Durme- en Scheldeland - 2016-4 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland

NR 4 | 2016 | JAARGANG 19 | DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Op jacht naar de kaap van 200!

De Mascaret op de Durme

Lepelaars heel de zomer in de Paardeweide

Inhoud

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Voorwoord

Op jacht naar de kaap van 200!

De Mascaret op de Durme

Vleermuizen in Durme- en Scheldeland

Redactieraad: Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak). Michaël Crapoen, Marieke De Vos, Sarah Geers, Kristof Scheldeman, Martine Van Audenhove. Met dank aan: Geert Braem, Geert De Smet, Joris Everaert, Christophe Hillaert, Lieve Hoefkens, André Verstraeten. Taalkundig advies: Paule Bosch

10 Groen tapijt bedekte waterpartijen Molsbroek 11 Duikt Grimbeert de das terug op?

Secretariaat:

12 Lepelaars heel de zomer in de Paardeweide

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be

13 Duurzaam consumeren, hoe begin je er aan?

Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid. Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, een tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 5 euro extra per kalenderjaar. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

14 Hongarije, onbekend maakt onbemind 16 Struweeltjes 25 Fotopagina 26 Vogelnieuws 28 Activiteiten oktober - januari

Druk: www.drukindeweer.be. Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Bedankt voor jouw steun! Cover: Indian summer Foto: Anna Bernburg

Onze partners:

Vo o r w o o r d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Op naar de 200! Beste leden De zomer is bijna voorbij. Dat realiseer ik me als ik aan dit voorwoord begin van wat de redactie “het herfstnummer” noemt. Het is een prachtige avond eind augustus, en ik zit op het terras thuis terwijl ik dit schrijf. Ik word me bewust van de tijd van het jaar door wat er rondom mij gebeurt: de jonge boerenzwaluwen flitsen over onze gazon en de grootste durvers komen al vliegend drinken aan onze vijver, een bende jonge spreeuwen bezet met veel kabaal de elektriciteitsmast, het graan op de akkers achter ons huis werd gisteren gedorst, en de appels beginnen rood te kleuren. Ook de natuurreservaten van onze vereniging tonen de tijd van het jaar: de graslanden werden één of meer keren gehooid, de voorjaars- en zomerbloemen zijn verdwenen, een aantal broedvogels zijn alweer onderweg naar zuidelijker oorden en een aantal andere vogelsoorten duiken weer op. Zij zijn ofwel op doortrek of komen hier bij ons overwinteren. Het vzw Durme-team maakt zich ook klaar voor het najaar.Vanaf september vinden immers weer heel wat scholen de weg naar onze vereniging en onze reservaten om onder begeleiding van onze gidsen een en ander bij te leren over de natuur. Natuurlijk staan er ook de volgende maanden weer heel wat activiteiten voor onze leden en sympathisanten op stapel, en uiteraard hopen we jullie te kunnen verwelkomen op één (of meer) van deze gelegenheden. Enkele hiervan worden (stilaan) klassiekers en wil ik jullie alvast niet onthouden: het ‘Kaasavon(d)tuur’ en de ‘Grote vzw Durme Quiz’ (meer informatie verderop in de kalender en op de website). Over de quiz gesproken, misschien is dit wel een vraag: “Wat is de oppervlakte van al onze reservaatpercelen samen?” Je mag raden als je wil, maar ik geef je onmiddellijk het antwoord: net geen 395 hectare (394,27 hectare om exact te zijn). Daarvan zijn 199,09 hectare eigendom van de vereniging zelf. Onder het motto “Op naar de 200!” willen we dit najaar nog trachten de kaap van 200 hectare te overschrijden! En daarvoor is jullie steun onmisbaar, want grond kopen kost uiteraard geld. Dus, heb je nog een restje van je vakantiebudget over, denk dan (nog) eens aan vzw Durme! * Veel plezier bij het lezen van dit alweer laatste tijdschrift van 2016! Geert De Smet Secretaris *

Elk bedrag is welkom! Vanaf 40 euro krijg je een fiscaal attest. Gebruik bij overschrijving als mededeling bij voorkeur “Op naar de 200”, zodat we weten waarvoor je steun bedoeld is. Dank!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Op jacht naar de kaap van 200! Thomas Van Lancker Zoals je kon lezen in het voorwoord van dit nummer is vzw Durme dit najaar op jacht binnen onze natuurreservaten. Niet op jacht naar loslopend wild, maar op jacht naar de kaap van 200 hectare natuur in eigendom! Begin dit jaar beheerde vzw Durme in totaal 390,8 hectare (waarvan 195,6 ha in eigendom en 195,2 ha in beheer). Ondertussen werd er dit jaar nog 3,5 hectare toegevoegd aan dit patrimonium waardoor we (bij het schrijven van dit artikel) officieel 199,09 ha in eigendom hebben. Een mooi bezit (maar geen mooi getal) dat we verspreid aantreffen in onze natuurreservaten langsheen Durme, Moervaart en Schelde. Hieronder een overzichtje van de aankopen die dit jaar reeds gerealiseerd werden: Oud-bosplanten op de grens Lokeren - Moerbeke Het jaar startte goed met de aankoop van een alluviaal elzenbroekbos binnen het reservaat de Eenbes in LokerenMoerbeke. De kruidlaag van het bos is goed ontwikkeld en herbergt voorjaarsflora zoals slanke sleutelbloem en grote keverorchis. Oud-bosplanten zoals eenbes en bosanemoon werden nog niet aangetroffen op het perceel, maar staan in de nabije omgeving. De struiklaag is ook heel goed vertegenwoordigd met opvallend veel aalbes en Europese vogelkers. Opmerkzame fietsers hebben ongetwijfeld het groene vzw Durme-bordje zien staan aan het fietspad tussen Stenenbrug en de Olentgracht. Stukje hooilandpuzzel in Berlare Diezelfde dag werd er nog een akte verleden, ditmaal aan de andere kant van ons werkingsgebied, voor de aankoop van een perceel hooiland in de Scheldebroeken in Berlare. Dit perceel ligt op een steenworp van de Schelde en grenst langs drie kanten aan reservaatpercelen. Het versterkt op die manier de soortenrijke hooilandverbinding in het hart van de Scheldebroeken, het Aubroek. Alweer een stukje van de puzzel. Laatste vijvers van de Fondatie van Boudelo

Slanke sleutelbloem is een oud-bosplant die goed vertegenwoordigd is in het nieuwe bos in het reservaat de Eenbes.

Het grootste vzw Durme-reservaat in Sinaai en Stekene is sinds begin deze zomer alweer een perceel rijker. Met de aankoop van een perceel bos met twee visvijvers zijn nu - op één plas na - alle voormalig recreatieve waterplassen binnen de Fondatie in eigendom van vzw Durme. Net als de andere vijvers zullen ook deze plassen ecologisch heringericht worden zodat het reservaat o.a. haar titel van libellenhotspot van het Waasland kan behouden en wie weet de komende jaren kan meedingen met de Damvallei, hét libellengebied van Oost-Vlaanderen.

De historische meersen in Daknam liggen langs de Durme en kunnen in sommige winters volledig blank staan (zie inzet).

Historische meersen in Daknam Dé aankoop van het jaar 2016 was toch wel die van de bijna twee hectare historische meersen binnen de Lokerse Moervaartmeersen in Daknam. De percelen liggen uitgestrekt tussen de oevers van de Durme en de Turfakkerbeek, niet ver van het pompgemaal aan de Daknambrug. De zware kleigronden, destijds afgezet door de Durme, staan in de winter soms helemaal blank en hebben kunnen voorkomen dat akkerbouw hier een voet aan de grond kreeg. Vzw Durme zal d.mv. nulbemesting én een strikt maairegime de kruidenrijke graslanden van weleer terugtoveren langsheen dat deel van de Durme en haar oevers. Zijn er herfstaankopen in het verschiet? Het jaar is natuurlijk nog niet om en bij het ter perse gaan van dit tijdschrift kunnen we jullie meegeven dat er ondertussen een akkoord is voor de aankoop van een perceel weiland aan de Zuidlede in Moerbeke. Gezien de geringe oppervlakte van het perceeltje is de grens van 200 ha in eigendom evenwel nog niet bereikt voor dit jaar. Vandaar onze oproep aan jullie om mee te helpen die trofee binnen te halen en die pluim op onze hoed te steken. Verleng nu al je lidgeld voor de jaargang 2017 en help ons om die kaap van 200 hectare dit jaar nog binnen te halen! Het is o.a. dankzij jullie ledenbijdrage dat vzw Durme nog steeds nieuwe percelen kan verwerven en (her)inrichten. Gelukkig maar, want de aankoop van grond is en blijft de beste manier van natuurbescherming in onze streek. Wil je de natuur in de streek een extra duwtje in de rug geven? Elke gift vanaf 40 euro is fiscaal aftrekbaar. De kaart op de volgende pagina geeft een beeld waar de aankopen zich situeren en waar vzw Durme welke reservaten beheerd.

Wist je dat? * * * * * * *

De eerste aankoop van vzw Durme geschiedde in 1982 in Daknam? In 2001 maar liefst 16,35 hectare aangekocht werd? Het kleinste perceel in eigendom amper 20 m² (0,002 ha) en het grootste perceel meer dan 5 hectare groot is? Vzw Durme in Lokeren niet minder dan 180 ha in eigendom en beheer heeft? Sint-Niklaas en Berlare vervolledigen de top drie met respectievelijk 82 ha en 72 ha. Elk steunend lidmaatschap bij vzw Durme gemiddeld 10 m² grond aanlevert? Één derde van onze percelen een hooilandkarakter heeft? Niet verwonderlijk aangezien onze reservaten zich situeren langsheen de waterlopen Durme, Moervaart en Schelde. Één derde van onze percelen bossen zijn waarvan het overgrote deel een Europees beschermd karakter hebben?

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De Mascaret op de Durme Uitzonderlijk in Europa André Verstraeten Het wisselen van de stroomrichting, van aflopend naar oplopend water, onder invloed van de getijden in de Durme verloopt normaal bijna onopvallend en langzaam. Maar op sommige dagen gebeurt dit met een vloedgolf. Afhankelijk van uiteenlopende elementen kan die golf hoger of lager zijn, van enkele centimeters tot 30 cm. Een dergelijke vloedgolf kreeg de Franse naam ‘mascaret’. Dit fenomeen is echt uitzonderlijk en komt in Europa slechts op een handvol plaatsen voor: in Frankrijk, Ierland, Groot-Brittannië en ... in de Durme. Maar het is een grillig natuurverschijnsel, zodat er nooit 100% zekerheid is over het juiste moment en het verloop. Die vloedgolf ontstaat in de Durme door krachtig oplopend water op die plaatsen waar bij laagwater de rivier echt ondiep is geworden. De krachtige stroom doet zich voor bij springtij die voorkomt bij nieuwe maan en volle maan. In die periode kennen we in de Durme normaal de laagste laagwaterstand en enkele uren later de hoogste hoogwaterstand. Maar die laagwaterstand kan in een regenrijke periode, als veel water in de Durme wordt overgepompt, toch wat hoger liggen. De gunstigste periode om de mascaret te zien op de Durme zijn de zomermaanden en het vroege najaar. Soms kan men die vloedgolf zelfs horen aanrollen van op meer dan 100 meter. Op 18 september 2016 is een ‘test-excursie’ gehouden, die alleen via internet was aangekondigd. Het was voor mij afwachten hoe de deelnemers hierop zouden reageren. Vonden zij dit fenomeen, dat maar enkele seconden duurt, wel de moeite waard? De reacties waren toen bijzonder positief. Werner De Nijs, schepen voor Toerisme in Waasmunster, schreef hierover: ‘Het was inderdaad een leuke ervaring gisteren. De combinatie van uw deskundige uitleg, de echt geïnteresseerde toeschouwers, het spannende wachten, en dan als kers op de taart de prachtige mascaret, maakte hiervan een echte belevenis.’

De ‘test-excursie’ over de Mascaret was alvast een succes.

De mascaret loopt soms ook op tegenover Ten Rijen in Waasmunster, maar is daar moeilijker te zien vanaf de dijk, tussen het hoge riet. De laatste jaren is de Mirabrug in Waasmunster-Hamme veruit de beste plek om die vloedgolf te zien. Vanaf die brug heeft men een mooi uitzicht over de Durme en ziet en hoort men de golf soms van vrij ver aanrollen. Er zijn vanuit vzw Durme al ideeën om via latere gezamenlijke initiatieven met gemeentebesturen, toeristische diensten en lokale natuurverenigingen het bewonderen en beleven van dit in Europa uitzonderlijk verschijnsel ruimer te promoten. In 2016 is er nog één zondag waarop een spectaculaire mascaret kan verwacht worden. Daarom wordt die dag nog voor de leden van vzw Durme een speciale mascaret-excursie aangeboden op zondag 16 oktober 2016 van 12.30 uur tot 13 uur. Samenkomst op de Mira-brug tegenover ‘De Koolputten’ in Waasmunster of de parking op het einde van Hamveer in Hamme. André Verstraeten zal er toelichtingen geven over het getij en de oorzaak van de mascaret.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vleermuizen in Durme- en Scheldeland Joris Everaert We weten steeds meer over de voorheen uitgestorven gewaande mopsvleermuis in Vlaanderen. Dit alles mede dankzij het soortenbeschermingsproject van vzw Durme i.s.m. de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt en steun van de provincie Oost-Vlaanderen. Na de ‘herontdekking’ in 2014 in Waasmunster werden in 2015 twee kolonies gevonden in Sint-Niklaas: ten minste 9 vrouwtjes en jongen achter de losse schors van een dode populier in een bosreservaat in Sinaai en 19 vrouwtjes en jongen achter het luik van een huis in Belsele (zie Durme- en Scheldeland 2014-4 en 2015-4). In de zomer van 2016 werden twee nieuwe kolonies gevonden: ten minste 3 mopsvleermuizen (wellicht allemaal vrouwtjes) in het provinciaal domein Puyenbroeck in Wachtebeke en 13 mopsvleermuizen (vrouwtjes en jongen) in het Wullebos in Moerbeke-Waas, telkens achter de losse schors van dode populieren! Om de kolonies te lokaliseren werden - zoals vorig jaar - enkele vrouwtjes gevangen en voorzien van een tijdelijk zendertje. Op de locaties waar in 2015 al kolonies waren ontdekt, vlogen in juli 2016 kort na zonsondergang dagelijks ook nog mopsvleermuizen rond.Wellicht waren die kolonies dus ook nog aanwezig. Eind augustus verbleef alleszins een (afgesplitst) groepje van 8 mopsvleermuizen achter het luik van de woning in Belsele waar vorig jaar de kolonie was. De mopsvleermuis is nu in bijna elk groot boscomplex van het Waasland vastgesteld, maar de regio blijft wel de enige gekende in Vlaanderen. In Wallonië werd dankzij gelijkaardig onderzoek dit jaar ook een eerste kraamkolonie gevonden.

Één van de dode populieren waar o.a. mopsvleermuizen zich schuil houden. Inzet: infrarood-warmtebeeld van de dode populier met centraal de warme plek waar de mopsvleermuizen zitten. © Joris Everaert

In Puyenbroeck werden naast de mopsvleermuis ook vrouwtjes van baardvleermuis, franjestaart en ruige dwergvleermuis gezenderd. Deze brachten de onderzoekers naar een boomkolonie van zeker 29 baardvleermuizen (ook achter losse schors van dode populier) en een kolonie van zeker 14 franjestaarten in de dakrand van een huis. Het vrouwtje ruige dwergvleermuis bleek in een kolonie van gewone dwergvleermuizen te zitten. Het is onduidelijk of dit vrouwtje daar jongen heeft grootgebracht.

Dit zou anders de eerste gekende voortplanting zijn van ruige dwergvleermuis in Vlaanderen. De vangst van een zwanger vrouwtje van de zeldzame grijze grootoorvleermuis in het Wullebos, was ook een belangrijke vondst. Tijdens een uitgebreide inventarisatie in Berlare Broek en langs het Donkmeer in Berlare kon meermaals een zeldzame bosvleermuis worden gedetecteerd. In Berlare Broek blijkt ook franjestaart aanwezig te zijn, alsook heel wat rosse vleermuizen waarvan in augustus en september ook een zangpost van een mannetje in een dode populier. In augustus kon op het Donkmeer tussen de vele watervleermuizen ook een foeragerende zeldzame meervleermuis worden waargenomen.

Gewone grootoorvleermuis.

De laatste zekere waarnemingen van meervleermuis in de streek waren in 2003 aan het Donkmeer en in 2008 langs de Moervaart in Moerbeke. In Berlare Broek werden ook veel sociale geluiden van de gewone grootoorvleermuis vastgesteld (kolonie in de buurt) en een kolonie van ten minste 6 baardvleermuizen in een dode populier. Aan de bekende kolonieplaats van gewone grootoorvleermuizen in de kerk van Berlare, werden begin augustus tot 44 uitvliegende vrouwtjes met jongen geteld, en uit het naastliggende koetshuis in het park vlogen toen ook ten minste 16 baardvleermuizen (vrouwtjes en jongen) uit. Naast de waarnemingen in Berlare, kon de bosvleermuis eind mei ook gedetecteerd worden in het reservaat de Linie in Eksaarde, in het voor- en najaar langs de E17 in Waasmunster, begin september langs de Stekense vaart aan de Fondatie en in de Peperkoekdreef in Lokeren. Een zeldzame kleine dwergvleermuis vloog begin september ook over de Peperkoekdreef.

De zeldzame meervleermuis werd na 13 jaar terug waargenomen aan het Donkmeer - hun ideale biotoop - in Berlare.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Groen tapijt bedekte waterpartijen Molsbroek Kristof Scheldeman Afgelopen zomer stelden veel bezoekers van het Molsbroek vragen over het groene tapijt op de watervlakte voor het bezoekerscentrum. Wat is dat? Een soort wier? Kikkerdril? Is het een plant? Kroos? Kan dat kwaad?

Het groene tapijt in het Molsbroek werd veroorzaakt door dwergkroos, één van de kleinste vaatplanten ter wereld.

Determinatie toonde aan dat het plantje dwergkroos (Lemna minuta) dat groene tapijt veroorzaakt. Dwergkroos is lid van de eendenkroosfamilie, een plantenfamilie waartoe kleine plantjes behoren die enkel bestaan uit een schijfje dat op het wateroppervlak drijft. Het is een plantenfamilie waartoe de kleinste vaatplanten ter wereld behoren. Ook dwergkroos is een piepklein plantje van slechts 2 à 3 mm² groot. Niettemin bedekte het plantje afgelopen zomer een aantal hectares water van het Molsbroek. Een ruwe schatting toonde aan dat er ten minste 25 miljard exemplaren van het minuscule plantje aanwezig waren in het reservaat! Een hallucinant cijfer dat aantoont hoe snel dwergkroos zich vegetatief (generatieve of geslachtelijke voortplanting met zaadzetting werd nog niet vastgesteld in België) kan vermenigvuldigen. Minder goed nieuws is dat dwergkroos een exoot is uit Noord-Amerika die in 1983 voor het eerst werd aangetroffen in België. Zoals veelal bij exoten kunnen zij ecosystemen ernstig verstoren door hun invasief karakter. Omwille van dat invasief karakter zijn wij het dwergkroos dan ook liever kwijt dan rijk. Onder een tapijt van dwergkroos kunnen andere waterplanten zich namelijk niet meer ontwikkelen, is er geen zonlicht meer voor de vissen en kan er zuurstofgebrek ontstaan in het water. Gelukkig zijn er tal van dieren die dwergkroos graag als voedsel nuttigen. Op de plas voor het bezoekerscentrum waren afgelopen zomer bijvoorbeeld honderden meerkoeten en wilde eenden waar te nemen die zich te goed deden aan het feestmaal met dwergkroos. Ook onder water waren er gegadigden: op een dag was ik er getuige van dat een grote school rietvoorn eveneens dwergkroos aan het eten waren. In het najaar is de bedekking met dwergkroos gelukkig fel verminderd. Niettemin gaat vzw Durme de komende jaren de aanwezigheid van dwergkroos in het Molsbroek nauwgezet blijven opvolgen. Een massale groei van kroos kan namelijk een indicatie zijn dat de ‘aangetaste’ waterpartijen te sterk geëutrofieerd (voedselrijk) zijn geworden. Indien dat zou blijken, zullen kostelijke herstelmaatregelen, zoals een slibruiming, noodzakelijk zijn om de nutriëntenbalans in het water te herstellen. 10

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Duikt Grimbeert de das terug op? Thomas Van Lancker Bijna iedereen kent de das, maar weinigen hebben hem ooit gezien. Misschien niet verwonderlijk, want de grootste marterachtige van Europa is relatief schuw en leeft vooral ‘s nachts, terwijl hij overdag enkel actief is in zijn ondergrondse burchten. Dassen leven in groep, maar jagen alleen en zijn echte omnivoren. Ze eten zo goed als alles wat voorhanden is afhankelijk van het seizoen. Hun favoriete kostje zijn regenwormen, maar ook amfibieën, tal van insecten, vruchten, zaden, eieren en muizen staan op hun dieet. Dassen – waarvan vroeger zelfs gedacht werd dat het familie van de beer was – komen in bijna heel Europa voor, vooral op plaatsen met een variatie aan bossen en weilanden. In tal van onze reservaten zijn dergelijke biotopen, gecombineerd met het voedselaanbod, nog genoeg voorhanden. En toch komen er al tientallen jaren geen dassen meer voor in onze streek... Het verdwijnen van de das in onze provincie kende verschillende redenen. Enerzijds de combinatie van de intensivering van de landbouw (waardoor houtkanten, kleine bosjes, e.d. verdwenen zijn), het vernielen van dassenburchten (die soms worden bewoond door vossen) en stroperij; anderzijds door de verdichting van het wegennetwerk en de toename van het aantal auto’s. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het handvol waarnemingen van de laatste 10 jaar in OostVlaanderen allemaal verkeersslachtoffers waren. Zo waren er een paar jaar geleden nog meldingen van een aangereden das in Beveren, Sint-Niklaas en Waasmunster.

De aangereden das van begin juli in de Holleweg in Lokeren.

De vlakke holle weg .. of kunnen dassen lezen?

Begin juli werd er in de Holleweg – niet ver van Daknam in Lokeren – een aangereden exemplaar gesignaleerd. Echte holle wegen kom je vooral in heuvelachtige (leem)streken tegen en ontstaan o.a. door erosie van regenwater. Ze zijn met hun lagergelegen wegdek, hun steile wanden en hun microklimaat uitgelezen biotopen voor tal van dieren plantensoorten. Zo ook voor de das die in die steile wanden soms hun burcht maken. De Holleweg in Lokeren heeft echter geen enkel van voorgaande kenmerken en dassen kunnen vooralsnog nog niet lezen; dus hoe het dier er terecht gekomen is, is en blijft voorlopig de vraag. De publieke opinie rond de das t.o.v. een aantal decennia geleden is gelukkig fel veranderd en wat mij betreft mag Grimbeert zijn veroveringstocht in Vlaanderen voortzetten en zich opnieuw in ons Durme- en Scheldeland vestigen. 11

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Lepelaars heel de zomer in de Paardenweide Een opstapje naar meer? Michaël Crapoen Het overstromingsgebied de Paardenweide in Wichelen en Berlare is in het kader van het Sigmaplan in juni 2014 afgewerkt. Sindsdien fungeert het oostelijke deel – ook wel Paardeweide Rietatol genoemd – als een ware vogelmagneet. Vooral watervogels springen er in het oog, en dan in het bijzonder de (vaak zeldzamere) steltlopers. Grauwe franjepoot, gestreepte strandloper, kanoet, marmereend en zwarte ibis zijn slechts enkele soorten van het indrukwekkende lijstje waarnemingen. Zij kunnen dit gebied best wel pruimen. Logisch ook, want door de vele ondiepe waterpartijen en de rechtstreekse verbinding met de Schelde vinden ze er een rijk gevulde tafel. Heel wat vissen vinden in het ondiepe water een ideale paaiplaats, en daarnaast zit het hier ook boordevol garnaalachtigen en andere geleedpotigen. Vogels gebruiken het gebied dus als het ware als een tankstation. Even opvetten alvorens ze vaak weer honderden kilometers verder vliegen.

Volwassen lepelaar (l) met jong (r) © Fonny Schoeters

Een gast die vooral sinds de voorbije zomer opvallend aanwezig was, is de lepelaar, een prachtige witte vogel met vaak opvallende, afhangende kuifveren, maar vooral de snavel valt op; een zwarte lepelvormige bek waarmee hij al lopend behendig heen en weer door het water zeeft tot er een prooidiertje tussen zit. Vanaf het tweede deel van de zomer kon je ze hier quasi dagelijks aantreffen. Op 10 augustus kon Willy De Schutter hier maar liefst 24 exemplaren observeren! Een nooit gezien aantal voor onze streek. Ook weken erna werden nog leuke aantallen gespot. Erg bijzonder was ook het feit dat verschillende lepelaars werden gezien terwijl ze aan het zeulen waren met takjes! Op die manier laten deze dieren merken dat ze meer dan gewone interesse hebben voor het gebied. Daarom gaan we deze herfst onderzoeken of we met vrijwilligers deze dieren een handje kunnen helpen, en of het bijvoorbeeld nuttig en haalbaar is om een takkenhoop aan te leggen waarin ze dan hun nest kunnen maken. Dat klinkt simpeler dan het is, want in een overstromingsgebied als de Paardenweide is dat namelijk geen eenvoudige klus. Maar lepelaars zijn nog altijd een bedreigde soort, en zoals steeds staat vzw Durme achter het versterken van de biodiversiteit in onze regio. 12

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Boekvoorstelling

Duurzaam consumeren, hoe begin je er aan? Opdat je als milieubewuste consument ecologische keuzes bij de aankopen kunt maken is het nuttig de principes te kennen van ecodesign. Om het duurzaam aankoopgedrag te ondersteunen is het nuttig als consument te weten wat een ecologische aanpak is bij het ontwerpen van producten, vandaar dat wij dit boek kunnen aanprijzen om meer zicht te krijgen op de milieu-impact van producten. In het boek komen volgende thema’s aanbod: * * * *

De noodzaak om ecodesign te implementeren in het ontwerpproces en aankoopgedrag. Alle stappen van de levenscyclus van een product worden besproken aangevuld met diverse vuistregels. Bespreking van verschillende aanpakken die elk vanuit een eigen visie streven naar de transitie naar een duurzame maatschappij bv. Cradle to cradle, biomimicry, circulaire economie, bio-gebaseerde economie. Bespreking relevante normen, richtlijnen, wetgevingen en eco-labels die gerelateerd zijn aan ecodesign. Een inkijkexemplaar is beschikbaar in het Bezoekerscentrum Molsbroek en is verkrijgbaar bij Academia Press voor 25 euro. Vzw Durme biedt ook lezingen aan omtrent ‘Duurzaam consumeren’. Als je hiervoor interesse hebt neem dan contact op met Karine Van Doorsselaer, kvdoors@skynet.be.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Hongarije, onbekend maakt onbemind Vrijdag 2 december 2016

Onbekend maakt onbemind. Dat geldt zeker ook voor Hongarije. Iedereen heeft wel al eens goelasj gegeten, sommigen gingen misschien wel een keer met vakantie naar het Balatonmeer en een citytrip naar Boedapest wint duidelijk aan populariteit.Toch slaagt President Orban er niet altijd in om het land een sympathieker imago te geven. Daarom vind ik het moment gekomen om dat imago grondig bij te stellen. We trekken nu al ongeveer 10 jaar naar het oosten en weten uit ervaring dat het land veel te bieden heeft op het vlak van natuur, de steden hebben op cultureel vlak talrijke troeven en wijnliefhebbers komen ook aan hun trekken. Wie zich wil laten verleiden door de boeiende wetlands en indrukwekkende bossen van Tolna en Baranya en weten waarom PĂŠcs culturele hoofdstad van Europa was in 2010, neem ik graag mee op een kennismaking. Er zal ook een Hongaars natje en droogje voorzien zijn waarvoor we een bijdrage vragen van 3 euro die bestemd is voor de werking van vzw Durme. Afspraak: om 19u30 in het bezoekerscentrum Molsbroek. Contact: Patrick De Spiegeleir, Oudstrijderslaan 55, 9160 Lokeren. Praktisch: graag een seintje op voorhand naar carla.poppe@skynet.be om te weten voor hoeveel mensen er eten en drank moet worden voorzien.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

3de Grote vzw Durme Quiz Zaterdag 3 december 2016

Krakende hersenen, nieuwe themarondes, ludieke prijzentafels en grappige tussenrondes: dat is het recept voor onze 3de Grote vzw Durme Quiz. Stel snel een ploegje samen (max. 6 personen) en schrijf je in. Hou je klaar, want dit jaar halen we echt alles uit de kast om jullie een ontspannende avond te bezorgen. En lees vooral onze tijdschriftjes nog eens na… misschien kan je er wel enkele antwoorden in vinden? Tot dan! Afspraak: zaterdag 3 december om 19 uur in Basisschool de Vinderij, Bleekmeersstraat 17, 9160 Lokeren. Meer info en inschrijvingen: stuur een mail vóór 28 november naar sarah.geers@vzwdurme.be. Stuur een mailtje met je groepsnaam en het aantal deelnemers en schrijf na bevestiging 4 euro per persoon over op BE52 0012 2999 0009. Maximum 6 deelnemers per ploeg. 15

B e h o u d

V a r i a

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Welkom Martine!

Sinds dit voorjaar hebben we een fantastische nieuwe collega in ons midden. Martine Van Audenhove, gids in hart en nieren, verzamelaar van schedeltjes, taartenbakster van topniveau, schildertalent (zag je de nieuwe kinderhoek al?), vat vol grappige weetjes, en nog zo veel meer! Welkom Martine!

een optimale situatie voor de aanwezige zeldzame vegetatie is. Het natte voorjaar zal natuurlijk een invloed gehad hebben op die gunstige grondwaterstand, maar ook tijdens de droge zomer en nazomer die we gekend hebben, kon vastgesteld worden dat het grondwater nooit dieper dan 35 cm onder het maaiveld zakte. Dat bewijst dat Ten Rieland een op en top kwelgebied is, waar op permanente basis grondwater vanuit de ondergrond opwelt en goed wordt vastgehouden door de venige bodem. Ook de uitbundige bloei van onze gevlekte orchissen, afgelopen voorjaar, toont alvast aan dat zij zich opperbest voelen ondanks de ruiming van de sloten en greppels. Kristof Scheldeman

Slotenruiming zorgt niet voor verdroging Afgelopen jaar werd het greppel- en slotensysteem van het natte hooiland Ten Rieland in de Durmemeersen (Waasmunster) geruimd. Omdat die ruiming zorgde voor een betere afwatering van zuur regenwater, werd gevreesd voor een verdroging van het hooiland. Dat zou nefast zou zijn voor de aanwezige grondwaterafhankelijke vegetatie met zeldzame planten zoals gevlekte orchis en addertong. Vooral de voorjaarsgrondwaterstand (periode maart-mei) is belangrijk voor de optimale ontwikkeling van die planten: tijdens het voorjaar zakt de grondwaterstand voor hen best tot net onder het maaiveld en zeker niet tot dieper dan 30 cm daaronder. Een intensieve wekelijkse meting van de grondwaterstand tijdens de periode maart-mei via een peilbuis toonde alvast aan dat er door de ruiming van de sloten geen sprake is van verdroging. Er werd een gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (GVG) van 6 cm onder het maaiveld gemeten, wat 16

Kwelwater zorgt ervoor dat Ten Rieland in Waasmunster quasi nooit droog komt te staan. © Vzw Durme

Paddenstoeltje dat tot de verbeelding spreekt Tijdens één van de eerste seizoenswandelingen dit voorjaar kwamen de kinderen op het konijnenveld aan het Molsbroek aanlopen met wel iets heel bijzonders: een klein, weliswaar uitgedroogd zwammetje dat op een dennenappel groeide. ‘Wat is dit?’ vroegen ze. Het was een oorlepelzwammetje!

Een eerste, minder algemene soort is de kleipissebed. Deze soort heeft een voorkeur voor weilanden en kan ook goed tegen regelmatige overstromingen. In de Fondatie vindt die dan ook zeker een geschikte habitat.

Oorlepelzwammetjes.

Het oorlepelzwammetje is een niet alledaagse paddenstoel. Ze zijn zeldzaam, onopvallend en ook nog eens erg klein. Plus, ze groeien enkel op dennenappels. Je moet dus geluk hebben wil je er eentje aantreffen. Wat het oorlepelzwammetje zo bijzonder maakt, is dat het een stekelzwam is. Dat betekent dat er onder het hoedje geen plaatjes (zoals bv. bij de vliegenzwam) of buisjes (zoals bv. bij een boleet) te vinden zijn, maar stekeltjes. Met het blote oog kan je dit net zien. Het hoedje heeft een beetje de vorm van een oor en het steeltje zit opzij i.p.v. in het midden. Eigenlijk lijkt dus wel een beetje op een oorlepeltje. De kinderen vonden op het konijnenveld uiteindelijk drie dennenappels met in totaal vijf oorlepelzwammetjes erop. Best wel spectaculair dus! De juf vond het een bijzonder leuke naam. ‘Dit spreekt echt tot de verbeelding’, zei ze. En inderdaad, de kinderen, de juf, en, toegegeven, ikzelf ook, waren er helemaal weg van!

Een andere soort die weinig opgemerkt wordt, is het wijnrood pissebedje, gevonden aan de oever van het Kanaal van Stekene. Deze kleine soort wordt slechts 3 à 4 mm groot en is te herkennen aan het bordeauxrode, knobbelige lijf, de spierwitte poten en de ogen die slechts uit één deeloog bestaan. Het wijnrood pissebedje komt steeds in zeer lage aantallen voor, enerzijds in bossen en anderzijds onder stenen in bermen en aan oevers van beken en kanalen. In de kuststreek is de soort vrij algemeen maar in de rest van het land duikt die maar zelden op. Oevers van beken en kanalen zijn voor nog meer soorten pissebedden de voornaamste habitat. Langs het Stekense Vaart werden op enkele honderden meters van de Fondatie ook al kleiribbel en het blind pissebedje gevonden. Vooral die laatste waarneming is erg bijzonder aangezien het blind pissebedje nog maar op 7 locaties in België gevonden werd! Dit beestje wordt maar enkele millimeters groot en leeft erg verdoken in de grond net boven de waterlijn. Pepijn Boeraeve (werkgroep Spinicornis)

Martine Van Audenhove De pissebedden van de Fondatie van Boudelo In de Fondatie van Boudelo werden tot op heden 8 verschillende soorten pissebedden waargenomen, een niet onaardig aantal. Daarnaast werden in de directe omgeving van het gebied nog 4 andere soorten gevonden, die naar alle waarschijnlijkheid ook in de Fondatie voorkomen.

Gewone oprolpissebed.

Zeldzame reigersoort nipt aan fietsongeval ontsnapt

Woudaap op wandel langs de Waasmunsterbaan.

Dat laatste proberen we wel op een zo natuurlijk mogelijke manier te doen, zonder chemische middelen en met zoveel mogelijk eigen honing en stuifmeel voor de bijen, al betekent dit ook dat er voor ons minder honing te snoepen valt. Maar ze doen het goed die bijtjen. De wintervoorraad honing en stuifmeel wordt goed gevuld, de bijenvolken zijn sterk, de winterbijen zullen gezond zijn en kunnen gerust zijn dat er eten genoeg is; in tegenstelling tot de zomerbijen, die maar een aantal weken leven, moeten ze immers flink in leven blijven tot er volgend voorjaar een nieuwe generatie geboren wordt.

Op een ochtend langs de Waasmunsterbaan in Lokeren. Een stuntelig vogeltje waggelt over het fietspad, waarvoor ik nog net op tijd kan uitwijken. Als ik er langs fiets, springt de vogel, met opvallend lange poten, op de mooi geschoren haag. Langzaam begint er iets te dagen (oké, het was nog vroeg): dat was geen onhandig, groot uitgevallen mereljong. Zou het een woudaapje kunnen zijn? De grote bek, lange poten en bruine en bleke streepjes op zijn borst wijzen alvast in die richting. Ode aan de nieuwe technologie, ik smijt mijn remmen dicht en trek nog snel een (wazige) foto met mijn GSM, voor de jonge vogel uit het zicht verdwijnt achter de auto op de oprit, terug richting Molsbroek. Later die dag bevestigen vogelkenners de waarneming: een jonge woudaap, een kleine en uiterst zeldzame reigersoort. Ons vermoeden dat de woudaap dit jaar in het Molsbroek broedde werd bevestigd. Sarah Geers Onze bijen denken al aan de winter Het kan wel eens een rare indruk geven op de Molsbroekdijk: een imker in vol ornaat zien passeren op weg naar de bijenstand. Maar het is een feit: een bijenvolkje redt het niet alleen, zelfs niet als het in een prachtig reservaat opgesteld staat. Imkeren betekent regelmatig eens kijken of alles nog goed gaat en af en toe ingrijpen. 18

Het is een lange tijd, die winterrust. Maar nu eerst nog volop genieten van de warmere dagen en halen wat ze kunnen op de laatste bloemen. Lieve Hoefkens Nest met koekoeksei

Zoek het koekoeksei!

Begin september heeft onze terreinploeg tijdens het maaien van rietvegetatie rondom één van onze vijvers in de Fondatie van Boudelo iets eigenaardigs aangetroffen. Het betrof een nest van een kleine karekiet dat mooi tussen enkele rietstengels geweven was. Groot was de verrassing echter toen bleek dat er nog enkele eitjes in lagen! Het was niettemin een verlaten nest, want kleine karekieten zijn trekvogels die begin september reeds op weg zijn naar hun overwinteringsgebied in Afrika en die dan niet meer aan broeden denken. Verdere inspectie toonde aan dat één van de eieren duidelijk groter was en een iets andere kleur had.

Wat was hier aan de hand? Al snel bleek dat het om een nest ging met, naast de gewone eitjes, een koekoeksei! Zekerheid is er niet, maar mogelijk hebben de karekietouders onraad geroken toen er zich plots een groot vreemd ei in hun nest bevond en hebben ze daardoor hun broedpoging voortijdig opgegeven. Zo zie je maar dat het trucje van de koekoek om andere vogels hun jongen te laten grootbrengen (broedparasiet is de wetenschappelijke term voor dergelijk gedrag) niet altijd lukt. Het nest is voorzichtig meegenomen naar het bezoekerscentrum Molsbroek, waar het momenteel te bewonderen is aan de balie van onze cafetaria. Wie ziet welk ei het koekoeksei is? Kristof Scheldeman Aan alle zomerse liedjes komt een eind Het zomerseizoen zit er al weer op, langzaam sluipt de herfst weer naar binnen. Maar we blikken met een tevreden gevoel terug! Wist je dat… … … … … …

er deze zomer wel 20 activiteiten en wandelingen georganiseerd werden door vzw Durme en haar vrijwilligers? er meer dan 120 kindjes de Schat van Vlieg zochten én vonden in Bezoekerscentrum Molsbroek? jullie massaal (meer dan 1.000) duimpjes en hartjes gaven aan onze foto’s en berichten op Facebook en Instagram. er meer dan 500 Dobbelkens verkocht werden op de terrassen van onze bezoekerscentra? je sinds kort onze Durmewinkel in een prachtige nieuwe kast kan vinden in bezoekerscentrum Molsbroek? Je vindt er bovendien het boek ‘Molsbroek, paradijselijk voor mens en natuur’ aan méér dan 50% korting! (Nu voor slechts 15 euro, zolang de voorraad strekt). Sarah Geers

Schattenjagers in het Molsbroek.

Ken je de dwergmuis al? Mogen we jullie even voorstellen aan het kleinste knaagdier van Europa, de dwergmuis? Door zijn kleine gestalte van 5 tot 8 cm en zijn gewicht tussen 4 à 12 gram kan hij als een echte acrobaat moeiteloos grasstengels opklimmen. Zijn tweekleurige grijpstaart, die erg beweeglijk is, gebruikt hij om te slingeren tussen de vegetatie en om bij zaden van o.a. grassen te komen. Op het einde van zijn staart heeft deze slingeraar een pluim die met de leeftijd afslijt. De dwergmuis heeft, door zijn kleine gestalte, zijn mooi gekleurde vacht en zijn lange pluimstaart een hoge aaibaarheidsfactor en lijkt daardoor meer op een huisdier genre hamster, dan op een muizensoort in de vrije natuur. De dwergmuis wordt door zijn verborgen levenswijze weinig waargenomen, al wordt aangenomen dat de soort vrij algemeen is in onze reservaatgebieden. Vooral de terreinploeg treft tijdens de maaiwerken jaarlijks nestjes van deze muizensoort in onze natte ruigtevegetaties en hooilanden aan. Afgelopen zomer vonden ze tijdens het maaien van de ruigtevegetatie onder de ooievaarspaal van de Buylaers twee nestjes van de dwergmuis. De nestjes zijn echte kunstwerkjes: de bolletjes van in elkaar geweven gras en bladeren met een kleine opening, worden tussen de 10 en 100 cm hoogte boven de grond in ruigtes en rietzomen 19

gebouwd. Hoe hoger de vegetatie, hoe hoger je de nesten kan vinden. Dat het geweven nest een architectonisch pareltje is dat bestand is tegen heel wat gewicht, wordt duidelijk als je weet dat er tot acht jongen in het nestje kunnen worden grootgebracht! Dankzij die bovengrondse nesten is de dwergmuis - in tegenstelling tot de woelmuizen die hun nesten onder de grond maken - in staat om in natte moerasgebieden, die zelfs grote delen van het jaar onder water staan, te overleven. De dwergmuis is net als de meer bekende en verguisde huismuis een omnivoor die zowel zaden eet, maar ook niet vies is van insecten, wormen en zelfs aas. Omnivoren herken je aan de knobbelkiezen. Dieren met knobbelkiezen, zoals de dwergmuis, maar ook de mens en het varken, lusten eigenlijk alles wat op hun pad ligt of langskomt. Hopelijk kunnen jullie tijdens een bezoek aan onze reservaatgebieden het nestje van een dwergmuis - of voor de echte gelukzakken het dier zelf wel eens aantreffen!

Schaapstal wordt vleermuisvriendelijk Dat vleermuizen een boontje hebben voor natuurreservaat de Linie weten we dankzij het veldwerk van Joris Everaert. Mopsvleermuizen, bosvleermuizen, grootoorvleermuizen enz.: het fladdert ’s nachts in het reservaat allemaal rond. Van de grootoorvleermuizen werd deze zomer in het reservaat zelfs een kolonie gevonden in een nestkast speciaal ontworpen voor deze vliegende zoogdieren.

Kristof Scheldeman / Christophe Hillaert Gluurmuur “Den Hert” wordt filmset De voorbije zomer was de gluurmuur in natuurreservaat De Linie voor een namiddag het decor voor een echte filmploeg. Om onze streek nog meer te promoten zocht Toerisme Waasland enkele van de mooiste plekjes van onze regio uit om er een telkens een kort filmpje op te nemen. Op hun zoektocht kwam ze daarbij ondermeer uit bij de observatiewand in Eksaarde. Voor de opname aan de gluurmuur deden ze beroep op één van onze Vlaamse topactrices: Tania Van der Sanden. Er werden twee versies van het filmpje gemaakt. In het ene filmpje speelt een roerdomp de hoofdrol, in de tweede opname een boommarter. Benieuwd welke versie het gehaald heeft? Bezoek de website www.oeverlopen.be (Toerisme Oost-Vlaanderen) en selecteer ‘360° Video’. Geert Braem 20

De Schaapstal in de Linie biedt dankzij het ‘dubbel onderdak’ nu ook onderdak voor vleermuizen. © Geert Braem

Om nog meer kansen te bieden aan de nachtelijke bewoners werd er in de Schaapstal daarom een nieuwe installatie aangebracht. Terreinvrijwilliger Willy Michielsen bracht op twee plaatsen een ‘dubbel onderdak’ aan. Bij die constructie worden er tegen de onderkant van het dak twee ruwe houten platen op elkaar genageld. De platen zijn van elkaar gescheiden met een tussenruimte van ongeveer 2 cm. Zo’n opening is net voldoende voor een vleermuis om er een veilig onderkomen te vinden. Vinden de fladderaars hun weg naar de Schaapstal? We houden je op de hoogte! Geert Braem

Pas Op! Deze pagina is voorbehouden voor kinderen!

Enge dieren... Heel wat mensen denken bij ‘enge dieren’ onmiddellijk aan spinnen. Spinnen zijn harig, ze verstoppen zich op donkere plekjes en ze zijn verdomd snel. Spinnetje, spinnetje aan de wand Spinnen zijn overal tijdens de herfst. Ze weven hun webben in huizen, bomen en struiken. Daarmee vangen ze vliegjes en muggen. Je laat dat web in je slaapkamer dus maar beter hangen, dan word je ‘s nachts minder gestoken. Yummie! Eten we ‘s nachts spinnen op? Veel mensen beweren dat. Nou, niet bang zijn, hoor, het is helemaal niet waar! Spinnen �� zitten graag in donkere, droge plekjes, zonder wind. Slaap jij ‘s nachts met je mond open? Waarschijnlijk niet. En als je het doet, dan adem je er door, waardoor je mond een natte, winderige plek wordt. Absoluut niets voor spinnen dus. grote oren om geluid op te vangen

een vacht om hen warm te houden als het koud is

Neem een vleermuis nooit vast met je blote handen, trek altijd eerst een handschoen aan

8 poten met haar Bah!

lijf uit 2 delen

8 ogen Brrrrr....

In de haren vliegen? Ook vleermuizen staan bij velen in de top 3 van enge dieren. Want, zeggen mensen, ze zuigen bloed en ze vliegen in je haren. Vleermuizen drinken helemaal geen bloed, ze eten insecten. Om die te vangen hebben ze een radarsysteem. Ze roepen heel hoog, zo hoog dat jij het niet kan horen. Die hoge tonen botsen op struiken, bomen en op een lekker hapje, zoals een nachtvlinder. Zie je die grote oren? Daarmee vangen ze de echo op. Zo weten ze precies waar hun maaltijd vliegt. Dat zijn dus zeker niet je haren.

Bibberen geblazen!

Op donderdag 3 november 2016 wordt het Molsbroek een griezelplek. Alle enge beestjes komen dan op bezoek. Wil jij er graag bij zijn? Kom dan griezelig verkleed naar het Molsbroek. Vanaf 1e leerjaar tot en met 6e leerjaar. Prijs: 10 euro Inschrijven: vóór 25 oktober bij martine.vanaudenhove@vzwdurme.be.

Maak je eigen natuurmobiel

Al deze dieren komen voor in onze natuurreservaten. Ze leven in hetzelfde gebied en zijn soms elkaars prooi. Jaja, de wetten van de natuur zijn hard. Kleur de tekeningen in en hang ze in de juist volgorde op aan een kapstok of kleef ze op een magneet. Wie eet wie? Hang de grootste rover bovenaan. Elke keten is een voedselketen.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Langs de Moervaart en de Durme, genietend van zicht op onze reservaten, varen de 60 inzittenden van de Barge richting Gent.

Op de Kleineige Feesten in Temse vierden alle natuurverenigingen uit Steendorp feest.Wij maakten er o.a. mooie patatvogels.

Het zomerseizoen van bezoekerscentrum Molsbroek zit er op. En dan zetten we onze barvrijwilligers graag in de bloemetjes... euh taart ;-)

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Eendjes vissen, vogelmaskers maken én reuze-zeepbellen blazen! De kindernamiddag op de Fonnefeesten kon voor velen niet stuk.

Elke zondag konden inwoners van Berlare e.o. genieten van een prachtige zomerwandeling, zoals hier tijdens de dagvlinderwandeling.

Azijn, bicarbonaat, afwasmiddel en wat kleurstof voor de show: zo maakten we een vulkaan na tijdens de Waanzinnige Wetenschapsweek.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

Vogelnieuws

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de zomerperiode juni t.e.m. augustus 2016. De woudaap - onze kleinste Europese reigersoort - kwam met minstens één juveniel succesvol tot broeden in het Molsbroek in Lokeren. In juli en augustus werd daar ook enkele keren een roepende kwak waargenomen. Op 14 juni foerageerde een uiterst zeldzame ralreiger in het Molsbroek. Mogelijk bleef de vogel de dagen erna nog aanwezig. De kleine zilverreiger werd op 6 juli opgemerkt in de Durmemeersen (Nonnengoed) in Zele, op 15 juli in de Schorren van de Durme in Hamme, en in augustus enkele keren in het Sigmagebied Paardeweide-Oost in Berlare-Wichelen. Van de grote zilverreiger waren er vooral in augustus waarnemingen in verschillende gebieden, met een hoogst aantal (5) in het Molsbroek.

Op 20 juni vloog een purperreiger over De Linie in Eksaarde. Eind juli en begin augustus zaten één tot drie purperreigers aan de Oude Durme in Hamme. Minstens twee van die vogels gingen toen slapen in het Molsbroek. Op 30 augustus vloog ook nog een purperreiger over het Oud Vliegveld in Waasmunster. Op 31 juli trokken respectievelijk twee en drie zwarte ooievaars over Overmere en Zele. Telkens één overvliegende vogel kon ook opgemerkt worden op 1 augustus in Grembergen en op 4 augustus in Sint-Niklaas en Berlare. Grote groepen van doortrekkende ooievaars werden eind augustus gemeld in Sint-Niklaas (tot 15 ex.) en Waasmunster (tot 28 ex.). In PaardeweideOost waren vooral in juli en augustus verschillende lepelaars aanwezig met een maximumaantal van 24 vogels. Ook in Lokeren (Molsbroek) en Hamme (Bunt) waren in die periode tijdelijk enkele vogels aanwezig. De zomertaling kwam succesvol tot broeden in het Molsbroek.

Slangenarend aan de Oude Durme in Hamme ÂŠ Joris Everaert

Wespendieven werden vooral gemeld in Eksaarde, Sint-Niklaas, Hamme en Berlare. De grote verrassing was de verschijning van een onvolwassen slangenarend aan de Oude Durme in Hamme. Deze zeldzame roofvogel verbleef er van 22 juli tot 1 augustus. Naast verschillende waarnemingen van bruine kiekendief, kon ook een overtrekkende grauwe kiekendief waargenomen worden langs de Schelde aan Paardeweide-Oost. Op 27 augustus trok een visarend over Paardeweide-Oost en op 28 augustus vloog ook een vogel over de Oude Durme.

witvleugelstern verbleef op 21 juli kortstondig in Paardeweide-Oost.

De roep van de kwartel kon enkele keren bewonderd worden in het Molsbroek, aan de Oude Durme in Hamme, aan de Heikant in Overmere, en in Wichelen.Twee zangposten van de zeldzame porseleinhoen werden in juni vastgesteld in de Daknamse meersen.

De middelste bonte specht was in juli nog te bewonderen in de bossen van Berlare.

De grootste aantallen pleisterende steltlopers waren vooral in juli en augustus te vinden in Paardeweide-Oost, met daar ook enkele minder algemene soorten zoals kanoet, kleine strandloper, krombekstrandloper, bosruiter en steenloper. Een pontische meeuw werd daar ook regelmatig gezien. Op 4 juni vloog nog een zwarte stern boven het Donkmeer in Berlare. Een zeldzame

De zomertortel kon nog gehoord worden in Overmere, Berlare en Eksaarde. Een velduil verbleef van 3 tot 10 juni in de weilanden van Maaibos ten noorden van de Eenbes in Moerbeke. Op 30 augustus pleisterden 8 zeldzame bijeneters kortstondig aan het Oud Vliegveld in Waasmunster.

De eerste doortrekkende paapjes foerageerden al in de Bergenmeersen en aan het Oud Vliegveld op resp. 23 en 30 augustus. Eind augustus konden ook al tijdelijk pleisterende tapuiten gezien worden in de Bergenmeersen in Wichelen, Scheldebroeken in Berlare en aan de Hamputten in Waasmunster. De Cettiâ&#x20AC;&#x2122;s zanger zong nog in de Durmemeersen in Waasmunster, Lippensbroek in Hamme en De Linie in Eksaarde. Op 3 juli werden twee jonge bonte vliegenvangers gezien in de Heirnisse in Sinaai. 27

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender oktober - januari gratis wandeling in het molsbroek

Elke 1ste zondag van de maand Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken. Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

3de Kaasavon(d)tuur Voor de derde maal op rij voorzien we u van overheerlijke kazen en wijnen ten voordele van onze verschillende natuurgebieden in de streek. Smakelijk!

Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59.

Afspraak: om 19 uur in Basisschool De Vlinderboom Avermaet 135a, 9240 in Zele. Meer info: kaarten bij Rudi Van Onderbergen, van.onderbergen-waeterschoot@skynet.be of 0493 67 52 70.

ZONDAG 9 OKTOBER

ZONDAG 16 OKTOBER

6de Taartenfestijn met bijzondere wandeling

De Mascaret op de Durme

Al 6 jaar kan jij bij ons vandaag de heerlijkste taarten komen eten, gebakken door onze vrijwilligers. Smullen, én de natuur in je buurt steunen, de ideale combinatie. Bovendien organiseren we vandaag een unieke wandeling. Grasduin mee met een gids van vzw Durme door een bijzondere plek die normaal niet toegankelijk is voor het publiek.

Vandaag is de laatste zondag van dit jaar waarop een spectaculaire mascaret kan verwacht worden. Daarom wordt vandaag een speciale mascaretexcursie aangeboden. André Verstraeten zal er toelichtingen geven over het getij en de oorzaak van de mascaret.

Afspraak: Kom een stukje taart eten tussen 14 en 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

ZATERDAG 15 OKTOBER

Afspraak: van 12.30 uur tot 13 uur op de Mirabrug tegenover ‘De Koolputten’ in Waasmunster of de parking op het einde van Hamveer in Hamme. Zie pagina 7 voor meer informatie.

ZONDAG 16 OKTOBER

ZATERDAG 12 NOVEMBER

Vogeltrektellingen

Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders

Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in het Aubroek.

Afspraak: om 13.15 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren. Meer info: sylvain.cuvelier@telenet.be.

Afspraak: neem contact op met Rudi Van Onderbergen, 0493 67 52 70.

ZATERDAG 19 NOVEMBER

DONDERDAG 3 NOVEMBER Kinderworkshop: Bibberen geblazen Zie pagina 21 voor meer informatie.

Dag van de Natuur in de Scheldebroeken Afspraak: om 9.30 uur of om 13.30 uur aan taverne het Veerhuis (Waterhoek 25) in 9290 Berlare. Meer info: via Jan Maertens, 0478 76 55 49 of jan.maertens1@telenet.be.

VRIJDAG 2 DECEMBER

ZATERDAG 3 DECEMBER

Infoavond Hongarije

Provinciale natuurstudiedag

Afspraak: om 19.30 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek. Contact: Patrick De Spiegeleir, Oudstrijderslaan 55, 9160 Lokeren. Praktisch: graag een seintje op voorhand naar carla.poppe@skynet.be om te weten voor hoeveel mensen er eten en drank moet worden voorzien. Prijs: 3 euro. Er zal ook een Hongaars hapje en een drankje voorzien worden.

In de bres voor Oost-Vlaamse soorten en hun leefgebied.

Zie pagina 14 voor meer informatie.

1. Een stand van zaken van allerlei boeiende natuurstudieprojecten in onze provincie 2. Praktische natuurstudieworkshops 3. Postersessies en uitwisselingsmoment tussen natuurstudievrijwilligers Zie pagina 15 voor meer informatie.

Een organisatie van het Provinciebestuur OostVlaanderen, Directie Leefmilieu i.s.m. Regionale landschappen en Bosgroepen, vzw Durme en Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos.

PROGRAMMA

ZATERDAG 3 DECEMBER 3de Grote Vzw Durme-Quiz Hou je klaar, want hier is de derde editie van onze quiz al! Schrijf je in met een ploegje van maximum 6 deelnemers en stel je kennis bij. Algemene kennisrondes worden opnieuw afgewisseld met ludieke tussenrondes. Wie weet val je in de prijzen? Afspraak: om 19 uur in Basisschool de Vinderij (Bleekmeersstraat 17, Lokeren). Meer info en inschrijven: vóór 28 november bij sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Zie pagina 15 voor meer informatie.

ZATERDAG 17 DECEMBER Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders

Afspraak: om 13.15 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren. Meer info: sylvain.cuvelier@telenet.be.

DONDERDAG 19 JANUARI

VRIJDAG 10 FEBRUARI

Uilencursus Uilenwerkgroep Waasland

Lezing: Bewust duurzaam consumeren

Wil jij ook meer weten over uilen? Dan is deze verdiepingscursus iets voor jou. Naast kenmerken van uilen in het algemeen, krijgen de cursisten op een boeiende wijze theorie over de bosuil, ransuil, velduil, kerkuil en steenuil. In de drie praktijklessen wordt de nadruk gelegd op inventarisatie. Daarbij wordt gebruik gemaakt van geluidsopnames.

Als consument kunnen we allemaal een steentje bijdragen tot een meer leefbare en duurzame wereld. Door ons aankoopgedrag kunnen we de industrie sturen. Tijdens de lezing worden tips gegeven voor de aankoop van duurzame producten. Karine Van Doorsselaer, geeft reeds meer dan 20 jaar les over duurzaam ontwerpen en nodigt jullie uit tot een boeiende gedachtenwissel over het thema â&#x20AC;&#x2DC;duurzame productenâ&#x20AC;&#x2122;.

De lessen gaan door in CC De Kouter, Koutermolenstraat 8b, 9111 Belsele (vlot bereikbaar met het openbaar vervoer). Afspraak: alle lessen vangen aan om 19.30 uur en eindigen om 22.30 uur. Meer info: Marc Aerts, 0485 38 19 87 of marc.aerts@uilenwerkgroepwaasland.be.

Afspraak: om 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren). Meer info en inschrijven: via Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Gratis deelname. Zie pagina 13 voor meer informatie.

vzw Durme

regionale vereniging voor natuur- en milieubehoud

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

- tijdens activiteiten, - tijdens lokale festiviteiten, - op aanvraag via donk@vzwdurme.be.

3de Kaasavon(d)tuur

Zaterdag 15 oktober om 19.00 uur Voor de derde maal op rij voorzien we u van overheerlijke kazen en wijnen ten voordele van onze verschillende natuurgebieden in de streek. Smakelijk! Afspraak: om 19 uur in Basisschool De Vlinderboom Avermaet 135a, 9240 in Zele. Meer info: kaarten aan 15 euro bij Rudi Van Onderbergen, 0493 67 52 70 of van.onderbergen-waeterschoot@skynet.be. ÂŠ Eddy Copers

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2016 | jaargang 19 | nr 4 Afgiftekantoor Lokeren |

P003350