Durme- en Scheldeland - 2019-2

Durme- en Scheldeland NR 2 I 2019 I JAARGANG 22 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Jubileumjaar vzw Durme mooi ingezet

Neem de natuur op in jouw testament

Vzw Durme opent kijktoren in Sinaai

Colofon

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Redactieraad: Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak).

Michaël Crapoen, Martzen Frans, Kristof Scheldeman.

Met dank aan: Jurgen Couckuyt, Sylvain Cuvelier, Geert De Smet, Yannick De Spiegeleir, Joris Everaert, Dietrich Heiser, Sara Meersman, Dorien Van Ranst.

Taalkundig advies: Paule Bosch Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland willen abonneren betalen 6 euro extra per kalenderjaar.

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties.

Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.

Bedankt voor jouw steun!

2

Cover:

Fuut

Foto:

Wesley Poelman

Inhoud

3

Voorwoord

4

Jubileumjaar vzw Durme mooi ingezet

6

Neem de natuur op in jouw testament

7

Vzw Durme opent kijktoren in Sinaai

8

50 jaar vzw Durme: vaste waarden

10 Dagvlinderfiche: het bont zandoogje 12 Detectie rietbedreiging met behulp van drones 16 Waterraven en schreeuwers aan het Donkmeer 18 Struweeltjes 23 Kinderpagina: de hommel 26 Vogelnieuws: de roerdomp 28 Kalender april - juli

Onze partners:

Vo o r w o o r d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

“Goed begonnen… !”

Beste vrienden en sympathisanten van vzw Durme “Goed begonnen is half gewonnen”, zegt het spreekwoord. Dat geldt volgens mij zeker en vast voor ons jubileumjaar.

Even ter herinnering: vzw Durme werd opgericht op 27 januari 1969 en bestaat dit jaar dus 50 jaar!

We begonnen dit gouden jaar op zondag 27 januari in de voormiddag met de opening van de spiksplinternieuwe kijktoren in de Fondatie van Boudelo, gebouwd met financiële steun van de stad SintNiklaas. Deze opening werd gevolgd door de eerste jubileumwandeling van het jaar.

Diezelfde dag was er ’s avonds, exact 50 jaar na de oprichtingsvergadering van de vereniging, een extra raad van bestuur, met een glaasje champagne aangeboden door André Verstraeten, één van de stichtende leden van de vereniging en al 50 jaar lid van de raad van bestuur.

Een weekje later volgde er dan een heel feestweekend. Op zaterdag 2 februari was er de ontvangst op het stadhuis in Lokeren, waarbij het Gulden Boek van de stad “gelucht” werd en ondertekend mocht worden door de vertegenwoordigers van vzw Durme, gevolgd door een receptie aangeboden door de stad Lokeren.

Op zondag 3 februari was er dan de academische zitting. Meer dan 300 aanwezigen beleefden een prachtige middag met als hoofdspreker Dirk Draulans, en daarnaast toespraken van Minister Schauvliege, Minister van Staat Miet Smet en André Verstraeten.

De raad van bestuur had de week voordien, zonder dan André het wist, ook besloten hem ere-voorzitter van de vereniging te maken. Een symbolisch gebaar van dank voor 50 jaar inzet voor de natuur in Durmeen Scheldeland.

Maar niet alleen op het vlak van feestelijkheden is het jaar goed begonnen, er deden zich ook enkele bijzondere en zelfs unieke mogelijkheden voor om mooie stukjes natuur aan te kopen. Daar komen we zeker nog op terug, want we zullen jullie steun ook kunnen gebruiken om deze aankopen financieel volledig rond te krijgen.

Ondertussen werd er ook volop gewerkt aan de inrichting (gefinancierd door de gemeente Berlare) van het nieuwe bezoekerscentrum Donkmeer dat dit voorjaar zijn deuren opent.

Ook de rest van het jaar zijn er nog meerdere jubileum-activiteiten, in het bijzonder de jubileumwandelingen in onze reservaten. Natuurlijk is iedereen van harte welkom! Dus kijk even in de activiteitenkalender verderop in dit tijdschrift, neem er uw eigen agenda bij en noteer onmiddellijk de datums.

We zien elkaar wellicht op één van de vele activiteiten in dit jubileumjaar!

Tot dan,

Geert De Smet Voorzitter 3

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Jubileumjaar vzw Durme mooi ingezet Martzen Frans

Voorzitter van vzw Durme Geert De Smet ontvangt een trofee van burgemeester Anthuenis. © Vzw Durme

Onze natuurvereniging viert in 2019 haar vijftigste verjaardag.

Naast de verschillende jubileumactiviteiten die gepland staan doorheen het jaar stond er het eerste weekend van februari een heus feestweekend op het programma. Zaterdag 2 februari werden we gehuldigd op het stadhuis van Lokeren. Burgemeester Filip Anthuenis en het schepencollege loofde de vereniging voor het harde werk dat vzw Durme al 50 jaar levert inzake natuurbehoud, natuurbeheer en natuureducatie. Het stadsbestuur nodigde ons uit voor het ondertekenen van het Stedelijk Guldenboek. Een grote eer voor een vereniging.

Nadat voorzitter Geert De Smet een mooie trofee kreeg uit de handen van de burgemeester was het tijd voor de eerste receptie van het weekend.

Zondag 3 februari vierden we samen met onze leden en tal van sympathisanten. De academische zitting stond op het programma. Meer dan 360 natuurliefhebbers kwamen de 50ste verjaardag van vzw Durme vieren in het Cultureel Centrum van Lokeren. Tal van boeiende sprekers zoals Dirk Draulans, Miet Smet en Joke Schauvliege gaven hun kijk op de werking van een halve eeuw vzw Durme.

Meer dan 360 natuurliefhebbers tekenden present.

© Simon Debbaut

De aanwezigen waren getuige van een boeiende namiddag met heel wat leuke speeches en voordrachten van de sprekers. Dirk Draulans gooide meermaals met lof richting vzw Durme. “Vzw Durme staat in het Waas- en Scheldeland hoog aangeschreven, ze zorgen ervoor dat de beperkte open ruimte die er nog is, deskundig beschermd en beheerd wordt ” aldus Dirk Draulans. De muzikale begeleiding kwam van Edwin Vanvinckenroye.

Met zijn prachtige vioolwerk - soms zelf twee violen tegelijk - had hij de zaal helemaal mee.

Na de academische zitting was iedereen welkom op de receptie. Het was gezellig nakeuvelen met een hapje en een drankje met iedereen die vzw Durme een warm hart toedraagt.

Via deze QR code kom je terecht op de website van vzw Durme voor een uitgebreid verslag van het feestweekend. Daar vind je een link naar het YouTube-kanaal van vzw Durme waar je kan genieten van de aftermovie van de academische zitting en interviews met de sprekers. Ook een aantal voordrachten kan je hier herbekijken.

4

Scan de QR code door een foto te nemen van de code met de ingebouwde camera via je smartphone of tablet. Je dient wel de gratis software te installeren om deze code te lezen.

V.l.n.r.: AndrÊ Verstraeten (medestichter vzw Durme en uitgeroepen tot ere-voorzitter de dag zelf), Miet Smet (medestichter vzw Durme), Joke Schauvliege, Dirk Draulans, Geert De Smet (voorzitter vzw Durme, met lof voor het personeel) en Edwin Vanvinckenroye (muzikale begeleiding). Š Simon Debbaut

5

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Neem de natuur op in jouw testament De beste manier om onze natuur voor lange tijd veilig te stellen is nog steeds de aankoop van gronden.

Daarom koopt vzw Durme jaarlijks nieuwe gronden aan met als doel zo groot mogelijke aaneengesloten natuurgebieden te creëren en die in stand te houden voor de toekomstige generaties. Zo beheren we ondertussen meer dan 450 ha natuur in de streek van Moervaart, Zuidlede, Durme en Donk.

Die natuurgebieden herbergen zeldzame dier- en plantensoorten, dragen bij tot zuivere lucht, beschermen ons tegen overstromingen en geven ons een kans tot ontspanning en onthaasting.

Vzw Durme in jouw testament?

Soms gaan ook mooie kansen verloren door gebrek aan financiële middelen. Door vzw Durme in jouw testament op te nemen d.m.v. een legaat of een schenking kunnen we unieke kansen aangrijpen om onze natuurgebieden te versterken, maar ook kijkhutten plaatsen of knuppelpaden aanleggen. In ieder geval wordt jouw geld altijd geïnvesteerd met een totaal respect voor jouw wil. Natuurliefhebbers kiezen vaak voor een duolegaat. Op die manier begunstig je je familie of vrienden én laat je iets na aan een goed doel. Zo kunnen de begunstigden genieten van fiscaal vriendelijke formule.

Fiscaal vriendelijk?

Erfgenamen moeten altijd successierechten betalen op het vermogen dat ze erven van de overledene. De tarieven voor de successierechten hangen af de graad van verwantschap en de grootte van de erfenis. In sommige gevallen kunnen ze oplopen tot wel 65% van de nalatenschap. Als je een deel nalaat aan een goed doel, betaalt deze organisatie zowel de erfenisrechten van de erfgenamen, als de erfenisrechten op het deel dat ze zelf krijgt, en ook alle kosten. Het resultaat is dat de erfgenamen meer overhouden en er ook wat overblijft voor de organisatie: een echte win-win dus voor de erfgenamen en de natuur.

Contacteer Thomas Jouw contactpersoon voor schenkingen en legaten bij vzw Durme is Thomas Van Lancker. Indien je vragen hebt of een vrijblijvend gesprek wil, kan hij als vertrouwenspersoon je helpen op zoek te gaan naar de beste opties. Daarnaast kan je steeds terecht bij je notaris.

Contact: thomas.vanlancker@vzwdurme.be of 0497 237 247.

© Wesley Poelman

6

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Vzw Durme opent kijktoren in Sinaai Martzen Frans Op 27 januari (dag op dag 50 jaar na de oprichting van vzw Durme, nvdr.) is in het natuurreservaat de Fondatie van Boudelo een 8 meter hoge kijktoren geopend, in het bijzijn van Wout De Meester, schepen van ruimtelijke ordening, duurzaamheid en natuur van Sint-Niklaas, en een 60-tal natuurliefhebbers.

Het lintje werd doorgeknipt en zo werd de kijktoren officieel toegankelijk verklaard voor het grote publiek. De opening werd voorafgegaan door een aantal begeleide wandelingen doorheen de Fondatie van Boudelo.

De kijktoren biedt een prachtig zicht op het stiltegebied in Sinaai. Het sterk wisselende landschap in de Fondatie komt hier schitterend tot zijn recht. Bossen, sloten, poelen, hooilanden en pittoreske veldwegels: dit gebied heeft het allemaal. De toren is zodanig gepositioneerd dat je vanuit de toren een mooi uitzicht hebt op een U-vormige vijver, waar geregeld bedrijvigheid van watervogels is. Via een slim aangelegde toegangsweg kan je, zonder de dieren te verstoren, de trappen beklimmen en je midden in de bomen wanen.

Door de gratis vaststaande verrekijker kan je speuren naar alles wat leeft rondom de toren.

De voorbije maanden werd de kijktoren reeds gretig gebruikt. Zo zijn er al verschillende waarnemingen vanop de toren. Reeën, verschillende watervogels en reigers werden reeds gespot. Tijdens de korte winterprik begin dit jaar lag de omgeving er idyllisch bij.

De offciële opening van de kijktoren vond plaats dag op dag 50 jaar na de oprichting van vzw Durme op 27 januari 2019. © Joris Vergauwen

Het prachtige ontwerp van de toren danken we aan de architecten van het architectenbureau BaetenHylebos uit Sint-Niklaas. De bouw is dan weer verzorgd door Lab15 die gespecialiseerd zijn in houtskeletbouw. Stad Sint-Niklaas is hoofdfinancier van het project; daarnaast konden we op heel wat gulle giften en medewerking van vrijwilligers, particulieren en partners rekenen. We zijn hen dan ook allemaal heel dankbaar. Want alleen zouden we dit als natuurvereniging nooit kunnen realiseren.

Wil je zelf graag een kijkje komen nemen op de Kijktoren en in de Fondatie van Boudelo? Dat kan! De toren is het makkelijkst bereikbaar via de Liniedreef, aan de kant van de Weimanstraat in Sinaai.

7

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

50 jaar vzw Durme: vaste waarden

Familie Everaert zet zich al 45 jaar in voor vzw Durme Dat je de liefde voor natuur en milieu kunt delen, bewijst het echtpaar Eric Everaert (71) en Katy Beke (71) al decennia lang door hun engagement voor vzw Durme. Ook zoon Joris kreeg de liefde voor de natuur van bij de geboorte mee. De recent benoemde co-conservator van het Molsbroek is ondertussen ook al jaren één van de stuwende krachten binnen de natuurvereniging.

‘Een scout leeft met open oog in Gods natuur. Hij houdt van het buitenleven, eerbiedigt de schoonheid van de Schepping en beschermt planten en dieren.’ Zo staat het geboekstaafd in de scoutswet die Eric Everaert als jongeman onder ogen kreeg. Zijn engagement bij scoutsgroep Sint-Laurentius Lokeren vormde de kiem voor zijn jarenlange inzet voor de natuur en vzw Durme.

Intussen dateert zijn eerste kennismaking met André Verstraeten en wijlen Lieven Clays, medestichters van vzw Durme, al van meer dan 45 jaar geleden. “Ik herinner mij één van de eerste acties, samen met André toen we de strijd aangingen tegen de illegale vogelvangst in 1973. Een ander mooi en baanbrekend project was de aanleg en de opening van het Lokerse natuurleerpad door toenmalig minister Miet Smet in het Verloren Bos in 1984. Het was een initiatief van Jaycees Lokeren waar ik toen lid van was.” Eric heeft de groei en de veranderingen van de natuurvereniging van dichtbij meegemaakt. “De beginperiode op de barricaden was moeilijk. We werden aangezien als dwarsliggers of extremisten, maar nu 50 jaar later worden de leden en de hele beweging anders bekeken.”

Katy, Joris en Eric zetten zich al jaar en dag in voor vzw Durme.

8

© Yannick De Spiegeleir

Katy is actief bij vzw Durme sinds haar opleiding tot natuurgids bij CVN in 1985. Zij en Eric zetelen afwisselend al dertig jaar in de Raad van Bestuur van vzw Durme. Joris zetelt al sinds 2004 in de Raad van Bestuur. Ook vanuit de stedelijke milieuraad verdedigde Katy 24 jaar lang de belangen van de natuur. Een engagement in de beheercommissie van de Daknamse Meersen staat eveneens op haar conto. “Om geld in te zamelen voor de aankoop van natuurreservaten hebben we samen met JNM in 1992 nog een munttapijt gelegd op de Lokerse Feesten”, rakelt ze in een anekdote op.

Tot op vandaag zetten Eric (25 jaar) en Katy (10 jaar) zich samen in als conservator van de Lokerse Moervaartmeersen, een natuurgebied dat zich uitstrekt over Daknam en Eksaarde.

“In de zomer trekken we er drie à vier keer per week op uit met de elektrische fiets om een oogje in het zeil te houden in de gebieden. Dat gaat van het melden of aanpakken van overtredingen tot overleggen over het maaibeheer met de terreinploeg van vzw Durme”, vertelt het echtpaar.

Joris is al jaren één van de stuwende krachten binnen vzw Durme.

Ook zoon Joris Everaert (44) kreeg de liefde voor de natuur met de paplepel mee. Als bioloog is hij werkzaam bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). “Ik herinner mij nog hoe ik als jongeman een verrekijker cadeau kreeg om vogels te spotten.” Bij natuurjeugdbeweging JNM kwam hij in contact met andere jonge ornithologen en zo ging de bal aan het rollen.

Intussen is de jongste telg van de Everaert-familie al bijna dertig jaar in de weer met het waarnemen, tellen en fotograferen van vogels. Enkele jaren geleden kwam daar ook een fascinatie bij voor vleermuizen.

Met zijn bat-detector (een toestel dat via elektronische weg ultrasone geluiden omzet naar voor ons hoorbare geluiden, n.v.d.r.) ontdekte Joris in 2014 de aanwezigheid van de mopsvleermuis, een uitgestorven gewaande soort, in de Durmevallei. “Zoiets maak je maar één keer mee in je leven. Noem het beginnersgeluk. Het maakt wel dat ik nu ook vaak ’s avonds en ’s nachts op pad ben om vleermuizen te detecteren”, lacht Joris, die naast het coördineren van de regionale vogelwerkgroep en zoogdierenwerkgroep, als penningmeester ook al negen jaar actief is in het dagelijks bestuur van vzw Durme.

Het mag duidelijk zijn: de familie Everaert draagt vzw Durme een warm hart toe. “Het belang van lokale natuurbewegingen kan niet genoeg onderstreept worden. Niet voor niets werd de naam van de afdeling LokerenMoerbeke-Stekene van vzw Durme recent gewijzigd met de bijhorende term ‘Soamen Tegoare’. De vzw heeft ons de kans gegeven om woorden om te zetten in daden.We zijn hen daar eeuwig dankbaar voor”, besluit Eric.

Yannick De Spiegeleir

Zaterdag 6 juli Jubileumfietstocht Lokerse Moervaartmeersen

We fietsen langs verschillende percelen van de Lokerse Moervaartmeersen. Een natuurgebied met veel afwisseling gespreid over Daknam en Eksaarde.

Afspraak: om 14 uur op het Kerkplein in Daknam.

Meer info: everaert.eric@telenet.be en/of katy.beke@telenet.be.

9

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: het bont zandoogje Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders Het bont zandoogje is jaarlijks één van de eerste verse, niet overwinterende dagvlinders, om het voorjaar te sieren. Ze starten gewoonlijk in lage aantallen te vliegen vanaf eind maart.Vanaf april kan je de soort op geschikte plaatsen al geregeld aantreffen. In 2018 waren de aantallen vanaf augustus ongewoon laag, mogelijk een direct gevolg van de uiterst warme en droge zomer. Hoe zal het bont zandoogje dit voorjaar uit de startblokken schieten? Het prille lenteweer met veel zon en ongewoon hoge temperaturen kan het bont zandoogje zeker een duwtje in de rug geven voor een vroege start maar naar de te verwachten aantallen is het uitkijken.

Bont zandoogje (man).

© Luc Verhelst

Bont zandoogje (vrouw).

© Sandra Cassier

Onderzijde achtervleugels. © Jurgen Couckuyt

Het bont zandoogje is een vrij kleine dagvlinder uit de familie van de zandoogjes. Het mannetje en wijfje hebben ongeveer dezelfde uiterlijke kenmerken. Op de donkere bovenzijde komen lichtgele vlekken voor en de voorvleugel heeft een typisch witgekernd, zwart apicaal oog. Bij de mannetjes is een duidelijk donkere geurvlek aanwezig waarin geurschubben voorkomen die een rol spelen bij de balts. Op de bovenzijde van de achtervleugel zijn er drie tot vier opvallende, dikwijls witgekernde, zwarte ogen aanwezig. Op de onderzijde van de achtervleugels loopt een lichter gekleurde dwarsband van de voorrand tot het midden van de vleugel. Het postdiscale veld is bezet met variabele witte stippen.

Het bont zandoogje heeft opeenvolgende generaties die overlappen.

Het is heel gewoon om frisse vlinders te zien samen met oude, afgevlogen exemplaren. Afhankelijk van het lenteweer verschijnen de eerste vlinders reeds in maart, de laatste exemplaren kunnen nog tot half november worden waargenomen.

Fenologie bont zandoogje (februari - november). © VVE WG Dagvlinders

10

De eitjes worden één per één op de onderkant van grassen afgezet en zelden ook op een andere plant in de directe omgeving. De eileg start al snel in de lente en gaat de hele zomer door. De groene rupsen komen snel uit en voeden zich hoofdzakelijk ’s nachts.

Over hun rug loopt een donkergroene streep en op de zijde zijn er ook lichte en donkere lengtestrepen. Het hele jaar door, tot in de vroege herfst, komt het bont zandoogje al na enkele weken uit de pop. Ze overwinteren hoofdzakelijk in het popstadium, maar soms ook als halfvolgroeide rups, verscholen in graspollen.

Het bont zandoogje volgt graag lijnvormige bosranden, bospaden, houtwallen en hagen. Ze overbruggen vrij grote afstanden en palmen snel nieuwe gebiedjes in. De vlinder houdt van plaatsen met zon en schaduw. De mannetjes waken dikwijls op een zonbeschenen blad en zijn continu op de uitkijk. Ze keren dikwijls terug naar hun vaste zitplaats die in de nabije omgeving kan zijn.

Ze rusten meestal met gesloten vleugels en vallen dan amper op.

In de vroege morgen of wanneer de temperatuur daalt, openen ze de vleugels om op te warmen. Elke indringer die hun gebied binnenvliegt, wordt door het bont zandoogje achternagezeten en verjaagd. Niet alleen mannetjes van de eigen soort, maar ook andere vlinders en insecten moeten er aan geloven.Wanneer er echter een wijfje passeert kan het typische baltsgedrag geobserveerd worden.

Eitje bont zandoogje.

© Jurgen Couckuyt

Het bont zandoogje is een algemene soort in de regio en maakt opportunistisch gebruik van elke nieuwe situatie die zon, schaduw en struikjes combineert. De soort was vroeger vooral als bosvlinder te vinden, maar de soort heeft zich vlot ontpopt tot een graag geziene tuingast. Al kunnen de aantallen van jaar tot jaar variëren, toch gaat het goed met het bont zandoogje.

Rups bont zandoogje.

© Daan Van Eenaeme

Kleinschalige landschapselementen inbrengen in het algemeen natuurbeheer is een kleine moeite om het bont zandoogje extra kansen te bieden. Enkele bomen kappen binnen een kleinschalig bosbeheer is gunstig door de lichtrijke plekken die ontstaan. Ook inhammen in bosranden met windluwe plaatsen bieden ideale mogelijkheden voor de soort. Door brede bospaden en open ruimtes in bosgebieden te maken, kan de soort goed toenemen.

Door niet alles tegelijk te maaien (gefaseerd of sinusbeheer) gaan er minder eitjes, rupsen en poppen verloren. Daardoor blijven er ook voor de vlinders die bijna heel het jaar door aanwezig zijn, voldoende nectarplanten aanwezig in hun leefgebied. Maar ook enkele struikjes met schaduwplekjes en wat ongemaaid gras bieden al opportuniteiten voor bonte zandoogjes in uw tuin.

Rups bont zandoogje.

Inzet: pop bont zandoogje.

© Daan Van Eenaeme © Laura Serluppus

We zijn zeer benieuwd wat deze lente zal brengen qua aantallen bonte zandoogjes. Uitkijken en noteren!

En om ook het voorkomen van alle dagvlindersoorten in de eigen regio beter te leren kennen, herhalen we nogmaals de oproep: meld én alle observaties én van alle stadia op www.waarnemingen.be en neem ook veel foto’s. Zo houden we de vinger aan de pols in de eigen regio.

Het bont zandoogje houdt van plaatsen met zon en schaduw. © Jurgen Couckuyt

Wie op de hoogte wil blijven van de dagvlinders uit eigen streek en Europa, schrijft zich in op de nieuwsbrief van de VVE WG Dagvlinders bij couckuyt.jurgen@telenet.be.

11

Kaart: verspreiding van het bont zandoogje © VVE WG Dagvlinders

Rode bol: waarneming bont zandoogje (2009-2018) Blauwe lijnen: Durme, Schelde, Moervaart en Dender Groen: Boscomplexen Zwarte lijnen: Spoorlijnen Rode lijnen: E34 - E17

In 2018 waren de aantallen (dikke rode lijn) van het bont zandoogje vanaf augustus ongewoon laag. © VVE WG Dagvlinders

Aantallen bont zandoogje per jaar (2004-2018).

© VVE WG Dagvlinders

STEUN DE NATUUR IN ONZE STREEK EN DOE EEN GIFT Je helpt mee de natuur langsheen Durme, Moervaart, Zuidlede, Donk en Schelde te beschermen met een gift. Op die manier help je om kwetsbare natuurgebieden aan te kopen en werk je mee aan de versterking van de biodiversiteit in en rond onze reservaten.

Doe een gift van minimaal 40 euro en ontvang een fiscaal attest. Via je belastingen recupereer je 45 % van jouw gift. Giften kunnen overgeschreven worden op rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 met de vermelding van uw naam en de mededeling “Gift vzw Durme”.

12

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Detectie rietbedreiging met behulp van drones Dietrich Heiser en Kristof Scheldeman Sinds 2017 inventariseert vzw Durme in samenwerking met i-LUDUS de aanwezige rietoppervlaktes in de moerasvlakte van het Molsbroek met behulp van drone-technologie. Tijdens de zomerperiode van 2018 schakelde vzw Durme eveneens drone-technologie in om de door haagwinde verruigde en overwoekerde rietvegetaties in kaart te brengen. De snelle en nauwkeurige analyse-resultaten vormden een oproep tot bijkomende beheermaatregelen om de verruigde rietvegetaties opnieuw vitaal te maken.

Rietontwikkeling in moerasvlakte van het Molsbroek Rietvelden zijn van uitzonderlijk belang voor tal van zeldzame rietvogels, zoals snor, grote karekiet, woudaap en roerdomp.

Zij broeden enkel in uitgestrekte waterrietvegetaties, een vegetatie die slechts beperkt voorkomt in Vlaanderen. De rietoppervlaktes in de moerasvlakte van het Molsbroek kende de afgelopen jaren een sterke uitbreiding (Durme- en Scheldeland, nr 2, 2017, jaargang 20).

Evolutie rietoppervlakte moerasvlakte Molsbroek (in hectare).

Rietinventarisatie brengt de groei van riet in kaart, maar geeft geen beeld weer van vitaliteitsproblemen bij die rietvegetatie, zoals verruiging en verbossing. Verruiging van de rietvegetaties door de plant haagwinde (Convolvulus sepium) is een probleem die, mede door de droge zomers van afgelopen jaren, in toenemende mate werd vastgesteld in het Molsbroek. Haagwinde komt voor op voedselrijke, vochtige tot natte gronden, waaronder rietlanden. Deze klimplant wordt 1,5 tot 3 meter groot en kan riet makkelijk overwoekeren en naar beneden drukken. Hierdoor verliest riet zijn interessante kenmerken als broedbiotoop voor rietvogels.

Tijdens de zomer van 2018 werd de overwoekering van haagwinde voor het eerst met behulp van dronetechnologie in kaart gebracht. Een classificatie van de info op de dronebeelden zorgde ervoor dat de met haagwinde besmette zones duidelijk konden onderscheiden worden van nog vitale, rechtstaande rietvegetaties.

De oppervlaktes die overwoekerd waren door haagwinde bleken groter te zijn dan verwacht en werden eveneens vastgesteld op nieuwe nog niet gekende locaties.

Heatmap haagwinde moerasvlakte Molsbroek.

Š i-LUDUS

Tussenresultaat met haagwinde (zie inzet) als witte stippen.

Š i-LUDUS

13

Winterbeeld - januari 2017.

© i-LUDUS

Zomerbeeld - augustus 2018.

© i-LUDUS

Om de overwoekering van haagwinde te bestrijden, besliste vzw Durme om het waterniveau in de moerasvlakte van het Molsbroek in 2019 een tiental cm hoger in te stellen gedurende het voorjaar en het begin van de zomer. Op die manier zal haagwinde, die niet houdt van uiterst natte situaties, geen kans meer krijgen om te kiemen tussen de rietvegetatie.

De inspectie-methode via drone Door de eilandstructuur en de beperkte toegankelijkheid van de moerasvlakte is visuele inspectie op locatie een moeilijke opdracht. Tevens verhindert de dichte rietbegroeing een inspectie van de rietkernen. Het gebruik van een drone in combinatie met intelligente beeldanalyse brengt hier verandering in en maakt een snelle en nauwkeurige detectie mogelijk. Het is hier dat de drone een waardevol hulpmiddel bij natuurbeheer wordt: met behulp van luchtbeelden kan de volledige vegetatie geïnspecteerd worden, zonder dat het terrein wordt betreden en/of beschadigd. De drone neemt niet enkel luchtfoto’s in hoge resolutie, maar bewaart tevens (met behulp van de GPS in de drone) de lengte-, breedte- en hoogte-coördinaten van elke foto.

Hierdoor kunnen de individuele luchtfoto’s achteraf samengevoegd worden tot een twee-dimensionele fotomozaïek die in een GIS kan gebruikt worden.

Detectie-methode via intelligente beeldanalyse Haagwinde bloeit in de periode juni-september, en is door haar witte bloem visueel duidelijk te onderscheiden van rietvegetatie. Luchtbeelden tot op 45 meter hoogte bieden voldoende details om de bloeiende haagwinde te detecteren en na beeldanalyse in een ‘heatmap’ (een kaart die met haagwinde besmette zones versterkt visualiseert, zie onderaan pagina 13) weer te geven.

Detectie exotische planten met behulp van drones en artificiële intelligentie Haagwinde is niet de enige bedreiging waar vzw Durme alert voor is. De waterteunisbloem (Ludwigia grandiflora) bijvoorbeeld is een uit Amerika afkomstig exotische waterplant, die reeds werd opgemerkt in de omgeving van het Molsbroek.

Waterteunisbloem.

14

© i-LUDUS

Wegens zijn invasief karakter - waarbij hele vijvers kunnen toegroeien met deze plant - is het een soort die de biodiversiteit in een vijverbiotoop kan kelderen en absoluut niet gewenst is in een natuurreservaat.

De in 2018 uitgevoerde drone-inspectie detecteerde gelukkig geen aanwezigheid van waterteunisbloem in het Molsbroek. Deze ‘exoteninspectie’ zal evenwel om de 2 jaar herhaald worden in het reservaat. Om de technologie verder te optimaliseren zal i-LUDUS samenwerken met een universitair onderzoeksteam, waarbij eveneens het gebruik van artificiële intelligentie bij de detectie van invasieve, exotische plantensoorten op dronebeelden zal toegepast worden.

Meer info?

Bent u geïnteresseerd om de toepassingsmogelijkheden van drones en/of artificiële intelligentie ter ondersteuning van natuurbeheer te ontdekken? Bent u geïnteresseerd in een gratis info-sessie voor uw organisatie of bedrijf?

Wil u deze technologie inschakelen, maar weet u niet waar of hoe te starten? Of bent u geïnteresseerd in eventuele samenwerking? Contacteer dan Dietrich Heiser van i-LUDUS via info@i-ludus.be of (+32) 0496 59 23 62.

Grote Bomenkamp Van maandag 26 tot donderdag 29 augustus 2019 Allemaal den boom in! Dat gaan we doen tijdens dit Grote Bomenkamp, want bomen zijn de max!

In bomen hangen zoals eekhoorns, proeven van de lekkerste boom(vruchten) en ontdekken welke boom bij jou past. Knuffelen met bomen, gekke weetjes ontdekken over bomen over de hele wereld en knotsgekke (én interessante) spelletjes, dé ingrediënten voor alweer een superkamp! Kom jij ook?

Afspraak: van maandag tot en met donderdag van 9 tot 16 uur, bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Voor kinderen van het eerste tot het zesde leerjaar. Deelname kost 80 euro voor leden (95 euro voor niet-leden).

Inschrijven: mail naar sarah.geers@vzwdurme.be.

Na je bevestiging schrijf je over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme) met vermelding ‘naam kind de boom in'. Bij voldoende inschrijvingen splitsen we de groep per leeftijd.

Vergeet je lunchpakket niet. Er is opvang voorzien van 8 tot 17 uur. Laat je weten even weten of je hier gebruik van wil maken?

15

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Waterraven en schreeuwers aan het Donkmeer Michaël Crapoen Half maart. Het donkerste van de winter is gepasseerd. Maar wie associeert deze weken al met een lentegevoel en nieuw leven? Terwijl de meeste vogels nog lang niet aan jongen denken, barsten de eieren van de blauwe reiger en aalscholver. Vroege vogels, zeg maar, met helaas geen al te beste reputatie. Als je het pad vanaf de Brielstraat naar de Eendenkooi volgt, zie je links aan het eind van het pad de blauwe reiger- en aalscholverfamilies hoog in de populieren zitten. Broederlijk naast elkaar, maar toch met elk hun eigen stekje: links van het schiereiland zitten de aalscholvers, rechts de blauwe reigers. In elk geval, beide kolonies zijn indrukwekkend voor de streek en een bezoek waard tijdens een voorjaarswandeling.

Waterraven en schreeuwers Een volwassen aalscholver is een kleine meter groot. Zijn volksnaam luidt ‘waterraaf ’ en verraadt nog een aantal van zijn fysieke kenmerken: hij heeft een pikzwart verenkleed en een vrij puntige staart. Zijn wang is dan weer opvallend wit en opmerkelijk is ook de gele plek op de plaats van de aanhechting van de bek. Zijn snavel is lang, met een haakvormige punt. De blauwe reiger is ongeveer even groot als de aalscholver. De bovenzijde, staart en vleugels zijn grijs; de vleugeleinden zwart. Zijn witte kop contrasteert mooi met een zwarte band door het oog die doorloopt in een kuif. De buik is eerder lichtgrijs. Uit de dolkvormige, gele snavel komt een luide, rauwe roep die hem zijn bijnaam verleent: schreeuwer.

Beide vogels broeden bijzonder vroeg op het jaar. Ze leggen vaak eind januari al hun eieren. Het gebeurt dus dat je aalscholvers en blauwe reigers in de sneeuw op hun nest ziet. Hun jongen komen eind februari, begin maart uit het ei. Het loont dan echt de moeite om op het pad naar de Eendenkooi te speuren naar mooie, blauwgrijs gekleurde eierschalen van de blauwe reiger.

De mol als lekkernij Wie zijn brandende nieuwsgierigheid ter plaatse gaat blussen, zal versteld staan van de drukte en bedrijvigheid bij de jonge gezinnen. Zowel ma als pa aalscholver en blauwe reiger komen bijna poten tekort om hun bedelende jongen op te voeden.Toch merken we verschillen, want zo vliegt de blauwe reiger voortdurend af en aan met voedsel, terwijl de aalscholvers in alle vroegte vertrekken een veelal pas ’s avonds terugkeren met een volle krop.

De blauwe reiger leeft van een zeer gevarieerd menu van o.m. vissen, amfibieën, maar ook mollen. © Lieve Vanwalleghem

16

Aalscholvers zijn echte viseters. Ze scharrelen hun kost al duikend onder water samen. Ze zijn niet echt kieskeurig wat de vissoort betreft, maar de lengte doet er wel toe: vissen tussen 10 en 25 centimeter genieten duidelijk hun voorkeur. De blauwe reiger eet ook vis. Daarvoor staat hij soms uren aan een stuk te turen langs het water om dan plots met een krachtige slag de prooi op zijn snavel te spiesen. Reigers eten echter meer dan vis alleen. Ook amfibieën en ongewervelden staan op het menu, maar in heel wat van hun braakballen vinden we ook resten van mollen!

De aalscholver wordt in de volksmond ook wel waterraaf genaamd.

Š Sam De Taey

Oeverplanten voor jouw vissen!

Zowel de aalscholver als de blauwe reiger zijn beschermd. Niet iedereen is daar even gelukkig mee. Zo zouden er veel te veel zijn, zouden ze vijvers en rivieren helemaal leeg vissen en enorme verliezen bezorgen aan viskwekerijen. Hier past wel enige nuance, niemand ontkent dat de aalscholver en in veel mindere mate de blauwe reiger een impact kunnen hebben op de visbestanden, maar - en dat wordt vaak vergeten die invloed is in vele gevallen positief. Langlopende universitaire studies tonen aan dat in viswateren waar beide soorten jagen, de vissen gemiddeld groter en sneller zijn.

Net zoals alle toppredatoren (dieren aan de top van de voedselketen die hun prooi actief bejagen) zorgen ze voor een beter evenwicht met daardoor ook meer soorten vis. Er is maar ĂŠĂŠn belangrijke voorwaarde: er moeten voldoende oeverzones zijn met riet en andere water- en oeverplanten. Zulke plantenzones zijn uitstekende schuilplaatsen voor jonge vissen, omdat de aalscholver en de blauwe reiger er niet makkelijk bij geraken. Dat is trouwens meteen ook de beste manier om deze visdieven uit je vijver te houden. Ook aan het Donkmeer moeten we opnieuw werk maken van meer rijk begroeide oeverzones.

Voor- of achteruitgang?

Feit is dat het Donkmeer een van de eerste broedplaatsen van de waterraaf was na de rampzalige periode tussen 1965 en 1993 waarin geen enkel aalscholverjong is geteld in Vlaanderen.

Opnieuw had het Donkmeer een natuurlijke troef in handen. De acht koppels uit 1994 zijn er ondertussen 59 geworden in 2019. Ook voor de blauwe reiger heeft het er een tijd beroerd uitgezien. Maar sinds 1979 was er met vier broedkoppels weer sprake van een mini-kolonie, een kolonie die vandaag bestaat uit ongeveer 57 gezinnen.

Evolutie van de broedkolonies blauwe reiger en aalscholver aan het Donkmeer.

Over deze broedkolonies aan het Donkmeer worden we vaak aangesproken door o.a. verontruste vissers.

Wanneer hun vangsten tegenvallen, hebben ze het dan steevast over de nog steeds sterk toenemende populatie van beide soorten. In bijgaande grafiek valt op te merken dat er hier de laatste tien jaren alvast geen stijgende trend bij de lokale broedvogels op te merken valt. Wel is het zo dat bijvoorbeeld in het winterhalfjaar aalscholvers uit noordelijke populaties hier kunnen overwinteren en er daardoor soms een tijdelijke toename van deze dieren is.

Nog 2 andere reservaten van vzw Durme herbergen nesten van blauwe reigers. In het Molsbroek (Lokeren) zitten momenteel 7 koppels, en in de Moeren (Hamme) tref je een tiental nesten aan.

17

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Struweeltjes Op zoek naar het hooibeestje in de Kalkense Meersen Op zaterdag 18 mei 2019 wordt er een soortenzoekdag georganiseerd in de Kalkense Meersen.

Doorheen de jaren is de VVE WG Dagvlinders steeds actief geweest in deze streek op zoek naar dagvlinders. Eén van die soorten is het hooibeestje dat al meermaals werd ingevoerd op de website waarnemingen.be maar nog nooit met een bewijsfoto werd bevestigd. Nochtans hebben leden van de werkgroep al specifiek ernaar gezocht om deze soort te kunnen bevestigen. 18 mei ligt pal in de vliegperiode van de eerste generatie van het hooibeestje; dus deze soortenzoekdag is een ideaal moment om er naar op zoek te gaan in de Kalkense Meersen.

Zwarte bij op korenbloem.

© Dylan Elen

Kennismakingsdag Zwarte Bij Kom op 22 juni aan het Donkmeer kennismaken met de Zwarte bij, onze énige inheemse honingbij.

150 jaar geleden vloog zij nog overal in België rond, vandaag beperkt dat zich helaas veelal tot Chimay en Noord-Limburg. Dit komt doordat in de afgelopen eeuw imkers massaal uitheemse honingbijen geïmporteerd hebben omdat ze dachten dat die beter waren, die importen gaan tot op vandaag nog steeds door.

Nochtans staat de Zwarte bij garant voor een duurzame imkerij omdat zij beter is aangepast aan onze leefomgeving en zo hogere overlevingskansen heeft en zij minder voedselcompetitie met zich meebrengt voor solitaire bijen en hommels.

Hooibeestje.

© Jurgen Couckuyt

Wil je deelnemen aan deze zoektocht, schrijf je dan best in bij Koenraad Bracke (kobra22@telenet.be) en wie weet ben jij de eerste persoon die het hooibeestje kan bevestigen in deze bloemrijke graslanden. 'Bevestigen' betekent dus een waarneming met een foto als bewijs. Succes.

Jurgen Couckuyt 18

De organisatie ZwarteBij.org tracht dit bedreigde inheemse beestje weer op de kaart te zetten en doet dat via educatie, het bewerkstelligen van beschermingsgebieden en wetenschappelijk onderzoek. Zij organiseert dan ook deze kennismakingsdag waarop u van harte welkom bent!

Afspraak: 14 uur aan bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a, Berlare).

Meer info: evenementen@zwartebij.org.

Meersen bevrijden van prikkeldraad Als studente groenmanagement kreeg ik de kans gedurende 6 weken stage te lopen bij vzw Durme.

In deze periode besteedden we meerdere dagen aan het verwijderen van prikkeldraad in de natuurgebieden. Deze gebieden waren oorspronkelijk landbouwpercelen die werden beheerd d.m.v. begrazing. Elk perceel was afgezet met prikkeldraad, wat leidde tot een weinig natuurlijk landschap.

Door middel van het aangepast maaibeheer zullen de eerder begraasde weilanden worden omgevormd tot kruidenrijke hooilanden.

De omschakeling van graasbeheer naar maaibeheer zal de aanwezigheid van prikkeldraadomheining overbodig maken. Door prikkeldraad uit de meersengebieden te verwijderen wordt de omgeving opnieuw ontsnipperd. Dit draait positief uit voor de aanwezige avifauna, zoals grutto, kievit en andere weidevogels. Deze voelen zich meer thuis in een weids, open landschap zonder prikkeldraad. Het risico dat de dieren verstrikt raken in de afrastering wordt weggenomen, en het wordt eenvoudiger voor hen om te foerageren en de omgeving te verkennen. Ook voor de mens is de blik op een van prikkeldraad bevrijd landschap aangenamer als natuurbeleving.

Het verwijderen van de omheining verliep niet altijd zonder moeite.Vaak was de omheining overgroeid door grassen, en soms verwikkeld in een houtkant met meidoorn met vlijmscherpe doornen. Dagenlang hard werk wierp uiteindelijk zijn vruchten af, en samen met de terreinploeg en enkele vrijwilligers slaagden we er in om een totale afstand van meer dan 2 km prikkeldraadraster te verzamelen.

Ons landschap is doorspekt met kilometers prikkeldraad.

Š Vzw Durme

Dorien Van Ranst 19

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

Reeën ‘genieten’ van de winterprik in de Fondatie van Boudelo.

20

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

© Bascal De Smet

Een glaasje drinken en aangename temperaturen op de winterborrelwandeling in Berlare.

© Vzw Durme

De leerlingen trotseren verschillende obstakels tijdens de moerastocht in Berlare.

© Vzw Durme

Ridder Nico heeft het publiek helemaal mee tijdens zijn Ridderwandeling.

Kom een kijkje nemen in het spiksplinternieuwe bezoekerscentrum Donkmeer.

De ooievaar in de Buylaers neemt wel heel veel hooi op zijn/haar vork.

© Pieter Janssens

© Vzw Durme

© François Haffner

21

B e h o u d

22

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Pas op! Deze pagina’s zijn voorbehouden voor kinderen!

De hommel Een grote harige bij Wie houdt er niet van de wollige pluisbol die als één van de eerste insecten terug begint rond te vliegen bij de eerste lentezon? Door zijn behaarde lijfje kan de hommel zijn lichaamswarmte goed bewaren, ook al zijn de temperaturen nog vrij laag. Bovendien zijn het erg goede bestuivers omdat het stuifmeel van de bloemen makkelijk in hun haartjes blijft kleven.

Hommels leven zoals andere bijen van suikerrijke nectar en stuifmeel. Op de achterpoten hebben ze een plekje dat stuifmeelkorfje wordt genoemd. De vrouwtjes verzamelen hierin het stuifmeel, dat ze als een balletje samenpersen. Mannetjes beschikken hier niet over.

Hommels maken hun nesten vaak in de grond (bv. een oud muizenhol), onder graspollen of mos. Andere soorten verkiezen hogere plaatsen (holle bomen of oude vogelnestjes).

Er zijn verschillende soorten hommels. Je herkent ze in hoofdzaak aan de kleurschakering van hun haren. Zo is er de aardhommel (geel-wit gestreept), de akkerhommel (donkerder van kleur), de steenhommel (zwart met een rode kont), de weidehommel, de boomhommel, ...

Waar vind je mij?

“Kunnen hommels steken?”

Enkel de werksters en de koningin kunnen steken, maar zij steken alleen als ze zich bedreigd voelen. Gelukkig zijn het zeer zachtaardige dieren.

23

Maak een piñata in de vorm van een hommel 1.

Ballon opblazen;

2.

Beplakken met 2 lagen krantenpapier met behulp van behangerslijm (laat 12u tot 24u drogen)

3.

Snij een kleine opening bovenaan en steek er snoepjes in. Laat ook een stevig touw naar buiten hangen;

4.

Sluit de opening met behangerstape en laat het touw eruit hangen (om de piñata op te hangen)

5.

Maak een 2 balletjes met behangerstape en bevestig ze op de ballon;

6.

Maak een angel met behangerstape en bevestig deze op het achterlijf;

7.

Als alles goed droog is, kan je beginnen schilderen: het lijfje volledig geel en laten drogen; de angel zwart en witte oogjes met een zwarte stip in het midden;

8.

Schilder een zwarte dikkere streep in het midden van het lijf;

9.

Schilder een zwart mondje;

10.

Knip nog 2 vleugeltjes uit wit papier (in de vorm van een traan) en kleef ze op het lijfje.

© DLTK's Sites

Wist je dat?

24

*

Een hommel zelf zijn lichaamstemperatuur kan verhogen door te trillen met zijn borstspieren zonder dat zijn vleugels meebewegen?

*

Een hommel ongeveer 3 miljoen haren op zijn lichaam heeft?

*

Een volle nectarmaag nectar uit zowat 60 bloemen bevat?

*

Hommels sociale dieren zijn? Ze leven met zo’n 200 tot 400 exemplaren in een nest.

25

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Vogelnieuws: de roerdomp Joris Everaert De roerdomp (Botaurus stellaris) is een middelgrote bruine reiger, behorende tot de familie van de Ardeidae (reigerachtigen). Het is een geheimzinnige vogelsoort die veelal verborgen blijft in het riet. Met wat geluk kan je er één spotten, in de meeste gevallen is dit dan een vogel die toevallig in de rand van het riet zit, of een rondvliegende vogel. Broedvogels roepen in het voorjaar een diep bassend ‘hoemp’ dat tot op enkele kilometers kan gehoord worden en doet denken aan een misthoorn of het geluid als je in een lege fles blaast. Buiten het broedseizoen kan 's nachts ook soms een meeuwachtig ‘kau’ gehoord worden. Als de roerdomp zich bespied waant, blijft hij roerloos staan met de snavel recht naar boven wijzend. Op deze manier is hij nagenoeg onzichtbaar tussen het riet (neem gerust zelf de proef op de som met onderstaande foto, nvdr.).

In de Durme- en Scheldeland regio binnen het werkingsgebied van vzw Durme, is de roerdomp tegenwoordig enkel een overwinteraar en/of doortrekker. Elke winterperiode zijn er tot enkele vogels aanwezig in drie kerngebieden: het Molsbroek met de naastliggende Hamputten in Lokeren en Waasmunster, Paardeweide-Oost in Berlare en Wichelen, en het Donkmeer in Berlare. Maar ook in andere waterrijke en moerassige gebieden duikt de soort soms op.

Evolutie van de broedpopulatie in Vlaanderen In Vlaanderen moet de roerdomp vroeger een vrij algemene verschijning geweest zijn. In 1454 werd een banket van Filips de Goede opgeluisterd met niet minder dan 400 roerdompen! Op dergelijke banketten dienden vogels niet enkel voor consumptie, maar ook voor de sier. De roerdomp werd als iets exclusiefs gezien en alleen wie van adel was, mocht op deze soort jagen. Het verdwijnen van moerasgebieden was daarna een belangrijke oorzaak voor een dalende populatie. De laatste decennia heeft de soort bijkomend ook te kampen met de gevolgen van eutrofiëring, verdroging en versnippering van leefgebieden.

Winterbeeld van riet aan de waterkant met (of zonder) roerdomp? Wie zoekt, die vindt.

26

© Joris Everaert

Roerdomp.

© Rudi Van Onderbergen

Halfweg de jaren ’70 werden in Vlaanderen nog tot ongeveer 60 broedparen geteld maar het aantal ging ook daarna verder achteruit, met een dieptepunt van 3 tot 8 paren tussen 1994 en 2000. Daarna kwam er een stabilisatie tot licht herstel, met in de laatste jaren ongeveer 25 tot 30 paren. De meeste (ca. 21-24) zijn te vinden in Limburg waar het vijvergebied in Midden-Limburg het bastion blijft.Verheugend is de deels tijdelijke (her)kolonisatie van enkele meer geïsoleerde gebieden buiten Limburg waaronder tot een paar jaar geleden ook het Groot Rietveld in Kallo (Beveren). De gewestelijke instandhoudingsdoelstelling voor de roerdomp stelt minstens 75 broedparen voorop in Vlaanderen. In de recente Rode Lijst van broedvogels in Vlaanderen is de soort nog steeds geclassificeerd als ‘ernstig bedreigd’.

Binnenkort als broedvogel in onze regio?

In december 2016 stelde de Vlaamse regering het soortenbeschermingsprogramma voor de roerdomp vast. Op die manier komen extra middelen beschikbaar om de Vlaamse broedpopulatie te herstellen. We hopen de roerdomp binnenkort ook als broedvogel te verwelkomen in de regio. Hij is immers als broedvogel tot doel gesteld in de gebieden waar momenteel ook de meeste waarnemingen worden verricht buiten de broedperiode (Molsbroek en Hamputten, Paardeweide-Oost en de reservaatzone Donkmeer).

Met verschillende inrichtingsmaatregelen en een aangepast beheer tracht vzw Durme in deze gebieden het doel in de komende jaren te halen.

De roerdomp stelt hoge eisen aan het broedgebied. Hij heeft een sterke voorkeur voor ongestoord moeras met uitgestrekte rietvelden die moeten bestaan uit jong, dicht op elkaar staand riet, afgewisseld met ouder riet dat in ondiep water staat (minder dan 30 cm). Het waterpeil mag niet te veel fluctueren en in de buurt moet ook dieper open water aanwezig zijn. Vooral vissen, maar ook kikkers, muizen ('s winters) en grote insecten vormen de belangrijkste voedselbron. Een gepast visstandbeheer en dynamisch vijverherstelbeheer kunnen in belangrijke mate bijdragen aan voldoende bereikbaar voedsel voor de roerdomp. Waterpeilbeheer is hier een belangrijke factor, die ook een rol kan spelen in het beheer van vochtige graslanden die als bijkomend foerageergebied kunnen dienen.

Roerdomp.

© Joris Everaert

27

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Activiteitenkalender april - juli 2019 ZONDAG 21 APRIL Werkdag in de Venne

‘t uilenbos

We steken de handen uit de mouwen in De Venne (Oudebos, Lokeren). We spreken ter plaatse af om 10 uur. Het einde is voorzien rond 15 uur. Vergeet je lunch niet!

Afspraak: om 10 uur t.h.v. Nieuwpoortstraat nr 102, 9160 Lokeren.

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of couckuyt.jurgen@telenet.be.

ZONDAG 21 APRIL Jubileumwandeling De Eenbes Conservator Daan Van Eenaeme neemt ons mee doorheen De Eenbes. Het reservaat strekt zich uit op de grens van Moerbeke en Lokeren en is genoemd naar een op Vlaamse schaal behoorlijk zeldzame plant, die er in het vroege voorjaar nog bloeit.

Afspraak: 13.30 uur aan Parking 2 van Puyenbroek (parkeren aan de straatkant), en trekken we het reservaat in. Stevig schoeisel is aan te raden.

Meer info: daan.van.eenaeme@hotmail.be.

WOENSDAG 24 APRIL Buitenspeeldag Waasmunster en Berlare Buitenspeeldag wil buiten spelen in de kijker plaatsen en de kinderen uit de buurt samenbrengen.Van 14 uur tot 17 uur is er heel wat te beleven, voor ieder wat wils!

28

goed gegeten, goed geweten Eksaardsedam 42 9180 Moerbeke-Waas Tel: 0491 04 21 95 ZONDAG 28 APRIL Ontbijt-met-bubbels wandeling We wandelen de lente in en maken in de ochtend kennis met de natuur langs de boorden van het Donkmeer. Nadien volgt een heerlijk ontbijt!

Afspraak: om 7 uur aan het Bezoekerscentrum Donkmeer, Donklaan 119a, 9290 Berlare.

Meer info: 12 euro (kinderen tot 12 jaar betalen 7 euro). Inschrijven voor 21/04 bij Franki D'haese, 0496 57 26 23.

ZONDAG 5 MEI

Dit jaar vind je vzw Durme op de buitenspeeldag in Waamunster (LIApark Sombeke) en in Berlare (recreatiedomein Nieuwdonk).

Maandwandeling - Insecten

Bekijk de natuur door een roze insectenbril en kom zo heel wat te weten over onze natuur of trek mee het moerasbos (laarzen) in in Berlare.

Afspraak: om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren).

Meer info: info@vzwdurme.be.

ZATERDAG 11 MEI

ZONDAG 26 MEI

Stiltebeleving in de Hemelse Rij

Dagelijkse dingen die we afkeken van de natuur

Kom tot rust, ontspan en vind de stilte in jezelf terug. (Klap)stoeltje niet vergeten en graag vooraf inschrijven!

Waar komt velcro vandaag? Waarom maken windmolens minder lawaai? Dit en nog véél meer kom je te weten tijdens deze bijzondere excursie.

Afspraak: 19 uur aan de Hemelse Rij (thv het groene infopaneel 'vzw Durme', Donklaan); Meer info: bij Pierre, pierredeseyn@gmail.com of 0477 37 38 03.

Afspraak: om 14.30 uur t.h.v restaurant Regina (Donklaan 134, 9290 Berlare) Meer info: Nico Cougé, 0474 97 60 41 of couge@telenet.be.

ZATERDAG 18 MEI

ZONDAG 2 JUNI

Natuurschilderen in de Reservaatzone Donkmeer i.s.m.Vorming Plus

Vogelexcursie naar het Berlaars Zwin

In deze cursus komen creativiteit en natuurbeleving samen. Ervaring met schilderen is geen vereiste.

Graag vooraf inschrijven.

Afspraak: 9.30 uur aan de 'houten chalet', ingang Nieuwdonk, Dendermondse Steenweg 13a, 9290 Berlare.

Meer info en inschrijven: www.vormingplus.be.

De Paardenweide wordt ook wel eens het Berlaas Zwin genoemd. Vogelkenner Eddy neemt je voor de middag mee op ontdekking. Na de middag neemt hij je graag op sleeptouw in en rond het bezoekerscentrum Donkmeer.

Afspraak: 9.30 uur aan de Sarrosstraat (Berlare) en/of om 14 uur in het nieuwe BC Donkmeer.

Meer info: eddy.gadeyne@telenet.be.

ZONDAG 19 MEI Stilte en belevingswandeling, Fondatie In drukke tijden als deze is het niet altijd evident om de stilte op te zoeken. Vandaag zoeken we de stilte op in de Fondatie van Boudelo in Sinaai.

Afspraak: Fondatie van Boudelo. Sinaai Meer info: info@vzwdurme.be of via onze website www.vzwdurme.be.

© Daan Stemgée

ZONDAG 2 JUNI Maandwandeling - De groene long van Lokeren

Jan Maertens gidst een weidevogelwandeling in de Scheldebroeken, deelgebied Aubroek.

Planten zorgen voor zuurstof, letterlijk en figuurlijk.

Want de aanblik op groen, op planten en bomen, zorgt voor rust in je hoofd.Tijdens deze wandeling nemen we de bijzondere planten in het Molsbroek onder de loep. Van heel erg klein, tot majestueus groot, opvallend of net heel subtiel, nuttig en eetbaar of net giftig. Je leert het allemaal!

Afspraak: om 9u aan het Veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare.

Meer info: jan.maertens1@telenet.be

Afspraak: om 14.30 uur aan Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren).

Meer info: info@vzwdurme.be.

ZONDAG 19 MEI Jubileumwandeling Scheldebroeken (Aubroek)

29

MAANDAG 3 JUNI

ZONDAG 16 JUNI

Voordracht: Merovingers in Elversele, het verhaal van een bijzondere archeologische site

Hoogtij: feest in de Scheldevallei

Dit is een gezamelijke organisatie van Heemkring Braem uit Elversele, De Vlaamse Waterweg nv en vzw Durme, die zorgt voor het overgangsbeheer in deze Sigmagebieden.

Archeoloog Bert Mestdagh van Monument Vandekerckhove geeft in de kerk van Elversele een overzicht van de opgravingen op de site van de Merovingers die aan de rand van het Klein Broek in Elversele leefden ongeveer 1300 jaar geleden.

Een uitzonderlijke plek in het Waasland. Deze opgravingen gebeurden in het kader van het Sigmaplan. Een boeiend verhaal over ons verleden en een bijzonder volk. Niet te missen!

Afspraak: 20 uur aan de kerk van Elversele.

Meer info: andre.verstraeten@scarlet.be.

ZONDAG 9 JUNI Jubileumwandeling De Moortels

Vandaag organiseren meer dan 20 verschillende gemeenten een dag vol activiteiten op en rond en het water. Samen met Stad Lokeren organiseert vzw Durme o.a. een dauwtrip met ontbijt, een beverwandeling en een kanotocht van centrum Lokeren naar het Molsbroek.

Afspraak: meer info volgt.

Meer info: martzen.frans@vzwdurme, www.vzwdurme.be en www.hoogtijscheldevallei.be.

ZATERDAG 22 JUNI Kennismakingsdag Zwarte Bij Kom vandaag aan het Donkmeer kennismaken met de Zwarte bij, onze énige inheemse honingbij. 150 jaar geleden vloog zij nog overal in België rond, vandaag beperkt dat zich helaas veelal tot Chimay en Noord-Limburg.

Jurgen Couckuyt laat ons kennismaken met het reservaat en het beheer dat er wordt uitgevoerd in de Moortels. Je komt er o.a meer te weten over het Sinusbeheer.

De organisatie ZwarteBij.org tracht dit bedreigde inheemse beestje weer op de kaart te zetten en doet dat via educatie, het bewerkstelligen van beschermingsgebieden en wetenschappelijk onderzoek. Zij organiseert dan ook deze kennismakingsdag waarop u van harte welkom bent!

Afspraak: Gentdam in Doorslaar ter hoogte van zijstraat Gentdam (zie website vzw Durme).

Meer info: couckuyt.jurgen@telenet.be.

Afspraak: 14 uur aan het bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a, Berlare).

Meer info: evenementen@zwartebij.org.

© Dylan Elen

30

ZATERDAG 29 JUNI

ZONDAG 14 JULI

Jubileumwandeling De Buylaers

Excursie in een 'vlinderhotspot'

De Buylaers is een unieke brok natuur binnen de bebouwde kern van Lokeren, op nauwelijks tien minuten wandelen van het eigenlijke stadscentrum en vlakbij het station! Dit natuurgebied van bijna 20 hectare is gelegen aan de Durme, tegenover het stedelijk zwembad en de Sportlaan. Christophe Hillaert gidst ons doorheen dit prachtige gebied, in deze periode staan de orchideeën volop in bloei.

Berlare is één van de vlinderhotspots in OostVlaanderen.Vandaag neemt een vlindergids je mee.

Tip: zelf bij mooi weer is een lange broek aan te raden! Minder geschikt voor kinderwagens

Afspraak: om 14 uur aan de Bleekmeerstraat 10, 9160 Lokeren.

Meer info: hillaertc@hotmail.com.

Afspraak: 14.30 uur aan de St-Rochuskapel in Uitbergen, Berlare (kruising Moleneindestraat en Veulaerestraat).

Meer info: donk@vzwdurme.be.

MAANDAG 26 TOT DONDERDAG 29 AUGUSTUS

ZATERDAG 6 JULI

Grote Bomenkamp

Jubileum fietstocht Lokerse Moervaartmeersen

Allemaal den boom in! Dat gaan we doen tijdens dit Grote Bomenkamp, want bomen zijn de max!

In bomen hangen zoals eekhoorntjes, proeven van de lekkerste boom(vruchten) en ontdekken welke boom bij jou past. Knuffelen met bomen, gekke weetjes ontdekken over bomen over de hele wereld en knotsgekke (én interessante) spelletjes, dé ingrediënten voor alweer een superkamp! Kom jij ook?

Eric Everaert en Katy Beke nemen ons mee voor een fietstocht van ongeveer 14 kilometer rondom de Lokerse Moervaartmeersen. We fietsen langs soms kleine wegen waar toch gefietst kan worden.

Bij ieder perceel van de Lokerse Moervaartmeersen houden we halt voor een woordje uitleg door de conservators.

Afspraak: om 14 uur op het Kerkplein in Daknam, Lokeren.

Meer info: everaert.eric@telenet.be of katy.beke @telenet.be.

ZONDAG 7 JULI Maandwandeling - Het Molsbroek redt ons leven Dat we natuur nodig hebben om te overleven weten we allemaal, maar wat kan een moeras zoals het Molsbroek nu precies voor ons betekenen?

En kunnen we ook hier de gevolgen van de klimaatverandering zien? En welke planten en dieren worden hierdoor aangetrokken? Een boeiende, veelzijdige wandeling met voor elk wat wils.

Afspraak: om 14.30 uur aan Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren).

Meer info: info@vzwdurme.be.

Afspraak: van maandag tot en met donderdag van 9 tot 16 uur, Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Voor kinderen van het eerste tot het zesde leerjaar.

Deelname kost 80 euro voor leden (95 euro voor niet-leden). Inschrijven kan door te mailen naar sarah.geers@vzwdurme.be. Na je bevestiging schrijf je over op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme) met vermelding ‘naam kind de boom in'.

Bij voldoende inschrijvingen splitsen we de groep per leeftijd.

Vergeet je lunchpakket niet.

Er is opvang voorzien van 8 tot 17 uur. Laat je weten even weten of je hier gebruik van wil maken?

31

Vzw Durme

REGIONALE VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUBEHEER

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 123, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur, woensdag van 13 tot 17 uur.

- elke dag van 10 uur tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 17 uur.

- op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Van harte welkom in het vernieuwde bezoekerscentrum Donkmeer

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

2019 I jaargang 22 I nr 2 Afgiftekantoor Lokeren 1