Durme- en Scheldeland - 2015-1 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland NR 1 I 2015 I JAARGANG 18 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Beverkoppel brengt met succes twee jongen voort

Oudste wilg van Lokeren is niet meer

‘Gezôarse’ topnatuur veiliggesteld

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme. Redactieraad:

Thomas Van Lancker (hoofdredactie & opmaak). Michaël Crapoen, Sarah Geers, Marieke De Vos, Kristof Scheldeman. Met dank aan:

Hans Baeté, Simon Berlo, Jurgen Couckuyt, Patrick De Brauwer, Anja De Wachter, Joris Everaert, Christophe Hillaert, Jan Maertens, Tom Vermeulen, André Verstraeten. Taalkundig advies: Paule Bosch. Secretariaat:

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen:

12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, het tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 5 euro extra per kalenderjaar. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres. Druk: www.drukindeweer.be Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. Artikels voor het volgende tijdschrift kunnen digitaal worden bezorgd aan de redactie uiterlijk op 1 maart 2015 via thomas.vanlancker@vzwdurme.be. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Bedankt voor jouw steun!

Cover:

Bever in Molsbroek-Hamputten

Foto:

Joris Everaert

Inhoud 4

Beverkoppel brengt twee jongen groot het complex Molsbroek-Hamputten

Oudste wilg van Lokeren is niet meer

Kaasavondtuur voor meer natuur

Moerasnachtvlinders in het Molsbroek

10 ‘Gezôarse’ topnatuur veiliggesteld 12 Wereldwaterdag / Walk for W ater 14 Struweeltjes 18 Vleermuizennieuws 23 Paddenactie 26 Vogelnieuws 28 Activiteitenkalender januari-maart 31 Overzicht aankopen 2014

Onze partners:

Vo o r w o o r d

Studie

Beheer

Educatie

Actueel

Kalender

Voorwoord Als jullie deze pagina lezen, hebben we het jaar 2014 al enkele dagen achter de rug en wil ik beginnen met jullie traditioneel “het allerbeste toe te wensen voor 2015” in naam van onze bestuursploeg en heel het personeelsteam. Samen met onze vrijwilligers hopen we van 2015 opnieuw een schitterend jaar te maken vol activiteiten en natuurbeleving. Ik wil dan ook in dit eerste voorwoord van 2015 al onze vrijwilligers bedanken voor hun inzet van het voorbije jaar. In het bijzonder de mensen van de afdeling Lokeren en van afdeling Zele-Berlare-Wichelen die door het organiseren van extra activiteiten voor een mooi bedrag zorgden waarmee we natuuraankopen konden financieren. Maar nu even met de voeten op de grond. Door overheidsbeslissingen van zowel vóór als na de verkiezingen van mei 2014, zal ook de natuursector niet ontzien worden van besparingen. De provinciale subsidie voor een educatief medewerker zou verdwijnen omwille van de roofbouw op de provinciale middelen en bevoegdheden door het Vlaams Gewest. In het voorjaar van 2014 werd het Natuurdecreet ook grondig gewijzigd. Om het nieuwe decreet in de praktijk te kunnen toepassen, zijn nog verschillende uitvoeringsbesluiten nodig. Ook de subsidieregeling wordt in dit kader grondig herbekeken. Daarvoor werd eind 2014 door het Agentschap voor Natuur en Bos een concept uitgewerkt. Het belangrijkste knelpunt in dit concept is de schrapping van de onthaalsubsidies voor o.a. het bezoekerscentrum Molsbroek. Door dit soort beleid en de flankerende maatregelen inzake natuurbehoud van de Vlaamse overheid dreigt het werk dat duizenden natuurliefhebbers en vrijwilligers de voorbije decennia presteerden in Vlaanderen verlamd te worden. Het bestuur en het personeel staat in 2015 dan ook voor enorme uitdagingen. De recente akkoorden die al deels zijn goedgekeurd tot uitbreiding met bijna 200 ha van natuurgebieden langs Schelde en Durme vereisen extra administratie en opvolging om te voldoen aan de vele administratieve voorwaarden die de overheid daaromtrent stelt. Herschikken van taken wordt noodzakelijk, wat ongetwijfeld invloed zal hebben op de activiteiten georganiseerd door ons personeelsteam. Om enkele wegvallende subsidies ten dele op te vangen zien we ons dan ook genoodzaakt om prijzen van consumpties en begeleiding van groepen aan te passen in 2015, in de hoop dat we ondertussen ruimte vinden voor nieuwe initiatieven inzake externe financiering. Als voorzitter wil ik dan ook graag een oproep richten naar jullie, leden en vrijwilligers, om te blijven mee helpen aan het natuurbehoud en aan de verdere groei van vzw Durme. Nog vier jaar hebben we te gaan om ons 50-jarig bestaan te vieren. Ik hoop van harte dat vzw Durme dankzij jullie inspanningen dan nog steeds een sterke regionale vereniging zal zijn in de streek tussen Schelde, Moervaart en Durme. Wie zich geroepen voelt, kan contact opnemen tijdens de kantooruren en vragen naar Sarah Geers of Marieke de Vos. Die zullen je graag duiden wat er mogelijk is voor jou als vrijwilliger. Ik wil dan ook afsluiten met een warme oproep aan al onze leden en sympathisanten om hun lidgeld snel te vernieuwen, of beter nog om steunend lid te worden van onze vereniging. Voor extra giften die de aankoop van natuurgebieden ondersteunen, krijg je vanaf €40 een fiscaal attest. Dus ‘doen’ voor meer natuur en groen … Met die extra steun kunnen wij als vereniging verder ijveren voor het behoud en verwerving van kleinschalige natuurparels in onze groene regio tussen Schelde, Durme en Moervaart. Graag tot op één van onze activiteiten, jullie voorzitter Patrick De Brauwer 3

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Beverkoppel brengt met succes twee jongen Joris Everaert Het moest er eens van komen. Niemand durfde echter te garanderen dat het zo snel zou gaan. Ondertussen kunnen we met zekerheid spreken over de aanwezigheid van een ‘beverfamilie’ in het complex Molsbroek-Hamputten in Lokeren en Waasmunster. Beknopte geschiedenis Anderhalve eeuw nadat de laatste Europese bever in Vlaanderen verdween, dook het grootste knaagdier van Europa in de herfst van 2000 hier terug op. De soort verscheen eerst in de zuidelijke Dijlevallei (Vlaams Brabant), afkomstig van een officieus geïntroduceerde populatie net over de grens met Wallonië. In 2002 waren er ook waarnemingen langs de Grensmaas (Limburg). In 2003 vond opnieuw een officieuze vrijlating van 20 Beierse bevers plaats, ditmaal in Vlaams-Brabant. Naarmate de geschikte gebieden ten zuiden van Leuven verzadigd raakten, trokken de bevers de stad Leuven De bever is het grootste knaagdier van Europa. © Kristijn Swinnen door op zoek naar nieuwe gebieden ten noorden van de stad. In de provincie Antwerpen dook de eerste bever op in het Mechels Broek in 2003. Vanaf 2008 vestigde de bever zich ook in Oost-Vlaanderen via de Scheldevallei en haar zijrivieren, met een eerste bekende vaste locatie in Vlassenbroek bij Dendermonde. In 2012 werd het totaal aantal bevers in Vlaanderen al geschat op ongeveer honderd dieren. In de Durmevallei begon het allemaal op 25 mei 2012 met een waarneming van een volwassen bever in het Molsbroek, dankzij een zogenaamde 'wildcamera' of 'fotoval' van de Universiteit Antwerpen. Dit is een toestel dat foto’s of films maakt als er een dier (of mens) voor de camera passeert. Eind juni 2012 werd ook een zwemmende bever gezien langs de Moervaart in Eksaarde. Mogelijk betrof dit een ‘uitstapje’ van de bever uit het Molsbroek. Later in 2012 en in 2013 werd de soort nog enkele keren gezien in het Molsbroek. We vonden ook verschillende aan- of afgeknaagde bomen (vooral wilg) die duidelijk het werk waren van de bever, vooral in het Molsbroek maar ook enkele verder noordelijk langs de Moervaart in de Lokerse Moervaartmeersen. In november 2013 waren ook sporen te zien in de Reservaatzone Donkmeer in Berlare. De bever had duidelijk onze regio gevonden! 4

Bever aan het werk vastgelegd op wildcamera in het Molsbroek.

groot in complex Molsbroek-Hamputten

Een familiekiekje met de twee jongen (links) en een volwassen exemplaar (rechts).

Succesvolle voortplanting in 2014 In de winter van 2013-2014 werd de bever regelmatig gezien in zowel het Molsbroek als de naastliggende Hamputten. In de buurt van verschillende knaagsporen werd in februari 2014 zelfs een holte ontdekt die een bever elke dag als slaapplaats gebruikt! Dankzij nieuwe wildcamera's van vzw Durme en enkele vrijwilligers kon de soort ook meermaals in beeld worden gebracht. De Universiteit Antwerpen (UA) verzamelde in die periode ook haarstalen voor DNAonderzoek, waaruit o.a. bleek dat het effectief om de Europese bever (Castor fiber) ging (verder onderzoek is lopende). Ten minste één bever kon in de vroege lente soms zwemmend bewonderd worden in de avond- en ochtendschemering. Eind mei werden dan uiteindelijk met zekerheid twee volwassen bevers gezien. Kort daarop was het op basis van één van de foto's duidelijk dat één van de bevers zwanger moest zijn. Toen was het in volle spanning afwachten en in de tweede helft van juli konden dan twee jongen worden waargenomen samen met hun ouders. De beste kans om deze winter beversporen te zien, is langs het wandel- en fietspad rond het Molsbroek en de Hamputten, en wie weet spot je met veel geluk ook één van de bevers zelf!

Dit jong exemplaar volgt al snel het voorbeeld van zijn ouders.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Oud(st)e wilg van Lokeren is niet meer Jurgen Couckuyt Wie geregeld vanuit Daknam over de Gentdam richting Doorslaar reed, kon er niet naast kijken. In het landschap domineerde een groteske wilg de skyline (zie foto onder). Dit zeer oud exemplaar - velen hebben het over de oudste wilg van Lokeren - werd tijdens de ruilverkavelingen gespaard omwille van zijn landschappelijke waarde. Hij stond net over de perceelsgrens van het reservaat ‘de Moortels’ in Doorslaar op de akker van een aanpalende landbouwer. Die boom vormde al lang een doorn in het oog van die landbouwer omdat er in de kruin veel dode takken waren. Een snoeibeurt kon de boom zeker gebruiken. Ik vertelde de landbouwer dat dit een speciaal exemplaar was ondanks zijn onbeschermde statuut en gaf hem de raad dat hij maar beter de correcte procedure zou volgen... Het zou echter geen verschil maken, want begin november lag hij volledig tegen de grond. Voor velen die de boom koesterden, liet dat een wrange nasmaak na en al gauw bleek dat administratief geklungel aan de basis lag van die landschappelijke verkrachting. De landbouwer treft hier geen schuld, want hij had een kapvergunning aangevraagd bij de stadsdiensten van Lokeren. Daar waren ze wel degelijk op de hoogte van de situatie van de boom.Volgens de te volgen procedure is het logisch dat er een advies wordt gevraagd aan het Agentschap voor Natuur en Bos, maar op één of andere manier is die bij het Agentschap voor Landbouw en Visserij terecht gekomen. Die zagen er geen graten in om dit negatief te beoordelen. Erger nog: zij deden zelfs geen moeite om dit door te spelen aan het ANB. De stadsambtenaar van dienst kende dus de vergunning toe.Wél moest de landbouwer nog een papier uithangen (openbaar onderzoek). Dat is echter nooit gebeurd. Zelfs na controle van een medewerker van de stad Lokeren (die deze nalatigheid vaststelde en op foto vastlegde) én een nota aan de stadsambtenaar, ging er geen belletje rinkelen. Boompje gekapt en iedereen blij. Om het plaatje compleet te maken werden de hele kruin en enorme takkenresten gedeponeerd voor de ingang van het reservaat de Moortels waardoor dringende beheerwerken dit jaar niet meer konden uitgevoerd worden. Met dank aan de stad Lokeren en de landbouwer! Het dringt nog altijd niet door dat we zorgzaam moeten omgaan met ons natuurpatrimonium! Op naar de volgende boom?

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Kaasavondtuur voor meer natuur Jan Maertens Zaterdag 15 november werd in de basisschool van Zele-Avermaat het allereerste ‘Kaasavondtuur’ op touw gezet. Deze kaas- en wijnavond is een initiatief van de afdeling Zele-Berlare-Wichelen. Doel was mensen samen te brengen en geld in te zamelen voor de uitbreiding van de natuur in De Scheldebroeken. Dankzij de medewerking van de talrijk opgedaagde vrijwilligers konden de trekkers Etienne Le Bon en Rudi Van Onderbergen de heerlijke avond met zowat 90 deelnemers afsluiten met een nettowinst van 1300 euro. Ondertussen heeft het afdelingsbestuur beslist om nog wat bij te leggen en niet minder dan 4000 euro over te maken aan de koepelvereniging. Voor de volgende editie ligt de datum al vast: zaterdag 17 oktober 2015. Meer info volgt in Durme- en Scheldeland, de activiteitenfolder en op www.vzwdurme.be.

Dit bedrag gaat integraal naar de aankoop van ruim 3 ha hooiweide. Deze percelen waren eigendom van de Vlaamse Landmaatschappij die met de bereidheid tot verkoop aan vzw Durme onze reservatenwerking een hart onder de riem steekt. Vzw Durme beheert deze percelen al enkele jaren als hooiland.

Ledenactie 2015 2015, een nieuw jaar, vol nieuwe kansen. Met bijzondere waarnemingen, deugddoende wandelingen en fijne contacten. Hopelijk. Want elk jaar moeten we op zoek naar financiële middelen om gronden te kunnen aankopen en onze reservaten naar behoren te kunnen beheren. In 2015 zal dat niet anders zijn, integendeel. Er wordt keihard gesnoeid in de subsidies van de verschillende overheden en ook de natuursector blijft niet gespaard. Daarom hebben we jouw steun meer dan nodig. Steun vzw Durme en word in 2015 steunend lid. Voor slechts 25 euro geef je ons een levensnoodzakelijke stem én dat kleine extra financiële duwtje in de rug. Zodat vzw Durme ook in 2015 weer op volle kracht de natuur in jouw buurt kan beschermen. En natuurlijk blijf je ons tijdschrift ontvangen, krijg je korting in onze Durmewinkel en word je als eerste op de hoogte gebracht van onze activiteiten. Doe het vandaag nog, stort 25 euro op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme) met vermelding lidgeld. Bedankt! (Natuurlijk kan je ook nog steeds lid worden voor 12 euro, maar misschien toch eens het overwegen waard?)

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Herinrichting bosvijver ‘Den Hert’ Kristof Scheldeman Begin november vorig jaar werd op de site ‘Den Hert’ in het natuurreservaat De Linie (Eksaarde) een bosvijver volledig heringericht. Die actie was mogelijk dankzij subsidies van de Vlaamse Gemeenschap die werden uitgereikt in het kader van een éénmalig inrichtingsproject. De bedoeling van de herinrichting was om de artificieel gegraven vijver een natuurlijker en open karakter te geven. Langsheen de oever werden eerst alle bomen over een breedte van acht meter gekapt. Vervolgens werden de onnatuurlijk steile oevers met een kraan geherprofileerd tot zachtglooiende oevers waarop zich een moerasvegetatie kan ontwikkelen. Doordat meer zonlicht de vijver zal kunnen bereiken en een brede strook met moerasvegetatie langsheen de oevers zal groeien gaat de overgang tussen de vijver en de bosvegetatie eveneens op een meer geleidelijke manier verlopen. De structuurmaatregelen die ter hoogte van de vijver zijn aangebracht, zullen de biodiversiteit van het bosecosysteem alvast doen toenemen.

In eerste instantie werd de bosvijver deels leeggepompt en werden de bomen aan de oever gekapt. © Vzw Durme

Momenteel ligt de heringerichte vijver er nog kaal bij, dat is echter voorlopig. Na een drietal jaar wordt voorzien dat de nu nog kale oever volledig dichtgegroeid zal zijn met riet- en zeggevegetatie en hier en daar een wilgenstruik. Goed nieuws is dat die verborgen natuurparel eveneens door het publiek zal te bewonderen zijn. Het is namelijk de bedoeling dat dit jaar een kijkwand zal worden aangelegd die door wandelaars van de nabijgelegen ‘Liniewegel‘ zal kunnen gebruikt worden om een blik te werpen op de vijver.

De onnatuurlijke steile oevers werden geherprofileerd tot zachtglooiende oevers. Hierdoor zal de biodiversiteit in het bosecosysteem alvast toenemen. © Vzw Durme

Om verstoring te vermijden zal tijdens het broedseizoen de toegang tot de kijkwand echter wel afgesloten worden.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Moerasnachtvlinders in het Molsbroek Tom Vermeulen In de loop van 2014 heeft de nachtvlinderwerkgroep Waasland het Molsbroek geïnventariseerd op moerasnachtvlinders. Dat zijn motten die hun ontwikkelingsstadia enkel in moerasgebied voltrekken en die er ook hun volwassen leven grotendeels doorbrengen. Sinds 2012 worden die soorten gebruikt als indicatoren voor een waardevolle moerasbiotoop. In totaal zijn er in het Molsbroek 27 soorten moerasnachtvlinders bekend. Ter vergelijking: in de volledige provincie Antwerpen, met de vallei van de Kleine Nete als toplocatie, zijn er 31 soorten bekend, uit heel Vlaanderen 32 soorten. De officiële Vlaamse lijst bevat 33 soorten. Men mag stellen dat een natuurgebied dat meer dan 20 soorten moerasnachtvlinders telt tot de betere behoort in Vlaanderen. Als we onze inventarisatieresultaten van het Molsbroek van 2014 vergelijken met historische waarnemingen (1995-2010), dan zijn er zoals altijd blijvers, nieuwkomers en afvallers.Opvallend zijn de drie nieuwkomers: de lisdoddeboorder (Nonagria typhae), de egelskopboorder (Globia sparganii) en de gestippelde rietboorder (Lenisa geminipuncta). Hoewel zij tot 2010 zo goed als ontbraken, zijn het vandaag vrij algemene soorten in het Molsbroek en in het Waasland. Onder de afvallers vinden we de poelruitspanner (Gagitodes sagittata) en de wederikdwergspanner (Anticollix sparsata). Omdat die soorten de voorbije jaren wel in de buurt van het Molsbroek gevangen werden (Sinaai, Daknam), geloven we dat ze ook nog in het Molsbroek voorkomen en dus niet verdwenen zijn. Onder de blijvers, zeg maar vaste waarden, vinden we de zilverhaak (Lithacodia uncula) en de valeriaandwergspanner (Eupithecia valerianata). In Vlaanderen bevinden de enige twee belangrijke populaties van de Zilverhaak zich in en om het Molsbroek en in de vallei van de Kleine Nete. Voor de Valeriaandwergspanner idem dito, met een bijkomende populatie in Eine. Die zeldzame moerasvlinders prijken niet toevallig op de Rode Lijst en zijn absolute topsoorten voor het Molsbroek. De zilverhaak is een klein, maar onmiskenbaar getekend uiltje. Hij overwintert als pop in een stevige cocon in de grond. ’s Nachts bezoeken de volwassen vlinders bloemen. In 2014 werden er maar liefst 11 exemplaren gevangen in het Molsbroek verspreid over vier nachten! De valeriaandwergspanner is een kleine en eerder onopvallende spanner. Kenmerkend is de zigzaggende witte golflijn op de voorvleugel die zich verbreedt tot een witte vlek. De rupsen van de enige generatie leven aanvankelijk van de bloemen, in een later stadium van de onrijpe vruchten van echte valeriaan. De valeriaandwergspanner overwintert als pop in de strooisellaag. De volwassen vlinders vliegen vanaf de schemering en rusten daarbij vaak op bloemen. In 2014 werd slechts één exemplaar gevangen in het Molsbroek en één in het naburige Daknam. Het is dus een echte zeldzaamheid.

Zilverhaak.

We kennen nog te weinig van de ecologie van nachtvlinders om te begrijpen waarom sommige soorten zo kwetsbaar en zeldzaam zijn. Hun waardplanten zijn dikwijls algemeen, denk aan valeriaan of ruwe smele. Een belangrijk doel van de nachtvlinderstudie is hun ecologie beter begrijpen om in functie daarvan beheersadviezen te kunnen formuleren. Voor enkele moerasnachtvlinders is dat nu al mogelijk. Deze inventarisatie toont aan dat het Molsbroek een unieke nachtvlinderfauna herbergt waarmee het tot de topgebieden van Vlaanderen behoort. 9

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

‘Gezôarse’ topnatuur veiliggesteld Thomas Van Lancker Eind november 2014 was het eindelijk zo ver. Toen werd de akte ondertekend van een bos in Eksaarde dat op verschillende vlakken waardevol kan genoemd worden. De onderhandelingen over het perceel bos begonnen ongeveer 15 jaar geleden, maar raakten vorig jaar in een stroomversnelling met de ondertekening van de akte als resultaat. Het boscomplex is gelegen achter de site van de kruiskapel in Eksaarde en grenst in het zuiden aan het reservaatperceel ‘Den Hert’ en in het noorden aan de reservaatpercelen ‘Moermandam’ en ‘Den Dieperik (zie kaart). Op die manier ontstaat er een aaneengesloten geheel van bijna tien ha natuurgebied dat een mozaïeklandschap van bos, ruigte, rietland en weiland herbergt. Het perceel was ooit een aanplant van populier en spar, maar na de windhoos van 1986 – die in het Waasland lelijk huis hield – werd het bos herschapen tot een mikado-vlakte. Na het opruimen van het hout werden er geen bomen meer aangeplant waardoor het bos zich spontaan heeft ontwikkeld – in ecologische termen ‘successie’ genoemd – met voornamelijk berk en zomereik en waardoor het zich langzaam kunnen verderzetten tot de huidige halfopen bosvegetatie of wastine. In een dergelijk wastine-landschap zijn de bomen nog verspreid aanwezig en is de boomkruin niet overal gesloten. Naast bomen zijn er eveneens doornige struwelen van braam en andere besdragende struiken aanwezig. Extensieve begrazing door vee kan een dergelijk wastine-landschap in stand houden, maar in het recent aangekochte bos wordt het open karakter van het boscomplex gedeeltelijk onderhouden door een reeënpopulatie die – aan hun (hoef/voet)sporen te zien – er zich goed thuis voelt.

Door de recente aankoop van een bos in Eksaarde (oranje omlijnd) worden de verschillende reservaatpercelen verbonden tot één groter geheel van meer dan tien ha. De percelen in het groen zijn reeds in eigendom en maken deel uit van het reservaat De Linie. © Vzw Durme

Een blik op het huidige wastine-landschap waar naast jong bos ook struwelen en open plekken met grasland aanwezig is.

Van pionier tot climax

De geschiedenis van het boscomplex is een mooi voorbeeld van successie in onze streken. Successie is nl. een natuurlijk proces met verandering in structuur en in samenstelling van planten, en is dus continue in evolutie. Je kan het een beetje vergelijken met het (niet) maaien van je gazon in je tuin. Wanneer je je gras niet zou maaien, ontstaat er een opeenvolgende verandering van plantensoorten. In het begin zullen ruigtekruiden (zoals brandnetel) daarvan profiteren en na verloop van tijd vestigen er zich zaden van bomen en struiken die daar via vogels, wind of water terechtkomen. Naarmate de zaden beginnen kiemen, ontstaat er in eerste instantie struweel en nadien (jong) bos. Het beginstadium op een kale bodem heet in ecologische term een pioniersvegetatie en het eindstadium een climaxvegetatie. In onze streken bestaat deze climaxvegetatie over het algemeen uit loofbos. Koevinkjesbastion Voor heel wat vogels en insecten is dit halfopen boscomplex dan ook the place to be. Zo werden er eind juni vorig jaar alleen al in het halfopen bos honderden exemplaren koevinkjes (Aphantopus hyperantus) waargenomen. Het koevinkje is een dagvlindersoort met maar één generatie dat een voorkeur heeft voor ruige vegetatie in de omgeving van bossen. De rupsen van de dagvlinder hebben een voorkeur voor verschillende soorten grassen.Voor hen is dit bos dan ook een aards paradijs. Opmerkelijk was ook dat wanneer de soort massaal uitvloog eind juni – er in de bermen van de ruime omgeving grote getalen ‘patrouillerende’ mannetjes te zien waren op zoek naar een wijfje. Alle wegen leidden toen even niet naar Rome, maar naar een bolwerk van waaruit het koevinkje de streek koloniseert.

Ondertussen zijn er vergevorderde onderhandelingen voor de aankoop van een ander perceel bos in Eksaarde waardoor het reservaat De Linie tegen het einde van 2015 de totale oppervlakte van 30 ha zal overschrijden. Een mooi resultaat dat ervoor zal zorgen dat de ‘Gezôarse’ topnatuur blijft bestaan en zich verder kan ontwikkelen. 11

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Wereldwaterdag / Walk for Water Anja De Wachter (GROS Lokeren) Het initiatief om een Wereldwaterdag in het leven te roepen kwam er op de Aarde-topconferentie van 1992 in Rio de Janeiro (Brazilië). De Verenigde Naties riepen toen 22 maart uit tot Wereldwaterdag en stimuleerden de lidstaten om op die dag de waterproblematiek bij een breed publiek kenbaar te maken. Sinds 1993 doen de VN-lidstaten dat: zij organiseren evenementen en verspreiden informatie over water. Ieder jaar staat één aspect van de waterproblematiek in de schijnwerpers, bijvoorbeeld ‘stedelijk water’, ‘sanitatie’, ‘energie’ … Met andere woorden via zo een themadag willen de Verenigde Naties en de lidstaten aandacht vragen voor de enorm grote impact die water heeft op alles en iedereen. Bovendien kunnen acties die vanuit Wereldwaterdag@school georganiseerd worden, bijdragen aan de Millennium Ontwikkelingsdoelstelling die gaat over het verminderen van armoede en het bouwen aan duurzame ontwikkeling. Op vrijdag 20 maart 2015, Wereldwaterdag@school, vragen leerlingen en leerkrachten in België tijdens hun ‘Walk for Water’ opnieuw aandacht voor proper drinkwater voor altijd en voor iedereen. Ook in Lokeren wordt gewandeld! Iedereen kan aansluiten bij de waterwandeling. Wandel je graag samen met de leerlingen van het lager onderwijs in de voormiddag, kom dan naar het openingsmoment op de Markt om 9 uur. De wandeling start omstreeks 9.30 uur (ongeveer 2 km). Je bent ook welkom bij de wandeling met scholieren uit het secundair onderwijs; die start rond 13.45 uur op de Markt.

Vanuit de GROS (Gemeentelijke Raad voor Ontwikkelingssamenwerking) Lokeren organiseren we dit initiatief, omdat we de drie cruciale motto’s van Wereldwaterdag een warm hart toedragen en we het belangrijk vinden de Lokerse jongeren (en alle inwoners) er even te laten bij stilstaan … Omdat kinderen / jongeren recht hebben op onderwijs! Omdat we spaarzaam willen omspringen met onze planeet! Omdat dorst een onrecht is! Meer info: lieve.smet@skynet.be 12

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Mantelzoomvegetatie in De Eenbes Kristof Scheldeman Begin december werden, met subsidies van de provincie Oost-Vlaanderen, in het reservaat De Eenbes in Moerbeke en Lokeren meer dan 1000 exemplaren van 15 verschillende soorten struiken en bomen aangeplant. Langsheen een 500 m lange bosrand werd namelijk een soortenrijke mantelzoomvegetatie aangeplant. Het is de bedoeling om met de aanplant te zorgen voor een meer geleidelijke en natuurlijke overgang tussen het reeds aanwezige bos en de open ruimte. De mantelzoom zal zich op termijn ontwikkelen tot een struikengordel waar vooral doornige struiken zoals meidoorn, sleedoorn en hondsroos zullen zorgen voor een ondoordringbaar karakter, maar waar ook plaats zal zijn voor meer open plekken met soorten als brem en spork. Op een aantal plaatsen werden bomen zoals zomereik en zwarte els aangeplant. Die bomen zullen in de mantelzoomvegetatie niet tot volwaardige bomen kunnen uitDe aanplant zal zich plaatselijk ontwikkelen tot een struikengordel met een ondoordringbaar karakter. © Vzw Durme groeien, maar zullen als hakhout beheerd worden. Vooral zeldzame boszoomvlinders zoals de keizersmantel hebben een voorkeur voor dergelijke structuurrijke bosbiotopen. We hopen dan ook dat de relictpopulatie van keizersmantel die in de omgeving van het reservaat De Eenbes nog aanwezig is, optimaal zal kunnen profiteren van deze nieuw gecreëerde biotoop. Om snel te kunnen werken werden de 1000 plantgaten machinaal met een tractor gegraven. Dat zorgde voor een wat artificiële lijnvormige aanplant die evenwel - zodra de struikengordel dichtgroeit en zich spontaan uitbreidt - niet meer zal opvallen. Voor de bescherming tegen wildvraat werden speciale beschermingsacties ondernomen. Zo werd rond iedere plant een kunststoffen spiraal aangebracht. Een nieuw experiment betreft het inwrijven van de planten met varkensvet en het aanbrengen van geurige schapenwol rond de groeiknoppen. Ons plantgoed zag er bijwijlen uit als een versierde kerstboom. Niettemin zouden dergelijke ‘artisanale’ technieken dieren met een scherpe reukzin, zoals ree, wel degelijk op afstand houden. Reeën zijn namelijk verlekkerd op verse boomknoppen en zijn samen met het konijn de hoofddaders bij wildvraat aan houtige gewassen.

Kunststoffen spiralen, varkensvet en geurige schapenwol beschermen de aanplant tegen wildvraat van ree en konijn. © Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes

Struweeltjes is een rubriek met allerlei interessante, opvallende of leuke natuurweetjes uit onze regio. Een nieuwe esdoorn Belgische flora Afgelopen zomer werden onder aan de dijk langs de Durme, vlak naast De Buylaers, twee exemplaren van een nooit eerder in ons land verwilderde exoot aangetroffen: Acer cissifolium. Er is nog geen officiële Nederlandse naam, maar soms wordt hij wijnrankbladige of geveerdbladige esdoorn genoemd. Die namen verwijzen naar een samengesteld blad van drie deelblaadjes. Een dergelijk blad contrasteert met het typische handvormige blad van bijvoorbeeld een gewone esdoorn. Vederesdoorn (Acer negundo) heeft ook een samengesteld blad, maar die soort is het duidelijk niet. Typisch voor Acer cissifolium is de licht gewimperde bladrand, die goed waarneembaar is met een loupe. Esdoorns zijn doorgaans interessant voor insecten vanwege hun rijke productie van nectar en pollen. Geveerdbladige esdoorn wordt niet hoger dan een tiental meter en gedraagt zich volgens de literatuur niet invasief. Omdat de twee in Lokeren aangetroffen exemplaren duidelijk verwilderd zijn, zal Acer cissifolium als nieuwe soort worden opgenomen in de lijst van de flora van België. Men heeft er geen flauw idee van hoe die in Japan inheemse en soms gekweekte soort in Lokeren verwilderd is geraakt. Tips over in ons land gekweekte exemplaren zijn van harte welkom. Hans Baeté

Acer cissifolium is een nieuwe soort in België.

De gevonden bunzing werd binnengeleverd bij het INBO. © Vzw Durme

Bunzing in De Eenbes

Tijdens de aanplantingsactie in De Eenbes (waarover je eerder in dit Durme- en Scheldeland kon lezen op pagina 13) was er ook faunanieuws te rapen. De terreinploeg vond een overleden bunzing op een recent gemaaid perceel. Hij of zij zag er uiterlijk ongehavend uit en was dus waarschijnlijk nog niet lang overleden. De bunzing is een alsmaar schaarsere marterachtige die we ook niet vaak te zien krijgen (op verkeersslachtoffers na). Dat komt doordat het voornamelijk nachtdieren zijn; overdag rusten ze vaak in moeilijk toegankelijke braamstruwelen. ’s Nachts jagen ze op kleine zoogdieren of maken ze gebruik van andere opportuniteiten. Zo doet een bunzing ook graag mee met een paddenactie in het voorjaar, zij het wel met andere motieven dan de doorsnee vzw Durme-vrijwilliger (dat hopen wij toch). Bunzingen profiteren dan van de voorjaarstrek van amfibieën om massaal veel bruine kikkers en gewone padden buit te maken. Soms zijn het er zelfs zo veel dat ze een tijdelijke voorraad kunnen aanleggen. De bunzing die gevonden werd in De Eenbes werd binnengeleverd bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) voor verder onderzoek. Zo kan onder andere de genetische diversiteit van de bunzingen in Vlaanderen beter in kaart gebracht worden en de doodsoorzaak van het gevonden exemplaar achterhaald worden.

Fietspad Everslaarsbos volledig aangelegd Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft eind 2014 de laatste strook van het fietspad door het Lokerse Everslaarbos aangelegd, vanaf de Rolandstraat tot aan het begin van de brug over de E17 in de Nieuwestraat. Zo ligt er nu een fietsverbinding door het bos tussen de Bokslaarstraat en de nabije grote nieuwe woonwijken van Lokeren-Zuid naar de open ruimte van Zele-Heikant tot aan het Donkmeer en de omliggende natuurgebieden. Het Everslaarbos is een bufferbos van 32 ha tussen de woonwijken van Bokslaar en Everslaar en het industriepark E17/3. Daardoor hebben de woonzones geen geluids- of geurhinder van de bedrijven. Tevens heeft dit jonge bos een groeiende natuurwaarde en is het recreatief ook een schot in de roos.

komstig beheer van het bos zorgen. Daarop volgde de uitvoering van een eerste fase tussen de Bokslaarstraat en de Rolandstraat, een zijwegje van de Everslaarstraat. In 2011 dreigde het zuidelijk deel van het project tussen de Roland-straat en de Nieuwestraat te vervallen. In het ontwerp van het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan voor een bijkomend industriepark E17/4 werd opgenomen dat het Everslaarbos al volledig ontwikkeld was en werd ruim 6 ha van het geplande bos grotendeels omgezet tot industrieterrein! Vanuit vzw Durme is toen een uitgebreid en juridisch sterk bezwaar ingediend, waarna het oorspronkelijk geplande Everslaarbos behouden bleef. Daarna heeft het Agentschap voor Natuur en Bos de strook achter de Everslaarstraat aangeplant. Het bosfietspad is nu dus volledig afgewerkt. De laatste bosbeplanting omheen dit pad nabij de Nieuwestraat is gepland voor het voorjaar 2015 door het Agentschap voor Natuur en Bos in samenwerking met het stadsbestuur en de Rotary van Lokeren. André Verstraeten

Wereld Waterdagen Lokeren en Berlare

De laatste strook van het fietspad door het Everslaarbos in Lokeren werd eind 2014 aangelegd. © André Verstraeten

Deze realisatie heeft een bewogen geschiedenis achter de rug. In 1992 werden die gronden door het stadsbestuur opgenomen in een bijzonder plan van aanleg als 'bufferzone met nabestemming bosbeplanting'. In 1995 ontwierp vzw Durme het gemeentelijk natuurontwikkelingsplan (GNOP) voor de stad Lokeren, waarin die bufferzone de benaming 'Everslaarbos' kreeg en de beplantingen met een tussenliggend fietspad opgenomen werden als actiepunt. Daarna heeft vzw Durme dat project van nabij opgevolgd. In 2000 sloot het stadsbestuur met het Vlaamse Gewest een overeenkomst af: ze zouden samen die gronden aankopen en voor de ontwikkeling en het toe-

Miljoenen mensen moeten dagelijks gemiddeld 6 kilometer stappen en dat om water te halen voor hun basisvoorzieningen. Heel vaak zijn het kinderen (overwegend meisjes) die moeten stappen. Hierdoor kunnen ze niet naar school. De WereldWaterdagen@School willen dit onrecht aankaarten. Samen met heel wat partners organiseren zowel de GROS Lokeren (zie pagina 12) als de GROS Berlare activiteiten, een Walk for Water en een educatief aanbod naar scholen. Ook vzw Durme doet mee. Wij zijn ons elke dag bewust van de kracht en het belang van water. In veel van onze gebieden heeft water een onmisbare invloed. Daarom nemen we de kinderen graag op sleeptouw en leren we hen alles over waterdiertjes, het belang van een goede waterkwaliteit en de invloed van water op ons dagelijkse leven. Sarah Geers 15

Nieuwe gratis folder 'Natuurleerpad Verloren Bos - Buylaers' Op zondag 16 november werd de vernieuwde folder van het natuurleerpad Verloren Bos Buylaers voorgesteld en ingewandeld. Het vertrekpunt van het natuurleerpad ligt bij de grote parking van het 'Verloren Bos'. De route van twee kilometer is voorzien van palen met genummerde bordjes. Op de folder staat voor elk van die 16 nummers een korte passende tekst. Daarin komen de meest uiteenlopende onderwerpen aan bod, zoals de bouw van het kasteel, de inrichting van een ijskelder, opvallende bomen, het bosbeheerplan, een strook gave rivierduinen, de natuurwaarde van De Buylaers, opvallende planten, rietvelden, vochtige graslanden en hun beheer, de rechttrekkingen van de Durme en de geschiedenis van De Buylaers.

De folder is uitgegeven door het stadsbestuur in samenwerking met vzw Durme en is gratis te bekomen in bezoekerscentrum Molsbroek of in het Infopunt Toerisme, Markt 2, Lokeren. André Verstraeten

Gids André in volle actie.

Een speciale merci aan onze vrijwilligers * Voor het maken van al onze mooie kerstpakjes deze winter: Isabelle, Agnes, Jenny, Sara en Rolande! * Voor het maken van de originele wandelstokken: Martin!

* Voor het redden van ons superdruk gidsseizoen dit najaar: Lou, Caroline, Dirk, Simon en Patrick! * Voor de organisatie van het Kaasavondtuur en de financiële impuls voor de aankoop in de Scheldebroeken: Etienne, Rudi en afdeling Zele-Berlare-Wichelen. * Voor het organiseren van onze eerste Grote vzw Durme Quiz: Karine!

* Voor de vele jaren prachtig voorzitterschap: Patrick!

Jullie maakten ons drukke najaar tot een plezier. Maar ook al onze andere vrijwilligers zijn we natuurlijk super dankbaar. Jullie maken de verenging tot wat ze is!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Nieuwe invasieve exoot in het Molsbroek Kristof Scheldeman Canadese kornoelje (Cornus sericea) is een nog relatief onbekende nieuwkomer in de lange lijst van invasieve exoten in Vlaanderen. De soort is afkomstig uit Noord-Amerika en werd dit jaar voor het eerst opgemerkt in het Molsbroek. Canadese kornoelje kan je onderscheiden van de inheemse rode kornoelje door de groeivorm met wortelende zijtakken, de witte in plaats van zwarte bessen en de grotere bladeren waarvan de onderkant grijs is met vijf of meer paar nerven hebben. De struik wordt geregeld aangeplant als sierplant in tuinen en bermen en houdt zich daar relatief gedeisd. Zodra de soort echter de favoriete biotoop van vochtige bos- en struweeltypes bereikt heeft, gaat die zich invasief en dominant gedragen: de takken gaan liggen en schieten wortel. Daardoor worden ondoordringbare kluwens gevormd die de oorspronkelijke vegetatie volledig verdringen.

Vochtige struwelen zijn de favoriete biotoop van Canadese kornoelje.

Afgelopen jaar werd dat vastgesteld in het Molsbroek. Canadese kornoelje kwam er voor in een mooi ontwikkeld vochtig wilgenstruweel met een kruidlaag van watermunt, wolfspoot, gele lis, blauw glidkruid, grote wederik en moeras-vergeet-mij-nietje.

Op de twee plekken waar Canadese kornoelje werd aangetroffen was die interessante kruidenvegetatie echter volledig verdwenen. Toen de terreinploeg de exoot aantrof, hebben ze die bestreden, een heus karwei door de ondoordringbare vegetatie die de Canadese kornoelje al had gevormd. De verdere bestrijding van die exoot dient nauwgezet opgevolgd te worden, dit om infectie van de talrijk aanwezige biotopen ‘moerasbos’ in het Molsbroek te vermijden. Canadese kornoelje is zeker een exoot waarvan we in de toekomst nog zullen horen. Gegarandeerd zullen zich in de Sigmagebieden wilgenvloedbossen ontwikkelen, die gevaar lopen voor infectie met die soort.

Het bestrijden van de ondoordringbare vegetatie is een heus karwei. © Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vleermuizennieuws Joris Everaert Sinds de ontdekking van de mopsvleermuis (Barbastella barbastellus) op 21 augustus 2014 aan een loofbos in het Waasland (zie Durme- en Scheldeland 2014 nr 4), is er nu meer bekend van deze in Vlaanderen uitgestorven gewaande soort. Begin september werd vastgesteld dat ten minste één mopsvleermuis ’s avonds steeds vanuit dezelfde richting in het bos kwam aangevlogen, en dat de verblijfplaats dus wellicht verderop moest liggen. In september en oktober werd samen met de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt getracht om de 'avondroute' van de mopsvleermuis beter in kaart te brengen. Dat gebeurde op basis van proefondervindelijke metingen vanaf zonsondergang, op strategisch uitgekozen punten door verschillende personen met bat-detector in combinatie met enkele automatische detectors. Op die manier kon de avondroute van enkele dieren vanuit het foerageergebied stap per stap een paar kilometer 'opwaarts' getraceerd worden in de richting van de vermoedelijke verblijfplaats. Die verblijfplaats kon voorlopig nog niet exact gelokaliseerd worden, maar wel het boscomplex waarin die verblijfplaats zich in het najaar vermoedelijk bevond. Met de hulp van automatische detectors werd de soort later in de avond en ‘s nachts ook meermaals foeragerend vastgesteld in de wilgenschorren van de Durme. Langs de naastliggende bosjes en ruigtes met kleine landschapselementen in het reservaat De Durmemeersen van vzw Durme, werden eveneens waarnemingen opgetekend. De voorlopig laatste waarneming van een foeragerend dier in 2014 was op 15 november in de schorren van de Durme. Vanaf 2015 zal vzw Durme i.s.m. de Vleermuizenwerkgroep een project proberen opstarten voor onderzoek, advies, bescherming en inrichting van de omgeving. In september waren er nog enkele uitzonderlijke waarnemingen. Op 12 september vloog een kleine dwergvleermuis (Pipistrellus pygmaeus) over het reservaat De Durmemeersen in Hamme en op 20 september kon in hetzelfde gebied een overtrekkende bosvleermuis (Nyctalus leisleri) worden gedetecteerd. In de Vlaamse Ardennen worden jaarlijks wel enkele (plaatselijke) bosvleermuizen vastgesteld, maar de waarneming langs de Durme is de eerste in het centraal tot noordelijk deel van Oost-Vlaanderen! Ook van de Foerageergebied langs de schorren van de Durme in Hamme. © Joris Everaert kleine dwergvleermuis zijn er nog maar een handvol waarnemingen in onze provincie. In Berlare kon eveneens een uiterst zeldzame soort worden gedetecteerd. Op 16 september foerageerde nl. een tweekleurige vleermuis (Vespertilio murinus) langs de Reservaatzone Donkmeer. Dat is de eerste waarneming voor OostVlaanderen! Deze soort is zo zeldzaam dat auteurs van allerlei lijsten en rapporten over vleermuizen het moeilijk hebben om deze soort een status van voorkomen op te kleven. Soms laten ze de soort zelfs gewoon weg.Toch gaat het aantal waarnemingen in stijgende lijn. In Noord- en Oost-Europa zijn ze nog vrij talrijk en kunnen ze ook gevonden worden in grote steden. 18

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Eerste Grote vzw Durme Quiz groot succes Sarah Geers Op zaterdag 13 december namen 26 ploegen deel aan onze Eerste Grote vzw Durme Quiz. En die was meteen een groot succes! Wel 150 knappe koppen bogen zich over de vragen, vakkundig gesteld door Karine, presentatrice van dienst. Na 9 rondes met leuke breinbrekers en originele tussenrondes kwam Archimedes als winnaar uit de bus. Proficiat! En ook een dikke duim voor JNM Durmeland en Amnesia voor een mooie 2de en 3de plaats. Maar niet alleen de eerste drie ploegen gingen met een mooie prijs naar huis; tussen de rondes door werden enkele ploegen verrast op een leuke vzw Durme-prijs. De opbrengst van de quiz gaat integraal naar de aankoop van een perceel bos in het reservaat De Linie in Eksaarde.

Bedankt aan de directie van De Vinderij voor het gebruik van de zaal en het materiaal en aan de vele vrijwilligers die de quiz tot een groot succes maakten! Schrijf alvast 12 december 2015 in je agenda voor de 2de editie! Tot dan!

Winterwinkel vzw Durme

Zag je onze prachtige winterwinkel al? Je vindt er gezellige theelichthoudertjes, leuke pakketjes of houten sleutelhangertjes. Maar vooral, je vindt er sinds eind 2014 ook onze gloednieuwe T-shirts! Ze zijn gemaakt uit 100% biologisch katoen en zijn van op de katoenvelden tot in de fabriek volledig fairtrade geproduceerd. Bovendien zijn de inkten waarmee de T-shirts bedrukt zijn, ecologisch verantwoord. En ze zijn ook gewoon bijzonder mooi!

Kom zeker eens langs in onze bezoekerscentra of spring even binnen op ons secretariaat tijdens de kantooruren. Tot dan!

Voor slechts 13 euro (15 euro voor niet-leden) is zo’n prachtexemplaar al van jou. De mannen T-shirts zijn fris groen, de vrouwenmodellen (met een mooi uitgesneden hals) zijn wit met vrolijke groene pootjes. En de kinder T-shirts zijn deze keer wel extra speciaal. We organiseerden een tekenwedstrijd waarvan de mooiste en leukste tekening op onze T-shirts gedrukt zou worden. We waren helemaal verliefd op de happy kikker van Senne Tallir, en hij werd dan ook de gelukkige winnaar van de wedstrijd. Proficiat!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Vzw Durme in beeld

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Was je er bij? Meer foto’s op www.vzwdurme.be

Daar was duidelijk iets te zien! Onze steunende leden en sponsors worden getrakteerd op een bedankwandeling in de Fondatie. © Vzw Durme

Moeraself Sarah en Boomelf Simon nemen de kinderen mee op sleeptouw doorheen de wereld van de elfen, kabouters en heksen. © Vzw Durme

De Week van de Smaak werd gevierd samen met een kruidenexperte, een huis- en natuurdichter en een Stiltemuzikant. © Lydia Bracke

Op 8 oktober 2014 was het exact 100 jaar geleden dat 5 (of 6) soldaten sneuvelden aan de Durme tijdens WOI. © Vzw Durme

Hmm, het water loopt ons alweer in de mond. Dit jaar verkochten we wel 780 stukken taart! © Vzw Durme

Onze vrijwilliger Patrick aan het werk tijdens de plantactie in De Eenbes. Alvast bedankt voor je jarenlange inzet. Doe zo voort! © Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

Werkingsgebied in beeld

Aangenaam wandelweer in De Buylaers op zondag 28 december.

Ook aan de Schelde in Uitbergen was het aangenaam vertoeven op zondag 28 december.

A c t u e e l

K a l e n d e r

Was je toen ook op wandel?

ÂŠ Christophe Hillaert

ÂŠ Lydia Bracke

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De kleine wildernis

Een blaadje voor kinderen met wistjedatjes, raadseltjes of tips om een natuurknutselwerk te maken Op de paddenactie moeten we nog heel eventjes wachten! Maar misschien wil je nu al het gezelschap van zoâ&#x20AC;&#x2122;n toffe pad? Zoek dan een leuk vierkant blad en vouw je eigen pad!

1. Vouw het papier horizontaal dubbel. 2. Vouw het papier 2 keer diagonaal 3. Leg het papier open (je ziet een kruis) 4. Vouw nu het papier horizontaal dubbel waarbij je de horizontale lijn naar binnen vouwt (je krijgt dan een driehoek). 5. Vouw de buitenste punten naar beneden langs de middenlijn. 6. Vouw de langste punten naar buiten langs de vouwlijn en draai het blad om. 7. Vouw de buitenste punten naar boven via de middenlijn. 8. Vouw de twee punten aan de zijkanten naar het midden. 9. Vouw de twee losse puntjes bovenaan langs de lijn naar de zijkanten (dit zijn de voorpoten). 10. Vouw de achterpoten als een zigzag naar boven (vouw dubbel en sla een klein stukje terug).

Tekentalent gevonden! Sinds kort siert deze prachtige tekening van Senne Tallir onze nieuwe kinder T-shirts. Bedankt voor de vele inzendingen voor de tekenwedstrijd! Alle ontwerpen zijn momenteel te bezichtigen in de tentoonstellingsruimte in het bezoekerscentrum Molsbroek. 22

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Paddenactie voor jong en oud

Simon Berlo

Nog even doorbijten en dan is de lente terug in ’t land. Duizenden padden, maar ook kikkers en salamanders ontwaken uit hun winterslaap en trekken naar hun voortplantingspoel. Maar de weg daarnaartoe is vaak lang, breed en gevaarlijk! Elk jaar worden duizenden amfibieën het slachtoffer van het verkeer. Om onze wrattige en minder wrattige vrienden een handje toe te steken, organiseert vzw Durme vier paddenoverzetacties. Meehelpen? Jong of oud? De padden kunnen jouw hulp gebruiken! Stuur snel een mailtje naar padden@vzwdurme.be om de paddennieuwsbrief te ontvangen; hou daarnaast ook www.vzwdurme.be en onze Facebookpagina in de gaten! Je kan ons ook tijdens de kantooruren contacteren op 09 348 30 20. Zo zijn er acties in Lokeren aan de Waasmunsterbaan, in de H.-Geestmolenstraat en in Spoele-Wolfsakker. In Zele helpen we de padden aan ‘Costa Zele’ ter hoogte van de Dijkstraat. De officiële startdatum is 20 februari, maar zoals wel vaker in de natuur is de exacte datum niet te voorspellen. Padden en andere amfibieën wachten geschikte weersomstandigheden af om naar hun voortplantingspoel te trekken. Ze trekken na zonsondergang bij temperaturen hoger dan 6°C bij vochtig weer. In geval van twijfel contacteer dan eerst de actieverantwoordelijken. Je vindt hun gegevens op de website.

Wist je dat … …

het eitjessnoer van padden tot vijf meter lang kan worden, dan hangen er wel 8000 eitjes aan elkaar?!

…

mannetjes dikkere voorpoten hebben dan vrouwtjes en op hun tenen paringskussentjes hebben om zich goed vast te kunnen houden op de rug van het grotere vrouwtje?

…

padden vervellen en die vervelling opeten?

…

padden het héél vies vinden als ze aangeraakt worden door handschoenen? Gelukkig verander je niet in een heks als je een pad aanraakt? Of toch?

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Kindercursus: Heks zoekt hulp Woensdag 18 februari

Gezocht, de wandelstok van woudheks MaJa. Als beloning krijgen alle helpers een echte wandelstok die ze naar keuze kunnen versieren. Afspraak: van 13.30u tot 16.30u in bezoekerscentrum Molsbroek. Bij voldoende inschrijvingen gaat de cursus ook door van 9u tot 12u. Info: voor kinderen van 6 tot 14 jaar. De prijs is 7 euro voor leden van vzw Durme, 10 euro voor niet-leden. Inschrijven: contacteer MaJa De Cock via maja.decock@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding 'naam kind helpt de woudheks'.

Blote voetenkamp

Maandag 13 en dinsdag 14 april

Deze paasvakantie trekken we onze schoenen uit en laten we het gras tussen onze tenen kriebelen, genieten we van een stenen-voetmassage en maken we ons eigen moddervoetbad. Als kers op de taart leggen we een écht blote voetenpad aan!

Afspraak: van 13.30u tot 16.30u in bezoekerscentrum Molsbroek. Bij voldoende in-schrijvingen gaat de cursus ook door van 9u tot 12u. Info: voor kinderen van 6 tot 14 jaar. De prijs is 14 euro voor leden van vzw Durme, 20 euro voor niet-leden. Inschrijven: contacteer Sarah Geers via sarah.geers@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind blote voeten’.

Kinderworkshop Week van het Insect Woensdag 3 juni

Deze week staan de kleine kriebeldiertjes in de schijnwerper, of ‘onder de loep’ is misschien een betere uitdrukking! We bekijken ze van kop tot poot, en gaan er creatief mee aan de slag. Een leuke middag die je niet mag missen! Afspraak: van13.30u tot 16.30u in het bezoekerscentrum Donkmeer. Meer info en inschrijven: 7 euro voor leden, 10 euro voor niet leden. Contacteer: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. Goût du Roi: Voor al uw culinaire fantasieën, op maat gemaakte concepten. www.goutduroi.be 25

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Vogelnieuws

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de najaarsperiode september tot november 2014. De puna-ibis verbleef nog de hele periode afwisselend in de gecontroleerde overstromingsgebieden Paardeweide-Oost in Berlare en Bergenmeersen in Wichelen. De eerste waarnemingen van overwinterende roerdompen, werden opgetekend vanaf 15 november in de Reservaatzone Donkmeer in Berlare en vanaf 19 november in het Molsbroek in Lokeren. Op 10 september vloog een roepende kwak boven het Molsbroek. Eén tot twee kleine zilverreigers waren in september en oktober aanwezig in de Paardeweide-Oost. Grote zilverreigers werden op verschillende plaatsen gezien, met een hoogste aantal pleisterende vogels (7) in de PaardeweideOost en bij Valschaard in Zele. De lepelaar kon in september en oktober ook verschillende dagen bewonderd worden in Paardeweide-Oost, Bergenmeersen en in het Molsbroek.

Drieteenstrandloper in de Paardeweide-Oost in Berlare en Wichelen.

Een mannetje witoogeend zwom op 21 en 22 november op de turfput van Berlarebroek. Een vrouwtje grote zaagbek was op 19 oktober aanwezig in de Paardeweide-Oost. Telkens één overtrekkende rode wouw werd op 11 november gezien boven Lokeren en op 15 en 25 november over de Scheldebroeken in Berlare. Een vrouwtje blauwe kiekendief foerageerde op 13 november in de Lokerse Moervaartmeersen in Eksaarde. Op 15 september verbleef een visarend aan de Hamputten in Waasmunster en op 17 september vloog een vogel over Paardeweide-Oost. Van 3 tot 19 oktober pleisterde ook een visarend in de Reservaatzone Donkmeer. Een smelleken vloog op 17 oktober over de Bergenmeersen. Een foeragerend porseleinhoen werd op 12 september nog gemeld in het Molsbroek en op 9 en 10 september in de Paardeweide-Oost. Op 15 oktober vloog een groep van 7 kraanvogels over Sint-Niklaas en een overvliegende groep van 20 kraanvogels kon op 14 november bewonderd worden aan Zele-Heikant.

Mannetje middelste bonte specht in het boscompex Heirnisse in Sinaai.

De meest zeldzame steltloper was een drieteenstrandloper op 8 september in de Paardeweide-Oost. Begin oktober was daar ook een bokje aanwezig.

Minstens één overvliegende beflijster werd tijdens de trektelling op 19 oktober gezien in de Scheldebroeken. Op diezelfde dag foerageerde ook een vogel bij Raap in Sint-Niklaas.

Een geelpootmeeuw kon in oktober en november enkele keren gezien worden aan de Nieuwdonk, Reservaatzone Donkmeer en Paardeweide-Oost. Aan de Nieuwdonk werd op 28 november ook een pontische meeuw gedetermineerd. Op 5 september foerageerden 2 zwarte sterns tijdelijk in de PaardeweideOost.

De Cetti's zanger is duidelijk aan een opmars bezig, met dit najaar een aanwezigheid in het Molsbroek, Durmemeersen in Waasmunster, Lippensbroek in Hamme,Tielrodeschor in Temse en Scheldebroeken in Berlare.

Eén van de meest opmerkelijke waarnemingen was de ontdekking van een mannetje middelste bonte specht op 13 november in het boscomplex Heirnisse in Sinaai. We hopen deze soort in de toekomst meer te zien opduiken in de streek! De kleine bonte specht kon waargenomen worden in Lokeren, Sinaai, Waasmunster en Berlare. Tijdelijk pleisterende paapjes en tapuiten waren in september aanwezig in Sinaai, Waasmunster, Hamme, Tielrode, Berlare en Wichelen.

Baardmannetjes konden bewonderd worden in het Molsbroek (19 november), Durmemeersen in Waasmunster (2 tot 7 tijdens de volledige maand november), Paardeweide-Oost en Bergenmeersen (2-5 eind oktober tot begin november). In de Paardeweide-Oost vertoefden in oktober ook 1 tot 4 buidelmezen. Verder waren er verspreid in de regio ook verschillende waarnemingen van boomleeuweriken, boompiepers, vuurgoudhaantjes, barmsijzen, kruisbekken, goudvinken en appelvinken.

De lijst van alle waarnemers kan je terugvinden via www.durmevallei.be

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender januari - april GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand Een ervaren CVN-gids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59. VRIJDAG 30 JANUARI Nieuwjaarsreceptie afdeling Zele-Berlare-Wichelen Gezellige avond met een terugblik in woord en beeld op de voorbije activiteiten en vooral de plannen van onze afdeling. Afspraak: om 20 uur in het bezoekerscentrum Donkmeer, Donklaan 119a in Berlare. Meer info: mathias_engelbeen@yahoo.com. ZONDAG 1 FEBRUARI

ZATERDAG 7 FEBRUARI Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders Afspraak: bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: sylvain.cuvelier@pandora.be of op de website www.phegea.org. ZATERDAG 7 FEBRUARI Koude tenen wandeling In de winter niets te beleven in de natuur? Niets is minder waar. We gaan op stap in de Buylaers dat in rust is en geven uitleg over beheer, vogels, planten en insecten in de winter. Afspraak: om 14 uur t.h.v. Bleekmeersstraat 17, Lokeren (De Vinderij). Info: wandelschoenen, honden toegelaten. Meer info: christophe.hillaert@telenet.be. Reservatie gewenst, maar niet verplicht. ZONDAG 8 FEBRUARI Wandeling omgeving Konkel en Pottebroek Wandeling door het minst gekende deel van de Scheldebroeken, met aandacht voor de natuur en de Eerste Wereldoorlog.

Wandeling in het Molsbroek Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

Afspraak: om 9.30 uur aan het Oud Brughuis in Berlare. Meer info: Jan Maertens, 0478 76 55 49. WOENSDAG 18 FEBRUARI Kinderworkshop: Heks zoekt hulp

We gaan op zoek zoek naar de wandelstok van woudheks MaJa. Als beloning krijgen alle helpers een echte (woud)wandelstok. Meer info: zie p. 25.

ZONDAG 1 MAART Wandeling in het Molsbroek Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. VRIJDAG 6 MAART Nacht van de Pad i.s.m. buurtcomité Zele-Dijk Afspraak: 19 uur aan Costa Zela, Dijkstraat in Zele. Meer info: Jan Maertens via 0478 76 55 49 of Bob Van Lembergen via 0477 97 18 09. VANAF VRIJDAG 13 MAART Roofvogelcursus © Christophe Hillaert

Haal jij onze Vlaamse roofvogels ook steeds door elkaar? Dan is deze basiscursus roofvogels echt iets voor jou!

ZATERDAG 21 FEBRUARI

Afspraak: theorielessen gaan door in bezoekerscentrum Molsbroek van 19.30u tot 21.30u. Info en inschrijven: inschrijvingsgeld voor de volledige cursus bedraagt 40 euro (leden vzw Durme) of 50 euro (niet-leden). Data: theorielessen in BCM: vrijdag 13 maart, vrijdag 27 maart en vrijdag 24 april. Excursies: zondag 19 april en zondag 10 mei. Contact: Sarah Geers, 09 348 30 20 of sarah.geers@vzwdurme.be en schrijf vervolgens het juiste bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding roofvogelcursus.

Werkdag in de Scheldebroeken

VRIJDAG 27 & ZATERDAG 28 MAART

Vandaag doen we de nodige werken voor de aanleg van de fauna-akker in de Scheldebroeken.

Sterrenkijkdagen i.s.m. VVS Scheldeland

Afspraak: om 9.30 uur of 13.30 uur aan het Veerhuis in Berlare, Waterhoek 25 in Berlare. Meebrengen: picknick (hele dag), aangepast schoeisel en werkhandschoenen. Meer info: Jan Maertens, 0478 76 55 49.

Afspraak: telkens vanaf 19 uur in bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis, voor jong en oud. Meer info: Thomas Van Lancker, 09 348 30 20 of thomas.vanlancker@vzwdurme.be.

VANAF 20 FEBRUARI Paddenoverzetacties Paddenoverzetacties op verschillende plaatsen in Lokeren (Spoele-Wolfsakker, Waasmunsterbaan, H.-Geestmolenstraat) en Zele (Zele-Dijk). Meer info: zie pagina 23 in dit tijdschrift.

ZATERDAG 4 APRIL

MAANDAG 13 EN DINSDAG 14 APRIL

Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders

Kindercursus: Blote Voetenkamp

Meer info: sylvain.cuvelier@pandora.be of op de website www.phegea.org. ZONDAG 5 APRIL

In de paasvakantie gaan de schoenen uit! Meer info: zie p. 25.

Wandeling in het Molsbroek Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. MAANDAG 6 APRIL Scheldehappening Vandaag kan je al varend, fietsend of wandelend alle troeven van het Scheldeland ontdekken. Afspraak: 14 uur aan het veerhuis in Berlare. Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

ÂŠ Eddy Copers

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Overzicht nieuwe reservaatpercelen 2014 In 2014 werd er in totaal meer dan 4 ha aangekocht in De Fondatie van Boudelo (Sinaai, Sint-Niklaas), Reservaatzone Donkmeer (Berlare), De Scheldebroeken (Berlare) en De Linie (Eksaarde, Lokeren).

Vzw Durme

Regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

in juli en augustus op zondag van 14 tot 18 uur tijdens activiteiten tijdens lokale festiviteiten op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Vzw Durme wenst jou een 2015 om naar uit te kijken!

ÂŠ Brecht De Meulenaer

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. Patrick De Brauwer Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

2015 I jaargang 18 I nr 1 Afgiftekantoor Lokeren 1