Durme- en Scheldeland - 2018-3

Durme- en Scheldeland NR 3 I 2018 I JAARGANG 21 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Zeldzame libellen koloniseren het Molsbroek

Succesvolle aankopen in het voorjaar

Visstandonderzoek Paardeweide-Oost afgerond

Colofon 4

Zeldzame libellen koloniseren het Molsbroek

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

7

Watervogels in het Meulendijkbroek

Redactieraad:

8

Dagvlinderfiche: het bruin blauwtje

Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak).

Michaël Crapoen, Sarah Geers, Kristof Scheldeman, Martine Van Audenhove.

Met dank aan: Geert Braem, Sylvain Cuvelier, Jurgen Couckuyt, Ward De Moor, Geert De Smet, Joris Everaert, Kurt Jonckheere, Jan Maertens, Sara Meersman, Merijn Van de Geuchte, Tom Vermeulen, André Verstraeten.

Taalkundig advies: Paule Bosch Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland willen abonneren betalen 6 euro extra per kalenderjaar

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties.

Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.

Bedankt voor jouw steun!

Cover:

2

Inhoud

het Molsbroek in Lokeren, een echt libellenparadijs (zie pagina 4 t.e.m. 6 in dit tijdschrift).

11 Succesvolle aankopen in het voorjaar 12 Visonderzoek Paardeweide-Oost afgerond 14 Hooilanden Molsbroek kleuren weer roze 15 Moervaartvallei 2.0 van start 16 Struweeltjes 22 Het zomert in bezoekerscentrum Molsbroek 23 Kinderpagina 26 Vogelnieuws 28 Kalender juli - oktober

Onze partners:

Vo o r w o o r d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

“Zomerse dagen” Beste natuurliefhebbers Het is nog maar enkele dagen officieel zomer als ik deze tekst schrijf, maar het voelt eerder alsof de zomer bijna voorbij is. Niet omdat het weer niet goed is, integendeel, het is al zo lang mooi weer dat je denkt dat de zomer al een heel eind gevorderd is.

Het is niet alleen al zonnig en warm geweest, maar ook droog. Dat merk je ook in onze natuurgebieden: veel van de natuurlijke graslanden liggen er maar dor bij, in plaats van frisgroen. Maar deze situatie heeft ook voordelen: het hooien van de anders soms (te) natte graslanden zal dit jaar geen probleem zijn.

Laten we hopen dat de weergoden ons ook gunstig gezind blijven in de “echte” zomermaanden, want de zomervakantie komt er natuurlijk aan, en dat betekent dat onze bezoekerscentra (of onthaalpoorten zoals ze tegenwoordig in de wetgeving genoemd worden) hun topperiode kennen qua openingsuren en bezoekers.

Ik nodig je alvast uit om ook eens langs te komen, een wandeling en daarna even verpozen om en nabij het bezoekerscentrum, al dan niet met een drankje: wat moet je meer hebben in de vakantie?

Wie me kent weet dat mijn natuurhart vooral bij vogels ligt, en ik kan het daarom niet laten nog even te wijzen op twee bijzondere gebeurtenissen: het ooievaarskoppel in het reservaat de Buylaers bracht weer een jong groot (helaas waren er in het begin 3 jonge ooievaartjes, maar 2 overleefden het niet) en in het Molsbroek vond een koppel visdiefjes de vlotjes die pas in het voorjaar in het water gelegd werden, net met de bedoeling visdiefjes aan te trekken. Een mooi en onverwacht succes dus. Je kan de vlotjes zien liggen vanaf het terras van het bezoekerscentrum. Nog een reden dus om even langs te komen.

En ook in de zomerperiode zijn er activiteiten waarop je van harte welkom bent, zoals bijvoorbeeld een libellenwandeling en de “Nacht van de vleermuis”. De volledige informatie vind je uiteraard in de activiteitenkalender verderop in dit tijdschrift en op de website.

Misschien komen we elkaar tegen op één van deze activiteiten, ondertussen wens ik jullie alvast een rustgevende vakantie en een prachtige zomer!

Geert De Smet Voorzitter vzw Durme

3

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Zeldzame libellen koloniseren het Molsbroek Tom Vermeulen Te veel vogels Af en toe krijg ik te horen van natuurvrienden dat het Molsbroek geen goed libellengebied is.Voor de ene zijn er ‘te veel vogels’, voor de andere ‘te veel vissen’. Maar libellen kunnen prima samenleven met andere organismen. Ik hoop dan ook dat ik met dit artikel deze stelling definitief naar de prullenmand verwijs. Sinds kort leven in het Molsbroek nl. libellen die al meer dan tien jaar op de Rode Lijst van België prijken. Dit betekent dat ze zeer kwetsbaar zijn en moeite hebben om in ons land te overleven. Eén soort werd in 2005 zelfs omschreven als ‘met uitsterven bedreigd’ en kenners waren ervan overtuigd dat ze in 2018 in België niet meer zou voorkomen. Hierna probeer ik aan te geven hoe belangrijk het Molsbroek is voor het herstel en de wederopstanding van deze kwetsbare soorten.

Met uitsterven bedreigd

Parende vroege glazenmakers.

4

© Tom Vermeulen

Begin mei 2018 loodste co-conservator Joris Everaert mij door de meersen van het Molsbroek. We keken uit naar potentieel geschikt habitat voor de vroege glazenmaker (Aeshna isoceles), in 2005 nog een van de zeldzaamste libellen van België, met uitsterven bedreigd. Deze soort leeft in sloten en moerassen met voedselrijk water en een rijke vegetatie. De brede met riet omzoomde sloten in de meersen van het Molsbroek vormen dus mogelijks een goed leefgebied. Het epitheton ‘vroege’ in vroege glazenmaker verwijst naar de vroege vliegtijd voor een glazenmaker, nl. mei en juni, terwijl de meeste glazenmakers nazomersoorten zijn. Met zijn 7 cm lange oranjebruine lichaam en groene ogen is de vroege glazenmaker in het veld een indrukwekkende en onmiskenbare verschijning. In 2005, toen de Rode Lijst werd opgesteld, kwam de vroege glazenmaker in België enkel nog voor in het uiterste noorden van de provincie Limburg en in het vennengebied van Turnhout en Ravels. Op Europese schaal heeft de vroege glazenmaker zich echter recent herpakt.

Men vermoedt dat dit te maken heeft met een algemene verbetering van de waterkwaliteit. In 2014 dook de vroege glazenmaker voor het eerst op in de Durmevallei. In 2014 verscheen hierover een ‘Struweeltje’ in ons tijdschrift. Sindsdien is er bij ons een voorzichtig positieve trend merkbaar. De vroege glazenmaker bereikte het Molsbroek in 2015 waar hij werd waargenomen boven de grote plas aan de enclave. Daarna volgde radiostilte tot 2018. In mei 2018 maakte ik twee wandelingen door het Molsbroek en vond drie vroege glazenmakers, waaronder een mannetje in de educatieve poel aan het bezoekerscentrum! Ook langs een sloot in de meersen en op de enclave vond ik een exemplaar. Het lijkt erop dat de vroege glazenmaker nu deel uitmaakt van de fauna van het Molsbroek. Aan geschikt biotoop geen tekort! Ook in onze andere natuurgebieden duikt de vroege glazenmaker geregeld op, o.m. in de Linie (Eksaarde), in de Reservaatzone Donkmeer (Berlare), in de Fondatie van Boudelo (Sinaai), en in de Durmemeersen (Zele en Waasmunster).

Dit voorjaar was de vroege glazenmaker ook te bewonderen langs de prachtige Zuidlede tussen Etbos en Puyenbroeck. Buiten natuurgebieden wordt de vroege glazenmaker zelden waargenomen.

Uitgestrekte moerassen zoals het Molsbroek zijn bijgevolg van levensbelang voor deze soort.

Inzet: een mannelijke glassnijder rust in de vegetatie langs een sloot in de meersen van het Molsbroek. © Tom Vermeulen

Invasie

Langs deze sloot in de meersen van het Molsbroek werd voor het eerst ei-afzet van de Glassnijder waargenomen. © Tom Vermeulen

Er zijn bij ons maar twee glazenmakers die vroeg op het jaar vliegen, nl. in mei en juni. De eerste soort werd zonet besproken. De tweede soort, de glassnijder (Brachytron pratense), is een stuk kleiner en moeilijker te observeren dan de eerste soort. In onze streek is hij nog zeldzamer. De mannelijke glassnijder heeft een blauwachtig achterlijf en een groen borststuk met twee zwarte banden. Mannetjes zoeken langs rietkragen in hun typische nerveuze vliegstijl naar vrouwtjes. Daarbij vliegen ze in korte bewegingen net boven het wateroppervlak, een belangrijk verschil met de vroege glazenmaker of de grote keizerlibel die hoger boven het water en in langere bewegingen vliegen. Vrouwelijke glassnijders zijn onopvallend bruin en daardoor moeilijker te vinden. Het is een typische soort van laagveenmoerassen. Op de Rode Lijst van 2005 werd de glassnijder ondergebracht in de categorie ‘kwetsbaar’. In 2014 dook de glassnijder een eerste keer op aan de naburige Hamputten in Waasmunster (eigen waarneming), en in 2017 voor het eerst in het Molsbroek (waarneming Joris Everaert).Tijdens mijn lentewandelingen van mei 2018 kon ik mijn ogen echter niet geloven. Tientallen glassnijders vlogen langs de sloten in de meersen van het Molsbroek! Voor het eerst kon ik ook een vrouwtje waarnemen dat haar eitjes afzette aan de rand van een rietkraag, een eerste indicatie van voortplanting in het Molsbroek! Ook in onze andere natuurgebieden werd de glassnijder recent waargenomen. Zijn leefgebied is wat vergelijkbaar met dat van de vroege glazenmaker en ze komen dikwijls samen voor. Het jaar 2018 blijkt voor heel België gunstig te zijn voor de glassnijder. Kenners vrezen dat het om een invasie gaat en dat de glassnijder zich moeilijk zal handhaven in de komende jaren. Dit gebeurt wel meer met libellen. Nochtans vormt het Molsbroek een uitstekend leefgebied voor deze soort.

Duimen dus!

Op komst Wat niet is, kan komen. Dat geldt ook voor libellen. Het Molsbroek vormt tevens een geschikt leefgebied voor soorten die er (nog) niet voorkomen. Een soort die ik in het daglicht wil plaatsen, is de bruine korenbout (Libellula fulva), in 2005 nog ondergebracht op de Rode Lijst in de categorie ‘bedreigd’ en nog steeds geen algemene soort in België. De bruine korenbout wordt het meest waargenomen bij traag stromende rivieren en grote beken, bij niet meer in gebruik zijnde kanalen, rietrijke meren en sloten, dode rivierarmen en visvijvers. De leefgebieden zijn verscheiden, maar hebben gemeen dat er vis aanwezig is. De gedoornde larven zijn bestand tegen vispredatie wat vrij uniek is onder de libellen. Bruine korenbouten zijn fel oranjebruin bij het uitsluipen, vandaar hun naam. Mannetjes verkleuren echter lichtblauw en lijken dan op mannelijke gewone oeverlibellen. Mogelijks worden ze hierdoor over het hoofd gezien.

5

Parende Bruine korenbouten langs de Oude Durme in Hamme.

© Tom Vermeulen

Een historisch bekende vindplaats van de bruine korenbout is het poldergebied van Bazel, Kruibeke en Rupelmonde. Enkele waarnemingen dichter bij het Molsbroek geven aan dat de bruine korenbout zich langzaam maar zeker uitbreidt langs de Durme richting Lokeren. Er waren waarnemingen van individuen aan de Oude Durme in Hamme in 2013 (waarneming Dirk Hylebos), in het Groot Broek in Elversele in 2015 (waarneming Thomas Van Lancker), en in stadspark Ter Beuken in Lokeren in 2017 (eigen waarneming). In mei 2018 vond ik voor het eerst verschillende copulerende paartjes aan de Oude Durme in Hamme. Deze soort is dus in opmars en heeft zeker het potentieel om het Molsbroek te koloniseren via de Durmemeersen van Zele en Waasmunster.

Het Molsbroek is sinds jaar en dag terecht bekend als vogelreservaat. Het laatste decennium hebben ook een aantal kwetsbare libellen het Molsbroek gekoloniseerd, andere zijn op komst. Het Molsbroek kent ondertussen 28 soorten libellen. Misschien is het nog even wennen, maar stilaan wordt het Molsbroek een libellenreservaat.

STEUN DE NATUUR EN DOE EEN GIFT

Je helpt mee de natuur langsheen Durme, Moervaart en Schelde te beschermen met een gift. Op die manier help je om kwetsbare natuurgebieden aan te kopen en werk je mee aan de versterking van de biodiversiteit in en rond onze reservaten.

Doe een gift van minimaal 40 euro en ontvang een fiscaal attest.Via de belastingen recupereer je 45 % van jouw gift. Giften kunnen overgeschreven worden op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 met de vermelding van uw naam en de mededeling “Gift vzw Durme”.

6

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Watervogels in het Meulendijkbroek André Verstraeten Zoals reeds vermeld in het vorig nummer van dit tijdschrift kreeg vzw Durme van 'De Vlaamse Waterweg nv' het overgangsbeheer toegewezen van het Groot en Klein Broek in Waasmunster-Sombeke en Elversele.

Een onderdeel van dit beheer was het openen van de sluis tussen de Durme en het Meulendijkbroek nabij het beerkaaihuisje in Waasmunster-Sombeke. Dit gebeurde met een dubbel doel: enerzijds de explosie van wilg voorkomen en anderzijds het vormen van een aantrekkelijke plek voor watervogels.

De sluis werd opengesteld en aan landzijde voorzien van een hoog schot. Die werken werden uitgevoerd door 'De Vlaamse Waterweg nv' in nauw overleg met vzw Durme. Zo vloeit er tweemaal per dag bij hoog tij water in het gebied en loopt er bij afvloeiend getij een deel terug in de Durme. Uit controle van de waterpeilen bleek echter dat een extra opstuwing van 30 cm voor het gunstigste waterpeil zou zorgen.

Daarvoor is een extra schotbalk geplaatst door vzw Durme in overleg met districtshoofd Bart Anthuenis en technisch assistent Luc Ronsmans. Vrijwilliger met veel constructeurervaring Martin Haentjens zorgde voor die schotbalk perfect op maat met ideaal 'waterhout' en stevig latijzer. Het hout werd geschonken door Marc De Clercq van de woonwinkel ‘A Propos’ in Lochristi. De plaatsing gebeurde met medewerking van de professionele terreinploeg van vzw Durme.

Op die dag pleisterde er zelfs een grote zilverreiger in het Meulendijkbroek.

Het plaatsen van de bijkomende schotbalk in de sluis van het Meulendijkbroek. © André Verstraeten

Deze werken zijn bijzonder geslaagd. Tijdens de voorjaarstrek pleisterden er acht soorten eenden, een voorproefje van wat verwacht worden na de ontpoldering in uitvoering van het Sigmaplan. Dit was mooi te zien tijdens de dauwtrip van 4 mei. Toen kon Hans Masuy zelfs rechtstreeks een verslagje uitbrengen in het ochtendprogramma van Radio 2.

In het ganse gebied zijn de Sigmawerken nu volop aan de gang. En voor het uitfrezen van boomstronken op de plek waar de te verbreden dijk zal komen, diende het Meulendijkbroek vanaf 11 mei ruim een maand droog gezet. Die boomstronken stonden in een lager gelegen vochtige 'kom', zodat diende gewacht op de natuurlijke verdere uitdroging. Daardoor konden de freeswerken pas half juni worden uitgevoerd. Vanaf eind juni zal De Vlaamse Waterweg het ideale waterpeil weer instellen en wordt het Meulendijkbroek ongetwijfeld weer een topgebied voor de watervogels en één van de meest aantrekkelijke waterlandschappen voor wandelaars en fietsers.

De dodaars voelde zich al snel thuis in het Meulendijkbroek. © Eddy Copers

7

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: het bruin blauwtje Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders Na een knap voorjaar vol interessante dagvlinderwaarnemingen staat een zeer beloftevolle zomer voor de deur. Grote aantallen dagvlinders die vroeger zullen vliegen dan in een gemiddeld jaar, zouden het goede voorjaar kunnen bevestigen. Ook de tijd voor een volgende generatie bruin blauwtje breekt aan en daarom de focus op deze soort in de volgende dagvlinderfiche.

Het bruin blauwtje is een kleine dagvlinder uit de blauwtjes familie. Eigenaardig genoeg, merk je dat niet aan de vlinders zelf want zowel het mannetje als het wijfje hebben op de bovenzijde een bruine grondkleur.

De submarginale band bestaat meestal uit een volledige rij oranje vlekken en de witte franje wordt doorsneden door donkerder aders. In de lente is de onderkant van de eerste generatie bleek grijs. Bij de tweede en derde generatie is dat donkerder grijsbruin.

Bruin blauwtje (bovenzijde, man).

© Philippe Van de Velde

Bruin blauwtje (bovenzijde, vrouw).

© Jurgen Couckuyt

In tegenstelling tot het icarusblauwtje zijn de zwarte vlekken op de onderkant van de voorvleugel opvallend groter dan op de achtervleugel. Er zijn geen wortelvlekken aanwezig in de cel op de voorvleugel. Enkel dit kenmerk biedt uitsluitsel voor een correcte determinatie ten opzichte van het icarusblauwtje. Soms heeft ook een icarusblauwtje echter geen wortelvlekken en dan kan het best lastig zijn om de juiste identificatie te maken.

Bruin blauwtje (onderkant).

8

© Ortwin Hoffmann

Het bruin blauwtje vliegt in twee tot drie generaties.

De eerste generatie start gewoonlijk begin mei te fladderen. De zomergeneratie start rond begin juli.

In september kan een derde generatie worden verwacht die deels overlapt met de zomergeneratie.

Deze laatste generatie treedt op na warme zomers en kan hoge aantallen vlinders geven. Bij goed weer vliegen de vlinders nog lang door tot diep in de maand oktober. De aantallen variëren dan ook sterk van jaar tot jaar.

Bij goed weer vliegt het bruin blauwtje door tot diep in de maand oktober. © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied

De aantallen van het bruin blauwtje varieren sterk van jaar tot jaar (20052018). © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied

Het vrouwtje legt tot 250 eitjes op de onderzijde van de blaadjes van ooievaarsbek en reigersbek. De rupsen hebben een lichtgroene kleur en over de rug en de zijkant loopt een licht rode lengtestreep. De jonge rupsen mineren eerst het blad van de waardplant. Oudere rupsen gaan het volledige blad maar ook bloemen en vruchten eten. Het bruin blauwtje overwintert als halfvolgroeide rups in de strooisellaag en bij zachtere weersomstandigheden eten de rupsen zelfs verder in de winter. De volgroeide rupsen verpoppen meestal op de grond net onder de waardplant. Regelmatig worden rupsen bezocht door mieren en soms nemen ze ook de poppen mee.

De vlinder foerageert op bloemrijke ruigten en gaan op zoek naar nectar op een grote diversiteit van bloeiende planten.Voor eileg zoekt het bruin blauwtje schrale, korte vegetatie met in de nabijheid een aanbod aan hogere nectarplanten.

Opvallend is dat de laatste generatie eitjes worden afgelegd op zuidgerichte taluds die sneller kunnen opwarmen in de winter als de zon schijnt. Je kan ze dan veelal vinden in grachten en schuine bermen.

Het bruin blauwtje heeft een nerveuse vlucht en kan zich goed verplaatsen. Slapen doen ze samen op vaste locaties. Ze zitten dan, met de kop naar beneden, op stengels en grassprieten.

De eitjes van het bruin blauwtje worden op de onderzijde van de blaadjes van ooievaarsbek afgelegd. © Jurgen Couckuyt

Foto inzet: detailfoto eitje bruin blauwtje.

© Philippe Van de Velde

Het bruin blauwtje komt over het hele projectgebied voor en maakt opportunistisch gebruik van elke schrale situatie waar de voedselplanten kansen krijgen. De soort werd vroeger aanzien als een honkvaste soort die behalve aan de kust weinig gemeld werd in Vlaanderen. Had dit te maken met de moeilijkere determinatie en een waarnemerseffect of heeft de soort grote delen van Vlaanderen ingepalmd?

We zijn zeer benieuwd wat deze zomer en herfst zal brengen qua aantallen bruine blauwtjes. Uitkijken en noteren!

Rups bruin blauwtje.

© Jurgen Couckuyt / Foto inzet.

© Laura Serluppus

9

Kaart: verspreiding van het bruin blauwtje © Project Dagvlinders Durme en Scheldegebied

Rode bol: waarneming bruin blauwtje (2004-2018) Blauwe lijnen: Durme, Schelde, Moervaart en Dender Groen: Boscomplexen Zwarte lijnen: Spoorlijnen Rode lijnen: E34 - E17 Wil je verder op de hoogte blijven van het Project Dagvlinders in Durme- en Scheldegebied?

Volg ons op facebook via ‘Dagvlinders Durme- en Scheldegebied’.

10

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Succesvolle aankopen in het voorjaar Thomas Van Lancker Afgelopen voorjaar was een echt succes wat de aankoop van nieuwe natuurgebieden betreft. Momenteel staat de teller van vzw Durme op een kleine 4 ha en ligt er ten minste evenveel klaar aan compromissen.

Zeker niet min, want het aankopen van nieuwe gebieden is en blijft de meest zekere en succesvolle manier van natuurbehoud en vormt één van de belangrijkste pijlers van vzw Durme. Het is o.m. dankzij die aankopen dat er een halt wordt toegeroepen aan de verdere versnippering van onze natuur waardoor onze natuurgebieden robuuster worden. Dit komt de biodiversiteit alleen maar ten goede.

De aankoop van grond kost natuurlijk wel wat en daarom wil ik vooreerst u als lezer bedanken, want het is o.a. met jullie lidgelden dat wij deze aankopen kunnen bekostigen. Ook onze bezoekerscentra met hun gidsenwerking, dranken- en boekenverkoop, e.d. dragen bij tot de verdere uitbreiding van onze natuurgebieden, net als de verschillende giften die wij mogen ontvangen. Wist je trouwens dat je met een gift vanaf 40 euro al snel 45% recupereert via je belastingen (zie p 6 onderaan)? Vermeld gerust bij je gift in welk reservaat of welke gemeente je graag nieuwe natuur ziet bijkomen.

Hieronder een overzicht: De maisakkers die nog binnen de perimeters van onze natuurreservaten liggen, zijn echte woestijnen waarin geen enkele dier- en plantsoort zich thuis voelt. Ze lijken misschien wel groen, maar zijn als het ware een fata morgana. Vzw Durme kocht dit voorjaar twee maisakkers op in het reservaat de Fondatie van Boudelo (Sinaai) met een totale oppervlakte van bijna 3 ha. Die akkers zullen in de toekomst omgevormd worden tot graslandbiotopen waarna ze verder een natuurbeheer, zonder bemesting en gebruik van herbiciden zullen krijgen. Twee vliegen in één klap want naast het omzetten van de soortenarme akkers naar een soortenrijk graslanden wordt zo ook een halt toegeroepen aan de verdere bemesting binnen onze reservaatperimeters.Van een oase gesproken.

In de Durmemeersen in Zele werd een perceel aangekocht dat zal beheerd worden als natte ruigte. Dergelijke percelen zijn zeldzaam geworden door het intensieve landbouwbeheer en is misschien wel één van de redenen waarom er nog zo weinig insecten te vinden zijn. Het perceel zal cyclisch gemaaid worden (om de 3 à 5 jaar) zodat - naast tal van insecten - ook kleine zoogdieren, amfibieën en verschillende vogelsoorten zich er thuis zullen voelen.

Overzicht aankopen voorjaar 2018.

© Vzw Durme

Ook in de Durmemeersen (ditmaal in Hamme) en in de Scheldebroeken (Berlare) werden nog twee hooilanden aangekocht. In tegenstelling tot het reguliere landbouwbeheer zal vzw Durme de percelen verder beheren zonder bemesting en gebruik van herbiciden wat de soortenrijkdom alleen maar ten goede komt. Neem maar gerust eens een kijkje in onze reservaten volgend voorjaar. Daar haal je meteen de soorten- én kleurrijke hooilanden er tussenuit. Een meerwaarde voor mens én natuur.

11

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Visstandonderzoek Paardeweide afgerond Jan Maertens Met dank aan Jan Breine (INBO), Dominiek Decleyre (ANB) en Alain Dillen (ANB) Bij de inrichting van Paardeweide-Oost (grens Berlare en Wichelen) werd getracht om het voor vissen mogelijk te maken zich vanuit de Schelde naar de waterpartijen in het gebied te verplaatsen, en weer terug.

Via een inlaatklep stroomt er bij ieder hoogtij een beperkte hoeveelheid Scheldewater het gebied in.

Met het Scheldewater glippen ook (kleine) vissen mee binnen doorheen een metalen rooster. De intrek van vissen is nuttig voor de biodiversiteit van het visbestand, maar komt ook viseters als roerdomp - de belangrijkste doelsoort van het gebied - ten goede. Als bijkomende maatregelen voor de roerdomp wordt ook de ontwikkeling van riet gestimuleerd en de verbossing tegengegaan. De terreinploeg van vzw Durme verwijderde ondertussen al duizenden jonge schietwilgjes. Een hoop werk met een schitterend resultaat.

Om na te gaan welke vissoorten er in het gebied binnenkomen, werd een langdurig visonderzoek uitgevoerd dat liep van mei 2016 tot april 2018. Vrijwilligers van vzw Durme hebben hiervoor, met de hulp van het ANB, nagenoeg maandelijks (in totaal 22 vangstsessies) vissen gevangen met een grote fuik. De fuik werd telkens voor een duur van 24 uur in de toevoersloot geplaatst en daarna opgehaald. Het onderzoek is intussen afgerond.

We waren verrast door de ruime belangstelling. Bij elke sessie telden we heel wat toeschouwers, jong en oud. We kregen ook studenten biologie van de Universiteit Gent op bezoek. De eerste resultaten werden gepubliceerd in Durme- & Scheldeland 2017 nr. 4, Infogem (infoblad Berlare) en op de officiĂŤle website van het Sigmaplan. Radio 2 maakte er een reportage over.

Eind oktober zaten er 47 brakwatergrondeltjes in het net.

Š Roger De Man

Er werden in totaal 19 soorten vis gevangen met een totaal van 7.307 exemplaren! De soorten: bot, paling, giebel, karper, baars, snoekbaars, brasem, blankvoorn, rietvoorn, vetje, pos, blauwbandgrondel, driedoornige stekelbaars, winde, spiering, fint, zeebaars, brakwatergrondel en zwartbekgrondel. Daarnaast vermelden we ook de vangst van meerkikker, gewone pad, garnalen (meestal beperkte aantallen maar begin september ongeveer 1.000 ex; mogelijks verschillende soorten), Chinese wolhandkrab (jaar rond) en roodwangschildpad (1 ex).

Deze resultaten danken we grotendeels aan de verbetering van de waterkwaliteit van de Schelde. Dit is een proces dat met de bouw van waterzuiveringsinstallaties van start is gegaan vanaf 1995. In 2007 werd ook in Brussel-Noord een waterzuiveringsstation actief waardoor de zuurstofhuishouding van het Scheldewater er met een plotse ruk op vooruitging.Opmerkelijk is vooral de vangst van vissoorten die een deel van hun leven in zee doorbrengen en makkelijk grote afstanden afleggen: bot, paling, de trekkende vorm van de driedoornige stekelbaars, spiering, fint, en zeebaars.

12

Er werden maar liefst 7.307 vissen gevangen op 22 vangstsessies! Verondersteld dat we onze fuik elke dag hadden uitgezet, komt dit neer op een schatting van meer dan 100.000 vissen per jaar. Uiteraard ligt het werkelijke aantal waarschijnlijk nog hoger, want niet alle binnenkomende vissen worden gevangen. Dit wijst op het succes van de Sigma-werken voor de natuur in Paardeweide-Oost.

De aanwezigheid van soorten als bot, spiering en fint toont daarbij aan dat vissen vanuit de Schelde het gebied binnen kunnen geraken, zowel via actieve als passieve migratie (meedriften op de waterstroom).

Er werden zowel volwassen als jonge vissen gevangen bij het onderzoek, wat een indicatie is dat Paardeweide-Oost niet alleen werkt als voedselgebied, maar ook als voortplantingsplaats en kraamkamer voor vissen.

Er werden 1194 botten gevangen met tussendoor een flink exemplaar.

Š Jan Maertens

Onze conclusie is dan ook dat de inrichting van Paardeweide-Oost effectief bijdraagt tot een beter visbestand en op die manier ook indirect visetende vogels zoals de roerdomp meer kansen biedt.

Verken Paardeweide-Oost in Berlare met gloednieuwe folder Sinds kort kan je op eigen houtje een interactieve wandeling volgen in Paardeweide-Oost, het Zwin van Berlare. Samen met de gidsenopleiding van CVN-Natuurpunt ontwikkelden twee vrijwillige gidsen in opleiding een mooie folder met wandelroute en QR-codes.

Op verschillende plaatsen langs de route kan je een code scannen, en kom je meer te weten over dit prachtige gebied. Zo leer je dat lisdodde een echt manusje-van-alles is, en kom je te weten hoe die bijzondere vistrap nu eigenlijk werkt.

De folder is verkrijgbaar in ’t Oud Brughuys (startplaats van de wandeling) of in onze bezoekerscenta Molsbroek en Donkmeer.

De wandeling is ongeveer 6 km. Laat gerust weten wat je ervan vond!

Wij willen alvast Reinhilde en Christel bedanken voor hun medewerking aan deze folder. Top-gidsen in wording!

Scan deze QR-code en krijg alvast een voorsmaakje van welke vogelsoorten het gebied rijk is.

Christel aan het werk tijdens de voorstelling van de nieuwe folder.

Š Ella De Pauw

13

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Hooilanden Molsbroek kleuren weer roze Kristof Scheldeman Na jaren van afwezigheid heeft de echte koekoeksbloem zich eindelijk opnieuw massaal gevestigd in de hooilanden van het Molsbroek. Echte koekoeksbloem is een typische kensoort van natte dotterbloemgraslanden. Het is een soort die, indien talrijk aanwezig, ervoor zorgt dat dergelijke hooilanden in de maand mei volledig roze kleuren. Een bloeiend dotterbloemgrasland kan een fascinerend kleurenspektakel geven dat soms niet moet onderdoen voor de ondertussen wereldberoemde blauwe zweem van de boshyacinten uit onze bossen.

De reden dat de echte koekoeksbloemen de hooilanden van het Molsbroek opnieuw impressionistisch opfleuren, komt voornamelijk door het nauwgezet opvolgen van de waterstanden in het Molsbroek afgelopen jaren. Echte koekoeksbloem is namelijk een plant die reeds kiemt in het najaar en als bladrozet de winter ingaat om dan in de daaropvolgende lente te bloeien. Zo’n klein bladrozet kan wel tegen enige nattigheid, maar verdraagt het niet om weken tot maanden onder water te staan. In dat geval sterft het plantje.

Afgelopen 5 jaar werd er dan ook op toegezien dat de hooilanden niet meer voor lange tijd onder water gezet werden, wat in het verleden wel eens het geval was. Omdat we in het Molsbroek nu beschikken over een beter werkend pompsysteem dat de waterhuishouding van het reservaat regelt, konden de waterstanden zodanig ingesteld worden dat gedurende de winterperiode in de hooilanden enkel nog een plas-dras situatie zonder hogere waterstanden toegelaten werd.

We kunnen alvast besluiten dat een maaibeheer in combinatie met een goed opgevolgd hydrologisch beheer meer kleur geeft aan je reservaat!

Het massale bloeiaspect van echte koekoeksbloem in het Molsbroek is mede te wijten aan een nauwkeurig opgevolgd hydrologisch beheer.

14

Š Vzw Durme

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Moervaartvallei 2.0 van start Thomas Van Lancker Eind mei keurde de Vlaamse regering het nieuw landinrichtingsproject Moervaartvallei goed en werd er een samenwerkingsovereenkomst met alle betrokken partners ondertekend. Met de ondertekening van die overeenkomst worden de middelen voorzien om projecten uit te voeren en wordt het engagement van alle betrokken actoren i.f.v. natuur, water, landschap en recreatie op het terrein bekrachtigd.

© Simon Debbaut

De Moervaartvallei strekt zich uit van in Sint-KruisWinkel en Mendonk via Wachtebeke, Moerbeke en Lochristi over Lokeren tot in Sinaai en Stekene. Dit gebied van bijna 3000 ha is één van de laatste niet bebouwde, aaneengesloten open ruimtes in OostVlaanderen.

Brede waaier aan partners Het project ontstond uit een samenwerking van diverse partners onder impuls van provinciegouverneur Jan Briers. Die partners waren - naast vzw Durme - Natuurpunt, Boerenbond, ABS, North Sea Port, de provincie Oost-Vlaanderen, de stad Gent, de gemeenten Moerbeke en Wachtebeke en polder MoervaartZuidlede.Voor de uitbouw van deze samenwerking werd reeds in 2016 het openruimteproject Moervaartvallei als strategisch project erkend.

GRUP Moervaartvallei fase 1 Het gezamenlijke voorstel van de lokale natuur- en landbouworganisaties is vertaald in een Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) 'Moervaartvallei fase 1'. Dat plan vervangt het bestaande gewestplan en geeft aan welke gebieden behouden blijven voor landbouw en waar natuurontwikkeling kan plaatsvinden. Het GRUP duidt ook een groot deel van de Moervaartvallei aan als 'erfgoedlandschap' om de typische landschapskenmerken van het gebied te vrijwaren. Voor de delen die niet opgenomen zijn in de eerste fase, wordt begin 2019 de tweede fase opgestart.

Landinrichtingsproject Moervaartvallei

© Simon Debbaut

Met de opstart van het landinrichtingsproject is het nu aan de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), die zich over de open ruimte in Vlaanderen ontfermt, om samen met de projectpartners de visie van het landinrichtingsproject te vertalen in inrichtingsplannen. Deze inrichtingsplannen moeten dan uiteindelijk in uitvoeringsdossiers resulteren. De eerste concrete realisaties zijn ten vroegste voor 2020.

15

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Struweeltjes De salievedermot: nieuw voor OostVlaanderen Eind mei vingen we tijdens een gidsbeurt enkele dagactieve nachtvlinders in de Molsbergen, een deelgebied van het Molsbroek in Lokeren. Naast de lokaal zeer algemene Sint-Jacobsvlinder en de gestreepte goudspanner vonden we ook een soort vedermotje, waarvan er meerdere rondvlogen.

Het vedermotje leek wel wat op de te verwachten en veel voorkomende soort scherphoekvedermot (Amblyptilia acanthadactyla), maar was toch net iets te afwijkend om dit geval niet verder te onderzoeken. Er werden foto’s genomen van het beestje en bij de determinatie werd duidelijk dat dit de zeer zeldzame salievedermot (Capperia britanniodactylus) betrof! Het is meteen ook de eerste waarneming voor Oost-Vlaanderen.

In Limburg en de Kempen komt de soort op enkele plaatsen voor, maar verder naar het westen vinden we alleen een paar sterk geïsoleerde populaties in het Bulskampveld (Beernem) en in het duinencomplex van de Doornpanne (De Panne). En nu dus ook hier! Waarschijnlijk is de soort hier al zeer lang present, maar altijd onder de radar gebleven.

De vlinders kennen een spanwijdte van 18 tot 21 mm. Ze vliegen tussen eind mei en tot begin augustus. Door het lang aanhoudende warme weer in mei waren vele soorten vroeger, zo ook dit beestje. De eieren worden gedurende de vliegperiode afgezet waarna de jonge rupsen overwinteren. In mei kunnen de rupsen het beste worden gezocht. Ze leven op valse salie en vreten een deel uit de steel, vlak onder een stel bladeren, zodat deze spoedig wegkwijnen en verwelken. In deze bladeren leven de rupsen verder. Ze verpoppen vervolgens tegen de steel in de buurt van de plek waar deze eerder is beschadigd.

Ward De Moor

Zeisclubje opgestart

De salievedermot, nieuw voor Oost-Vlaanderen

© Ward De Moor

Een nieuwe soort voor het Molsbroek vinden is nog vrij gemakkelijk, maar een nieuwe populatie voor de hele provincie vinden is toch andere koek.

De laatste jaren zijn er veel mensen actief in de nachtvlinderstudie en bijgevolg zijn de meeste soorten die hier voorkomen, gekend.

16

Als we naar de andere populaties in Vlaanderen kijken, zien we dat deze allemaal gesitueerd zijn op droge zandgronden, omgeven door bos waar de waardplant valse salie veelvuldig voorkomt. Dat is hier in de Molsbergen niet anders: dit gebied is een rivierduin met een schrale zandgrond als bovenlaag waar de valse salie weelderig op tiert.

Na drie succesvolle zeiscursussen i.s.m. het RLSD krijgt ons vrijwillig zeisclubje vorm. Op 16 juni gingen ze een eerste keer aan de slag in Ten Rieland in Waasmunster. De hele dag oefenden de zeisers hun technieken, en ondertussen werd ons hooiland gemaaid. Twee vliegen in één klap!

Ten Rieland is een heel voedselarm grasland vol ratelaar met een heel dicht greppelpatroon.

Daardoor is maaien met bv. een tractor en maaibalk zeer moeilijk. Daar biedt de zeis de uitweg.

Dat we dit kunnen realiseren met vrijwilligers is natuurlijk een pluspunt.

Wil jij ook graag komen zeisen in onze reservaten?

Stuur een mailtje naar sarah.geers@vzwdurme.be of kom langs op onze volgende zeisdag op 15 september in Waasmunster. Alle info vind je op onze website www.vzwdurme.be.

Sarah Geers

De grote vos (zie dagvlinderfiche vorig tijdschrift) lijkt enorm op de iets vaker voorkomende kleine vos, al verschilt het aantal vlekken op zijn voorvleugels.

Waar de kleine vos er drie heeft, zijn dat er bij de grote vos vier. De soort heeft als waardplant iep, zoete kers en sommige wilgensoorten. Daarbij verkiezen ze plaatsen met veel vrijstaande bomen.

Ten Rieland was het decor voor de eerste zeisdag.

© Nico Van den Boomen

Rupsen zeer zeldzame grote vos ontdekt Insecten fascineren me al jaar en dag. Wanneer ik in de natuur aan het wandelen ben, kan ik het niet laten om stil te staan bij alles wat beweegt. Niet alles is eenvoudig te determineren, en toen ik op een wilgenstruik rupsen tegenkwam, wist ik niet met welke soort ik te maken had. De Nederlandse Vlinderstichting kwam met het enthousiaste antwoord: de grote vos. Ik had er nog maar nauwelijks van gehoord en enkel in termen van ernstig bedreigd. Dat ik 30 rupsen was tegengekomen, was meer dan welgekomen nieuws voor deze soort.

Ondertussen heb ik de rupsen een hele maand in de gaten gehouden. Op een dag, twee weken nadat ik ze gevonden had, waren ze plots allemaal verdwenen. De rupsen leven eerst samen in rupsennesten, maar zitten nadien graag alleen op uitstekende takken in de zon. Benieuwd hoeveel rupsen het gehaald hebben en hoeveel er op een dag als grote vos mogen uitvliegen.

Nadja De Buck - www.hetwildeleven.be

Jonge rups grote vos.

© Ronald De Buck

Koffiebos Eksaarde wordt dan toch gekapt In de Kasteeldreef in Eksaarde (Lokeren) wordt eerstdaags gestart met de kap van het Koffiebos, ondanks hevig protest van de buurt.

Jonge rups grote vos.

© Ronald De Buck

Het bos bevindt zich op drie percelen verdeeld over twee eigenaren: de twee buitenste zijn in eigendom van de stad; het middelste deel is in privéhanden. Het gebied kon niet worden verkaveld worden doordat er geen ontsluitingsweg naar het gebied kon worden gevonden. Dat was namelijk enkel mogelijk via de gronden van de stad. In 2016 werden de drie percelen verkocht, zonder de buurt te informeren. Op die manier werd alsnog een verkaveling mogelijk.

17

Het bos bevat heel wat waardevolle bomen. Een 25-tal ervan worden ouder geschat dan 100 jaar.

Het is ook een rustplaats voor heel wat vogels, o.a. bosuil en groene specht. Een rustplek voor mens en dier. Het zoveelste stukje natuur in de stad dat moet wijken voor beton.

Merijn Van de Geuchte Insectendag Hamme

Het zoveelste stukje natuur in de stad dat moet wijken voor beton. © Google Maps

De buurt spaarde kosten noch moeite om kaalslag te vermijden: 500 handtekeningen werden verzameld, raamaffiches werden opgehangen, een tekenwedstrijd werd gelanceerd. Op die manier probeerde men de problematiek onder de aandacht te brengen en ervoor te zorgen dat men mee rond de tafel kon zitten om op zoek te gaan naar een oplossing.

Ondanks het negatief advies van de provinciaal ambtenaar en het grote protest keurde het stadsbestuur de verkavelingsaanvraag toch goed. De buurt werd compleet genegeerd. In september 2017 kwam er bij monde van schepen Liebaut goed nieuws: de verkavelaar zou zijn plannen wijzigen en een groot stuk van het bos zou kunnen blijven. De buurtbewoners vroegen opnieuw een gesprek.

Geen antwoord. Slechts vier maanden later kwam het definitieve nieuws: het gehele bos moet wijken.

Het buurtcomité nam symbolisch afscheid van het Koffiebos in februari. Het verhaal was echter nog niet gedaan.

Toen de kapwerken begonnen, was het al begin maart, met andere woorden: de start van het broedseizoen. Zo werd de kap alsnog stilgelegd en kon er nog genoten worden tot eind juni van het bos. Daarna valt onverbiddelijk het doek.

18

Begin juni gingen we met vzw Durme en Natuurpunt Hamme op zoek naar insecten in Moerzekekastel (Hamme). Toen we aankwamen zat er al een prachtige hoornaarvlinder (zie foto) op ons te wachten. Deze wespvlinder, die tot de nachtvlinders behoort, maar eigenlijk enkel overdag vliegt, is meestal niet zo gemakkelijk te zien en hadden we dan ook met feromonen gelokt. Dit zijn de geurstoffen die de vrouwtjes verspreiden om de mannetjes te lokken.

Tijdens de wandeling zagen we nog heel wat dagvlinders, libellen en andere insecten. Op sommige wilgen was er heel wat vraatschade aan de bladeren. Dit was van een kevertje dat een beetje op een lieveheersbeestje lijkt maar tot de bladhaantjes behoort: het twintigstippelig wilgenhaantje.

Nadien hadden we een gezellige picknick bij Frans Van Havermaet. Toen het begon te schemeren vertrokken we richting Kastel Broek waar de Nacht-

Hoornaarvlinder.

© Etienne De Schryver

Bij de aanwezigen leefde vooral de idee dat er de voorbije jaren prachtig werk geleverd was, maar dat iedereen meestal alleen binnen zijn eigen werken interesseveld actief was. Er werd dus gezocht naar een manier om een ‘wij-gevoel’ te creëren.

De zoektocht mondde uit in de eerste “Soamen Tegoare” die gehouden werd op zaterdag 9 juni in het bezoekerscentrum Molsbroek. Ongeveer 30 vrijwilligers van de afdeling tekenden present.

Meldevlinder.

© Philippe Van de Velde

vlinderwerkgroep Waasland paraat stond om de ‘motten’ in dit gebied te inventariseren. Al bij aankomst merkten we verschillende foeragerende heidewortelboorders op, een soort die niet zo algemeen is in het Waasland.

Toen het echt donker begon te worden kwamen er meer dan 70 soorten nachtvlinders langs waaronder de kleurrijke zeldzame bruine groenuil en de meldevlinder (zie foto). Zo zie je dat er ook onder de nachtvlinders heel wat mooie kleurvariaties voorkomen!

Een gevarieerde avond met een quiz, een hapje en een drankje, een heuse speeddate, een kerkuil die door Vogelopvangcentrum Merelbeke werd vrijgelaten, een gesprek met boerin Annelies van bioboerderij de Vierklaver uit Doorslaar, en als afsluiter ‘Joris en de vleermuizen’ zorgde er voor dat de vrijwilligers elkaar beter leerden kennen.

Deze eerste “Soamen Tegoare” vormt wellicht een mooie aanzet naar een nieuw elan voor de afdeling.

Geert Braem

‘t uilenbos

Het was een gezellige dag, die tot in de vroege uurtjes bleef duren … Bedankt aan iedereen die er bij was.

Kurt Jonckheere “Soamen Tegoare” Afdeling Lokeren-Moerbeke-Stekene van vzw Durme werd jarenlang geleid door bestuurslid André Verstraeten. Omdat André een tijd geleden aan de afdeling kenbaar had gemaakt dat hij als voorzitter van de afdeling graag de fakkel zou willen doorgeven, besloten enkele vrijwilligers om de koppen eens bij elkaar te steken. Zij werden daarbij aangemoedigd door Sarah Geers, coördinator verenigingswerking binnen vzw Durme.

goed gegeten, goed geweten Eksaardsedam 42 9180 Moerbeke-Waas Tel: 0491 04 21 95

19

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Eendjes vissen aan onze infostand tijdens de Lentehappening in Hamme.

20

© Patricia Maes

Vogeleieren, paddeneieren en visseneieren, ze passeerden allemaal de revue tijdens de kindercursus Ei’kes. Sommige werden zelf geproefd!

© Vzw Durme

Onze producten werden gesmaakt tijdens ‘Duurzaam, Lokaal’, een evenement van Stad Lokeren.

© Vzw Durme

De jongeren en begeleiders van de time-outprojecten van vzw LIA worden door imker Jan ingeleid in de bijen-wereld.

Het gidsseizoen in onze reservaten draaide de voorbije maanden op volle toeren. Kwam jij ook langs?

Bedankt Ward (midden, achteraan) voor je hulp tijdens het gidsseizoen en de mooie personeelsuitstap naar Saeftinghe.

© LIA vzw

© Vzw Durme

© Recreante in Paal (NL)

21

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Het zomert in bezoekerscentrum Molsbroek Ook deze zomer kan je elke middag (behalve maandag) terecht in ons bezoekerscentrum Molsbroek voor een verfrissend drankje, iets leuks uit onze Durmewinkel of gewoon een kijkje in onze tentoonstelling.

We zijn van dinsdag tot vrijdag open van 13 tot 17 uur, en op zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur.

Proefde je onze homemade limonades al? Heerlijk verfrissend. Of ons assortiment lokale biertjes? Naast het Dobbelken kan je nu ook Dubbel Klok en Waaslander verkrijgen. Schol! Bovendien kan je er tot half september op zoek naar de Schat van Vlieg (zie kader onderaan).

Wist je trouwens dat ons bezoekerscentrum kan rekenen op een fantastische ploeg vrijwilligers? Zij staan graag tot je dienst achter de bar of als je vragen hebt. Een dikke merci aan hen allemaal.

Wil jij ook graag vrijwilliger worden als onthaalmedewerker in ons bezoekerscentrum, of meehelpen bij een van de vele andere taken van vzw Durme? Dat kan! Contacteer ons zeker via vrijwilliger@vzwdurme.be of kom eens langs.

Š Vzw Durme

Voel jij wat ik voel?

Vlieg verstopte deze zomer meer dan 200 schatkisten in kastelen, bezoekerscentra, musea en bibliotheken.

Ook in het Molsbroek kwam hij langs.

Vanaf 1 juli zijn alle kinderen tot 12 jaar van harte welkom om in het bezoekerscentrum op zoek te gaan naar de Schat van Vlieg. Vraag aan de persoon achter de balie naar de zoekkaart en vlieg erin. Het thema dit jaar is tast. Stroop je mouwen dus maar op voor je aan de speurtocht begint. Als je de schatkist gevonden hebt, krijg je een voelwaaiertje. Bij elk waaiertje hoort een unieke code. Met deze code kan je meedoen aan een wedstrijd en leuke prijzen winnen.Veel succes!

Meer info vind je op www.uitmetvlieg.be.

Vragen? Mail naar maja.decock@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20 (tijdens kantooruren).

22

Pas op! Deze pagina’s zijn voorbehouden voor kinderen!

De keizersmantel De keizersmantel is een goudkleurige vlinder. De bovenkant van de vleugels is bedekt met donkere vlekken, de onderkant blinkt als parelmoer. Zijn vleugels zijn keizerlijk mooi!

Na het paren legt het vrouwtje eitjes af op steeds dezelfde plant: het ruige viooltje. Dat viooltje is namelijk het lievelingseten van de rupsjes. Als de rupsjes uit het ei komen knabbelen ze van de blaadjes. Zo’n plant noemen we een waardplant. Daarna spint de rups een cocon. Hier komt na een poosje een vlinder uit!

Alle keizersmantels zijn verzot op nectar. Die halen ze vooral bij distels en braam. Met hun lange roltong kunnen ze tot helemaal achterin de bloem. In Moerbeke en Berlare kan je ze met een beetje geluk wel bewonderen!

donkere vlekjes vrouwtje

Waar vind je mij?

mannetje

Keizersmantel. © Tom Vermeulen

e

“Mag je een vlinder vast nemen om te bekijken?”

Zeker niet! Op de vleugels zitten kleine schubbetjes die er heel gemakkelijk af vallen. Met beschadigde vleugels kan een vlinder minder goed vliegen, valt hij minder op bij het andere geslacht. Echte kenners gebruiken een vlindernet, maar zelfs hiermee kan je de vleugels beschadigen. Als je dus een vlinder van dichtbij wil bewonderen, loop er stilletjes naartoe en maak geen lawaai. Soms komen ze gewoon op je hand of je schouder zitten!

Heb jij ook een vraag over een dier of over de natuur? Stuur je mailtje naar natuurvraag@vzwdurme.be.

In het volgende tijdschrift krijg je antwoord!

23

Fladder fladder fladder!

Vlinders overwinteren door zich te verstoppen als ei, rups, pop of zelfs als vlinder. Vind jij hun favoriete verstopplekjes? Het zijn er acht!

Wist je dat?

Vlinders insecten zijn? Ze hebben 6 poten, antennen, facetoogjes en een lijfje dat bestaat uit 3 delen.

Vlinders in Vlaanderen beschermd zijn? Je mag ze dus niet vangen of doden.

De keizersmantel een dagvlinder is? Dat kan je zien aan de knopjes bovenaan zijn antennen.

Je vlinders kan helpen door hun waardplanten in de tuin te planten? Brandnetels, klavers en wilde bloemen zijn goede waardplanten!

De bloemen van de vlinderstruik veel nectar hebben en dus daarom veel vlinders aantrekken?

De citroenvlinder overwintert als vlinder? Daarom is dit ĂŠĂŠn de van de eerste vlinders die je in de lente tegenkomt!

24

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Noteer alvast volgende data in je agenda ZATERDAG 13 OKTOBER Kaasavon(d)tuur Opnieuw voorzien we u van heerlijke kazen en wijnen, ten voordele van nieuwe natuur in Berlare.

ZONDAG 14 OKTOBER Taartenfestijn Wij zorgen ervoor dat je vandaag zeker niet weet wat kiezen.

ZATERDAG 8 DECEMBER Grote Vzw Durme-Quiz Hou je klaar, want dit jaar hebben we extra mooie prijzen voorzien.

Meer info in onze activiteitenkalender (p28 - p31) of op www.vzwdurme.be.

25

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Vogelnieuws: sterns Joris Everaert De sterns of sternen zijn een groep van vogels die binnen de familie zitten van de 'meeuwen, sterns en schaarbekken'. Deze familie valt dan weer onder de orde van de steltloperachtigen, een grote vrij gevarieerde orde van vogels, die onder andere de steltlopers, alken, zeekoeten, meeuwen, sterns, kluten, jagers, plevieren en kieviten omvat. Sterns komen over de hele wereld voor en enkele soorten broeden ook in Vlaanderen.

Eén van de bekendste sternensoorten die ondertussen ook in de regio van de Durme- en Scheldevallei tot broeden komt, is de visdief. Deze soort bidt en duikt naar kleine vissen. De bekendste broedkolonies van de visdief zijn gesitueerd langs de kust, maar dankzij de installatie van nestvlotten aan bijvoorbeeld het Donkmeer in Berlare, broeden er jaarlijks al een tiental koppels in de regio.Dit jaar is de soort ook voor het eerst broedvogel in het Molsbroek in Lokeren, op een nestvlot vlak voor het bezoekerscentrum.

Witwangstern.

© Joris Everaert

Vooral tijdens de voorjaarstrek worden elk jaar ook overtrekkende en tijdelijk jagende zwarte sterns gezien in de streek. Zo kon in mei en juni dit jaar de soort verschillende keren jagend op insecten gezien worden boven het Molsbroek, Donkmeer en Paardeweide-Oost in Berlare-Wichelen (meestal 1 of enkele met een maximum van 8 vogels). De zwarte stern komt niet meer tot broeden in Vlaanderen. De grootste broedpopulaties zijn gevestigd in moerassen van Oost-Europa en de Balkan. Er zijn ook nog relatief grote populaties in o.m. Nederland en Duitsland.

De meer zeldzamere sternensoorten die ook al in onze regio werden gezien, zijn de grote stern, noordse stern, dwergstern, reuzenstern, witwangstern en witvleugelstern. Daarvan komen de grote stern en dwergstern wel nog tot broeden langs de kust, maar de aantallen (vooral van grote stern) zijn erg veranderlijk en beide soorten zijn opgenomen in de Rode Lijst van broedvogels in Vlaanderen als respectievelijk 'bedreigd' en 'ernstig bedreigd'.

26

De witwangstern kan van deze zeldzame sternensoorten 'relatief gezien' nog het meest waargenomen worden in de streek, echter ook niet jaarlijks. Zo werd dit jaar op 25 mei één tijdelijk op insecten jagende witwangstern gezien boven het Molsbroek. De laatste waarneming was op 29 mei 2015 (3 ex.), ook in het Molsbroek. Witwangsterns broeden verspreid in moerassen van verschillende landen binnen Europa, vooral Zuid- en Oost-Europa. In Nederland zijn er sinds 2012 jaarlijks ook enkele broedkoppels. In Vlaanderen in de soort een zeer onregelmatige broedvogel. In 2005 en 2006 broedde een witwangstern in het Vinne in Zoutleeuw (Vlaams-Brabant).We hopen de soort ook ooit als broedvogel te verwelkomen in onze regio.

Op 25 mei werden ook twee jagende dwergsterns ontdekt boven de Hamputten in Waasmunster. De vogels waren daar bijna continu aan het bidden en duiken naar visjes, een prachtig schouwspel om te zien en horen! Af en toe konden ze ook rustend waargenomen worden op de kale oever tussen een groepje kokmeeuwen. Waarnemingen van deze soort zijn zeer uitzonderlijk in het binnenland.

De laatste waarnemingen in onze regio waren van overtrekkende vogels op 4 mei 2015 en 18 mei 2017 langs de Schelde in Berlare. Op 31 mei 2012 kon ook een jagende vogel worden opgemerkt boven het Donkmeer. Vroegere waarnemingen zijn er nauwelijks, o.m. wel boven het Molsbroek en de Hamputten op 13 mei en 17 juni 1993. Dwergsterns komen in Europa vooral voor langs de kust. ItaliĂŤ, Spanje en het Verenigd Koninkrijk zijn de belangrijkste dwergsternlanden.

Dwergstern.

Š Joris Everaert

27

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Activiteitenkalender juli - oktober GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn.

Contact: André Verstraeten, 09 348 18 59.

ZONDAG 22 JULI Kriebelende Kruipers Natuurgids en insectenkenner Patrick neemt ons mee op een boeiende wandeling over kruipende, kriebelende en vliegende insecten.

Afspraak: 14.30 uur aan het Toeristisch Infokantoor Donklaan 123, 9290 Berlare.

Meer info: donk@vzwdurme.be.

ZATERDAG 28 JULI Libellenwandeling De Fondatie van Boudelo bevat heel wat verborgen pareltjes en is een waar libellen-paradijs. Vorig jaar werd een recordaantal libellen gespot, uniek voor het Waasland. Samen met libellenkenner Frank Cornelis gaan we op zoek naar deze broze insecten en leer je alles over hun manier van leven.

Bijzondere dagvlinders in Maaidonk en Spletters Weinig mensen zijn ervan op de hoogte, maar Berlare is één van de vlinderhotspots in OostVlaanderen.Verschillende zeldzame soorten vliegen hier rond. Vandaag neemt gids Thomas je mee in de hoop een glimp op te vangen van deze fluwelen fladderaars.

Afspraak: 14.30 uur, Sint-Rochuskapel (kruising Moleneindestraat en Veulaerestraat) in Berlare.

Meer info: donk@vzwdurme.be.

ZATERDAG 25 AUGUSTUS Nacht van de Vleermuis In samenwerking met Natuurpunt Wist je dat 16 van de 18 Vlaamse vleermuizen voorkomen in het Waasland? Tijdens deze wandeling passeren we verschillende biotopen, en maken we dus grote kans om verschillende vleermuizen te spotten. Met batdetector en een geoefende vleermuizenkenner gaan we op stap. Zoek je mee? We spreken af aan het Infopunt Durmevallei.

Afspraak: 20 uur aan infopunt Durmevallei Hamme (bruine wegwijzers 'Sigmaplan Durmevallei').

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

ZATERDAG 25 AUGUSTUS Nachtelijke wandeling

Afspraak: 14 uur aan het Pompstation op het einde van de Aartdreef, Sinaai.

Meer info: frank.c@skynet.be.

In het licht van de maan gaan we op zoek naar wat de nachtelijke natuur te bieden heeft. Hopelijk wordt het een onvergetelijk zwoele zomeravond…

ZONDAG 5 AUGUSTUS

Afspraak: om 20 uur aan taverne ‘t Veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare.

Meer info: Rudi Van Onderbergen of 0472 81 39 41.

Waterfeesten Berlare 28

ZONDAG 19 AUGUSTUS

© Daan Van Eenaeme

27 TOT 30 AUGUSTUS

ZATERDAG 15 SEPTEMBER

Kindercursus:Vlieg je mee?

World Clean Up Day

DEZE CURSUS IS VOLZET.

Over de hele wereld worden vandaag zwerfvuilacties georganiseerd. Doe jij ook mee? Wij staan paraat in de Buylaers.

ZATERDAG 9 SEPTEMBER Watervogels in het Molsbroek We gaan op excursie in het Molsbroek met als thema ‘Watervogels’. Meer dan genoeg te zien in dit natte reservaat waar water centraal staat.

Afspraak: 14.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren.

Meer info: info@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Afspraak: 14.30 aan de Bleekmeersstraat 17, 9160 Lokeren.

Meer info: buylaers@telenet.be.

VRIJDAG 21 SEPTEMBER Eurobirdwatch - Vogeltrektellingen Scheldebroeken

ZATERDAG 15 SEPTEMBER

Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken of spotten we de eerste wintergasten.

Praktijkdag Zeisen

Meer info: Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 42.

Vandaag gaan we aan de slag in het LIApark in Waasmunster en oefenen we onze zeistechnieken samen met Bob. Laat je wel even weten of je komt?

VRIJDAG 21 SEPTEMBER

Eigen zeis meebrengen mag zeker, wij hebben er ook enkele ter beschikking. Voor iedereen die de zeiscursus volgde of zeiservaring heeft.

Afspraak: het LIApark, Dommelstraat 8, 9250 Waasmunster.

Meer info en inschrijven: 09 348 30 20 of sarah.geers@vzwdurme.be.

Vermeld je even je zeiservaring en of je je eigen zeis meebrengt?

Lezing: ‘Alien empire’ Imkerswerkgroep vzw Durme Spreker Anton Van Derbeken dompelt je tijdens boeiende lezing helemaal onder in de insectenwereld.

Afspraak: 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: lieve.hoefkens@hotmail.com of 0474 81 87 26.

Prijs: gratis (IWG-leden), 2 euro (niet-leden).

29

ZONDAG 30 SEPTEMBER Chap'eau Aquafin, de Vlaamse afvalwaterzuiveraar organiseert voor de vijfde keer Chap'eau! Een initiatief om de verbeterde waterkwaliteit in Vlaanderen te vieren.

Zie www.chapeau.be voor het programma.

ZONSDAG 30 SEPTEMBER Dagtocht naar Zeeuws-Vlaanderen Op amper een klein uurtje rijden van bij ons tref je indrukwekkende en spiksplinternieuwe natuurgebieden aan.Vandaag bezoeken we er enkele van.

Geniet

Geniet in alle luxe en comfort, met de producten van DMG

Meer info: www.vzwdurme.be.

Inschrijven: mathiasengelbeen@gmail.com of 0486 58 25 95.

www.demaesschalckgoethals.be

VRIJDAG 5 OKTOBER

tel: 09/348.54.30

Lezing: ‘Alien empire’ Imkerswerkgroep vzw Durme

-

ZONDAG 23 SEPTEMBER Linie-wandeling Naar jaarlijkse traditie verkennen we de prachtige Linie met gids Geert Braem. Na de wandeling kan nagepraat worden in de "16de statie".

Afspraak: 14 uur aan Kruiskapel/Verre kapel in Eksaarde.

Meer info: g.braem@telenet.be of 09 348 47 78.

Bij regenweer waterdicht schoeisel aangeraden.

Honden zijn niet toegelaten.

VRIJDAG 28 SEPTEMBER Praafcafé Imkerswerkgroep vzw Durme Afspraak: 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren.

Meer info: lieve.hoefkens@hotmail.com of 0474 81 87 26. Iedereen welkom. Gratis.

30

Spreker Anton Van Derbeken neemt je mee naar de verborgen wereld van de honingbijen. Verwondering verzekerd op deze boeiende avond!

Afspraak: 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: lieve.hoefkens@hotmail.com of 0474 81 87 26.

Prijs: gratis (IWG-leden), 2 euro (niet-leden).

ZATERDAG 6 OKTOBER Eurobirdwatch - Vogeltrektellingen Scheldebroeken Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken of spotten we de eerste wintergasten. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in het Aubroek in de Scheldebroeken.

Meer info: Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 42.

ZATERDAG 6 OKTOBER

ZATERDAG 20 OKTOBER

VVE Werkgroep Dagvlinders

Zoogdierensafari

Afspraak: 13.15 uur bezoekerscentrum Molsbroek.

Meer info: couckuyt.jurgen@telenet.be of www.phegea.org.

Vossen, bevers, reeën, (vleer)muizen, marters, ... kennen jullie allemaal, maar wist je ook dat ze in het Molsbroek leven? We gaan op tocht door het Molsbroek op zoek naar deze zoogdieren. Daarnaast trakteren we jullie ook op allerlei weetjes en bijzonderheden over deze viervoeters in het Molsbroek. Het wordt een ware Molsbroek Safari, een avond voor groot en klein die jullie zeker niet mogen missen!

ZATERDAG 13 OKTOBER Kaasavon(d)tuur Opnieuw voorzien we u van heerlijke kazen en wijnen, ten voordele van nieuwe natuur.

Afspraak: Avermaet 135a, 9240 Zele.

Meer info: kaarten 15 euro bij Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 41 of van.onderbergen-waeterschoot@skynet.be.

ZONDAG 14 OKTOBER

© Dirk De Wilde

Taartenfestijn

Afspraak: 19.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1 Lokeren.

Meer info: caroline.tas@gmail.com.

MAANDAG 29 OKTOBER Kindercursus Halloween Voor kinderen van 6 tot 12 jaar

Wij zorgen ervoor dat je vandaag zeker niet weet wat kiezen. Meer info op www.vzwdurme.be.

Griezelen geblazen in het Molsbroek! Alle enge dieren komen op bezoek, de grote, de kleine en de piepkleine. Durf jij erbij te zijn? We gaan ook héle enge knutselwerkjes maken.

Afspraak: tussen 14 en 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: of wil jij ook een taart bakken? sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Afspraak: van 9 tot 16 uur, Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info en inschrijvignen: www.vzwdurme.be of sarah.geers@vzwdurme.be.

Vzw Durme

REGIONALE VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUBEHEER

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 123, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur, woensdag van 13 tot 17 uur.

- elke dag van 10 uur tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 17 uur.

- op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Voel jij wat ik voel?

Vlieg verstopte deze zomer meer dan 200 schatkisten in kastelen, bezoekerscentra, musea en bibliotheken.

Ook in het Molsbroek kwam hij langs.

Vanaf 1 juli zijn alle kinderen tot 12 jaar van harte welkom om in het bezoekerscentrum op zoek te gaan naar de Schat van Vlieg. Vraag aan de persoon achter de balie naar de zoekkaart en vlieg erin. Het thema dit jaar is tast. Stroop je mouwen dus maar op voor je aan de speurtocht begint. Als je de schatkist gevonden hebt, krijg je een voelwaaiertje. Bij elk waaiertje hoort een unieke code. Met deze code kan je meedoen aan een wedstrijd en leuke prijzen winnen.Veel succes!

Meer info vind je op www.uitmetvlieg.be.

Vragen? Mail naar maja.decock@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20 (tijdens kantooruren).

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

2018 I jaargang 21 I nr 3 Afgiftekantoor Lokeren 1