Durme- en Scheldeland - 2016-3 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland

NR 3 | 2016 | JAARGANG 19 | DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Een vijfjarenplan voor meer biodiversiteit en draagvlak

(Weldra) een broedende oehoe in het Waasland?

Internationale interesse in het Sinusbeheer

Inhoud

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme. Redactieraad:

Voorwoord

Een vijfjarenplan voor meer biodiversiteit en draagvlak

Dagvlinderfiche: de gehakkelde aurelia

Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak). Michaël Crapoen, Sarah Geers, Kristof Scheldeman, Martine Van Audenhove.

10 Op een vlotter broedverloop

Met dank aan:

12 (Weldra) een broedende oehoe in het Waasland?

Geert Braem, Sylvain Cuvelier, Geert De Smet, Joris Everaert, Christophe Hillaert, Kurt en Wout Jonckheere, Jan Maertens, André Verstraeten. Taalkundig advies: Paule Bosch Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

15 Internatione interesse in het Sinusbeheer 16 Struweeltjes 19 Eeuwenoude natuur langs de Stekense Vaart 20 Ooievaars in de Buylaers. Een verhaal met ups en downs 21 Leslokaal zomerklaar 22 De kleine wildernis

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, een tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 5 euro extra per kalenderjaar.

25 Fotopagina

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0001 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

28 Activiteitenkalender juli - oktober

26 Vogelnieuws

Druk: www.drukindeweer.be. Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Bedankt voor jouw steun! Cover: benieuwd wat de toekomst brengt Foto: Christophe Hillaert

Onze partners:

Vo o r w o o r d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Tijd voor pauze Beste natuurliefhebber Het derde tijdschrift van 2016 alweer. Dat betekent onder andere dat het jaar halfweg is, dat de zomer net begonnen is en dat de vakantie er aankomt voor de meeste mensen. Ook voor het team van vzw Durme is dat het geval. Voor de natuurgidsen onder hen betekent dat een rustpauze tussen de twee drukke perioden (april-juni en september-november) waarin een paar honderd (school)groepen onze natuurgebieden bezoeken en onze professionele gidsen voor de begeleiding zorgen. En ook voor de medewerkers die instaan voor het beheer van onze terreinen, zowel het monitoringwerk en het papierwerk dat daarbij komt kijken, als het echte beheerwerk op het terrein, is het even pauze tussen het voorjaars- en het najaarswerk. Daarnaast moest dit voorjaar een grote inspanning geleverd worden om een beleidsplan voor de volgende 5 jaar op te stellen, een traject dat net afgerond is en waarover verder in het tijdschrift meer te lezen valt. Niets nieuws onder de zon uiteraard; ik zie het in mijn eigen werkomgeving en op heel wat andere plaatsen: in de zomer schakelen de meesten een versnelling lager en worden veel dingen even â&#x20AC;&#x2DC;on holdâ&#x20AC;&#x2122; gezet. Naar mijn aanvoelen gebeurt dat echter minder dan vroeger. En daar moeten we misschien toch voor opletten. Als je alle berichten hoort en leest over de steile opmars van bijvoorbeeld psychosociale en rugproblemen. Zowel lichaam als geest hebben af en toe rust en ontspanning nodig. En zo komen we weer bij de kernactiviteit van vzw Durme: natuur. Want wat blijkt? Een Nederlandse studie concludeert dat 10% meer groen in je buurt kan leiden tot een daling aan zorgkosten van 400 miljoen euro per jaar. De natuur kan zowel een preventieve rol (bij het voorkomen van ziekten) als een curatieve rol (invloed op het genezingsproces) hebben. Natuur heeft dus positieve effecten op ons welzijn. Denk daar even aan als je tijdens de vakantie thuis blijft, of na een reis nog enkele dagen vakantiedagen over hebt, en neem de activiteitenkalender die je verder in dit tijdschrift vindt, er even bij: je zal er zeker nog activiteiten vinden waarbij je kan genieten van onze lokale natuurpracht. Want ondanks de vakantie van ons team worden er toch nog tal van activiteiten georganiseerd, die vaak begeleid worden door onze actieve vrijwilligers. En uiteraard ben je ook welkom in onze natuurgebieden om gewoon te komen wandelen, te genieten van de zomerse kleuren en lichaam en geest te ontspannen of kom even verpozen en genieten van een drankje op - zoals ik het wel eens hoor omschrijven - het mooiste terras van Vlaanderen, gelegen aan het Bezoekerscentrum Molsbroek. Ik wens jullie allen een prachtige zonnige zomer! Geert De Smet Secretaris

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Natuurbehoud langs Durme, Moervaart en Schelde Een vijfjarenplan voor meer biodiversiteit en draagvlak Sarah Geers Deze zomer publiceert vzw Durme voor de eerste keer een vijfjarenbeleidsplan. Het bevat de krachtlijnen voor de komende 5 jaar: biodiversiteit, draagvlakverbreding, beleidsbeĂŻnvloeding, natuurstudie en interne organisatie. Jaarlijks voeren we acties uit om die doelstellingen te behalen, en kijken we hoever we staan. In ons hoofd hadden we natuurlijk altijd al een langetermijnplanning, maar voor de eerste keer zetten we die ook op papier. We hebben het voorbije jaar met interne werkgroepjes onze missie en visie onder de loep genomen, een omgevingsanalyse gemaakt en daar 5 hoofddoelstellingen uit gefilterd. Die verwoorden waar vzw Durme als natuurvereniging voor staat. En alles wat we doen, draagt bij aan deze doelstellingen. DOELSTELLING 1: BIODIVERSITEIT De hoofddoelstelling van vzw Durme is een hogere biodiversiteit. Die bevorderen we op verschillende manieren, zowel door een goed beheer van onze reservaten, als door een uitbreiding van het areaal beschermde natuur. Door doelgerichte beheermaatregelen stijgt de biodiversiteit en zijn steeds meer soorten beschermd. Zo kopen we elk jaar minstens 4 hectare grond aan, is onze terreinploeg samen met tientallen vrijwilligers continu in de weer in onze reservaten en voeren we specifieke beschermingsmaatregelen uit voor zeldzame soorten. Zo ken je vast onze paddenoverzetacties of de ingerichte vleermuizenbunker. DOELSTELLING 2: DRAAGVLAKVERBREDING Om de natuur beter te kunnen beschermen, is er een breed draagvlak nodig. Pas als je met je eigen ogen kan genieten van de pracht van de natuur, zal je er meer zorg voor dragen. Door educatie, sensibilisering en beleving zorgt vzw Durme ervoor dat het brede publiek het belang van natuur en biodiversiteit naar waarde leert schatten. We organiseren activiteiten, cursussen en ontvangen elk jaar meer dan 400 schoolklassen. Je vindt leuke weetjes over de natuur in je buurt in ons tijdschrift, via onze nieuwsbrief, op onze infoborden, op onze website, enz. Je kan terecht in onze bezoekerscentra of bij onze medewerkers en vrijwilligers voor info over onze natuur. DOELSTELLING 3: STEM VAN DE GROENE RUIMTE Als natuurvereniging is het onze taak om de natuur in ons werkingsgebied te beschermen. De natuur kan namelijk moeilijk voor zichzelf opkomen. Bovendien vertegenwoordigen we de stem van de natuurliefhebber uit ons werkingsgebied. Samen staan we sterk! Door pro-actieve samenwerking met lokale en bovenlokale actoren (zowel op beleidsniveau als op uitvoeringsniveau) proberen we continu het beste voor onze natuur te bereiken en - waar nodig - indien onze natuur bedreigd wordt, de impact zoveel mogelijk te beperken.

Meer dan 400 schoolklassen vinden jaarlijks hun weg naar onze natuurreservaten.

DOELSTELLING 4: NATUURSTUDIE Een goede opvolging van het uitgevoerde beheer is zeer belangrijk. We gaan als professionele natuurvereniging na of we onze natuurdoelen bereiken en of onze beheermaatregelen het gewenste effect hebben. Die onderzoeken schrijven we neer in lijvige monitoringsrapporten. Daarnaast gaan we steekproefsgewijs na hoe het met de biodiversiteit in ons hele werkingsgebied gesteld is (ook buiten de reservaten). Alleen zo kunnen we nagaan waar specifieke beheermaatregelen nodig zijn. Daarom is studie een onmisbare doelstelling binnen onze werking.Vaak werken we daarvoor samen met de natuurstudiewerkgroepen actief in ons werkingsgebied. DOELSTELLING 5: INTERNE ORGANISATIE Doelstellingen 1 tot 4 zijn niet mogelijk zonder een goed draaiende organisatie. Personeel en vrijwilligers moeten op elkaar ingespeeld zijn en in de beste omstandigheden kunnen werken in een gezonde financiële situatie. Alleen zo kunnen we optimaal inzetten op de realisatie van onze doelstellingen. Daarom is als laatste, maar zeker niet minder belangrijke doelstelling, het optimaliseren van onze interne organisatie opgenomen. We willen de komende jaren onze vrijwilligers de best mogelijke ondersteuning geven. Zonder hun dagelijkse inzet zou vzw Durme nooit kunnen staan waar we nu staan. Daarnaast willen we werken aan een gezonde financiële situatie. We willen onze inkomsten optimaliseren, zonder natuurlijk onze hoofddoelstellingen uit het oog te verliezen.Tot slot willen we ons personeel in de beste omstandigheden laten werken. Op naar 2021 De meerjarennota loopt van 2017 tot 2021. Maar we wachten niet zo lang om te kijken of we onze doelstellingen behaald hebben. Elk jaar gaan we na of we de geplande acties hebben uitgevoerd, en of ze wel degelijk bijdragen tot de realisatie van onze 5 doelstellingen. Hopelijk kunnen we op deze manier nóg beter gaan voor de bescherming van de natuur in onze buurt!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: de gehakkelde aurelia Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders De tweede fiche tijdens het vierde jaar van het Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied gaat over de gehakkelde aurelia, een dagvlinder uit de schoenlappersfamilie. In de streek is dit de vlinder met de meest ongewone vleugelvormen. De grillig ingesneden vleugelranden alsook het staartje aan de achtervleugels geven hem een verhakkeld uitzicht. De naamgeving bij deze standvlinder moet dan ook niet ver worden gezocht. Schade aan de vleugels, afkomstig van aanvallen door vogels en ook door sleet die deze vrij langlevende vlinder kan oplopen, laat de naam soms nog meer tot zijn recht komen.

Gehakkelde aurelia: oude gehavende overwinteraar.

Gehakkelde aurelia: vleugels beschadigd door vogels.

Op de bovenzijde heeft de gehakkelde aurelia een oranje basiskleur met daarin onregelmatige zwartbruine en geelachtige vlekken. De twee geslachten verschillen amper van uiterlijk en zijn moeilijk te onderscheiden. Op de onderzijde van de achtervleugels is er een opvallende witte letter C te zien waarnaar er wordt verwezen in de wetenschappelijke naam: Polygonia c-album (Linnaeus, 1758).

Afhankelijk van de generatie zie je op de onderzijde een licht- of donkerbruine grondkleur met metaalgroene stippen. Eens de vleugels in rusttoestand worden gehouden, lijkt de gehakkelde aurelia op een verdord blad. Zo zijn ze moeilijk te vinden tijdens de overwintering. De gehakkelde aurelia overwintert als volwassen vlinder en doet dat vooral in holle bomen of laag bij de grond in houtstapels en tussen afgevallen bladeren.

Gehakkelde aurelia: forma hutchinsoni.

Gehakkelde aurelia met de donkere onderzijde.

Eitje van gehakkelde aurelia.

Jonge rups van de gehakkelde aurelia.

Ze paren na de winter en de copulatie kan zelfs de hele nacht duren. De eieren worden afzonderlijk of per twee afgezet, vooral op de bladeren van grote brandnetels die op vochtige plaatsen voorkomen, maar ook hop, iep, wilg en aalbes staan sporadisch op het menu.

De rupsen hebben opvallende doornen. In tegenstelling tot de meeste schoenlappers leven ze niet samen in nesten, maar wel solitair. Zeer frequent worden de rupsen geparasiteerd en slechts weinigen zullen het halen tot het vlinderstadium.

Rups van de gehakkelde aurelia.

Geparasiteerde pop van de gehakkelde aurelia.

Na enkele vervellingen zijn de rupsen overwegend oranjebruin, met op de achterste helft een witte rugzijde. Daardoor gelijken de rupsen op een vogeluitwerpsel, wat bescherming biedt tegen predatoren. De pop is bezet met metaalkleurige, glanzende vlekken en heeft een kamvormig uitsteeksel dat ook op de pop van andere schoenlappersoorten voorkomt. In dit stadium kan je regelmatig de gevolgen zien van de parasieten. De eerste generatie, forma hutchinsoni, is qua aantallen opvallend aanwezig in de maand juli. Die vlinders hebben een lichter gekleurde onderzijde en de vleugels zijn ietsje minder uitgesneden. Een deel van die generatie plant zich voort vooraleer te sterven. De anderen, die wat later uit de pop komen, vliegen samen met de tweede generatie. Dat is duidelijk te zien in de

fenologiegrafiek met de nieuwe piek in september. Vervolgens overwinteren alle vlinders. De daaropvolgende lente, vanaf de eerste zonnige dagen, vliegen er exemplaren rond van beide generaties. Ze voeden zich dan vooral op wilgenkatjes en later op bloeiende sleedoorn.

Fenologie van de gehakkelde aurelia (2009-2015). © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied

De dagvlinder houdt van de structuurrijkere omgevingen in tuinen, hagen en bossen. Heel dikwijls worden, jaar na jaar, identiek dezelfde plaatsen bezet op struiken met uitstekende uitvalplaatsen voor de territoriale mannetjes. Enkel in open gebieden zal je de soort amper zien. De gehakkelde aurelia kan je bijna overal tegenkomen en hij houdt goed stand in het projectgebied, wat blijkt uit de verspreidingskaart en de grafiek met de jaarlijkse waarnemingen.

Grafiek met aantal waargenomen gehakkelde aurelia per jaar uit het projectgebied (2009-2015). © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied

Kaart: verspreiding van de gehakkelde aurelia © Project Dagvlinders Durme- en Scheldegebied

Legende kaart: Rode bol: waarneming van de gehakkelde aurelia (2013-2014) Groene bol: nieuwe waarneming van de gehakkelde aurelia in 2015 Blauwe lijnen: Durme, Schelde, Dender en Moervaart Groen: boscomplexen Zwarte lijnen: spoorlijnen Rode lijnen: E34 - E17 De gehakkelde aurelia met blekere ondervleugels, forma hutchinsoni, komen er aan. We hopen dat jullie meetellen om zo de verdere evolutie van de soort in beeld te kunnen brengen. En om het voorkomen van alle dagvlindersoorten in de eigen regio beter te leren kennen, herhalen we opnieuw de oproep: meld én alle observaties én alle stadia op www.waarnemingen.be en neem ook veel foto’s. Zo werk je mee met het grote dagvlinderproject in het Durme- en Scheldegebied. Schrijf je in op de dagvlinderflash bij filip.vandevelde@skynet.be en/of couckuyt.jurgen@telenet.be, en wie weet komt jouw foto in de volgende editie.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Botanisch goed ontwikkelde elzenbroekbossen in de Hemelse Rij Kristof Scheldeman In het bosgebied van de Hemelse Rij in Berlare zullen vanaf 2018 inrichtingswerken uitgevoerd worden in het kader van het Natuurinrichtingsproject Berlare Broek-Donkmeer. Er worden o.a. enkele sloten geruimd en ingericht als habitat voor zeldzame vissen zoals grote modderkruiper. Ter voorbereiding van die inrichtingswerken werd afgelopen voorjaar een gedetailleerde vegetatiekartering van het bosgebied uitgevoerd. Dit om de botanisch waardevolste stukken af te bakenen en zoveel mogelijk van toekomstige graafwerken te kunnen vrijwaren. De botanische ontdekkingen waren opmerkelijk: zo werden enkele heel natte zones vastgesteld waar elzenzegge, dé kensoort voor elzenbroekbos, abundant werd aangetroffen. De elzenzegge groeide daarbij vooral op de talrijk aanwezige dode stammen die overal verspreid lagen. Een nog grotere verrassing bleek de grote aanwezigheid van interessante bosplanten op het hoger gelegen centraal donkgedeelte. Het is een zone waar ‘bosgrassoorten’ zoals ruwe smele en boskortsteel hoge bedekkingen haalt, maar waar ook zeggesoorten zoals boszegge en het nog zeldzamere bleke zegge goed gedijen. Het bleeksporig bosviooltje, een belangrijke waardplant voor de dagvlinder de keizersmantel, is eveneens lokaal met honderden exemplaren aangetroffen. De detailkartering leverde alvast de nodige informatie om de botanisch rijkste boszones af te bakenen en tegen al te grondige inrichtingswerken te beschermen.

Dé kensoort voor elzenbroekbos - elzenzegge - werd talrijk aangetroffen in het deelgebied de Hemelse Rij.

Doen! Doen! Doen! Deze zomer lanceert vzw Durme een heuse fotowedstrijd! Iedereen die vanaf 1 juli een bezoekje brengt aan één van onze reservaten kan meedoen. Ontdek je iets verrassend tijdens de wandeling of heb je plezier bij de schattenzoektocht van Vlieg? Leg het vast in een foto en post het op Instagram met #vzwdurme (je kan ons ook taggen @vzwdurme). Op 31 augustus maken we de winnaar bekend! Uiteraard op Instagram. De leukste, origineelste, … foto wint een cadeaubon t.w.v. 15 euro voor onze Durmewinkel! Veel succes!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Op een vlotter broedverloop!

Nieuwe type broedvlotjes voor visdiefjes oogsten onmiddellijk succes Michaël Crapoen Ook al klinkt hun naam misschien niet echt geruststellend, toch mogen vissers gerust zijn: visdiefjes eten enkel kleine, ondermaatse visjes (‘spekjes’ in visserslatijn). Wat ze met hun kroost op een heel broedseizoen binnenspelen, is verwaarloosbaar. Meer in het oog springend is de broedplaats van deze sierlijke sterns. Niet hoog in een boom, maar op het water. Eenmaal terug van hun winterse zwerftochten langsheen West-Afrikaanse kusten houden visdiefjes er een vrij aparte broedmethode op na. Omdat ze als grondbroeders stukken vatbaarder zijn voor roofdieren, broeden ze meestal in kolonies én op moeilijk bereikbare plaatsen. Zo kunnen potentiële visdiefeitjes- of kuikendieven zoals marter- en kraaiachtigen minder snel hun slag slaan. Liefst van al zouden ze hun ei kwijt kunnen op eilandjes, zandbanken en in de duinen. Plekjes die je bij ons van nature vooral aan de kust en in estuaria zoals de Westerschelde vindt. Maar die worden dan weer vaak bedreigd door uitbreiding van havens of baggerwerken. Ook in onze streek zijn natuurlijke nestplaatsen schaarser geworden. Om ze een pootje te helpen, legt vzw Durme i.s.m. de gemeente Berlare al een tiental jaar verschillende visdiefvlotjes op het Donkmeer, vooral in de Reservaatzone. De twee nestvlotjes uit de beginjaren hebben stilaan plaats geruimd voor vijf nieuwere en stabielere types. Vijf koppeltjes vonden er verschillende jaren een geschikte broedplaats. Dit jaar bieden we op het Donkmeer maar liefst tien nestlocaties voor de gevleugelde bezoekers aan, vakkundig in elkaar getimmerd door vrijwilligers en onze terreinploeg. In de Reservaatzone Donkmeer liggen er in totaal zeven, allemaal goed te zien vanaf het pad van de Brielstraat naar de Eendenkooi. Ook op het meest zuidelijke deel van het Donkmeer - lokaal bekend als de ‘kleine Donk’ - liggen er nu drie vlotjes. Vzw Durme wil komende jaren het aantal koppeltjes aan het Donkmeer stelselmatig proberen op te drijven. Natuurinrichtingsproject Berlare Broek-Donkmeer focust nl. ook op die soort. Een stabiele en duurzame populatie is daarvoor een ideaal startscenario.

Visdief met jong in hun natuurlijk biotoop aan de kust.

Missie geslaagd! Eind mei konden we verheugd vaststellen dat de 10 nestvlotjes allemaal ‘verhuurd’ waren en dat er druk gezorgd werd voor nageslacht. Gemiddeld leggen visdiefjes zo’n tweetal eitjes. Het is echter altijd even afwachten of er effectief vogels uitvliegen, want naast predatoren kunnen ook de weersomstandigheden (bv. nat, kil weer) een bepalende rol spelen in de overleving van de jongen. Getijdenvlotjes in Paardeweide-Oost Half april legde vzw Durme ook drie nestvlotjes in het splinternieuwe Sigmagebied Paardenweide, onder lokale mensen ook wel bekend als het ‘Berlaarse Zwin’.Vorig jaar verbleven ook daar regelmatig enkele visdiefjes, maar door de sterk wisselende waterstand was succesvol broeden tot nu toe een loterij. Om dat probleem op te vangen hebben we drie vlotjes geplaatst die mee kunnen stijgen en dalen met de waterstand. Met dank aan onze knappe koppen van de terreinploeg! Ook hier kunnen we nu met enige trots meedelen dat de vlotjes eind mei door drie koppeltjes ingenomen waren.

De nieuwe vlotjes vielen meteen in de smaak bij de visdiefjes.

Aan alle schattenzoekers onder jullie Vlieg verstopte deze zomer meer dan 200 schatkisten in kastelen, bezoekerscentra, musea en bibliotheken. Ook in het Molsbroek kwam hij langs! Vanaf 1 juli zijn alle kinderen tot 12 jaar van harte welkom om in het bezoekerscentrum op zoek te gaan naar de schatkist van Vlieg. Vraag aan de persoon achter de balie naar de zoekkaart en vlieg erin! Blinden en slechtziende kinderen zijn van harte welkom om mee te zoeken, voor hen zijn er aangepaste opdrachten voorzien.Veel succes! Als je de schatkist gevonden hebt, krijg je een tof, grappig boekje. Er zijn er drie verschillende, je kan ze allemaal verzamelen. Bij elk boekje hoort een unieke code waarmee je kan meedoen aan een wedstrijd met leuke prijzen. Meer info: op www.uitmetvlieg.be. Per gezin is ook een insectenoog voorzien (zolang de voorraad strekt). Vragen? martine.vanaudenhove@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 11

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

(Weldra) een broedende oehoe in het Waasland? Geert De Smet Dit verhaal begint in de week van 14 maart 2016. Langs verschillende kanalen beginnen een aantal vogelaars en ook de Uilenwerkgroep Waasland (www.uilenwerkgroepwaasland.be) signalen op te vangen van een oehoe (Bubo bubo) die zich blijkbaar al enkele weken ophoudt in de dorpskern van SintGillis-Waas. Onder andere de dienst Milieu en Groen van het gemeentebestuur bezorgt die informatie aan Kenny Vereecken, lokale medewerker van de Uilenwerkgroep Waasland, wanneer ze op de hoogte gebracht worden door de burgemeester Chris Lippens, die de vogel ook in zijn tuin kan waarnemen. Ook in Lokeren bevindt zich in die periode een oehoe aan het voetbalstadion.Van die laatste vogel kan al vrij snel vastgesteld worden dat hij riempjes draagt en dat het dus met zekerheid een ontsnapte valkeniersvogel is.

De oehoe - waarvan vermoed werd een ontsnapte valkeniersvogel te zijn - bleek geen riempjes of ringen te bezitten.

Bij het exemplaar in Sint-Gillis ontbreekt zulke informatie, maar aangezien de vogel zich nabij de mens en in een dorpskern ophoudt, wordt ervan uitgegaan dat ook die vogel wellicht een ontsnapte valkeniersvogel is. Consultatie van de website van de valkeniers, waar ook ontsnapte vogels gemeld worden, levert echter geen informatie over een recent ontsnapte oehoe. Een rondvliegende oehoe vangen is echter geen sinecure; dus wordt besloten de aanwezigheid gewoon verder op te volgen. Enkele dagen later wordt duidelijk dat de vogel zich overdag een vaste rustplaats eigen gemaakt heeft op een klein plat dak, een meter of 6 hoog. Bijkomende informatie is dat het dier de hele tijd zit te roepen en zich eigenlijk niet verplaatst. Mogelijk is hij uitgehongerd en uitgeput. Dus lijkt het moment gekomen om te trachten de vogel te vangen. Er wordt dan ook contact genomen met het erkend Vlaams opvangcentrum voor 12

vogels en wilde dieren (VOC) in Kieldrecht. Door omstandigheden mag de asielhouder echter geen ladder opklimmen en zo komt de vraag om de vogel te proberen vangen terecht bij de ringer van het opvangcentrum, Geert De Smet, tevens medewerker van de Uilenwerkgroep Waasland. De informatie over de locatie is in ieder geval zeer precies en juist. Bij aankomst zit de oehoe luidkeels te roepen. De eerste persoon die de ladder opklimt en over de dakrand kijkt, ziet de oehoe enkele meters voor zich rondlopen op het dakje. De poten zijn goed zichtbaar en verbazend genoeg zijn er geen riempjes of ringen te zien. Al snel blijkt dat de vogel ook verre van uitgeput is. Nog vóór de twee mannen die de vangpoging gaan wagen, op het dak zijn, zit hij al op een nabije schoorsteen. De rest van de avond blijft hij in de buurt: op een boom, een klein terrasje aan straatkant, vlak onder een lantaarn, op een bouwstelling, … en continu roepend.

De volgende ochtend is hij echter weer terug op zijn vaste roestplaats. Er moet ook wat anders bedacht worden om de vogel te kunnen vangen, aangezien hij blijkbaar niet van plan is te blijven zitten als iemand het dak probeert op te klimmen. Er wordt dus aan een vangkooi gedacht. Die vinden blijkt niet zo eenvoudig: wie heeft er immers een kooi om zo’n grote vogel op een veilige manier in te kunnen vangen? Uiteindelijk wordt besloten dan maar zelf een vangkooi te bouwen. Het basisidee van de ringer wordt door de handige Harry van de Uilenwerkgroep Waasland, Eddy De Taey, ineengeknutseld en wordt vervolgens geïnstalleerd op het plat dak. Bij de installatie zit de uil nog steeds op het dak en gaat weer op een nabije schoorsteen zitten. Diezelfde avond komt hij niet meer terug op het dak, de aanwezigheid van de kooi maakt hem wantrouwig om direct terug te keren. Ondertussen begint er enige twijfel te ontstaan: is dit wel een ontsnapte vogel? Geen riempjes, geen ringen en als je vanop afstand de achtergevel van het huis bekijkt, kan je je eigenlijk wel voorstellen dat een oehoe daar een soort rotswand in ziet: klein plat dakje, redelijk hoog (te vergelijken met een natuurlijke richel), een niveau lager een terras, nog wat in- en uitsprongen en hoogteverschillen, een trap, ... Bovendien komt nu ook informatie naar boven over de mogelijke aanwezigheid van een wilde oehoe in de regio in 2015. En wat opzoekwerk over de verspreiding van de oehoe maakt duidelijk dat ook in Nederland en andere regio’s van Vlaanderen de oehoe zich uitbreidt. Ook blijken in het buitenland reeds in menselijke omgeving broedende oehoes te zijn vastgesteld en is bekend uit zenderonderzoek dat in steengroeves broedende oehoes iedere nacht gaan jagen in het centrum van een nabijgelegen stad. Het blijkt dus wel degelijk mogelijk dat er al een broedgeval van een oehoe in het Waasland geweest is en/of dat de vogel in Sint-Gillis-Waas een territorium zoekt. Een partner heeft hij echter nog niet gevonden; dat blijkt met zekerheid uit de uren observatie. Sterker nog, de vraag blijkt eigenlijk niet te zijn: “Mogen we een oehoe als broedvogel verwachten in het Waasland”, maar enkel: “Wanneer zal met zekerheid bevestigd worden dàt de oehoe als broedvogel hier te verwachten is?”

Met al die informatie wordt besloten om verder te trachten de oehoe te vangen. Het kan immers ook zijn dat de vogel noch een ring, noch riempjes heeft, maar ‘gechipt’ is. Dit gebeurt soms ook bij in gevangenschap geboren vogels die om een of andere reden niet geringd kunnen worden met een gesloten kweekring. Het lijkt onwaarschijnlijk, want zelfs in een dergelijk geval zal de kweker wellicht ook een open ring en/of riempjes aanbrengen, maar zekerheid is gewenst. Na een nacht van het dak weggebleven te zijn en in een nabije boom gezeten te hebben vindt de oehoe zijn rustplaats weer voldoende veilig en keert terug op zijn vaste plek op het dak. De vangkooi betreden is echter nog niet aan de orde. Maar dat doet hij wel de volgende dag. De imposante vogel wordt na de vangst zo snel mogelijk overgebracht naar het VOC. Hij blijkt in goede conditie te zijn en er kan nu met 100 % zekerheid vastgesteld worden dat hij geen riempjes en ringen draagt. Rest nog het controleren of de vogel al dan niet gechipt is. Ondertussen wordt overlegd waar de vogel dan losgelaten kan worden als er effectief geen enkele indicatie is om hem in het VOC te houden.

De oehoe werd tijdelijk opgevangen in het VOC Kieldrecht.

Uiteindelijk wordt besloten dat - àls de vogel losgelaten wordt - dat gewoon ter plekke moet gebeuren. Op zaterdag 26 maart in de vooravond wordt de vogel uit zijn tijdelijk verblijf in het VOC gehaald door de asielhouder Eddy De Koning (ondertussen overleden, nvdr.), gecheckt op de aanwezigheid van een chip (die er niet is), uitvoerig bekeken (o.a. of het verenkleed geen sporen van een langdurig verblijf in gevangenschap vertoont, wat niet het geval is), geringd en gelost.

Enkele dagen na het terug vrijlaten van de oehoe in Kieldrecht blijkt hij terug op zijn stek in SintGillis te zitten (10 km verder). En daar voelt hij zich blijkbaar goed thuis, want begin juni zat hij er nog steeds... En als hij in de buurt blijft, dan kan misschien binnenkort een eerste broedgeval van een oehoe in het Waasland bevestigd worden. Met dank aan Eddy De Taey, Kenny Vereecken, VOC Kieldrecht (Eddy en Denise), Tim Audenaert en de eigenaars van de locatie waar de oehoe zat.

Na controle van het verenkleed en op de aanwezigheid van een chip, wordt de oehoe wordt ter plekke vrijgelaten.

Waanzinnige Wetenschaps Week Maandag 18, dinsdag 19 en woensdag 20 juli

Wil jij ook weten hoe je rozijnen kan laten dansen? Hoe je met melk geheime boodschappen kan sturen? Of hoe je een ei in een fles krijgt? We worden echte wetenschappers en proberen allerlei proefjes uit. Gebruikt de natuur ook slimme trucjes? Opgelet! Woensdag 20 juni trekken we er een hele dag op uit, we gaan op excursie naar het ‘Sprekende Bos’ en ontmoeten er echte wetenschappers! Meer info volgt na inschrijving. Afspraak: van 9 tot 12 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek (bij voldoende inschrijvingen ook van 13.30 tot 16.30 uur). Prijs: deelname kost 40 euro voor leden, 55 euro voor niet-leden. Inschrijven: pas geldig na bevestiging bij Sarah Geers én door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 met vermelding van ‘naam kind wordt wetenschapper’. Voor kinderen van 3de leerjaar tot 2de middelbaar. Meer info: bel 09 348 30 20 of mail naar sarah.geers@vzwdurme.be. 14

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Internationale interesse in het Sinusbeheer Thomas Van Lancker Op 31 mei - daags na de zondvloed die grote delen van het (Waas)land teisterde - werd er door vzw Durme een thema-excursie rond het Sinusbeheer georganiseerd. Dat Sinusbeheer is, voor diegenen die het nog niet wisten, een nieuwe vorm van een gefaseerd maaibeheer voor bloemrijke graslanden. Op het programma stonden verschillende terreinbezoeken o.l.v. Jurgen Couckuyt, ‘uitvinder’ van het Sinusbeheer. Opmerkelijk die dag was de grote opkomst van onze Noorderburen van de Vlinderstichting die grote interesse tonen in die nieuwe vorm van natuurbeheer. De ontvangst werd voorzien in het bezoekerscentrum Molsbroek met het traditionele bakje troost en een boterkoek. Na de verwelkoming door Eric Everaert en Jurgen Couckuyt - beiden bestuursleden en conservators van vzw Durme - stapte iedereen op de bus richting de eerste tussenstop in Daknam. Daar beheert vzw Durme een hooilandperceel dat al een paar jaar i.f.v. Sinusbeheer gemaaid wordt. Fietsers op het spoorwegpad Lokeren-Moerbeke hebben daar ongetwijfeld het recente infopaneel opgemerkt. Na een uiteenzetting over o.a. het beheer trok de karavaan verder richting Oudenbos. De tweede halte van de dag was de Venne, dé bakermat van het Sinusbeheer en voor een aantal soorten een oase van nectar in een agrarische woestijn. Daar heeft Jurgen in het voorjaar in 2013 voor de eerste keer het Sinusbeheer toegepast. Dit natte hooiland stond die dag jammergenoeg volledig blank en verviel even terug in wat het duizenden jaren geleden was, een restant van een binnenmeertje nadat de zee zich teruggetrokken had (zie de fotopagina 25 voor een sfeerbeeld van de Venne die dag). De deugddoende middagpauze met broodjesmaaltijd werd gehouden in ’t Uilenbos om nadien richting Doorslaar te trekken voor het laatste terreinbezoek in de Moortels. Ook daar wordt op bepaalde delen van het reservaat het Sinusbeheer toegepast en was er vooreerst een maaisessie voorzien. Gezien de uiterst natte condities werd dat gedeelte van het programma geschrapt zodat er afgezakt kon worden naar het bezoekerscentrum voor meer vocht, ditmaal ons eigen gerstenat: het Dobbelken. De deelnemers die dag waren het er unaniem over eens dat het een vernieuwende en leerrijke ervaring was … of om het met de woorden van iemand tijdens de excursie te zeggen: ‘Weer wat geleerd, en nog wel van een Vlaming.’ De Vlinderstichting zal de komende jaren, samen met Vlaamse collega’s, het Sinusbeheer verder onderzoeken. Zij zullen uitzoeken of dat ook effectief hogere natuurwaarden gaat opleveren zodat het beheer op grotere schaal - mits het praktisch uitvoerbaar is - kan toegepast worden door bermbeheerders, gemeenten en uiteraard natuurbeherende organisaties.

Ook in de Moortels stond het Sinuspad blank.

Begin maart werd Jurgen door de Vlinderstichting uitgeroepen tot ‘Beheerder van het Jaar’ dankzij de innovatieve maaimethode. Iets om fier op te zijn want een Vlaming die een Nederlandse natuurprijs in ontvangst mag nemen, is een zeer mooie erkenning. 15

B e h o u d

V a r i a

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Massa glasalen uitgezet in het Donkmeer

Visserijbioloog Alain Dillen vertelt: ‘Eén kilogram telt niet minder dat 3500 stuks! Daarvan wordt gemiddeld de helft volwassen. Dikwijls wordt enkel de grotere ‘pootaal’ (gemiddeld 10 stuks per kg) uitgezet. Wij kiezen echter bewust voor glasaal. Per kg glasaal kunnen immers 1750 dieren volwassen worden, tegenover slechts vijf voor de pootaal. Ideaal is om dat om de twee tot drie jaar te herhalen.’ Donkwachter Piet Vandersnickt: ‘Ook voor de visser is dit dus interessant. Glasaal kan na twee jaar met de hengel als duimdikke paling worden gevangen. Glasaal is dus zowel voor de natuur als voor de hengelsport de beste keus.’ Jan Maertens

Glasalen zijn baby-palingen van amper zeven cm lang en worden geboren op 6000 km van hier. © Jan Maertens

Op vrijdag 18 maart heeft het Agentschap voor Natuur en Bos i.s.m. vzw Durme en het Regionaal Landschap Schelde-Durme 6 kg glasaal uitgezet in het Donkmeer. Ook de gemeente Berlare werkte daaraan mee. Glasaal is baby-paling, amper zeven cm lang en zo doorschijnend alsof ze gemaakt zijn van glas. Paling wordt geboren in de Sargassozee in NoordAmerika, zowat 6000 km van hier. De larven worden met de golfstroom meegevoerd richting Europese kust, waar ze in de lente via rivieren in het binnenland geraken. Pas dan krijgen ze kleur. Alle volwassen palingen trekken terug naar hun geboortegrond om er zich voort te planten. Daarna sterven ze. De trekroute kent helaas vele door de mens gebouwde barrières, zoals dammen, sluizen, stuwen en pompgemalen. Die blijken dikwijls onoverkomelijk voor zowel de jonge als de volwassen paling. Daarom wordt jaarlijks een deel van de toekomende glasaal aan de kust gevangen en in het binnenland uitgezet. Het Visserijfonds zet jaarlijks voor een bedrag van 75.000 euro glasaal uit in Vlaanderen, om de soort er weer bovenop te helpen. 16

Veel belangstelling voor het pompstation nabij het Molsbroek Op 23 april werd voor ruim 50 deelnemers toelichting gegeven over dit nieuwe pompstation door Dirk Buyle van de afdeling Zeeschelde: in de voormiddag voor de stadsgidsen van Lokeren en de leden van de Raad voor Toerisme en in namiddag voor het brede publiek. Het bezoek verliep gecombineerd met een wandeling rond het Molsbroek. André Verstraeten

Dirk Buyle van de afdeling Zeeschelde gaf toelichting over het pompstation aan het Molsbroek. © André Verstraeten

Opgelet: gevaar voor vuile voeten!

Herinneringsbank Paul Vercauteren

Wat is er leuker dan het gras tussen je blote tenen voelen kriebelen? Heerlijk toch! In het Molsbroek kan je zelfs nog een stapje verder gaan. Onze blotevoetenpad werd opgefrist en zomerklaar gemaakt zodat iedereen er weer van kan genieten. Zand, aarde, mos, schors, gladde én ruwe stammetjes, … Het voelt allemaal anders. Wat heb jij het liefst?

In aanwezigheid van meer dan 60 belangstellenden heeft vzw Durme op 5 mei 2016 een herinneringsbank voor Paul Vercauteren ingehuldigd in het natuurreservaat ‘de Fondatie van Boudelo’ in Sinaai. Paul Vercauteren is vorig jaar overleden. Van bij de stichting van dat reservaat was hij bijzonder actief als conservator. Hij publiceerde talrijke studies over het gebied, was er vaak dag en nacht op speurtocht en zorgde voor toezicht en het gidsen van groepen. Hij was een uitzonderlijk natuurkenner en conservator. De herinneringsbank staat, omgeven door reservaatbossen, op het kruispunt van de Liniedreef en de Snepkensdreef, op ongeveer 500 meter van de parkeerstroken onder de grote beuken in de Liniedreef nabij het kruispunt met de Weimanstraat. Dank aan het Scheppersinstituut uit Wetteren en huidige conservators Tommy Vercauteren en Jo Vervaet voor de uitvoering.

Het blotevoetenpad ligt in de insectentuin naast het bezoekerscentrum Molsbroek en is altijd voor iedereen open. Opgelet: gevaar voor vuile voeten! Sarah Geers Beheer Paardeweide-Oost Afgelopen voorjaar heeft onze terreinploeg de wilgenopslag bestreden op de rietatollen van het SIGMA-gebied Paardeweide-Oost. De wilgenopslag was talrijker aanwezig in het moerasgebied dan eerst gedacht. Gedurende vijf dagen heeft de terreinploeg met enkele vrijwilligers handmatig de jonge wilgenstruikjes uitgetrokken en verwijderd. Gezien de natte bodem en de nog jonge leeftijd van de boompjes ging het uittrekken vrij gemakkelijk; de uitdaging was echter de aantallen die moesten verwijderd worden. Geschat werd dat in totaal 20.000 wilgenstruikjes uitgetrokken werden. De beheermaatregel was belangrijk en dringend. Paardeweide-Oost is namelijk een jong wetland dat dient te evolueren naar een rietmoeras en niet naar een wilgenbos. De timing voor het uitvoeren van dergelijk beheer is belangrijk: best in de tweede helft van maart, omdat de wilgen staan dan namelijk juist in blad staan en gemakkelijk onderscheiden kunnen worden van de nog droge rietvegetatie. Na eind maart kan wilgenopslag niet meer bestreden worden, omdat vanaf dan de reeds broedende vogels zoals kievit en verschillende eendensoorten, gestoord zouden kunnen worden. Kristof Scheldeman

André Verstraeten

Rita Van Moeseke, echtgenote van Paul Vercauteren, onthult de herinneringsbank. © André Verstraeten

Jong knutselgeweld De voorbije maanden was onze kleinste (Wout) ijverig bezig met het knutselen van voederhuisjes en nestkastjes voor de vogels in onze omgeving. Toen hij op het internet een plan voor een steenuilenkast vond dachten we: “Misschien kunnen we die wel beter in één van de natuurgebieden in de buurt ophangen?” Conservator Jurgen Couckuyt van het reservaat de Westlede in Doorslaar, een vochtig 17

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

grasland met nog heel wat knotbomen en dus ook nog steenuilen, was onmiddellijk enthousiast! En zo geschiedde: na enkele dagen timmeren, trokken we met de ladder naar de Westlede… En nu wachten op de eerste steenuil… Kurt Jonckheere

A c t u e e l

K a l e n d e r

Na dit triestige verhaal kwam er in mei toch nog goed nieuws. Nabij de plek van de gevonden vleermuis in nood, ontdekte Joris Everaert in een boom een kolonie van maar liefst 29 rosse vleermuizen. Een deel van deze vleermuizen gaat elke nacht jagen in het nabije Molsbroek. Het is een soort die het niet goed doet in Vlaanderen, en gekende kolonies zoals deze zijn vrij zeldzaam. Christophe Hillaert en Joris Everaert Nieuwe kar voor onze beheerploeg

Wout timmerde een nestkast voor steenuilen in elkaar. Hopelijk vinden die snel de weg richting hun nieuwe nestplaats in de Westlede. © Kurt Jonckheere

Rosse vleermuis in nood Halverwege april werd aan de Buylaers meersen een vleermuis in nood gemeld. Philippe Van de Velde kon erbij gehaald worden en controleerde het dier. Het bleek een rosse vleermuis te zijn. Het dier zat tussen de bladeren en klimop op de grond in de zon, en was duidelijk verzwakt met ook een kleine scheur in de top van de linkervleugel. Het opvangcentrum van Merelbeke werd gecontacteerd en zij zorgden binnen het uur voor vervoer. Ondanks de goede zorgen van het opvangcentrum en de faculteit diergeneeskunde in Merelbeke, kon de vleermuis niet meer gered worden. 18

Afgelopen maand heeft vzw Durme een nieuwe kar aangeschaft. De oude, houten kar begon heel veel mankementen te vertonen en was eigenlijk een gevaar op de weg geworden. Ze was dus dringend aan vervanging toe. De nieuwe kar is een ware beauty, volledig van ijzer en ‘dubbel gelakt’; ze kan aan twee zijden kippen en heeft brede banden. Die nieuwigheden zijn geen overbodige luxe: zo is de kar beter bestand tegen slecht weer, zorgt het kippen voor minder werk tijdens het afladen van de vracht en zorgen de brede banden voor minder spoorvorming in de natte gebieden die we beheren. De aanschaf van de nieuwe kar is belangrijk voor ons beheer. Zo gebruikt de terreinploeg de kar tijdens de winter geregeld voor het vervoer van brandhout en verhakseld hout, terwijl er in de zomerperiode voornamelijk maaisel vervoerd wordt. Ook voor het vervoer van lange objecten zoals PVC-buizen of materiaal om weiden af te rasteren kan het gebeuren dat we de kar nodig hebben. Kristof Scheldeman

De nieuwe kar - ‘Jozef ’ genaamd - in volle actie.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Eeuwenoude natuur langs de Stekense vaart Sarah Geers Ons grootste reservaat de Fondatie van Boudelo ligt gedeeltelijk in de gemeente Stekene, de meest noordelijke gemeente uit ons werkingsgebied. Er liggen prachtige, verborgen pareltjes. Ben jij al op ontdekking geweest?

Ochtendstond aan de Stekense Vaart

Wist je dat in Stekene en de Fondatie van Boudelo … … … … … …

er sinds 2016 wel 30 soorten libellen voorkomen waarvan één soort met uitsterven bedreigd is en een aantal zeldzaam zijn. Uitzonderlijk in Oost-Vlaanderen! de zeldzame boommarter er graag vertoeft in de oude bomen? kluizenaar Boudewijn er zich 800 jaar geleden in de bossen vestigde en er later de beroemde Abdij van Boudelo zou stichten? de graaf van Vlaanderen, Robrecht III van Béthune, in 1315 de Stekense Vaart liet graven als onderdeel van de waterweg van Gent naar de Westerschelde ten noorden van Hulst? het oude jaagpad (5 km) langsheen de vaart in 2004 werd opgewaardeerd tot stiltepad? Het maakt deel uit van het Provinciaal Fietsroutenetwerk. Langs het parcours van dit stiltepad staan panelen met poëzie van Stekense kunstenaars.

Speciaal voor de inwoners van Stekene organiseren we een wandeling in de Fondatie van Boudelo. Ken jij natuurliefhebbers die in Stekene wonen, maar nog geen lid zijn van vzw Durme? Breng hen dan zeker op de hoogte! En maak ze deel van de vzw Durme-familie. Praktisch: zaterdag 1 oktober om 10 uur. Afspraak: aan de kruising van de Weimanstraat en de Liniedreef (Sinaai). 19

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Ooievaars in de Buylaers Een verhaal met ups en downs Christophe Hillaert Er was weer heel wat te doen rond de ooievaars in de Buylaers (Lokeren) de laatste maanden. Wat begon met grote vreugde door het vlotte bezetten van het nest in het voorjaar, mondde al snel uit in zorgen en voorzichtig afwachten. Het weer was onze ooievaars opnieuw niet goed gezind. Aanhoudende regenbuien maakten het voor de ooievaars in de streek een moeilijk voorjaar. Maar er is ook goed nieuws: voor het derde jaar op rij hebben we een gelukte broedpoging. Vroeger dan verwacht Onze ooievaars kwamen vroeger toe dan verwacht en dan nog direct als koppel. Copulatie en nestbouw startte meteen. Eind april werden er twee jongen geboren, perfect op tijd. Het zwakste jong leefde maar 4 dagen, maar dat is op zich bij ooievaars niet ongewoon. We waren echter blij verrast om enkele dagen later plots nog een jong te zien! Dit (derde) jong is 7 à 8 dagen later geboren. Beide jongen stelden het goed, vader en moeder vlogen af en aan met voedsel, ze groeiden als kolen. Zondvloed Tot we de regendagen en de zondvloed van eind mei over ons heen kregen. Aanhoudende regen zorgde er voor dat sommige jongen onderkoeld raakten, het nest vulde zich met water. In Daknam sneuvelden alle drie de jongen, bij ons leek het nest gespaard, ouders en jongen bewogen goed. Pas enkele dagen na de enorme regenbuien ontdekte ik dat er iets niet klopte. Slechts beweging van één jong en de begroeiing onder de paal lag ongewoon plat. Bij controle bleek het jongste kuiken uit het nest geworpen te zijn. Ook hij (of zij) had het niet overleefd. Bovendien vermoedden we dat er meer aan de hand was, er lagen veel meer planten neer dan dit jong zou kunnen omplooien. Misschien was er ook een volwassen vogel in de buurt geweest? En inderdaad, observatie van het koppel en het overlevende jong bracht geen mooi beeld. De poot van papa ooievaar hing in een ongezonde hoek onder zijn lichaam en hij steunde er niet op. Vermoedelijk is hij bij het landen onder de paal tegen een spankabel gevlogen en heeft hij zo zijn poot gebroken. Ook de snavel van het overgebleven jong lijkt in een rare hoek te staan. Opvolging We volgen nu de papa en het jong extra op. Het jong zijn bek lijkt stevig, hij eet en beweegt goed, en maakt al goede vleugelbewegingen. De poot van de vader is te dicht tegen het lichaam gebroken zodat het niet kan gespalkt worden. Maar er zijn al voorbeelden van ooievaars met één poot, dus alles kan nog goed komen. We proberen zo veel mogelijk de natuur zijn gang te laten gaan. Om alles in perspectief te zetten: Slechts 33% van de geboren jongen halen het eerste jaar, slechts 14% bereikt de volwassen leeftijd van 4 jaar. Deze tegenslagen in onze streek zijn op natuurvlak incidenteel en jammer dat het 3 jaar na elkaar niet perfect loopt. Maar dat is de natuur. En om af te sluiten: ons overlevende jong kreeg de naam Klepper Pino, naamgenoot van onze winter ooievaar Klepper Arthur (ook al met kruisbek). 20

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Leslokaal zomerklaar! Martine Van Audenhove Na vele jaren dienst was de fleur van het leslokaal er een beetje af. Het was hoog tijd om het in een nieuw jasje te steken. Een likje verf, een mooie wanddecoratie, we zagen het helemaal zitten! Qua timing was de paasvakantie het uitgelezen moment, zonder schoolgroepen hadden we twee weken de tijd om door te werken. Met behulp van de enthousiaste vrijwilliger Sara Meersman werden de houten muren wit geschilderd. We gebruikten een dikke krijtverf van de ecologische verfwinkel Tintelijn (met dank voor de korting). Twee lagen waren voldoende om alles te dekken. Je krijg meteen een veel lichter gevoel. Op de onderste meter schilderden we een vernislaag, zodat vuil van schoenen en tassen makkelijk kan gekuist worden. Ook rond de lavabo werd een strook gevernist. Dat is handig tegen vuil en waterspatten. We zetten groene accenten op de raamkozijnen, de deurstijl en de kasten achteraan. Het oude krijtbord vervingen we door een geschilderde versie vooraan, met uiteraard ons logo erop. Op die manier kan de gids zowel de bino als de tv als het bord tegelijk gebruiken zonder van plaats te moeten veranderen. Een gemak voor zowel de gids als voor de leerlingen!

De foto’s werden gedrukt op reboard karton.

De foto’s werden tenslotte met de steun van Creafor gedrukt op reboard karton. Dat materiaal is duurzaam en ecologisch. We lieten het afwerken met een witte strip en hingen de collages met een speciale kleefband aan de muur.

De bijna antieke panelen aan de muren vervingen we door fotocollages. Uit de vele foto’s van onze vrijwillige fotografen en Vilda kozen we 43 prachtige exemplaren. Die splitsten we op in vijf groepen: zoogdieren, ongewervelde waterdieren, amfibieën en vissen, vogels, insecten en spinnen. Al de voorgestelde soorten komen voor in het Molsbroek. Die collages zullen de gidsen gebruiken tijdens educatieve activiteiten in het lokaal.

Zelfs de hangertjes voor de handdoeken kregen een speelse toets.

Het resultaat is een helder, fris lokaal waar wij alvast heel tevreden over zijn! Jullie ook? Kom gerust eens langs om het met eigen ogen te zien!

Het nieuwe krijtbord gaat op in de muur en past perfect in het geheel.

WAASLAND 21

Pas Op! Deze pagina is voorbehouden voor kinderen!

Maak je eigen onderwaterkijker De wereld onder water wemelt van het leven: visjes, salamanders, larven van libellen, kevers, bloedzuigers, ... Je kan er niet naast kijken! Hoewel... eigenlijk kijken we er wel naast, wij zien immers niet goed onder water... Gelukkig lossen we met een onderwaterkijker dat probleem in een mum van tijd op! Wat heb je nodig? - - - -

een stevig stuk plastieken buis (bv. een stuk regenpijp) of een emmertje (let op dat er geen barst in de zijwand zit!) een stuk soepel, doorzichtige plastic (bv. van een zak) stevige elastieken duct tape

Bij een emmertje: je laat een volwassene de onderkant van het emmertje eraf snijden. Als je een stuk buis hebt, mag je deze stap overslaan. Je trekt het soepele, doorzichtige stuk plastic over de opening strak en maakt het vast met de elastiek en de plakband. Ga nu naar een vijvertje, duw de onderwaterkijker in het water. Geniet van het schouwspel!

bloedzuigers en platwormen kikkervisje

zwemwants

larve van een waterjjuffer ruggenzwemmer

waterschorpioen

zoetwaterslakken

salamander steekmuglarve

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Gloednieuwe kinderhoek ... In juli opent er in het bezoekerscentrum Molsbroek een gloednieuw kinderhoekje. De allerkleinsten kunnen er op ontdekkingstocht gaan in hun eigen mini-natuurgebiedje. Ze kunnen er door het oog van een insect kijken, zich verkleden als Molsbroekdier, op zoek gaan naar kriebelbeestjes in de voelbomen of de luikjes naar de verborgen plekjes openen. Laat je kinderen de verrekijker uit de boom nemen en het allemaal zelf ontdekken! Voor je weer naar huis gaat: weet je zeker dat je alle diertjes gevonden hebt?

... en tentoonstelling Vanf 1 juli exposeert kunstenaar Luc Heirbaut in het bezoekerscentrum Molsbroek. Zijn bijzonder sprekende werken - zoals het werk op de foto hiernaast - zullen er tentoon gesteld worden. Luc werkt met zowel metaal, als hout en steen. Zijn voorliefde voor dieren, in al hun vormen en maten, komt in al zijn werken prachtig naar voor. De expositie is te bewonderen tot 15 september 2016.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Cursus Natuurlijke Cosmetica Najaar 2016

In het najaar van 2016 start vzw Durme met een cursus Natuurlijke Cosmetica: thema winter. De lessen gaan door in het bezoekerscentrum Molsbroek op donderdag 22/9, 27/10, 10/11 en 15/12. Telkens van 18.45 uur tot 21.15 uur. Sofie Jambers van de Groene Maan is experte in natuurlijke cosmetica en zal ons de kneepjes van het vak leren. Een greep uit de producten: lippenbalsem, handcrème, ... Na elke les krijg je de zelfgemaakte producten mee naar huis en er wordt een syllabus voorzien. Prijs: 80 euro (leden) of 100 euro (niet-leden) voor 4 lessen (alle materiaal inbegrepen). Inschrijven: vóór 1 september 2016 bij martine.vanaudenhove@vzwdurme.be. Schrijf het juiste bedrag over op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 met de vermelding ‘natuurlijke cosmetica’. Aarzel niet te lang want de plaatsen zijn beperkt. Voorkennis is niet vereist. Meer info: via martine.vanaudenhove@vzwdurme.be of via 09 348 30 20.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vlinders, bijtjes en rupsjes, de kinderen knutselden er vrolijk op los op de Dag van het Insect in Berlare. © Sara Meersman

Natuurbeheerders uit België én Nederland - daags na een stortvloed - op bezoek in de Venne, de bakermat van het Sinusbeheer. © Ortwin Hoffmann

Op 3 juni ging het medewerkersteam van vzw Durme op personeelsuitstap naar Nationaal Park Maasduinen in Nederlands Limburg. © Edmond Staal

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

Vogelnieuws

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de lenteperiode maart t.e.m. mei 2016. De geoorde fuut kwam opnieuw tot broeden in het Molsbroek in Lokeren (min. 18 koppels) en Paardeweide-Oost in Berlare (min. 2 koppels). Een grote aalscholver was op 17 maart aanwezig in Paardeweide-Oost en van 31 maart tot 3 april in het Molsbroek. In mei was er een zangpost van een mannetje woudaap in de Reservaatzone Donkmeer. In het Molsbroek werd in mei enkele keren een vrouwtje van deze zeldzame soort gezien en begin juni ook een zingend mannetje. Het is voor beide locaties nog afwachten of het tot een broedsel is gekomen. Een kleine zilverreiger zat op 10 april in het Molsbroek. Van de grote zilverreiger waren er waarnemingen in verschillende gebieden, met een hoogst aantal in Paardeweide-Oost. Op 9 april vloog een purperreiger over Sinaai, op 25 april foerageerde een vogel in het Groot Broek in Elversele, en op 12 mei vloog ook nog één over Sint-Niklaas. Er waren weer broedgevallen van ooievaar in de Daknamse meersen (mislukt), Buylaers (deels mislukt) en Reservaatzone Donkmeer. Een zwarte ooievaar vloog op 19 mei over de Scheldebroeken in Berlare. Op 28 april en 4 mei vertoefde een zwarte ibis in PaardeweideOost. Lepelaars werden heel de periode gezien in Paardeweide-Oost en in de Bergenmeersen in Wichelen (max. 3 vogels), op 24 mei overvliegend in Lokeren, en op 25 mei foeragerend in het Nonnengoed van de Durmemeersen in Zele. De zomertaling kon gezien worden in de Bergenmeersen, Paardeweide-Oost, ScheldebroekenAubroek, Groot Broek in Elversele en in het Molsbroek. In maart was er een witoogeend aanwezig in Paardeweide-Oost. Een koppel zwarte zee-eend verbleef van 19 tot 21 maart in de Bergenmeersen. 26

Wespendieven werden in mei al opgemerkt in Lokeren, Sint-Niklaas, Temse en Berlare. De rode en zwarte wouw kon enkele keren overvliegend gezien worden in de streek. Naast verschillende waarnemingen van bruine kiekendief, konden ook nog enkele blauwe kiekendieven opgemerkt worden in Lokeren, Sint-Niklaas en Berlare. In deze gemeentes waren er ook waarschijnlijke broedplaatsen van havik.Op 12 en 13 april trok een visarend over respectievelijk de Bergenmeersen en Sint-Niklaas-Zuid. Op 18 mei was er ook een tijdelijk pleisterende vogel in Paardeweide-Oost. De slechtvalk kwam weer tot broeden op de kerktorens van Lokeren en Sint-Niklaas. Op 22 mei vloog een roepende kwartel over het Molsbroek. De waterral kwam tot broeden in de gekende gebieden (o.a. Molsbroek en Paardeweide-Oost). Een zangpost van de zeldzame porseleinhoen was tijdens de maand mei te bewonderen in de Hagemeersen van het Molsbroek. Op 19 mei kon ook een foeragerend porseleinhoen gezien worden in PaardeweideOost. Een uiterst zeldzame kwartelkoning was van 20 tot 29 mei te horen (en een paar keer ook te zien) in de Sombeekse meersen in Waasmunster. Na de zware regenval eind mei, kon de vogel niet meer worden teruggevonden en het terrein was ook ongeschikt geworden door de regen.

Een kraanvogel vloog op 24 maart over Zele. De kluut kwam met 2 à 3 koppels weer tot broeden in Paardeweide-Oost. De grootste aantallen pleisterende steltlopers waren tijdens het voorjaar te vinden in Paardeweide-Oost, met daar ook enkele (vrij) zeldzame soorten zoals kanoet, steenloper, krombekstrandloper, temmincks strandloper, IJslandse grutto en rosse grutto. In de piek (april) van de voorjaarstrek van zwartkopmeeuw, werden in het Molsbroek tot 536 vogels geteld! Uiteindelijk bleven er ook enkele koppels om te broeden. Doortrekkende dwergmeeuwen zijn in april enkele keren gezien in de Reservaatzone Donkmeer en aan Paardeweide-Oost. Doortrekkende zwarte sterns foerageerden in april en mei daar ook tijdelijk, met een maximum van 19 vogels op 25 mei in Paardeweide-Oost. Op die datum waren in het Molsbroek ook twee vogels aanwezig. Een grote stern werd op 22 mei gemeld boven Sint-Niklaas. Op de nestvlotjes in de Reservaatzone Donkmeer kwamen minstens 7 koppels van de visdief tot broeden. De zomertortel kon gehoord worden in het Berlarebroek, Aubroek en in reservaat De Linie in Eksaarde. De ontsnapte oehoe aan het voetbalstadion in Daknam, moest op 10 april na een verkeersongeval overgebracht worden naar het opvangcentrum in Merelbeke. Op 11 mei vloog een velduil over Sint-Niklaas.

De middelste bonte specht was weer te bewonderen in de bossen van Berlare. Een rouwkwikstaart zat op 5 maart in het Nonnengoed, en in april en mei ook in Paardeweide-Oost. Zangposten van nachtegaal werden gemeld in Berlare Broek, Daknamse meersen (tijdelijk), Molsbroek (tijdelijk), Durmemeersen in Waasmunster, Koolputten in Sombeke en in het Klein Broek in Elversele. Paapjes foerageerden tijdelijk in de Scheldebroeken in Berlare, Oude Durme in Hamme, Stenenpoort in Moerzeke en in het Molsbroek. In de Scheldebroeken kwam de roodborsttapuit zeker tot broeden. Van 5 tot 7 april kon een beflijster waargenomen worden langs de Durmemeersen in Hamme, en op 6 april was ook een vogel aanwezig langs de Oude Durme. De Cetti’s zanger zong nog in de Scheldebroeken, Reservaatzone Donkmeer, Lippensbroek, schorren van de Durme in Hamme, Durmemeersen in Waasmunster en in reservaat De Linie. De zeldzame snor was met één tot twee zangposten aanwezig in de Bergenmeersen, en in de Reservaatzone Donkmeer was er ook een zangpost. Minstens 4 baardmannetjes waren nog tot 10 maart aanwezig in de Durmemeersen in Hamme. Een zingende goudvink kon op 11 mei gehoord worden in de bossen nabij de Eenbes in EksaardeMoerbeke.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender juli - oktober gratis wandeling in het molsbroek

Elke 1ste zondag van de maand Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken. Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

18, 19 EN 20 JULI Waanzinnige Wetenschaps Week Meer info op pagina 14 in dit tijdschrift.

Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59.

ZONDAG 10 JULI

ZONDAG 24 JULI

Welke sporen draagt dit bijzondere landschap

Kriebelende kruipers

Berlare Broek is decennia geleden vooral beplant met populieren. Ook nu zie je daar nog grote partijen van staan. Maar hoe zag dit landschap er vroeger uit, en waar zie je nog restanten van deze vroegere periode? Welke rol speelde de Schelde hier? Natuurgids Nico neemt je mee op een interessante wandeling over het ontstaan van het landschap in de streek.

Net als vorig jaar neemt natuurgids en insectenkenner Patrick je mee op een boeiende wandeling over kruipende, kriebelende en vliegende insecten. Deze keer bezoekt hij het rivierduincomplex van de Heidemeersen in het hart van Berlare. Heel wat bijzondere en warmteminnende diertjes vinden hier hun thuis. I.s.m. Natuurpunt Dendermonding.

Afspraak: 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a in Berlare). Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

Afspraak: 14.30 uur, basisschool Ten Berge (kruising Galgenbergstraat en Leopolddreef). Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

ZONDAG 17 JULI

ZONDAG 31 JULI

Bijzondere dagvlinders in Maaidonk en Spletters

Het Broek doorkruist

Weinig mensen zijn er van op de hoogte, maar Berlare is één van de belangrijkste vlindergebieden in Vlaanderen met o.a. grote weerschijnvlinder, iepenpage en kleine ijsvogelvlinder. Gidsen Thomas en Tom begeleiden deze speurtocht, hopend op een glimp van deze vliegende juweeltjes.

Tijdens deze landschapswandeling neemt doorwinterde natuurgids Patrick je via het kasteelpark, kasteeldreef en Turfputstraat mee het Broek in. Hier loodst hij je langs vijvers en bossen en laat je meegenieten van de bijzondere natuurwaarden in het moerassige gebied.Wie weet spot je er wel een ree of hoor je de geheimzinnige wielewaal?

Afspraak: 14.30 uur Sint-Rochuskapel (kruising Moleneindestraat en Veulaerestraat, Berlare). Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20. 28

Afspraak: 14 uur, kerkplein Berlare. Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

ZONDAG 7 AUGUSTUS

ZONDAG 21 AUGUSTUS

Waterfeesten aan het Donkmeer

Wervelend Wijmeers

Het bezoekerscentrum Donkmeer gooit haar deuren open en kan je genieten van een lekker drankje in de natuurtuin.

In het Sigmadeelgebied Wijmeers in Uitbergen zijn de werken in het voorjaar voltooid. Hoog tijd om deze natuurparel te verkennen! Het rijke rivierlandschap van weleer is in al haar glorie hersteld: moerasgebieden, open graslanden voor weidevogels, kilometers houtkanten, slikken en schorren... Er is heel wat te ontdekken! I.s.m. Natuurpunt Scheldeland.

ZONDAG 14 AUGUSTUS De Paardeweide; een nieuw vogelparadijs Langsheen de oevers van de Schelde zijn al een aantal jaar grote grondwerken aan de gang die kaderen in het Sigmaplan. Tijdens deze wandeling ontdek je meer over ‘vogelmagneet’ Paardeweide in Wichelen. Vogelkenner Joris helpt je wegwijs in deze gevederde bende.

Afspraak: 14.30 uur op het einde van de Grote Kouterstraat, Berlare (vlak voor de nieuwe dijk). Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

Afspraak: 10 uur aan de weide aan de kruising Sluis en Sarosstraat. Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

ZATERDAG 20 AUGUSTUS

VRIJDAG 26 AUGUSTUS

Soortenzoekdag in de Durmemeersen

Nacht van de Vleermuis in Hamme

De vijfde editie van de WAKONA soortenzoekdag gaat dit jaar door in de deelgebieden Bulbierbroek en Polderbroek van de Durmemeersen. We kunnen hierbij ook de bijzondere zoetwaterschorren van de Durme onderzoeken.

In het schemer komen onze fluwelen fladderaars naar buiten. Vleermuisjes in allerlei maten en gewichten fladderen bijna onzichtbaar boven je hoofd. Vanavond leer je alles over de soorten die in Vlaanderen voor komen, waar ze wonen en hoe ze met elkaar communiceren. Met een speciale bat-detector kan je ze zelf horen! De mooie locatie van het Kasteel van Moerzeke en het omliggende bos krijg je er gratis en voor niets bij. Zeker de moeite!

We starten vanaf 13.30 uur met de eerste activiteiten en zoekacties rond vogels, planten, libellen, vlinders, kevers en andere insecten, en eindigen in de late uurtjes. Op het avondprogramma staat het vangen van nachtvlinders en muizen, en de zoektocht naar vleermuizen. We verwachten dus heel wat bijzondere en leuke waarnemingen! De soortenzoekdag staat open voor zowel kenners als geïnteresseerden. Afspraak: vanaf 13.30 uur in Bulbierbroek en Polderbroek (meer info volgt via www.vzwdurme. be of www.wakona.be). Meer info: Joris Everaert, 0497 67 23 69.

We starten met een boeiende PowerPoint presentatie en gaan daarna op stap. De Nacht van de Vleermuis is een samenwerking tussen Natuurpunt Hamme en vzw Durme. Afspraak: om 20 uur aan het kasteel van Moerzeke. Parkeren kan op het plein voor de kerk (Dorp 1, Moerzeke), volg dan de pijltjes. Meer info: via sarah.geers@vzwdurme.be of via 09 348 30 20. 29

ZATERDAG 28 AUGUSTUS

VRIJDAG 30 SEPTEMBER

Het Donkmeer en zijn wachter

Bijen en pesticiden ... een moeilijk huwelijk

Voor mensen die af en toe het Donkmeer bezoeken is de Donkwachter geen onbekende. Naast toezicht op een vlot verloop van de hengelrecreatie, zijn er nog vele andere taken die z’n aandacht vragen. De jaarlijkse viszettingen, beheer van de waterkwaliteit, opvolgen van festiviteiten op het meer... Stof genoeg voor een boeiende wandeling rond het Donkmeer waarbij je uit eerst hand hoort wat er allemaal reilt en zeilt.

Voordracht door Wim Reybroeck georganiseerd door de imkerwerkgroep van vzw Durme over hoe het gebruik van pesticiden een invloed heeft op het leven van de bijen.

Afspraak: 10 uur aan het toeristisch infokantoor (lang het A. Nelepad, Berlare). Meer info: donk@vzdurme.be of 09 348 30 20.

Op verkenning in de Stekense topnatuur

ZATERDAG 1 OKTOBER

Meer info op pagina 19 in dit tijdschrift.

ZATERDAG 17 SEPTEMBER

ZONDAG 9 OKTOBER

Gastronomische Elvirawandeling

6de Taartenfestijn met bijzondere wandeling

Culinair genieten op een unieke locatie van het Kasteelpark tijdens én na een wandeling langsheen de mooiste plekjes van het Donkmeer.

Feest! Al 6 jaar kan jij bij ons vandaag de heerlijkste taarten komen eten. Smullen, én de natuur in je buurt steunen, de ideale combinatie. Bovendien organiseren we vandaag een unieke wandeling. Grasduin mee met een gids van vzw Durme door een bijzondere plek die normaal niet toegankelijk is voor het publiek.

Meer info en inschrijven: restaurant Elvira, info@restaurant-elvira.be of 09 367 06 82.

ZONAG 18 SEPTEMBER Kleineige feesten De Milieuraad, de natuurverenigingen uit Temse en de Sportdienst slaan dit jaar de handen in elkaar voor de 3de editie van de Kleineige feesten. Er zijn begeleide wandelingen, zoektochten, workshops, muziek, lekkers, genoeg te doen voor jong en oud! Bij de infostand van vzw Durme kunnen de kinderen leuke patatvogels maken. Breng gerust wat veren mee. Afspraak: doorlopend van 13 uur tot 18 uur op de Roomkouter (aan het Natuurhuis) t.h.v. Kapelstraat 178 in Temse. Meer info: via sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20. 30

Afspraak: om 19.30 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek. Iedereen welkom.

Afspraak: tussen 14 uur en 18 uur voor een stukje taart en voor de wandeling om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Einde 16 uur.

ZATERDAG 15 OKTOBER 3de Kaasavon(d)tuur Afspraak: om 19 uur in Basisschool De Vlinderboom Avermaet 135a in Zele. Meer info: van.onderbergen-waeterschoot@skynet. be of 0493 67 52 70.

NAJAAR 2016 Cursus Natuurlijke Cosmetica Meer info op pagina 24 in dit tijdschrift.

ZATERDAG 3 DECEMBER 3de Grote vzw Durme Quiz Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20.

vzw Durme

regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

- tijdens activiteiten, - tijdens lokale festiviteiten, - op aanvraag via donk@vzwdurme.be.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2016 | jaargang 19 | nr 3 Afgiftekantoor Lokeren |

P003350