Durme- en Scheldeland - 2017-4 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland

NR 4 | 2017 | JAARGANG 20 | DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Rode wouw broedt in Moerbeke

Visonderzoek slaat meivis aan de haak

Boommarters uit Sinaai zwerven uit

Inhoud

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Voorwoord

Rode wouw broedt in OostVlaanderen

Meivis in Paardeweide-Oost

Wie het kleine niet eert, ...

Rubriek: achter de schermen

Redactieraad: Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak). Michaël Crapoen, Sarah Geers, Kristof Scheldeman, Martine Van Audenhove. Met dank aan: Geert De Smet, Marieke De Vos, Joris Everaert, Marc Hebbelinck, Leen De Wilde bvba, Jan Maertens, Sara Meersman, Joost Reyniers, André Verstraeten.

10 Neem vzw Durme op in je duo-legaat

Taalkundig advies: Paule Bosch

11 Natuurbeheer op de rivierduin Molsbergen

Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be

12 Nakomelingen boommarter uit Sinaai palmen nieuw territorium in 14 Bezoekerscentrum Molsbroek door de ogen van eerstejaars interieurvormgeving LUCA

Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid. Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland betalen 6 euro extra per kalenderjaar. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres. Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Bedankt voor jouw steun! Cover: jonge speurneuzen in de Buylaers Foto:

Vzw Durme

15 Vleermuizennieuws 2017 16 Struweeltjes 21 Kinderblaadje 24 Fotopagina 26 Vogelnieuws

Onze partners:

Vo o r w o o r d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Bedankt voor je steun Beste vzw Durme lid Als het je gewoonte is dit voorwoord te lezen, dan weet je dat ik het voorbije jaar meer dan eens benadrukt heb hoe belangrijk leden zijn voor onze vereniging. Momenteel zelfs meer dan ooit, want het aantal leden dat de vereniging moet hebben om in aanmerking te komen voor subsidiëring werd door de Vlaamse overheid verdubbeld van 600 naar 1200. Ik wil je dan ook niet het goede nieuws onthouden dat we 1200 leden hebben! Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf hebben we binnen ons ruime werkingsgebied zelfs meer dan 1350 leden en met de leden die wat verder wonen, komen we aan ruim 1500 leden. Omdat naast het totale aantal ook de verdeling over de gemeenten binnen ons werkingsgebied van belang is, zoeken we in enkele gemeenten nog een paar leden extra, maar dit zal zeker lukken en dan kunnen we ons dossier indienen bij de overheid. Wat ik deze keer dus vooral wil doen is jullie allemaal, elk individueel lid, bedanken voor de steun die jullie de vereniging geven door lid te zijn. Het maakt daarbij niet uit welk soort lid je bent, maar ik wil toch in het bijzonder onze meer dan 250 steunende leden bedanken. Zij steunen de vereniging in het extra door een hoger lidgeld te betalen zonder dat daar meer ledenvoordelen tegenover staan (behalve het feit dat er ieder jaar wel een wandeling of andere activiteit georganiseerd wordt om hen te bedanken). Deze extra steun is ook broodnodig, want naast het feit dat we leden nodig hebben om personeelssubsidies te krijgen hebben we uiteraard ook nog andere financiële middelen nodig voor de werking van de vereniging, in het bijzonder om natuurgebieden te kunnen blijven aankopen.Want ook al steunt de overheid ook de aankoop van natuurgebieden, gemiddeld 40% van de aankoopprijs moeten we toch zelf financieren. Je begrijpt dat dit al gauw over aanzienlijke bedragen gaat. Ook door deel te nemen aan onze activiteiten kan je een extra steentje bijdragen. En natuurlijk staan er ook in de herfst weer heel wat activiteiten voor onze leden en sympathisanten op stapel, en hopen we jullie te kunnen verwelkomen op één (of meerdere) van deze gelegenheden. Meer informatie vind je verderop in de kalender en op de website. Maak er een warme(*) herfst van! Geert De Smet Secretaris (*) je kan vzw Durme ook steunen tijdens “De Warmste week” van Studio Brussel. Kijk snel op pagina 20 voor meer info.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Rode wouw broedt in Oost-Vlaanderen Eerste geslaagde broedgeval in meer dan 50 jaar Joris Everaert

Ant w (zie oord: ach Zuid terfl ap) lede

De ontdekking en opvolging van het broedgeval In het voorjaar van 2017 werden enkele waarnemingen verricht van rode wouw in en rond de bossen langs de Moervaart en de Zuidlede in Moerbeke en Lokeren. Begin april was er ook één waarneming van twee rondvliegende vogels, maar er werd verder geen aandacht aan besteed. In juni werden de waarnemingen van ten minste één rode wouw echt opvallend dankzij enkele lokale vogelkenners. Ik besloot daarom ook eens enkele uren te observeren in het gebied. Op 18 juni kon ik tot tweemaal toe een adulte vogel met prooi in dezelfde richting zien wegvliegen. Dat deed uiteraard een lichtje branden! In een vlaag van enthousiasme en overtuiging dat het om een broedgeval moest gaan, nam ik de volgende dag spoedverlof om op zoek te gaan. En met succes! Na amper een paar uur zoeken ontdekte ik een nest met twee jongen in een populierenbosje nabij het reservaat de Eenbes binnen de bosgordel langs de Zuidlede in Moerbeke. Het nest bevond zich op ongeveer 20 meter hoogte in een stevige Canadapopulier in de noordwestelijke rand van het bosje. In de literatuur is vaak beschreven dat rode wouwnesten bekleed worden met niet natuurlijk materiaal zoals plastic en koorden, maar dit was hier niet het geval. Omwille van mogelijke verstoring, maar ook door gevoeligheden betreffende jacht en gebruik van vergiftigd aas in het gebied, werd de vondst enkel door een paar plaatselijke vogelkenners in alle discretie in het oog gehouden, en werden alle waarnemingen automatisch onder embargo gezet op de site www.waarnemingen.be. De verslagenheid was groot toen op 27 juni het oudste jong dood werd teruggevonden aan de voet van de nestboom. Gezien de geschiedenis in het gebied en feit dat de vogel verkrampte klauwen had, werd dit als een verdachte dood beschouwd. Het adulte vrouwtje werd een paar dagen daarvoor ook al in verdachte houding gezien (afhangende vleugels, weinig oplettend). De rode wouw is een gespecialiseerde aaseter en daardoor erg gevoelig voor sterfte door vergiftigd aas. Bij het toxicologisch onderzoek in de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Gent in Merelbeke, kon echter niet aangetoond worden dat het jong was gestorven door vergiftiging.

Jagende adulte rode wouw in Moerbeke.

Gelukkig kon het overgebleven jong verder opgroeien, en op 24 juli vloog het ook met succes uit. De dagen nadien kon het nog wel eens tijdelijk gezien worden op of rond het nest, maar de waarnemingen waren beperkt.

Jagende adulte rode wouw in Moerbeke.

Twee jongen op nest (19 juni 2017).

Het is niet helemaal ondenkbaar dat de rode wouw in het gebied tot broeden kan komen. De afwisseling van kleinere en grotere bossen met kleinschalige weilanden, graslanden, akkers en ruigtes in het gebied, is de ideale broedhabitat voor de rode wouw. In 1976 kwam in de nabije omgeving ook al de zeldzame zwarte wouw succesvol tot broeden, het eerste gekende broedgeval voor Vlaanderen. Status in Vlaanderen en Europa In Vlaanderen is de rode wouw altijd al een zeldzame broedvogel geweest. Het laatste gedocumenteerde geslaagde broedgeval was in het Dijleland (Vlaams-Brabant) in 2014. In 2016 was er een mislukt broedgeval in de regio Heist-op-den-Berg (Antwerpen). Andere gekende broedgevallen dateren al van meer dan 15 jaar geleden. Zo was er in 2000 een mislukt broedgeval in Ieper (West-Vlaanderen) en in 1998 kon in een populierenbos in Ursel (Oost-Vlaanderen) een broedgeval gevonden worden dat echter ook mislukte door een zware storm. Een gelijkaardig broedgeval was er in Assenede in het jaar 1977. Het broedgeval in Moerbeke is - voor zover geweten - het eerste gekende geslaagde broedgeval voor Oost-Vlaanderen sinds wellicht meer dan 50 jaar. Het dichtstbijzijnde bolwerk van de soort ligt in Wallonië, waar zich in de periode 2001-2007, en wellicht ook nu nog, een vrij stabiele populatie van 150 tot 180 broedparen bevond. In Duitsland en Frankrijk komen de grootste populaties voor. De rode wouw had erg te lijden door menselijke vervolging tot rond 1950. Daarna was er een gematigd herstel, maar de soort is momenteel in Europa ‘bijna in gevaar’. In verschillende regio’s gaat de soort weer achteruit, zeker in het zuiden van Europa. Voedsel en bedreigingen

Overgebleven jong (7 juli 2017).

Het zijn echte alleseters die vooral veel aas eten. Maar ook insecten, regenwormen en andere ongewervelden, muizen, konijnen, mollen, ratten staan soms op de menu. Onervaren jongen van de spreeuw, merel, lijster, ekster, zwarte kraai en duiven, vormen ook wel eens het voedsel. Hoewel het verboden is, vormt het uitleggen van vergiftigd aas een grote bedreiging voor de rode wouw, zeker in de broedgebieden. In sommige regio’s zoals in Duitsland, zijn windturbines ook een belangrijke doodsoorzaak geworden.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

Meivis in Paardeweide-Oost! Jan Maertens Met dank aan Jan Breine (INBO), Dominiek Decleyre (ANB) en Alain Dillen (ANB)

K a l e n d e r

Ant w (zie oord: ach Fint terfl ap)

De voorbije zomer hebben vrijwilligers van vzw Durme bij visstandonderzoek met fuiken heel wat jonge finten gevangen in Paardeweide-Oost. De vangst van fint in de Zeeschelde: dat was warempel 100 jaar geleden! Als gevolg van lozingen werd het water van de Schelde na de Eerste Wereldoorlog zo zwaar vervuild dat de vissen er verdwenen.Vanaf 1995 kwam er dankzij de bouw van waterzuiveringsinstallaties door Aquafin een langzame verbetering. Ik herinner me de ijskoude januarimaand 1997 toen de Schelde in onze streek dichtvroor. In een wak zag ik voor de allereerste keer in de Schelde een vogel (een dodaars) een visje vangen! Maar pas toen in 2007 ook in Brussel Noord een waterzuiveringsstation actief werd, ging de zuurstofhuishouding van het Scheldewater er met een plotse ruk op vooruit.Voor de fint duurde het echter nog tot 2009 vóór de eerste exemplaren werden gevangen stroomopwaarts Antwerpen. De fint is een Europees beschermde soort uit de haringfamilie (lokale vissers spreken dan ook over ‘haringskes’) en kan zestig cm lang worden. Volwassen finten leven in zee, maar paaien in rivieren. Na hun tweede zomer trekken de jonge finten naar de zee. Ze keren pas terug wanneer ze volwassen zijn. Bijnaam is ‘meivis’, omdat de fint in die periode de grote rivieren optrekt om te paaien. Volgens de overlevering was hun paaispel soms zo fel dat het de oeverbewoners uit hun slaap hield! Tot rond 1900 werd de meivis veel gevangen door de Scheldevissers van Mariekerke (Bornem) en verkocht als consumptievis.Visser Jan De Knijf (°1941) vertelde me dat zijn grootvader vóór de Tweede Wereldoorlog in de Schelde in Wichelen volwassen finten ving aan een vaste hengel (werphengels bestonden nog niet) met een nachtvlinder als aas. Sedert 2006 organiseert de vzw Durme-afdeling Zele-Berlare-Wichelen visstandonderzoek in haar werkingsgebied. Dit gebeurt altijd door een ploeg van vrijwilligers. Dat is ook nodig om de vaak lange netten in het water uit te zetten. Momenteel loopt een tweejarig onderzoek i.s.m. het Agentschap voor Natuur en Bos in de Paardeweide-Oost. We hebben tot hiertoe 18 soorten vis gevangen waaronder trekvissen als bot, spiering, zeebaars en fint.

Één van de finten - of meivissen - uit de Paardeweide-Oost.

Twee jongen finten.

Het plaatsen van de fuik.

De waterpartij van de Paardeweide-Oost maakt deel uit van het reservaatproject de Scheldebroeken van vzw Durme (op het grondgebied van Zele, Berlare en Wichelen langsheen de linkeroever van de Schelde) en is ook één van de gecontroleerde overstromingsgebieden (GOG) van het Sigmaplan. Paardeweide-Oost werd in 2013 ingericht als natuurgebied en heeft zich op korte tijd omgevormd tot een echte natuurmagneet en trekt dan ook heel wat bezoekers aan. Door de inrichting als GOG is een open verbinding met de Schelde uit den boze. Daarom werd hier geëxperimenteerd met een voor het Sigmaplan nieuwe vorm van natuurinrichting binnen een overstromingsgebied en deze techniek kreeg de naam Niet-Tidale Aantakking. Via een inlaatklep stroomt er bij ieder hoogtij aan de oostzijde (hier wordt de fuik geplaatst) een beperkte hoeveelheid Scheldewater het gebied in. Met het water glippen via een metalen rooster ook kleine vissen mee naar binnen.Aan de westzijde van het gebied is aan de uitlaatsluis een vistrap aangelegd die werkt op het ritme van eb en vloed. Ongeveer één keer per jaar, bij een noordwesterstorm, komt het gebied helemaal onder water te staan. De doelstelling voor het gebied is dat het evolueert naar een rietmoeras met open water van hoge kwaliteit zodat de roerdomp zich hier kan vestigen. De werking van de sluizen heeft daarom meerdere doelen: permanent een goede waterstand houden voor ontwikkeling van riet en open water, vismigratie van en naar de Schelde mogelijk maken en het water te verversen (om giftige algenbloei te vermijden).Voor vissen is de Paardeweide-Oost aldus een deel van het rivier-ecosysteem geworden. Het gebied is in constante evolutie, waardoor het momenteel heel aantrekkelijk is voor o.a. allerlei steltlopers en lepelaars. Ook de situatie in de Schelde blijft evolueren. Welke soorten we in de toekomst zullen aantreffen (en welke niet meer) blijft dus een vraagteken, maar dat maakt het gebied juist zo boeiend. De vangst van finten is daar een heel mooi voorbeeld van. Kleine visjes groeien op in dergelijke overstromingsgebieden om als volwassen dieren de Schelde in te zwemmen. Vermoedelijk gebruiken sommige soorten de Paardeweide-Oost ook als paaiplaats en weer andere als foerageerplek; die zwemmen dan geregeld in en uit het gebied. De paling is een voorbeeld van die laatste groep vissen. Dergelijke gebieden zijn zoals gezegd recent aangelegd. Het visstandonderzoek is dus per definitie pionierswerk en … spannend! Het visstandonderzoek van vzw Durme in de Paardeweide loopt van mei 2016 tot en met april 2018. Een uitgebreid verslag volgt daarna in Durme- & Scheldeland. Zin om dit eens mee te maken? Tip: ook voor kinderen absoluut aantrekkelijk! Contacteer jan.maertens1@telenet.be.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

“Wie het kleine niet eert, ... Thomas Van Lancker ... is het grote niet weerd.” Dit gezegde spreekt voor zich en geldt voor heel veel zaken. Zo ook voor de grondaankopen die vzw Durme doet binnen haar natuurgebieden. Zo kan de grootte van een perceel variëren van enkele honderden vierkante meter tot wel enkele hectare. Elk jaar koopt vzw Durme nog nieuwe percelen aan om tot een groter geheel te komen binnen haar reservaten, die te beheren in functie van de natuur en zo bij te dragen aan de biodiversiteit. Zie het als een puzzel waar her en der nog ontbrekende stukjes dienen ingepast te worden. Die puzzelstukjes - zowel de grote als de kleine - zijn voor vzw Durme belangrijk in de strijd om het natuurbehoud. Stuk voor stuk Deze zomer werden zo een aantal puzzelstukjes aangekocht in Berlare en Sinaai. In Berlare ging het over een perceeltje moerasbos aan het Donkmeer van amper 1.000 m² dat grensde aan een bestaand boscomplex van vzw Durme. In Sinaai ging het over een perceeltje bos van 1.800 m² in de Fondatie van Boudelo waarvan vzw Durme reeds de achterliggende percelen in eigendom had. Stuk voor stuk waardevolle percelen die bijdragen tot het groter geheel binnen onze natuurreservaten. Een mooi geschenk In het voorjaar werd aan vzw Durme ook een perceeltje bos geschonken - eveneens in Sinaai - van amper 900 m². Gezien de geringe oppervlakte van het perceel en de kosten bij een verkoop - die zeker niet min zijn - besloten de voormalige eigenaars hun perceel bos te schenken aan onze natuurvereniging. Wij namen dan op ons beurt notariskosten, registratierechten, e.d. voor onze rekening. Of een duo-legaat? Een schenking hoeft niet enkel interessant te zijn bij kleine percelen. Zo bestaat er de mogelijkheid om een goed doel - zoals vzw Durme - op te nemen in je testament zodat je erfgenamen buiten schot blijven bij successierechten. Die sucessierechten kunnen soms oplopen tot 65% en in dergelijke gevallen volstaat het op het goede doel op te nemen in een duo-legaat. Meer info hierover vind je op pagina 10 in dit tijdschrift.

Steun de natuur en doe een gift Wil jij onze natuurgebieden dit jaar nog een extra duwtje in de rug geven? Doe een gift vanaf 40 euro op BE52 0012 2999 0009 met in de mededeling ‘gift’. Giften vanaf 40 euro per jaar zijn fiscaal aftrekbaar. In februari ontvang je je fiscaal attest en krijg je 45% van jouw gift terug.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Ve r e n i g i n g

A c t u e e l

K a l e n d e r

Rubriek: achter de schermen Wie zijn de mensen achter de schermen van vzw Durme? Daar willen we jullie in deze rubriek een beeld van geven. Personeel, vrijwilligers, partners, … Want het organiseren van tal van activiteiten, het beheren van 450 ha natuur of het begeleiden van al die schoolgroepen, dat gebeurt natuurlijk niet vanzelf. Daarom zetten we dit jaar graag de mensen in de kijker die onze vereniging draaiende houden. Zin om er deel van uit te maken? Neem dan zeker contact op via vrijwilliger@vzwdurme.be. Personeel Er werken 8 mensen voor vzw Durme. Zij zijn dag in dag uit bezig voor onze vereniging, en zorgen dat alles op wieltjes loopt. Ze coördineren het beheer van onze reservaten én voeren het uit, organiseren activiteiten, ontvangen scholen, verzorgen de externe communicatie, volgen het beleid op, kopen gronden aan, onderhouden contacten met gemeentebesturen, en nog zo veel meer. Zij vormen het bindmiddel tussen alle vrijwilligers en zorgen dat vzw Durme op een continue manier doet wat het doet: de natuur in jouw buurt beschermen en tot bij jou brengen.

Het vzw Durme-team in 2017.

Marieke De Vos, ex-collega: “Ik zie de personeelsploeg als het ‘hart’ van de vereniging - de schakel tussen de natuurreservaten, de vrijwilligers, de leden en het bestuur. De ploeg zorgt dat vzw Durme kan blijven stromen en bewegen. Het is fijn om te werken in zo een gedreven team dat streeft naar hetzelfde. En middagpauzes op het schoonste terras Lokeren - soms zelfs met paardenworsten erbij - zijn een unieke bonus!”

Conservators

Leren van elkaar tijdens een conservatordag.

Elk reservaat heeft zijn conservator (en soms co-conservators). Zij volgen ‘hun’ reservaat van dichtbij op en houden een oogje in het zeil. Ze onderhouden lokale contacten, ondersteunen de terreinploeg met het beheer van hun reservaat, denken mee over het beheer, en hebben steeds hun voelsprieten opstaan bij mogelijke problemen. Samen met de coördinator reservatenwerking zorgen ze ervoor dat het beheer van de reservaten vlot verloopt.

Jan Maertens, conservator van de Scheldebroeken: “Het leuke aan conservator zijn is om een natuurgebied doorheen de jaren grondig te leren kennen. De mooiste waarnemingen zijn voor mij niet de toevallige soms uiterst zeldzame passanten maar soorten die we kunnen linken aan ons beheer. Zo stelden we bij de vorige broedvogelinventarisatie een groter aantal broedkoppels van de rietgors vast.”

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Neem vzw Durme op in je duo-legaat

Erfgenamen moeten altijd successierechten betalen op het vermogen dat ze erven van de overledene. Dit kan gaan om een hoog bedrag dat je moet afgeven aan de Staat. Door een goed doel zoals vzw Durme op te nemen in je testament help je niet alleen de natuur in de buurt, het is ook fiscaal aantrekkelijk voor je nabestaanden. Erflaters die vzw Durme goed gezind zijn, kunnen ons op die manier begunstigen. De tarieven voor de successierechten hangen af de graad van verwantschap en de grootte van de erfenis. In sommige gevallen kunnen ze oplopen tot wel 65% van de nalatenschap. Als je een deel nalaat aan een goed doel, dan betaalt die maar heel weinig successierechten (circa 8 %). Een extra voordeel is dat vzw Durme ook de successierechten voor je erfgenamen betaalt. In het testament neem je dan naast je erfgenamen ook het goede doel van jouw keuze op en zeg je dat deze organisatie verantwoordelijk is voor het betalen van alle successierechten. Op deze manier kan het zijn dat je erfgenamen meer erven omdat ze niks moeten afstaan aan de Staat. Dit is natuurlijk verschillend van geval tot geval. Dus is het aan te raden om vooraf eens je situatie voor te leggen aan een notaris of accountant. Een duo-legaat moet dus voldoen aan drie voorwaarden: 1) 2) 3)

Er moet een testament opgesteld zijn. Er moet een legaat zijn ten voordele van één of meerdere personen. Er moet een tweede legaat zijn ten voordele van een erkende organisatie die verplicht is alle successierechten van de eerste persoon te betalen.

Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be. 10

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Natuurbeheer op de rivierduin Molsbergen Kristof Scheldeman Zoals jullie konden lezen in het vorige tijdschrift heeft vzw Durme afgelopen voorjaar 40 ha extra oppervlakte natuur in de omgeving van het Molsbroek in natuurbeheer genomen. Het betreft in feite een beheeroverdracht van gebieden die voorheen door het ANB (Agentschap voor Natuur en Bos) beheerd werden. Één van die gebieden is de rivierduin Molsbergen die net naast het Molsbroek ligt. Het beheer dat vzw Durme deze zomer voor Molsbergen heeft uitgevoerd betreft een verderzetting van het reeds 20 jaar succesvol uitgevoerde beheer van het ANB. Molsbergen herbergt een zeldzaam biotoop van droge graslandvegetaties die zich op de voedselarme en zandige rivierduin ontwikkelen. Het belangrijkste beheer voor de rivierduin is verschralingsbeheer door het maaien van de aanwezige graslandvegetatie. Over de grassen zelf hoeven we ons niet veel zorgen te maken. Daarvoor krijgen we hulp van de konijnenpopulatie die het schaars aanwezige gras door begrazing millimeterkort houdt. Jaarlijks moeten echter eveneens de talrijk aanwezige adelaarsvarens, bramen en opslag van berken, soorten waarin de konijnen niet geïnteresseerd zijn, gemaaid worden. Een arbeidsintensieve taak te meer daar het reliëf van de rivierduin niet overal vlak is waardoor het gebruik van een tractor niet overal mogelijk is. Het jaarlijks maaien op de rivierduin is echter een belangrijke beheertaak omdat de varens en bramen anders meer zeldzame kleine planten zoals hondsviooltje, mannetjesereprijs en grasklokje zouden overwoekeren en verdringen. Ook de talrijk aanwezige korstmossen, die de duin plaatselijk een grijze kleur geven, hebben nood aan zonlicht om te groeien, en verdragen geen planten boven hen.

De massale aanwezigheid van korstmossen zorgt voor de kenmerkende kleur van het unieke biotoop grijze mosduinen.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Nakomelingen boommarter uit Sinaai Ant w palmen nieuw territorium in (zie oord: ach Kee Sarah Geers (vrij naar natuurbericht.be 17-8-2017)

terfl lvle k ap)

Een wildcamera registreerde in de Schellandpolder in Hingene (Bornem) een boommarter die op een boomstam springt, even naar de camera kijkt en met een sierlijke sprong aan de andere zijde van de stam verdwijnt. Die paar seconden film zijn het eerste bewijs van de aanwezigheid van het zeldzame zoogdier in Klein-Brabant. Het dier heeft een afstand van 20 kilometer overbrugd, inclusief de N16, de E17 en de Schelde. Om de boommarter beter in beeld te krijgen, werd een voederplaats aangelegd. De opstelling bestond uit een draad op een hoogte van 40 centimeter waaraan gedroogde pruimen geregen werden. Op 7 april kwam bij de opstelling voor het eerst een boommarter in beeld, die van toen af aan geregeld de draad kwam inspecteren. De marter kreeg de naam ‘Jantje’, al zou later uit de beelden blijken dat Jantje een vrouwtje is. Jantje zag eens pruimen hangen in Hingene.

Opmerkelijke ontdekking Vanaf 2 mei verscheen op de beelden een tweede boommarter, een mannetje. Aangezien het dier blind was aan één oog, lag de naam ‘Eenoog’ voor de hand. Gelukkig zagen de onderzoekers de weken erna het oog geleidelijk opnieuw oplichten en bleek het slechts om een tijdelijke ontsteking te gaan. De ontdekking is toch wel opmerkelijk, aangezien de locatie ver ligt van de gebieden waar deze zeldzame soort in recente jaren werd gezien. De recente vondsten van boommarters op enkele locaties in de bosrijke Kempen zijn intussen voor de hand liggend, maar de aanwezigheid van boommarters in het westelijk deel van Vlaanderen is dat allerminst. De meest nabije gekende populatie ligt in de Fondatie van Boudelo (Sinaai – Stekene), op zo’n 20 km in vogelvlucht van Hingene. In 2015 werd dankzij wildcamera’s ook al de aanwezigheid van twee boommarters vastgesteld in het Kravaalbos in Aalst (25 km van Hingene). In een poging om de herkomst van de boommarters te achterhalen werden de vachtpatronen uit Hingene vergeleken met die van de marters uit de populatie van Sinaai, die door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gedurende enkele jaren intensief werd opgevolgd. Het patroon van de keelvlek is immers bij elke boommarter verschillend, waardoor ze individueel te herkennen zijn. Dit project werd in 2014 beëindigd, zodat er anno 2017 geen volledig beeld meer bestond van de individuele kenmerken van de dieren en hun nakomelingen. Maar op de website www.waarnemingen.be werd een foto gevonden die dateerde van 7 oktober 2014. Deze foto (linkse foto op de volgende pagina), genomen door een wildcamera opgesteld in Eksaarde, toont een boommarter die als twee druppels water lijkt op Jantje (rechtse foto op de volgende pagina). Zo kon achterhaald worden dat Jantje waarschijnlijk één van de jongen is die in 2014 geboren zijn in de Sinaai-populatie. De foto is het enige spoor van het jonge dier, dat nadien van de radar verdwenen leek. Tot het opdook in Hingene, drie winters later. 12

Gewaagde route Een blik op de kaart toont dat de route tussen Sinaai-Eksaarde en Hingene een waagstuk is: 20 kilometer in vogelvlucht, belemmerd door dichtbebouwd gebied en verkeerswegen. Tijdens haar omzwervingen is Jantje de E17 en de N16 over geraakt én de Schelde overgezwommen. Het verschijnen van boommarters in Hingene wijst erop dat hun vermogen tot verspreiding over lange afstanden zeer groot is.

De unieke keelvlek bij de boommarter laat zien dat het om hetzelfde exemplaar gaat. (links © Geert Braem, 2014 en rechts © Joost Reyniers, 2017)

Boommarters leven solitair, enkel in de paartijd in juli-augustus zijn mannetje en vrouwtje een paar dagen samen. ’s Nachts worden grote afstanden afgelegd. In het Vlaamse landschap, met zijn dichte wegennet, lintbebouwing, draadafsluitingen en andere barrières, lopen boommarters daarbij grote risico’s. Voor de toekomst van een boommarterpopulatie is het van groot belang dat bestaande migratieknelpunten tussen natuurgebieden worden aangepakt en dat nieuwe knelpunten worden vermeden. Zo werden in 2017 wegenwerken opgestart langs de Weimanstraat in Sinaai, om de veiligheid voor zowel zwakke weggebruikers als overstekende dieren te verhogen. Hopelijk zal de toekomst uitwijzen dat deze ingreep succes heeft, en dat vanuit de Fondatie van Boudelo het verspreidingsgebied van de boommarter kan uitbreiden. Bron: Natuurbericht.be - Joost Reyniers, Natuurstudiewerkgroep Klein-Brabant

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Bezoekerscentrum Molsbroek door de ogen van eerstejaars interieurvormgeving LUCA Martine Van Audenhove Op dinsdag 30 mei stelden bijna zestig studenten van het LUCA – School Of Arts in Brussel – hun eindwerk ‘Molsbroek’ voor. Hieraan waren ze al enkele maanden hard aan het werk. In februari waren ze alles komen opmeten en kregen ze de rode draad mee: ‘Binnen is de spiegel van buiten’. We waren die dinsdag dus enorm benieuwd. De docent had van tevoren een selectie gemaakt. ‘Die gemarkeerden zijn voor jullie de interessantste. En kijk vooral door de soms bizarre constructies heen. Soms bevindt een geniaal idee zich op de achtergrond.’ Gewapend met deze goede raad gingen we op pad.We bekeken tientallen maquettes, maakten notities en spraken studenten aan. De meest terugkerende elementen waren: het licht en de bar. Volgens velen was het binnen te donker. Dus probeerden ze via verschillende manieren het bezoekerscentrum ‘open te trekken’. Sommigen deden dat via glazen plafonds, extra ramen of door het weglaten van de scheidingsmuur tussen de permanente en tijdelijke tentoonstelling. Ook hadden de meesten de bar en het terras vergroot. ‘Mensen willen genieten van de natuur,’ zei een overtuigde studente, ‘dus moeten er voldoende mogelijkheden zijn om dat ook op een comfortabele manier te doen’. De kaart van het consumeren trekken dus. Na een hele voormiddag was ons hoofd vol. Hoewel de meeste concepten praktisch of budgettair niet haalbaar waren, was het toch bijzonder interessant om al die ideeën naast elkaar te zien! Als we in de toekomst ooit het bezoekerscentrum Molsbroek onder handen nemen, dan kunnen we uit deze brainstorm zeker interessante ideeën plukken!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vleermuizennieuws 2017 Joris Everaert Voor het derde jaar op rij werd midden juli 2017 vanuit vzw Durme en de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt het ‘mopsvleermuisvangstweekend’ georganiseerd in het Waasland, inclusief de Nederlandse grens ten noorden van het Stropersbos.Allereerst wil ik de meer dan 20 vrijwilligers die hierbij hielpen, alvast bedanken! Er werd prioriteit gegeven aan nieuwe gebieden waar de soort recent ook was vastgesteld, in de hoop om via gezenderde vrouwtjes bijkomende kolonielocaties te ontdekken. De details van de resultaten zullen later nog gepubliceerd worden in een rapport en een wetenschappelijk artikel. Een nieuwe spectaculaire vondst was de ontdekking van een grote kraamkolonie in een bosperceel met Amerikaanse eiken in het Heidebos in Wachtebeke. De mopsvleermuizen zaten daarbij steeds achter de losse schors van dode Amerikaanse eiken. Om de paar dagen wisselden ze van boom en soms zaten ze ook in twee aparte groepjes. De meeste van de gebruikte bomen hadden een diameter van slechts 20 à 25 cm. Er kon daarin een topaantal van 32 vrouwtjes en jongen geteld worden! De waarde van Amerikaanse eiken voor vleermuizen is hierdoor weer eens aangetoond, juist doordat deze bomen snel losse schors, scheuren en holtes vertonen. Het eventueel kappen van dergelijke bomen dient dan ook met grote zorgvuldigheid te gebeuren. Bij een andere kolonie - achter het luik van een huis in Belsele - kon een nieuw afstandsrecord opgemeten worden. Een gezenderd vrouwtje van deze kolonie ging elke nacht foerageren op een goeie 7 tot 10 km ten zuiden van de kolonie in de bossen en schorren langs de Durme in Waasmunster en Hamme. Dit was twee jaar geleden ook al vastgesteld. Maar op een windstille zachte nacht ging dit vrouwtje langs de Durme nog verder oostwaarts tot aan de Oude Durme en de oostelijke uithoek van de Sombeekse meersen, tot een goeie 14 km van de kolonie, een nieuw record! In het voorjaar van 2017 kon de mopsvleermuis ook met zekerheid worden vastgesteld in het Stropersbos in Stekene en Sint-Gillis-Waas, alsook in de aanpalende Clingse bossen in Nederland. Spijtig genoeg vloog daar tijdens het vangstweekend geen mopsvleermuis in de netten. Volgend jaar proberen we daar opnieuw! Mopsvleermuizen achter losse schors van dode Amerikaanse eik.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Een terugblik op het woudaapje In het vorige nummer van ‘Durme- en Scheldeland’ verscheen een interessant artikel vanWim Mertens over de terugkeer van het woudaapje in de vallei van de Zeeschelde en haar bijrivieren. Daarin werd erop gewezen dat de populatie in Europa tussen 1970 en 1990 drastisch is gekrompen ten gevolge van negatieve ontwikkelingen langs de trekroutes en in de overwinteringsgebieden (uitbreiding Sahel), door jacht en zeker in West-Europa door het verdwijnen van geschikt leefgebied (moerassen). In de vallei van de Schelde en haar bijrivieren waren er tussen 1995 en 2007 jaarlijks geen of ten hoogste twee territoria van het woudaapje. Als gevolg van natuurontwikkelingsprojecten en het Sigmaplan steeg dit langzaam tot 9 territoria in 2015. Op zichzelf is dat een positieve evolutie, maar we moeten beseffen dat deze aantallen niet te vergelijken zijn met die van vóór 1970 in onze regio. Een korte terugblik op de natuurweelde van toen leek ons dan ook aangewezen. Al was het maar om aan te tonen dat we nog een lange weg en veel natuurprojecten te gaan hebben om de vroegere aantallen te kunnen benaderen. Gelukkig staan er verder met het Sigmaplan en het Natuurinrichtingsplan (NIP) van het Donkmeer in Berlare hoopgevende projecten in de startblokken. Het grote paradijs van het woudaapje was tot omstreeks 1965 het Donkmeer in Berlare. Bepaalde jaren werden er 22 nesten geteld. De grote specialist in het vinden van die nesten was vogelringer Jules De Maerschalck (1893-1986). Op een mooie zaterdag vond hij in de huidige Reservaatzone Donkmeer (putten 12, 13 en 14) zeven nesten en ringde er de jongen! Deze kleine reiger was er zo algemeen dat hij een dialectnaam had die bekend was bij alle bewoners in de omgeving: de krocher. René Verheyen schreef in 1948 in het standaard-werk ‘De Steltlopers van België’ dat het woudaapje een tamelijk algemene broedvogel was 16

Natuurfotograaf en -cineast Marcel Verbruggen fotografeerde omstreeks 1960 Jules De Maerschalck bij het Donkmeer in Berlare met de jongen van een nest geringde woudaapjes.

in sommige gedeelten van ons land. In onze regio werd dat duidelijk aangetoond door de waarnemingen van woudaapjes tot omstreeks 1970 in alle geschikte biotopen met moeras en riet, zoals de Oude Durme en de Moerasput in Waasmunster, de Eireput in Grembergen, het Panneweel in Sint-Gillis en het Molsbroek in Lokeren. Uit al deze waarnemingen is gebleken dat woudaapjes verborgen geheimzinnig leven in de moeraszones, maar helemaal niet schuw zijn en zelfs verschillende keren hun jongen grootbrachten nabij verlichte wegen met relatief veel verkeer zoals langs de Waasmunsterbaan in Lokeren en nabij de brug van Waasmunster. Marc Hebbelinck en André Verstraeten

Bruin cypergras profiteert van droge zomer Tijdens een veldbezoek in augustus in ons natuurreservaat de Moortels in Doorslaar (Lokeren) bemerkte ik dat de aanwezige brede sloten volledig uitgedroogd waren. Een verontrustend beeld. Het droge voorjaar en de dito zomer van dit jaar zijn heel nefast geweest voor onze waterplanten en moerasvegetaties. Dergelijke vegetaties staan liefst van al het jaar rond onder water of op zijn minst met hun wortels in (grond)water. Niettemin is er een zeldzaam moerasplantje in onze contreien dat profiteert van droge zomers. Het betreft bruin cypergras (Cyperus fuscus), een kleine, snelgroeiende cypergrassoort, die als pionier op tijdelijk droogvallende vijverbodems en slikplaten groeit. Tijdens natte zomers is de oppervlakte geschikt biotoop voor bruin cypergras beperkt. Het is vooral tijdens droge zomers dat er volop droogvallende modderbodems ontstaan waarop dit plantje kan groeien. Bruin cypergras, dat er wat als een tropische grassoort uitziet, maar wel degelijk inheems is, kan zich dan tijdens een korte groeiperiode op deze tijdelijke ‘modderbiotopen’ ontwikkelen.

Groot was de verrassing toen ik zag dat ook in de drooggevallen sloten van de Moortels honderden plantjes van bruin cypergras zich hebben gevestigd. Het betreft namelijk een nieuwe vindplaats van dit plantje voor onze regio, waar reeds gekende groeiplaatsen op één hand te tellen zijn! Kristof Scheldeman

Mannelijke merel.

Waarom zijn er zo weinig merels? Het is jullie waarschijnlijk ook al opgevallen dat er erg weinig merels te zien zijn, voornamelijk in stedelijke gebieden. Daar zijn verscheidene oorzaken voor. In september zijn er nog steeds veel vogels in de rui; hun verenkleed wordt vervangen. Het is belangrijk om zich dan gedeisd te houden voor eventuele vijanden. Ook de zang kent bij veel vogels een dipje tijdens deze tijd van het jaar omdat dit veel energie vraagt en ze die veel beter kunnen aanwenden nu er koudere tijden aanbreken. Helaas is er nog een andere boosdoener, vooral voor onze merels. Vorig jaar werd voor het eerst in ons land een uitbraak van het usutu-virus vastgesteld. Dit is een dodelijk virus voor de merels, genoemd naar een rivier in Swaziland. Ook dit jaar vreest men dat het virus weer heeft toegeslagen. Het wordt overgedragen via steekmuggen en er is helaas nog geen remedie tegen gevonden. Als je een dode merel vindt, wil dit dan melden via www.waarnemingen.be. Zo hoopt men een zicht te krijgen op de ernst van de uitbraak. Sara Meersman

Liefste ….

... bedankt om onze collega te zijn

… vrijwilliger, bestuurder, collega, natuurkind en ouder, leerkracht, bezoeker. Na 9 jaar met fijne gidsbeurten, knotsgekke (kinder)cursusmomenten, gezellige bezoekerscentrummomenten, interessante subsidie- en looncijfertjes, lekkere taartenfestijntaarten, ... is het tijd voor mij om verder te ‘stappen’. Via Landwijzer en met de slogan ‘mens worden aan de landbouw, de landbouw vermenselijken‘ in mijn achterhoofd, spring ik door de biobloemen en dan zie ik wel waar ik uitkom. Een ding is zeker: ik zal het Molsbroek en vzw Durme voor altijd in mijn hart dragen! Zoveel momenten om te koesteren. Bedankt dat jij erbij was! Ik wens vzw Durme een grote groene toekomst met hulp van enthousiaste vrijwilligers en personeel, en met steeds de nodige financiële steun. Een toekomst waar men durft voelen en veranderen. Er liggen veel uitdagingen en kansen klaar voor vzw Durme. Dat vzw Durme voor veel (nieuwe) biodiverse natuur mag zorgen en tegelijk een warme vereniging mag blijven die mensen met een hart voor de natuur samenbrengt. Graag tot binnenkort ergens. Marieke Hou jij ook van bijen?

Zorg voor de natuur en zorg voor bijen … het hoort bij elkaar. Daarom is er binnen vzw Durme ook een imkerwerkgroep. Deze werkgroep organiseert uitstappen, activiteiten, 18

Het voltallige vzw Durme-team lezingen, lessen-reeksen rond het leven van de bij. Daarnaast functioneert ze ook als imkervereniging, aangesloten bij de koepel van AVI (Algemene Vlaamse Imkervereniging). Zo wil ze imkers die op een zo bij-vriendelijk-mogelijke manier willen imkeren, samenbrengen en ondersteunen. Je hoeft echter zelf geen imker te zijn om aan te sluiten. Iedereen met belangstelling voor bijen is altijd welkom op onze praatcafés of vormingsavonden. Meer info: Lieve Hoefkens via 0474 81 87 26 of lievehoefkens@hotmail.com.

Blader doorheen de 4 seizoenen in deze prachtige uitgave en geniet van de Meetjeslandse Bossen. Dit boek toont je de rijkdom aan natuur aan de hand van vlot leesbare teksten en prachtige foto’s.

Exclusief bij voorverkoop: ✔ Je naam en gemeente in het boek ✔ gratis fiets- en wandelroute ✔ 6 euro/boek gaat naar aankoop en/of uitbreiding van de Meetjeslandse Bossen

224 blz.

Stort vóór 25 oktober 30€ / 37€ (indien verzending) op rekeningnummer BE58 8901 7443 0279 op naam van de Zetterij vof, met vermelding van de naam en gemeente die je wil laten opnemen in de voorintekenlijst achteraan het boek.

Meer info: www.demeetjeslandsebossen.be of 0497 61 82 04 Technische gegevens: 270 x 231 mm, kwaliteitspapier 170g, garengenaaid met harde kaft Verschijning: 18 november 2017 • Prijs: 30 euro (afhaling) / 37 euro (indien verzending) Auteurs: Jacques Cleppe en Marc Schoonackers • Fotografie: Ludo Goossens • Vormgeving: Steven De Dapper In samenwerking met Natuurpunt en Partners Meetjesland en

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De Heetste Tocht - Music For Life Zaterdag 23 december Studio Brussel strijkt dit jaar neer voor ‘De Warmste Week’ in het Provinciaal Domein Puyenbroek in Wachtebeke. In de achtertuin van vzw Durme! We mogen hier dus zeker niet ontbreken en zijn dit jaar extra aanwezig met ... ‘De Heetste Tocht’. Vzw Durme neemt je op zaterdag 23 december mee op een tocht van 20 km doorheen 9 natuurgebieden waarvan maar liefst 90% langs dijken, oude spoorwegen en trage wegen loopt. Helemaal van het Molsbroek tot in Puyenbroeck. Een unieke hartverwarmende wandeling om niet snel te vergeten. We vertrekken om 9 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek en komen rond de middag aan aan de Kruiskapel in Eksaarde. Na een middagpauze vertrekken we richting Puyenbroeck voor de laatste 10 kilometer. Tussendoor zorgen wij voor verwarmende én verkwikkende drankjes. Zo een uitdaging verdient natuurlijk een stevig duwtje in de rug. Laat je daarom sponsoren voor elke kilometer die je wandelt voor vzw Durme. Is 20 km wat veel? Sluit dan halverwege aan aan de Kruiskapel in Eksaarde. Schrijf je in, blijf ons volgen via onze nieuwsbrief en facebook, en ontvang binnenkort meer info. Meebrengen: stevige wandelschoenen, aangepaste kledij en lunchpakket. Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be of sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20.

Pas Op! Deze pagina’s zijn voorbehouden voor kinderen!

De paddenstoel hoed met vlokken

De herfst is in het land en dus is het vochtig genoeg voor paddenstoelen om weer massaal de kop op te steken. Tijd om ze van wat dichterbij te bekijken!

plaatjes steel met ring buisjes

beurs

De vliegenzwam is een plaatjeszwam.

steel met netwerk Vliegenzwam

Waar vind je me?

De berkenboleet is een buisjeszwam.

De paddenstoel is het gedeelte dat we boven de grond zien. Het wordt ook ‘vruchtlichaam’ genoemd. Dit vormt eigenlijk maar een klein deeltje van de zwam, het grootste deel zit onder de grond, namelijk de schimmeldraden of zwamvlokken. Aan de onderzijde van de hoed van de paddenstoel bevinden zich buisjes of plaatsjes. Deze bevatten de sporen, zodat de zwam zich kan voortplanten. Paddenstoelen zijn er in alle vormen en maten. Vaak hebben ze namen die verwijzen naar een eigenschap. Zo bevat de hoed van de vliegenzwam een vliegdodend middel en stinkt de stinkzwam uren in de wind!

“Mag je van paddenstoelen eten?” Nee. Er bestaan natuurlijk een heleboel lekkere, eetbare soorten, maar als je er niets van kent, eet je ze beter niet. Heel wat paddenstoelen zijn namelijk ook giftig. En die wil je liever niet per ongeluk opgegeten hebben! Heb jij ook een vraag over de natuur? Stuur een mailtje naar natuurvraag@vzwdurme.be. In het volgende tijdschrift krijg je antwoord!

Wie zoekt, die vindt! Paddenstoelen verstoppen zich vaak.Vind jij al hun namen in deze woordzoeker? Misschien kan je ze erna in het echt gaan zoeken! apekopje - berkenzwam - bokkepootje - cantharel - champignon - egelzwam - elfenbankje - fluweelpootje hanekam - inktzwam - judasoor - koningsmantel- oesterzwam - oliebolzwam - oorlepelzwam - shitake - stinkzwam

Wist je dat?

Groene knolamaniet

Paddenstoelen beschermd zijn en niet geplukt mogen worden? Één van de giftigste paddenstoelen in ons land, de groene knolamaniet is? Als paddenstoelen in een kring groeien, men dat een ‘heksenkring’ noemt? Je de onderzijde van een paddenstoel prima kunt bestuderen door er een spiegel onder te houden? Paddenstoelen vaak beste vrienden zijn met bepaalde bomen? Bomen en zwammen helpen elkaar. We noemen dat een ‘symbiose’. De sporen van een paddenstoel zo klein zijn dat je ze niet met het blote oog kan zien? Paddenstoelen de opruimers van de natuur worden genoemd?

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

B e h o u d

S t u d i e

Het vzw Durme-team in 2009.

B e h e e r

B e d a n k t

M a r i e k e

K a l e n d e r

Marieke maakte van de kindercursussen (waaronder hier tijdens de Happy Bird-day in 2012) een waar succesverhaal.

Het blote voetenpad aan Bezoekerscentrum Molsbroek zocht en vond een nieuwe vrijwilliger. Bedankt Norbert!

Imkeren, voor jong en oud. De voorbije jaren organiseerde Marieke verschillende bijencurssen, zowel voor volwassenen als kinderen.

Tijdens de zeiscursussen, i.s.m. RLSD, staat Marieke haar mannetje!

We sloten de zomer van 2017, en Marieke’s tijd bij vzw Durme, af met een spetterend vosjeskamp.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

Vogelnieuws

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de zomerperiode juni tot augustus 2017. Op 25 en 26 juli kon een roerdomp waargenomen worden in het nieuwe sigmagebied PaardeweideOost in Wichelen en Berlare. Twee juveniele kwakken konden van 15 augustus tot minstens eind augustus uitzonderlijk goed bewonderd worden aan het Donkmeer in Berlare. Hoewel het in die periode al kan gaan om dispersie van buiten de regio, is het toch mogelijk dat deze geheimzinnige reiger tot broeden kwam langs het Donkmeer. De kleine zilverreiger werd in juli en augustus gemeld in de PaardeweideOost (tot 5 ex), Bergenmeersen in Wichelen (max. 2 ex), aan het Donkmeer en Nieuwdonk in Berlare, in het Lippensbroek in Hamme, en in het Molsbroek in Lokeren (telkens 1 ex). Ook de grote zilverreiger kon waargenomen worden in Paardeweide-Oost, in Berlarebroek en aan het Donkmeer, in het Molsbroek en aan het Tielrodeschor. Een purperreiger vloog op 11 augustus over het Tielrodebroek, en een zwarte ooievaar kon op 20 augustus overvliegend worden gezien in Doorslaar bij Lokeren. In PaardeweideOost en het Molsbroek foerageerden regelmatig lepelaars, met in augustus een maximumaantal van 17 vogels in Paardeweide-Oost en 7 vogels in het Molsbroek. De wespendief werd regelmatig waargenomen in Berlare (Donkmeer, Hemelse Rij, Polsmeersen, Paardeweide-Oost en Berlarebroek), Hamme (Oude Durme, Bunt, Schorren van de Durme en Kastel), Moerbeke en Lokeren (bossen nabij de Eenbes), en in de bossen van Sint-Niklaas en Waasmunster. Vermoedelijk kwam de soort in deze gemeentes ook effectief tot broeden. De rode wouw kwam succesvol tot broeden in een populierenbosje binnen de bosgordel langs de 26

Moervaart en Zuidlede in Moerbeke en Lokeren. Dit is voor zover geweten het eerste gekende succesvolle broedgeval voor Oost-Vlaanderen sinds wellicht meer dan 50 jaar (zie pagina’s 4 & 5 in dit tijdschrift). In juni kon deze soort ook een paar keer waargenomen worden in de bossen van Berlare. In juli en augustus waren er enkele waarnemingen van de bruine kiekendief in Berlare, Wichelen, Eksaarde en Sint-Niklaas. De havik kwam opnieuw met succes tot broeden in de bossen van Sinaai, en op 5 augustus vloog ook een vogel over Zele. Overtrekkende visarenden werden waargenomen op 28 augustus in Paardeweide-Oost, en op 29 augustus in Overmere en Waasmunster. Jagende boomvalken werden vooral gezien aan Paardeweide-Oost en in het Molsbroek. In de Scheldebroeken en aan Kamershoek in Zele konden in juni zangposten vastgesteld worden van de kwartel. Op 8 en 16 augustus werd een foeragerend porseleinhoen gezien in Paardeweide-Oost.

Juveniele kwak

Lepelaar

De kluut kwam daar ook weer tot broeden. De grootste aantallen pleisterende steltlopers waren te vinden in Paardeweide-Oost, met o.m. kleine plevieren, bontbekplevieren, kemphanen, watersnippen (tot zeker 12 ex), grutto’s (tot 22 ex), zwarte ruiter, tureluurs, groenpootruiters (tot 4 ex) en bosruiters (tot 2 ex), maar ook enkele meer bijzondere soorten zoals Temmincks strandloper (tot 4 ex) en krombekstrandloper (1 ex). Ook in het Molsbroek waren in die periode vaak steltlopers te vinden, met o.m. kleine plevieren, bontbekplevier, bonte strandloper, kemphanen (tot 5 ex), watersnippen (tot zeker 35 ex), regenwulp, een wulpenslaapplaats tot 91 ex, tureluurs, groenpootruiters, en bosruiters (tot 3 ex). Van 14 tot 15 augustus verbleef ook een zilverplevier in het Molsbroek, een zeldzame verschijning in onze regio.

Een paapje zat op 20 augustus in de Bergenmeersen. Eind augustus foerageerden er tapuiten in Lokeren (Everslaar), Waasmunster (Hamputten en Oud Vliegveld), Zele (Valschaard), Sint-Niklaas (Moortelhoek) en Stekene (Stekense Vaart).

Een groepje van 5 dwergmeeuwen was op 27 augustus te zien in Paardeweide-Oost. Op 8 juni kon daar ook een Pontische meeuw worden gedetermineerd. Op 25 juni en 17 augustus werden aan het Donkmeer resp. 1 en 3 zwarte sterns opgemerkt.

Kruisbekken werden gemeld op 1 juni in de Linie in Eksaarde (7 ex), op 13 juni in het Molsbroek (2 ex), op 14 augustus in de Fondatie in Sinaai (minstens 1 ex), en op 23 augustus aan het Lippensbroek in Hamme (2 ex).

De opvallende zang van de Cetti’s zanger kon nog gehoord worden in de Scheldebroeken, Berlarebroek, Bergenmeersen, Durmemeersen in Waasmunster, Groot Schoor in Grembergen, Klein Broek in Elversele, Durmeschorren in Tielrode, en in Hamme aan de Oude Durme, Schorren van de Durme, Lippensbroek en De Plaat. Op 1 juni klonk het ‘snorrende’ geluid van de snor in Paardeweide-Oost, en op 10 juli ook in de Bergenmeersen.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender oktober - december gratis wandeling in het molsbroek

Elke 1ste zondag van de maand

‘t uilenbos

Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken. Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: info@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

ZATERDAG 15 OKTOBER Trektellen in de Scheldebroeken Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in het Aubroek. Afspraak: vanaf 7.45 uur op de telpost in het Aubroek. Meer info: bij Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 41.

VRIJDAG 27 OKTOBER Zoogdier Safari - Molsbroek Vossen, bevers, reeën, vleermuizen, muizen kennen jullie allemaal, maar wist je ook dat ze allemaal in het Molsbroek leven? Caroline, Rika en Joris nemen jullie mee op een tocht door het Molsbroek op zoek naar (sporen van) deze zoogdieren. Het wordt een ware Molsbroek Safari, een avond voor groot en klein! Afspraak: 19.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1 Lokeren. Meer info: caroline.tas@gmail.com. 28

goed gegeten, goed geweten

DINSDAG 31 OKTOBER Beestige Knutselboel Vandaag steken we de handen uit de mouwen en knutselen we er op los. Natuurschilderen en creatief met natuurlijke materialen staan op het programma. Je hoeft helemaal niets te kunnen, je gaat sowieso met een leuk werkje naar huis. Onze vingers beginnen alvast te jeuken! Afspraak: dinsdag 31 oktober om 9 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren). Einde om 16 uur. Inschrijven bij maja.decock@vzwdurme.be. Pas na overschrijving op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind knutselt’ is je inschrijving definitief. Meer info: 25 euro voor leden van vzw Durme, 32 euro voor niet-leden. Meebrengen: je lunchpakket en een vuile knutselschort

ZATERDAG 11 NOVEMBER

ZATERDAG 18 NOVEMBER

Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders

Dag van de Natuur

Afspraak: bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren. Meer info: couckuyt.jurgen@telenet.be.

In heel België wordt er vandaag gewerkt in de natuur. Wij steken de handen uit de mouwen in de Reservaatzone Donkmeer.

VRIJDAG 17 NOVEMBER

Afspraak: om 9.30 uur of om 13.30 uur aan de houten chalet in Berlare. Meer info: Franki D’Haese, 0496 57 26 23 of Eddy Copers, 0487 68 75 64. Breng picknick mee als je een hele dag komt. Ook werkhandschoenen en aangepast schoeisel zijn nodig.

Voordracht honingbijen en drachtplanten Vandaag vertelt imker-tuinder Sebastiaan Hanoulle (Velt), tijdens deze voordracht georganiseerd door Imkerswerkgroep vzw Durme, meer over drachtplanten. Welke planten zijn nuttig voor onze bijen? Hoe kunnen we onze tuin zo bijvriendelijk mogelijk maken? Afspraak: om 19.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: bij Lieve Hoefkens: 0474 81 87 26 of lievehoefkens@hotmail.com.

ZATERDAG 25 NOVEMBER Wakona-Natuurstudiedag Afspraak: Broederschool biotechnische en sport, Weverstraat 23, 9100 Sint-Niklaas. Meer info: op pagina 23 van dit tijdschrift.

ZATERDAG 2 DECEMBER

Gastronomische Fakkeltocht

Vzw Durme-quiz

Vzw Durme en restaurant Elvira organiseren reeds voor de 3e maal een gastronomische en winterse Fakkeltocht aan het Donkmeer in Berlare.

Hou jij van gekke weetjes? Ben je een kei in raadsels? Of ben je gewoon benieuwd waar die antwoorden uit dit tijdschrift voor dienen? Schrijf je dan nu in voor onze 4de vzw Durme-quiz! Stel een ploegje samen van maximum 6 deelnemers, bedenk een originele naam en ... lees dit tijdschrift extra grondig. Want jawel, we geven al (minstens!) 3 antwoorden weg, zomaar voor niets. Onthoud ze goed, en neem zo alvast een voorsprong op ploegjes die geen lid zijn vzw Durme. Veel succes!

Deelnemers worden om 16 uur in restaurant Elvira verwacht voor een crêpe Suzette met vanilleroomijs en koffie. Om 16.45 uur start dan de wandeling en 2 ervaren natuurgidsen van vzw Durme tonen in een sfeervolle gloed van fakkels de weg langs leuke wegjes en mysterieuze paadjes. Ook in het donker valt er hier namelijk van alles te beleven want met een beetje geluk hoor je een steen- of bosuiltje roepen, of hoor je in de struiken het geritsel van een wegvluchtende ree. Om 18.45 uur maken we met een deugddoend glaasje jenever een boottochtje op het Donkmeer en nadien laten we ons verwennen met een heerlijk diner. Prijs: (inclusief gidsen en boottocht): € 47,00 Reserveren: restaurant Elvira op 09 367 06 82 of via info@restaurant-elvira.be.

Afspraak: deuren om 19.15 uur in De Tilde (Hagewinde, Poststraat 6, Lokeren) - start stipt op 19.30 uur Meer info en inschrijven: voor 28 november bij sarah.geers@vzwdurme.be. Stuur een mailtje met je groepsnaam en het aantal deelnemers en schrijf na bevestiging 4 euro per persoon over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme). Maximum 6 deelnemers per ploeg.

ZATERDAG 16 DECEMBER

Opmerking: goede (watervaste) stapschoenen Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders of laarzen zijn aan te raden aan te raden omdat de wandeling deels over onverharde paden gaan. En uiteraard is aangepaste winterkledij (regen/ Afspraak: bezoekerscentrum Molsbroek, Molskoude) ook nuttig. bergenstraat 1, 9160 Lokeren. Meer info: couckuyt.jurgen@telenet.be. Menu Voorgerecht: Paté van haas - chutney mango - zuurdesem mispelcrème - peer - aardpeer 1 glas wijn Hoofdgerecht: Everzwijnstoofpotje - bosbessen - sinaasappel pastinaak - verse kroketjes 1 glas wijn Dessert: Gezouten Karamelcrumble - karamelmousse - munt Koffie 30

ZATERDAG 23 DECEMBER De Heetste Tocht - Music For Life SAVE THE DATE! Studio Brussel strijkt dit jaar neer met Music For Life in het Provinciaal Domein Puyenbroek in Wachtebeke. Vlak bij ons dus! We willen er met vzw Durme dan ook extra aanwezig zijn ... met de heetste wandeling. Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be.

vzw Durme

regionale vereniging voor natuur- en milieubehoud

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 123, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sept: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur, woensdag van 13 tot 17 uur.

- elke dag van 10 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 17 uur. - op aanvraag via donk@vzwdurme.be.

ZATERDAG 2 DECEMBER 4de Vzw Durme-quiz Hou jij van gekke weetjes? Ben je een kei in raadsels? Of ben je gewoon benieuwd waar die antwoorden uit dit tijdschrift voor dienen? Schrijf je dan nu in voor onze 4de vzw Durme-quiz! Stel een ploegje samen van maximum 6 deelnemers, bedenk een originele naam en ... lees dit tijdschrift extra grondig. Want jawel, we geven al (minstens!) 3 antwoorden weg, zomaar voor niets. Onthoud ze goed, en neem zo alvast een voorsprong op ploegjes die geen lid zijn vzw Durme. Veel succes! Afspraak: deuren om 19.15 uur in De Tilde (Hagewinde, Poststraat 6, Lokeren) - start stipt om 19.30 uur. Meer info en inschrijven: voor 28 november bij sarah.geers@vzwdurme.be. Stuur een mailtje met je groepsnaam en het aantal deelnemers en schrijf na bevestiging 4 euro per persoon over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme). Maximum 6 deelnemers per ploeg.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2017 | jaargang 20 | nr 4 Afgiftekantoor Lokeren |

P003350