Durme- en Scheldeland - 2015-4 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland NR 4 I 2015 I JAARGANG 18 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Kolonies uitgestorven vleermuis ontdekt in Sint-Niklaas

81.000 handtekeningen voor de natuur

Zoet nieuws van de imkerswerkgroep

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Inhoud 4

Kolonies uitgestorven gewaande vleermuis ontdekt in Sint-Niklaas

Komt herinrichting van de Weimansstraat in Sinaai te laat voor de boommarter?

Trosdravik in de Buylaers

81.000 handtekeningen voor de natuur

Redactieraad: Thomas Van Lancker (hoofdredactie & opmaak). Simon Berlo, Michaël Crapoen, Marieke De Vos, Sarah Geers, Kristof Scheldeman. Met dank aan: Hans Baeté, Geert Braem, Patrick De Brauwer, Joris Everaert, Jan Maertens, Bart Roels, Brigitte Van Passel, Tommy Vercauteren, André Verstraeten en Jo Vervaet. Taalkundig advies: Paule Bosch

10 De droge zomer van 2015

Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be

11 Libellenwerkgroep Waasland

12 Paardeweide maakt verwachtingen waar

Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

13 Koeien op de loop

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, het tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 5 euro extra per kalenderjaar.

18 Zoet nieuws van de imkerswerkgroep

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

25 Vzw Durme in beeld

Druk: www.drukindeweer.be

31 Activiteitenkalender oktober - december Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Bedankt voor jouw steun!

Cover:

Samen sterk!

Foto:

Sarah Geers, Vzw Durme

Onze partners:

Vo o r w o o r d

Studie

Beheer

Educatie

Actueel

Kalender

Voorwoord Herfstâ&#x20AC;Ś Bij het verschijnen van het laatste nummer van deze jaargang kondigt de herfst stilaan haar intrede aan en komt ook het jaareinde in zicht. Als we achterom kijken, zal 2015 voor de natuursector het jaar blijven met heel wat administratieve vaagheid en onduidelijkheid door nieuwe reglementen en besparingen voor het beheer en de subsidies voor de natuur in Vlaanderen. De voorbije decennia is de natuursector dankzij het vele vrijwilligerswerk rond behoud en bescherming gegroeid. Vzw Durme werd een regionale vereniging met personeel in vast dienstverband met als streefdoel het behoud en de bescherming van natuurwaarden in onze regio. Door de behoefte aan educatie voor jeugd en natuurliefhebbers in de streek tussen Moervaart, Schelde en Durme ontwikkelden we vanuit onze bezoekerscentra verschillende educatieve formules voor jong en oud waarmee we onze natuurkennis doorgeven. Met de wijzigingen en besparingen op de verschillende beleidsniveaus in ons land dienen we uit noodzaak een zoektocht te starten naar alternatieve financiering, willen we groei en uitbreiding van onze al bestaande reservaten voor de toekomst borgen. Het is dan ook een hele uitdaging om een meer commercieel en opbrengstengericht beleid te voeren waarmee we ons streven naar meer en betere natuur kunnen blijven waarmaken. Hopelijk beseft men ondertussen in Brussel na de gezamenlijke actie met Natuurpunt en Limburgs Landschap van 9 september dat er nog steeds nood is aan bescherming van meer natuur zodat ook toekomstige generaties daarvan kunnen genieten. Dat ons eigen natuurbeleid en beheer vruchten afwerpt, bewijzen we maand na maand met telkens weer verassende soorten die door talloze natuurliefhebbers en ons personeel worden gespot in en om onze reservaatgebieden. Extra bescherming en uitbreiding is dan ook noodzakelijk om de biodiversiteit in een druk bebouwde regio zoals Vlaanderen te beschermen. Vzw Durme wil dan ook blijvend streven voor een beleid waarin ook de kleine natuur dicht bij de deur beleefd kan worden. Natuur waarbij elkeen met een hart en oog daarvoor de wonderbaarlijke schoonheid kan ontdekken en er ook van kan genieten. Een steeds groter aantal van onze leden is dit jaar steunend lid (= 25 euro) geworden of heeft een gift gestort. Onder andere dank zij die extra steun kunnen wij het eigen aandeel in de aankoop van natuur bekostigen, een aandeel dat jammer genoeg steeds groter wordt door de almaar stijgende grondprijzen. Ik doe dan ook een warme oproep om nu al je lidgeld te storten voor 2016 of om nog een fiscaal aftrekbare gift te doenâ&#x20AC;Ś

De natuur en vzw Durme dankt je bij voorbaat. Patrick De Brauwer, voorzitter vzw Durme 3

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Kolonies uitgestorven gewaande vleermuis Joris Everaert Het begon in augustus 2014 met één toevallige geluidsopname van een mopsvleermuis (Barbastella barbastellus) nabij een natuurgebied van vzw Durme in Waasmunster (zie Durme- en Scheldeland 2014 nr. 4). Joris Everaert deed daarmee één van de meest opvallende ontdekkingen in jaren. Eerder dat jaar werd de mopsvleermuis namelijk nog officieel als uitgestorven verklaard in Vlaanderen. De laatste waarneming dateerde al van 13 jaar geleden. Sinds die herontdekking werd heel wat veldonderzoek verricht. Dat gebeurde vooral met behulp van vleermuizendetectoren, zogenaamde batdetectors, die de ultrasone geluiden van vleermuizen kunnen opnemen en omzetten in een voor de mens hoorbaar geluid. Al snel bleek het om verschillende individuen te gaan die 's nachts op zoek gingen naar voedsel in de bossen van Waasmunster, langs het vzw Durme-reservaat de Durmemeersen en de schorren van de Durme in Waasmunster en Hamme. Enkele mopsvleermuizen vlogen zelfs elke dag over de E17! De batdetectors maken niet duidelijk of het om enkele individuen gaat of dat de mopsvleermuizen zich ook al voortgeplant hebben. In het voorjaar van 2015 startte vzw Durme daarom i.s.m. de Vleermuizenwerkgroep van vzw Natuurpunt een soortenbeschermingsproject op met steun van de provincie Oost-Vlaanderen. En met succes! Allereerst werd door bijkomend onderzoek in de vroege zomer van 2015 vastgesteld dat de soort ook aanwezig is in de meer noordwestelijk gelegen bosgordel rond de Moervaartdepressie in SintNiklaas, Eksaarde, Moerbeke en Wachtebeke, met o.m. de natuurreservaten de Linie en de Fondatie van Boudelo (beheer vzw Durme), de Heirnisse (beheer ANB), het Heidebos (beheer Natuurpunt vzw) en het provinciaal domein Puyenbroeck. Met de 'bat-mobiel' op zoek naar gezenderde mopsvleermuizen.

Tijdens het weekend van 24 juli konden in twee verschillende boscomplexen vier vrouwtjes en één mannetje mopsvleermuis gevangen worden. Drie vrouwtjes werden van een tijdelijk zendertje voorzien. Op die manier konden de dieren door middel van zogenaamde telemetrie gevolgd worden tot aan 2 kraamkolonies in Sint-Niklaas. Eén kolonie zat achter een luik aan een huis. Daar werden 's avonds 19 mopsvleermuizen geteld: 14 uitvliegende dieren terwijl nog ten minste 5 juveniele dieren achter het luik bleven zitten. Een tweede kolonie werd gevonden achter loshangende schors van opeenvolgend twee dode populieren in een verlaten bos. Daar werden 's avonds tot 9 uitvliegende mopsvleermuizen geteld. Aangezien de gezenderde dieren zogende vrouwtjes waren, zullen er ongetwijfeld ook jongen achter de schors gezeten hebben.

ontdekt in Sint-Niklaas De ontdekking van de mopsvleermuiskolonies in het Waasland is opmerkelijk nieuws omdat deze soort erin geslaagd is zich te blijven handhaven in het verlichte en verkavelde Vlaanderen. Maar het is geen toeval dat ze precies in onze regio nog enigszins kunnen gedijen: het Waasland is naar Vlaamse normen een deels donkere en relatief dunbevolkte streek met verschillende bossen op zandbodem.

Mopsvleermuizen achter luik. © David Galens

Helaas is de ontdekking van de kolonies niet meer dan een lichtpuntje in de duisternis voor de Vlaamse vleermuizen. De soort zal nu een status ‘met uitsterven bedreigd’ krijgen in plaats van ‘regionaal uitgestorven’. Hoewel ze allemaal wettelijk beschermd zijn, hebben 10 van de 17 vleermuissoorten die in Vlaanderen voorkomen, een bedreigde status. Oorzaken zijn het verdwijnen van geschikt leefgebied en natuurlijke verbindingen, het gebruik van pesticiden (vergiftiging en afname aan prooien) en het kappen van koloniebomen. Maar ook verlichting, lawaai, aanvaringen met windturbines en predatie door katten zetten de populaties onder druk.

In het kader van het soortenbeschermingsproject zullen dit jaar al eerste aanbevelingen geformuleerd worden die tot een betere bescherming van de mopsvleermuis moeten leiden. Ook andere vleermuissoorten zullen daarvan profiteren. Meer foto's en links naar enkele filmpjes zijn te vinden op onze website.

Twee vrouwtjes mopsvleermuizen.

Help de mopsvleermuis! Vzw Durme is verheugd dat de mopsvleermuis in verschillende natuurgebieden aanwezig is, zoals de Durmemeersen, de Fondatie van Boudelo en de Linie. Om de mopsvleermuis te kunnen helpen is het belangrijk dat de vereniging ook in de toekomst haar natuurgebieden verder kan uitbreiden. Er zal ook een vervolg komen van het provinciaal soortenbeschermingsproject waarbij alle hulp voor de eigen financiering van het project meer dan welkom is. Meehelpen kan door een gift te doen met vermelding 'gift mopsvleermuis' op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009. 5

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Komt herinrichting van de Weimanstraat in Geert Braem, Bart Roels, Tommy Vercauteren en Jo Vervaet (de conservators van de Linie en de Fondatie van Boudelo) Begin augustus werd er in de Weimanstraat opnieuw een dode boommarter gevonden. Ditmaal ging het om een wijfje dat het slachtoffer werd van het voorbijrazende verkeer. Op de autopsietafel van het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) werd duidelijk dat het om Madeleine ging. Dat dier werd op 8 november 2012 gezenderd in de Fondatie. Twee jaar later werd het zendertje terug verwijderd. Dankzij de zendermarters werd duidelijk dat boommarters moeiteloos de Moervaart overzwemmen en ook in de Vette Meers en het Liniereservaat (Lokeren) actief zijn. Madeleine had duidelijk gezwollen tepels en op de baarmoeder werden twee recente placentalittekens aangetroffen. Het vrouwtje moet dit jaar dus 2 jongen grootgebracht hebben. Aangezien het dier gestorven is begin augustus zullen de 2 jongen waarschijnlijk al voldoende in staat geweest zijn om zichzelf te beredderen. De Weimanstraat is in Vlaanderen de plek waar boommarters het vaakst het slachtoffer worden van het verkeer. De voorbije jaren werden over een afstand van slechts honderden meter zes (!) dode boommarters ingezameld. De zeer drukke weg loopt tussen de Fondatie en de Heirnisse. Met een gezamenlijke oppervlakte van 160 ha vormen die twee bosgebieden samen met de Vette Meers (80 ha) en de Linie (30 ha) het territorium van de boommarters in het Waasland. Tot ongeveer 15 jaar geleden gold de boommarter als “waarschijnlijk uitgestorven in Vlaanderen”. Het was Paul Vercauteren, de onlangs overleden conservator van de Fondatie, die kon bewijzen dat dit zeldzame zoogdier nog aanwezig was in onze streek en, sterker nog, zich er ook voortplantte. Hoe groot de populatie boommarters in het Waasland is, heeft het INBO tijdens het vier jaar durende onderzoek niet kunnen vaststellen. Waarschijnlijk gaat het maar om tien tot twintig dieren. Dat betekent dat elk verkeersslachtoffer er één teveel is.

Alle dode boommarters werden aangetroffen op het traject waar je momenteel 70 km/u ‘mag’ rijden. © Vzw Durme

Vzw Durme en de conservators van de Fondatie van Boudelo en de Linie hebben daarom met aandrang aan de stad Sint-Niklaas en de bevoegde schepenen gevraagd om zo snel als het kan maatregelen te nemen om die uiterst zeldzame zoogdieren in het Waasland voor uitsterven te behoeden. Er kan onzes inziens niet gewacht worden op de start van de herinrichting van de Weimanstraat, die gepland staat voor het voorjaar van 2016. 6

Sinaai te laat voor de boommarter?

De aanleg van een fietspad en enkele verkeersdrempels zal bij die herinrichting voor een grotere veiligheid zorgen voor mens en dier. En extra voorzieningen (‘luchtbruggen’) zouden de boommarters een veiliger oversteek moeten bezorgen. Het zou echter enorm spijtig zijn dat tegen het einde van de werken er wel veilige oversteekplaatsen zijn, maar geen boommarters meer … Temeer daar er in Vlaanderen herintroductie van de soort verboden is!

Madeleine op de autopsietafel.

Een eenvoudige ingreep in de plaatselijke verkeerssituatie zou echter nu al een enorm verschil kunnen betekenen. De maximumsnelheid in de Weimanstraat bedraagt op verschillende plaatsen 50 kilometer per uur. Maar net op het traject waar alle dode boommarters gevonden worden, bedraagt de maximum toegelaten snelheid 70 kilometer per uur (zie foto hiernaast). Het is duidelijk dat wanneer de snelheid ook in die zone naar 50 gebracht zou worden, overstekende dieren meer overlevingskansen zouden hebben. Ook fietsers en wandelaars zouden nu al van die ingreep profiteren. Het is van groot belang die maximumsnelheid ook ’s nachts te respecteren omdat boommarters vooral dàn actief zijn. Hopelijk ziet de stad Sint-Niklaas in dat enkel snelle actie op het terrein de toekomstkansen van de boommarterpopulatie maximaal kan vrijwaren.

Geen nood aan een betalingsherinnering in de dure feestmaand januari? Hernieuw dan nu al je lidgeld voor 2016. Schrijf 12 euro over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme) of word voor 25 euro steunend lid in 2016 . Zo geef je de natuur een extra steuntje in de rug. De bever, de boommarter en de ooievaar zijn je meer dan dankbaar. PS: voor 5 euro extra ontvang je bovendien ‘t Groene Waasland. Of wil je lid worden van de imkerswerkgroep? Dan kost je lidmaatschap 40 euro (zie p 19). 7

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Grote trosdravik in de Buylaers Hans Baeté Vorig jaar meldde Kristof Scheldeman van vzw Durme ‘trosdravik’ op een hooiland in de Buylaers. Dravik is echter bijzonder variabel omdat dit geslacht van grassen - Bromus - volgens plantkundigen vrij snel aan het evolueren is. De grens tussen soorten is daarom niet altijd zo duidelijk als we zouden willen! Toen ik de determinatie van Kristof wou laten bevestigen, was het echter al te laat op het jaar om nog bloeiende exemplaren te verzamelen. Daarom ging ik op 4 juni 2015 samen met conservator Christophe Hillaert nogmaals op zoek. In het begin vonden we veel zachte dravik - die er enigszins op lijkt - maar na een tijdje aandachtig speuren, tot ongeveer tien cm onder de omringende grassen, zagen we iets dat duidelijk anders was. Voor een zekere determinatie heb ik de planten snel gedroogd en vervolgens bezorgd aan botanist Filip Verloove. Hij werkt in de Nationale Plantentuin in Meise en is samen met Jacques Lambinon hoofdauteur van de meest recente, Franstalige uitgave van de Flora van België. Terzijde: voor een nieuwe Nederlandstalige versie van die flora moeten we wachten tot ergens in 2018. De leerachtige onderste kroonkafjes - ook bekend als lemma’s - wezen al snel in de richting van een trosdravik. Maar daarvan groeien er in ons land twee verschillende soorten: trosdravik (Bromus racemosus) en grote trosdravik (Bromus commutatus). Omdat eerstgenoemde volgens de Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels Gewest als niet bedreigd wordt beschouwd, terwijl grote trosdravik als een zeer zeldzame Rode Lijstsoort te boek staat, verwachtte ik aanvankelijk dat het om ‘gewone’ trosdravik zou gaan. Die laatste heeft echter meestal kortere aartjes (10-18 mm) dan grote trosdravik (15-30 mm). De lengte van de aartjes en de onder een bino zichtbare beharing van de bovenste kroonkafjes (palea’s) maakten duidelijk dat de plant uit de Buylaers een ‘typische’ grote trosdravik is. Deze soort werd recent ook in De Fondatie van Boudelo gezien, maar voor de rest zijn er weinig waarnemingen Gedroogd exemplaar van grote trosdravik uit de Buylaers, zoals gedetermineerd in de Nationale in ons land. Plantentuin in Meise. © Hans Baeté Omdat het onderscheid tussen trosdravikken niet altijd wordt (h)erkend, blijft de Vlaamse flora-atlas eerder vaag over het verschil in ecologie tussen beide soorten. Zelfs de befaamde Nederlandse Oecologische Flora gaat op dit vlak enigszins de mist in. Gelukkig kon Filip Verloove ons in een meer leerzame richting sturen. Trosdravik is een typische hooilandsoort, terwijl grote trosdravik wat minder kieskeurig is en ook in ruigten kan voorkomen. Dat strookt met de huidige standplaats in de Buylaers. Grote trosdravik werd daar tot dusver enkel nabij de rand van een hooiland gezien, in de buurt van forsere grassen als kropaar en rietgras. Niettemin is deze vondst een aanwinst voor de ons bekende (!) Lokerse flora en een voorbeeld van het feit dat er in onze streek nog altijd planten zijn die over het hoofd worden gezien. Bovendien herinneren dravikken ons eraan dat de evolutie zelfs binnen een mensenleven voor opmerkelijke verandering kan zorgen en het daarom niet altijd zo simpel is om een plant in een ‘vakje’ te duwen. Daar zullen we ongetwijfeld nog meer over horen… 8

B e h o u d

Studie

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

Kalender

81.000 handtekeningen voor de natuur Sarah Geers Red de natuur in je buurt, Joke, nu het nog kan! Met die slogan startten vzw Durme, Limburgs Landschap en Natuurpunt dit voorjaar hun actie. De plannen van de Vlaamse Administratie rond het omvormen van het natuurdecreet stemden ons namelijk alles behalve vrolijk. Kleine natuurgebieden dreigden uit de boot te vallen, ons bezoekerscentrum verloor alle steun, Vlaamse natuur werd ondergewaardeerd en middelen voor samenwerking met gemeentes of andere overheden vielen weg. 10 van onze 12 reservaten waren op de een of andere manier bedreigd, we riskeerden 30% van onze middelen te verliezen. Meteen schoten we in actie. We zaten niet alleen mee aan de onderhandelingstafel, we besloten ook een petitie op poten te zetten. In ons vorig tijdschrift vond je daarvoor een oproep. Waar jullie massaal gehoor aan gaven! Meer dan 81.000 handtekeningen werden over heel Vlaanderen verzameld. Fantastisch! Uiteindelijk bleek de Vlaamse administratie gehoor te geven aan onze noodkreet. Hier en daar werd geluisterd naar onze eisen en werd het ontwerp van de financiĂŤle uitvoeringsbesluiten aangepast. Zo werd er opnieuw een luik voorzien waarin de bezoekerscentra de steun krijgen die ze verdienen, en wordt er momenteel constructief onderhandeld over de instapvoorwaarden voor aankoopsubsidies, zodat kleine gebieden minder in de kou blijven staan. Maar het is nog veel te vroeg om victorie te kraaien. Over heel wat punten zijn we het nog niet eens. Het is nu aan Vlaams minister van Natuur, Joke Schauvliege, om de juiste beslissingen te nemen. Om haar een laatste duwtje in de goede richting te geven, kwamen we op woensdag 9 september bijeen op het Maria Hendrikaplein in Gent.

Op 9 september nam de minister de 81.000 handtekeningen in ontvangst, omringd door 200 vrijwilligers met borden die de bedreigde gebieden voorstelden.. ÂŠ Frank Maes

Daar nam de minister de 81.000 handtekeningen in ontvangst, omringd door 200 vrijwilligers met borden die de bedreigde gebieden voorstelden. De minister verzekerde ons dat we ons geen zorgen hoeven te maken, maar wij wachten voorlopig nog even afâ&#x20AC;Ś Hopelijk staan haar beloftes binnenkort mooi op papier met een werkbare subsidieregeling voor het natuurbeleid in Vlaanderen en dat in overleg met de drie natuurverenigingen! We houden jullie op de hoogte, en bedankt voor jullie steun! 9

B e h o u d

Studie

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De droge zomer van 2015 Kristof Scheldeman Afgelopen zomer was uitzonderlijk droog. Het uitblijven van neerslag zorgde voor historisch lage waterstanden in onze vijvers en moerasgebieden. Hoewel lage grondwaterstanden voor veel van onze grondwaterafhankelijke vegetaties zoals dotterbloemgraslanden, natte elzenbossen en moerasspirearuigtes nefast zijn, kan een tijdelijke droogteperiode voor bepaalde moerasvegetaties ook positieve effecten hebben. Op droogvallende oevers kunnen rietvegetaties zich bijvoorbeeld gemakkelijk uitbreiden. Hun meterslange uitlopers palmen droge oevers snel in en vestigen zich zodoende voorgoed in diepere vijvergedeeltes die normaal gezien steeds onder water staan. In die zones ontwikkelt zich dan waterriet, riet dat quasi heel het jaar met zijn voeten in het water staat. Voor zeldzame rietvogels zoals snor, grote karekiet en roerdomp is dat waterriet heel belangrijk. Zij zijn heel kieskeurig wat hun broedbiotoop betreft en verkiezen waterriet boven het minder natte landriet om in te broeden. Een droge zomer zorgt er eveneens voor dat grote delen van moerasgebieden droogvallen. De modderzones die dan ontstaan, zijn het favoriete foerageergebied voor tal van steltlopers. Zo kwamen afgelopen zomer elke avond meer dan 80 wulpen en 70 watersnippen op de vrijgekomen slikplaten van het Molsbroek overnachten. Veel mensen weten niet dat op droogvallende slikplaten zich eveneens zeldzame vegetatiegemeenschappen van het type slijkgroen-associatie (Eleocharito acicularis-Limoselletum) kunnen ontwikkelen. Dergelijke pioniersvegetaties herbergen Rode Lijstsoorten zoals bruin cypergras en slijkgroen, die kleine onopvallende plantjes zijn en dus enkel tijdens droge zomers op de slikplaten van het Molsbroek waar te nemen zijn.

Op droogvallende oevers kunnen rietvegetaties zich gemakkelijk uitbreiden. ÂŠ Vzw Durme

Eveneens positief aan zoâ&#x20AC;&#x2122;n uitzonderlijke droge zomer is dat die ons in staat stelt om specifieke beheerwerken uit te voeren. Zo hebben we afgelopen zomer een drooggevallen trekgracht in het Molsbroek kunnen ruimen. Ook werd de drooggevallen slibbodem van een vijver in ons reservaat de Linie in Eksaarde afgeplagd. Die maatregel was noodzakelijk voor de instandhouding van het superzeldzame gegolfd fonteinkruid (Potamogeton zizii), een waterplant die in de Linie haar enige standplaats in BelgiĂŤ heeft! De soort ging de laatste jaren sterk achteruit door de toenemende verslibbing van de vijverbodem en omdat de vijver deze zomer uitzonderlijk volledig uitgedroogd was, hebben we een 5 cm dikke organische sliblaag kunnen afplaggen en werd de minerale bodem opnieuw vrijgemaakt.

Zo zie je dat droge zomers niet enkel kommer en kwel betekenen voor onze natte natuur. 10

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Libellenwerkgroep Waasland Brigitte Van Passel In Vlaanderen zijn er 61 soorten libellen en waterjuffers aanwezig. Van de 51 soorten die in OostVlaanderen voorkomen, werden er in het Waasland 41 soorten waargenomen (periode 2012-2014). Voor 2015 staat de teller op 38 soorten. Zeven van de 61 libellensoorten werden als symboolsoorten voor Oost-Vlaanderen aangeduid; drie daarvan komen voor in het Wakonawerkingsgebied: variabele waterjuffer, vroege glazenmaker en bruine korenbout. Sinds de start van Wakona (Wase koepel voor natuurstudie) in 2012 volg ik als regio-administrator de libellenwaarnemingen in het Waasland op. Ik wilde graag de info delen en gaan samenwerken met andere libellenwaarnemers. Om de natuurgebieden in het Wakona-werkingsgebied meer gericht op hun libellenpopulatie te onderzoeken, en kennis en middelen daaromtrent te bundelen werd op 18 maart 2015 de Libellenwerkgroep Waasland opgestart. Het is een natuurstudiewerkgroep onder de vleugels van Wakona en in nauwe samenwerking met de LVV (Libellenvereniging Vlaanderen vzw). De doelstellingen zijn: Vroege glazenmaker © Brigitte Van Passel

•

het individueel doorgeven van betrouwbare en bruikbare libellenwaarnemingen (foto’s) via waarnemingen.be;

•

het gericht zoeken naar de symboolsoorten voor OostVlaanderen;

•

het organiseren van libellen-activiteiten, inventarisatie en monitoring (ook op aanvraag);

•

natuurfotografie - libellen en hun biotopen.

Natuurreservaat ‘de Linie’ Eén van de eerste projecten van de Libellenwerkgroep is het opvolgen en inventariseren van verschillende vijvers in het natuurreservaat de Linie. Zo heeft het perceel ‘den Hert’ onlangs enkele veranderingen ondergaan. De randen van de vijver zijn afgeschuind en vormen zo een nieuw oeverprofiel. Rietkragen en andere oeverbegroeiing kunnen zich nu ontwikkelen, met nieuwe kansen ook voor libellen. Als libellenwerkgroep willen we graag de evolutie daarvan opvolgen en de resultaten jaarlijks verwerken. De start werd gegeven op zaterdag 23 mei 2015. We waren met 8 deelnemers en verkenden de gebieden die we gaan inventariseren. Het was niet echt ‘libellenweer’, maar uiteindelijk konden we 9 soorten optekenen: azuurwaterjuffer, variabele waterjuffer, gaffelwaterjuffer, grote roodoogjuffer, lantaarntje, vuurjuffer, grote keizerlibel, smaragdlibel en viervlek. Van juni t.e.m. november hebben we een beurtrol opgemaakt om 14-daags de gebieden op libellen te inventariseren. Momenteel staat het aantal waargenomen soorten op 19. We houden je op de hoogte. Contact: libellenwerkgroep@wakona.be - Brigitte Van Passel (http://wakona.waarnemingen.be)

Libellenwerkgroep Waasland 11

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Paardeweide maakt verwachtingen waar Voor het eerst sinds decennia mogelijk broedgeval van roerdomp Michaël Crapoen Over het Sigmaplan is al heel wat inkt gevloeid. Ook in Berlare en Wichelen zal dit plan voor meer veiligheid en natuurlijkheid zorgen. De totale realisatie van dat plan blijkt echter een werk van lange adem te zijn. Het adagium ‘geduld is een schone deugd’ lijkt voor het Sigmaplan uitgevonden. Op dit moment zijn enkel de deelgebieden Paardeweide en Bergenmeersen afgewerkt. Het overgrote deel van deze cluster dient echter nog ingericht te worden. Het moet echter gezegd dat alvast in de 2 deelgebieden die in ons werkingsgebied liggen, nl. de Bergenmeersen (Wichelen) en de Paardeweide (Wichelen/Berlare) bijzondere natuurgebieden gecreëerd zijn: getijdennatuur in het eerste deelgebied en rietmoeras in het andere deelgebied. Doelsoorten voor deze gebieden zijn o.a. diverse soorten rietvogels en reigerachtigen zoals kwak, woudaap en roerdomp. De laatste 2 zijn al verschillende malen gespot in de Paardeweide en vooral van de roerdomp zijn er vermoedens dat er dit jaar een broedgeval heeft plaatsgevonden. Echt wel bijzonder als je weet dat er in Vlaanderen gemiddeld slechts een 10-tal broedgevallen zijn. In iedere maand van het broedseizoen is de soort hier (meermaals) gezien, en enkele keren is ook de opmerkelijke roep gehoord. Die roep kan je trouwens best vergelijken met het kort blazen op de hals van een leeg frisdrankflesje. Het moet al heel wat decennia geleden zijn dat er in onze streek een koppel roerdompen heeft gebroed. Vermoedelijk hebben de laatste broedgevallen rond 1980 plaatsgevonden aan het Donkmeer. Sindsdien bleef het vooral bij winterwaarnemingen en in het bijzonder aan 'de donk' en in het Molsbroek. Roerdompen zijn fascinerende vogels, maar door hun geheime levenswijze is er nog maar weinig over geweten. Enkel tijdens stevig winterweer zoeken ze hun kostje soms buiten het riet. Zo is het bijvoorbeeld ook nog niet duidelijk waar ze overal overwinteren. Zenderonderzoek toonde recent aan dat ze soms tot in Afrika trekken!

Riet ... of roerdomp? © Joris Everaert

Nog opvallender - nu ja, eigenlijk niet - is hun zogenaamde paalhouding. Bij gevaar strekken ze hun lijf en kop zo ver ze kunnen en lijken ze eerder op een rietstengel dan op een reigerachtige. Ze spotten is op zo’n moment dan ook onbegonnen werk. Kritisch als ze zijn, heeft de soort veel en kwalitatief riet nodig, zowel een mengeling van jong als van overjaars riet. Maar vooral ook riet dat met de voeten in het water staat en waarin ze hun nest kunnen bouwen en van waaruit ze op visjes of ongewervelden kunnen jagen.

Hoewel de Paardeweide en de Bergenmeersen pas vrij recent zijn afgewerkt, is het alvast bijzonder hoopvol om vast te stellen dat er nu reeds zo mooie resultaten te bewonderen zijn. Dat laat ons ook toe om met vertrouwen naar de toekomst te kijken en naar de komende realisaties van dit Sigmaplan, ook in de Durmevallei. 12

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Koeien op de loop Kristof Scheldeman In het reservaat de Buylaers in Lokeren verliep het begrazingsbeheer afgelopen zomer heel moeilijk. Op een avond kregen we van de politie van Lokeren het bericht dat de 6 koeien - die instonden voor het begrazingsbeheer in ons reservaat - uitgebroken waren en de buurt rond het bospark onveilig maakten. Samen met de landbouwer die ons de koeien levert, werden de koeien terug in hun begrazingsblok gedreven en dachten we dat de klus geklaard was. Nauwelijks een dag later echter hadden de dieren onder het motto ‘Het gras lijkt altijd groener aan de overkant’ opnieuw onze begrazingsblok verlaten. Ditmaal kon de politie er niet meer mee lachen en dreigde ze zelf met een GAS-boete. Omdat een op hol geslagen kudde runderen geen optie is voor het centrum van Lokeren (de Lokerse Feestweek uitgezonderd) werd beslist om het begrazingsbeheer in de Buylaers voor dit jaar stop te zetten. De oorzaak voor de ontsnapping van de koeien lijkt ons tweevoudig: ten eerste is de afrastering sterk verouderd en dringend aan vernieuwing toe en ten tweede werkten we dit jaar voor het eerst met het Franse koeienras Blonde d’Aquitaine, een ras dat uitermate geschikt is voor begrazing op natuurterreinen, maar eveneens een ‘avontuurlijkere’ ingesteldheid heeft dan onze makkere dikbillen van het type Belgisch wit-blauw. De politieagent meldde me dat hij één van de koeien over de prikkeldraad had zien springen. Een levendig ras dus.

Door de avontuurlijke ingesteldheid van de koeien werd het begrazingsbeheer in de Buylaers vroegtijdig stopgezet. © Christophe Hillaert

We hopen alvast dat tegen volgend jaar een nieuwe afrastering zal kunnen geplaatst worden in de Buylaers. Het extensief gevoerde begrazingsbeheer is vooral faunistisch van belang. Een grote populatie van de zeldzame moerassprinkhaan houdt stand in onze ‘verruigde’ weides en ook woelmuizen, het favoriete voedsel voor ons ooievaarskoppel, zijn er massaal aanwezig.

Help ons de koeien bij de horens te vatten Omdat we willen vermijden dat de koeien in de toekomst nog ontsnappen, voorzien we deze winter een betere omheining. Wil je hierbij helpen? Dat kan! Word vandaag nog vrijwilliger bij onze terreinploeg. Of doe een gift met vermelding ‘gift Buylaers’ op BE52 0012 2999 0009. Op die manier werken we samen aan fijne en toegankelijke natuur voor iedereen! 13

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Struweeltjes is een rubriek met allerlei interessante, opvallende of leuke natuurweetjes uit onze regio Jagers planten houtkant aan in de Hekkenhoek De jagers Marc Dilewyns en Peter Eeckman hebben vorige winter samen 300 m houtkant aangeplant, tegen de grens van het vzw Durmereservaat de Hekkenhoek in Grembergen, Dendermonde. Er werden enkel streekeigen soorten aangeplant: zwarte els, meidoorn, Gelderse roos, hazelaar, spork en hondsroos. Die soorten zijn goed voor bloesems in het voorjaar en bessen en zaden in het najaar. Het werk is gerealiseerd in samenwerking met het Regionaal Landschap Schelde-Durme met de middelen van het PDPO-project ‘fauna-akkers’. De coördinator van dat project is Robbert Schepers. Enkel al door dat project werden in het totale werkingsgebied van het Regionaal Landschap niet minder dan 2,5 km houtkanten aangeplant. Chapeau!

En dat verdient een feestje. We kwamen op zaterdag 12 september samen in de bloeiende tuin van bezoekerscentrum Donkmeer in Berlare voor ons jaarlijkse vrijwilligersfeest. Het leek wel een kleine ‘Vlaamse Kermis’ met de volksspelen en ons gezellig terras. Heel wat vaardigheden werden getest, wie was er geduldig, had een vaste hand of gewoon geluk…? Proficiat Tommy, hij eindigde helemaal bovenaan onze vrijwilligersladder. Daarna smikkelden we van een heerlijk maal gemaakt door Soiree Congée, en sloten de avond af met zelfgemaakte chocomousse. Als toemaatje kreeg ieder ‘bezig bijtje’ nog een potje honing uit het Molsbroek mee. Bedankt aan alle vrijwilligers! Jullie zijn de besten! Sarah Geers Interessante pioniersvegetatie op oevers van de heringerichte vijver Den Hert

Jan Maertens Vrijwilligers in de bloemetjes Vzw Durme kan dag in dag uit op zo’n 100 vrijwilligers rekenen. Voor het beheer van onze gebieden, het openhouden van onze bezoekerscentra, het organiseren van activiteiten of begeleide wandelingen, of… Zonder hen zou onze vereniging nooit zo ver kunnen staan als we nu staan.

Op de in 2014 afgeschuinde oevers van de vijver ‘Den Hert’ is het nog te vroeg om te spreken van de aanwezigheid van een heuse riet- of moerasvegetatie. Niettemin heeft zich reeds een heel interessante pioniersvegetatie ontwikkeld: op het hogere gedeelte van de oever komt een bloemrijke vegetatie voor van koninginnekruid, gele lis en kale jonker en iets lager een interessante vegetatie met gevleugeld hertshooi en waterpunge. De verrassing is echter dat in het laagste deel van de afgeschuinde oever naast sterrenkroos en fijne waterranonkel eveneens honderden kiemplantjes van de waterplant waterviolier werden aangetroffen. Vóór de herinrichting bevatte de bosvijver enkel gele plomp. Nadat de vijver dit najaar opnieuw gevuld zal zijn, ziet het er naar uit dat de oevers van de vijver ‘Den Hert’ zullen bulken van de onderwaterplanten.

Groepsfoto van het vrijwilligersfeest.

Kristof Scheldeman

Naar een duurzaam rivierbeheer

Kattenoog gespot in de eendenkooi!

Onder die titel ‘Naar een duurzaam rivierbeheer’ hebben prof. Patrick Meire (UA) en wetenschapsjournalist Mark Van Dyck een prachtig en rijk geïllustreerd boek geschreven. Voor de natuurliefhebbers in onze regio, waar het Sigmaproject zoveel waardevolle natuurgebieden ontwikkelt, is het bijzonder interessant. De problematiek van het Schelde-estuarium is erin samengevat in een vlot leesbare taal, zodat het boek geschikt is voor een breed publiek. Het geeft een beschrijving van de belangrijkste kenmerken van het estuarium, licht toe hoe bepaalde problemen zijn ontstaan en reikt aan wat de mogelijke oplossingen zijn. Daarbij staat het begrip van ecosysteemdiensten centraal.

Niet alleen dagjestoeristen weten het Donkmeer te vinden. Vermist, Mega Mindy, FC De Kampioenen, Bassie & Adriaan, ... dat zijn slechts enkele series/films die de laatste 2 jaar aan of rond het Donkmeer in Berlare zijn opgenomen. Binnenkort komt er een nieuwe naam bij op het lijstje, want sinds de lente lopen er in en rond de eendenkooi opnames voor de nieuwe VTM-serie Kattenoog. In die griezelreeks op kindermaat staan mysterie, spanning en humor centraal. De fictiereeks speelt zich af in Kattenoog, een klein dorpje aan de rand van een mysterieus meer (het Donkmeer dus). Ian Thomas, Kurt Rogiers en Urbanus zijn slechts enkele bekende namen die meespelen.

Het boek telt 248 bladzijden met talrijke kaarten, grafieken en foto's. Het is nu ook te bekomen tegen 30 euro in het bezoekerscentrum Molsbroek.

Altijd leuk om de eigen regio te zien verschijnen op televisie. De uitzendingen starten in de loop van oktober. Michaël Crapoen

André Verstraeten Hoe zou het nog zijn met … de bever? Vorig jaar kregen we fantastisch nieuws. Er werden geregeld bevers gespot in het Molsbroek en de Hamputten, en vanop de dijk kon je duidelijk ‘potloodpunten’ zien, de typische afgeknaagde bomen. Tot er plots vier bevers gezien werden! De familie was uitgebreid, en er waren twee jongen. Een teken dat de bevers zich goed op hun gemak voelen, en voldoende voedsel vinden. En ook dit jaar zijn ze van de partij. Ze lieten zich afgelopen maanden minder vaak zien dan vorig jaar, waardoor we niet zeker zijn of er opnieuw jongen zijn of niet. Voorlopig is er nog meer dan voldoende eten voorhanden. Jonge boompjes en groene planten vormen hun ‘moestuin’, en in de winter knagen ze dikkere bomen om voor de schors. Het blijft dus uitkijken naar sporen. Heb je een bever gezien? Laat het ons dan zeker weten! Bovenstaand boek is te verkrijgen bij vzw Durme.

Sarah Geers © Luc D’haese 15

Grauwe franjepoot in het Molsbroek Onlangs vertoefde er in het Molsbroek een wel heel bijzondere gast. Het gaat om de grauwe franjepoot, een waterminnende trekvogel die in Arctische gebieden broedt en langs de kusten van de Indische oceaan overwintert. Slechts zelden strijken ze tijdens hun trektocht neer in ons land. Het is bovendien de allereerste keer dat de soort in de regio werd waargenomen. Grauwe franjepoten houden er een bijzondere jachtmethode op na: al zwemmend pikken ze voortdurend insecten en waterdiertjes van het wateroppervlak op, terwijl ze in een waanzinnig tempo rondjes draaien. Gemiddeld draaien ze tot zestig keer per minuut om hun eigen as. Letterlijk duizelingwekkend! Joris Everaert Schimmelziekte bij honingbijen? In augustus zagen onze honingbijen er een beetje raar uit. Het leek wel alsof ze wit beschimmeld de kast in en uit vlogen. Er was duidelijk een witte vlek op de rugzijde van hun borststuk aanwezig.

Bij met stuifmeel van reuzenbalsemien.

Geen reden tot paniek. Dat is een typisch verschijnsel wanneer bijen op reuzenbalsemien vliegen. Door de vorm van deze bloem wrijven de bijen met hun rug tegen de pollen wanneer ze de kelk binnenkruipen en komen ze wit bepoederd terug buiten. Reuzebalsemien wordt in natuurgebieden als exoot gezien. Ze verspreidt zich erg snel door de wegspringende zaden. Door haar explosieve 16

groei verdringt ze onze eigen plantensoorten. Naast het overwoekerende karakter van reuzenbalsemien, oefent de plant eveneens een grote aantrekkingskracht uit op bloembestuivers zoals bijen en hommels omwille van de hoge nectarproductie. Dat is - op het eerste gezicht - een positieve eigenschap, maar door de massale bloei schuilt het gevaar dat de bijen enkel reuzenbalsemien bestuiven ten koste van de bestuiving van inheemse planten. Dat het een magere troost mag zijn voor onze terreinploeg in het gevecht tegen deze plant. Marieke De Vos Van het Molsbroek naar het Heidebos met de fiets? Tijdens de infomarkt Iscal Sugar in Moerbeke worden ideeën ingezameld over de toekomstige bestemmingen van de gronden van de vroegere suikerfabriek. Daarbij heeft vzw Durme al het voorstel ingediend om in dit project de inrichting van een fietspad te voorzien op de bedding van de vroegere spoorlijn LokerenZelzate. Zo zou een rechtstreekse verbinding ontstaan tussen het bestaande spoorwegpad van Lokeren tot de Eksaardedam in Moerbeke en het spoorwegpad dat is aangelegd in Wachtebeke tot het Axelsvaardeken. De zuidelijke ontbrekende schakel tussen beide paden ligt bijna volledig op de gronden van de suikerfabriek. De infomarkt Iscal Sugar biedt dus een unieke inspraakkans om dit project in de startblokken te loodsen. Dergelijk fietspad zou een prachtige toeristische en recreatieve troef zijn voor Lokeren en Moerbeke. Het zou immers een aangename, bijna volledig autovrije verbinding vormen van een reeks natuurreservaten: vanaf het Molsbroek, langs de Buylaers, de Daknamse meersen, de Lokerse Moervaartmeersen en de Linie in Lokeren tot het Heidebos in Moerbeke - Wachtebeke. Verdere informatie: André Verstraeten 09 348 18 59

B e h o u d

R e b u s

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Kruiswoordpuzzel Doe mee, vul in en win

1 7 5

11 12 13

11 1

A: één van de libellensoorten die in de Linie opgetekend werd. B: fragiele vogel van moerasgebieden. C: klein dorp aan de rand van een mysterieus meer. D: onopvallend stijf reigergedrag. E: naam van de bever in de kindercursus op 4 november 2015. F: favoriete voedsel van het koppel ooievaars in de ‘verruigde’ weides van de Buylaers. G: modderige Rode Lijstsoort die op slikplaten waar te nemen is. H: toestel dat het geluid van vleermuizen kan opnemen. I: jammerlijk overreden koekje. J: kluizenaar die 800 jaar geleden overleefde in de omgeving van de Fondatie van Boudelo. K: honing die snel vast wordt.

SLEUTELWOORD: Herfstige lekkernij.

Proficiat! Wim D'Hauwer uit Sint-Niklaas is de winnaar van onze vorige wedstrijd, hij wist ons te vertellen dat de KAMSALAMANDER helaas nog niet in onze reservaten voorkomt. Hij wint een gratis lidmaatschap van vzw Durme en een prijspakket van De Pikke Outdoor (met o.a. een drinkfles, een scratchmap en een kortingsbon van 15% in de winkel). Wil jij ook kans maken op een leuke prijs? Mail dan het nieuwe sleutelwoord vóór 15 december naar thomas.vanlancker@vzwdurme.be en maak kans op een mezen-winterpakket bestaande uit: een nestkastje, mezenbolletjes, een zoekkaart tuinvogels en het gloednieuwe boekje 'Wase en Vlaamse mezenvangers in het veld en de folklore, in Europees perspectief'. Veel succes!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Zoet nieuws van de imkerswerkgroep Marieke De Vos De bijenkast in het Molsbroek heeft het dit jaar erg goed gedaan. Onze ijverige bijen produceerden zelfs zoveel honing, dat ook wij konden meesmullen. Hoeveel honing bijen produceren, hangt af van de bijen zelf, het weer en de dracht van de planten. In onze streken oogst de imker gewoonlijk tweemaal per jaar honing. En ook bij ons was dat het geval. Eind juli werd voor het eerste geoogst en dat leverde ons 12 kg honing op, maar de bijen wisten van geen ophouden en 3 weken later konden we opnieuw maar liefst 11 kg honing slingeren. Honingbijen zuigen - met hun lange zuigtong - de nectar van de bodem van een bloem. Naast hun ‘echte’ maag, hebben ze een aparte honingmaag en daar komt de nectar dan in terecht. In die ‘maag’ gebeuren geen verteringsprocessen, je zou die kunnen vergelijken met een boodschappenmandje waar ze tijdens de vlucht hun nectar in verzamelen. Het overgrote deel van de honing gebruiken bijen als brandstof, maar zo een grote zoete voorraad, zou voor micro-organismen wel eens de ideale omgeving kunnen zijn om zich te vermeerderen. De bijen voorkomen dit door de nectar eerst te vermengen met bacterie- en schimmelwerende enzymen en andere eiwitten uit hun speekselklieren. Jawel, je begrijpt het goed, ze geven de nectar aan elkaar door via hun mond. Klinkt misschien wat gek? Maar die honing is dus net zo gezond, want die stoffen en processen zorgen ervoor dat honing onmiddellijk opgenomen kan worden in ons bloed en bovendien komen er in honing ook mineralen voor (zoals ijzer, koper, mangaan en kobalt) die ons lichaam nodig heeft.

Ontzegelen van de honingraten. © Vzw Durme

Bij thuiskomst deponeert de bij de nectar in een van de cellen van de raten. Vervolgens dikken de bijen de nectar in de cellen in tot honing, d.w.z. ze ontdoen die van het teveel aan vocht waardoor anders gisting zou kunnen ontstaan. De warmte die daarvoor nodig is, leveren de bijen met hun lichaamswarmte. Als de nectar de juiste dikte heeft en voldoende ‘gerijpt’ is, sluiten de bijen elke cel af met een wasdekseltje. De honing kan dan geoogst of geslingerd worden. Slingeren is het centrifugeren van honingraten en dit gebeurt in een ‘slinger’. Allereerst haalt men de rijpe honingraten uit het volk. Vervolgens ontzegelt men de honingraten, d.w.z. met behulp van een ontzegelvork haalt men de wasdekseltjes van de honingcellen weg. De ontzegelde ramen plaatst men dan in de honingslinger die met de hand aangeslingerd wordt. De honing loopt daardoor uit de raten en wordt onderaan in de slinger opgevangen. Van daar wordt hij via een zeef, die eventuele was- en bijenresten verwijdert, opgevangen in een groot vat.

Hierna laten we de honing even rusten en roeren er dagelijks in. Zolang de honing vloeibaar is en blijft, stijgen minuscule deeltjes naar het oppervlak die men vervolgens met een lepel weghaalt. Dit blijft men doen tot (zo goed als) alle ‘witte schuim’ op de honing verdwenen is. Het schuim oogt niet voor de koper van onze honing, maar wegsmijten doet men het lekker niet. Het bevat immers een grote hoeveelheid pollen en is zeer gezond. En ten slotte vult men de potjes vanuit het vat. 18

Ben jij een vrijwilliger van vzw Durme die aanwezig was op het feest of een van de gelukkigen die een potje honing kocht in ons bezoekerscentrum? Bewaar je honing op een koele en droge plaats en laat hem je smaken! Wordt hij hard? Geen zorgen. Dat is volledig normaal, elke honingsoort kristalliseert of versuikert na een tijd. Voorjaarshoning kristalliseert over het algemeen vlug, vaak in één week tijd. De snelheid waarmee honing kristalliseert, is namelijk afhankelijk van de hoeveelheid druivensuiker/fructose in de honing en dat is dan weer afhankelijk van de planten waarop de bijen vlogen. Klaverhoning blijft bijvoorbeeld meteen vast en acaciahoning blijft lang vloeibaar. Je zou de honing in de microgolf kunnen opwarmen om hem terug vloeibaar te maken en klaar is kees? Weet dan wel dat je zo de enzymen kapot maakt, de honing zijn kracht verliest en dat omgekeerd, honing die kristalliseert, niets van zijn kwaliteit verliest.

Lid worden van de imkerswerkgroep vzw Durme? Dat kan je door 40 euro te storten op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met mededeling 'lidgeld imkerswerkgroep'. *

Inbegrepen hierin zit het lidmaatschap van vzw Durme voor 12 euro. Hierdoor kunnen we als groep gratis gebruik maken van de bezoekerscentra en de bijhorende voorzieningen van vzw Durme. Ook krijg jij en je gezin korting op (kinder)cursussen de artikelen van de Durmewinkel, ontvang je het tijdschrift Durme- en Scheldeland en steun je de natuur in je buurt.

In deze formule zit ook het lidmaatschap van AVI, 26 euro. Naast de grote voordelen voor onze groep, wil dit voor jezelf ook zeggen dat je maandelijks het tijdschrift 'De Vlaamse Imker' zal ontvangen. Ook ben je hierdoor verzekerd voor schade aan derden én aan jezelf, niet enkel tijdens je werk aan de bijen, maar ook als je bv. naar een vergadering komt (die uitgebreidere verzekering, met niet enkel dekking van schade aan derden, is opmerkelijk verschillend met vele andere imkersbonden).

Vloeibaar goud.

Interessant voor sommigen is ook dat je een familielid of andere (bijen)helpers voor slechts 6 euro extra kan laten verzekeren. Conctacteer ons gerust voor meer info.

Tenslotte rekenen we 2 euro als opbouw voor een werkingsbudget.

Meer info: marieke.devos@vzwdurme.be.

B e h o u d

Studie

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

5de Taartenfestijn vzw Durme Zondag 11 oktober Meer info op de achterflap van het tijdschrift. Afspraak: van 14 tot 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Kindercurus: Bertje Bever en zijn vriendjes Woensdag 4 november Ken jij Bertje Bever? Hij gaat de wijde wereld in op zoek naar avontuur, en komt daarbij langs het Molsbroek. Onderweg komt hij heel wat vriendjes tegen, maar ook minder lieve bewoners van het moeras! Om elke hoek kan er gevaar schuilen ... We trekken er samen een hele dag op uit, picknicken midden in de natuur en bezoeken plekjes in het Molsbroek waar je nog nooit kwam ... Kom je ook?

ÂŠ Sharon Davis

Afspraak: om 8.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Neem je picknick mee! Om 15.30 uur zijn we terug aan het bezoekerscentrum. Meer info en inschrijven: Maja De Cock, maja.decock@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20. Prijs: deelname kost 20 euro (leden), 25 euro (niet leden). Overschrijven mag na bevestiging met vermelding 'naam kind de bever' op BE52 0012 2999 0009. Voor kinderen van 6 tot 12 jaar.

Lezing: Bewust duurzaam consumeren Tips en valkuilen Woensdag 18 november Als consument kunnen we allemaal een steentje bijdragen tot een meer leefbare en duurzame wereld. Door ons aankoopgedrag kunnen we de industrie sturen. Tijdens de lezing worden tips gegeven voor de aankoop van duurzame producten. De spreekster, Karine Van Doorsselaer, geeft reeds meer dan 20 jaar les over duurzaam ontwerpen en nodigt jullie uit tot een boeiende gedachtewissel over het thema 'duurzame producten'. Afspraak: 20 uur in de Emiel Naudtszaal, Hof ter Elstlaan 1, Temse - Elversele. Deelname is gratis. Meer info en inschrijvingen: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 20

2de Grote Vzw Durme Quiz Zaterdag 12 december Vorig jaar was onze quiz een groot succes. Dus besloten we hier een jaarlijkse traditie van te maken. Op zaterdag 12 december kan je weer terecht in basisschool De Vinderij voor een avond vol plezier, interessante vragen en bijzondere tussenrondes. Wil jij kans maken op één van onze mooie prijzen? Schrijf je ploegje dan snel in bij Sarah Geers, via sarah.geers@vzwdurme.be.

Stuur een mailtje met je groepsnaam en het aantal deelnemers en schrijf na bevestiging 4 euro per persoon over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme). Maximum 6 deelnemers per ploeg. Welkom om 19 uur in Basisschool de Vinderij (Bleekmeersstraat 17, Lokeren).

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De kleine wildernis Een blaadje voor kinderen met wistjedatjes, raadseltjes of tips om een natuurknutselwerk te maken 800 jaar geleden kwam Boudewijn van Boekel als eenzame kluizenaar naar de bossen van Sinaai. Alleen overleven in een bos is natuurlijk super moeilijk, het allerbelangrijkste is misschien wel een dak boven je hoofd! Heb jij ooit al een schuilhut gebouwd in je tuin of de natuur? Hier vind je alvast een handige tekening en een paar tips die je kunnen helpen: 1

Verzamel 10 tot 15 mooie takken van verschillende grootte, waarvan zeker een stevige lange.

Bouw nu op een rustige plek de basis van je hutje zoals op de tekening. Ondersteun de grote tak met de kleinere takken, je kan ze ook samenbinden met touwtjes.

Wanneer je basis af is kan je beginnen met je tent af te werken: bijvoorbeeld met een oud laken, nog meer takken, bladeren, of misschien zelfs heel plakkerige aarde?

Wil je nog veel meer leren? Op zaterdag 17 oktober, tijdens de Week van het Bos, organiseert vzw Durme samen met het Genootschap van Boudelo een superinteressante activiteit in de Fondatie van Boudelo: “In het spoor van kluizenaar Boudewijn. Survivaltechnieken in de 11de eeuw” (zie p 23).

In de omgeving waar 800 jaar geleden Boudewijn van Boekel probeerde te overleven leren we hoe hij dat voor mekaar kreeg. Hoe kon hij overleven in de bossen, in regen en kou? Welke eetbare planten vond hij in het bos? En hoe maakte hij zijn schuilhut?

De dubbelschat van Boudelo Deze zomer verscheen: “De dubbelschat van Boudelo”, Rob Baetens schreef dit boek voor jongeren van 10 tot 110 jaar. In dit boek vol avontuur, spanning, mysterie en zelfs een beetje romantiek gaan zes jongeren op zoek naar een (verzonnen?) schat. En dat allemaal in de omgeving waar nu het natuurgebied de Fondatie van Boudelo is. Meer informatie op www.boudelo.be. 22

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Minicursus Vogeltrek Donderdag 15 en zondag 18 oktober

Hoe kunnen vogels zich oriënteren tijdens hun uitputtende trektocht naar het zuiden? Hoe vinden ze elkaar terug? Hebben ze een vaste ‘winterwoonplaats’? En hoe kunnen vogeltellers grote groepen trekvogels hoog in de lucht tellen en herkennen? Je leert het allemaal tijdens de minicursus ‘Vogeltrek’.

Afspraak: donderdag 15 oktober om 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek en zondag 18 oktober om 9u30 uur aan de Paardeweide. Prijs: 18 euro voor leden van vzw Durme en 25 euro voor niet-leden.

In het spoor van kluizenaar Boudewijn i.s.m. het Genootschap van Boudelo

Zaterdag 17 oktober Wil je nog meer leren over hoe Boudewijn 800 jaar geleden kon overleven in het bos? Kom dan op zaterdag 17 oktober naar de Fondatie van Boudelo, het bos waarin hij lang geleden leefde. Je leert er kampen bouwen, knopen leggen, je weg vinden in het donker en mag er proeven van eetbare planten en noten die we vinden in het bos. Naast het kinderprogramma nemen twee gidsen ook de volwassenen op sleeptouw. Waar zie je in het landschap nog sporen van haar rijke geschiedenis. Afspraak: om 14 uur aan de kruising tussen de Liniedreef en de Aartdreef (Sinaai) in de Fondatie van Boudelo. Prijs: 6 euro voor leden van vzw Durme of de Genootschap, 8 euro voor niet leden.

Workshop Digiscopie Zaterdag 24 oktober

Iedereen kent wel de telescopen en verrekijkers van Swarovski, maar ben je ook vertrouwd met het begrip 'digiscopie'? Dat is fotografie door een telescoop of verrekijker. Samen met Ik Zie Wat Jij Niet Ziet organiseren we een workshop Digiscopie. We bekijken de do's en de don'ts, en trekken daarna het veld in om te oefenen.

Afspraak: ontvangst vanaf 9.30 uur, start om 10 uur aan Huize Geertrui, Vlassenbroek 190 in Dendermonde. Prijs: deelname kost 9 euro voor leden en 14 euro voor niet-leden van vzw Durme. Meer info en inschrijven: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20. 23

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vzw Durme in beeld Was je er bij? Meer foto’s op www.vzwdurme.be

Recent werd een vergiftigde buizerd gevonden, maar na opvang in het VOC Merelbeke werd hij enkele weken later gezond en wel terug vrijgelaten.

Onze jobstudente Anna leverde prachtig werk deze zomer. Ze kon meer dan 60 mensen overtuigen om lid te worden. Dankjewel Anna! © Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Vogelnieuws

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek â&#x20AC;&#x201C; verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei â&#x20AC;&#x201C; behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de zomerperiode juni tot augustus 2015. Een roerdomp werd gedurende de hele zomer verschillende keren waargenomen in het nieuwe Sigmagebied Paardeweide-Oost in Berlare-Wichelen. We kunnen al hopen op een broedgeval in de komende jaren! Een roepend mannetje woudaap kon daar ook op 3 en 4 juni bewonderd worden (wellicht doortrek). Op 5 juni werd een vrouwtje woudaap gezien in het Molsbroek in Lokeren en op 17 en 21 juni vloog ook een mannetje rond op de naastliggende Hamputten in Waasmunster. Er kan daarom gesproken worden van een mogelijk broedgeval in het Molsbroek. Een roepende kwak was op 1 en 15 juni aanwezig in het Molsbroek. De kleine zilverreiger kon in juni en augustus regelmatig gezien worden in Paardeweide-Oost, alsook op 30 juni in het Molsbroek en op 10 juli in de blauwe reiger kolonie langs de Reservaatzone Donkmeer in Berlare. De grote zilverreiger werd vooral in juli en augustus waargenomen in het

Foeragerende lepelaar in het Molsbroek.

Molsbroek, alsook een paar keer in de Paardeweide-Oost en Polsmeersen in Berlare. Een foeragerende juveniele purperreiger kon op 31 juli kortstondig bewonderd worden in het Molsbroek. De broedsels van de nieuwe koppels ooievaar in de Daknamse meersen en Buylaers meersen in Lokeren zijn mislukt. In de tweede helft van augustus trokken al diverse ooievaars over de regio, met de hoogste aantallen op 21 augustus over Sint-Niklaas en op 22 augustus over Grembergen. De ondertussen bekende heilige ibis, een verwilderde exoot, vertoefde in augustus opnieuw in het Molsbroek. Een ontsnapte rode ibis was eind augustus en begin september ook te bewonderen langs de waterplas van het bospark in Lokeren. Foeragerende lepelaars waren in juni en juli vooral te zien in Paardeweide-Oost en de Bergenmeersen in Wichelen (1 tot 3 ex.) en gedurende juli en augustus in het Molsbroek (1 tot 2 ex.). Een marmereend dook eind augustus op in Paardeweide-Oost. Wellicht ging het om een ontsnapte kooivogel, maar de waarneming wordt nog behandeld door de Belgische zeldzaamheden commissie.

ÂŠ Joris Everaert

Grauwe franjepoot in zijn broedgebied in Noorwegen.

De wespendief kon tijdens de broedperiode waargenomen worden in Lokeren, Sint-Niklaas, Hamme en Berlare. Telkens één zwarte wouw vloog op 12 juni over Overmere en op 30 augustus over Zele. Op 26 juli trok ook een rode wouw over Berlare. Een slangenarend werd op 5 juli overvliegend waargenomen boven het domeinbos DDS in Berlare. De havik kwam met succes tot broeden in SintNiklaas. Op 4 juli vloog een visarend over de Reservaatzone Donkmeer.

De visdief kwam weer met 4 koppels tot broeden op de nestvlotjes in de Reservaatzone Donkmeer. Langs de Hamputten was er ook een mogelijk broedgeval. De zwarte stern vertoefde op 4 juni aan de Hamputten (3 ex.), op 8 augustus in de Reservaatzone Donkmeer (1 ex.), alsook op 8 juni (5 ex.) en 25 augustus (1 ex.) in het Molsbroek.

Een foeragerend porseleinhoen was van 19 tot zeker 23 augustus aanwezig in het Molsbroek. De meeste pleisterende steltlopers waren te zien in Paardeweide-Oost en het Molsbroek, waaronder soorten zoals de bonte strandloper, bontbekplevier, bosruiter, zwarte ruiter, groenpootruiter en grote aantallen van de watersnip. In het Molsbroek was er in juli en augustus opnieuw een slaapplaats van wulp met maximum 76 vogels. De regenwulp kon ook een paar keer waargenomen worden in Sint-Niklaas, Hamme en het Molsbroek.

Eind augustus werden de eerste doortrekkende paapjes gezien langs de Fondatie in SintNiklaas en Stekene, en in de Bergenmeersen. Telkens één pleisterende tapuit zat op 3 juni en 30 augustus in de Scheldebroeken in Berlare, en op 5 augustus in Overmere.

De grote verrassing was de verschijning van een uiterst zeldzame grauwe franjepoot (juveniel) in het Molsbroek van 25 tot 28 augustus. Het is de allereerste keer dat deze soort in de regio werd waargenomen.

Een middelste bonte specht kon op 2 augustus waargenomen worden in Sinaai.

De Cetti's zanger was te horen in het Berlarebroek, Paardeweide-Oost, en aan de Durmemonding in Hamme ter hoogte van Tielrodebroek. Zingende wielewalen waren aanwezig in Sinaai, Waasmunster, Hamme en Berlare. Een Europese kanarie werd op 4 juni waargenomen in de bossen van Waasmunster, en 2 appelvinken waren op 15 juni te zien in het Lippensbroek in Hamme.

De lijst van alle waarnemers kan je terugvinden via www.durmevallei.be

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender oktober - december GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand

DONDERDAG 15 OKTOBER Mini-cursus Vogeltrek

Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken

Zie pagina 23 voor meer info.

Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59.

Afspraak: donderdag 15 oktober om 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek en zondag 18 oktober om 7 uur aan de Paardeweide. Prijs 18 euro voor leden van vzw Durme en 25 euro voor niet-leden. Contact: sarah.geers@vzwdurme.be en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme).

ZATERDAG 10 OKTOBER

ZATERDAG 17 OKTOBER

Nacht van de Duisternis

Week van het Bos: in het spoor van kluizenaar Boudewijn. i.s.m. het Genootschap van Boudelo

Meer Info: kurt.christiaens1@telenet.be of surf naar www.scheldeland.vvs.be.

Zie pagina 22 & 23 voor meer info. ZONDAG 11 OKTOBER 5de Taartenfestijn met unieke wandeling Afspraak: van 14 tot 18 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek. Prijs: voor de wandeling: 7 euro, incl. een heerlijk stukje taart naar keuze dat op jou wacht, na de wandeling. Inschrijven: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

Afspraak: 14 uur de kruising van de Liniedreef en de Aartdreef (Sinaai) in de Fondatie van Boudelo. Meer info: 6 euro voor leden van vzw Durme of de Genootschap, 8 euro voor niet leden. Contact: Sarah Geers, 09 348 30 20 of sarah.geers@vzwdurme.be en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009. ZATERDAG 17 OKTOBER

Kaasavon(d)tuur Elk jaar proberen we nieuwe natuurgebieden aan te kopen. Dit kost echter handen vol geld. Wil jij ons steunen? Kom dan genieten van onze heerlijke kaasschotels bij een lekker glaasje wijn. Afspraak: om 19 uur in Basisschool De Vlinderboom (Avermaet 135a, Zele). Meer info en kaarten: Rudi Van Onderbergen, van.onderbergen-waterschoot@skynet.be of 0493 67 52 70. Kaarten kosten 15 euro.

Trektellingen in de Paardeweide Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Paardeweide. Afspraak: om 7.50 uur in Paardeweide-Oost, ter hoogte van de vistrap (Wichelen). Info: Rudi Van Onderbergen, 0493 67 52 70. ZATERDAG 24 OKTOBER Minicursus Digiscopie i.s.m. www.ikziewatjijnietziet.be Zie pagina 23 voor meer info. Afspraak: ontvangst vanaf 9.30 uur, start om 10 uur aan Huize Geertrui,Vlassenbroek 190 in Dendermonde. Meer info: Sarah Geers, 09 348 30 20 of sarah.geers@vzwdurme.be. Prijs: 9 euro voor leden en 14 euro voor nietleden van vzw Durme. Schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009.

ZATERDAG 14 NOVEMBER Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders Afspraak: om 13.30 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: sylvain.cuvelier@pandora.be of www.phegea.org. ZATERDAG 14 NOVEMBER Dag van de Natuur Donkmeer Op deze feestdag voor de natuur, steken we graag de handen uit de mouwen! In de Reservaatzone Donkmeer voeren we allerlei beheerwerken uit. Alle hulp is welkom!

ZONDAG 25 OKTOBER Daguitstap Zoniënwoud Vandaag trekken we naar een van de oudste en mooiste bossen van Vlaanderen en Brussel. We maken kennis met haar bijzondere natuurwaarde en hebben aandacht voor de geschiedenis die haar uitzicht heeft bepaald.

Afspraak: om 9.30 uur of om 13.30 uur aan de ‘houten chalet’, ingang Nieuwdonk, 9290 Berlare. Meer info: Jan Maertens, 0478 76 55 49. WOENSDAG 18 NOVEMBER Lezing; bewust duurzaam consumeren Tips en valkuilen

Afspraak: om 9 uur aan het kerkplein van Berlare. Meer info: via Mathias Engelbeen, mathias_engelbeen@yahoo.com.

Afspraak: om 20 uur in de Emiel Naudtszaal, Hof ter Elstlaan 1, Temse - Elversele. Meer info: Sarah Geers, 09 348 30 20 of sarah.geers@vzwdurme.be. Deelname is gratis.

WOENSDAG 4 NOVEMBER

VRIJDAG 20 NOVEMBER

Kinderworkshop: Bertje Bever

Uilencursus les 1

Zie pagina 20 voor meer info.

Zie pagina 31 voor meer info.

VRIJDAG 27 NOVEMBER

ZONDAG 27 DECEMBER

Uilencursus les 2

Kerst in de Buylaers

Zie pagina 31 voor meer info. VRIJDAG 4 DECEMBER Uilencursus les 3 Zie pagina 31 voor meer info. ZATERDAG 12 DECEMBER 2 Grote vzw Durme quiz de

Hou je klaar, want hier is de tweede editie van onze quiz al! Schrijf je in met een ploegje van maximum 6 deelnemers en stel je kennis bij. Algemene kennisrondes worden opnieuw afgewisseld met ludieke tussenrondes. Wie weet val je in de prijzen!

Bij al het feesten hoort er ook ontspanning. In deze drukke tijd nemen we je mee op een iets uitgebreidere winterwandeling.We stappen niet alleen door de Buylaers maar ook het Verloren bos en het Bospark en slaan je niet om de oren met te veel uitleg, wandelen, genieten en ontspannen. Afspraak: om 14 uur aan basisschool De Vinderij (Bleekmeersstraat 17, Lokeren). Meer info: Christophe Hillaert via christophe.hillaert@telenet.be.

Afspraak: om 19 uur in Basisschool de Vinderij (Bleermeersstraat 17, Lokeren). Meer info en inschrijven: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be. Stuur een mailtje met je groepsnaam en het aantal deelnemers en schrijf na bevestiging 4 euro per persoon over op BE52 0012 2999 0009. Maximum 6 deelnemers per ploeg.

Uilencursus les 4: excursie Zie pagina 31 voor meer info.

Tijdelijke tentoonstelling Verbondenheid Nog tot eind december stelt Jaklien Rooms haar werk tentoon in het bezoekerscentrum van het Molsbroek. Binnen het thema verbondenheid heeft de Lokerse kunstenares een aantal keramiek- en pastelwerken gecreĂŤerd. Kom zeker eens een kijkje nemen! 30

ÂŠ Anna Bernburg

VRIJDAG 18 DECEMBER

Uilencursus vzw Durme 20 en 27 november en 4 en 18 december

ÂŠ Joris Everaert

Met hun grote ogen, spiedend in de nacht, spreken uilen tot de verbeelding. Maar welke uilen komen hier voor? Hoe kan je ze herkennen? En wat zit er nu allemaal in zoâ&#x20AC;&#x2122;n braakbal? Je leert het allemaal tijdens onze uilencursus. Eddy Gadeyne leidt ons rond in de wondere uilenwereld; Jan Maertens en Rik Desmet pluizen samen met ons braakballen uit en we sluiten af met een avondlijke excursie in Hamme Sint-Anna waar we ons gezamenlijk steenuilenproject met Natuurpunt Hamme bezoeken. Niet te missen! Afspraak: om 19u30 in het bezoekerscentrum Molsbroek (behalve tijdens de laatste les). Prijs: deelname aan deze cursus kost 40 euro (leden vzw Durme) en 55 euro (niet-leden). Meer info en inschrijvingen: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Vzw Durme

Regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

- tijdens activiteiten - tijdens lokale festiviteiten - op aanvraag via donk@vzwdurme.be

5de Taartenfestijn vzw Durme Zondag 11 oktober Feest! Al 5 jaar kan jij op het taartenfestijn van vzw Durme de heerlijkste taarten komen eten, gebakken door onze vrijwilligers. Smullen, ĂŠn de natuur in je buurt steunen, de ideale combinatie vinden wij. Tot dan? Afspraak: van 14 tot 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren). Ook kan je om 14.30 uur deelnemen aan een unieke wandeling. Grasduin mee met een gids door een magische plek die normaal niet toegankelijk is voor het publiek. Om 16 uur eindigt de wandeling en staat er een heerlijk stukje taart op jou te wachten. Inschrijven: contacteer Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20 en schrijf hierna 7 euro over op BE52 0012 2999 0009.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. Patrick De Brauwer Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2015 I jaargang 18 I nr 4 Afgiftekantoor Lokeren 1