Durme- en Scheldeland - 2014-3 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland NR 3 I 2014 I JAARGANG 17 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Mooi boek over schilder André Bogaert

Zeldzame moerasvaren in het Molsbroek

Buylaers verwelkomt jonge ooievaars

Colofon

Inhoud

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme. Redactieraad:

Goedgekeurd soortenbeschermingsproject ‘De Eenbes’

Een mooi boek over schilder André Bogaert

Moerasvaren in het Molsbroek

Thomas Van Lancker (hoofdredactie & opmaak). Michaël Crapoen, Marieke De Vos, Sarah Geers, Kristof Scheldeman. Met dank aan: Jurgen Couckuyt, Sylvain Cuvelier, Patrick De Brauwer, Joris Everaert, Jan Maertens, Tom Vermeulen en André Verstraeten. Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren tel/fax: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Taalkundig advies: Paule Bosch

10 Buylaers viert komst jonge ooievaars met babyborrel

13 Nieuw vijverperceel in de Fondatie

Druk: www.drukindeweer.be Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Artikels voor het volgende tijdschrift kunnen digitaal worden bezorgd aan de redactie uiterlijk op 31 augustus via thomas.vanlancker@vzwdurme.be. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties.

14 Struweeltjes

22 Dagvlinderfiche: de kleine vos

29 Vogelnieuws

Lidmaatschap: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

32 Activiteitenkalender juli - september

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, het tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 17 euro per kalenderjaar. Bedankt voor jouw steun!

Cover:

ontluikende bosanemoon

Foto:

Annick De Caluwé (winnares fotowedstrijd vzw Durme)

Onze partners:

Vo o r w o o r d

Studie

Beheer

Educatie

Actueel

Kalender

Voorwoord Zomerse dagen en onweersbuien… Na een zwakke winter kregen we een prachtig voorjaar met vaak al zomerse temperaturen. De eerste weken in juni zullen bij velen niet vlug vergeten worden, onverwachte hagelbuien zorgden voor heel wat schade her en der in Vlaanderen maar ook binnen ons werkingsgebied. Vooral Lokeren en Sint Niklaas werden zwaar getroffen. In onze reservaten was er in eerste instantie veel groenschade. Nog erger was in het reservaat de Buylaers in Lokeren de dood van het vrouwtje van ons ooievaarskoppel toen ze haar jongen hoog op haar nest beschermde. Een droevig gevolg van het natuurgeweld. De jongen bleven gespaard dank zij de opoffering van hun moeder. Ook in het Molsbroek werden tal van kokmeeuwen dood gehageld terug gevonden… Onze medewerkers en conservators van de Buylaers organiseerden onmiddellijk dan ook het broodnodige om d.m.v. bij te voederen de nodige ondersteuning te bieden aan de ooievaarsvader en zijn jongen. Het wordt dan ook bang afwachten of de vader zal volhouden en of de jongen wel voldoende en gevarieerd voedsel zullen krijgen… Natuurgeweld daar worden wij net als andere levende wezens aan bloot gesteld. Machteloos dienen we toe te kijken en de gevolgen af te wachten… Ondertussen zijn ook de verkiezingen gepasseerd en is het bang afwachten voor tal van sectoren waar er zal gesnoeid worden in subsidiëringen die er onvermijdelijk aankomen. Ook op provinciaal niveau heeft men de snoeischaar gevonden en dreigen er maatregelen op ons af te komen die wel eens een impact zouden kunnen hebben op onze educatieve werking… Het wordt dan ook bang afwachten voor onze vereniging of we deze zomer vanuit de overheid een onweersbui over ons krijgen. We doen ondertussen het nodige en hopen dat de soep niet zo heet zal worden gegeten als wordt geserveerd… Geniet in elk geval deze zomer van de talrijke activiteiten die nu ook weer ons ledenblad vullen en georganiseerd worden vanuit onze twee bezoekerscentra in Lokeren en Berlare…

Patrick De Brauwer voorzitter vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Goedgekeurd soortenbeschermingsproject Kristof Scheldeman De provincie heeft ons in 2013 ingediende soortenbeschermingsproject voor het reservaat ‘De Eenbes’ goedgekeurd. Met de ontvangen subsidies zal dit najaar een mantelzoomvegetatie langsheen de bosrand van ons bosreservaat aangelegd worden. Er zal met name een gordel van verschillende soorten struiken en bomen aangeplant worden die zullen zorgen voor een geleidelijke en natuurlijke overgang tussen het bos en de open ruimte, die nu heel abrupt is. Vooral zeldzame boszoomvlinders, zoals de keizersmantel, die in de omgeving van het reservaat met een relictpopulatie aanwezig zijn, vinden in structuurrijke mantelzoomvegetaties hun favoriete leefgebied. De keizersmantel is dan ook de doelsoort voor het project, maar ook tal van andere insecten, zoogdieren en vogels zullen van dit initiatief hun voordeel hebben. In totaal zullen een duizendtal verschillende struiken boomsoorten worden aangeplant. De mantelzoom zal 8 à 10 m breed worden en over een afstand van bijna 500 m bosrand aangeplant worden. Bij de struiken werd gekozen voor autochtoon materiaal van soorten zoals Europese vogelkers, hazelaar, wegedoorn, kardinaalsmuts en Gelderse roos en ook meer doorndragende struiken zoals meidoorn, hondsroos en sleedoorn. Op de drogere zones zal o.a. brem, spork en gewone lijsterbes aangeplant worden. De keuze voor bepaalde soorten struiken komt voort uit het feit dat ze waardplant zijn voor bepaalde vlindersoorten. Zo is de spork een belangrijke waardplant voor de citroenvlinder, die we door dit project eveneens een duwtje in de rug willen geven.

Bovenstaande figuur: locatie waar de mantelzoom zal aangelegd worden in de Eenbes met: zone A: bosuitbreidingszone met zomerlinde en zwarte els, zone B: doornig struweeleiland, zone C: oostelijk gelegen, vochtige mantelzoom. © Vzw Durme

voor natuurreservaat ‘De Eenbes’

De keizersmantel - aanwezig in een relictpopulatie in de regio - is een zeldzame boszoomvlinder die optimaal zal profiteren van de inrichtingsmaatregelen in de Eenbes. © Tom Vermeulen

Daarnaast zullen er een vijftigtal zomerlindes aangeplant worden in een kleine bosuitbreidingszone (zone A op de figuur). Die boomsoort wordt omwille van zijn ‘matige’ houtkwaliteit weinig aangeplant in productiebossen, maar verdient wel degelijk een plaatsje in onze alluviale bossen. Grote delen van de mantelzoom zullen aangelegd worden langs de zuidrand van het boscomplex, de ideale plek voor dagvlinders en insecten om zich op te warmen. Om een maximale structuur aan onze bosrand te geven zal eveneens een doornig struweeleiland en een open plek met bloemrijk hooiland gecreëerd worden (zie figuur). De aanleg van een mantelzoom zal wel degelijk een intensiever beheer vergen. Vooreerst moet er nauwgezet op toegezien worden om wildschade (vraat door konijn en ree) aan de aanplant tot een minimum te beperken door het aanbrengen van wildbeschermers. Daarna zal via een hakhout- en snoeibeheer de mantelzoom cyclisch onderhouden worden en zal onze bloemrijke open plek zich via een verschalend maaibeheer moeten ontwikkelen. Kan je je het gezoem en gefladder van tal van insecten in dit nieuw gecreëerde biotoop reeds voorstellen binnen een drietal jaar? We wachten vol ongeduld af. 5

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

K u n s t

A c t u e e l

K a l e n d e r

Mooi boek over schilder André Bogaert André Verstraeten De Durmestreek was een bijzondere inspiratiebron voor heel wat landschapsschilders. Daarvan zijn er drie die dicht bij de Durme hebben gewoond en van wie de werken te bewonderen zijn in tal van musea, en naar wie een straat is genoemd in de gemeente waar ze geboren zijn. De eerste is Edmond Verstraeten (1870-1956), die het grootste deel van zijn leven in WaasmunsterSombeke doorbracht en de Durmevallei op zijn doeken verheerlijkte. Hij kreeg een standbeeld op de Dries in Sombeke, één van de fraaiste pleintjes van de streek. De tweede is de Lokeraar Ernest Welvaert (1880-1946) die in zijn 'Daknamse periode', tussen 1905 en 1922, het landelijke leven en de meersen schitterend schilderde. Eén van zijn werken staat op een bord van het 'Natuurleerpad Lokeren' langsheen het spoorwegpad in Daknam. De derde is André Bogaert (1920-1986) die steeds sterk verbonden leefde met zijn geboorteplek Zele-Durmen. Bogaert was een veelzijdig kunstenaar die fijne tekeningen, poëtische reliëfpanelen, assemblages, abstract en experimenteel werk creëerde en als geen ander de begroeiing op de schorren van de Durme en de Durmemeersen schilderde tussen 1976 en 1982. In 2007 is zijn borstbeeld opgericht en werden 26 borden met afbeelding van zijn schilderijen geplaatst langs een wandelpad zodat wandelaars kunnen zien hoe hij die plekjes door zijn schildersogen zag. Dat pad is ongeveer 9 km lang en loopt grotendeels door 'De Durmemeersen'. Dat reservaat wordt ontwikkeld en beheerd door vzw Durme, die in 2007 het project mee heeft gerealiseerd. Enkele maanden voor zijn overlijden mochten we André Bogaert nog verwelkomen in het bezoekerscentrum Molsbroek, ter gelegenheid van de eerste tentoonstelling van één van zijn leerlingen, Leo De Schepper.

Het Durmenbroek in Zele gezien door de kunstenaarsogen van André Bogaert in 1982. De toen beeldbepalende populierenbossen zijn daar ondertussen verdwenen.

Over het leven en werk van André Bogaert schreef Felix Meurisse een prachtig boek, waarin de opeenvolgende periodes in het werk van Bogaert worden besproken. Knappe foto's, gemaakt door de zoon van de schilder, illustreren dit boek dat is uitgegeven door Tony Moreels. Het boek is te koop aan 35 euro bij de uitgever (Durmen 283, 9240 Zele) en ook in de Standaard boekhandel in Zele. Een echte aanrader voor elke natuurliefhebber die ook in de kunst is geïnteresseerd.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Zeldzame moerasvaren in het Molsbroek Kristof Scheldeman Afgelopen voorjaar werd in de 20 ha grote boszone van het Molsbroek een plek met moerasvaren aangetroffen. Moerasvaren is een voor Vlaanderen zeldzame kensoort voor kletsnatte elzenbroekbossen die zich ontwikkelen op laagveen. Dergelijke elzenbroekbossen zijn - nog meer dan drogere bostypes - heel zeldzaam in Europa en krijgen dan ook Europese bescherming. De vondst toont aan dat de moerasbossen van het Molsbroek- die nauwelijks een halve eeuw oud zijn - zich niet meer in een pionierssituatie bevinden, maar zich stilaan ontwikkelen tot bossen met een matuur karakter. Naast het feit dat er zeldzame planten zoals de moerasvaren voorkomen, kan de goede staat van instandhouding van het moerasbos ook vastgesteld worden aan de hand van volgende kenmerken: * * * * * *

Moerasvaren in het Molsbroek.

ÂŠ Vzw Durme

dood hout is opvallend talrijk aanwezig, zowel dun als dik dood hout; een aantal zwarte elzen met een stamomtrek van meer dan 1 m komen er in voor; de kruidlaag is heel soortenrijk en bevat vele moerasplanten zoals: gele lis, watermunt, wolfspoot, dotterbloem, grote wederik, bitterzoet, hoge cyperzegge en stijve zegge; zaailingen van zwarte els en gewone es zijn aanwezig en zorgen voor verjonging; dankzij het weinig schommelend hoge grondwaterniveau is de kruidlaag goed ontwikkeld; nitrofiele plantensoorten zoals grote brandnetel en braam komen nauwelijk voor; het moerasbos is eveneens heel structuurrijk met tal van open plekken en heel wat mantelzoom bosranden.

Moerasbos ÂŠ Vzw Durme

Het toont alvast aan dat het Molsbroek een reservaat is dat - naast interessante moeraszones eveneens op het gebied van bosontwikkeling heel wat te bieden heeft. 7

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Big Jump in Lokeren en Berlare Zondag 13 juli Maak je borst maar nat! Want op 13 juli springen we in Lokeren en Berlare voor proper water. Big Jump is een actie voor iedereen die propere en levende rivieren wil. Op precies hetzelfde tijdstip (13 juli 2014 om 15u.) springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren, waterlopen en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water, ĂŠn dat ze daar iets aan willen doen. Big Jump wil de Europese kaderrichtlijn water meer bekendheid geven. Die kaderrichtlijn wil tegen 2015 alle Europese waterlopen ecologisch in een 'goede toestand' krijgen. Een ambitieuze doelstelling die moeilijk te bereiken is zonder steun van het brede publiek. Daarom brengt de Big Jump elk jaar opnieuw zoveel mogelijk mensen in contact met waterlopen. In Berlare organiseert vzw Durme samen met Natuurpuntafdeling Dendermonding voor de eerste keer de Big Jump in het Donkmeer. Vanaf 14 uur ben je welkom aan de aanlegsteiger tegenover het toeristisch infokantoor. Elke jumper krijgt een drankje en kan er een douche nemen. Er zijn ook verschillende infostanden en voor de kinderen is er animatie voorzien. Ook het bezoekerscentrum Donkmeer met de natuurtuin is open. In Lokeren springen we in de Durme, midden in het centrum van de stad. Dit jaar slaat de Big Jump Lokeren de handen in elkaar met de Moazoartfeesten. Die staan in het teken van 35 jaar Kloddemarkt Lokeren. Al 35 jaar kan je elke zondag op het Stationsplein terecht voor de grootste rommelmarkt van Vlaanderen. Dit multiculturele evenement verdient uiteraard een feest! Voor je in de Durme springt, kan je terecht op de BBQ op het VTI ten voordele van De Moazoart, een organisatie voor Lokeraars die problemen ondervinden bij het laten gelden van hun rechten. Na de Big Jump gaat het feest verder met een vedetteparade en de WK-finale op groot scherm. Je vindt er â&#x20AC;&#x2122;s middags ook een infostand van vzw Durme waar je waterdiertjes kan bekijken. We vergelijken de kwaliteit van de Durme met het water uit het Molsbroek. Wat zou het properst zijn, denk je;..?

Zomerse Zondagwandelingen in Berlare Elke zondag in juli en augustus Zondag 6 juli - Wandeling over (on)kruiden in de tuin en onze omgeving. Rondom het Donkmeer ontdekken we onder begeleiding van Heleentje De Brauwer allerlei (on)kruiden en planten. Meebrengen: eventueel een plastic bekertje en een flesje water Zondag 13 juli - Big-Jump aan het Donkmeer! Zie p 8 in dit tijdschrift voor meer info. Zondag 20 juli - Kriebelende kruipers. Patrick De Spiegeleir neemt ons mee op een boeiende wandeling over allerlei kruipende, vliegende en kriebelende insecten. Zondag 27 juli - De Gratiebossen en de geschiedenis van Jan Praet. Patrick De Brauwer brengt ons even terug naar de woeste tijden van Jan Praet, de bekende Zeelse struikrover, en zijn bende Zondag 3 augustus - Waterfeesten aan het Donkmeer! Ook dan gooit het bezoekerscentrum Donkmeer zâ&#x20AC;&#x2122;n deuren open en kan je genieten van een lekker drankje in onze natuurtuin. Zondag 10 augustus - Op zoek naar kleurrijke dagvlinders in Berlare? Jurgen Couckuyt neemt ons mee op een ontspannende wandeling op zoek naar deze vliegende juweeltjes. Zondag 17 augustus - Erfgoed aan het Donkmeer: Pachtof, Bareldonkkapel en Beeweg Etienne Le Bon vertelt er meer over en belicht het cultuurhistorische belang van deze gebouwen, maar ook van het Donkmeer. Zondag 24 augustus - De Schelde, blauw-groene levensader. Thomas Van Lancker neemt ons mee op een leuke wandeling waarbij de nadruk ligt op de rijke biodiversiteit die je aan het Donkmeer en Berlare Broek ontmoet. Zondag 31 augustus - Libellen en waterjuffers, acrobaten van de lucht. Daan Stemgee gaat met ons op zoek langs de oever van het Donkmeer en in de Veengraslanden. Al deze wandelingen vertrekken om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer en zijn gratis. Gemiddeld duren ze een 2-tal uurtjes. Ervaren gidsen zorgen voor begeleiding en deskundige uitleg. Goede stapschoenen zijn steeds aan te raden, en ook bescherming (zonnecrĂ¨me, drankje) tegen de zon kan handig zijn. Meer info: donk@vzwdurme.be of Pol De Meyer, 0485 64 01 79.

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a 9290 Berlare donk@vzwdurme.be

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Buylaers verwelkomt jonge ooievaars Sarah Geers Het waren spannende weken in april en mei. Onze ooievaars zaten duidelijk te broeden op hun gloednieuwe paal in de Buylaers in Lokeren. Maar zouden er ook jongen van komen? Vorig jaar ondernam hetzelfde mannetje namelijk ook al een broedpoging, maar die mislukte. Op 16 mei was het dan eindelijk zo ver. Een eerste jong werd duidelijk gezien. De daarop volgende dagen werd het nest extra goed in de gaten gehouden. Want wie weet zaten er nog meer kleine wondertjes verstopt in het hoge nest. En jawel! Op 20 mei konden we een foto trekken waarop duidelijk drie kleine ooievaarskopjes te zien zijn. En dat was bijzonder goed nieuws! Ooievaars leggen gemiddeld 3 tot 5 eieren. Maar niet elk ei komt steeds uit. Bovendien is het ook na de geboorte nog een ware overlevingsstrijd. Zo werden in de Buylaers uiteindelijk twee jongen groot. De beide ouders vlogen dag en nacht aan met voedsel en hielden de jongen warm en droog.

Vader ooievaar vervult zijn rol met verve.

Enkele weken later, dat dramatische weekend begin juni, zette de hagelstorm echter een domper op het prille familiegeluk. Hagelstenen zo groot als pingpongballen richtten overal in Lokeren enorme schade aan. Mama ooievaar beschermde moedig haar jongen, maar moest daardoor zelf zo veel stenen incasseren, dat ze het niet overleefde. De dag nadien vonden we ze levenloos op de grond onder het nest. Gelukkig waren de jongen ongedeerd, en schoot ook papa ooievaar snel terug in actie. Ook al leek hij af en toe te rouwen, hij bleef moedig voedsel aanbrengen naar het nest. Om hem extra te ondersteunen legde vzw Durme kuikens en muizen onder het nest, als aanvulling op zijn jachtbuit.

Meer dan 150 bezoekers kwamen tijdens de babyborrel een kijkje nemen tijdens het ringen van de jonge ooievaars.

ÂŠ Joris Everaert

Om mama ooievaar te eren, en om te vieren dat de jongen het goed stellen, was het op zaterdag 14 juni dan toch groot feest. Tijdens een heuse babyborrel kregen de jongen onder grote persbelangstelling een ring om hun poot. Zo kunnen we ze blijven opvolgen wanneer ze het nest hebben verlaten. Meer dan 150 bezoekers kwamen die zonnige zaterdag een kijkje nemen in de Buylaers. De kinderen konden er op stelten lopen als ooievaars, springen als kikkers of geschminkt worden in hun favoriete dier, terwijl hun ouders konden genieten van een fris drankje in het tijdelijke Ooievaarscafé. Vanaf eind juni beginnen de jonge ooievaars hun vliegspieren te oefenen. Dan staan ze vaak (in het begin nog wat onhandig) op het nest met de vleugels te wapperen. Vanaf dan zullen we ze dus ook beter kunnen zien.

Moeder ooievaar (†) op nest met twee kleintjes.

Het laatste nieuws over onze ooievaarsfamilie kan je steeds volgen op de facebookpagina van vzw Durme.

Wil jij papa ooievaar en zijn jongen een duwtje in de rug geven? Doe dan vandaag nog een gift op de pamperrekening van vzw Durme. Wij kopen hiermee extra natuur aan waar de papa én zijn jongen voedsel kunnen vinden. Ze houden vooral van natte hooilanden, zoals in de Buylaers. En er is nog heel wat groeipotentiëel in de ruime omtrek. En daar kan jij bij helpen. Stort vandaag nog op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme) en vermeld 'Ooievaar' in je mededeling. Wij zorgen ervoor dat jouw gift wordt ingezet voor meer en betere natuur. Klepperklepperklepper!! * *Bedankt!! Zoals de ooievaars het zouden zeggen.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Geboorte Imkerswerkgroep Marieke De Vos We kennen allemaal het verhaal van de bloemetjes en de bijtjes. We weten dat bijen belangrijk zijn voor de bevruchting van fruit en gewassen. Meer dan de helft van het eten dat we op ons bord krijgen, is er gekomen door toedoen van bijen. Intussen verschijnen er ook steeds meer doemberichten in de media: ‘Het gaat slecht met de bijen’. En dat is ook zo. De bijen hebben het enorm lastig om te overleven. Hele kolonies honingbijen sterven jaarlijks af. Zo haalden in 2013 meer dan 34% van alle bijenvolken in Europa de lente niet. De varroa-mijt, gebruik van pesticiden door de mens en kwalitatieve en kwantitatieve afname van een geschikt leefmilieu liggen aan de basis hiervan. Maar wat weten we verder van bijen? Afgelopen najaar startte er een bijencursus in het Molsbroek. De cursus bestond uit acht lessen die gegeven werden door Erik Goris. Bijen zitten bij de familie Goris in het bloed, Erik is de vierde generatie van imkers. Naast een sterk uigebreide kennis, heeft hij intussen meer dan dertig jaar ervaring. Zowel voor de beginnende imkers, als voor de imkers die zelf al ervaring hebben, was de cursus een enorme verrijking. Hoe meer we te weten kwamen, hoe meer verwondering er kwam. De bijenwereld zit enorm fascinerend in elkaar. Ook de bijenproblematiek en ‘natuurlijk’ imkeren - en de vraag wat dit dan wel exact is - kwam geregeld aan bod. Na de cursus hadden de deelnemers nog geen zin om ‘uit te zwermen’ en was er vraag naar meer. Op 18 april werd er - met honingwijn - geklonken op de geboorte van een Imkerswerkgroep. Op maandelijkse basis zullen we blijven samen komen. De bijeenkomsten zullen bestaan uit praatavonden waar ruimte is voor (praktische) vragen en waar info uitgewisseld kan worden. Ook activiteiten zoals het bekijken van een documentaire, een lezing of een uitstap zullen op het programma staan. Ook kunnen we alvast laten weten dat er opnieuw bijenkasten in het Molsbroek komen en dat er plannen zijn om een nieuwe kijkkast in het bezoekerscentrum te plaatsen. We houden je zeker op de hoogte! Meer info: Marieke De Vos, devosmarieke@gmail.com. Dit jaar zal er opnieuw een bijencursus georganiseerd worden. Zowel beginnende imkers als reeds ervaren imkers zijn van harte welkom. Zie www.vzwdurme.be voor meer info.

Deel I: De Honingbij Vrijdagavond 12/9/14, 26/9/14, 10/10/14, 24/10/14, 7/11/14, 21/11/14

Deel II: Imkeren Vrijdagavond 5/12/14, 19/12/14, 9/1/15, 23/1/15 en 6/2/15 Afspraak: telkens om 19.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Prijs en meer info: het inschrijvingsgeld voor de volledige cursus bedraagt 85 euro (leden vzw Durme) of 100 (niet-leden). De mogelijkheid bestaat om enkel in te schrijven voor deel I. Leden betalen dan 45 euro, niet-leden 55 euro. Contact: Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20 en schrijf vervolgens het juiste bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘bijencursus’. 12

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Nieuw vijverperceel in de Fondatie Thomas Van Lancker Eind april werd de akte ondertekend voor de aankoop van een nieuw perceel bos met vijver in het reservaat de Fondatie van Boudelo in Sinaai. Het voormalige stacaravanperceel is gelegen tussen twee quasi identieke percelen die reeds in eigendom zijn van vzw Durme. Ze vormen nu één geheel. Momenteel wordt de nieuwe aankoop gekenmerkt door de aanwezigheid van een groot aantal exoten, een sterke verruiging en een verlande, donkere bosvijver. Analoog aan de percelen die reeds in eigendom zijn (zowel ten noorden als ten zuiden), zal het startbeheer gericht zijn op o.a. het verwijderen van die exoten zoals bamboe, mahonia en paplaurier. Daarnaast zal de vijver ecologisch heringericht worden en zal de lichttoevoer naar de vijver versterkt worden. Die herinrichting betreft o.a. het herprofileren of schuiner maken van de oevers waar verschillende soorten kikkers en salamanders van kunnen profiteren. Het vergroten van de lichttoevoer zal op zijn beurt een meerwaarde betekenen voor de aanwezige flora en fauna zoals de tal van libellensoorten die in talrijk aanwezige ecologische vijvers in de Fondatie van Boudelo hun ideaal biotoop vinden. Zo werden vorige jaren o.a. de zeldzame tangpantserjuffer, de tengere pantserjuffer en de variabele waterjuffer (her)ontdekt, allen soorten die die op de Rode Lijst van de Libellen voorkomen.

Op bovenstaande foto’s zie je duidelijk het verschil tussen het recent aangekochte verruigde perceel met vijver (links) en een aangrenzend ecologisch ingerichte perceel (rechts). © Vzw Durme

Nachtvlindernachten Vrijdag 18 juli Wist je dat er wel 2000 soorten nachtvlinders bestaan? Dat is heel wat meer dan de bekendere en opvallende dagvlindersoorten in ons land. Daarom organiseren vzw Durme en Natuurpunt Hamme op vrijdagavond 18 juli de Nacht van de Nachtvlinder. De experts van de nachtvlinderwerkgroep tonen jullie tijdens een avondwandeling langs de Durme de mooiste en spectaculairste nachtvlinders die in onze streken te vinden zijn. We vertrekken om 21u. aan de Sint-Jozefskapel op het einde van de Moortelstraat in Hamme. Je kan parkeren aan de kerk van Sint-Anna (Hamme). Pas als het donker wordt, laten de nachtvlinders zich zien, dus we mogen niet te vroeg vertrekken. We sluiten af met een lekker 'nectar'drankje aan de Vlinder-bar. Het einde wordt voorzien rond 23u. 13

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Struweeltjes is een rubriek met allerlei interessante, opvallende of leuke natuurweetjes uit onze regio. Telescoop en fietsoplaadpunt voor het Molsbroek Dankzij onze sponsor Natuurkijkers.be kan je op het mooie terras van het bezoekerscentrum Molsbroek nu nóg beter naar vogels kijken. De nieuwe Swarovski telescoop vergroot tot 50 keer wat je ziet. Door de zeer goede kwaliteit van de telescoop lijkt het net alsof je vlak voor de dieren zit die je bekijkt, een zeer fijne manier van natuurbeleving! Bovendien kan je ondertussen je elektrische fiets gratis opladen. Twee vliegen in één klap. Wist je trouwens dat het bezoekerscentrum van 1 juni tot 15 september elke namiddag open is, behalve op maandag? Tot dan! Sarah Geers

Kroeskarper uit de Eendenkooi in Berlare.

Positief is ook de aanwezigheid van veel jonge visjes: die waterpartij is dus duidelijk een paaiplaats voor de vissen van het Donkmeer dat hiermee in verbinding staat. Er werd ook baars, karper (tot 74 cm) en paling gevangen. Kers op de taart is de vangst van de kroeskarper (6 ex. van 18 tot 39 cm). Wist je dat die vissoort - die steevast wordt verward met de ‘giebel’: een verwilderde, kleurloze goudvis - buiten Berlare bijna niet meer voorkomt in Vlaanderen? Jan Maertens Vroege glazenmaker in Berlarebroek

Het zicht vanop het terras nu nog helderder.

Visstandonderzoek Eendenkooi Berlare In mei hebben vrijwilligers van vzw Durme met visfuiken onderzoek gedaan in de vijver van de Eendenkooi in Berlare, in samenwerking met de donkwachter, het Agentschap voor Natuur en Bos en het Regionaal Landschap Schelde-Durme. De vijver is heel helder en plantenrijk geworden dankzij het feit dat het gemeentebestuur in 2009 de dikke sliblaag verwijderd heeft. De typische vissen van dit biotoop komen daardoor ook veelvuldig voor: rietvoorn, zeelt en snoek. 14

Eind mei begon ik mijn wandeling aan het meest zuidelijke punt van Berlarebroek. De zon scheen volop, een bosrietzanger zong een welkomstlied, en de bloeiende bramen zaten weer – zoals in mijn jeugdjaren – vol kleine vossen. Voorbij het pompstation kwam ik aan de grote vijvers die vorig jaar nog overschaduwd werden door hoge populieren. De populieren waren nu gekapt en de vijvers blaakten in de zon. De grote rietkragen langs de oevers en de grote groepen gele plomp en witte waterlelie op het wateroppervlak vormen de ideale habitat voor een aantal libellen, waaronder de smaragdlibel die houdt van de bossen in de buurt en de grote roodoogjuffer die graag vertoeft op de drijvende bladeren. Beide soorten vond ik dan ook vrij snel.

Even later zag ik een territoriumstrijd tussen een mannelijke grote keizerlibel en een andere libel die vanop afstand eerder onopvallend bruin gekleurd leek. Mijn eerste idee was een niet uitgekleurde gewone oeverlibel, maar de habitat was daarvoor misschien wat te ruig en te weinig zanderig. Toen ik de libel in haar vlucht te zien kreeg in de kijker zag ik haar grote groene ogen blinken in de zon. Overduidelijk een vroege glazenmaker ... Eindelijk! Wat verder zag ik twee mannelijke vroege glazenmakers strijden voor territorium, en op het einde van de vijver kon ik – mits het trotseren van een leger bramen en brandnetels – een foto maken van een rustend mannetje. Een tweetal weken later kon ik in de Veengraslanden van de Reservaatzone Donkmeer ook nog een mannetje waarnemen in één van de geruimde sloten.

De groene ogen, het lichtbruine achterlijf met de gele driehoek op het tweede segment van het achterlijf en de heldere vleugels zijn uniek voor de soort. De vroege glazenmaker lijkt wat op de bruine glazenmaker die echter later op het seizoen vliegt (juli-augustus), goudbruine in plaats van heldere vleugels heeft en de gele driehoek mist. Hij kan gevonden worden langs grote, rustige en overvloedig begroeide wateren en laagveenmoerassen met voldoende zon. In tegenstelling tot andere glazenmakers gaan de mannetjes dikwijls in de vegetatie hangen, waardoor ze voor de wandelaar makkelijker waar te nemen zijn. Zo heb ik ook mijn foto kunnen maken. Een persoonlijke confrontatie met een vroege glazenmaker is zonder meer indrukwekkend, ik gun het iedereen van harte. Succes! Tom Vermeulen Transitie Zele daagt scholen uit

Vroege glazenmaker.

De vroege glazenmaker – in het Latijn Aeshna isoceles – is onze vroegste glazenmaker van het seizoen. Hij was in onze streek enkel bekend van het Krekengebied in het noorden van OostVlaanderen, meer in het bijzonder van de Kreken van Saleghem. De vondst in Berlarebroek is dan ook uniek qua locatie en hoopgevend voor de toekomst. In de verspreidingsatlas ‘De Libellen van België’ uit 2006 staat hij beschreven als uiterst zeldzaam met vnl. vindplaatsen in het noorden van België. Volgens dezelfde bron staat de vroege glazenmaker zowel in Vlaanderen als in Wallonië op de Rode Lijst en is de soort in ons land met uitsterven bedreigd.

De scholen van Zele werden door Transitie Zele uitgedaagd. Ze kregen de opdracht om het krantje ‘De groene Zelenaar’ te maken, waarin ze voorstelden hoe Zele er in hun dromen in 2050 zou uitzien. De school De Kouter en de Zonnewijzer werden de winnaars en mochten als prijs begin juni op stap met een gids van vzw Durme. In de voormiddag werden ze echte Donk-kunstenaars en in de namiddag stond er een super avontuurlijk én modderige moerastocht op het programma. Marieke De Vos

Zeelse kunstenaars aan het Donkmeer.

Nieuwe plantensoorten in ‘de Moortels’ en ‘de Westlede’ Tijdens de werkdagen in het hooiland de Moortels (Doorslaar-Lokeren) neem ik af en toe ook de tijd om dagvlinders te inventariseren, maar mijn oog valt dan ook wel op ander bijzonderheden in het domein. Onlangs ontdekte ik een plant die vroeg of laat wel als nieuwkomer verwacht mocht worden: de grote ratelaar, een halfparasiet die op grassen teert. Het was wel nog maar één exemplaar, maar met een beetje geluk krijgen we binnen enkele jaren hier ook de prachtige taferelen die je jaarlijks in de Buylaers kan bewonderen. In het reservaat de Westlede (DoorslaarLokeren) werden dit jaar drie exemplaren gevonden van margriet. De Westlede is een droger grasland dat op termijn kan evolueren naar het type glanshavervegetatie en daar past deze composietbloem echt wel bij. Hopelijk mogen we ook daar in de toekomst prachtige taferelen met tapijten van witte bloemen verwachten. Nog eventjes geduld. Jurgen Couckuyt

Rolande zorgt voor het wekelijks onderhoud van onze insectentuin naast bezoekerscentrum Molsbroek. Bedankt! © Vzw Durme

veel meer. Onder haar groene vingers ontwikkelt de insectentuin zich tot een waar paradijs. Een dikke merci Rolande! Kom zeker eens langs om de tuin te bezoeken. De insectentuin is vrij toegankelijk en vind je naast het bezoekerscentrum Molsbroek. Sarah Geers Roze pelikaan in het Molsbroek Imposante verschijning eind april in het Molsbroek. Daar kon gedurende een aantal dagen een roze pelikaan waargenomen worden. Roze pelikanen, met een spanwijdte van wel 3 meter, komen van nature voor in Zuidoost Europa. Dit exemplaar is echter kunnen ontsnappen samen met twee soortgenoten uit het dierenpark Pairi Daiza nadat een omgevallen boom een stuk serre brak. Sindsdien werden de dieren o.a. waargenomen boven Gent en Antwerpen. Na zijn/haar passage in het Molsbroek werd het dier waargenomen aan de Belgische en Nederlandse kust. Thomas Van Lancker

Grote ratelaar (l) en margriet (r) werden recent ontdekt in de relictreservaten van resp. de Moortels en de Westlede. © Jurgen Couckuyt

Vrijwilligers in de bloemetjes Heb je ook al gezien dat onze insectentuin in het Molsbroek er de laatste tijd zo piekfijn bij ligt? Dat hebben we te danken aan Rolande. Zij is de schat van Kriebelmania. Elke week staat ze trouw op post om bloemen te zaaien, de tuin op te ruimen, paadjes te onderhouden en nog 16

Roze pelikaan in het Molsbroek.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Natuurschilderen: vakantiecursus Berlare 22-23-24 augustus Na het succes van de cursus Natuurschilderen in de Franse Gaume, genieten we nu drie dagen lang van de prachtige natuur dicht bij huis en schilderen die ook. Creativiteit en natuurbeleving komen samen. Door observatie leer je het kleurenspel van het landschap weer te geven. Ervaring met schilderen mag, maar is geen vereiste. We verblijven in bezoekerscentrum Donkmeer en trekken van daaruit de natuur in. Info: volpension kost 160 euro (leden) of 175 euro (niet-leden). Blijf je niet overnachten dan kost een dagformule 105 euro (leden) of 120 euro (niet-leden). Indien gewenst, kan voor de warme maaltijden en het ontbijt apart betaald worden. Inclusief in de prijs: professionele begeleiding en een verzekering tijdens de sessies. Meebrengen: de deelnemers zorgen zelf voor alle schildermateriaal. Kies je voor de formule volpension, breng dan zelf een matje of veldbed, lakens, kussen(sloop), handdoeken © Vzw Durme en washandjes mee. Adres: bezoekerscentrum Donkmeer. Inschrijven: contacteer eerst Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Na bevestiging schrijf je het juiste bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met de mededeling 'naam schildert in Berlare’. Opgelet: inschrijven en betalen vóór 15 juli! Voor meer praktische info over het schilderen en tekenen: Teresa De Smet, 09 228 99 05 of 0478 23 46 07 of teresa.de.smet@telenet.be.

Seizoensmaken Een tentoonstelling van aquarel, vergezeld van poëzie door Christine Van de Velde De natuur als onuitputtelijke bron voor creativiteit. Seizoensmaken is een ode aan de natuur die met pure kleuren en verrassende vormen in vele lichtnuances, tijdens alle seizoenen, inspireert tot een persoonlijke weergave in beeld en woord. Als tentoonstellingssite kan de expositie SEIZOENSMAKEN zich geen harmonieuzere plaats voorstellen dan het natuurreservaat het Molsbroek waar de natuur zich op zijn best laat bewonderen. SEIZOENSMAKEN, de natuur belicht en verwoord. Opening op zondag 20 juli om 14.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek. De tentoonstelling zal tijdens de openingsuren van het bezoekerscentrum te bezichtigen blijven tot half oktober. Meer info: Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 17

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: de kleine vos Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders De tweede fiche van het jaar binnen het Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied gaat over een dagvlinder die een ongelooflijke comeback heeft gemaakt in 2013. Het is een middelgrote oranjebruine vlinder waarvan de vleugels aan de rand mooi zijn afgewerkt met blauwe maanvlekjes. In tegenstelling met de veel zeldzamere Grote vos zijn er op de voorvleugel maar drie blokvormige zwarte vlekjes. De onderzijde is donker en biedt zeer goede camouflage om als vlinder tijdens de winter te overleven. De twee geslachten verschillen amper van uiterlijk en zijn moeilijk te onderscheiden.

Overwinterende Kleine vos (L) en Dagpauwoog (R).

Zoals andere Schoenlappers overwintert de Kleine vos als volwassen vlinder in beschutte, koele en donkere plaatsen. Het is niet ongewoon om ze dan ook samen aan te treffen. Deze standvlinder kan winters met strenge vorst overleven en is steevast één van de eerst waargenomen dagvlinders die uit zijn winterslaap ontwaakt van zodra de eerste mooie lentedagen aanbreken. Ze paren al vroeg in het voorjaar. De eitjes worden in groepjes afgezet op de onderzijde van de bladeren van grote brandnetel, de enige waardplant van de soort.

De Kleine vos kiest meestal voor waardplanten op een zonnige plaats. De jonge rupsen blijven samen in een spinselnest dat extra bescherming biedt. Het worden donkere, stekelige rupsen met gele dwarsstrepen op rug en zijde.

Bovenzijde Kleine vos.

Onderzijde Kleine vos.

Na enkele weken verdere ontwikkeling in een hangpop komt de eerste generatie Kleine vossen in de vroege zomer uit. Die gaan nu direct over tot balts waarbij het mannetje bij een succesvolle benadering het wijfje met de voelsprieten betast.

GRAFIEK BOVEN Fenologie van de Kleine vos (2004-2013). © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied KAART LINKS © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied Legende kaart: Rode bol: waarneming Kleine vos (2004 - 2014) Groene bol: nieuwe waarneming Kleine vos in 2014 Blauwe lijnen: Schelde, Durme, Dender & Moervaart Groen: boscomplexen Zwarte lijnen: spoorlijnen Rode lijnen: E34 - E17 Lichtgrijs: stads- en dorpskernen

De daaropvolgende paring, die wel een hele nacht kan doorgaan, zorgt voor een tweede jaarlijkse generatie die deels nog zal overlappen in de latere zomerperiode. Sommige Kleine vossen van de late zomergeneratie gaan over tot overwintering en maken zo de cirkel rond.

Begin maart 2013 kondigde zich binnen het projectgebied gunstig aan met in één decade al 19 getelde Kleine vossen, vermoedelijk allemaal overwinteraars. Maar daarna volgde de rampzalige slechte lente. In de tweede decade van april kwam een tweede hoopvol signaal

De Kleine vos kan je in het projectgebied overal tegenkomen, deels door zijn sterke neiging om te zwerven, maar ook omdat die dagvlinder zich bijna overal thuis voelt als er maar brandnetels en nectarplanten voorkomen. De vlinder kan heel talrijk zijn in tuinen op bloeiende vlinderstruiken of later op het jaar op Hemelsleutel en Herfstaster. Het aantal Kleine vossen kan van jaar tot jaar sterk variëren, afhankelijk van de weersomstandigheden. Maar ook parasitisme kan de aantallen sterk beïnvloeden. Na 2007 verdween de Kleine vos bijna volledig uit de streek, zónder een duidelijke verklaring. Gelukkig is het een mobiele soort met zwerversbloed en konden we hopen op een heropstanding, wat niet van alle dagvlindersoorten verwacht kan worden. Toch bouwden de aantallen zich vanaf 2009 (23), 2010 (48), 2011 (117) tot 2012 (160) maar langzaam op.

De jonge rupsen blijven samen in een spinselnest en hebben zo extra bescherming. © Jurgen Couckuyt

Volwassen rups van Kleine vos op een blad van grote brandnetel, hun enige waardplant.

met 52 getelde exemplaren; ook in de startende zomer waren er meer Kleine vossen van de eerste generatie (195). De tweede generatie Kleine vossen was spectaculair: midden augustus werden in één decade 1444 exemplaren geteld. De eerste drie maanden van 2014 bevestigen dat de Kleine vos weer goed aanwezig is en de soort dus goed hersteld is van de onverklaarde inzinking. Momenteel vliegt de eerste generatie en ook die is massaal aanwezig. We hopen dat jullie meetellen om zo de verdere heropstanding van de soort in beeld te kunnen brengen. Om het voorkomen van alle dagvlindersoorten in de eigen regio beter te leren kennen, herhalen we opnieuw de oproep: meld én alle observaties én alle stadia op www.waarnemingen.be en leg veel fotografisch vast. Zo werk je mee met het grote dagvlinderproject in het Durme- en Scheldegebied.

Schrijf je in op de dagvlinderflash bij filip.vandevelde@skynet.be en/of couckuyt.jurgen@telenet.be en wie weet komt jouw foto in de volgende editie.

Kleine vos in het najaar massaal op Hemelsleutel. © Ortwin Hoffmann

Soortenzoekdag Daknamse Meersen Zaterdag 16 augustus De soortenzoekdag heeft ook als doel om iedereen die met natuurstudie bezig is of bezig wil zijn eens samen te brengen. Ook niet-specialisten zijn dus zeer welkom. Het is voor hen een goede gelegenheid om eens kennis te maken met de verschillende werkgroepen en om met hen het reservaat in te trekken. Het centrale punt is Daknamdorp 89 B, Emiliani - De Teerling. De start is om 13.30u. Er is ook een avondsessie voorzien (nachtvlinders, ...). Om 14.30 start er een natuurbelevingstocht voor kinderen. Voor de laatste info: zie www.wakona.be of contacteer Tom Neels via tomneels@telenet.be of 0485 61 80 35. 20

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vzw Durme in beeld Was je er bij? Meer foto’s op www.vzwdurme.be

Ondanks de ‘mei-dip’ werden toch heel wat dagvlinders gespot tijdens de insectenwandeling in het Lippenbroek in Hamme. © Christophe Hillaert

Tijdens de Scheldehappening kon je bij onze infostand in Temse prachtige badges maken. © Vzw Durme

Dat smaakt! Een heerlijk ontbijt na een stevige ochtendwandeling in Berlare. © Eddy Copers

De kinderen van De Vinderij houden grote kuis. Samen met conservator Christophe verzamelden ze wel 100 kg afval! © Christophe Hillaert

Onder grote belangstelling werden de jonge ooievaars in de Buylaers in Lokeren geringd.. © Yannick De Spiegeleir

Nog maar net ingericht, maar al een waar vogelparadijs: de Paardeweide in Berlare-Wichelen. © Fre Vanhoef

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De kleine wildernis Een blaadje voor kinderen met wistjedatjes, raadseltjes of tips om een natuurknutselwerk te maken Hoera een baby!

60 gram / 15 cm spanwijdte

Vzw Durme kondigt jullie fier de geboorte aan van Pluk en Pippa, 2 jonge ooievaars! In januari plaatsten we een prachtige ooievaarspaal in natuurreservaat De Buylaers in lokeren. Het was vol spanning wachten, maar in maart kregen we bezoek van een papa ooievaar. Die ooievaar droeg een ring aan zijn poot. Hierdoor weten we dat hij in 2010 geboren is in Deinze.Hij bouwde flink aan een stevig nest en klepperde vrolijk rond. In april verscheen er ook een vrouwtje en samen werden ze de trotse ouders van 2 kleintjes. De kinderen van de school de Vinderij werden meter van de kleintjes. Ze helpen ons om het natuurreservaat waar de ooievaars wonen proper te houden en rapen er afval. Op school werd ook een groot ooievaarsfeest georganiseerd. Ze maakten een geboortekaartje, kozen de namen voor de ooievaartjes en de juffen deden een toneeltje. De kinderen maakten zelfs een coole rap! De Ooievaarsrap We willen wat vertellen luister maar Dit een rap over de ooievaar Ze kwamen van het zuiden En maakten hier hun nest Ze zorgden voor de kleintjes en deden flink hun best! Klepperdeklepper klepperdeklep (x2) Ze hebben sterke vleugels En vliegen heel erg hoog Misschien kwamen ze wel tot aan de regenboog Als ze weer vertrekken Hebben we veel spijt Het blijven onze vrienden voor altijd!! Klepperdeklepper klepperde klep! (2x) 22

13 mei 2014

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

4de Mega Taartenfestijn Zondag 5 oktober Het wordt een traditie. De eerste zondag van oktober wordt een zoete namiddag in bezoekerscentrum Molsbroek. Voor de vierde keer op rij organiseren we een Mega Taartenfestijn doorgaan. Onder het motto 'taart kopen = grond kopen' kan je van 14 tot 18 uur komen smullen en verzamelen wij centen in om nieuwe stukken natuurgebied aan te kopen! Maar, omdat het taartenfestijn opnieuw een MEGA taartenfestijn zou worden, zouden wij graag een beroep doen op jullie bakkunsten! Zie je het zitten om je keukenschort even aan te trekken en iets te bakken dat we kunnen verkopen? Laat het weten aan Marieke De Vos (marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20). Praktisch zouden we de taarten (en indien ook beschikbaar een taartschep) graag op zondag 5 oktober tussen 13.30 uur en 13.45 uur in het bezoekerscentrum hebben. Om 14 uur kan ons festijn dan van start gaan. Onkosten voor de ingrediĂŤnten kunnen binnengebracht worden (met een maximum van 5 euro per taart). Bak je liever niet, maar kom je wel graag smullen! Uiteraard ook meer dan welkom! En neem gerust familie of vrienden mee! Dromerige speurneuzen, graag even jullie aandacht! Vlieg verstopte deze zomer meer dan 200 schatkisten in kastelen, bezoekerscentra en bibliotheken. En zoefffâ&#x20AC;Ś ook door de twee bezoekers-centra van vzw Durme vloog Vlieg! Kom dus deze vakantie zeker eens langs. Vraag aan de persoon achter de balie je tips en ga op schattenjacht! Veel succes! Ontdek in de schatkist het bouwplan met unieke code en doe hiermee mee met de wedstrijd. Het wedstrijd-reglement en meer info vind je op www.uitmetvlieg.be! Meer info: Marieke De Vos via 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. 23

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

Vogelnieuws

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze waarnemingsrubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt het voorkomen van bijzondere en zeldzame soorten in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de periode maart tot mei 2014. Waarnemers worden verzocht hun waarnemingen zelf in te voeren in de online database www.waarnemingen.be (meer info daarover op onze website www.durmevallei.be) waarbinnen de Vogelwerkgroep Durmevallei een werkgroepscherm heeft met enkel weergave van de waarnemingen uit onze regio, en direct te consulteren via onze website met “recente waarnemingen”, via www.durmevallei.be De laatste overwinterende of doortrekkende roerdompen werden op 5 en 15 maart nog gezien in het Molsbroek in Lokeren, en op 10 maart in de Lokerse Moervaartmeersen. Een zingend mannetje van de woudaap werd op 26 mei ontdekt in de Reservaatzone Donkmeer in Berlare, alsook op 29 mei aan de Hamputten in Waasmunster. In de zomermaanden zal het nog afwachten zijn of (en waar) er ook effectief succesvolle broedgevallen waren van die zeldzame en kleinste Europese reigersoort. Een kwak met territoriaal gedrag werd van eind april tot midden mei in de avondschemering regelmatig waargenomen in het Molsbroek. Ook voor die “nachtreiger” zal het afwachten zijn tot in augustus. Op 31 mei kwam een koereiger overnachten in het bekende reigersbosje in de moerasvlakte van het Molsbroek. Een kleine zilverreiger vloog op 9 maart over de Reservaatzone Donkmeer. De grote zilverreiger kon vooral nog in maart en april gezien worden in Berlare, Wichelen, Grembergen, Hamme, Lokeren, SintNiklaas en Stekene.

Kwak.

In de kolonie van de Reservaatzone Donkmeer kwamen 67 koppels aalscholver en 51 koppels blauwe reiger tot broeden. Telkens één doortrekkende purperreiger werd opgemerkt op 19 april in het Tielrodebroek en op 28 april aan de Heirnisse in Sinaai. Twee zeldzame zwarte ooievaars vlogen op 22 april over Berlare. Naast verschillende losse waarnemingen van ooievaars in de streek, kwamen ook de vaste koppels met succes tot broeden in de Daknamse meersen en Reservaatzone Donkmeer, alsook het eerste jaar in de Buylaers meersen in Lokeren waar afgelopen voorjaar een nestpaal werd geplaatst. Een heilige ibis (verwilderde exoot) werd op 4 maart kortstondig waargenomen in het Molsbroek. Een puna-ibis (ook een verwilderde exoot) was vanaf eind maart afwisselend te bewonderen in de Bergenmeersen in Wichelen en in de Paardeweide in Berlare. In de Paardeweide en Hemelse Rij in Berlare zat ook een verwilderde koningsfazant. De meest opvallende ontsnapte exoot in de streek was een roze pelikaan die eind maart eerst op een veld in Daknam werd waargenomen, en daarna enkele dagen kwam showen in het Molsbroek (zie rubriek ‘Struweeltjes’ op p 16).

Purperreiger.

Op 26 april pleisterde een lepelaar in de Bergenmeersen, en op 17 mei vloog ook één vogel over het Molsbroek. Op 15 en 16 maart verbleef nog een mannetje zwarte zee-eend op de Nieuwdonk in Berlare. Een verwilderde rosse stekelstaart verbleef van midden april tot 22 mei in het Molsbroek († RIP). Overvliegende zwarte wouwen werden vanaf eind april enkele keren waargenomen in Lokeren, Waasmunster, Zele en Berlare. Op 19 maart vloog ook een rode wouw over de Bergenmeersen. Een vrouwtje van de blauwe kiekendief kon op 3 maart langs de Stekense vaart bewonderd worden. De nog zeldzamere grauwe kiekendief trok op 7 mei over de Paardeweide en op 13 mei over het Zuibroek in Hamme. De havik kon waargenomen worden in Lokeren, Sint-Niklaas, Waasmunster, Hamme en Berlare. Telkens één visarend vloog op 9 april, 3 mei en 19 mei over de Paardeweide, en op 16 mei over de Lokerse Moervaartmeersen. Het smelleken werd op 26 maart gezien in de Paardeweide, en op 7 april bij het Berlarebroek. De slechtvalk kwam weer succesvol tot broeden in de Sint-Laurentiuskerk in Lokeren. Een porseleinhoen foerageerde van 11 tot 13 april in de Durme langs de Hamputten. Een groep van 37 overtrekkende kraanvogels werd op 9 maart waargenomen in zowel Lokeren als Sinaai. 26

Er konden tijdens de voorjaarstrek diverse pleisterende steltlopers waargenomen worden in de streek, voornamelijk met grote aantallen in de Paardeweide en Bergenmeersen en kleinere aantallen op diverse andere plaatsen zoals de Daknamse meersen en het Molsbroek. Bij de meer bijzondere soorten ging het om kluut, bontbekplevier, goudplevier, zilverplevier, kanoet (1 ex. van 12 tot 14 mei in Paardeweide), drieteenstrandloper (1 ex. van 3 tot 9 mei in de Paardeweide), temmincks strandloper (1 tot 4 ex. van 7 tot 19 mei in de Paardeweide), de zeer zeldzame gestreepte strandloper (1 ex. op 18 en 19 mei in de Paardeweide), bonte strandloper, kemphaan, bokje (op 9 april in de Bergenmeersen en 7 tot 29 maart in de Daknamse meersen), regenwulp, zwarte ruiter en bosruiter. Naast kleinere aantallen in de hele streek, werden tijdens de voorjaarstrek vooral grote aantallen zwartkopmeeuw gezien in het Molsbroek, met een piek van 112 vogels op 12 april. Tijdelijk pleisterende dwergmeeuwen en zwarte sterns (telkens 1 tot 4 vogels) konden in april en mei meermaals worden waargenomen in het Molsbroek, Hamputten, Reservaatzone Donkmeer en Paardeweide, met een maximum van 10 dwergmeeuwen op 24 april in de Paardeweide en 8 zwarte sterns op 7 mei in de Reservaatzone Donkmeer. Op 14 mei verbleef een zeldzame witwangstern in de Paardeweide.

Porseleinhoen.

De zeer zeldzame gestreepte strandloper kon waargenomen worden in de Paardeweide in Berlare-Wichelen.

Een reuzenstern foerageerde op 13 april zeer kortstondig in de Reservaatzone Donkmeer. Het is de eerste gekende waarneming van deze soort in de streek! De zwarte specht en kleine bonte specht zijn waargenomen in Lokeren, Sint-Niklaas, Waasmunster, Zele en Berlare. Begin mei werden in de Paardeweide tot 6 noordse kwikstaarten geteld. Ook Engelse kwikstaart en rouwkwikstaart waren daar in die periode aanwezig. In maart en april kon aan de Nieuwdonk ook al een rouwkwikstaart waargenomen worden. De zang van de nachtegaal was te bewonderen in Lokeren (Eenbes), Sinaai (Fondatie), Hamme (Schorren van de Durme, Groot Broek) en Berlare (Domeinbos DDS, Maaidonk, Scheldebroeken, Berlarebroek).Telkens één paapje foerageerde op 21 april in de Scheldebroeken en op 12 mei in de Bergenmeersen. De tapuit vertoefde in april en mei enkele keren in de Paardeweide, Overmere, Daknamse meersen, Fondatie, in de Bunt in Hamme en aan de Heikant in Zele.

Een beflijster zat op 4 april in het Berlarebroek. De explosieve zang van de cetti’s zanger kon gehoord worden in het Berlarebroek, aan de Oude Durme in Hamme en in het Lippensbroek in Hamme. Zingende sprinkhaanzangers waren aanwezig in Lokeren (2 tot 3 in het Molsbroek, 1 tot 3 in de Buylaers meersen), Waasmunster (Sombeke meersen en Durmemeersen), Hamme (Bunt en Oude Durme) en Berlare (Scheldebroeken en Polsmeersen). Na de doortrek kon de rietzanger ook in mei nog gehoord worden in Lokeren (4-5 in het Molsbroek) en Berlare (Scheldebroeken, Reservaatzone Donkmeer, Berlarebroek). Op 5 mei werd een bonte vliegenvanger waargenomen in Belsele.Van eind april tot begin mei waren er enkele meldingen van braamsluiper in Lokeren, Waasmunster en Berlare. Een Europese kanarie vloog op 13 april over de Reservaatzone Donkmeer, en een kleine barmsijs werd nog op 6 maart gezien in SintNiklaas.

De lijst van alle waarnemers kan je terugvinden via www.durmevallei.be 27

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender juli - september GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand

ZONDAG 6 JULI Kruidenwandeling

Een ervaren CVN-gids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59.

Rondom het Donkmeer ontdekken we allerlei (on)kruiden en planten. Sommige zien er bijzonder uit, andere zijn ook nog eens erg nuttig en lekker. En proeven van de kruiden hoort er natuurlijk bij. Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a). Meebrengen: plastic beker en flesje water. Meer info: donk@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

ZONDAG 6 JULI

ZONDAG 13 JULI

Zonnekijkdag i.s.m. VVS Scheldeland

Big Jump in Lokeren en Berlare

Vandaag zetten we de zon letterlijk in de kijker. De Vereniging voor Sterrenkunde Scheldeland laat je de geheimen van de zon ontdekken en staat klaar aan bezoekerscentrum Molsbroek met een aantal telescopen. Ze laten jou op een veilige manier kennismaken met fraaie zonneverschijnselen zoals zonnevlekken.

Op 13 juli springen we in Lokeren en Berlare voor proper water. Europa streeft ernaar dat tegen 2015 alle waterlopen ecologisch gezond zijn. Daarom springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren, beken en vijvers. Meer info: zie p 8 in dit tijdschrift. VRIJDAG 18 JULI

Afspraak: tussen 15 en 18 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Meer info bij Thomas Van Lancker, thomas.vanlancker@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Europese Nachtvlindernachten i.s.m. NP Hamme en de nachtvlinderwerkgroep Vanavond tonen de experten van de nachtvlinderwerkgroep jullie de mooiste en meest spectaculaire nachtvlinders die in onze streken te vinden zijn. We vertrekken aan kerk van SintAnna (Hamme) en maken er samen een zwoele zomeravond van. Pas als het donker wordt, laten de nachtvlinders zich zien.We sluiten af met een lekker 'nectar'drankje. Afspraak: om 21 uur aan de kerk van SintAnna (Hamme). Einde voorzien rond 23 uur. Info: stevige stapschoenen zijn aan te raden. Een zaklamp mag, maar hoeft niet. Laat je weten of je komt? Mail naar sarah.geers@vzwdurme.be.

ZATERDAG 26 JULI Dagvlinders en andere insecten in de Gaume i.s.m. insectenwerkgroep vzw Durme We brengen een bezoek aan een van de hotspots van België voor dagvlinders en insecten: de Gaume (Virton,Torgny en omgeving). Bekend voor zijn kalkgraslanden met zeldzame planten, dagvlinders en andere insecten.

Afhankelijk van het weer beslissen we op donderdag 24 of vrijdag 25 juli of de activiteit doorgaat.

Afspraak: vertrekken om 7 uur vanuit de omgeving van Lokeren met carpool. Info en inschrijven: inschrijven bij Kurt Jonckheere, kjon@yucom.be, 0473 32 80 09, ten laatste op woensdag 23 juli met vermelding van: adres, aantal personen en gsm-nummer. Meebrengen: lunchpakket, stapschoenen, vlinder- en andere insectengidsen, fototoestel. Prijs: we carpoolen en verdelen de kosten.

ZONDAG 3 AUGSUTUS Waterfeesten Donkmeer Dit wordt een hele dag spektakel rond en op het Donkmeer. Kom langs in ons bezoekerscentrum en geniet van een verfrissing op een zomers bloementuinterras.

ZONDAG 27 JULI Bosbeheer op maat van dagvlinders i.s.m. provincie Oost-Vlaanderen Sedert drie jaar is er een populatie van de zeer zeldzame keizersmantel aanwezig in de bossen van het provinciaal domein in Wachtebeke. Het bosbeheerplan houdt rekening met de aanwezigheid van deze soort en er werden reeds een aantal maatregelen uitgevoerd die specifiek gericht zijn op het behoud van deze soort. Door de beheerder zal er een toelichting gegeven worden over het bosbeheerplan. Gewapend met deze kennis trekken we naar de bossen om te genieten van de prachtige glijvluchten van één van onze grootste dagvlinders. Afspraak: om 14 uur in het provinciaal domein in Wachtebeke. Meer info volgt later i.v.m. de exacte locatie (www.vzwdurme.be). Info: filip.vandevelde@skynet.be.

Afspraak: doorlopend van 13 tot 19 uur ter hoogte van bezoekerscentrum Donkmeer. Info: www.berlare.be of donk@vzwdurme.be. Opgelet: toegangskaarten nodig. ZONDAG 10 AUGUSTUS Zomerse wandeling vanuit ZeleAvermaat naar de Donk Langs nieuwe trage wegen gaan we, genietend van de natuur, op stap door veld en bos tot aan de Donk. We voorzien een rustmoment in het bezoekerscentrum Donkmeer van vzw Durme en keren daarna terug naar ons vertrekpunt. Afspraak: vertrek om 14 uur aan Avermaat kerk. Meer info: Patrick De Brauwer, 052 44 88 38. Wandeling ongeveer 10 km, wandelschoenen zijn een aanrader.

ZONDAG 10 AUGUSTUS Op zoek naar dagvlinders in Berlare

Jurgen Couckuyt is één van de bezielers van het Dagvlinderproject ‘Durme- en Scheldeland’ dat in 2013 en 2014 de verspreiding van alle dagvlinders in onze streek in kaart brengt. Hij is bij uitstek de aangewezen man om ons mee te nemen op een ontspannende wandeling op zoek naar die vliegende juweeltjes. We bezoeken verschillende interessante biotopen en krijgen ook een woordje uitleg over hoe we ze een handje kunnen helpen. Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a). Meer info: donk@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 11, 12 EN 13 AUGUSTUS

ZATERDAG 23 AUGUSTUS

Kindercursus: Kriebelbeestejes te land en te water

Vleermuizenavond in Berlare

Overal zitten er kriebeldiertjes. Onder bloempotten, in boomstammen, tussen de blaadjes, in vijvers, poelen én zelfs in de Nieuwdonk! Tijdens dit knotsgekke zomerkamp gaan we op zoek naar al die kleine minidiertjes, te land en te water. We bestuderen ze en maken huisjes om hen naar je tuin te lokken. Als kers op de taart krijgen we een initiatie snorkelen en duiken om de beestjes onder water nog beter te kunnen bekijken! De cursus gaat door aan het bezoekerscentrum Donkmeer voor kinderen van 8 tot 14 jaar.

Maak kennis met de fluwelen fladderaars van de nacht. Wandel mee met een vleermuizengids en leer meer over deze fascinerende zoogdieren. Meebrengen: zaklamp, stevige wandelschoenen en muggen crème zijn aangeraden. Inschrijven: noodzakelijk voor 20 augustus via 09 348 30 20 of info@vzwdurme.be. Meer info: Heleentje De Brauwer, 0485 30 67 48. VRIJDAG 12 SEPTEMBER ‘De Honingbij en het houden van bijen’

Meer info en inschrijven: via onze website of bij sarah.geers@vzwdurme.be. Inschrijven: schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind kriebeldiertjes’. 22, 23 EN 24 AUGUSTUS Natuurschilderen: vakantiecursus Berlare Meer info: zie p 17 in dit tijdschrift. 30

Meer info: zie p 12 of www.vzwdurme.be. Contact: marieke.devos@vzwdurme.be. ZATERDAG 20 SEPTEMBER Vrijwilligersfeest Vandaag zetten we al onze vrijwilligers in de bloemetjes. Dag in dag uit zijn zij in de weer voor vzw Durme. En dat verdient een bedankje!

ZATERDAG 4 & 19 OKTOBER

ZONDAG 5 OKTOBER

Trektellingen

4de Mega Taartenfestijn

Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Scheldebroeken. Bij gunstige trek en weersomstandigheden wordt er de hele dag geteld.

Voor of na een mooie wandeling in het Molsbroek kan je op deze zoete namiddag, onder het motto â&#x20AC;&#x2DC;taart kopen = grond kopenâ&#x20AC;&#x2122;, ook smullen van een heerlijk stuk taart! Voor de vierde keer op rij zorgen de vrijwilligers samen voor een gigantisch taartenbuffet. De opbrengst van dit taartenfestijn zal vzw Durme, als erkende terreinbeherende vereniging, integraal gebruiken om natuurgebieden aan te kopen.

Afspraak: vanaf 7.45 uur doorlopend ter hoogte van de telpost in het Aubroek of vanaf 7.30 uur aan het Veerhuis in Berlare,Waterhoek 25 in Berlare. ZATERDAG 6 OKTOBER Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders Meer info: www.phegea.org. Contact: sylvain.cuvelier@pandora.be.

Afspraak: van 14 tot 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Tip: om 14.30 uur start er een gratis wandeling met CVN-gids aan het bezoekerscentrum.

Vzw Durme

Regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

iedere 1e zondag van de maand van 10 tot 12 uur in juli en augustus op zondag van 14 tot 18 uur tijdens activiteiten tijdens lokale festiviteiten op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Zonnekijkdag i.s.m. VVS Scheldeland Zondag 6 juli Vandaag zetten we de zon letterlijk in de kijker. De Vereniging voor Sterrenkunde Scheldeland laat je de geheimen van de zon ontdekken en staat klaar aan het bezoekerscentrum Molsbroek met een aantal telescopen. Ze laten jou op een veilige manier kennismaken met leuke zonneverschijnselen zoals zonnevlekken. Afspraak: op zondag 6 juli tussen 14 en 18 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. Info: Thomas Van Lancker, thomas.vanlancker@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. Patrick De Brauwer Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2014 I jaargang 17 I nr 3 Afgiftekantoor Lokeren 1