Durme- en Scheldeland - 2018-1

Durme- en Scheldeland NR 1 I 2018 I JAARGANG 21 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

De Heetste Tocht

- wandelen doorheen 9 natuurreservaten - 125 deelnemers - 4.769 euro opbrengst - ten voordele van de natuur

Met honderduizenden waren ze

Op zoek naar de poelruitspanner

Uiterst zeldzame vleermuizen in Hamme

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Redactieraad: Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak).

Michaël Crapoen, Sarah Geers, Kristof Scheldeman, Martine Van Audenhove Met dank aan: Jurgen Couckuyt, Geert De Smet, Joris Everaert, Lieve Hoefkens, Kurt Jonckheere, André Verstraeten.

Taalkundig advies: Paule Bosch Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland willen abonneren betalen 6 euro extra per kalenderjaar

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties.

Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.

Inhoud 4

Succesrijke voorstelling boek over Durme

5

Met honderduizenden waren ze

6

Op zoek naar de poelruitspanner

8

Afplagging op Den Bult

10 Project dagvlinders: jaaroverzicht 2017 13 Uiterst zeldzame vleermuizen in Hamme 14 Struweeltjes 18 Fotopagina 20 Voorstellen Lokers Natuurbeleid 20192024 23 Kinderblaadje 26 Vogelnieuws 31 Overzicht aankopen en beheer 2017

Bedankt voor jouw steun!

2

Cover:

125 moedige wandelaars stapten in het spoor van de bever van het Molsbroek naar Puyenbroeck voor de Warmste Week (zie pagina 32).

Foto:

Vzw Durme

Onze partners:

Vo o r w o o r d

|

Studie

|

Beheer

|

Educatie

| Actueel

|

Kalender

Welkom in 2018 Beste natuurliefhebber De eerste dag van het nieuwe jaar is alweer voorbij als ik aan deze tekst begin te schrijven. Na de traditionele familiebezoekjes op 1 januari vonden mijn vrouw en ik het de voorbije jaren fijn nog even een frisse neus te halen en een eindje te gaan wandelen. Vaak kwamen we dan in het Molsbroek terecht, ideaal gelegen tussen de woonplaatsen van onze familieleden en onze thuisbasis. Maar dat zagen we dit jaar niet echt zitten. Wat een weer was het immers! Regenen, waaien… volop herfstweer midden in de winter. En dat sombere weer was ook het verhaal van heel de maand december, hoorde ik de weermannen daarnet vertellen: 11 uur zonneschijn op een hele maand. Een somber record en december was dus echt een donkere wintermaand.

Maar toch was er veel licht en warmte in december. Ik heb het dan over ‘de Warmste week' van Studio Brussel. Zij verwarmden eind 2017 heel Vlaanderen, voor het eerst vanuit Domein Puyenbroek in Wachtebeke. En ook onze medewerkersploeg maakte er iets speciaals van met ‘de Heetste tocht', met een prachtig aantal deelnemers en een mooi bedrag voor het natuurbehoud in onze regio. Dit was tevens de laatste activiteit van de vereniging in een goed gevuld 2017! Op het einde van het jaar kon de vereniging ook nog een paar nieuwe stukken natuurgebied kopen, zodat we heel tevreden kunnen terugkijken op het voorbije jaar.

Vooruitkijkend naar 2018 wil ik jullie alvast uitnodigen om geregeld eens te passeren aan het Bezoekerscentrum Molsbroek. Aan de overkant van de Molsbergenstraat zal dit voorjaar immers gebouwd worden aan een materiaalloods om het beheermateriaal van onze terreinploeg op te bergen. Een noodzakelijke investering, maar ook een grote investering.

Dus ook dit jaar kunnen we jullie steun als lid bijzonder goed gebruiken. Een nieuwjaarscadeautje voor de vereniging in de vorm van een gift (*) om de bouw van de loods te ondersteunen is dan ook van harte welkom. Aangezien de regering zegt dat we allemaal 40 à 50 euro netto per maand extra gaan verdienen, is het misschien een idee dit (onverwachte?) extraatje één maand te schenken aan vzw Durme?

Ik zal alvast zelf het goede voorbeeld geven, hopelijk gevolgd door velen van jullie. Dat zou ons al een mooie bijdrage voor de bouw van de loods kunnen opleveren.

Nog even terugdenkend aan ‘de Warmste Week’ wil ik jullie allemaal, ook namens het voltallige bestuur van de vereniging, een bijzonder warm, inspirerend, gezond en groen 2018 wensen!

Geert De Smet Secretaris voor een gift van ten minste 40 euro krijg je een fiscaal attest, wat maakt dat je zo een 18 euro (of in het algemeen gesteld 45% van het bedrag van de gift) terugkrijgt via je belastingaangifte.

(*)

3

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Succesrijke voorstelling boek over Durme

© Yannick De Spiegeleir

Op 18 november hebben meer dan 160 aanwezigen in de Torenzaal in Lokeren kunnen genieten van de voorstelling van het boek 'De Durme van Tielt tot Tielrode. De meest gevarieerde Vlaamse rivier?'. Jan Maertens praatte het geheel mooi aan elkaar en Geert Braem zorgde voor sfeervol proza en poëzie over de Durme. Tot slot bracht de bekroonde dichter Roland Jooris het gedicht 'Aan de Durme' dat hij speciaal voor dit boek schreef. Hierna een uittreksel uit de toepraak van André Verstraeten, auteur van het boek.

'Met deze publicatie is eigenlijk een jarenoude droom gerealiseerd.Want nadat ik al veel verantwoordelijkheden in het natuurwereldje overdroeg aan de volgende generatie, kwam er wat tijd vrij om te publiceren over de streek waarin ik meer dan 50 jaar heb rondgezworven met aandacht voor natuur en erfgoed en al die jaren ook geëngageerd sterk betrokken was bij de bescherming en het beheer van dit waardevol patrimonium. Vier jaar geleden verscheen het boek over het Molsbroek, een waardevol reservaat dat is uitgegroeid tot de meest bezochte toeristische plek in Lokeren en een extra uitstraling geeft aan de Durmestad.Vandaag volgt de voorstelling van het tweede deel van die oude droom: een boek over de Durme van bron tot monding. Het verschijnt op hetzelfde formaat en in dezelfde layout als het boek over het Molsbroek. Zo vormen die twee boeken één geheel waarin mijn jarenlange natuur- en erfgoedbeleving, aangevuld met verder onderzoek, is gepubliceerd.'

Burgemeester Filip Anthuenis hield een opvallende gelegenheidstoespraak, waaruit hierna twee citaten: ' … en wat die vzw Durme in de voorbije halve eeuw allemaal gedaan heeft voor het groen en het water in onze stad, dat is misschien het mooist denkbare eerbetoon aan de Durmerivier.'

'Maar het blijft een feit dat onze Durme veel te verduren heeft gekregen in de loop der jaren. En toch. Toch is haar schoonheid niet aangetast, toch is haar waarde niet verminderd, toch heeft ze haar verbluffende aantrekkelijkheid behouden.

Het boek dat André vandaag voorstelt, is dus niet meer of niet minder dan een liefdesbrief. Ook zestigers kunnen nog verliefd worden, is het niet, André? Of beter: verliefd blijven, want de liefde tussen André en de mooie Durme is al tientallen jaren oud, maar nog altijd - zoals dit boek bewijst - fris als de eerste kus van een verliefde tiener. Met dit boek belijdt André eens te meer zijn liefde voor natuur en water in Lokeren, en hij laat daar iedereen in meedelen. We zijn hem er dankbaar voor. Ongetwijfeld zullen opnieuw vele mensen heel wat uren lees- en kijkgenot beleven aan dit nieuwe boek van André Verstraeten.'

4

© Katrien Verstraeten

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Met honderduizenden waren ze Kristof Scheldeman Afgelopen najaar werden we in de natste moeraszones het Molsbroek geconfronteerd met een belangrijk beheerprobleem.Ten gevolge van de aanslepende droogte waren namelijk grote delen van de ondiepe watervlaktes in het moeras - zones die normaal gezien slechts enkele weken per jaar droog komen te liggen - reeds maandenlang veranderd in uitgestrekte moddervlaktes.

Honderduizenden jongen wilgen dreigden de soortenrijke moerasvlakte van het Molsbroek te herschapen tot een wilgenbos. © Vzw Durme

Bleek dat die ‘blootliggende’ moddervlaktes ondertussen begroeid waren met honderdduizenden wilgenplantjes … Sommige wilgen waren zelfs al meer dan 70 cm hoog geworden!

Een gevaarlijke situatie, want indien er geen actie ondernomen werd, zou het moeras binnen het jaar in een wilgenbos kunnen veranderen.

Dit is niet de bedoeling, gezien open moeras en niet moerasbos er het vastgelegde natuurdoel is, in functie van aanwezige zeldzame moerasen rietvogels zoals porseleinhoen, baardman, woudaap of bruine kiekendief. Zij zijn nogal gevoelig voor verbossing van hun leefgebied.

Uiteindelijk werd het probleem als volgt aangepakt. Omdat gedurende de winterperiode het water in het moeras steeds hoger staat, zijn we met man en macht vóór de winterregens de jonge wilgenplantjes beginnen maaien. Meer dan 1 ha verboste moddervlakte... Op die manier zullen de afgemaaide wilgen gedurende de winter maanden lang onder water komen te staan, waardoor ze hopelijk gaan afsterven.

Omdat wilgen heel snel wortel schieten, werd er tevens nauwkeurig op toegezien dat de afgemaaide takjes verzameld en op een hoop in een droge zone gedeponeerd werden.

De zeis bleek het ideale werkinstrument aangezien de moddervlakte niet bereikbaar is voor zwaar materiaal en de bosmaaier te weinig nauwkeurig maait. © Vzw Durme

Het beste werkinstrument om in dergelijke omstandigheden de wilgen kort te maaien bleek de zeis te zijn. De moddervlakten waren namelijk niet bereikbaar met zwaarder materiaal zoals maaibalken en ook de bosmaaier maaide te weinig nauwkeurig en te veel in de modder.

We wachten vol spanning af of ons ‘crisisbeheer’ gewerkt heeft en of ons open moerasbiotoop behouden zal blijven volgend jaar. Bedankt alvast aan de terreinploeg en de vrijwilligers die gedurende meerdere weken deze moeilijke, modderige opdracht nauwgezet hebben uitgevoerd.

5

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Op zoek naar de poelruitspanner Kurt Jonckheere - Nachtvlinderwerkgroep Waasland Toen enkele jaren geleden de Nachtvlinderwerkgroep Waasland opgericht werd, was het Molsbroek één van de eerste gebieden die we onder de loep namen. In tegenstelling tot de dagvlinders, waar er niet echt typische soorten van moerasgebieden zijn, is dat bij de nachtvlinders wél het geval. Tijdens die inventarisatie werden 21 soorten macro ('grote') moerasnachtvlinders gevonden. Hiermee behoort het Molsbroek tot de top van de moerasgebieden van België!

Uit historische waarnemingen van Hans Kinders en Boudewijn Maes wisten we ook dat de zeer zeldzame poelruitspanner (Gagitodes sagittata) hier in het Waasland in het verleden voorkwam en o.a. in het Provinciaal Domein Puyenbroeck en het Molsbroek nog gezien werd (laatste waarneming in 2001). Samen met de Kleine Netevallei (nabij Lier) zijn dit de enige recent bekende populaties van deze nachtvlinder in België!

Poelruitspanner. © Philippe Van de Velde

De voorbije jaren werd dan ook getracht om deze soort opnieuw te bevestigen. Er werd gelicht met de nachtvlinderlamp op zoek naar de imago die vliegt tussen begin juni en eind juli. Maar deze soort kan je ook op een andere manier gaan zoeken: net zoals bij sommige dagvlinders kan je overdag gericht zoeken naar de rupsjes, en dit tussen de bloemhoofdjes van poelruit (Thalictrum flavum) vanaf begin juli tot eind augustus.

Ondanks verscheidene pogingen werd de volwassen vlinder slechts tijdens 1 nacht gezien: op 17 juni 2017 in het Provinciaal Domein Puyenbroeck zagen Agnes Van Grimberge, Philippe Van de Velde, Joppe Mollet en ikzelf deze prachtige mot met de kenmerkende wit afgelijnde bruin en zwarte vlakken zitten op ons wit laken! In dezelfde omgeving werden sinds 2016 ook enkele rupsjes gevonden.

Maar ook in de Moortels in Doorslaar werd de soort voor het eerst gevonden!

Dit is één van de relicten van vzw Durme te midden van landbouwgebied, waar de voorbije jaren heel weinig verstoring geweest is en er heel wat poelruit groeit en bloeit.

Eind juli konden we ook een aantal bijna volwassen rupsen bewonderen in Wachtebeke en langs de Zuidlede in Eksaarde.

Rups poelruitspanner tussen bloemhoofdjes poelruit.

© Kurt Jonckheere

Momenteel is dit stukje Waasland trouwens ook het enige gebied in België waar de soort de voorbije jaren nog gezien is. Maar ondanks verschillende zoekacties werd de soort tot nu toe niet meer teruggezien in het Molsbroek. Ook in de Kleine Netevallei werd hij voorlopig niet meer terug gevonden ondanks uitvoerige zoektochten: onlangs had daar wel een bever een groot deel van het gebied waar de poppen in de strooisellaag overwinteren onder water gezet… En ook een berm met een bekende populatie werd op het verkeerde moment gemaaid...

6

Opletten dus met het beheer: * *

Ga je mee op zoek naar nachtvlinders?

Š Fonny Schoeters

Grazers eten graag de bloemhoofdjes (en ook eventuele kleine rupsen) op.

Ook maaien tussen eind juni en eind augustus - tijdens de bloeiperiode van poelruit - is dus uit den boze.

Wie zoekt dit jaar mee en vindt de eerste rupsen?

Meer info via kjon@yucom.be.

Op stap met Eufrazie Hallo! Mijn naam is Eufrazie. Ik ben een boommarter. Kijk maar eens goed rond, in deze bossen woon ik.

Ga je mee op pad? Ik neem je graag mee op tocht, maar je zal mij niet gauw zien. Overdag verstop ik me. Ik kom pas buiten wanneer jij gaat slapen. Scan de QR codes en kom mee.

De Fondatie van Boudelo in Sinaai herbergt enorm veel planten en dieren, waarvan verschillende zeldzame soorten.Vzw Durme ontwikkelde daarom samen met Wendy en Natascha - twee natuurgidsen in opleiding - een digitaal leerpad. Boommarter Eufrasie neemt je op pad door het gebied, vertelt je leuke weetjes, en daagt je uit voor toffe opdrachten.

Ideaal voor gezinnen met kinderen van 6 tot 12 jaar. Je kan de route volledig zelf uitstippelen langs de verschillende haltes.

Neem je smartphone bij de hand, scan de barcodes en ga op weg.

Een route van 3,5 kilometer tot 6,5 kilometer, dwars door de Fondatie van Boudelo.

Vertrekken kan aan de Liniedreef of de Aartdreef.

De folder kan je daar vinden, in een bakje aan onze infoborden.

Op zondag 18 maart stellen we de folder officieel aan je voor. Iedereen is welkom!

Afspraak: 14.30 aan de Liniedreef (kruising met de Weimanstraat, Sinaai).

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be.

7

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Afplagging op Den Bult Kristof Scheldeman In het najaar 2017 werd op het reservaatperceel Den Bult in Eksaarde een zone van 0,2 hectare groot, de bodem tot 20 cm diepte afgeplagd. Dit plagproject werd door het Agentschap voor Natuur en Bos goedgekeurd en ook voor 55 % gesubsidieerd.

Tijdens de plagwerken werd de bovenste en meest voedselrijke bodemlaag afgegraven. Op die manier worden voedselarmere bodemcondities gecreĂŤerd en dagzoomt eveneens de venige onderlaag. De plagactiviteit werd uitgevoerd op het laagst gelegen deel van een weiland vlak naast een afwateringsgracht. De nieuw gecreĂŤerde biotoop ligt door de graafwerken ook dichter bij de grondwatertafel, wat ideaal is voor de ontwikkeling van een moerasbiotoop.

De plagzone net na de werken (l.) versus onder water komend (r.) aan het begin van de winterperiode.

Š Vzw Durme

We verwachten dat er zich moerasvegetaties van het type moerasspirearuigte, grote zeggenvegetatie en rietland zullen ontwikkelen en dat tal van moerasvogels, zoals rietzanger, blauwborst, bosrietzanger, maar ook zeldzaamheden zoals porseleinhoen er zullen komen broeden.

Aangezien de plagzone zich langsheen de vroegere historische loop van de Durme bevindt, kunnen er - door het aanboren van oude zaadbanken - naast algemene moerasplanten eveneens zeldzamere soorten zoals mattenbies, grote boterbloem en verschillende zeggesoorten verschijnen.

Dit is al vastgesteld bij soortgelijke plagwerken in venige gebieden langsheen de Durme. Deze gebieden waren namelijk tot 50 jaar geleden nog moerasgebieden vol zeldzaamheden en zijn pas recent door pompactiviteiten verdroogd.

Nieuw was dat we na de plagwerken de afgegraven zone ingezaaid hebben met Italiaans raaigras, om de kale bodem direct een plantenbedekking te geven en zodoende de verbossing met houtige opslag te beperken.

8

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Rubriek: achter de schermen Wie zijn de mensen achter de schermen van vzw Durme? Daar willen we jullie in deze rubriek een beeld van geven. Personeel, vrijwilligers, partners,… Want het organiseren van tal van activiteiten, het beheren van 450 hectare natuur of het begeleiden van al die schoolgroepen, dat gebeurt natuurlijk niet vanzelf. Daarom zetten we graag de mensen in de kijker die vzw Durme draaiende houden. Zin om er deel van uit te maken? Neem dan zeker contact op via vrijwilliger@vzwdurme.be.

Terreinploeg en terreinvrijwilligers Een bijzondere groep is onze terreinploeg en de vaste terreinvrijwilligers. Regen of kou kan hen niet deren, elke dag trekken zij onze reservaten in en steken ze de handen uit de mouwen. Stoere mannen en vrouwen voor wie geen taak te zwaar is.Tientallen bomen knotten bij vriestemperaturen, hooilanden en moerasvegetaties maaien en afhalen onder een zengende hitte, of kilometers prikkeldraad plaatsen om de koeien binnen hun begrazingsblok te houden. Op regelmatige tijdstippen bijgestaan door conservators, jongeren uit time-outprojecten of stagiaires, is het een bonte ploeg.

“Een dag in de natuur is altijd een avontuur: het ene moment sta je vol schrammen van bramen, en het andere moment zak je wel eens tot je middel in het moeras. Fysiek werk, als enigste vrouw tussen de mannen, heerlijk vind ik het!” - Karine Rottiers (vaste vrijwilliger van de terreinploeg)

© Christophe Hillaert

Werkgroepen

© Eddy Copers

Vzw Durme werkt samen met heel wat werkgroepen. Zij bestuderen onze fauna en flora, verdiepen zich in de wondere wereld van bijen of ondersteunen het beheer. Ze richten zich op 1 bepaald thema en zijn er echte experten in. Bijen, planten, dag- en nachtvlinders, zoogdieren, vogels of paddenstoelen: geen geheimen voor deze kenners! Deze natuurstudie ondersteunt ons beheer. Zij zien als eersten op het terrein of dat de gewenste resultaten heeft. Hun werk is dan ook van onschatbare waarde.

“Vzw Durme afdeling Zele-Berlare-Wichelen werkt sinds enkele jaren met een eigen reservatenwerkgroep.

Samenstelling: de conservators en verschillende medewerkers van de reservaten van het afdelingsgebied.

De bedoeling is allereerst om de terreinploeg waar mogelijk te ontlasten door zelf zoveel mogelijk beheerwerk uit te voeren. Boeiend en dankbaar werk!” – Jan Maertens 9

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Hoe verliep dagvlinderjaar 2017?

Jurgen Couckuyt - VVE WG Dagvlinders Tijdens het jaaroverzicht op de bijeenkomst van de VVE WG Dagvlinders kon het talrijk opgekomen publiek genieten van de positieve resultaten van het dagvlinderproject 2017.Velen hadden meegewerkt aan dit topjaar met 35.000 waarnemingen, wat een mooie 12% vertegenwoordigt van alle waarnemingen in België. 2017 zal voor vele dagvlinderliefhebbers de geschiedenis ingaan als een lang seizoen met veel zon en weinig regen. Het project is vijf jaar jong en dit is voorlopig het droogste jaar dat we tot nu al kenden.Voor veel soorten was dit ongetwijfeld positief, maar na een droge koude winter en een lange droge zomer, is het afwachten hoe bepaalde soorten daar dit jaar op zullen reageren.

Dit jaar zijn er 33 soorten waargenomen met als blikvangers de citroenvlinder, gehakkelde aurelia en het boomblauwtje die grote aantallen kenden in het voorjaar 2017. Ook het zoeken naar o.a. oranjetipje kende een goed verloop. De vele regen van de maanden mei en juni 2016 heeft geen invloed gehad op de generatie van 2017. Het icarusblauwtje kende een fabelachtige zomergeneratie, maar daarna was het maar povertjes. Het lijkt wel of de laatste generatie rupsen aan het twijfelen is gegaan tussen overwinteren als rups of toch nog een laatste generatie imago volbrengen. Dit jaar weten we meer.

De andere blauwtjes (bruin blauwtje en kleine vuurvlinder) kenden ook een superjaar en hun laatste generatie was wel zeer succesvol. Er werden nog meer aantallen gezien dan de jaren voordien en we kunnen nu al besluiten dat het echte opportunisten zijn die zich volledig hebben aangepast aan de huidige maatschappij.Waar we enkele jaren geleden nog dachten dat het met onze blauwtjes slecht ging, hebben we nu een heel andere kijk op deze groep. De combinatie van de veel voorkomende waardplanten (zachte ooievaarsbek voor bruin blauwtje, hopklaver en andere klavers voor icarusblauwtje en de verschillende zuringsoorten voor de kleine vuurvlinder) die zich gemakkelijk uitzaaien, en de ruderale omgeving waarin deze planten voorkomen, maakt het voor hen heel geschikt om zich voort te planten. Het is vooral op verstoorde gronden dat eitjes en rupsen worden gevonden. Maar velen keken uit naar het kaasjeskruiddikkopje. In 2016 werden op 2 plaatsen rupsen gevonden van deze oprukkende dagvlinder. 2017 werd een ware overrompeling over het hele projectgebied met waarnemingen van zowel imago’s als eitjes en rupsen. De rupsen zijn zeer gemakkelijk te vinden op de waardplant kaasjeskruid door de samengespannen blaadjes te onderzoeken.

Rups icarusblauwtje op hopklaver (l).

10

© Daan Van Eenaeme

Rups bruin blauwtje op zachte ooievaarsbek (m).

© Kurt Jonckheere

Mannetje zwartsprietdikkopje. Let goed op de zwarte onderkant van de voelsprieten. © Jurgen Couckuyt

Jammer genoeg zijn er ook slachtoffers onder de dagvlinders.

Het zwartsprietdikkopje blijft een neerwaartse spiraal vertonen. Ieder jaar worden er minder exemplaren gevonden en dit is vermoedelijk te wijten aan biotoopverlies. Het is echt zorgwekkend aan het worden en het verdwijnen uit onze omgeving is niet ondenkbaar op termijn. Plaatsen waar het kleine vinnige dikkopje nog voorkomt, moeten een aangepast beheer krijgen om de kleine huidige populaties in stand te kunnen houden. Deze dagvlinder heeft nood aan kruidenrijk schraal grasland waarbij genoeg ongemaaid gras blijft staan tot het volgende vliegseizoen, maar daar ontbreekt het aan in onze contreien. De rupsen van deze dagvlinder overwinteren in de hogere ongemaaide graspollen en het gros van de vlinders vliegt in juli. Met het steeds vroeger startende maaiseizoen worden rupsen veelal vroegtijdig weggemaaid.

Een ander typisch graslandvlindertje, het hooibeestje doet het op sommige plaatsen ook niet al te goed. Een aangepast graslandbeheer is ook hier noodzakelijk of op termijn ondergaan deze typische graslandsoorten misschien hetzelfde lot als de argusvlinder die ook hier in de vorige eeuw zeer goed voorkwam. Maar het is nog echt onduidelijk hoe de slechts 5 populaties op 1000 km² het eigenlijk doen. Ook hier moet een gestructureerde opvolging gebeuren om duidelijkheid te verschaffen over trends. Mensen die interesse hebben, kunnen hier gemakkelijk aan deelnemen.

Een raadsel is het oranje zandoogje in het oosten van het projectgebied.Vorige jaren merkten we al op dat er geregeld exemplaren werden waargenomen in de regio’s langs de Schelde (de gemeenten Bornem, Sint-Amands en Hamme). Maar tijdens controlezoektochten op hun topmoment van de vliegperiode werden nooit oranje zandoogjes gevonden. Voor alle zekerheid werden ook de aanpalende gemeente Temse en de deelgemeente Baasrode in het onderzoeksgebied opgenomen. Slechts 12 waarnemingen kwamen er uit die een foto als bewijs hadden. Het resultaat is dat er geen enkel oranje zandoogje op de kaart voorkwam in de gemeenten Hamme, Sint-Amands en Bornem. Dit is toch wel heel opmerkelijk. Naar de oorzaak is het gissen, maar feit is dat verder onderzoek zich opdringt tijdens de volgende jaren om uit te vissen of het oranje zandoogje nu eigenlijk voorkomt in die gemeenten.

Deel van het projectgebied waaruit blijkt dat waarnemingen mét bewijsfoto van oranje zandoogje (groene bol) niet zo algemeen voorkomt als gedacht. © Project dagvlinders Durme- en Scheldegebied

Er werd slechts één grote vos waargenomen in het voorjaar van 2017 en één zwerver van de kleine parelmoervlinder in het najaar van 2017. Respectievelijk in het drogere boscomplex van de Waasmunsterse bossen en een braakliggend industrieterrein in Stekene. Net buiten het projectgebied (uiterste NW-hoek) werd een 2de grote vos waargenomen in Wachtebeke in het drogere Kloosterbos. Tijdens winterzoektochten werd een nieuwe vindplaats van de sleedoornpage gevonden in het zuiden van ons projectgebied. Het betreft de vondst van 5 eitjes op een uitgegroeide haag van sleedoorn. Wie vindt de eerste imago?

11

Uniek in België Met het project dagvlinders Durme- en Scheldegebied kunnen de vrijwilligers uitpakken met een uniek gegeven in België, nl. dat er nergens zoveel gezocht wordt naar andere stadia van onze dagvlinders. Zo zijn de massa’s vondsten goed genoeg om al fenologiegrafieken te maken van de soorten met zowel eitjes, rupsen als imago’s. Ook voor andere soorten zoals de drie witjes, citroenvlinder en het kaasjeskruiddikkopje zijn deze stadia al heel goed meetbaar.

Spectaculair zijn ook de vondsten van rupsen van de iepenpage en keizersmantel. Het leverde een groot aantal nieuwe vindplaatsen op van de eerste soort, waarbij het duidelijk is dat deze soort veel meer voorkomt dan gedacht.

Overzicht eitjes en rupsen: kleine vuurvlinder (rood), bruin blauwtje (groen) en icarusblauwtje (blauw). © Project dagvlinders Durme- en Scheldegebied

Vermeldenswaardig zijn ook de recordvondsten van eitjes van de eikenpage deze winter en dat heeft alles te maken met de vele gekapte eiken waar het kruinhout steeds een tijdlang ter plaatse blijft liggen.

Uiteraard volgen we ook dagpauwoog, atalanta en kleine vos op die manier op. Die laatste soort is een dagvlinder die ons nauw aan het hart ligt, maar het niet overtuigend doet als je vergelijkt met vorige eeuw. De hete zomers zijn niet echt de omstandigheden waar de kleine vos in wil gedijen.Volgens het KMI is de gemiddelde temperatuur toegenomen sinds vorige eeuw en blijft die stijgen. Niettemin was de start van 2017 toch hoopgevend met mooie aantallen overwinteraars die gezien werden en een eerste generatie die het veel beter deed dan de zomergeneratie.

Toekomstperspectieven Uit het publiek werd na de presentatie van het jaaroverzicht een duidelijk signaal gegeven om de komende jaren voort te doen met het project. Met de uitdagingen die hierboven werden aangewend, liggen er nog mooie zaken in het verschiet. Het vergt grote inspanningen om dit project actueel brandend te houden, maar een eindanalyse doet altijd deugd en geeft aan waarom deze inspanningen zijn gebeurd. Zijn er nog nieuwe soorten te verwachten? Tijdens deze vijf intensieve zoekjaren zijn er toch zes nieuwe soorten gevonden. De kleine ijsvogelvlinder, grote weerschijnvlinder, iepenpage en sleedoornpage zijn soorten die er wellicht altijd al geweest zijn, maar nog dienden ontdekt te worden. Het tijgerblauwtje, boswitje en het kaasjeskruiddikkopje zijn soorten die als gevolg van het oprukkende warmere klimaat hun intrede maakten. Als gevolg van de opwarming zullen er ongetwijfeld andere soorten te verwachten zijn. Denken we daarbij aan de uitbreidende veldparelmoervlinder of het scheefbloemwitje? En waarom zou een braamparelmoervlinder niet eens een braamstruweel bezoeken in onze contreien?

Dankwoord We kunnen er niet omheen, maar het is dankzij de groter wordende groep vrijwilligers dat we deze mooie resultaten kunnen voorleggen. Zonder de inspanningen van de waarnemers is het bijna niet haalbaar om dit overzicht te brengen. Wij hopen dat deze groep de intensieve zoekinspanningen kan blijven opbrengen.Vanuit de kerngroep van het Project dagvlinders Durme- en Scheldegebied willen we aan alle medewerkers een zeer grote DANKJEWEL! zeggen.

12

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Uiterst zeldzame vleermuizen in Hamme Joris Everaert De laatste jaren wordt steeds vaker gebruik gemaakt van batdetectoren die volledig autonoom vanop een vaste plek de ultrasone geluiden van langsvliegende vleermuizen kunnen registreren gedurende meerdere nachten. Op die manier kan een schat aan informatie verzameld worden over de activiteit van vleermuizen, en is de kans ook groter om nieuwe of zeldzame soorten te detecteren. In het najaar van 2017 plaatste ik twee automatische batdetectoren langs de Durme en Schelde nabij de Durmemonding in Hamme, en met succes!

Bijna mythische grote rosse vleermuis (Nyctalus lasiopterus) Op 30 september werd langs de Schelde een geluidsopname gemaakt van een grote rosse vleermuis, de grootste Europese vleermuissoort. Het gaat nog maar om de tweede waarneming ooit voor België!

Grote rosse vleermuis

.

© Peter Kanuch

Over de verspreiding van de grote rosse vleermuis is weinig bekend, maar de soort wordt beschouwd als één van de zeldzaamste vleermuissoorten van Europa. Het kernleefgebied strekt zich wellicht uit van de oostelijke Balkan over Oekraïne en Wit-Rusland tot een eind in Rusland.Voor de rest komen de weinige regelmatige waarnemingen uit Zuid-Frankrijk, Spanje, Italië en Griekenland. In andere landen is het wellicht een dwaalgast. Naast grote kevers, libellen en nachtvlinders eet deze soort ook kleine zangvogels die zelfs in de vlucht worden verschalkt, vooral tijdens de trekperiode. Voor zover bekend, is het de enige vleermuissoort ter wereld die kleine zangvogels uit de lucht weet te happen!

Zeldzaam geworden vale vleermuis (Myotis myotis) Op dezelfde plek, en wat verderop langs de Durme, werden eind oktober opnames gemaakt van een andere zeer zeldzame grote soort: de vale vleermuis. Hoewel de vale vleermuis soms moeilijk met zekerheid gedetermineerd kan worden op basis van geluid, zijn de determinaties nu op basis van de huidige kennis bevestigd door Vlaamse, Franse en Italiaanse experts.

De vale vleermuis komt nog in grote delen van Europa voor, vooral in Zuid- en Oost-Europa. In het verleden was de vale vleermuis aanwezig in alle Vlaamse provincies (bv. ook overwinterend in het fort van Steendorp) maar in de laatste decennia is de soort sterk achteruitgegaan en momenteel is ze ernstig bedreigd in Vlaanderen. In de mergelgroeven in Limburg worden jaarlijks enkele overwinterende dieren gevonden. Buiten de winterperiode zijn de waarnemingen in de laatste 30 jaar beperkt tot een paar vondsten of detecties.Vale vleermuizen kunnen grote afstanden afleggen tussen zomer- en winterverblijfplaatsen. Of de vale vleermuis van Hamme een dwaalgast was, op jaarlijkse trek langs de Schelde en Durme, of een individu die ergens in de buurt een verblijfplaats heeft, is niet duidelijk.Verder onderzoek kan de komende jaren mogelijk een antwoord bieden.

13

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Struweeltjes AIRbezen op een bedje van smog Bijna 10.000 Oost-Vlamingen hingen dit voorjaar een aardbeiplantje van het AIRbezen-project aan hun gevel. Zo wilden ze te weten komen hoe het gesteld is met de luchtkwaliteit in hun provincie.

Intussen analyseerde het team van prof. Roeland Samson (Universiteit Antwerpen) de blaadjes van de planten op magnetiseerbare ijzerhoudende fijnstofdeeltjes. De resultaten zijn onrustwekkend.

In stadskernen is de uitstoot van fijn stof erg hoog. De hoogste concentraties meten we in de zogenaamde street canyons: smalle straten of straten met hoge gebouwen waar vuile lucht blijft hangen. In de omgeving van parken of andere open ruimte zie je dan weer een verbetering, omdat de vervuilde lucht er makkelijker verspreid en verdund wordt. Ook groen in de straat heeft een positief effect, want het creëert een natuurlijke filter.

Blootstelling aan fijn stof heeft ernstige gevolgen voor onze gezondheid en wordt gelinkt aan aandoeningen aan de luchtwegen, astma, allergieën en bepaalde vormen van kanker. De grote boosdoener is het verkeer. Daarom eisen de initiatiefnemers van het AIRbezen-project doortastende maatregelen.

Alle resultaten over het project vind je op de website www.airbezen.be.

Ook in 2017 kon weer lekker gesmuld worden.

© Vzw Durme

Er zaten echte pareltjes tussen, bijna te mooi om op te eten. Bedankt aan alle taartenbakkers én aan alle taarteneters. Tot volgend jaar? (Schrijf alvast 14 oktober 2018 in je agenda).

Sarah Geers Wegdek dijk rond Molsbroek vernieuwd Waterwegbeheerder De Vlaamse Waterweg nv (voorheen Waterwegen en Zeekanaal) heeft een deel van het asfalt van de dijk rond het Molsbroek vernieuwd. De twee stroken die er het slechtst aan toe waren, kregen een nieuwe toplaag over een lengte van in totaal 1,1 kilometer. Zo is de wandel- en fietsweg aangenamer en veiliger voor de gebruikers.

Bond Beter Leefmilieu Taartenfestijn 2017 groot succes Met wel 37 taarten en meer dan 300 stukken taart was de 7de editie van ons taartenfestijn een enorm succes. Ondanks het twijfelachtige weer zakten jullie massaal af naar ons bezoekerscentrum Molsbroek voor deze mooie jaarlijkse traditie: taart eten en zo de natuur steunen. De vrijwillige taartenbakkers verbaasden ons opnieuw met super lekkere creaties 14

De dijk was op meerdere plaatsen aan herstelling toe.

© Vzw Durme

Een eerste strook ten noorden van het natuurreservaat werd over een lengte van ongeveer 650 meter vernieuwd en een tweede strook, nabij het bezoekerscentrum, over een lengte van ongeveer 450 meter. Er blijven nog hobbelige stroken over om geen snelle fietsers aan te trekken op een dijk waar jaarlijks duizenden wandelaars van de natuur komen genieten en honderden geleide bezoeken vertrekken vanuit het bezoekerscentrum Molsbroek. Dit is een doordachte beleidslijn vanuit het beheer van het reservaat.

Hoe meer mensen ons gedachtegoed delen, hoe beter. Zo kunnen we ook in de toekomst blijven genieten van de ongelooflijke rijkdom van wat de honingbij ons teruggeeft.

Lieve Hoefkens, lieve.hoefkens@hotmail.com

Sarah Geers Een gezond potje honing: voor velen een geliefde en gesmaakte lekkernij Onder de vleugels van vzw Durme probeert de imkerswerkgroep mee ervoor te zorgen dat je kan blijven smullen van een gezond potje honing.

We zijn immers terecht bezorgd dat het niet goed gaat met de honingbijen. Net als de meeste andere insecten komen ook onze honingbijen onder zware druk te staan. Te weinig gevarieerd voedselaanbod, te veel contact met pesticiden, nieuwe exotische vijanden waartegen ze (nog) niet opgewassen zijn…

Als imkerswerkgroep willen we ons daarom mee inzetten voor een betere natuur in het algemeen en voor een meer natuurvriendelijke manier van imkeren in het bijzonder, waar de bij zelf centraal staat en er beter van wordt. Wil jij ons steunen?

Dat kan, ook al heb je zelf geen bijen. Kom naar een van onze vormingsavonden, ervaar wat er allemaal leeft tijdens een van onze praatcafés of maak je gewoon lid van onze werkgroep.

De kleine vuurvlinder werd dagvlinder van 2017.

© Wesley Poelman

Dagvlinder van het jaar 2017 Op het einde van het jaar wordt steeds een top 3 van de dagvlinders gevraagd aan de abonnees van de dagvlinderflash. Er werd niet gevraagd naar de mooiste vlinder, maar naar de soort die dit jaar het meeste indruk heeft nagelaten. Enkele grote kanshebbers voor 2017 waren de iepenpage waarvan een spectaculair aantal nieuwe vindplaatsen werd gespot. Maar deze soort had het nadeel dat het een beperkt aantal waarnemers had. Ook het kaasjeskruiddikkopje was torenhoog favoriet vanwege de explosieve uitbreiding in het projectgebied.

Toch moesten deze soorten het onderspit delven met een minimale voorsprong voor de kleine vuurvlinder. Deze soort bleef lang vliegen (tot in november) en heeft het record van 2016 nog maar eens verbeterd. De aantallen waren dan ook indrukwekkend en het is een vlindertje dat veel mensen kan bekoren en dat ze ook overal kunnen aantreffen, tot zelfs in de tuin. Dat zal waarschijnlijk de doorslag gegeven hebben. Een terechte winnaar als ‘Dagvlinder van het jaar 2017’.

Jurgen Couckuyt 15

Een gedekte tafel dankzij Paloma!

Jager en prooidier in de Moortels

Om onze gevederde vrienden tijdens het winterhalfjaar een pootje te helpen richten we in het Molsbroek en in de Linie al heel wat jaren een voederplaats in. Als bezoeker kan je dit schouwspel dagelijks vanop de eerste rij meemaken dankzij de vogelkijkwand of ‘gluurmuur’ die we rond deze plekken hebben geplaatst.

Afgelopen najaar was ik in het reservaat de Moortels getuige van een natuurspektakel waarvan ik dacht dat je zoiets alleen maar in natuurreportages op TV kon zien.

Onze vogels blijken ware smulpapen, want quasi dagelijks dient de voorraad aangevuld te worden, en dit kost ons een aardige stuiver. Daarom zochten en vonden we opnieuw steun bij zaden- en voeder-bedrijf Paloma in Waasmunster. Dit bedrijf heeft o.a. een uitgebreid aanbod aan zaden, en we vonden hen bereid om een aanzienlijke hoeveelheid strooizaden te schenken! Op die manier zullen onze zaadetertjes deze winter alvast geen honger hoeven te lijden. Een dikke pluim!

Ik verliet net het reservaat, toen plots vanuit het nabijgelegen hooiland een luid ‘dierlijk’ gekerm klonk. Dichterbij komend zag ik dat twee dieren al rollend en stuivend in een gevecht op leven en dood verwikkeld waren. Het ging er zo hevig aan toe dat ik er geen benul van had welke dieren het waren,… een rat, een kat, een konijn,… zelf een roofvogel leek me mogelijk.

Ondertussen was ik tot op 5 m van het vechtend kluwen genaderd! Dichter kwam ik niet, want het was een vreemd tafereel en ik voelde me niet echt op mijn gemak. Plots moest de aanvaller lossen en toen pas zag ik dat het een jonge haas betrof die zich al strompelend uit de voeten maakte. Ondertussen bleef een opgefokte hermelijn vol adrenaline ter plaatste zoeken naar zijn verdwenen prooi, volledig overweldigd door zijn jachtinstinct. Hij lette totaal niet op me! Nu pas zag ik hoe slank en klein die hermelijn eigenlijk was. Wat een lef! Hoe haalde dat dier het in zijn hoofd om zo’n grote prooi zomaar aan te vallen?

Michaël Crapoen Is cola de meest populaire non-alcoholische drank ter wereld?

Met die vraag eindigde de ludieke ballonnenronde tijdens de 4de Grote Vzw Durme Quiz. Méér dan 100 deelnemers pijnigden hun hersenen tijdens deze spannende en leuke quiz. En dát het spannend was! Na een ware nek-aan-nekrace eindigden De Merijntjes op de eerste plaats, nipt gevolgd door Bwoajoak en Jezuskwistdus.

Proficiat aan alle deelnemende ploegen! PS: het antwoord is: 'Neen. Koffie is populairder!'.

Sarah Geers 16

Hermelijn.

© Joris Everaert

Na 5 minuten nerveus rondzoeken kreeg het dier me dan uiteindelijk in het vizier, zijn adrenalineniveau was blijkbaar gezakt en eens terug in de niet-jachtmodus droop hij uiteindelijk af,…

Een roofdier dat vlak voor je ogen een prooi aanvalt,… het was een tafereel dat ik enkel van op TV kende. Een ‘Once in a lifetime experience’ besefte ik. En dan zijn er nog mensen die zeggen dat natuur saai is,…

Kristof Scheldeman Zeisers gezocht In september organiseerden we samen met Regionaal Landschap Schelde-Durme een korte zeiscursus. Filip van Terratools maakte zo’n tiental enthousiastelingen warm voor deze oeroude maaitechniek. We leerden hoe een zeis af te stellen, hoe deze te scherpen en natuurlijk ook: hoe er mee te maaien. Het schrale graslandje van Ten Rieland in Waasmunster was de ideale plek om te oefenen. Met veel geduld werd een mooi stukje gemaaid.

Graag willen we, samen met RLSD, dit zeisclubje uitbreiden en verder blijven inzetten. De bedoeling is om een groep van zeisers samen te stellen, die aangesproken kunnen worden als er maaiwerken of werkdagen gepland staan.

Zin om deel uit te maken van ons zeisteam.

© RLSD

Heb jij zin om af en toe in onze prachtige natuurreservaten te komen zeisen? Laat dan zeker iets weten! Wij houden je verder op de hoogte.

Mailen kan naar sarah.geers@vzwdurme.be.

Sarah Geers

GEZOCHT: houthakkers omgeving Doorslaar en Eksaarde

Gratis brandhout in ruil voor afzetten houtopslag op vaste locatie en gegarandeerde jaarlijkse basis. Bij interesse: contact 0473/43 62 24.

17

Proficiat aan de winnaars van onze Grote vzw Durme Quiz. Daag jij hen volgend jaar uit? © Christophe Hillaert

Een dikke merci aan de vele vrijwilligers die de Heetste Tocht mee mogelijk maakten. © Dirk De Wilde

Het was weer gezelligheid troef op de kerstmarkt van Berlare. © Vzw Durme

18

Meer dan 1.000 lopers werden tijdens de Citytrail ten voordele van vzw Durme aangemoedigd door onze vos. © Vzw Durme

Zachte kaas, harde kaas, kaas met koffiesmaak… Kijk jij ook al uit naar de volgende editie van het Kaasavon(d)tuur? © Eddy Copers

Lang geleden dat er nog zo veel sneeuw viel in Vlaanderen. Een ramp in het verkeer, maar prachtig in de natuur. © Vzw Durme

19

B e h o u d

|

Studie

|

B e h e e r

|

B e l e i d

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Voorstellen Lokers natuurbeleid 2019-2024 André Verstraeten - vzw Durme afdeling Lokeren In Lokeren zorgt vzw Durme door de dagelijkse inzet van vrijwilligers en personeel voor het beheer van meer dan 175 ha natuurreservaat (o.a. Molsbroek, Buylaers en Linie) en bouwde ze het Molsbroek met haar bezoekerscentrum uit tot de meest bezochte toeristische plek in Lokeren met jaarlijks 300 tot 400 geleide bezoeken. Overigens was er steeds aandacht voor het algemene natuur- en milieubeleid.

Op basis van deze ervaring heeft vzw Durme afdeling Lokeren volgende voorstellen overgemaakt aan alle politieke partijen met het oog op de komende gemeenteraadsverkiezingen.

VERDERE UITBOUW NATUURRESERVATEN Degelijke financiële steun verlenen bij de aankoop van nieuwe reservaatpercelen en bij de inrichting en het onderhoud van de Lokerse natuurreservaten.

TRAGE WEGEN 1. Het derde deelproject opschorten van de overeenkomst tussen de stad Lokeren en W&Z NV: dijk linkeroever van Daknambrug tot Sinaaibrug. De dijk is altijd vrij toegankelijk en loopt langs rustbehoevend natuurgebied.

Bovendien is die dijk het laatste onverharde pad door Lokers natuurgebied: een laatste mogelijkheid voor de rustzoekende wandelaar, die er nog kan wandelen zonder storende snelle fietsers. Herhaaldelijk heeft vzw Durme eigenaar van meer dan 1 km dijk - gemeld dat het geen enkel probleem is eventuele oneffenheden in het pad aan te vullen met dezelfde grondspecie als die van de dijk zelf (elke verharding is daar in strijd met het natuurdecreet).

Ook het ANB heeft altijd gesteld dat elke verharding daar hun bindend negatief advies zal krijgen. Vzw Durme zal alle mogelijke juridische procedures inzetten om daar dijkverharding te beletten, in het belang van mens en natuur.

Langs de Moervaart: het laatste onverhard pad door rustbehoevend Lokers natuurgebied. © André Verstraeten

In de bevolkingsenquête 'Leg je ei' was indertijd de vraag over de aanleg van een fietspad zeer misleidend.

Er was niet bij vermeld dat het om het laatste onverharde pad door rustbehoevende natuur was. Vzw Durme heeft één maand vóór die enquête erop aangedrongen die informatie bij te voegen. Dat is toen straal genegeerd.

2. Een zelfbedieningsveerbootje Pieter Heydensveer voorzien op een historische plek. De straten Moervaartveer (vanaf Eksaarde) en Pieter Heydensveer (vanaf Daknam) liggen recht tegenover elkaar tot aan de hoogwaterlijn. Zo'n overzetbootje zou jaarlijks voor duizenden rustzoekende wandelaars en trage fietsers plezier opleveren aangezien de vrij toegankelijke onverharde dijken langs de westelijke oever erbij aansluiten. Aan de zijde van Eksaarde is de dijk eigendom van vzw Durme en is er aan het stadsbestuur toelating verleend om daar een aanlegsteigertje voor dat veerbootje aan te leggen. Gewoon ideaal! Maar dan moet het pad (zie 1) wel onverhard blijven!

20

3. De Langekantwegel net zoals de andere gelijkaardige trage wegen (Heiendse wegels, Liniewegel) met een grintlaagje bedekken. In 2017 respecteerden de landbouwers de breedte, is de wegel viermaal gemaaid door vrijwilligers van vzw Durme, maar nu ligt de Langekantwegel er bijna overal nogal hobbelig bij, zeker daar waar de aanpalende landbouwers met hun tractor over de wegel zelf keren. Een normale inrichting met een smal grintlaagje zou die wegel visueel nog aantrekkelijker en gebruiksvriendelijker maken.

4. Bij het inrichten van E17/4: de bufferzone beplanten en het geplande fietspad aanleggen tegelijk met de wegen en de infrastructuur.

5. De wettelijke voetpaden nr. 97 (tussen Naastveld en de Koningin Fabiolalaan) en nr. 111 (aansluitend op de Heiendsewegels) heropenen en aanleggen zoals bv. de Heiendse wegels.

6. Uitvoering van concrete realisaties na het Lokerse project 'Trage Wegen' waaraan tal van vrijwilligers hebben meegewerkt.

7. Geen verlichting installeren op de paden door reservaten. Ook het ANB en Onroerend Erfgoed hebben hierover al een bindend negatief advies gegeven. Het gaat over 3% van de Lokerse oppervlakte waar het toch eens min of meer donker mag worden.

Eén van de talrijke Nederlandse zelfbedieningsveerbootjes. Een droom voor Pieter Heydensveer? © André Verstraeten

MILIEUZORG 1. Het vroegere stort van het huisvuil van Eksaarde in het 'Bromsriet' is nu een park en speelbos. Recent zijn daar populieren geveld. Sanering is daardoor actueler dan ooit geworden. Is de huidige toestand wel veilig en wettelijk in orde?

2. Watervervuiling aanpakken. Bewoners van 200 meter volgebouwde straat, zoals de Bokslaarstraat tussen de Spoele en de Pieter De Smetstraat, vragen al meer dan 18 jaar tevergeefs een riool zoals alle omgevende straten. Dergelijke strookjes verdienen toch prioritair een riool.

3.De problematiek rioolwater dringend onderzoeken en oplossen: de Beerbakbeek door Everslaarbos krijgt nog steeds rioolwater te verwerken vanaf de Everslaarstraat.

LANDSCHAPSZORG 1. Open ruimtes zoveel mogelijk bewaren. Een halt toeroepen aan bijkomende verkavelingen, m.a.w. betonstop toepassen op lokaal niveau op basis van een uitgewerkt gedetailleerd plan. Ook dient meer rekening te worden gehouden met het behoud van bestaand groen en oude bomen bij wegenis- en rioleringswerken.

2. Afsluitingen met oude vangrails rond weiden, zoals in de omgeving van de Reepstraat, zoveel mogelijk verwijderen: ze zijn visueel sterk storend in het landschap. Een voorstel: op dergelijke afsluitingen een jaarlijkse belasting van 50 cent tot 1 euro (?) ... per meter heffen.

21

EDUCATIE EN INFORMATIE Het Lokers Natuurleerpad herstellen. De meeste infoborden zijn op veel plaatsen afgebladderd en staan er vervallen bij. Nieuwe borden laten maken van degelijke kwaliteit (zoals de borden die enkele jaren geleden al vervangen zijn).

ORGANISATIE EN INSPRAAK 1. Terug aansluiten bij het Regionaal Landschap Schelde-Durme. Lokeren is de enige gemeente die het Regionaal Landschap mee opgericht heeft en er kort nadien is uitgestapt. Ondertussen zijn andere steden zoals Aalst en Sint-Niklaas toegetreden. Lokeren schittert door zijn afwezigheid. De gemeenten betalen een bijdrage per inwoner, maar krijgen daarvoor veel extra's in verband met natuur en landschap aangeboden.

2. Een dynamische, in plaats van de huidige half-slapende milieuraad kansen geven, met een ruimere vertegenwoordiging van de natuur- en milieuverenigingen. Ook vertegenwoordigers van deze verenigingen in de Landbouwraad opnemen, zoals er nu landbouwers in de milieuraad zetelen.

NATUURSUBSIDIES In het subsidiereglement voor aanleg en onderhoud van Kleine Landschapselementen het maximaal bedrag per jaar (nu 800 euro) en per aanvrager verhogen, zodat alle ingediende aanvragen subsidieerbaar zijn.

Vangrails als weideafsluiting (zoals hier in de omgeving Reepstraat) ontsieren het landschap. © André Verstraeten

André Verstraeten Meest verdienstelijke Lokeraar 2017 André Verstraeten is de Meest Verdienstelijke Lokeraar van 2017. André werd al bijna elk jaar genomineerd maar kon nu, in het jaar dat hij zijn standaardwerk over de Durme op het publiek losliet, de titel verzilveren.

Uiteraard is niet enkel dit boek de aanleiding voor het toekennen van de titel, de verdiensten van André voor Groen Lokeren beslaan vele jaren. De argumentatie van de jury leest dan ook al die van een lifetime achievement award.

Op de erelijst vervult André een plaats tussen andere Lokerse grootheden zoals o.a. Chris Van den Durpel, Aimé Anthuenis, Marleen Temmerman, Willy Linthout, Tom Audenaert, de Lokerse Feesten, de Fonnefeesten, AVLO, Sporting Lokeren, enz...

22

Pas op! Deze pagina’s zijn voorbehouden voor kinderen!

Vleermuis Vleermuizen zijn opmerkelijke dieren. Niet alleen zijn ze de enige zoogdieren die echt kunnen vliegen. Ze beschikken bovendien over een vernuftig sonarsysteem om hun prooien te verschalken. Dit betekent dat de dieren een heel hoog geluid maken, hoger dan wij kunnen horen.

Zo kunnen ze de afstand tot hun prooi (of een boom) inschatten en het vangen (of ontwijken).

Met dit feilloos systeem is het voor hen dan ook geen probleem om ‘s nachts te vliegen en op jacht te gaan. Met een batdetector kan je deze hoge tonen horen!

grote oren

haar op hun lichaam warmbloedig

Waar vind je mij?

dunne vlieghuid

behendige vliegers

In onze reservaten leeft de speciale, zeldzame mopsvleermuis. Het gezicht van deze vleermuis heeft een korte, gespleten snuit en brede, boven de neus vergroeide oren. Hij lijkt een beetje op een mopshond! Kolonies leven vaak achter de losse schors van dode bomen. Ze kunnen wel 20 jaar oud worden.

“Drinken vleermuizen bloed?”

Er bestaan enkele Zuid-Amerikaanse soorten die bloed drinken: vampieren. Ze hebben twee eetlepels bloed per nacht nodig, anders gaan ze dood. En nee, ze halen dat niet bij mensen, maar bij vee en vogels. De meeste vleermuizen eten echter insecten. Die vangen ze met hun vernuftig radarsysteem. Er bestaan ook vegetarische vleermuizen, vleerhonden genaamd. Zij eten enkel fruit.

Heb jij ook een vraag over een dier of over de natuur?

Stuur een mailtje naar natuurvraag@vzwdurme.be.

In het volgende tijdschrift krijg je antwoord!

23

Een zwerm vleermuizen!

Teken vleermuizen zoals in het stappenplan hieronder.Teken er grote en kleine, kleur of schilder ze in en hang ze aan een koordje onder de lamp! stap 1

stap 2

stap 3

stap 4

Wist je dat? je vleermuizen niet mag wekken tijdens hun winterslaap? Ze hebben meestal maar net genoeg energie om ĂŠĂŠn keer wakker te worden. Gebeurt het vaker dan ze aankunnen, dan sterven ze! vleermuizen ondersteboven hangen om te slapen? Zo kunnen ze heel snel weg vliegen. de kleinste vleermuis van bij ons in een luciferdoosje past? Dat is de dwergvleermuis. vleermuizen meer dan 3000 muggen en andere kleine insecten per nacht eten? vleermuizen niet in je haar kunnen vliegen en niet agressief zijn? Toch hebben veel mensen ten onrechte schrik van deze vliegende nachtdieren. Dat is dus helemaal niet nodig! vleermuizen wettelijk beschermd zijn? er wereldwijd meer dan 1000 verschillende soorten vleermuizen bestaan, waarvan er 18 in Vlaanderen leven?

24

25

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

Vogelnieuws

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze rubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt de bijzondere vogelwaarnemingen in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de najaarsperiode september tot november 2017.

Op 13 oktober werd een grote aalscholver gedetermineerd in de Paardeweide-Oost in Berare-Wichelen. De roerdomp kon daar vanaf eind oktober regelmatig waargenomen worden (1-3 ex). Minstens één juveniele kwak was nog tot 6 september te bewonderen in de Reservaatzone Donkmeer in Berlare. Een kleine zilverreiger foerageerde op 2 september in de Paardeweide-Oost, op 30 september in de Scheldebroeken (Aubroek) in Berlare, en op 2 oktober in de Bergenmeersen in Wichelen.

Grote zilverreigers werden in veel gebieden waargenomen, met de grootste aantallen in de Polsmeersen in Berlare (max. 4), Reservaatzone Donkmeer (max. 4), Paardeweide-Oost (max. 5), en bij Papelaar in Sinaai (max. 3). Op 6 september vloog een purperreiger over Sint-Niklaas Zuid. In de Paardeweide-Oost werden in september tot 17 foeragerende lepelaars geteld.

Verder waren er ook regelmatig waarnemingen in het Molsbroek in Lokeren (1 ex).

In de Paardeweide-Oost zaten op 11 november tijdelijk 5 kleine zwanen.

Op 27 oktober zwom een vrouwtje brilduiker op de Hamputten in Waasmunster. Een middelste zaagbek werd op 13 november opgemerkt in de Paardeweide-Oost.

Op 2 november trok nog een rode wouw over Wichelen. De bruine kiekendief kon in september en oktober waargenomen worden in Lokeren, Sint-Niklaas, Zele en Berlare. Een blauwe kiekendief vloog op 13 november over de Ruiter in Waasmunster. Een juveniele havik werd op 29 september jagend vastgesteld in Sombeke. Een zeldzame ruigpootbuizerd (juveniel) vloog op 5 november over Sint-Niklaas Zuid. Een visarend verbleef begin september in de Kalkense meersen en wellicht dezelfde vogel werd ook éénmalig gezien in Berlare en Paardeweide-Oost. Een overvliegend smelleken kon op 15 oktober opgemerkt worden aan de trektelpost in de Scheldebroeken (Aubroek). De slechtvalk werd vooral waargenomen op de broedlocaties aan de kerken in Lokeren, Zele en Sint-Niklaas.

Op 8 oktober waren 2 kraanvogels aan het rusten langs de Durme in de Lokerse Moervaartmeersen, en op 31 oktober vloog ook één vogel over Grembergen.

De grootste aantallen pleisterende steltlopers waren dit najaar te vinden in Paardeweide-Oost en het Molsbroek, met o.m. bontbekplevier (max. 2), bonte strandloper (1), kemphaan (max. 8), watersnip (tot min. 65), zwarte ruiter (max. 2) en bosruiter (max. 3).

Kraanvogel.

26

© Joris Everaert

In het Molsbroek was er een slaapplaats van max.

142 wulpen. Over Sint-Niklaas Zuid vloog op 19 september een regenwulp en op 22 september ook een groepje van 5 goudplevieren.

Baardmannetje

Op 14 oktober werd een zwarte specht waargenomen in de bossen van de Fondatie in Sinaai.

De middelste bonte specht kon in oktober gehoord worden in het domeinbos DDS in Berlare. De kleine bonte specht was aanwezig in verschillende gebieden verspreid in de regio.

In Lokeren, Sint-Niklaas, Waasmunster en Berlare werden in september en oktober enkele overtrekkende boomleeuweriken en boompiepers waargenomen.

In september werden foeragerende paapjes opgemerkt in de graslanden van Maaibos in Moerbeke, langs de Stekense Vaart in Stekene, langs de Gouden Leeuw in Belsele, bij Puitvoet in Sint-Niklaas, aan de Hamputten, en in de Paardeweide-Oost. Ook de tapuit kon in die periode waargenomen worden aan de Hamputten en Oud Vliegveld in Waasmunster, in SintNiklaas Zuid en het Industriepark van Zele, en in de Bergenmeersen. Roodborsttapuiten werden vooral gezien in de graslanden van Maaibos, langs de Stekense Vaart, aan de Oude Durme in Hamme, in de Durmemeersen in Waasmunster, en in de Scheldebroeken in Berlare.

De Cetti's zanger was in het najaar goed te horen in de Bergenmeersen, Paardeweide-Oost,

Š Joris Everaert

Molsbroek, Durmemeersen en Oude Durme in Waasmunster-Hamme, Klein Broek in Elversele, en in Hamme aan de Bunt, de Schorren van de Durme, het Lippensbroek, Groot Broek en De Plaat. Een uiterst zeldzame Siberische sprinkhaanzanger werd op 20 september geringd langs de Durmemeersen in Sint-Anna (Hamme). Het zou nog maar gaan om de vierde waarneming ooit in BelgiĂŤ!

Op 2 en 3 november kon in de Durmemeersen in Waasmunster een zeer waarschijnlijke zeer zeldzame bruine boszanger waargenomen worden, maar de vogel kon nauwelijks gezien worden.

In oktober en november waren in de Durmemeersen tot 14 baardmannetjes aanwezig.

Ook in de Bergenmeersen (max. 4) en Paardeweide-Oost (max. 14) werden regelmatig baardmannetjes gezien. Ook de buidelmees kon in die periode enkele keren bewonderd worden in de Paardeweide-Oost.

Op 15 oktober vloog een zeldzame sneeuwgors over de trektelpost in de Scheldebroeken (Aubroek). Tenslotte werden in verschillende gebieden waarnemingen verricht van barmsijzen, kruisbekken en appelvinken.

27

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Activiteitenkalender januari - april GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand Een ervaren Molsbroekgids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn.

Contact: André Verstraeten, 09 348 18 59.

ZATERDAG 17 FEBRUARI Werkdag in de Fondatie: klaar voor de lente We maken het reservaat de Fondatie van Boudelo en de nestkasten klaar voor de lente.

Afspraak: om 10 uur aan Liniedreef (kruising Weimanstraat) in Sinaai.

Meer info: tommy.vercauteren1@telenet.be.

ZATERDAG 17 FEBRUARI Startmoment Groot en Klein Broek De komende maanden staat er heel wat te gebeuren in Groot Broek (Waasmunster), Klein broek (Temse) en in het Beerkaaihuisje. Tijdens een wandeling doorheen de gebieden kom je meer te weten over de plannen, de organisaties en hoe jij kan helpen. We sluiten af in het Beerkaaihuisje met een lekker aperitief. Wil jij graag deel uit maken van deze projecten, of ben je gewoon nieuwsgierig naar wat er allemaal te gebeuren staat? Dan ben je meer dan welkom op het Startmoment Groot en Klein Broek.

Afspraak: om 14 uur aan vzw Lia, Smoorstraat 8 in Waasmunster.

Meer info: via sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20).

28

ZATERDAG 17 FEBRUARI VVE WG Daglinders Afspraak: 13.15 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek.

Meer info: couckuyt.jurgen@telenet.be.

VRIJDAG 23 FEBRUARI Sterrenkijkdag in het Molsbroek i.s.m.VVS Scheldeland Kom genieten van de onmetelijke sterrenhemel op deze nationale sterrenkijkdagen. Bij slecht weer is een vervangprogramma voorzien met een aantal voorstellingen en presentaties.

Afspraak: vanaf 19 uur in bezoekerscentrum Molsbroek.

Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

ZATERDAG 24 FEBRUARI Uilenwandeling met een staartje Een activiteit van de Uilenwerkgroep Waasland www.uilenwerkgroepwaasland.be.

Afspraak: om 19.30 uur aan de kerk van Daknam, Daknam-dorp, in Lokeren. Het einde is voorzien rond 22.30 uur.

Meer info: frank.schram@hotmail.com, 0486 58 07 09 of piens.claudia@gmail.com, 0495 33 84 09.

ZATERDAG 3 MAART Voordracht ‘De Durme’ Afspraak: om 19.30 uur in het bezoekerscentrum Molsbroek in Lokeren.

Meer info: André Verstraeten, 09 348 18 59.

Inschrijven: via info@vzwdurme.be.

Cursus: cactusjes breien met natuurlijke, lokale wol

Zaterdag 3 maart om 14 uur Atelier Marie Paula is een Lokers breilabel die zachte wollen kleding & accessoires maakt met natuurlijke wol. Samen met ons maakt Ann tijdens deze workshop vrolijke cactusjes, gemaakt van wol afkomstig van Lokerse schapen, ecologisch geverfd in haar atelier. Een ideaal project voor beginnende breiers en breisters, of ter inspiratie voor de meer gevorderden onder ons. Werken met natuurlijke materialen met een heerlijk resultaat, ideaal als klein cadeautje of om je huis mee op te vrolijken.

Afspraak: van 14 uur tot 16.30 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: deelname kost 20 euro (leden vzw Durme) of 25 euro (niet-leden) + 9 euro materiaalkosten Breng je wel eigen breinaalden mee?

Inschrijven sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20. Na bevestiging mag je overschrijven op BE52 0012 2999 0009 met vermelding: ‘breicursus’. Opgelet, de plaatsen zijn beperkt.

ZATERDAG 3 MAART

ZONDAG 18 MAART

Uilenwandeling Waasmunster Een activiteit van de Uilenwerkgroep Waasland

Op stap met Eufrasie

Zin in een mysterieuze avondwandeling?

Afspraak: om 19 uur in de kantine van de hondenschool Onder Ons Waasmunster (Sousbeekstraat 96 A in Waasmunster).

Meer info: gratis. Inschrijven noodzakelijk bij eddy.detaey@uilenwerkgroepwaasland.be of bij marc.aerts@uilenwerkgroepwaasland.be.

Meer info op pagina 7 in dit nummer.

ZONDAG 18 MAART Uitstap naar Kalmthout met gidsbeurt in het arboretum en het bijenteeltmuseum (Imkerswerkgroep vzw Durme) Meer info: lieve.hoefkens@hotmail.com.

Kindercursus: Ei’kes

(voor kinderen van 6 tot 12 jaar)

Dinsdag 3 april om 9 uur De wereld van de eieren is groot. Bestaan er vierkante eieren? Kom jij uit een ei? We onderzoeken het allemaal. Enne… Je gaat ook naar huis met een kEI-leuk knutselwerkje!

Afspraak: van 9 tot 16 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of bel 09 348 30 20.

Prijs: deelname kost 20 euro (leden) of 25 euro (niet-leden). Na bevestiging mag je overschrijven op BE52 0012 2999 0009 met vermelding: ‘naam kind eikes’.Vergeet je lunchpakket niet.

Er is opvang voorzien van 8 tot 17 uur. Laat je weten even weten of je hier gebruik van wil maken?

29

‘t uilenbos

goed gegeten, goed geweten

Geniet in alle luxe en comfort, met de producten van DMG

Geniet

Eksaardsedam 42 9180 Moerbeke-Waas Tel: 0491 04 21 95

-

tel: 09/348.54.30

WOENSDAG 11 APRIL

ZONDAG 22 APRIL

Waterdiertjes scheppen Dit is een activiteit van Dienst Toerisme Lokeren

Vogeldag in het Molsbroek

Onder water leven de gekste dieren: libellenlaven met 3 staarten, spinnende watertorren en mysterieuze kokerjuffers. Samen met een gids scheppen we ze voorzichtig uit het water en gaan we op onderzoek. Voor kinderen van 6 tot 12 jaar.

Afspraak: om 14 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info en inschrijven: Dienst Toerisme Lokeren, 09 340 94 74.

VRIJDAG 20 APRIL Voordracht koninginneteelt Natuurlijk imkeren (Imkerswerkgroep vzw Durme) Meer info: lieve.hoefkens@hotmail.com.

30

www.demaesschalckgoethals.be

Tijdens de excursies en voorstellingen hoor je de mooiste vogelverhalen en speur je de hemel af naar bijzondere waarnemingen.

Afspraak: de wandelingen vertrekken om 9.30 uur en om 14 uur op het terras van bezoekerscentrum Molsbroek.

Meer info: info@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

DINSDAG 1 MEI Vroege ochtendwandeling Een klassieker!

Afspraak: om 5 uur aan de Liniedreef (kruising met de Weimanstraat) in Sinaai.

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Overzicht aankopen en beheer 2017 In 2017 breidde het patrimonium van vzw Durme uit met maar liefst 45,48 ha. Daarvan werd iets meer dan 41 ha in beheer genomen rond het Molsbroek en werd er 3,74 ha verspreid aangekocht. binnen onze reservaten. Onderstaande kaart geeft een overzicht.

31

Vzw Durme

REGIONALE VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUBEHEER

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 123, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur, woensdag van 13 tot 17 uur.

- elke dag van 10 uur tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 17 uur.

- op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Op zaterdag 23 december 2017 wandelden meer dan 120 deelnemers mee tijdens ‘De Heetste Tocht’ van Music for Life.

Hierdoor werd maar liefst 4.769 euro opgehaald door de verschillende deelnemers voor vzw Durme. Hartelijk bedankt en tot volgend jaar?

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

2018 I jaargang 21 I nr 1 Afgiftekantoor Lokeren 1