Durme- en Scheldeland 2019-3

Durme- en Scheldeland NR 3 I 2019 I JAARGANG 22 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Historisch aankoop in de Buylaers

Uniek boek over de Donk

50 jaar vzw Durme: vaste waarden

Colofon

4

Historische aankoop in de Buylaers

6

Shop nu online via Trooper en steun vzw Durme helemaal gratis!

7

Uniek boek over de Donk

Martzen Frans, Sarah Geers, Kristof Scheldeman.

8

Neem de natuur op in jouw testament

Sandra Casier, Michaël Crapoen, Sylvain Cuvelier, Geert De Smet, Yannick De Spiegeleir, Joris Everaert, Robbert Schepers, Daan Van Eenaeme.

9

Scheefbloemwitje, alweer een nieuwe vlindersoort die opduikt in de regio

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Redactieraad:

Thomas Van Lancker (hoofdredactie en opmaak).

Met dank aan:

Taalkundig advies: Paule Bosch Secretariaat:

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Tel: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Lidmaatschappen:

12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid.

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland willen abonneren betalen 6 euro extra per kalenderjaar.

Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties.

Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.

Bedankt voor jouw steun!

2

Inhoud

Cover:

Familienamiddag Buylaers

Foto:

François Haffner

10 Dagvlinderfiche: de keizersmantel 13 Ooievaarnieuws 14 50 jaar vzw Durme: vaste waarden 18 Struweeltjes 23 Kinderpagina: Schat van Vlieg 26 Vogelnieuws: broedgeval lepelaar in het Molsbroek 28 Kalender juli - oktober Onze partners:

Vo o r w o o r d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

“Half vol of half leeg?”

Beste vrienden en vriendinnen van de natuur Als je tijdens een hittegolf op een terras zit (bijvoorbeeld van het Bezoekerscentrum Molsbroek), je bestelt een drankje en je neemt een paar slokken, dan is je glas ineens half leeg. Of is het nog half vol?

De achterliggende idee van deze beeldspraak is: bekijk je het eerder met een positieve blik “Ik heb al een half glas binnen, heb nog een half glas te gaan en daarna kan ik er nog eentje nemen” of bekijk je het eerder met een negatieve blik “Verdorie, mijn glas is al half leeg. Als ik nog een paar slokken neem, is het volledig op en zit ik hier in de warmte zonder drankje”?

Ik probeer eerder het glas als half vol te zien, en zo kijken we vanuit het bestuur ook een beetje naar onze financiële middelen die we kunnen besteden voor het aankopen van nieuwe stukken natuur. We krijgen immers wel overheidssubsidies voor deze aankopen, maar we moeten ook zelf nog een aanzienlijk deel van de koopsom betalen. Lopen de aankopen goed, dan is het daarvoor beschikbare budget snel half (of volledig) opgesoupeerd.We zouden dan kunnen denken “Verdorie, we moeten stoppen met aankopen voor het lopende jaar.” Of we kunnen denken “Het loopt goed, laten we een extra inspanning doen om bijkomende middelen te vinden en verder te kunnen aankopen.”

Dit jaar, het is nog steeds het jaar van ons 50-jarig jubileum, lopen de aankopen uitzonderlijk goed. We konden het laatste ontbrekende stuk van het reservaat De Buylaers (Lokeren) kopen en we konden het laatste ontbrekende perceel aan één kant van het Donkmeer (Berlare) kopen.

We willen er dit jaar uiteraard een speciaal jaar van maken en dus kozen we voor de ‘het-glas-is-half-vol’ aanpak: we willen blijven aankopen en gaan dus op zoek naar extra middelen. En wat een succes is dat!

Heel veel mensen steunden onze fondsenwervingscampagnes voor de aankopen in de Buylaers en aan het Donkmeer. Het resultaat is dat we voor deze aankopen nauwelijks aan ons beschikbare budget moeten raken, zodat het nog gebruikt kan worden voor méér aankopen. Dank aan iedereen die zijn/haar steen(tje) bijdroeg!

We zijn eind juni, en het jubileumjaar van de vereniging is dus ook al halfweg. Ook hier geldt: er zijn al heel wat activiteiten voorbij, maar niet getreurd als je deze gemist hebt: er staan er ook nog heel wat gepland in de tweede helft van het jaar. Het glas is nog half vol. Kijk dus even in de activiteitenkalender verderop in dit tijdschrift, neem er je agenda bij en noteer onmiddellijk de datums.

Tot slot: als het heel de zomer zo warm blijft als de voorbije dagen en je liever binnenshuis blijft, dan is het gloednieuwe Bezoekerscentrum Donkmeer de moeite waard om te bezoeken. Liever een terrasje? Kom dan maar langs op het terras van het Bezoekerscentrum Molsbroek, en bedenk, als je glas nog half vol is: als het leeg is, kan ik er nog eentje bestellen*.

Ik wens jullie een deugddoende vakantie!

Geert De Smet Voorzitter * Maar zorg er voor dat je niet te diep in het glas kijkt en veilig thuis geraakt

3

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Historische aankoop in de Buylaers

Thomas Van Lancker

Eind april kon vzw Durme een zeer belangrijke aankoop van 2,5 hectare realiseren in haar natuurgebied de Buylaers in het centrum van Lokeren. Deze aankoop is op verschillende vlakken uniek: niet alleen was dit het ontbrekende puzzelstuk in de Buylaers, ook op ecologisch en historisch vlak én naar waterbergend vermogen is de waarde van dit meersenlandschap niet te onderschatten.

Uniek in Vlaanderen Door de aankoop zullen deze historische graslanden nu een volwaardige natuurbestemming krijgen gezien de zeer grote potentie aan natuurwaarden die zij herbergen. Hierdoor stellen we de huidige natuur in de Buylaers veilig en wordt het natuurgebied een aaneengesloten geheel van topnatuur en dit pal in het centrum van een stad. Uniek in Vlaanderen!

Hotspot van biodiversiteit De Buylaers is een echte hotspot van biodiversiteit. Het is bij wandelaars, joggers en fietsers bekend door het ooievaarskoppel dat er jaarlijks broedt en door het bloemrijke karakter van haar hooilanden in het voorjaar met plantensoorten als dotterbloem, grote ratelaar, echte koekoeksbloem. Daarnaast herbergt de Buylaers een heel belangrijke populatie rietorchis en is het natuurreservaat de woonplaats voor de zeldzame moerassprinkhaan. Ook blauwborst, rietgors, oranjetipje en bunzing vinden hier hun plekje. De Buylaers kan dan ook met trots het Groene Hart van de Durmestad genoemd worden.

© Christophe Hillaert

4

De Buylaers herbergt een zeer belangrijke populatie rietorchis op het grondgebied van Lokeren. © Christophe Hillaert

Één uit de duizend Om dit groene hart kloppende te houden en deze unieke aankoop mee te realiseren, is vzw Durme op zoek gegaan naar 1.000 gezinnen die deze aankoop mee willen financieren. Vzw Durme heeft nl. meer dan 40.000 euro van haar eigen middelen ter beschikking gesteld om deze aankoop rond te krijgen. Aangezien het minimale fiscaal aftrekbare bedrag 40 euro bedraagt, kwamen we al snel uit bij 1.000 gezinnen.

Duizend maal dank Deze boodschap werd in en rond Lokeren al heel snel opgepikt door radiozenders, diverse kranten en sociale media. Zo werd in een mum van tijd meer dan de helft van het beoogde bedrag binnengehaald en kunnen we bij het ter perse gaan van dit tijdschrift met trots melden dat de giften blijven binnen komen. Zo voorzien we dat vzw Durme eind deze zomer het beoogde bedrag zal ingezameld hebben.Wij willen alvast alle donateurs uitgebreid bedanken voor hun steun aan de Buylaers.

Gekend silhouette van de ooievaar in de Buylaers. © Christophe Hillaert

Storten voor deze actie kan trouwens nog steeds op BE52 0012 2999 0009 (vzw Durme).Vergeet zeker niet de vermelding ‘Gift Buylaers’. Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar, het fiscaal attest wordt je eind dit jaar door ons bezorgd.

Vàn de Lokereir vóór de Lokereir?

De crowdfundingsactie was in eerste instantie gericht naar de Lokeraar die geregeld in contact komt met de Buylaers als recreant, als buurtbewoner of tijdens zijn of haar woon-werkverkeer.

Bij het verspreiden van de duizenden brieven rond deze actie, kreeg echter een deel van onze leden buiten Lokeren de verkeerde brief in handen. Die brief startte namelijk met de aanspreking ‘Beste Lokeraar’ en benadrukte de rol als ‘Lokers gezin’ in de actie. Uiteraard staan onze reservaten open voor iedereen en kan iedereen meewerken aan de verdere uitbreiding van deze gebieden. Onze excuses voor dit misverstand.

5

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Shop nu online via Trooper en steun vzw Durme helemaal gratis!

Sarah Geers

Met Trooper kunnen we de kas van vzw Durme spijzen door simpelweg: online te shoppen. En wie doet dat niet tegenwoordig?

1 2 3

Surf naar www.trooper.be/vzwdurme, klik op de online shop van jouw keuze (heel wat online shops sloten zich hierbij aan: bijvoorbeeld bol.com, Collishop,Torfs, AS Adventure, booking.com en nog heel veel meer) en shop zoals je anders doet, je betaalt excact dezelfde prijs als normaal.

Door via de Trooperpagina van onze vereniging naar een online shop te gaan, weet die welke vereniging jij wil steunen. De Troopershops geven gemiddeld 5% van jouw aankoopbedrag aan de vereniging.

(Alle winkels kiezen zelf hun percentage.Voor hen is dit een marketingkost, jij betaalt geen euro extra.)

Iedereen blij dus! Jij jouw aankopen zonder extra kost, en wij een percentje. Denk je aan ons als je nog eens online gaat winkelen? Bedankt!

Wat is het verschil tussen een aankoop met of zonder Trooper?

Er is geen prijsverschil tussen een online aankoop met of zonder Trooper. Het enige verschil is dat je via de Trooperlink naar de online shop van jouw keuze surft, en Trooper onthoudt welke vereniging je wil steunen.

Kortom, met 1 klik extra steun je jouw vereniging zonder één cent extra te betalen.

Hoe kan je Troopen?

Je gaat gewoon naar www.trooper.be, zoekt naar vzw Durme, en klikt op de website waar jij wil shoppen. Je hoeft niet in te loggen, geen extra kosten te betalen en er zijn geen addertjes onder het gras. Je betaalt jouw aankopen gewoon in de webshop van de winkel. Wanneer jouw aankoop is bevestigd ontvangt Trooper een bericht voor welke vereniging er is getroopt en het percentje dat kan doorgestort worden naar de vereniging.

© Sam de Taey

6

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Een uniek boek over de Donk!

Verwacht in december 2019 Berlare herbergt een van de grootste en rijkste natuurgebieden van de streek, ontstaan in een oude meander van de Schelde.

Heel lang geleden vormde de rivier hier een bocht van wel 10 kilometer lang.

In het boek vertellen we over de natuur- en landschapswaarden van dit gebied: het Donkmeer, de Reservaatzone Donkmeer en de Eendenkooi, de Uitbergse bossen, de Nieuwdonk, het gehucht Donk en Berlare Broek. Maar we verliezen de mens niet uit het oog: cultuur, oude gebruiken, toerisme, landbouw, jacht en visserij komen net zo goed aan bod.

Dit boek laat natuurliefhebbers en de bezoekers kennismaken met de achtergronden en de natuur- en erfgoedwaarde van dit gebied. Het is een wetenschappelijk verantwoord werk geworden, maar toch gericht op een breed publiek, met mooie foto’s, unieke illustraties en voor iedereen leesbare teksten.

Schrijver van dienst is Jan Maertens. Hij kreeg hiervoor de medewerking van ruim 100 mensen. Er werden daarnaast 32 interviews met oudere locals over de tijd van toen verwerkt. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met foto’s van voornamelijk lokale fotografen onder leiding van Eddy Copers.

Technische fiche:

- Formaat: 245 x 300 mm - Ruim 300 bladzijden - Meer dan 500 illustraties: kaarten, oude en recente foto’s Bestellen:

Je kan het boek nu al bestellen! Tot 14 oktober 2019 is er een voorverkoopprijs van 35 euro voor wie het boek zelf zal afhalen in Onthaalpoort Donkmeer (Donklaan 123, 9290 Berlare). Het boek zal beschikbaar zijn vanaf maandag 2 december tijdens weekdagen van 10u tot 12u30 en van 13u30 tot 17u en in het weekend van 13u30 tot 17u.

De bestelling is pas geldig na storting van 35 euro (+ eventueel 10 euro verzendingskosten) op rekening BE78 9793 2876 0586 van vzw Durme afdeling Zele-Berlare-Wichelen met vermelding ‘Boek Donk’.

Na 14 oktober is de prijs 40 euro.

Intekenlijst:

Als je het boek bestelt en betaalt vóór 14 oktober 2019, worden je naam en woonplaats opgenomen in de lijst van de intekenaars die in het boek zal worden opgenomen.

Meer info? donk@vzwdurme.be.

7

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Neem de natuur op in jouw testament De beste manier om onze natuur voor lange tijd veilig te stellen is nog steeds de aankoop van gronden.

Daarom koopt vzw Durme jaarlijks nieuwe gronden aan met als doel zo groot mogelijke aaneengesloten natuurgebieden te creëren en die in stand te houden voor de toekomstige generaties. Zo beheren we ondertussen meer dan 470 ha natuur in de streek van Moervaart, Zuidlede, Durme en Donk.

Die natuurgebieden herbergen zeldzame dier- en plantensoorten, dragen bij tot zuivere lucht, beschermen ons tegen overstromingen en geven ons een kans tot ontspanning en onthaasting.

Vzw Durme in jouw testament?

Soms gaan ook mooie kansen verloren door gebrek aan financiële middelen. Door vzw Durme in jouw testament op te nemen d.m.v. een legaat of een schenking kunnen we unieke kansen aangrijpen om onze natuurgebieden te versterken, maar ook kijkhutten plaatsen of knuppelpaden aanleggen. In ieder geval wordt jouw geld altijd geïnvesteerd met een totaal respect voor jouw wil. Natuurliefhebbers kiezen vaak voor een duolegaat. Op die manier begunstig je je familie of vrienden én laat je iets na aan een goed doel. Zo kunnen de begunstigden genieten van fiscaal vriendelijke formule.

Fiscaal vriendelijk?

Erfgenamen moeten altijd successierechten betalen op het vermogen dat ze erven van de overledene. De tarieven voor de successierechten hangen af de graad van verwantschap en de grootte van de erfenis. In sommige gevallen kunnen ze oplopen tot wel 65% van de nalatenschap. Als je een deel nalaat aan een goed doel, betaalt deze organisatie zowel de erfenisrechten van de erfgenamen, als de erfenisrechten op het deel dat ze zelf krijgt, en ook alle kosten. Het resultaat is dat de erfgenamen meer overhouden en er ook wat overblijft voor de organisatie: een echte win-win dus voor de erfgenamen en de natuur.

Contacteer Thomas Jouw contactpersoon voor schenkingen en legaten bij vzw Durme is Thomas Van Lancker. Indien je vragen hebt of een vrijblijvend gesprek wil, kan hij als vertrouwenspersoon je helpen op zoek te gaan naar de beste opties. Daarnaast kan je steeds terecht bij je notaris.

Contact: thomas.vanlancker@vzwdurme.be of 0497 237 247.

© Wesley Poelman

8

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Scheefbloemwitje, alweer een nieuwe vlindersoort die opduikt in de regio Sandra Casier

Het scheefbloemwitje is lastig te onderscheiden van het klein koolwitje waar het sterk op gelijkt. Het duidelijkste kenmerk om de soort te onderscheiden, vind je aan de bovenkant van de vlinder, wanneer de vleugels open zijn. © Sandra Casier

Op 1 mei 2019 nam ik in mijn tuin in Sint-Niklaas een foto van een witje, wat later een scheefbloemwitje bleek te zijn. Ik ben me pas echt gaan verdiepen in de kleurrijke wereld van de dagvlinders toen ik me in 2017 aansloot bij het tuinmeetnetwerk van het project dagvlinders Durme- en Scheldegebied. Er ging een nieuwe wereld voor me open, waar ik nog steeds met volle teugen van geniet. Wanneer je dan in je tuin stuit op een nieuwe soort voor onze regio, dan is dat een bijzonder fijne ervaring. Een rondedansje van vreugde deed ik echter pas een paar dagen later, want het vlindertje in kwestie hield ik voor een klein koolwitje. Het was Robin Septor die me via waarnemingen.be liet weten dat het om een scheefbloemwitje gaat. Later las ik dat het scheefbloemwitje lastig te onderscheiden is van het klein koolwitje en zeker als je er niet verdacht op bent (een gedachtenlijntje tussen de bovenkant middenvlek en de onderkant van de puntvlek loopt min of meer recht, n.v.d.r. ).

Het scheefbloemwitje is qua uiterlijke verschijning misschien niet zo spectaculair, maar de heldentocht vanuit de Alpen, via Zwitserland en Duitsland, is dat wel. Het beestje maakt dankbaar gebruik van rotstuinen in steden en dorpen, waar het de min of meer zelfde waardplanten terugvindt als in het oorspronkelijke leefgebied, zijnde scheefbloem, scheefkelk en heriksoorten. Dit naarstige en avontuurlijke witje kan wel 5 generaties per jaar hebben. Dit zal zeker bijdragen tot de snelle uitbreiding van de soort richting onze contreien.

Ik popel om een nieuwe soort te ontdekken in onze regio en om daar beter op voor bereid te zijn, heb ik het lijstje van te verwachten soorten in mijn hoofd geprent: het klaverblauwtje, de braamparelmoervlinder. (“Het is een wedstrijd, het is een wedstrijd,… en ik hoop dat ik die winnen kan!”). Meer informatie over het Project dagvlinders vind je op de website van de VVE Werkgroep Dagvlinders, www.phegea.org.

9

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Dagvlinderfiche: de keizersmantel Sylvain Cuvelier - VVE WG Dagvlinders De keizersmantel is één van de bossoorten die aan het uitbreiden is. Het is zeker ook een dwaalgast die vrij regelmatig in tuinen wordt waargenomen. Het is één van de grootste vlinders in onze streek. Heel typisch is de groenkleurige onderkant van de achtervleugels die bezet is met witte dwarsstrepen. De keizersmantel vertoont aan de bovenzijde een oranje grondkleur met zwarte vlekken.

Het mannetje heeft drie opvallende, zwarte geurstrepen op de bovenkant van elke voorvleugel. Deze ontbreken bij de wijfjes. Bij sommige wijfjes wijkt de bovenkant af van het klassieke kleur en is dan groengrijs in plaats van oranjebruin. Deze vorm kreeg de naam forma valesina.

Typische onderkant achtervleugel keizersmantel. © Jurgen Couckuyt

De keizersmantel kan in de zomer lang worden waargenomen. Het zijn stevige vlinders en ze kunnen dan nog zwaar afgevlogen worden waargenomen. De vlinders starten al goed te vliegen in juni en tot eind augustus zijn ze soms nog te vinden.

In onze regio kwamen de keizersmantels enkel voor in het provinciaal domein Puyenbroeck in Wachtebeke.

De laatste jaren is er een duidelijke toename en uitbreiding van de soort bezig.

10

Foto: bovenzijde wijfje.

© Jurgen Couckuyt

Inzet: bovenzijde mannetje met typische geurstrepen.

© Ortwin Hoffmann

De keizersmantel heeft één generatie per jaar.

De vlinders paren al vroeg tijdens hun lange zomerse vliegtijd. Het wijfje gaat vervolgens op zoek naar viooltjes en zet dan haar eitjes één per één af op boomstammen in de onmiddellijke omgeving van de viooltjes. Het is vooral in augustus dat de eitjes op 1 tot 1,5 m hoogte in spleetjes van boomschors worden gelegd. Een paar weken later verschijnen de jonge rupsen. Ze eten de eischaal op en zoeken een veilige plaats op de boomstam waar ze in het eerste stadium overwinteren. De volgende lente kruipen de rupsen naar beneden op zoek naar viooltjes.

Parende keizersmantels.

In 2018 waren de aantallen (dikke grijze lijn) van de keizersmantel uitzonderlijk hoog. © VVE WG Dagvlinders

© Jurgen Couckuyt

Fenologie keizersmantel.

© VVE WG Dagvlinders

Rups keizersmantel.

Inzet: hoorntjes achter de kop van de rups.

© Daan Van Eenaeme © Daan Van Eenaeme

De donkerbruine rups heeft twee geelachtige strepen op de rug en doornige uitsteeksels, die okerkleurig zijn. Achter de kop zijn er twee lange, zwarte hoorntjes die naar voor gericht zijn. De rupsen voeden zich ’s nachts en overdag zijn ze grotendeels inactief. De rupsen leven op diverse viooltjessoorten waaronder het bleeksporig bosviooltje, maarts viooltje en hondsviooltje. De rupsen verpoppen aan takken in de strooisellaag. De vlinder zelf zoekt zijn nectar vaak op bloeiende distels, koninginnenkruid en braam.

De keizersmantel vertoont een mooi baltsgedrag waarbij de mannetjes boven, achter en onder het wijfje doorvliegen. Hoogstwaarschijnlijk liggen feromonen aan de basis van deze bruidsvlucht. De soort is een bosvlinder die hoog in de bomen voorkomt en bij zonnige warme dagen op zoek gaat naar nectar op de lagere vegetatie. De keizersmantel is zeer mobiel en kan vlot nieuwe geschikte bosgebieden bereiken.

Door het huidige bosbeheer krijgt de soort meer en meer kansen om zich uit te breiden. Bij het beheer is het belangrijk om rekening te houden met de ondergroei van viooltjes. Door het regelmatig kappen van kleine oppervlakten bos ontstaat de gewenste bloemrijke mantel- en zoomvegetatie. Bredere bospaden zijn zeer zinvol alsook het gefaseerd maaien van de nectarplanten. De verdere aanplant van bossen in de nabije omgeving valt ook aan te bevelen.

11

Kaart: verspreiding van de keizersmantel © VVE WG Dagvlinders

Rode bol: waarneming keizersmantel (2004-2018) Blauwe lijnen: Durme, Schelde, Moervaart en Dender Groen: Boscomplexen Zwarte lijnen: Spoorlijnen Rode lijnen: E34 - E17 We zijn zeer benieuwd of de keizersmantel dit jaar verder zal uitbreiden in de streek en hoeveel zwervende vlinders onze tuinen zullen bezoeken. Uitkijken en noteren!

En om ook het voorkomen van alle dagvlindersoorten in de eigen regio beter te leren kennen, herhalen we nogmaals de oproep: meld én alle observaties én van alle stadia op www.waarnemingen.be en neem ook veel foto’s. Zo houden we de vinger aan de pols in de eigen regio. Wie op de hoogte wil blijven van de dagvlinders uit eigen streek en Europa, schrijft zich in op de nieuwsbrief van de VVE WG Dagvlinders bij couckuyt.jurgen@telenet.be.

12

Typisch biotoop keizersmantel met bloemrijke mantel- en zoomvegetaties.

© Jurgen Couckuyt

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

Ooievaarsnieuws

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Michaël Crapoen en Sarah Geers Ooievaarsjongen sneuvelen op de valreep Vanaf januari 2007 werd er regelmatig één ooievaar opgemerkt in de buurt van het Donkmeer en de Eendenkooi. In dat voorjaar kwam er een ander dier bij, en al gauw kwamen er kleine ooievaartjes van, 2 in totaal. Helaas sneuvelden deze 2 kleintjes, mogelijk door gebrek aan ervaring van het jonge ouderkoppel. Het jaar nadien bleek wel succesvol en werden er 3 jongen vliegvlug.

Met wisselend succes zagen sindsdien jaarlijks kleine ooievaartjes het levenslicht in de Eendenkooi. In de beginjaren kregen de jongen een wetenschappelijke ring rond de poot, maar vanwege de moeilijke locatie van het nest – op een afgebroken populier in het moeras – werd dit na een aantal jaar gestopt. Ook al wisselde de samenstelling van de oudervogels geregeld, toch bleven ze dankbaar gebruik maken van het jaarlijks groter wordende nest.

Tot begin juni…

Door de moeilijke locatie van het nest in Berlare werd het ringen van de jongen na een paar jaar stopgezet. © vzw Durme

Zaterdag 8 juni bleek een heel winderige dag met geregeld felle rukwinden. In de moerassige bodem van de Eendenkooi bleken heel wat bomen niet opgewassen tegen deze windvlagen en tientallen legden het loodje. Helaas bleek daar ook de ‘ooievaarsboom’ bij te zijn. 3 quasi vliegvlugge jongen zijn met nest en al in het water gedonderd. De dag nadien zag men 1 onfortuinlijk, verdronken jong drijven tussen de resten van de boom en het nest, maar vermoedelijk hebben ook de 2 andere het niet overleefd. De oudervogels bleven nog een aantal dagen klepperend in de buurt hangen, maar hebben dan de moed opgegeven.

Dit was het dan?

Dit ooievaarskoppel was zowat de mascotte van de Eendenkooi en omgeving.Veel mensen wisten het nest zijn en volgden de jaarlijkse broedactiviteiten getrouw op. Buiten enkele kolonies in dierenparken blijven in-het-wild-broedende ooievaars schaars in Vlaanderen. Kort na deze spijtige gebeurtenis heeft vzw Durme contact opgenomen met de gemeente Berlare en de Vlaamse Overheid. Dit najaar starten in het kader van het Natuurinrichtingsproject Berlare Broek - Donkmeer in de Eendenkooisite namelijk natuurherstelwerken. De bedoeling is om oevervegetaties alle kansen te geven, daarnaast komen er ook natuureducatieve spelelementen. We willen deze werken aangrijpen om op deze locatie enkele nieuwe nestlocaties voor ooievaars te voorzien. Dit kan door bijvoorbeeld palen te plaatsen met daarop een zogenaamd ‘wiel’. Op die manier vinden ze bij hun terugkeer uit hun overwinteringsgebieden niet alleen een gedekte tafel, maar ook een splinternieuwe woonst!

En hoe zit het met ‘ons’ andere ooievaarskoppel?

De familie ooievaar in de Buylaers (Lokeren) doet het alvast schitterend. Met op dit moment 3 kerngezonde jongen op het nest (het kleinste jong haalde het helaas niet) zijn vader en moeder ooievaar druk in de weer met het aanvoeren van voedsel en water. De eerste vliegspieroefeningen gebeuren volop, zodat de jongen binnenkort zelf de lucht in kunnen gaan. Eind augustus moeten zij namelijk al de grote overtocht naar het Zuiden aanvatten!

13

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

50 jaar vzw Durme: vaste waarden “Reservaatzone Donkmeer heeft enorm potentieel voor natuurbeleving” Wat eind jaren tachtig begon met de oprichting van een afdeling in Zele samen met toenmalig personeelslid Patrick Neyrinck, gaf ons de mogelijkheid om met gelden, door allerlei acties ingezameld tot de aankoop van de eerste twee stukjes grond in de Scheldebroeken in Zele over te gaan. Vandaag is ons werkingsgebied uitgegroeid tot een lappendeken van percelen langs de Schelde, die aansluit bij de reservaatzone aan het Donkmeer in Berlare.

Patrick (l) en Rudi (r) zetten zich al meer dan 30 jaar in voor de lokale natuurbeleving in Zele, Berlare en Wichelen. © Yannick De Spiegeleir

Huidige afdelingsvoorzitter Patrick De Brauwer samen met penningmeester Rudi Van Onderbergen en andere vrijwilligers zetten zich in de regio van Zele, Berlare en Wichelen al meer dan dertig jaar in voor de lokale natuurbeleving. De totaal vernieuwde onthaalpoort Donkmeer die dit voorjaar de deuren opende, vormt de centrale uitvalsbasis voor toeristen en wandelaars die een bezoekje willen brengen aan de prachtige natuurgebieden in de regio. De lokale afdeling ZeleBerlare-Wichelen van vzw Durme effent hier het pad voor lokale natuurbeleving en beheer in de streek.

De acties die Patrick en Rudi samen met de andere vrijwilligers van de florerende afdeling in de loop der jaren op touw hebben gezet, zijn ontelbaar: een eetfestijn of een kaas- en wijnavond organiseren, een kraampje op kerstmarkten uitbaten of groepen gidsen, waarvan de opbrengsten dienen voor de eigen bijdrage voor natuuraankopen. “We herinneren ons de acties nog goed uit onze beginjaren, zoals S.O.S. Durme en Red de Schelde. Het was de tijd dat onze rivieren open riolen waren. Als je een halfuur langs de Schelde fietste, had je barstende hoofdpijn van de stank. Geen wereld waarin je je kinderen wilt zien opgroeien. Gelukkig ligt die tijd nu achter ons. Al wachten er vandaag andere uitdagingen”, vertelt Patrick, die van 2010 tot 2015 voorzitter van vzw Durme was.

Naast het sterke engagement van de vrijwilligersploeg verwijzen Patrick en Rudi ook naar de goede samenwerking met de gemeente Berlare als oorzaak voor het succes. “Er is een zeer goede verstandhouding tussen het bestuur van Berlare en vzw Durme. Zo heeft de gemeente ook middelen voorzien voor de inrichting van de nieuwe onthaalpoort en toeristisch informatiepunt.”

14

Volgens Patrick en Rudi oogt de toekomst mooi. “De reservaatzone aan de Donk heeft een enorm potentieel voor natuurbeleving. Mensen zijn vaak verrast wat hier allemaal te zien is als we hen rondleiden. Dat zien we ook als onze taak: wandelingen en activiteiten organiseren zodat mensen de natuur steeds meer gaan waarderen. Zo kunnen we beetje bij beetje geld bijeensprokkelen om extra natuur aan te kopen. Vandaag kunnen we al spreken van bijna 40 hectare aan aaneengesloten natuur alleen al aan de Donk, die vzw Durme in eigendom of beheer heeft. Ook de werken in het kader van het Sigmaplan bieden op dat vlak kansen door de nieuwe ‘natte’ natuur die ontstaat en die zeldzamere dierensoorten aantrekt. Het effect merken we nu al: zo is de ‘paardenweide’ op korte tijd uitgegroeid tot een trekpleister voor vogelliefhebbers en fotografen,” en daar doen we het voor.

Eind dit jaar op 30 november sluit onze afdeling feestelijk het Jubileum van 50 jaar vzw Durme af met de publicatie van een boek over de Donk en de natuur in het Berlarebroek. Jan Maertens, oud- personeelslid van vzw Durme en nog steeds actief in de lokale afdeling, heeft een boek klaargestoomd met verhalen van vroeger en nu over de Donk en omgeving, dit in samenwerking met talrijke vrijwilligers, zowel fotografen als verzamelaars van lokale gegevens en heemkringen. Het beloofd opnieuw een boeiend kijk- en leesboek te worden van bijna 400 bladzijden. Alvast iets om naar uit te kijken of om op het verlanglijstje te zetten voor Sinterklaas of als eindejaarscadeau. Wij kijken er alvast naar uit…

Yannick De Spiegeleir

Een levenslange passie voor vogels Al meer dan 40 jaar is Marc Hebbelinck een fervente vogelringer. Zijn passie legde mee de basis voor een jarenlang engagement bij vzw Durme. “Dankzij de vogels leef ik het hele jaar door mee met de natuur.”

Het was een toevallige ontmoeting in 1965 bij een schoenmaker in de Zeelse wijk Durmen die Marc als jonge kerel in de armen dreef van wat tot op vandaag nog steeds zijn absolute passie is: vogels. “Ik liep er Fernand Roels tegen het lijf, die me meevroeg naar het Bulbierbroek om zwaluwen te ringen,” vertelt hij.

Ook nu heeft Marc nog wekelijks contact met Fernand én is hij voor vzw Durme conservator van de Durmemeersen, een natuurgebied dat zich uitstrekt over het grondgebied van Hamme, Waasmunster en Zele en waarvan het Bulbierbroek dé absolute parel aan de kroon is: een zone met fraai hooiland, rietvelden en zoetwaterschorren die zorgt voor een grote verscheidenheid aan fauna en flora.

Marc is conservator van de Durmemeersen en lang schatbewaarder van vzw Durme geweest. © Yannick De Spiegeleir

Wie rond deze tijd in de tuin van Marc vertoeft, waant zich in een vogelparadijs. Het gesjirp en gezang zorgt voor een prachtig klankconcert. “Dankzij de vogels leef ik het hele jaar door mee met de natuur: in het najaar tijdens het trekseizoen sta ik op vóór het licht wordt en ook in het voorjaar kijk ik uit naar hun komst.

Eén van de bosrietzangers die ik ringde, werd gespot in Malawi. Het is ongelooflijk wat voor afstanden die dieren afleggen.” Al maakt Marc zich ook zorgen over de evolutie van het vogelbestand: “Dat gaat zienderogen achteruit door de intensivering van de landbouw. En ook het bermbeheer kan veel beter.”

Tot acht jaar geleden was Marc schatbewaarder bij vzw Durme en lid van het dagelijks bestuur. Die taak heeft hij intussen doorgegeven aan een jongere generatie. “Het was tijd om de fakkel door te geven, want als een vereniging niet tijdig verjongt, blijft ze niet bestaan. Gelukkig is vzw Durme vandaag in goede handen. Zo is er recent heel wat nieuw natuurgebied aangekocht. Dat moet de rode draad blijven.” Zelf wil Marc zich blijven focussen op zijn taak als conservator van de Durmemeersen en het ringen van vogels. “Zolang mijn gezondheid het toelaat, blijf ik doorgaan.”

Yannick De Spiegeleir

15

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Struweeltjes Donateurs en steunende leden bedankt met bijzondere avondwandeling Jaarlijks kunnen wij op de steun van een groeiende groep donateurs en steunende leden rekenen.

Omdat deze financiële duwtjes in de rug voor ons van groot belang zijn, zetten we deze mensen graag eens uitdrukkelijk in de bloemetjes.

Ook dit jaar werden ze daarom uitgenodigd voor een bijzondere wandeling. Zo’n 65 natuurliefhebbers kwamen op 27 april naar het gloednieuwe bezoekerscentrum Donkmeer om samen met de experts van dienst het nachtleven in te duiken. Het nachtleven van onze wilde dieren welteverstaan. Of ook zij feestjes bouwen is niet helemaal duidelijk, maar rondvliegen, kruipen of zwemmen in elk geval wel.

Grutto’s in de Scheldebroeken Sinds 2002 komen er enkele gruttopaartjes tot broeden in het Aubroek. Dit is een laag gelegen en vochtig meersengebied in de Scheldebroeken dat zich uitstrekt ter hoogte van het Veerhuis in Berlare. Vzw Durme heeft hier verschillende percelen in beheer. Hier worden geen bemesting en een uitgestelde maaidatum toegepast om kruidenrijke graslanden te ontwikkelen.

Jong gruttogeweld in de Scheldebroeken.

Bedankt donateurs en steunende leden.

© Vzw Durme

Na een algemene inleiding over het Donkmeer, gingen we op zoek naar muisjes, uilen, vleermuizen, bevers en nachtvlinders. Die laatste twee waren helaas niet op de afspraak, maar een goeie gids is hier natuurlijk op voorzien (en kon de deelnemers toch van een boeiende uitleg voorzien).Als afsluiter (en opwarmer) werd iedereen getrakteerd op een hapje en een drankje in de nieuwe tentoonstellingsruimte van het bezoekerscentrum. Bedankt aan alle gidsen en deelnemers voor jullie steun.Tot volgend jaar?

Sarah Geers 16

© Rudi Van Onderbergen

Het aantal koppeltjes is hier de laatste 10 jaar verdubbeld van 4 tot 8. Ook in andere gebieden in de Scheldevallei tussen Wetteren en Dendermonde groeide de populatie gestaag, in tegenstelling tot een dalende trend in Nederland. Andere gebieden waar de ‘koning van de weidevogels’ nog tot broeden komt, zijn de Kalkense meersen (25-tal koppels), Molenveldkouter Overmere (1 à 2), weilanden aan station Schellebelle (2 à 4), Paardenweide (2 à 5) en sporadisch in de Sint-Onolfspolder in Appels (1).

In al deze gebieden wordt het aantal koppels jaarlijks geteld door vrijwilligers en wordt er een schatting van het broedsucces gemaakt. Dit gebeurt door het aantal koppels die eind mei nog ‘alarmeren’ (luid roepen om hun jongen te verdedigen) te vergelijken met het oorspronkelijk aantal getelde koppels in de loop van april-begin mei. Op die manier krijgen we een maat voor het aantal koppels dat ten minste 1 of meerdere jongen heeft grootgebracht.

Dit wordt ook wel het bruto territoriaal succes (BTS) genoemd. Het BTS is in kleine populaties zoals in het Aubroek slechts een ruwe schatting, maar toch geeft het een indicatie of het een goed of slecht broedseizoen geweest is. Bij een percentage van 50% of meer wordt er aangenomen dat er voldoende jongen zijn grootgebracht om de populatie in stand te houden (en dus de sterfte van oudere vogels te compenseren). In het Aubroek telden we eind mei 5 alarmerende koppels in vergelijking met 8 territoriums in april, wat een BTS van 62,5 % oplevert. Er werden ook verschillende vliegvlugge jongen gezien, waaruit we besluiten dat het broedseizoen, ondanks de droogte, redelijk goed was. Doordat vele landbouwpercelen al vroeg gemaaid werden, spelen de laat gemaaide percelen van vzw Durme en enkele landbouwers hier een cruciale rol. Ze zijn op dat moment de enige bron van dekking en van voldoende voedsel voor de jonge gruttokuikens, die voor hun voeding afhankelijk zijn van insecten.

Robbert Schepers Reserveer nu je begeleide wandeling online Zo’n 400 groepen trekken jaarlijks met een natuurgids onze reservaten in. Een heuse opdracht om iedereen op het gewenste moment geboekt te krijgen. Daarom vernieuwden we ons boekingssysteem.

Vanaf dit voorjaar vind je op onze website onder het tabblad Scholen en Groepen een digitaal invulformulier. Via deze weg komt je aanvraag vlot bij onze medewerkers terecht, en kunnen zij je zo snel mogelijk verder helpen. Rechtstreeks mailen of contact opnemen heeft dus geen zin meer, alle boekingen verlopen via dit formulier.

Wist je trouwens dat we een heel uitgebreid aanbod hebben voor scholen? Bovendien proberen we onze programma’s geregeld aan te vullen of te vernieuwen. Zo nemen we momenteel de lesbundel van het Chemisch wateronderzoek en Ecocircuit onder handen. Heb je volgend schooljaar dit programma gereserveerd? Ga dan zeker vanaf september naar onze website en download de laatste versie.

Gids Marieke in actie tijdens een beverwandeling.

© Vzw Durme

Een dikke merci aan onze gidsen!

Dit voorjaar kwamen weer heel wat scholen, bedrijven, families, en organisaties op bezoek in een van onze reservaten. Een deel hiervan wordt gegidst door onze professionele gidsen, maar voor een steeds groter aandeel kunnen we rekenen op de vakkundige begeleiding van onze vrijwilligers.

Pierre, Nico, Raf, Hugo, Reinhilde, Wendy en Marieke waren deze afgelopen maanden heel regelmatig te vinden in onze reservaten of onze bezoekerscentra, met een groep wandelaars aan hun lippen. We willen hen dan ook uitdrukkelijk bedanken, we mogen onze handjes kussen met zo’n topploeg als jullie! Bedankt!

Daarnaast kwamen ook heel wat conservators en gidsen in actie tijdens activiteiten voor het brede publiek. Ook hun zijn we een dikke merci verschuldigd. Goed bezig, allemaal!

Het vzw Durme-team Hoogtij in de Durmevallei Zondag 16 juni organiseerde het Regionaal Landschap Schelde - Durme i.s.m. 22 gemeenten Hoogtij - Feest aan de Scheldevallei. Het werd een dag vol beleving op en rond het water. Ook in Lokeren werden tal van activiteiten georganiseerd. In samenwerking met vzw Durme stonden er in Lokeren twee beverwandelingen, een dauwtrip met ontbijt en een kajaktocht van centrum Lokeren richting Molsbroek op het programma.

17

Het thema van dit jaar was de ‘kracht van water’.

Dat thema was zeker van toepassing tijdens de kajaktocht.Varen vanaf de Markt richting Molsbroek is niet zonder obstakels. Zo moesten de kajakkers zich wel heel klein maken onder de brug aan de Markt, moesten ze de kajak even uit het water halen aan de Oude Brug én moesten ze heel de tocht tegen de stroom in varen. Een uitdagende, maar zeer leuke tocht op de Durme.

Ook de wandelingen bleken heel populair. De beverwandelingen lokten meer dan 50 deelnemers en er waren 40 vroege vogels die de pracht van de natuur bij ochtendgloren mochten ontdekken tijdens de dauwtrip, die werd afgesloten met een heerlijk ontbijt.

Martzen Frans Het reekalfje in de Eenbes bleek een hoofdwonde te hebben, was helemaal natgeregend en lag rillend in een diepe slaap. © Daan Van Eenaeme

Een gezond reekalf drukt zich direct tegen de grond, maar heeft oren die aandachtig meedraaien met het geluid in de omgeving en heeft mooie heldere kijkers die alles goed in de gaten houden.

Ons kalfje was helemaal natgeregend en lag rillend in een diepe slaap. Het had mij zelfs niet in de gaten.

Lente, de tijd van nieuw leven en een periode waarin conservators genieten van de resultaten die de beloning zijn van het harde labeur dat ze verricht hebben in de reservaten.Toch blijven we alles goed opvolgen om te zien of alles wel naar wens verloopt.

Toen ik het diertje beter bekeek, bleek het ook een hoofdwonde te hebben. Toen maakte blijdschap plaats voor ongerustheid. Ik kon het kalfje enkel met een stok aanraken om het te onderzoeken aangezien de moeder geen mensengeur op een kalf duldt. Met die stok hielp ik het recht, en toen was het duidelijk dat het helemaal niet zo goed ging met onze kleine rakker. Koorts, ontstoken ogen en wonden op het hoofd en de keel; het zag er niet goed uit.

Op 26 mei vond ik ons eerste reekalfje voor 2019 tijdens zo’n rondje toezicht in de Eenbes. Mooi gezond, in perfecte conditie. Na enkele seconden het hummeltje te hebben bekeken liet ik het weer alleen. Je komt geregeld de moeder met jong(en) nog eens tegen. Dit jaar was dat niet anders: ik vond het jong begin juni terug ongeveer op dezelfde plek als de eerste keer. Alleen zag ik vrij snel dat het diertje niet oké was.

Het was een lastige afweging: waren deze symptomen voldoende reden om het weg te nemen bij de moeder? Kan je het risico nemen de wonden te ontsmetten en een vliegendodend middel aan te brengen op een kalfje? Ook dan zou het jong door de moeder verstoten worden. Na overleg met Vogelopvangcentrum Merelbeke en Natuurhulpcentrum Opglabbeek bleek het hier daadwerkelijk ernstig genoeg om in te grijpen.

Sfeerbeeld van tijdens de dauwtrip.

© Toerisme Lokeren

Bambi in trouble

18

Een dier wegnemen uit zijn vertrouwde omgeving en vooral het van de moeder scheiden, het doet iets met een mens, want je weet dat de relatie tussen moeder en jong eindigt bij de minste aanraking.Tenslotte zien conservators ‘hun’ dieren liever ongestoord in de vrije natuur. Maar we hebben ergens ook een zorgplicht in benarde situaties!

Ik droogde het diertje met mijn trui, en deed hem (ja, het was een bokje!) die vervolgens aan. Het diertje was zo moe dat het bijna de hele autorit heeft geslapen dankzij de warmte van de auto en de trui.

Eens in Merelbeke kreeg hij snel de eerste zorgen, een warmtemat om op temperatuur te komen en enkele pleegouders die hem voor de komende weken de fles zullen geven. Het bange afwachten is begonnen... (Wordt vervolgd in het herfstnummer van dit tijdschrift).

Vind je zelf een ziek/gewond dier, neem dan steeds eerst contact op met een vogelopvangcentrum in je buurt of neem contact op met Vogelbescherming Vlaanderen.

Daan Van Eenaeme

Nieuwe folders natuurreservaten de Eenbes en de Lokerse Moervaartmeersen Ken je onze reservaten de Eenbes (Moerbeke) en de Lokerse Moervaartmeersen (Daknam-Eksaarde) al? Vanaf nu kan je aan de hand van twee gloednieuwe folders de natuur in en rond deze reservaten ontdekken.

Voor de folder van de Eenbes stippelden vrijwilligers Peter en Hugo in het kader van hun opleiding tot CVN-natuurgids een fietsroute van 7 km en een wandelroute van 6,4 km uit langs (on)verharde en idyllische wegen. De folder van de Lokerse Moervaartmeersen kwam tot stand in samenwerking met conservators van het gebied Katy en Eric. Zij stippelden een fietsroute uit van 10 km met de mogelijkheid tot een uitbreiding van 8 km langsheen de dijken van de Moervaart en de rustige ruilverkavelingswegen.

Het reekalfje werd - lekker warm - naar het vogelopvangcentrum in Merelbeke gebracht waar hij de eerste zorgen kreeg. Benieuwd hoe het afloopt? Lees zeker ons volgende tijdschrift. © Daan Van Eenaeme

De folders tonen je de weg via een handige kaart, en geven je meer info over enkele veel voorkomende soorten van het gebied. Je mini-gids in de hand dus! Je kan de folders verkrijgen in bezoekerscentrum Molsbroek of bij de conservators.

Sarah Geers 19

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

Het 11-koppige professionele team van vzw Durme.

Tijdens Hoogtij kon je o.a. in Lokeren via heel wat activiteiten de ‘kracht van de Schelde en de Durme’ ontdekken.

Wil jij deel uitmaken van onze nieuwe vrijwilligersploeg in het bezoekerscenturm Donkmeer? Mail naar donk@vzwdurme.be.

20

|

K a l e n d e r

© Peter Claus

© Franky Baeyens

© TOV

Tijdens de buitenspeeldag in de LIAtuin maakte de kinderen o.a. fijne grasjuweeltjes en zochten ze naar sporen in de natuurlijke tuin.

Tijdens de familiedag in de Buylaers kwamen jong en oud aan zijn trekken. Bedankt voor alle steun!

Enkele moedige vrijwilligers en conservator Jo begonnen dit voorjaar aan de opkuis van een stort in de Fondatie van Boudelo.

© Raf Demeyer

© Hannelore Dieleman

© Caroline De Vleeschouwer

21

B e h o u d

22

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Pas op! Deze pagina’s zijn voorbehouden voor kinderen!

Op zoek naar de Schat van Vlieg Vlieg verstopte deze zomer meer dan 200 schatkisten in kastelen, bezoekerscentra, musea en bibliotheken. Ook in het Molsbroek kwam hij langs!

Vanaf 1 juli zijn alle kinderen tot 12 jaar van harte welkom om - tijdens de openingsuren van het bezoekerscentrum - op zoek te gaan naar de schat van Vlieg. Vraag aan de persoon achter de balie naar het speurboekje en vlieg erin!

Het thema dit jaar is smaak, maak je lippen dus maar nat voor je aan de speurtocht begint. Je kan de volledige zoektocht in en rond het bezoekerscentrum doen. Wil je toch graag wat verder wandelen? Dan zijn er extra opdrachtjes voor onderweg. Elke middag (behalve maandag).Veel plezier!

Proef jij wat ik proef?

In de natuur vind je heel wat lekkers. Zo kan je confituur maken van braambessen, pesto van brandnetels of een verwarmend theetje van lindebloesems. Hier vind je alvast ons favoriete recept van bosvruchtencrumble. Smakelijk!

Ingrediënten: • • • •

400 gram bosvruchten 150 gram bloem 150 gram suiker 100 gram (vloeibare) boter

1

Was je handen voor je begint.

2

Oogst de bosvruchten (in de natuur of in de winkel) en spoel ze goed af (bosbessen, frambozen, braambessen, bosaardbeitjes,… alles kan!). Laat goed uitlekken.

3

Meng de bloem, de suiker en de boter. Het best gaat dit met je handen, dus maak ze maar lekker vuil! Kneed tot je een kruimelige deeg krijgt.

4

Verspreid de bosvruchten over de taartbodem.

5

Verkruimel het deeg over de vruchten.

6

Bak 25 minuten in een voorverwarmde oven van 180 graden tot de vruchten pruttelen en de deeg lichtbruin is.

Hmm! Ook heerlijk met een bolletje ijs… Een tip voor warme dagen!

23

Wij zijn natuurlijk niet de enige die smullen van al dat lekkers uit de natuur. En dieren laten vaak sporen achter van hun gedekte tafel. Ga op zoek in je tuin, het park of een van onze reservaten en ontdek wie zijn buikje vulde!

Welk dier laat welke sporen na?

Mag ik wilde braambessen plukken en opeten?

Ja hoor! Als ze goed rijp zijn, smaken ze heerlijk zoet. Zoek de stevige, zwarte bessen eruit, en laat de rode nog even hangen (dit zijn geen frambozen, maar de onrijpe bessen die heel zuur smaken). Spoel ze wel goed af voor je ze opeet. Zeker als je ze laag bij de grond plukte. Dan zou er een hond (of erger een vos) op geplast kunnen hebben, met soms ziektes erbij!

Smakelijk!

24

‘t uilenbos

goed gegeten, goed geweten Eksaardsedam 42 9180 Moerbeke-Waas Tel: 0491 04 21 95

25

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Vogelnieuws: broedgeval lepelaar Molsbroek Joris Everaert Begin mei van dit jaar verschenen vier lepelaars (Platalea leucorodia) in het Molsbroek in Lokeren. We zien de soort daar jaarlijks en ook in die periode kan het nog om doortrek gaan, maar het opvallende was dat er ook balts en copulatie werd gezien. Enkele dagen erna waren twee vogels alweer vertrokken, maar een koppel bleek begonnen te zijn aan nestbouw op een eilandje centraal in de moerasvlakte! De lepelaars maakten zelf hun nest met o.m. de takken die na beheerwerken op enkele plekken waren blijven liggen.

Tegen midden mei begon ook het broeden, een primeur in onze regio! Alles leek perfect te verlopen, tot er op 5 juni geen vogels meer te zien waren, net toen de jongen ongeveer zouden moeten uitkomen. Het broedsel was mislukt, mogelijk door het onweer op 4 juni, maar de oorzaak blijft onduidelijk. We hopen alvast dat ze volgend jaar terugkomen en er zich in de toekomst een heuse kolonie zal vestigen.

In 2017 plaatste vzw Durme in Paardeweide-Oost (Berlare-Wichelen) al een broedvlot met takken erop om - voorlopig zonder succes - de lepelaar daar aan te trekken als broedvogel.

Ecologie Lepelaars worden voornamelijk gezien in moerasgebieden en in rietvelden, waar ze leven van kleine waterdieren, zoals kleine vissen en kreeftjes. Lepelaars vinden hun voedsel lopend in ondiep water, waar ze hun lepelvormige snavel op typische wijze links en rechts bewegen om op de tast allerlei prooidieren te vangen. In de lepelvormige snavel is een soort zeefmembraan aanwezig waarmee hij door een bundeling van zenuwen, over een ultragevoelig eetgereedschap beschikt.

Lepelaars broeden graag samen in kolonies. Meestal is het nest op de grond, maar met de toename van natuurlijke predators zoals de vos, worden nesten ook vaker vastgesteld in bomen of struiken. Vrijwel overal broeden lepelaars in gemengde kolonies met reigers, aalscholvers, ganzen of meeuwen. De lepelaar is een trekvogel: elk jaar verplaatst hij zich naar gebieden ten zuiden van de Sahara of naar Zuid-Europa om er te overwinteren.

Copulatie van lepelaars op het nest in het Molsbroek.

26

Š François Haffner

Lepelaar met tak in het Molsbroek

© Joris Everaert

Evolutie in Europa Halverwege de vorige eeuw was het aantal broedparen van lepelaar in Europa schrikbarend gedaald. In heel Noordwest-Europa broedde de soort enkel nog in Nederland. Waarschijnlijk had het niet veel gescheeld of de gehele Noordwest-Europese populatie was uitgestorven. In Nederland gaat het nu steeds beter, rond 1970 waren er nog slechts 170 broedparen, nu al ruim 2.500.

De Nederlandse populatie is behoorlijk uniek in Europa; de soort komt behalve in Nederland namelijk vooral voor in Spanje, Hongarije en de Oekraïne. Griekenland en de Oost-Europese landen herbergen ook belangrijke populaties. Door de toename in Nederland zijn er ook nieuwe kleinere vestigingen in Engeland, Duitsland, Frankrijk en Vlaanderen.

Toestand in Vlaanderen Hoewel we in Vlaanderen regelmatig doortrekkende of overzomerende lepelaars waarnemen, duurde het tot 1999 vooraleer het eerste broedgeval met zekerheid kon worden vastgesteld in het Zwin in Knokke.

Het huidig aantal broedparen in Vlaanderen blijft beperkt met in de laatste jaren ongeveer 20 tot 50 koppels op slechts enkele plaatsen. De soort is dan ook opgenomen in de categorie ‘ernstig bedreigd’ in de Rode Lijst van broedvogels in Vlaanderen. De grootste aantallen bevinden zich in de Waaslandhaven in Beveren (O-Vl.) en in de Blankaart in Diksmuide (W-Vl.). Na de vestiging van een eerste broedpaar in 2003 in de Verrebroekse Plassen (Waaslandhaven) groeide de kolonie aldaar uit met gemiddeld een twintigtal broedparen en een maximum van 35 in 2017. De vogels nestelden daar op een takkenhoop in het water. Het belang van een veilige broedplaats bleek in de laatste jaren, met enkele predatie-events van de vos. In het broedseizoen 2019 werd een volledige afrastering van de takkenhoop voorzien, maar de vogels beslisten (mogelijk omwille van verstoring door werken naast de Verrebroekse plassen) om te broeden op een onbeschermde takkenhoop in het nabijgelegen gebied Drijdyck (8 nesten). Eind mei sloeg daar het noodlot toe, alle nesten waren gepredeerd door de vos.

Sinds 2013 is er ook een kolonie van 10 tot 15 nesten in de Blankaart nabij de IJzer. De vogels broeden daar hoog in de bomen.Verder broeden er o.a. sinds 2017 ook enkele koppels in de Lozerheide in Bocholt (Limburg) en maximaal een paar individuele koppels elders.

27

B e h o u d

|

S t u d i e

|

B e h e e r

|

E d u c a t i e

|

A c t u e e l

|

K a l e n d e r

Activiteitenkalender juli - oktober 2019 ZONDAG 14 JULI

ZATERDAG 17 AUGUSTUS

Excursie in een 'vlinderhotspot'

WAKONA Soortenzoekdag in de Fondatie

Berlare is één van de vlinderhotspots in OostVlaanderen.Vandaag neemt een vlindergids je mee.

De 8e editie van de WAKONA soortenzoekdag gaat vandaag door in de Fondatie van Boudelo.

Tip: zelfs bij mooi weer is een lange broek aan te raden! Minder geschikt voor kinderwagens.

Samen met specialisten in planten, insecten, libellen, dagvlinders, muizen, vleermuizen, nachtvlinders, zoogdieren, … kan je er op ontdekking gaan, je kennis aanscherpen en genieten van de natuur!

Afspraak: 14.30 uur aan de Sint-Rochuskapel, kruising Moleneindestraat en Veulaerestraat in Uitbergen.

Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be.

ZONDAG 28 JULI Sigmawandeling in Wijmeers Sigmawerken in het Sigmaplan: wat betekent dit en wat is het belang ervan voor onze streek. Hoe beveiliging, economie en natuur(recreatie) samengaan. Terug naar het landschap van lang geleden!

Gids Nico neemt je op sleeptouw.

Afspraak: 14.30 aan de dijk, op het einde van de Grote Kouterstraat in Uitbergen (9290).

Meer info: donk@vzwdurme.be.

ZONDAG 4 AUGUSTUS Maandwandeling - Insecten Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet! Overzal zitten prachtige kleine (en minder kleine) insecten verstopt onder blaadjes, tussen boomschors en op de planten. Samen met de gids duiken we de insectenwereld in en leren we heel wat bij over deze kleinste, maar tegelijk ook grootste soortengroep.

Afspraak: om 14.30 uur Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren).

Meer info: info@vzwdurme.be.

28

We starten om 13u30 en gaan door tot in de late uurtjes. Je kan komen en gaan wanneer je wil. Wie wil kan 's avonds samen gezellig iets blijven eten (te bestellen op moment zelf).

Afspraak: (vanaf 13u30) de blijvende uitvalsbasis is de kijktoren in de Liniedreef (locatie kijktoren in google maps). Je kan best parkeren via de Weimanstraat in het begin van de Liniedreef (grote beuken). Voor de avondactiviteiten (muizen, vleermuizen, nachtvlinders) verzamelen we om 21u aan de kijktoren.

Meer info: tomneels@telenet.be - Tom Neels (0485 61 80 35), joris.everaert@telenet.be - Joris Everaert (0497 67 23 69) of op de website www.wakona.be (voor laatste info).

Organisatie: vzw Durme (ter gelegenheid van 50 jarig bestaan) i.s.m. Wakona.

ZONDAG 18 AUGUSTUS Waterwandeling aan en rond het Donkmeer Zonder water geen leven.Water is overal rond ons maar is dat overal zo? Een iets langere Solidarid'eau wandeling met vochtige weetjes. Graag vooraf inschrijven.

Afspraak: 14.30 uur aan het Bezoekerscentrum Donkmeer, Donklaan 123, 9290 Berlare.

Meer info: Pierre Deseyn, pierredeseyn@gmail.com of 0477 37 38 03.

ZONDAG 25 AUGUSTUS

ZONDAG 1 SEPTEMBER

Visstandonderzoek in de Paardenweide

Maandwandeling - Bessen

I.s.m het Agentschap voor Natuur en Bos voerde vzw Durme gedurende een aantal jaar visstandonderzoek uit. Dit project is nu afgelopen, maar speciaal voor deze excursie zetten we een grote fuik uit en bekijken we de vangsten. Ondertussen kom je ook meer te weten over het rijke natuurleven op en om het gebied.

De nazomer is hét seizoen van de bessen. De laatste zonnige dagen zorgen ervoor dat ze rijpen, kleuren en geuren. Maar welke zijn eetbaar voor de mens? Welke zijn het favoriete kostje van dieren?

En welke hebben bijzondere eigenschappen?

Afspraak: 9 uur aan het Oud Brughuys, Brugstraat 55, in Berlare (nabij Schoonaardebrug).

Meer info: Jan Maertens, 0478 76 55 49 of jan.maertens@telenet.be.

VANAF MAANDAG 26 AUGUSTUS Kindercursus: Grote Bomenkamp VOLZET Allemaal den boom in! Dat gaan we doen tijdens dit Grote Bomenkamp, want bomen zijn de max!

In bomen hangen zoals eekhoorntjes, proeven van de lekkerste boom(vruchten) en ontdekken welke boom bij jou past. Knuffelen met bomen, gekke weetjes ontdekken over bomen over de hele wereld en knotsgekke (én interessante) spelletjes, dé ingrediënten voor alweer een superkamp!

Meer info: Sarah Geers, sarah.geers@vzwdurme.be, 09 348 30 20.

Voor kinderen van het eerste tot het zesde leerjaar.

Deelname kost 80 euro voor leden (95 euro voor niet-leden).

ZATERDAG 31 AUGUSTUS Avondwandeling aan en rond het Donkmeer In het licht van de maan gaan we op zoek naar wat de nachtelijke natuur aan en rond het Donkmeer te bieden heeft.

Afspraak: 20 uur aan het Bezoekerscentrum Donkmeer, Donklaan 123, 9290 Berlare.

Meer info: Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 42 of van.onderbergen-waeterschoot@skynet.be.

Afspraak: om 14.30 uur aan Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren) Meer info: info@vzwdurme.be.

VRIJDAG 20 SEPTEMBER Imkerswerkgroep 'Natuurlijk imkeren 10 aandachtspunten' Tijdens deze bijeenkomst van de imkerswerkgroep komt Pieter Wuyts spreken over "natuurlijk imkeren - 10 aandachtspunten". De voordracht richt zich zowel op ervaren "natuurlijke" imkers als op imkers die de overstap willen maken van het klassiek naar het meer natuurlijk imkeren.

Afspraak: Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: gratis voor leden van de vzw Durme /imkerwerkgroep. Niet-leden betalen 2 euro.

ZATERDAG 21 SEPTEMBER Gastronomische Elvirawandeling Culinair genieten tijdens en na een natuurrijke en ontspannende wandeling.

Afspraak: inschrijven bij restaurant Elvira, 09 367 06 82 of info@restaurant-elvira.be.

Meer info: donk@vzwdurme.be.

ZATERDAG 21 SEPTEMBER Zoogdierensafari, Molsbroek Afspraak: Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren.

Meer info: info@vzwdurme.be.

29

ZATERDAG 21 SEPTEMBER

ZONDAG 6 OKTOBER

Oefenmoment Zeisen Waasmunster

Maandwandeling - Lokeren

Heb je ooit een zeiscursus gevolgd of heb je al enige ervaring in het zeisen? Wil je graag je techniek komen bijschaven en ondertussen op een fijne locatie komen maaien? Dan ben je meer dan welkom op dit oefenmoment. We nemen onder begeleiding van ervaren zeiser Bob de open natuurtuin van het LIApark in Waasmunster Sombeke onder handen.

Afspraak: Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren).

Meer info: info@vzwdurme.be.

Je eigen zeis meebrengen mag zeker, wij hebben er ook enkele ter beschikking (maar laat je even weten of je er een wil gebruiken?).

Vogeltrektelling in de Scheldebroeken Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken.

Meer info: Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 42.

Afspraak: afspraak om 10 uur aan de LIAtuin (Smoorstraat 8, Waasmunster).

Meer info: info@vzwdurme.be (09 348 30 20).

Start Cursus spoorzoeken zoogdieren

Afhankelijk van het weer, de opkomst en het werk blijven we tot 16 uur. Breng dus zeker je lunch mee, wij voorzien enkele drankjes.

Organisatie door Zoogdierenwerkgroep Waas, Durme & Schelde, i.s.m.Vzw Durme, Natuurpunt Waasland kern Hamme en Natuurpunt ’s Heerenbosch.

VRIJDAG 27 SEPTEMBER Film in't Bos "Into the wild" i.s.m. Gemeente Berlare en BOS+ We banen ons een weg doorheen een mysterieus stukje wilde natuur. Langsheen enkele turfputten en door het hoge riet, komen we op een verscholen plek in het bos. Laarzen of watervaste schoenen zijn handig, en breng een dikke jas en een dekentje mee. Het is een speciale belevenis om naar een film kijken te midden in de natuur vooral omdat het 's avonds doorgaat: de vogels beginnen hun avondzang, de wind ruist door de bladeren, het wordt stilaan donker, ... en de film begint!

Afspraak: verzamelen aan de houten chalet, inkom Nieuwdonk om 19 uur.

Meer info: 10 euro (5 euro voor jongeren -26).

Verkoop vanaf 12 juni via www.ccstroming.be, 052 43 25 50 of cultuur.reserveren@berlare.be.

30

ZONDAG 6 OKTOBER

Neem een dekentje mee!

DONDERDAG 10 OKTOBER

Een aangevreten noot of dennenappel, sporen in de modder? Ook altijd al willen weten van welk zoogdier dit zou zijn? Dan is dit jou kans om het te leren tijdens de Cursus spoorzoeken zoogdieren!

Theorielessen vinden plaats op donderdag 10 en 17 oktober telkens van 19 uur tot 22 uur. Deze gaan door in de zaal van taverne Durmedroom, Kaaiplein 28 in 9220 Hamme.

Praktijklessen gaan door op zaterdag 19 en 26 oktober van 9 uur tot 12 uur in de omgeving.

Lesgever: Dirk Van der Meiren - diersporen ontleden is zijn specialiteit. Heel veel ervaring die hij met passie overdraagt aan de cursisten.

Afspraak: 10, 17, 19 en 26 oktober Meer info: 20 euro voor leden van Natuurpunt en vzw Durme, 25 euro voor niet leden.

Inschrijven: zie website www.vzwdurme.be of www.natuurpunt.be/agenda. Inschrijven kan ook door het verschuldigde bedrag over te schrijven op rekeningnummer van Natuurpunt ’s Heerenbosch: BE84 0012 5672 8259, Ravenstraat 59 in 9255 Buggenhout. (Voor je het bedrag stort eerst je deelname mailen naar Geert Van Damme, geert.vandamme@meerskant.org).Je bent pas ingeschreven als het bedrag is gestort op de rekening. Nog vragen? 0474 93 84 81 (Geert).

ZATERDAG 12 OKTOBER Paddenstoelenwandeling in de Hemelse Rij Het is volop paddenstoelentijd. Gids Glen kent deze wondere wereld van binnen en van buiten. Hij neemt je mee door de schitterende Hemelse Rij. Benieuwd wat we allemaal vinden! Niet geschikt voor kinder- en rolwagens.

Afspraak: 14 uur t.h.v. het groene infobord van vzw Durme aan de Hemelse Rij, Donklaan, 9290 Berlare.

Meer info: dierckxglen@hotmail.com.

ZONDAG 13 OKTOBER Taartenfestijn Feest! Al 9 jaar kan jij bij ons vandaag de heerlijkste taarten komen eten, gebakken door vrijwilligers.

Smullen, én de natuur in je buurt steunen, de ideale combinatie vinden wij. Zoek een plaatsje op ons terras of binnen in ons gezellige bezoekerscentrum, en geniet.

Per verkocht stuk taart kunnen wij 1 m² natuur aankopen en beschermen. Want daar gaat de opbrengst van deze actie naartoe: naar de aankoop van nieuwe stukken natuur. Bedankt!

Afspraak: Kom een stukje taart eten tussen 14 en 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren).

Meer info: of wil jij ook een taart bakken? Sarah Geers (sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20).

VRIJDAG 18 OKTOBER Imkerswerkgroep: 'De huisgenoten van de bij' Tijdens deze bijeenkomst van de imkerswerkgroep komt Gino Bauw spreken over "De huisgenoten van de bij". In een bijenkast zitten meer dan bijen en varroa. Een hele reeks andere insecten, bacteriën, schimmels, enz... leven in harmonie met de bij.

Door chemische behandeling worden deze meestal ook gedood en is het evenwicht in kast verstoord waardoor weer andere problemen ontstaan. Gino leert ons over die andere kastbewoners en hun plaats in het geheel van de kast.

Afspraak: Bezoekerscentrum Molsbroek (Molsbergenstraat 1, Lokeren) Meer info: gratis voor leden van de vzw Durme/ imkerwerkgroep. Niet-leden betalen 2 euro.

MAANDAG 21 OKTOBER Vogeltrektelling in de Scheldebroeken Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken.

Meer info: Rudi Van Onderbergen, 0472 81 39 42.

ZATERDAG 30 NOVEMBER Boekvoorstelling ‘Donkmeer’ Na een aantal jaar inventarisatie- en schrijfwerk is het zo ver: Jan Maertens schreef een uniek standaardwerk over het Donkmeer en de onmiddelijke omgeving. Deze namiddag stellen we het voor in CC Stroming in Berlare.

Afspraak: CC Stroming, Dorp 101, 9290 Berlare.

Meer info: donk@vzwdurme.be.

31

Vzw Durme

REGIONALE VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUBEHEER

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra

Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 123, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur, woensdag van 13 tot 17 uur.

- elke dag van 10 uur tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 17 uur.

- op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Met Trooper kunnen we de kas van vzw Durme spijzen door simpelweg: online te shoppen.

Wil je weten hoe? Neem dan zeker een kijkje op pagina 6 van dit tijdschrift.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

2019 I jaargang 22 I nr 3 Afgiftekantoor Lokeren 1