heel wat planten en dieren. Knap werk, mannen!

Michaël Crapoen Kleine vos zoekt bevestiging Vorig jaar viel het op dat met de kleine vos één van de eerste dagvlinders in onze streek rondvlogen. Ondanks het zeer lange slechte voorjaar was die soort de meest geziene van alle overwinteraars. Daarna ging het enkel in stijgende lijn. Ook dit jaar hebben we al enkele zonnige dagen gehad en daar was hij weer. De kleine vos bevestigt al het goede dat we hoopten. Opnieuw is deze soort de meest geziene van de streek. Hopelijk is hij definitief terug na jaren van afwezigheid. De volgende jaren moeten dat bevestigen.

Sinds begin dit jaar versterkt Marc onze terreinploeg

1200 ha natuurgebied erkent in 2013

Kleine vos © Fonny Schoeters

In 2013 heeft Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege 1.200 ha natuurgebied erkend waaronder 22,5 ha in beheer van vzw Durme. Die extra erkenningen zijn noodzakelijk omdat enkel voor de erkende gebieden middelen ter beschikking worden gesteld voor o.a. het beheer en de openstelling, ... en omdat de grote achterstand die de voorgaande jaren was opgelopen voor een deel werd weggewerkt. Kristof Scheldeman 19

Nieuwe infoborden voor reservaat de Lokerse Moervaartmeersen De Lokerse Moervaartmeersen zijn gelegen tussen Eksaarde en Daknam, en vormen een 25 ha groot lappendeken van natte hooilanden, weiden, bossen en rietland langs de Durme, Moervaart en Zuidlede. Terwijl je op de dijk of langs de trage wegen wandelt en fietst ontdek je de dieren en planten van het gebied. Binnenkort krijgen de Lokerse Moervaartmeersen drie mooie infoborden. Kenmerkende soorten worden er in de verf gezet. Zo leer je dat op de stengels van de echte koekoeksbloem soms hoopjes wit schuim zitten, dat ‘koekoekspug’ wordt genoemd. In feite is het spug het nest van een klein insect, de schuimcicade.

Echte koekoeksbloem © An De Wilde

Zin om de officiële inhuldiging bij te wonen? Dat kan. Op Paasmaandag 21 april wandelen we met conservators Katy en Eric doorheen het gebied en worden de borden kenbaar gemaakt. Afspraak om 14.30 uur aan de kruising tussen Pontweg en het Spoorwegpad. Laat je weten of je er bij kan zijn? Mail naar sarah.geers@vzwdurme.be. Sarah Geers

Bever knaagt nog steeds

Sinds de eerste waarnemingen van een bever in het Molsbroek, werden nu ook diverse knaagsporen aangetroffen aan de Hamputten in W a a s - m u n s t e r. Volgende QR-code geeft mooie beelden weer van het dier in volle actie (beelden wildcamera Robbe De Groeve). Aanplant 5000 m² bos Zondag 16 maart werd in het industriepark E17/3 in Lokeren 5000 m² eikenbos geplant op een perceeltje aansluitend bij de bosstrook rond een oude zandwinningsput. Die eigendom van de stad Lokeren was in de plannen voorzien om te worden bebost. De aanplanting werd uitgevoerd op initiatief van de Rotary en de Scouts Sint-Laurentius van Lokeren.Vzw Durme steunde dit project. André Verstraeten

Big Jump op 13 juli in Lokeren en Berlare

Maak je borst maar nat! Op hetzelfde tijdstip springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water, én dat ze daar iets willen aan doen.Vzw Durme springt samen met jou in de Durme (Lokeren) en het Donkmeer (Berlare). Doe je mee? Meer info volgt!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Cursussen Natuurschilderen en -tekenen Creativiteit en natuurbeleving komen samen in deze cursussen. Teresa De Smet zorgt voor individuele begeleiding op maat en helpt je zo je grenzen te verleggen. Door observatie van de natuur, leer je het kleurenspel van het landschap weer te geven. Ervaring is geen vereiste. Je werkt met materiaal naar keuze, op papier of doek. Je krijgt oog voor de pracht van de waterkant en leert aandacht te hebben voor compositie om zo de indruk van het moment weer te geven.

Workshop Schilderen en tekenen in de Hamse natuur Dinsdag 6, 13, 20 en 27 mei i.s.m. Natuurpunt Hamme en de Academie voor beeldende kunsten in Hamme Afspraak: om 13.15 uur op de parking van de Academie voor Beeldende Kunsten in Hamme, Marktplein 20. Einde voorzien om 16.45 uur. Inschrijven: via Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20 en schrijf vervolgens 40 euro (leden vzw Durme) of 55 euro (niet-leden) over op BE52 0012 2999 0009 met mededeling 'naam Workshop natuurschilderen langs Durme en Schelde’. Incl. in de prijs: professionele begeleiding en een verzekering tijdens de sessies. Opgelet: inschrijven vóór 11 april. Meebrengen: de deelnemers zorgen zelf voor alle schildermateriaal en vervoer.

Cursus Natuurschilderen en tekenen in de Franse Gaume 29 mei, 30 mei, 31 mei en 1 juni i.s.m. Natuurpunt Hamme Net over de Belgische grens schilderen en tekenen we 4 dagen in de prachtige natuur van de Franse Gaumestreek. We verblijven in het pittoreske dorp Avioth met slechts 130 inwoners maar met een gigantische 'Basiliek de Notre Dame'. Afspraak: cursus gaat door van donderdagnamiddag 29 mei om 14 uur tot zondag 1 juni om 17 uur. Info: cursus kost 200 euro (leden vzw Durme) of 220 euro (niet leden vzw Durme). Inbegrepen in de prijs: 3 keer lunch, ontbijt, warme maaltijden, professionele begeleiding gedurende de lessen en een verzekering tijdens de sessies. Blijf je graag een nacht langer? Dat kan mits bijbetaling van 25 euro (incl. ontbijt). Heb je een partner die zelf niet schildert? Maar er toch graag bij wil zijn? Dat kan voor 135 euro (leden vzw Durme) of 145 euro (niet leden). Inschrijven: via Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Na bevestiging schrijf je het juiste bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met de mededeling 'naam schildert in de Gaume'. Opgelet: inschrijven en betalen vóór 11 april! Meebrengen: handdoeken, washandjes, linnengoed voor het bed en kussensloop. De deelnemers zorgen zelf voor alle schilderen tekenmateriaal. Meer info: Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Voor meer praktische info over het schilderen en tekenen: Teresa De Smet, teresa.de.smet@telenet.be of 09 228 99 05 of 0478 23 46 07. 21

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: het Landkaartje Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders Voor het tweede jaar van het succesvolle Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied belichten we opnieuw twee dagvlinders uit de regio. Als eerste soort komt het Landkaartje (Araschnia levana) aan bod. Die dagvlinder is een buitenbeentje in onze vlinderwereld, want hij ziet er in de lente heel anders uit dan tijdens de zomermaanden. Je zou zelfs denken dat het een andere vlindersoort is. Door de vlinders te kweken kan je eenvoudig aantonen dat dit niet het geval is. De volgende generatie tovert immers die opvallende verschillende vormen naar voor.

De onderzijde van deze vlinder heeft een kaartachtig patroon vanwaar zijn naam afkomstig is. De bovenzijde van de lentegeneratie (forma levana) is oranje met zwarte vlekken. Bij de zomergeneratie (forma prorsa) is de bovenzijde van de vier vleugels zwart met wat witte lijnvormige tekening. Tussenvormen komen vrij regelmatig voor. Beide seksen zien er vrij gelijk uit, al is de vleugeltop bij de mannetjes iets spitser. Het Landkaartje is een vrij kleine discrete vlindersoort die in de vlucht niet steeds makkelijk met de ogen te volgen is. Van half april tot begin juni kan je de vlinder best zoeken op plaatsen waar grote brandnetels groeien op relatief vochtige en schaduwrijke plaatsen.

De tweede generatie vliegt dan in volle zomer en wordt veel talrijker gezien. In structuurrijke tuinen maak je in de zomer een grote kans om Landkaartjes te vinden. Op het einde van lange warme zomers is het niet ongewoon om tijdens de septembermaand nog frisse Landkaartjes te vinden van een partiële derde generatie.

Bovenzijde lentegeneratie Landkaartje (♂).

Bovenzijde zomergeneratie Landkaartje (♂).

Onderzijde Landkaartje met kaartachtig patroon.

BOVEN Fenologie van het Landkaartje (2004-2013). © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied LINKS Legende kaart: Rode bol: nieuwe waarneming landkaartje (2013) Groene bol: waarneming landkaartje (2004 - 2013) Blauwe lijnen: Schelde, Durme & Moervaart Groen: boscomplexen Zwarte lijn: spoorlijnen Rode lijn: E34 - E17 Lichtgrijs: stads- en dorpskernen

Het Landkaartje heeft een vrij grote affiniteit voor paden en randen in vochtige bossen en meer bepaald bij ruigten met brandnetels. Het is geen soort van open gebieden; steeds is de veilige beschutting nabij. Na het eerste jaar werking van het Project Dagvlinders Durmeen Scheldegebied wordt de concentratie nabij bosgebieden mooi geaccentueerd op de verspreidingskaart. Deze nieuwe kaart toont ook mooi aan (rode bolletjes zijn nieuwe vindplaatsen van 2013) dat het loont om intensief naar vlinders te zoeken. De aantallen fluctueren van jaar tot jaar, maar het is zeker dat deze vlinder die vroeger in grote delen van België niet voorkwam, nu al vele jaren deel uitmaakt van onze standvlinders. Wijfjes gaan - voor het leggen van eitjes - op zoek naar grote brandnetels die uit de volle zon staan. Ze leggen die eitjes op een heel aparte wijze aan de onderzijde van het blad: ze stapelen de eitjes op elkaar tot een soort torentjes. In een halfuur kan een wijfje zo een honderdtal eitjes leggen Dikwijls meer torentjes op hetzelfde blad. Na slechts enkele dagen komen de kleine rupsjes al uit. Ze zijn zwart en net zoals bij andere soorten Schoenlappers zijn ze over het hele rupsenlijf

bezaaid met stekelige doornen. Ze kunnen verward worden met de rupsen van de Dagpauwoog. Twee duidelijke doorntjes op de kop van het Landkaartje maken het mogelijk om deze twee soorten te onderscheiden. De rupsjes komen in kleine groepen voor aan de onderzijde van het netelblad. Na enkele vervellingen gaan ze verder solitair door het leven. De rupsen van de lentegeneratie ontwikkelen heel snel en het duurt niet lang vooraleer ze in een heel andere zwarte uitvoering rondvliegen tijdens de zomer. De rupsen van de zomergeneratie groeien verder door als rups en verpoppen nog vóór de winter start. In dat stadium komen ze de winter door tot de volgende lente.

Eitjes van het Landkaartje op brandnetel

Pop van het Landkaartje.

Brandnetels zijn de enige waardplant van de rupsen, maar de vlinders zijn vaak te zien op bloemen van akkerdistel, braam, kattenstaart en koninginnekruid. Ook witte schermbloemigen worden geregeld door Landkaartjes bezocht.

Zo werk je mee met het dagvlinderproject in het Durme- en Scheldegebied. Schrijf je in op de dagvlinderflash bij filip.vandevelde@skynet.be of couckuyt.jurgen@telenet.be, en wie weet komt jouw eigen foto in de volgende editie.

De mannetjes zijn zeer territoriaal en verdedigen hun gebiedjes vanop alleenstaande struiken en lage uitstekende vegetatie. Ze vliegen zelden ver weg en komen snel terug naar hun uitgangspositie op zoek naar een voorbijvliegend wijfje. De komende lente is het uitgelezen moment om met de lentegeneratie van het Landkaartje kennis te maken. Om het vóórkomen van alle dagvlindersoorten in de eigen regio beter te leren kennen, doen we in 2014 opnieuw een oproep: meld én alle observaties én alle stadia op www.waarnemingen.be en neem ook veel foto’s.

Rupsennest Landkaartje op brandnetel.

Word lid voor amper 1 euro per maand Lid worden van natuurvereniging vzw Durme en zo de natuur steunen, kan voor amper 12 euro per jaar. Omgerekend komt dit neer op 1 euro per maand! Geef je graag iets extra? Voor 25 euro per jaar ben je steunend lid van vzw Durme of voor 17 euro per jaar ontvang je naast dit tijdschrift ook ‘t Groene Waasland, een gezamenlijke uitgave van alle Wase natuurverenigingen. Ook giften zijn meer dan welkom. Voor een gift vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest. Lidgelden of giften kunnen overgeschreven worden op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 met de vermelding van uw naam en de aard van het lidmaatschap. 24

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vzw Durme in beeld Was je er bij? Meer foto’s op www.vzwdurme.be

Lesgever Erik Goris in volledig imkerpak tijdens de bijencursus in het bezoekerscentrum Molsbroek. © vzw Durme

De Scheldebroeken liggen weer klaar voor een nieuw seizoen. Bedankt aan alle helpers op de werkdag! © Eddy Copers

De kinderen helpen Kikker in haar muzikaal verhaal tijdens de kindercursus ‘Het Molsbroek heeft talent’ in de krokusvakantie. © vzw Durme

Aan het Donkmeer werd lustig getimmerd. Meer dan 35 nestkastjes vonden hun weg naar de tuinen van deze kinderen. © vzw Durme

De werkgroep Dagvlinders ging 2 zondagen op rij op zoek naar de eitjes van de eikenpage in Stekene. Met succes! © Ortwin Hoffmann

Tijdens de vogelcursus ging we op zoek naar al wat vliegt en fluit in het Molsbroek. Heel wat, zo blijkt. © vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De kleine wildernis Een blaadje voor kinderen met wistjedatjes, raadseltjes of tips om een natuurknutselwerk te maken Als je op zoek wil gaan naar dagvlinders, dan doe je dat best als het mooi weer is. Net als alle andere insecten zijn vlinders koudbloedige dieren. Dit betekent dat hun lichaam niet, zoals bij ons, altijd 37°C is. Ze hebben zonnewarmte nodig om op te warmen en te kunnen vliegen. Wist je dat sommige vlinders, net zoals trekvogels, in de winter als het te koud is naar het warme zuiden vliegen? Andere vlinders verstoppen zich dan op warmere plekjes op zolders, in schuren of in bomen. Een ‘baby’vlinder ziet er helemaal anders uit dan zijn ouders. Uit het eitje van een vlinder komt een rups die verzot is op lekkere blaadjes. Als haar buik vol is, gaat ze zich inspinnen tot een pop of een ‘cocon’. Daar verandert en groeit ze verder tot een volwassen vlinder. Het lichaam van een vlinder bestaat uit een kop, een borststuk en een achterlijf. Op het borststuk staan drie paar poten en vier vleugels. Op hun kop staan twee grote ogen en twee voelsprieten. Heb je een vlinder gevonden? Is het een dag- of een nachtvlinder? Nachtvlinders herken je aan hun grote voelsprieten in de vorm van een veer. Hiermee kunnen ze de vrouwtjes op grote afstand ruiken. De antenne van een dagvlinder eindigt op een ‘knopje’ en als de dagvlinder rust, staan zijn vleugels meestal omhoog, tegen elkaar geklapt! Dagpauwoog © Tommy Vercauteren

Sommige dagvlinders hebben tekeningen of puntjes op hun vleugels die er als ogen uitzien (zoals de dagpauwoog hiernaast). Hiermee schrikken ze vogels af die wel eens een vlinder zouden lusten! Slim gezien! Andere vlinders hebben net geen opvallende kleur, maar de kleur van hun omgeving. Dit noemen we een schutkleur. Ze willen zichzelf camoufleren zodat ze bijna niet opvallen. Maak je eigen vlindercafé.

Vlinders drinken nectar, een soort honingwater, uit bloemen. Honingwater kan je ook zelf maken en zo vlinders lokken. Meng honing met drie keer zoveel water en doe dit op een plat sponsje of in een klein buisje zodat de vlinders dit met hun lange tong kunnen opzuigen.

Verwen de bezoekers van je café ook met een hapje. Sommige vlinders houden erg van de geur van rottend fruit. Heb je fruit dat overrijp of gebarsten is? Gooi het niet weg, maar leg het op een tafeltje of plankje. Vooral de atalanta en de gehakkelde aurelia vinden dit superlekker!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

P o ë z i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Molsbroekterras Duizenden vogels aan het meer, ze vliegen heen en weer. De één zwemt op het water, de ander vliegt, die rust wel later. Allemaal verschillend van kleur en soort, allemaal een ander geluid, zoals je hoort. Allemaal verschillend en allemaal samen, geen één die zich voor een ander moet schamen. Zo een dier pijn doen vindt je rot, maar zonder het te weten maken wij hun levensgebied kapot. Een natuurreservaat redt hun leven, maar meer plaats zouden we moeten geven. Ze zijn allemaal schoon stuk voor stuk, toen ik daar zat voelde ik echt geluk. Hubeau Jozua 14 jaar Campus Impuls

Zomerkamp ‘De Bezige Bijtjes’ 19, 20, 21 en 22 augsutus Tijdens dit zoemend zomerkamp ontdek je al de geheimen van het magische leven van de bijenkoningin en haar gevolg. Afspraak: bezoekerscentrum Molsbroek om 9 uur (einde 12 uur) of om 13.30 uur (einde 16.30 uur). De cursus in de namiddag is reeds volzet. Info: voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De prijs is 28 euro voor leden, 38 euro voor niet-leden. Inschrijven: contacteer Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam is een bezig bijtje’. 27

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Vogelnieuws

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze waarnemingsrubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt het voorkomen van bijzondere en zeldzame soorten in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de periode december 2013 tot februari 2014. Waarnemers worden verzocht hun waarnemingen zelf in te voeren in de online database www.waarnemingen.be (meer info daarover op onze website www.durmevallei.be) waarbinnen de Vogelwerkgroep Durmevallei een werkgroepscherm heeft met enkel weergave van de waarnemingen uit onze regio, en direct te consulteren via onze website met “recente waarnemingen”, via www.durmevallei.be In de Reservaatzone Donkmeer in Berlare overwinterden minstens drie roerdompen die bovendien vaak goed te bewonderen waren. In het Molsbroek in Lokeren werd regelmatig minstens één vogel waargenomen. Verder waren er ook eenmalige waarnemingen aan de Hamputten in Waasmunster, in het Berlarebroek, en aan de Oude Durme in Hamme. Op 14 december was er een melding van een koereiger in het Groot Broek van Waasmunster. Een kleine zilverreiger zat op 10 december in Grembergen, en op 28 januari ook in het Kastel Broek bij Hamme. De grote zilverreiger werd gedurende de hele winterperiode op verschillende plaatsen gezien, met vooral waarnemingen in de Reservaatzone Donkmeer en Hemelse Rij in Berlare (1-2 ex.), Polsmeersen in Berlare (1-3 ex.), Berlarebroek (tot 30 ex.), Scheldebroeken-Aubroek in Berlare (1 ex.), Scheldebroeken-Paardeweide in Berlare (1-6 ex.), Sombeekse meersen en Groot Broek in Waasmunster (1-2 ex.), Oude Durme, Klein Broek, Oubroek en Lippensbroek in Hamme (1 ex.), Heikant in Zele (1 ex.), Papelaar in Sinaai (1 ex.), en langs de Stekense Vaart in Stekene (1 ex.).

Kleine zilverreiger.

Naast de bekende (vaste) ooievaarskoppels in de Daknamse meersen en Buylaers meersen in Lokeren en Reservaatzone Donkmeer, werden in het Molsbroek ook regelmatig twee ooievaars opgemerkt. Op 11 januari trokken 14 toendrarietganzen over het Molsbroek. De grootste aantallen overwinterende of tijdelijk pleisterende eenden werden geteld aan de Nieuwdonk voor smient (602) en kuifeend (58), in de Reservaatzone Donkmeer voor smient (450), krakeend (86), wilde eend (min. 570), pijlstaart (4) en slobeend (246), in het Molsbroek voor smient (min. 112), krakeend (min. 35), wintertaling (min. 110), wilde eend (ca. 1450), pijlstaart (7) en slobeend (110), en op de Hamputten in Waasmunster voor kuifeend (88) en tafeleend (30). 29

Deze ‘winter’ werden de grootste aantallen slobeenden geteld in de Reservaatzone Donkmeer (246) en het Molsbroek (110).

Verder verbleef in januari en februari een vrouwtje nonnetje in de Reservaatzone Donkmeer (mogelijke escape), en een mannetje nonnetje foerageerde van 11 januari tot 10 februari op de Hamputten. Op 9 februari waren 4 grote zaagbekken (2 mannetjes en 2 vrouwtjes) te bewonderen aan de Oude Durme in Hamme, en op 19 februari was ook een mannetje aanwezig in het Molsbroek.

Tussen 23 en 25 februari was er vooral boven het oostelijk deel van Vlaanderen intense trek van kraanvogels te zien. Maar ook in onze streek werden in die periode kraanvogels opgemerkt: op 24 februari 15 ex. over het Molsbroek en 1 ex. over Overmere, en op 25 februari nog 5 ex. over Hamme. Op 1 februari foerageerde een bonte strandloper in de Scheldebroeken-Paardeweide. Op 13 december en 23 januari waren daar ook resp. 3 en 1 kemphanen aanwezig.

Telkens één vrouwtje blauwe kiekendief werd in januari en februari waargenomen aan de suikerfabriek terreinen en bij Cheijnen in Moerbeke, en in de Fondatie in Sinaai. De havik kon gezien worden in Sint-Niklaas, Berlare, en aan de Durmemonding in Temse. Op 22 januari werd een overtrekkende ruigpootbuizerd gemeld in Sombeke bij Waasmunster.

Zeker één tot twee bokjes verbleven in januari en februari in de Daknamse meersen, en één vogel kon op 21 februari ook worden gezien in De Linie bij Eksaarde. Het grootste aantal van pleisterende wulpen werd geteld in de Durmemeersen in Zele (49 ex.).

Een mannetje smelleken vloog op 26 februari over de Scheldebroeken in Berlare. De slechtvalk werd enkele keren opgemerkt in Zele en Berlare, en het Lokerse broedkoppel (nestkast kerktoren) was uiteraard regelmatig te zien in het centrum van Lokeren.

De hybride kokmeeuw x zwartkopmeeuw was vanaf eind februari weer aanwezig in de kokmeeuwenkolonie van het Molsbroek (zie pagina 16 en 17 in dit tijdschrift voor meer info rond het kleurringonderzoek van de kokmeeuw in het Molsbroek).

In de bekende meeuwenslaapplaats van de Nieuwdonk werden op 4 januari 15.200 kokmeeuwen, 380 stormmeeuwen, 18 kleine mantelmeeuwen, 170 zilvermeeuwen en 1 grote mantelmeeuw geteld. Telkens één pontische meeuw kon daar op 23 december, 11 januari en 2 februari ook gedetermineerd worden. De zwarte specht en kleine bonte specht waren op enkele plaatsen te bezichtigen in Sinaai, Lokeren, Hamme, Waasmunster en Berlare. Een zeldzame waarneming van een middelste bonte specht werd verricht in Sinaai. Op 26 februari zaten al 3 roodborsttapuiten in de Scheldebroeken-Aubroek. De grootste aantallen van plaatselijke kramsvogels werden in januari en februari geteld in de Scheldebroeken-Aubroek (150 ex.), Scheldebroeken-Paardeweide (280 ex.), Oudenbos in Lokeren (200 ex.) en De Linie in Eksaarde (100 ex.).

Noordse goudvink.

Op 28 december kon de opvallende roep van Cetti’s zanger gehoord worden in de Durmemeersen in Waasmunster, en een territoriale vogel was heel de periode aanwezig in het Lippensbroek. De vuurgoudhaan kon deze winter regelmatig waargenomen worden (met telkens 1-3 vogels) in het Domeinbos Maaidonk, in de Reservaatzone Donkmeer, in de Heidemeersen in Berlare en in het Molsbroek. Op 1 december zat een baardmannetje in het riet langs de Hamputten. Op 2 december was ook een baardmannetje aanwezig in het Lippensbroek, en op 27 februari zaten 2 vogels in de Schorren van de Durme in Hamme. De grootste groepjes van plaatselijke putters, werden in het Molsbroek (25 ex.) en aan Oudenbos (20 ex.) vastgesteld. Barmsijzen konden waargenomen worden bij Patotterij in Waasmunster (4 ex.), in Sint-Niklaas Zuid (1-6 ex.) en in de Heidemeersen en het Berlarebroek (1 ex.). Op 3 januari vlogen 4 kruisbekken over De Vaag in Waasmunster, en een Noordse goudvink vertoefde op 14 december in het Berlarebroek.

De lijst van alle waarnemers kan je terugvinden via www.durmevallei.be 31

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender april - juni GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand Een ervaren CVN-gids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59. ZONDAG 13 APRIL Wandelen op de grens van Wichelen en Berlare Tijdens deze wandeling (ca. 6 km) krijgen we een bijzonder gevarieerd aanbod aan landschappen en natuurtypen onder de voeten. Zo ontdekken we o.a. rivierduinen, meersen en moerassen. Bij terugkomst wacht ons een lekker ‘Scheldewater’-aperitief in het Bergelfje! Afspraak: om 9.30 uur aan huize Bergelfje (Bergstraat 11, 9290 Berlare). Meer info: Daan Stemgée, 0476 60 05 95.

MAANDAG 14 & DINSDAG 15 APRIL 2-daagse kinderworkshop ‘Bootjes maken’ Afspraak: aan bezoekerscentrum Molsbroek om 9 uur (einde om 12 uur) of om 13.30 uur (einde om 16.30 uur). Meer info op pagina 8. Info: voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De prijs is 14 euro voor leden van vzw Durme, 19 euro voor niet-leden. Inschrijven: contacteer Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het juiste bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam’ maakt een boot’. PAASMAANDAG 21 APRIL Scheldehappening Slikken en schorren, kreken en vogels, vergezichten en weerspiegeling van het licht op het water ... Vandaag kan je al varend, fietsend of wandelend alle troeven van het Scheldeland ontdekken. Je vindt vzw Durme heel de dag met een infostand in Temse (aan de Wilfordkaai), en we organiseren een gratis weidevogelwandeling in de Scheldebroeken. Afspraak: om 14 uur start de wandeling aan het veerhuis in Berlare. Meer info: Marieke De Vos via 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. Voor info over de boottochten en het volledige programma, zie www.scheldehappening.be. PAASMAANDAG 21 APRIL Inhuldiging infoborden Lokerse Moervaartmeersen

Zin om de officiële inhuldiging bij te wonen? Mail naar sarah.geers@vzwdurme.be of kijk op pagina 20 voor meer info.

ZATERDAG 26 APRIL

ZONDAG 4 MEI

Culinaire Elvira-wandeling

Ontbijtwandeling door Berlarebroek

Thematische wandeling langs de mooiste plekjes van het Donkmeer, gevolgd door heerlijke gastronomie.

Lekker vroeg uit de veren. We wandelen de lente in en maken kennis met wat zingt en fladdert langs de vijvers van Berlarebroek. Nadien kan je mits inschrijven lekker ontbijten in het bezoekerscentrum Donkmeer.

Info en inschrijven: restaurant Elvira, 09 367 06 82 of info@restaurant-elvira.be. Laarzen of stevige wandelschoenen zijn sterk aangeraden. ZATERDAG 26 APRIL Info-sessie project dagvlinders Durme- en Scheldegebied Welke dagvlinders kan je vinden in onze streek? Hoe breng je ze op naam? Je komt het hier te weten. We laten je ook enkele spectaculaire resultaten van vorig jaar zien. Afspraak: om 14 uur in het bezoekerscentrum Donkmeer in Berlare. Info: mail naar filip.vandevelde@skynet.be of couckuyt.jurgen@telenet.be. Graag een seintje! Nadien volgt nog een hapje en drankje. DONDERDAG 1 MEI Vroegochtendwandeling in de Fondatie ism Davidsfonds Sinaai Maak van deze feestdag gebruik om één van onze mooiste gebieden te verkennen. Maar je moet er wel vroeg voor uit je ‘nest’ ... Gids Paul Vercauteren leidt ons tijdens deze vroege ochtendwandeling rond in de Fondatie van Boudelo in Sinaai. Zeker de moeite waard! Afspraak: om 5 uur aan de kruising van de Weimanstraat en de Liniedreef in Sinaai. Info: tommy.vercauteren1@telenet.be of 03 772 29 98 of 03 772 35 38.

Afspraak: om 7 uur aan café de Halve Maan, kruispunt Turfputstraat en Schuitje in Berlare. Daarna ontbijt vanaf 9 uur in het bezoekerscentrum Donkmeer, Info en inschrijven: 7 euro. Meer info via Franki D’haese, 0496 57 26 23 of Rudi Van Onderbergen 0493 67 52 70. DINSDAG 6, 13, 20 & 27 MEI Workshop schilderen en tekenen in de Hamse natuur i.s.m. Natuurpunt Hamme en de Academie voor beeldende kunsten Hamme Tijdens deze vier schildersessies, langs en in natuurgebieden van vzw Durme en Natuurpunt, laten we ons laten inspireren door de Durme en Schelde. Afspraak: om 13.15 uur op de parking van de Academie voor Beeldende Kunsten in Hamme. Einde voorzien om 16.45 uur. Inschrijven: via Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. Prijs: 40 euro voor leden of 55 euro voor nietleden op BE52 0012 2999 0009 met mededeling 'naam Workshop natuurschilderen langs Durme en Schelde’. Professionele begeleiding en verzekering tijdens de sessies inbegrepen. Opgelet: inschrijven vóór 15 april. Meebrengen: de deelnemers zorgen zelf voor alle schildermateriaal en vervoer. Samen rijden is mogelijk. 33

ZATERDAG 17 MEI Transitie Lokeren en Zele doen alle deuren open i.s.m. Vormingplus Waas-en Dender, LETS Durme, Milieudienst Lokeren, IDM en Transitie Zele Transitie is een beweging met als doel gemeenschappen en initiatieven te inspireren in de overgang van o.a. olieafhankelijkheid naar een meer lokale, sociale en duurzame economie, manier van wonen, werken en leven. We maken van dichtbij kennis met enkele boeiende initiatieven in Lokeren: een samentuin, de LETSgroep en de Repair CafĂŠs. Daarna fietsen we naar Zele via het spoorwegpad en zal Transitie Zele uitleg geven over hun gemeenschapstuin en andere transitiedynamieken. Afspraak: ten huize van Stefaan Segaert, Beekstraat 32, Lokeren om 9.30 uur, einde 12.30 uur. Prijs: 3 euro, met korting 1,5 euro. Inschrijven: tot 7 mei bij Vormingplus Waasen-Dender via 03 775 44 84 met code 140517 NSA. Betaling zo snel mogelijk na inschrijving op BE05 0014 0186 1275. Begeleiding: Stefaan Segaert - educatief medewerker Vormingplus Waas-en-Dender. Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. ZONDAG 18 MEI Excursie in de Hekkenhoek Vandaag maken we kennis met het specifieke beheer van natuurreservaat De Hekkenhoek in Grembergen.Al gehoord van Kleine Landschapselementen of dunningsbeheer? Gids Jan legt het je graag uit en leidt je met veel enthousiasme rond in dit vochtig weidelandschap. Afspraak: om 9 uur aan de ingang van de Hekkenhoek (Grembergen), op het kruispunt van de Hekkenhoek en de spoorweg. Meebrengen: goede wandelschoenen. Contact: Jan Maertens, 0478 76 55 49 of jan.maertens1@telenet.be. 34

ZONDAG 18 MEI Dag van het Park in Hamme i.s.m. Milieuraad Hamme en Natuurpunt Hamme Ook dit jaar worden parken over heel Vlaanderen in de schijnwerper gezet. In Hamme is het feest in park Kerkwijk. Je vindt ons in de buurt van de poel waar je waterdiertjes kan scheppen. Afspraak: 14 uur tot 17 uur in park Kerkwijk. Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be. ZONDAG 25 MEI Vlinderwandeling Lippenbroek i.s.m. Natuurpunt Hamme en gemeente Hamme Gidsen Kurt Jonckheere en Jurgen Couckuyt nemen je voor een vlinderwandeling op sleeptouw in de omgeving van het Lippenbroek. Ze vertellen welke dagvlinders hier voorkomen en waarom juist zij hier hun biotoop kiezen. Afspraak: om 14 uur aan het veer van Driegoten (GPS Driegoten 95, 9220 Hamme). Info: frans.van.havermaet@telenet.be. ZATERDAG 31 MEI Open-tuindag bezoekerscentrum Donkmeer i.s.m. VELT Vandaag stelt het bezoekerscentrum Donkmeer haar ecologisch ingerichte tuin open voor bezoekers. Kom genieten van al het leven in de tuin. Meer info: donk@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

ZATERDAG 31 MEI

DINSDAG 17 JUNI

Info-sessie Sinusbeheer, maaibeheer op maat van dagvlinder i.s.m. VVE WG Dagvlinders

Thee in de tuin i.s.m. Velt Wichelen

Tijdens deze infosessie wordt een kleine theorie gegeven over oorsprong en uitvoeren van Sinusbeheer, een soort maaisysteem. Nadien wandelen we naar het reservaat ‘De Venne’ waar de praktijk voor het eerst werd uitgevoerd. Op het moment van bezoek kan je genieten van de typische voorjaarsbloeiers.

Tijdens een wilde planten wandeling, maak je kennis met in de natuur eetbare planten. Er worden planten geoogst en hierna worden er ‘wilde theeën’ geproefd in de mooie natuurtuin van vzw Durme.

Afspraak: om 13.30 uur in de Nieuwpoorthoeve (www.denieuwpoorthoeve.be) Nieuwpoortstraat 14, Lokeren. Info: couckuyt.jurgen@telenet.be.

Afspraak: om 19.30 uur aan bezoekerscentrum Donkmeer. Info: inschrijven via info@veltwichelen.be. Gratis voor leden van Velt en vzw Durme, nietleden 2 euro. Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

ZONDAG 15 JUNI

ZONDAG 6 JULI

Zomerbloei in de Bergenmeersen

Kruidenwandeling

Het recent ingerichte overstromingsgebied Bergenmeersen (Wichelen) brengt heel wat natuur naar onze streek. De zomerse warmte schenkt dit gebied een rijk palet aan kleuren en geuren. Trek jouw wandelschoenen aan en laat je gidsen door dit sublieme stukje Scheldevallei.

Rondom het Donkmeer ontdekken we allerlei (on)kruiden en planten. Sommige zien er bijzonder uit, andere zijn ook nog eens erg nuttig en lekker. En proeven van de kruiden hoort er natuurlijk bij. Uiteraard kom je ook meer over de omgeving zelf te weten.

Afspraak: om 14.30 uur ter hoogte van de Scheldebrugstraat in 9260 Wichelen. Meer info: www.vzwdurme.be of donk@ vzwdurme.be.

Afspraak: om 14 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer. Meebrengen: plastic beker en flesje water. Meer info: donk@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Vzw Durme

Regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

iedere 1e zondag van de maand van 10 tot 12 uur in juli en augustus op zondag van 14 tot 18 uur tijdens activiteiten tijdens lokale festiviteiten op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Ga op zondag 13 april mee op ontdekking in dit pas heringerichte natuurgebied. Meer info vind je in onze activiteitenkalender op pagina 32.

Zicht op Paardeweide ÂŠ Daan StemgĂŠe

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. Patrick De Brauwer Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2014 I jaargang 17 I nr 2 Afgiftekantoor Lokeren 1