De Kiem - JG 31 Nr. 1

ZONDER MEER

GEVANGENISWERKING

EEN NIEUWE WIND

In de gevangenissen wordt weer volop gestaakt. De beambten leggen het werk neer om de overbevolking aan te kaarten. Gedetineerden worden met meerderen in veel te kleine cellen gepropt en een groot deel moet op de grond slapen. Deze overbevolking zorgt voor onmenselijke situaties, veel stress, onvrede en agressie. Toch is het duidelijk merkbaar dat er binnen het gevangenisbeleid een nieuwe wind waait. Het beleid wil enerzijds ook de kortere straffen uitgevoerd zien en anderzijds is er veel meer aandacht voor een humaan detentiebeleid. Ook de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid neemt haar verantwoordelijkheid door meer hulpverlening binnen de gevangenismuren te voorzien. De terechte omschakeling in beleid botst nu echter op veel praktische bezwaren en een slechte timing en coördinatie van de koersverandering.

Dit tijdschrift besteden we volledig aan nieuwe initiatieven die er moeten voor zorgen dat een verblijf in een gevangenis een betere uitkomst krijgt door een meer zinvolle invulling van de vrijheidsberoving.

In 7 Vlaamse gevangenissen zijn er nu Drugs & Detentie teams actief. Deze nieuwe projecten zijn in het najaar ’23 opgestart en lopen als een trein. Niet zo verwonderlijk gezien het groot aantal mensen met een afhankelijkheidsprobleem dat opgesloten zit in de gevangenis. De Kiem is mee verantwoordelijk voor de werking van twee van deze teams, respectievelijk in de gevangenissen van Gent en Dendermonde.

Deze nieuwe projecten zijn een substantiële investering in de zorg voor mensen met een afhankelijkheidsproblematiek die in de gevangenis verblijven. In de toekomst zou elke gevangenis over zo’n team moeten kunnen beschikken.

In afwachting daarvan blijft De Kiem actief, met meer beperktere middelen, in de gevangenissen van Oudenaarde, Beveren, Brugge en Ruiselede.

De nieuwe koers in het gevangenisbeleid uit zich onder andere door het opstarten van nieuwe “gevangenis-HUIZEN”. De eerste detentiehuizen en de eerste transitiehuizen zijn in Vlaanderen een feit. De detentiehuizen zijn bedoeld voor de uitvoering van straffen beneden de 3 jaar voor gedetineerden die gemotiveerd zijn om actief aan hun re-integratie te werken. Het detentiehuis van Kortrijk bestaat nu al een jaar.

De transitiehuizen zijn dan weer een soort tussenhuizen voor gedetineerden die, als voorbereiding op hun definitieve vrijlating, vanuit een meer “normale” leefsituatie kunnen werken aan hun toekomst.

De werking van deze huizen is gebaseerd op een concept van humane detentie, gericht op herstel en re-integratie. Veel nadruk wordt gelegd op een normalisering van de leefsituatie. Dat blijkt uit het gebruik van nieuwe woorden zoals detentiebegeleider ipv cipier of chef, kamers ipv cellen, bewoners ipv gedetineerden. Het zijn kleinschalige, minder stigmatiserende leefomstandigheden waar contact met de maatschappij eerder wordt gestimuleerd dan onmogelijk gemaakt door hoge muren en prikkeldraad.

Opvallend is toch weer dat ook in deze nieuwe detentiehuizen de overgrote meerderheid van de bewoners kampt met een middelenafhankelijkheid. Een goeie samenwerking met de drughulpverlening zal ook hier noodzakelijk zijn en moet nog verder uitgewerkt worden.

Voor veel mensen verslaafd aan drugs is de weg naar herstel een lange en moeilijke weg. Feiten en veroordelin-

gen stapelen zich op tot er soms een hard verdict volgt en alle kleinere veroordelingen ineens worden omgezet in een lange detentieperiode. Gelukkig zijn er in België veel alternatieven mogelijk om zo’n lange detentieperiode te vermijden. Maatregelen buiten de gevangenis zoals de Gerechtelijke Alternatieve Maatregelen, de Drugopvolgingskamer, de Voorwaardelijke Invrijheidstelling en probatievoorwaarden zijn allemaal werkwijzen waarbij hulpverlening kan ingeschakeld worden om de druggebruiker te helpen bij zijn middelenafhankelijkheid. Als het toch tot een opsluiting komt dan is een behandelaanbod binnen de detentiehuizen en binnen de gevangenissen een belangrijke schakel om behandeling te continueren of op te starten. Transitiehuizen moeten dan weer de re-integratie faciliteren en zo recidive verminderen.

Het project Tandem blijft mooi werk leveren met betrekking tot de doorverwijzing van gedetineerden naar de hulpverlening. We geven een overzicht van het voorbije werkjaar.

Om te eindigen laten we twee gedetineerden aan het woord die een begeleiding voor hun middelenafhankelijkheid volgen binnen de gevangenismuren. Ook de bijdrage van de familie gaat over een bewoner die voor zijn opname in De Kiem in de gevangenis verbleef.

Dirk Vandevelde Directeur

DRUGS EN DETENTIE

In het najaar van 2023 gingen in de gevangenissen van Gent en Dendermonde nieuwe pilootprojecten van start voor ‘drughulpverlening aan personen in detentie’. De opstart van deze D&D-teams (Drugs & Detentie) is het resultaat van een mooie samenwerking van De Kiem, CGG Adentro, TANDEM, MSOC Gent en CGG Schelde Dender Waas.

Een ambulant centrum binnen de muren van de gevangenis Het doel van de D&D-projecten is om ambulante alcohol- en drughulpverlening uit te bouwen binnen de gevangenis waarbij wordt ingezet op de begeleiding en behandeling van gedetineerden met een middelenproblematiek en hun familie/netwerk. Hierbij hebben we uiteraard ook aandacht voor aanverwante en/of achterliggende problematieken en bieden we zorg op maat binnen een continuüm aan ondersteuningsopties. We werken sterk vanuit een herstelgerichte visie waarbij we inzetten op presentie, een kwaliteitsvolle relatie en een vertrouwensband. We geloven in ieders mogelijkheden tot

verandering, werken op het tempo van de cliënt en respecteren diens keuzevrijheid. We zetten in op het verhogen van de levenskwaliteit en maatschappelijke re-integratie en trachten hierbij tevens een brug te vormen naar organisaties buiten de gevangenis die een rol kunnen spelen eens de cliënt terug vrijkomt. Dit alles met het doel om de gedetineerden binnen de muren van de gevangenis toegang te geven tot een gelijkwaardige hulpverlening als die buiten de gevangenis.

De nood aan alcohol- en drughulpverlening binnen detentie is groot. Team Dendermonde ging van start met het nieuwe aanbod begin oktober en had eind januari al 121 aanmeldingen. In

Gent gingen we begin december officieel van start met het aanbod en hadden we tegen eind januari al 85 aanmeldingen. In Gent bereiken we zowel beklaagden, veroordeelden, geinterneerden als vrouwen. Voor Dendermonde gaat het over beklaagden en veroordeelden.

Individueel begeleidingsaanbod

Het individueel aanbod richt zich naar elke gedetineerde met interesse om stil te staan bij zijn gebruik van alcohol, drugs of medicatie (ongeacht de fase van verandering waarin de persoon zich bevindt). Aanmelding gebeurt laagdrempelig via een (online) rap-

De nieuwe gevangenis te Dendermonde

portbriefje of via doorverwijzing van een andere dienst. De individuele begeleidingen worden steeds voorafgegaan door een intakegesprek. Enerzijds wordt daarbij een screeningsinstrument afgenomen, anderzijds wordt in gesprek gegaan met de (potentiële) cliënt waarbij gekeken wordt wie met welke vraag juist op dat moment beroep wil doen op D&D, met aandacht voor de verschillende levensdomeinen. We benaderen hierbij de persoon vanuit de vier dimensies van herstel (maatschappelijk, functioneel, persoonlijk en klinisch) om een holistisch beeld te krijgen. Verder hebben we nadrukkelijk oog voor de stappen die de (potentiële) cliënt al gezet heeft en de krachten en kwaliteiten waar deze uit kan putten.

Drugs & Detentie heeft mij doen inzien dat het gebruiken van drugs enkel nadelen of problemen met zich meebrengt. De verschillende tools die ik aangeleerd kreeg helpen mij nog steeds om clean te blijven. Ik ben hier zeer dankbaar voor. – Robin, 27 jaar, gedetineerde te Gent

Na het intakegesprek wordt iedere client binnen het team besproken. Door het team wordt bekeken of de vraag al dan niet binnen het aanbod past en wordt nagedacht op welke manier hier zorg en ondersteuning op maat kan worden geboden, aansluitend bij de vraag van de cliënt. De ondersteuning is vraaggericht en vertrekt daarbij vanuit een ruimer kader met oog voor het verbeteren van de kwaliteit van leven van de cliënt en heeft aandacht voor de eerdergenoemde dimensies van herstel.

Groepsaanbod

In zowel Gent als Dendermonde is er naast het individueel aanbod ook

een groepsaanbod. De doelgroep voor deze hulpverlening is eveneens elke gedetineerde met interesse om stil te staan bij zijn/haar gebruik in eender welke fase van gedragsverandering, die hier graag in groep mee aan de slag wil gaan.

De ‘gesloten groepen’ zijn begin januari 2024 gestart. Deze groepen bouwen verder op het reeds aanwezige materiaal dat binnen de Welzijnsprojecten werd gebruikt (door De Kiem en CGG Adento). Deze omvatten psycho-educatieve sessies over verslaving en terugvalpreventie waarbij we toewerken naar het aanzetten tot reflectie over gebruik, de eerste stappen in het veranderingsproces en een eerste aanzet om de theoretische concepten via reflectie te vertalen naar de eigen situatie. Met deze groepen hebben we een wekelijks aanbod met beperkte duur met een vaste groep cliënten (8 sessies in Gent en 10 sessies in Dendermonde). Met deze ‘gesloten groepen’ proberen we

een laagdrempelig aanbod te voorzien waarbij cliënten terecht kunnen op eigen vraag of op doorverwijzing van andere diensten binnen de gevangenis (PSD, JWW etc.).

Ik spreek van ervaring, ‘t is moeilijk te aanvaarden en zeer moeilijk om hulp te vragen, maar het kan wel helpen om te verklaren waarom je je plots zo anders kan gedragen. – Jill, 34 jaar, gedetineerde te Gent Vanuit deze gesloten groep kan er doorgestroomd worden naar de ‘open groepen’ die later van start zullen gaan. Binnen deze ‘open groepen’ wordt ingezet op toegepaste terugvalpreventie en deze richten zich dan ook op een doelgroep die reeds ervaring heeft met terugvalpreventie (via de gesloten groepen, via eerdere reeksen ‘Drugs De Baas?!’, via individuele begeleiding). De sessies zullen gebaseerd zijn op thema’s die de cliënten zelf aanbrengen. Voor deze groepen

werd een nieuw draaiboek gecreëerd dat een leidraad vormt en een kader creëert waarbinnen de inhoud/de te bespreken zaken van de deelnemers op een constructieve manier aan bod kunnen komen.

De opstart van de ‘vrouwengroepen’ (Gent) staat gepland voor midden februari. De vrouwengroep zal hetzelfde draaiboek volgen als de (gemengde) ‘gesloten groep’, met daarbij een extra nodenbevraging rond specifieke thema’s en onderwerpen die de vrouwelijke gedetineerden graag aan bod zien komen. Focus hierbij zal liggen op genderspecifieke thema’s zoals intra-familiaal geweld, trauma etc.

Met de D&D-projecten willen we streven naar een maximalisering van de continuïteit van zorg. Essentieel hierbij is een goede samenwerking met andere diensten binnen en buiten de gevangenis, zoals Tandem, Justitieel Welzijnswerk (JWW), de Psycho-Sociale Dienst

van de gevangenis (PSD), het Zorgteam, Voluit en de Medische Dienst.

Plannen voor de toekomst

Voortbouwend op de mooie realisaties in 2023, hebben we enkele ambitieuze doelstellingen voor 2024. Naast het bestaande individuele- en groepsaanbod willen we ook inhoudelijke vorming en ondersteuning (consultfunctie) voorzien rond het omgaan met verslaving en herstel voor het personeel in de betreffende gevangenissen. We willen aanspreekbaar zijn voor al het personeel (bewaking/medische dienst/PSD/…) en op die manier bijdragen aan een gemeenschappelijke visie op en een drugbeleid voor alle gedetineerden met een middelenproblematiek.

Daarnaast willen we ook focussen op het betrekken van de context van de gedetineerden (familie/partners/…). Middels een nodenbevraging onder

gedetineerden willen we zicht krijgen op de noden van hun context/netwerk. Aangepast aan deze noden willen we een laagdrempelig psycho-educatief aanbod rond verslaving, herstel en familieherstel uitwerken.

De gevangenis te Gent

Wie is wie

De teams Drugs & Detentie te Gent en Dendermonde zijn gepassioneerd en divers, met verschillende achtergronden en ervaringen en verenigd door een gemeenschappelijk doel: het ondersteunen van gedetineerden in de gevangenis die begeleiding willen voor hun verslavingsproblematiek.

Met een combinatie van expertise en empathie staan we klaar om een verschil te maken in het leven van degenen die worstelen met alcohol en drugsverslaving en de uitdagingen van detentie. We streven er naar om binnen de sessies een veilige en ondersteunende omgeving te creëren waarin gedetineerden kunnen werken aan hun herstel, hun vaardigheden kunnen ontwikkelen en een positieve toekomst kunnen opbouwen.

Joran is psycholoog van opleiding. Naast zijn job binnen het D&D-project werkt hij als begeleider in het ambulant centrum van De Kiem te Dendermonde. Recent rondde hij binnen het ambulant centrum van Dendermonde een project af rond wachtlijstmanagement.

Eva is klinisch pedagoog. Ze startte als stagiaire op de verslavingsafdeling van een psychiatrisch ziekenhuis. Na enkele jaren ging ze aan de slag als preventie- en vroeginterventiewerker waar ze zichzelf vooral op beleidsmatig- en vormingsvlak ontplooide. Ondertussen startte ze een opleiding als oplossingsgericht therapeut en voelde ze dat haar hart toch ligt in het therapeutisch werken met mensen. Zo belandde ze uiteindelijk in verschillende projecten, waaronder ook Drugs en Detentie.

Lize is klinisch psycholoog en oplossingsgericht counselor. Ze volgde tevens een opleiding rond Steunend Relationeel Handelen. Lize werkte 4 jaar als afdelingspsycholoog binnen de forensische psychiatrie. Hier gaf ze individuele begeleiding aan patiënten met een internerings-statuut en groepstherapieën rond verslaving en voorkomen van recidive.

Yara werkt als psycholoog binnen het project Drugs & Detentie. Yara werkte verschillende jaren als drughulpverlener bij De Sleutel en kijkt nu enorm uit naar deze nieuwe uitdaging. Verder is ze ook systeemtherapeut, waardoor ze in haar werk extra aandacht heeft voor de samenhang tussen een cliënt en zijn of haar relationele, sociale omgeving. Als hulpverlener geloof ze in de kracht van mensen, zelfs in de moeilijkste contexten.

Sara is klinisch psycholoog en criminoloog. Ze deed stage in het forensisch team van CGG Adentro (gevangenis Gent en Oudenaarde) en ging daarna aan de slag bij TANDEM in de gevangenis van Gent. Verder deed ze ervaring op bij De Kiem in Ronse.

Gevangenis Gent & Dendermonde

Eva Van Hoecke

Yara Hellemans

Joran Hoeckman

Lize Schepens

Sara Mat

Saar is klinisch psycholoog. Ze heeft tijdens haar Master stage kennis gemaakt met de verslavingsafdeling Vita in Zelzate. Ze is daar dan nog een jaartje blijven hangen als vervanging voor een collega. Toen haar contract afliep in 2023 wou ze graag verder blijven werken met de doelgroep. Zo is ze terechtgekomen in het Team van Drugs & Detentie waar ze nu voltijds aan de slag is.

Jeroen werkt de laatste jaren in het psychiatrisch centrum Gent-Sleidinge afdeling CTOX en Dubbel Diagnose, het CGG Adentro en het MSOC. Dit laatste is nu vervangen door een nieuwe uitdaging bij D&D. Hij zal zijn kennis als psychiater en als oplossingsgericht therapeut gebruiken om zich in te zetten ter ondersteuning van het team en voor de gedetineerden.

Anne is klinisch orthopedagoog. Binnen het D&D-project te Dendermonde neemt zij de rol van coördinator op zich. Na haar doctoraatsonderzoek over ‘herstel van verslaving’ (UGent) ging ze aan de slag binnen het ambulant centrum van De Kiem in Ninove waar ze momenteel deeltijds werkt. Verder volgt ze de opleiding tot oplossingsgericht counselor en werkt zij als praktijk-assistent binnen de vakgroep Orthopedagogiek van de UGent.

Klaartje studeerde in 2008 af als arts. Tijdens haar opleiding tot huisarts kwam ze ook terecht in de TG van de Kiem in Gavere, en is daar blijven werken. Tot eind 2022 combineerde Klaartje het werk in de TG met een huisartsenpraktijk. Sinds 2023 werkt Klaartje niet meer in een praktijk, maar wel als huisarts in de gevangenis van Gent. Ze werk nu ook voor De Kiem in het Ambulant Centrum van Ninove en Gent en start nu ook als arts in de D&D-teams van Gent en Dendermonde.

Michelle is klinisch orthopedagoog en binnen het Drugs en Detentie project in Gent neemt zij de rol van coördinator op zich. Michelle deed haar master stage in de therapeutische gemeenschap van De Kiem en ging daarna verder aan de slag binnen de TG- en Onthaalafdeling. Nadien deed Michelle verder ervaring op bij Amy’s Place in Londen, een Recovery Housing project van de Amy Winehouse Foundation voor jonge vrouwen in herstel van verslaving en trauma. Naast het D&D project werkt Michelle ook halftijds als begeleider in het Ambulant Centrum in Dendermonde.

Céline is klinisch psycholoog en verpleegkundige. Ze maakte kennis met het forensische werkveld tijdens een stage bij het PSD-team in de gevangenis van Beveren. Verder werkte ze enkele maanden als verpleegkundige binnen de verslavingszorg. Céline werkt zowel bij D&D Gent als D&D Dendermonde.

Team D&D Gent Team D&D Dendermonde

Saar Van Severen

Michelle Christiaens

Jeroen Vervaet

Klaartje Antonissen

Céline Blockx

Anne Dekkers

B.LEAVE EN DRUGS DE BAAS?!

Naast de opstart van de nieuwe teams Drugs en Detentie in de gevangenissen te Gent en Dendermonde, was De Kiem in 2023 ook actief in de gevangenissen te Ruiselede, Brugge, Oudenaarde, Beveren en (nogmaals) Dendermonde.

In het penitentiair landbouwcentrum te Ruiselede blijft De Kiem structureel betrokken in het ‘B.leave-project’ (gefinancierd vanuit justitie). Daarnaast haalde De Kiem in 2023 de gunning binnen voor welzijnsprojecten ‘Kortdurend Drugprogramma Terugvalpreventie voor druggebruikende gedetineerden’ (ook gefinancierd vanuit de FOD Justitie, meer bepaald vanuit Cellmade) in de gevangenissen te Beveren, Oudenaarde, Dendermonde en Brugge. Daar zorgden we (opnieuw) voor een aanbod onder de naam ‘DRUGS de baas?!’. Het welzijnsproject te Gent, waar we sinds 2019 actief waren, werd in 2023 gegund aan CGG Adentro.

‘B.leave’-project Ruiselede

In Ruiselede engageert De Kiem zich sinds de start in “B.leave”, een jaarlijks project voor 18 gedetineerden met

druggerelateerde feiten. Het project loopt steeds van begin oktober tot eind mei en 2 medewerkers van De Kiem staan hierbij in voor terugvalpreventiesessies, een gespreksgroep, een groep rond de voorbereiding en evaluatie van penitentiaire verloven en voor individuele gesprekken. Globaal betreft dit voor De Kiem een engagement van 15u30 op weekbasis. Daarnaast is er meermaals sport en een groep rond sociale vaardigheden en sociale administratie vanuit Groep Intro.

Ik word begeleid door de PSD die zich met mijn dossier bezighoudt, CGG helpt me mijn trauma’s te verwerken, met JWW wordt een plan opgemaakt om mijn schulden aan te pakken en via hen heb ik nu terug contact met mijn mama. Bij Dirk van terugvalpreventie heb ik belangrijke tools aangeleerd om me te wapenen tegen mijn misbruik en bij Veerle

van sociale vaardigheden leer ik om mijn administratie goed bij te houden. Wie klaar is om zichzelf tegen te komen en zich te laten helpen door mensen die weten wat ze doen, in een rustgevende omgeving op een boerderij tussen de dieren, kan ik b.leave alleen maar aanraden. – Nicolas, 44 jaar, gedetineerde te Ruiselede

Het penitentiair landbouwcentrum te Ruiselede is een kleine en atypische gevangenis, zeg maar een grote boerderij, met een 60-tal gedetineerden en, jawel, een 200-tal melkkoeien. De gedetineerden werken er in de stallen, op het veld, in de keuken en in de werkhuizen. De landelijke omgeving en het half-open regime is voor velen een belangrijk pluspunt.

Keerzijde van de medaille is dat de gedetineerden in groep leven op één

De gevangenis te Ruiselede

grote ‘sectie’ en nog slapen in chambrettes in een grote slaapzaal. Net als in andere gevangenissen is er soms onvoldoende werk en het ‘binnen zitten op sectie’ zorgt voor veel drukte en stress. Een hele aanpassing voor wie gewoon was om op cel te zitten en daar z’n ding te doen. Positief is dan weer dat men er vaak beter dan in andere gevangenissen in slaagt om de omgeving drugvrij te houden. Dit blijft steeds een opgave en zorgt er voor dat wie door de mand valt op transfer moet naar een andere gevangenis en vaak pas heel wat later soms een ‘tweede kans’ kan krijgen. Dit blijft een moeilijk maar begrijpelijk gegeven in het werken met deze doelgroep. Vaak kiezen gedetineerden voor het B.leave-project omdat er veel sport is, omdat ze hopen sneller naar buiten te kunnen (op Uitgang Vergunning of Penitentiair Verlof) of om hun dossier (dat soms zware feiten betreft en de toegang tot hulpverlening bemoeilijkt) te deblokkeren. Gaandeweg blijkt alles minder snel te gaan dan eerst verwacht en het trainen voor de afsluitende halve marathon is voor sommigen met (psychosomatische) gezondheidsklachten onmogelijk of (letterlijk) een pijnpunt. Dan wordt het doorbijten om toch het einde te halen. Wie de eindmeet haalt heeft doorheen het traject vaak een mentale switch gemaakt en staat meer open voor verdere hulpverlening na detentie. Als we kunnen bereiken dat de door de

Gevangenis

strafuitvoeringsrechtbank verwachte hulpverlening ook meer een eigen keuze wordt, zal dit bijdragen tot de slaagkansen van verdere begeleiding of behandeling. Sommigen zien ook in dat het vaak zo gevreesde advies tot residentiële opname (dat men door deelname aan B.leave tracht te ontlopen) toch de beste optie is voor de toekomst.

Na een heel moeilijke periode in mijn leven, weet ik door B.leave nu wat mijn toekomstplannen zijn en hoe ik het beter zal doen door onnodige risico’s te vermijden. – Jack, 27 jaar, gedetineerde te Ruiselede

Dankzij B.leave en het PLC Ruiselede kan ik op een nuchtere manier aan mijn reclassering werken. In een gewoon gevangenisregime was ik constant onder invloed en kwam er van mijn reclassering niet veel in huis.

– David, 39 jaar, gedetineerde te Ruiselede

In Ruiselede beëindigen in mei 11 gedetineerden hun B.leave-project 2022-2023, met wisselende inzet en resultaat. Het project wordt traditiegetrouw afgesloten met het lopen van een halve marathon in het bijzijn van vrienden of familie. In het najaar startte het B.leave-project 2023-2024 met 18 deelnemers. Eén deelnemer viel vrij

snel af en werd nog vervangen door een nieuwe B.leaver.

Op jaarbasis werden in de gevangenis te Ruiselede 36 gedetineerden begeleid, waarvan er 32 deelnamen aan de groepssessies en 4 ex-B.leavers individueel werden begeleid.

‘DRUGS de baas?!’ Beveren, Oudenaarde, Dendermonde en Brugge

Binnen de drugvrije afdeling in de gevangenis te Brugge en in de gevangenissen van Oudenaarde, Dendermonde en Beveren kiezen we in 2023 voor een zelfde format: een kortdurend drugprogramma terugvalpreventie met een vorming in groep en laagdrempelige individuele gesprekken. Het betreft voor de Oost-Vlaamse gevangenissen een aanwezigheid van 4u op weekbasis en in de gevangenis te Brugge 4,5u per week. De vorming omvat sessies over (de risico’s van) druggebruik en schadebeperking, over terugvalpreventie en (motieven om te) veranderen en over hulpverlening binnen en buiten de gevangenis. Dit alles gevat in een werkschrift. Binnen de vorming wordt in de sessie hulpverlening steevast de link gelegd naar alle hulp- en dienstverlening binnen de gevangenis en geeft de Tandem-medewerker uitvoerig toelichting bij het behandelaanbod en de instroommodaliteiten buiten detentie.

Ruiselede, Brugge, Oudenaarde, Dendermonde, Beveren

Op jaarbasis tellen we voor alle welzijnsprojecten samen 143 nieuwe aanmeldingen en 10 lopende begeleidingen (vanuit 2022), samen goed voor 153 gedetineerden die werden bereikt.

75 gedetineerden namen deel aan een vorming in groep en 56 gedetineerden brachten dit ook tot een goed einde. In iedere gevangenis werden twee vormingsreeksen in groep gegeven (wat gezien de laattijdige gunning en de beperktere personeelsbezetting in de zomerperiode het meest haalbare bleek).

Ik volgde de vorming "Drugs de baas?!" in de gevangenis van Beveren. Sinds mijn gepleegde feiten, ondertussen bijna 4 jaar geleden stopte ik met het gebruik van alcohol en drugs. Ik heb 2,5 jaar mijn rechtszaak afgewacht, in die periode had ik ambulante zorg bij CGG Vagga. Eens in de gevangenis leek het me zinvol om mij in te schrijven voor ‘Drugs de baas ?!’. De vorming was nuttig en zorgde ervoor dat ik even stil kon staan bij bepaalde momenten uit mijn leven. Ook de groepsgesprekken gaven me bepaalde inzichten vanuit een ander perspectief. ‘Drugs de baas?!’ is wat mij betreft zeker een aanrader en ik ben blij dat ik dit voltooid heb. Stay Clean !!!

– Stijn, 43 jaar, gedetineerde te Beveren

Dat driekwart van de deelnemers de vorming beëindigen (met een gemiddelde van 7 tot 8 gevolgde sessies) is toch wel een opmerkelijk resultaat te noemen als je het vergelijkt met de opkomst en retentie in sommige andere vormingsactiviteiten binnen de gevangenis. Er zijn voor gedetineerden nu eenmaal heel wat redenen waarom ze soms verstek laten gaan in een vorming of voor een gesprek: het is goed weer en ze gaan liever wandelen, ze hebben iets te veel gebruikt en komen liever niet opdagen, ze kregen slecht nieuws van buitenaf, ze moeten naar de tandarts of naar een ander gesprek, ze hebben net bezoek, ze hebben geen zin want te veel aan hun hoofd, ze voelen zich ziek of zijn aan het slapen, of ze zijn het gewoon vergeten… Je hoort dus wel vaker: “Hij heeft geweigerd”. Een goede selectie van de kandidaten, duidelijke afspraken bij de start, een goed moment voor de vorming en een aanklampende aanpak doorheen het vormingstraject kunnen hier veel aan verhelpen. Ook goede afspraken met de directie en de steun van de detentiebegeleiders op de afdeling zijn een duwtje in de rug. Na de nodige selectiegesprekken wordt in overleg met de gevangenisdirectie een groep van valabele kandidaten geselecteerd, met enkele reservekandidaten. Gedetineerden die reeds op uitgang of penitentiair verlof gaan krijgen de voorkeur, omdat

zij ook hun ervaringen bij het naar buiten gaan kunnen bespreken. We maken bij de start duidelijke afspraken (o.a. over hoe vaak men z’n joker kan inzetten en afwezig zijn) en wie afwezig blijkt wordt steevast na de vorming aangesproken aan zijn celdeur. Soms zijn gedetineerden gewettigd afwezig (echt ziek, naar de rechtbank of de klachtencommissie), hebben ze een tuchtmaatregel of werden ze niet opgeroepen en is een vriendelijke reminder voldoende om er de volgende keer wel weer bij te zijn. Afwezigen worden soms ook in een individueel gesprek ‘bijgewerkt’ om weer mee te zijn. Uiteindelijk gaat het natuurlijk ook over wat er in de vorming wordt verteld, of men zich daar veilig voelt om te praten en of een en ander herkenbaar genoeg is. Als we de completers mogen geloven horen we steevast dat het werken in groep toch een grote meerwaarde is, dat de samenhang van zaken die men vaak reeds wist duidelijker wordt en dat meer gedetineerden de kans zouden moeten krijgen om deel te nemen.

In totaal werden 91 gedetineerden individueel begeleid. De individuele begeleidingen betreffen voornamelijk gesprekken over druggebruik tijdens detentie, gedrag regulerende en ondersteunende gesprekken, gesprekken rond terugvalpreventie en info over hulpverlening. Deze gesprekken

Gevangenis Ruiselede, Brugge, Oudenaarde, Dendermonde, Beveren

komen er op initiatief van de gedetineerde of de gevangeniswerker van De Kiem, of soms op vraag van directie, PSD, medische dienst of andere actoren in de gevangenis.

De context is natuurlijk in iedere gevangenis verschillend. De gevangenis te Oudenaarde is een oudere gevangenis voor langgestraften, met in 2023 een dagpopulatie die schommelt rond de 175 mannelijke gedetineerden, waarvan 50% veroordeelden en 49% beklaagden. De gevangenis te Dendermonde biedt plaats voor 444 gedetineerden en is gloednieuw, met een dagpopulatie die doorheen het jaar werd opgetrokken (van 280 bij de verhuis) tot 466, bestaand uit 52,6% veroordeelden en 46,4% beklaagden. In het voorbije werkjaar was het daar alle hens aan dek om ook het personeelsbestand op peil te krijgen en nieuwe medewerkers op te leiden. In de gevangenis te Beveren, die dit jaar zijn 10-jarige verjaardag viert, schommelt de dagpopulatie in 2023 rond de 314 mannelijke gedetineerden, hoofdzakelijk veroordeelden (95%) voor een gevangenisstraf van 5 jaar tot levenslang en een kleine groep beklaagden (3%). Het betreft relatief veel uit andere gevangenissen verwijderde gedetineerden (op basis van detentiegedrag), een relatief hoog aantal met recidive (meerdere voorgaande detenties) en een hoger risico op meer middelenmisbruik. Van deze populatie verblijft 50 % binnen een open regime (waar de celdeuren op bepaalde momenten open staan) en 50 % binnen een gesloten regime. De gevangenis te Brugge tenslotte telt in juli 2023 een dagpopulatie van zo’n 830 gedetineerden, met 714 mannen en 116 vrouwen. Dit betreft een overbevolking van respectievelijk 39,45% bij de mannen en 1,75% bij de vrouwen. Het betreft ongeveer de helft beklaagden en de helft veroordeelden (waarvan de grootste groep voor 3 tot 5 jaar) en een kleine groep geïnterneerden (2,6%). Het grootste deel zit er voor druggerelateerde feiten (gevolgd door diefstal en inbraak, slagen en verwondingen en (poging) tot moord en doodslag). De drugvrije afdeling te Brugge kwam door de overbevolking in de gevangenis en een soms ontoerei-

Gevangenis Ruiselede, Brugge, Oudenaarde, Dendermonde, Beveren

Familie aan het

Tim is maatschappelijk werker. Hij startte na zijn opleiding als justitie-assistent in het Justitiehuis te Oudenaarde, was vervolgens groepsbegeleider in het RKJ van De Sleutel en werkt sinds 2011 in De Kiem. Tim werkt deeltijds in de Onthaalafdeling en deeltijds als gevangeniswerker te Ruiselede, Brugge en Oudenaarde.

Hulpverlening in de gevangenis is ook de buitenwereld mee naar binnen brengen. Een kans om even te ontsnappen aan het stigma van gedetineerde en om te durven stil staan bij een leven buiten de muren.

kende aansturing vanuit het directieteam sterk onder druk te staan en werd in 2023 terug gebracht tot één sectie. Dit kwam ook de werkomstandigheden voor de projecten vanuit De Kiem en Groep Intro niet ten goede. Momenteel worden een aantal zaken hieromtrent herbekeken, wordt de screening van kandidaten voor de drugvrije afdeling herzien, streeft men naar een vastere en gemotiveerde equipe van beambten en komt er een nieuw directielid aan het hoofd van de afdeling.

Voor alle gedetineerden die in de welzijnsprojecten werden bereikt in 2023 (n=153), werden een aantal clientgegevens geregistreerd. Een eerste analyse van deze gegevens leert ons het volgende. Het merendeel (84,3%)

Dirk is orthopedagoog en beleidsmedewerker in De Kiem. Dirk is verantwoordelijke van de gevangeniswerkingen in opdracht van de FOD Justitie. Hij geeft terugvalpreventie-sessies in het B.leave-project te Ruiselede en implementeerde de ‘Drugs de baas?!-vormingen in verschillende gevangenissen, waaronder de gevangenis van Beveren waar hij zelf actief is.

De nood aan hulpverlening en ondersteuning in de gevangenissen is groot. Ik tracht er door informatie, interactie en verhalen toe bij te dragen dat gedetineerden (weer) geloven in de eigen vaardigheden en krachten om met risico’s om te gaan en hoop en perspectief vinden voor de toekomst.

heeft de Belgische nationaliteit (wat echter niets zegt over hun origine) en de helft (49,67%) heeft kinderen. Zo’n 32% heeft nog geen antecedenten in de hulpverlening (buiten detentie), 23,5 % is in voorlopige hechtenis en 69,3% is veroordeeld, ongeveer de helft is jonger dan 40 jaar (53,3%) en telt 1 tot 3 detentieperiodes (50,32%). De inzet van welzijnsprojecten rond drugs, terugvalpreventie en hulpverlening is hier zeker op zijn plaats om het probleeminzicht te vergroten, in te zetten op krachten en de weg naar (verdere) hulpverlening mee voor te bereiden. Qua hoofdproduct worden vooral cannabis (30%), cocaïne (25,5%) en amfetamines (19,6%) vermeld, maar een kwart (25,5%) is eigenlijk polydruggebruiker. 14,37% injecteerde drugs,

14,37% vermeldt expliciet alcohol en zo’n 8% vermeldt expliciet heroïne als hoofdproduct. Het betreft hier informatie zoals door de gedetineerden zelf aangegeven. Bij de screening van kandidaten en het sensibiliseren van de mogelijke doorverwijzers wordt er op aangedrongen dat gedetineerden zich zelf aanmelden via een rapportbriefje, wat zo’n 92% ‘op eigen initiatief’ doet. We hebben hierbij niet altijd zicht op de mate waarin dit vanuit doorverwijzers werd aangestuurd.

De financiering op jaarbasis van de welzijnsprojecten (met middelen vanuit Cellmade) bleek in 2023 nog moeilijk te verlopen. Het volgen van de Europese aanbestedingsregels gebeurde niet overal even strikt wat dan diende bijgestuurd te worden. Een aanbesteding voor een periode van meerdere jaren zou hier meer rust brengen en ook werk en tijd uitsparen. Maar laat ons positief zijn, we gaan er op vooruit. De openbare aanbesteding voor 2024 startte reeds in het najaar 2023 zodat rond de jaarwisseling knopen werden doorgehakt rond de gunning en we in het nieuwe werkjaar vrij snel konden verder werken. Binnen de gevangenissen met een welzijnsproject rond terugvalpreventie zal nu ook een opleiding op maat worden uitgewerkt vanuit het OCPP (opleidingscentrum penitentiair personeel) en de VAD.

De samenwerking in partnerschap die voor de Drugs&Detentie-projecten werd opgestart wordt nu doorgetrokken naar de welzijnsprojecten in Beveren en Oudenaarde.

Maandelijks gaat er een operationeel werkoverleg door tussen De Kiem en CGG Adentro betreffende de D&D-projecten en de welzijnsprojecten, waar ook het B.leave-project kan ter sprake komen. Vier maal per jaar gaat er een stuurgroep door met alle projectpartners (De Kiem, CGG Adentro, Tandem, MSOC Gent en CGG Schelde-Dender-Waas). Deze samenwerking is zeer verrijkend en laat toe om ervaringen en werkmateriaal uit te wisselen. Zo werd het werkschrift voor 2024 aangepast en aangevuld met extra productinformatie en info rond schadebeperking en werden sommige oefeningen meer krachtgericht opgevat.

Dirk Calle, verantwoordelijke gevangeniswerking i.o.v. FOD Justitie

Het detentiehuis biedt plaats voor maximaal 57 mannen en 20 vrouwen. De focus ligt op humane strafuitvoering, met een grotere mate van autonomie, gericht op normalisering en re-integratie in de samenleving.

Een detentiehuis is een kleinschalige structuur met een laag veiligheidsniveau. Het huis kent geen traliewerk, RX-toestel of hoge muren die het gebouw omheinen. Integendeel, het detentiehuis is een voormalig woon-zorgcentrum in het midden van de studentenbuurt VIVES-KULAK te Kortrijk. Het is een lichtrijk gebouw, dat opgedeeld is in vier leefgroepen en serviceflats die worden bewoond door de bewoners die al het meest van hun reclasseringsplan hebben uitgebouwd. Enkel warmtecamera’s aan de buitengevel verzekeren de controle rondom het gebouw.

Op 14 september 2022 opende het detentiehuis Kortrijk officieel zijn deuren voor de eerste bewoners. Het detentiehuis is een nieuw concept van straftuitvoering, waar kortgestraften hun straf kunnen uitzitten in een groepsregime. Tijd om terug te blikken op de bevindingen van 1 jaar pionierswerk. machtsverhoudingen zijn voor een groot deel weggewerkt. Chefs met een uniform hebben plaatsgemaakt voor detentiebegeleiders zonder uniform, gedetineerden zijn bewoners geworden, cellen werden kamers en detentie werd een verblijf. Het traject in een detentiehuis is gericht op herstel, re-integratie en positieve participatie aan het maatschappelijke leven. Het verblijf in het detentiehuis verloopt in leefgroepen en kent een duidelijke dagstructuur. Bewoners kunnen hun kamer verlaten vanaf 6u30 ’s morgens en moeten vanaf 21u30 ’s avonds op hun kamer blijven. De tuin is de dag door toegankelijk en alle activiteiten verlopen in groepsverband.

Humane detentie betekent dat we zoveel als mogelijk het ‘normale’ leven proberen na te streven binnen de muren van het detentiehuis. De

Een dag begint met een bewonersoverleg waar het verloop van de dag wordt besproken, huishoudelijke taken worden verdeeld en activiteiten worden voorbereid. Het dagelijkse leven wordt uitgebouwd in een positief leefklimaat met wederzijds respect voor elkaar en zet in op actieve inzet om de terugkeer naar de samenleving

DHK, HET EERSTE DETENTIEHUIS IN BELGIË

maximaal in een rustig kader voor te bereiden. In het weekend kookt de groep en zijn er ook weekendactiviteiten zoals voetbal, wandelactiviteit of andere activiteiten onder begeleiding van een detentiebegeleider.

Met de opstart van het detentiehuis werd ook de nieuwe functie van detentiebegeleiders ingevoerd in de strafuitvoering. Naast een rol in het bewaken van de veiligheid bestaat de taak van de detentiebegeleider in de begeleiding en ondersteuning van de bewoners. Detentiebegeleiders krijgen een meer actieve rol in het uitvoeren van het detentieparcours. Zij begeleiden de groep bewoners, geven activiteiten en coachen in persoonlijke groei.

Het detentiehuis ontvangt momenteel enkel bewoners met een straf onder de drie jaar - uitgezonderd zedendelicten en personen veroordeeld voor terrorisme - die gemotiveerd zijn om tijdens hun detentieparcours te werken aan hun re-integratie.  Bij opname in de gevangenis, worden gedetineerden gescreend door de PSD van het detentiehuis. Indien een kandidaat gemotiveerd wordt bevonden om drugvrij zijn parcours uit te bouwen vanuit het detentiehuis, wordt hij op zelf-transfer gestuurd naar Kortrijk. Met een treinticket, plan en valies wordt de bewoner in volle vertrouwen verwacht op verblijf in het DHK.

Bij aankomst verblijft de bewoner de eerste twee weken in een observatieleefgroep van maximaal 8 bewoners. De structuur is er strak, de bewoners leren er de leefregels kennen en krijgen de tijd en de ruimte om clean te worden. Een negatieve drugscontrole na 14 dagen betekent einde van de observatieperiode (bij een positieve

drugcontrole wordt de observatieperiode verlengd).

Van zodra de observatieperiode voorbij is, kunnen bewoners werken in het werkhuis en kunnen ze zich vrijer begeven in het detentiehuis. Via zelf-appel laten bewoners steeds weten aan de begeleiding waar ze zich bevinden: bezoek, gesprek met PSD, fitness, tuin, leefgroep.

Na gemiddeld 28 dagen worden uitgaansvergunningen aangevraagd om te starten met het re-integratietraject. Deze vergunningen worden in grote bulk aangevraagd (25 UV’s om te starten met de reclassering en 25 UV’s om deel te nemen aan activiteiten die eigen zijn aan het detentiehuis –zoals sportmoment in Vives, wandeling op zondag, voetbal in het weekend, steeds onder begeleiding van een detentiebegeleider).

In het reclasseringstraject wordt tewerkstelling gezien als een belangrijke hefboom voor andere delen van het traject (woonst, begeleiding, afbetaling burgerlijke partijen). Ongeveer 25% van de bewoners werkt dagelijks in een reguliere tewerkstelling buiten het detentiehuis.

Ondertussen passeerden 130 bewoners in het detentiehuis van Kortrijk. De overgrote groep van bewoners kent een verslavingsproblematiek. Sinds halverwege februari, biedt Kompas zowel individuele ondersteuning alsook een kort drugsproject dat bestaat uit een 6-tal terugvalsessies.

De jongste bewoner is momenteel 19, de oudste 82. De leefgroepen bestaan uit minimaal 8 tot maximaal 12 bewoners. De dagstructuur wordt per leef-

groep aangeboden, maar ’s avonds is er een overkoepelend ontmoetingsmoment in de bezoekruimte, waar men samen kan kaarten, snookeren, tafelvoetballen, of een gezelschapsspel spelen. Steeds vaker bieden ook de detentiebegeleiders zelf activiteiten aan zoals core-stability, fitness, yoga, bakactiviteiten, lessen rijbewijs, creatieve sessies of CV’s schrijven. Bewoners mogen op de kamer, hun GSM bij zich houden en hebben toegang tot een computer met internettoegang, evenzo is het toegelaten om na een uitgaansvergunning boodschappen binnen te brengen.

Tot slot willen we vanuit het detentiehuis ook voor de stad Kortrijk en voor de onmiddellijke buurt een meerwaarde betekenen. Dit vertaalt zich massaal in vrijwilligerswerk door onze bewoners (pannenkoeken bakken voor het buurthuis, afval opruimen met Mooimakers, …) om zo sociaal herstel te creëren.

Petra Colpaert, directeur detentiehuis Kortrijk

Transitiehuis Gentbrugge

KRACHT, HERSTEL EN VERBINDING

Op 24 januari mochten we met de teams van Drugs en Detentie Gent en Dendermonde op bezoek in het transitiehuis in Gentbrugge, naast Mechelen het tweede transitiehuis in ons land. We werden er warm ontvangen door coördinator Ans Coole en twee krachtcoaches.

Een transitiehuis is een doorgangshuis voor langgestrafte gedetineerden die zich bijna aan het einde van hun straf bevinden. In het transitiehuis van Gentbrugge is er plaats voor 16 deelnemers die er onder begeleiding actief aan hun re-integratie in de maatschappij werken. Het transitiehuis vormt een brug tussen detentie in een gevangenis en een andere strafuitvoeringsmodaliteit zoals elektronisch toezicht of voorwaardelijke invrijheidsstelling. De selectie van de deelnemers gebeurt in samenspraak met de psychosociale dienst van de gelinkte gevangenissen en na een intakegesprek. Ans benadrukt dat er gesproken wordt van deelnemers in plaats van cliënten of gedetineerden. Dit komt vanuit een zeker niveau aan engagement die van de

deelnemers verwacht wordt. Ze nemen actief deel aan hun traject én aan de werking van het transitiehuis.

Mensen die de gevangenis na een lange tijd verlaten staan vaak voor heel wat uitdagingen. Vaak hebben ze geen woning of job om naartoe te gaan, hebben ze geen hulpverlening buiten etc. Het transitiehuis zet daarop in door een plek te creëren waar de deelnemers opnieuw de regie van hun eigen leven in handen kunnen nemen, met ondersteuning van de kracht coaches. Ze krijgen de kans om terug verantwoordelijkheid op te nemen en opnieuw van betekenis te zijn voor anderen. De focus binnen het transitiehuis ligt op zelfregie en zelfredzaamheid in functie van de

uitstroom naar de vrije samenleving.

Een transitiehuis is geen gevangenis, maar het blijft wel een gesloten instelling. Gedetineerden kunnen er niet zomaar binnen of buiten en kunnen het Transitiehuis enkel verlaten met een uitgaansvergunning (UV) die in detail wordt besproken en gepland met de begeleiding. Zo’n uitgaansvergunning kunnen ze aanvragen om te gaan werken, te solliciteren of een opleiding te volgen, maar ook om te gaan sporten of hun familie te gaan bezoeken. Daarmee ligt de focus ook op integratie in het lokaal maatschappelijk weefsel, wat essentieel is om de overgang naar de vrije samenleving zo vlot mogelijk te laten verlopen. Gebruik wordt niet toegestaan in het transitiehuis, maar er gebeuren geen alcohol- of drugtesten. Ook rond het thema “gebruik” wordt vanuit een zeker vertrouwen gewerkt. Als iemand gebruikt of gedronken heeft tijdens een UV kan die persoon daarover in gesprek met de coaches. Er volgen vanuit het transitiehuis geen sancties, maar er wordt wel terug naar justitie gerapporteerd over zo’n incidenten.

Hoe ziet dit er in de praktijk uit? Van buitenaf zou je nooit kunnen raden dat dit een transitiehuis voor veroordeelden is. Het zit subtiel verborgen tussen andere huizen en naast een atelier in centrum Gentbrugge. We beginnen onze rondleiding in de gezellige gemeenschappelijke keuken, waar we onder andere een grote tafel vinden waar iedereen samen kan aan eten en een whiteboard met allerlei suggesties vanuit de deelnemers: gerechten om

samen te koken, activiteiten om samen te doen… De focus in het transitiehuis ligt op samenleven, samenwerken en samen een veilige leefomgeving maken. De drie pijlers van het transitiehuis zijn dan ook kracht, herstel en verbinding. Elke deelnemer heeft een individuele kamer (met sleutel) die naar eigen smaak kan ingericht worden. Voor heel wat mensen lijkt dit een evidentie, maar voor iemand wie jarenlang in detentie zat, is dit helemaal niet vanzelfsprekend. Opnieuw wordt hier mooi beroep gedaan op ieders eigen verantwoordelijkheid en op vertrouwen. We wandelen verder door de ruime tuin en zien de gezellige gedeelde woonkamer waar de deelnemers o.a. samen TV kunnen kijken en gezelschapsspelen kunnen spelen.

Het valt ons op hoe rustig het er is. De deelnemers zitten wat verspreid over de tuin, de woonkamer en de keuken en er heerst een gemoedelijke sfeer.

We zijn alvast heel dankbaar dat we op bezoek mochten komen op deze toch wel uitzonderlijke plek en dat we een deel van het team beter konden leren kennen. Dit zal ons zeker en vast helpen om de werking van het transitiehuis beter te kunnen kaderen naar onze cliënten toe.

Michelle Christiaens, verantwoordelijke Drugs en Detentie-project gevangenis Gent en ambulant begeleider in het ambulant centrum van De Kiem te Dendermonde.

TANDEM

TANDEM staat voor Toeleiding en Aanmelding Na Detentie En Meer. Dit project wil alle gedetineerden met een geestelijk gezondheidsprobleem helpen met het vinden van de gepaste zorg- en hulpverlening na hun detentie.

TANDEM heeft 4 doelstellingen: het verschaffen van informatie over de bestaande hulpverlening, het verhogen van motivatie en bereidheid bij

de gedetineerden tot het volgen van hulpverlening, het leggen van contacten met en gericht doorverwijzen naar diensten binnen de ruime GGZ en het

verstevigen van de brug binnen-buiten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van alle activiteiten die TANDEM in 2023 presteerde.

In 2023 volgde TANDEM 1314 dossiers. In het totaal gingen er 3443 cliëntgesprekken door. Dit leidde tot 492 doorverwijzingen, waarvan we weten dat 91% ook effectief toekwam in de hulpverlening.

Naast een individueel aanbod organiseert TANDEM ook op regelmatige basis een groepsaanbod naar gedetineerden. Deze groepssessies zijn gericht op het geven van informatie over de bestaande (drug)hulpverlening. In de gevangenissen waarin een aanbod van Drugs de Baas?! bestaat verlopen deze sessies in samenwerking met dit aanbod.

In 2023 stelde FOD Volksgezondheid middelen ter beschikking om in 7 gevangenissen, waarvan 4 Vlaamse gevangenissen, drughulpverleningsprogramma’s voor personen in detentie op te richten. Het gaat over de gevangenissen Antwerpen, Dendermonde, Gent en Leuven centraal. In de gevangenis van Hasselt bestond dit aanbod reeds eerder. Binnen de gevangenis van Antwerpen, Dendermonde en Gent ging TANDEM een structurele samenwerking aan met de Drugs & Detentie teams. Deze samenwerking is tweeledig, waardoor we de samenwerking tussen beide diensten proberen te op-

timaliseren. Enerzijds zetten de Drugs & Detentie-teams onder andere in op het motiveren van de cliënten om te kiezen voor drughulpverlening, waardoor er voor de TANDEM collega’s meer ruimte vrijkomt om ons te richten op het doorverwijzen van personen naar de bestaande GGZ. Anderzijds nemen de Drugs & Detentie teams in samenspraak met TANDEM een deel van de doorverwijzingen op zich, met als doelstelling om de wachtlijsten van TANDEM te kunnen inperken. We hopen dat deze samenwerkingsverbanden zich volgend jaar in onze jaarcijfers zullen reflecteren.

Conclusies

Sinds 2022 bestaat het TANDEM-team uit 7.5 VTE. De verruiming van het aantal personeelsleden binnen TANDEM is duidelijk merkbaar in de cijfergegevens. Ook dit jaar werden niet alleen meer mensen bereikt, maar leidde dit tot veel meer doorverwijzingen. Door de follow-up weten we ook dat 91% van de doorverwezen cliënten ook effectief z’n begeleiding of opname start na het verlaten van de gevangenis.

De samenwerking met de GGZ-partners blijft wel een werkpunt, ook voor 2024.

TANDEM wordt meer en meer geconfronteerd met de meer complexe dossiers. Wat ook terug te vinden is in de cijfergegevens. Veel meer dossiers lopen over verschillende werkjaren heen. De reguliere hulpverlening heeft niet altijd de mogelijkheden en/of midde-

len om deze dossiers op te nemen. Een toeleiding naar de forensische units waar nu enkel mensen met een interneringsstatuut beroep op kunnen doen zou hierin een grote meerwaarde zijn. Op zich zou het een logische beweging zijn dat de GGZ-partners cliënten in begeleiding of opname nemen op basis van de GGZ-problematiek en niet op basis van iemands justitieel statuut, een realiteit waar we tot op vandaag mee geconfronteerd worden. De procesbegeleiders van vzw Psyche zijn dit jaar gestart met de bevraging van de hulpverlening in functie van het opmaken van een voorstel binnen een Masterplan Forensische Zorg. Het zou goed zijn voor onze doelgroep mocht dit voorstel hierin meegenomen worden.

2024 wordt opnieuw een uitdagend

jaar voor TANDEM. Omwille van de verschillende indexaanpassingen in 2022/2023 kent het budget van TANDEM een financieel tekort om de 7.5 VTE aan te houden. Eén van de teamleden bereikt zijn pensioenleeftijd in augustus 2024. Hij zal niet vervangen worden. Naast het feit dat TANDEM zijn werking zal moeten waarmaken met 1 VTE minder, gaat de gevangenis van Ieper op 1 januari 2024 terug open en zal ook de oude gevangenis van Dendermonde (Dendermonde Hulp) zijn deuren na een renovatieperiode opnieuw openen. Het TANDEM-team zal opnieuw alles op alles zetten om de dienstverlening in 2024 zo goed als mogelijk waar te maken.

Kaat Vanthuyne, teamverantwoordelijke TANDEM

De gevangenis te Oudenaarde De gevangenis te Brugge

DE VIER MUSKETIERS

Toen we Sebastien voor de eerste keer terug hoorden na wat voor ons wel jaaaren leek…was dat met gemengde gevoelens. Dat hij in de gevangenis zat was voor ons misschien wel een verademing en zelfs een soort van rust…want daar was hij ‘veilig’!

Reeds jaren worstelde hij met zijn verslaving, waardoor hij al meerdere malen met het gerecht in aanraking kwam. Die vele kleine misstappen leidden tot een gevangenisstraf van meer dan 3 jaar in Merksplas.

Eerlijk toegegeven: we hadden na jaren van verdriet en problemen met hem (willen helpen en niet meer weten wat goed te doen) zowaar een muur opgetrokken om onze eigen gevoelens en die van ons gezin te beschermen.

Toen hij ons pas na meer dan een jaar in Merksplas contacteerde, luisterden we met argwaan naar wat zijn intenties waren omdat hij al vaak misbruik had gemaakt van onze goedheid. Na een paar telefoontjes merkten we dat zijn jaar gevangenis hem een andere kijk op zijn leven gaf, in die mate dat hij wou werken aan zichzelf en aan onze familiebanden.

Mede dankzij zijn goed gedrag en penitentiair verlof kreeg hij de kans en maakte hij de keuze om zijn verslaving en problematiek verder aan te pakken onder begeleiding van De Kiem.

Toen mama hem de eerste dag bracht zag ze onmiddellijk dat er in De Kiem een volledig andere werking was dan in andere instellingen waar hij voordien zat. Dat was al een hele geruststelling maar toch bleven we wantrouwig over de intenties en slaagkans van Sebastien.

Na een paar weken merkten we dat hij

eindelijk zijn problemen kon herkennen en uitspreken. Dit was voor ons DE stap die moest gezet worden en we waren dan ook heel blij toen we merkten dat De Kiem hem tot dat punt gebracht had.

Voor ons als gezin waren de familiegesprekken heel nuttig en belangrijk om onze eigen mening en angsten te durven uiten jegens hem en elkaar. Dat is iets waar we als gezin nog veel konden van leren. (goed gedaan, Gunther 12)

Het was een weg met vallen en opstaan en hij werd vaak geconfronteerd met zichzelf, maar we zagen dat hij nu de juiste begeleiding kreeg en dat hem aangeleerd werd hier mee om te gaan. Daarnaast werd hem verantwoordelijkheidszin bijgebracht, naar zichzelf toe maar ook naar anderen.

Kortom, naast zijn eigen volharding en inzet natuurlijk, maar ook zeker dankzij zijn medebewoners en de fantastische begeleiders heeft hij de laatste fase van zijn traject bereikt: het halfweghuis. Daar krijgt hij de ruimte zich verder te ontplooien en de kans om de aangereikte tools toe te passen in zijn dagelijkse leven.

Allerlaatst willen we nog zeggen dat we heel erg trots zijn op onze zoon en broer. Sebastien heeft reeds een heel mooi traject afgelegd maar is er zich van bewust dat dit een pad is waar hij moet aan blijven werken, een pad dat wij samen met hem zullen bewandelen! Één voor allen, allen voor één!

BEDANKT!

Kristine, Anne-Laure en Marjolein, de mama en zussen van Sebastien.

HOOPVOL NAAR DE TOEKOMST

Mijn naam is Mohammed, 48 jaar en afkomstig van Antwerpen

ONDER INVLOED

Onder invloed voelt soms goed, maar waarom dat men het doet?

Het is niet de bedoeling om verslaafd te zijn, het doet zorgen vergeten en pijn.

In het begin is het best fijn, maar dat kent ook een eind.

Van een beetje wordt het meer, en veranderen doen er veel.

Mensen die van je houden, die je zo vertrouwde, zien jou terugkeren, in je onder invloed leven.

Emoties worden onderdrukt en veel contacten lopen stuk.

Het maakt van je een ander mens en op den duur je enige wens.

Het wordt je enige vriend, terwijl je als mens beter verdiend.

Ik spreek van ervaring, ‘t is moeilijk te aanvaarden, en zeer moeilijk hulp te vragen, maar kan wel helpen om te verklaren, waarom je je plots anders kan gedragen.

Alles komt goed als je oprecht je best doet en je kan terug worden zonder invloed. Hou gewoon moed en doe het goed, je staat er niet alleen voor er zijn mensen die je oprecht graag zien hoor.

Jill, 34 jaar, gedetineerde te Gent

Na een detentieverleden van 15 jaar, weliswaar met korte periodes in vrijheid, heb ik mede dankzij de psychosociale dienst in Antwerpen besloten om deel te nemen aan het B.leave-project. Het liep voorheen, na strafeinde, telkens heel snel fout en ik herviel in mijn cocaïneverslaving wat meestal gepaard ging met het plegen van nieuwe feiten, nl. oplichtingen.

Anders dan tijdens vorige detenties was het feit dat ik in deze omgeving mijn imago opzij kon schuiven en mij gevoelsmatig stap voor stap kon openstellen. Door gevoelige thema’s (Obsessieve Compulsieve Stoornis (O.C.D.), trauma uit het verleden…) bespreekbaar te maken in de groep sessies heb ik gemerkt dat ik beter om kan gaan met tegenslagen. Bij de terugvalpreventie-sessie krijg ik meer inzichten omtrent mijn valkuilen en wordt veel aandacht besteed aan de verschillende le-

vensdomeinen (werk, woonst, vrije tijd, netwerk, …). In de lessen van sociale vaardigheden leren we onze administratie op orde krijgen en de voorbereiding op de halve marathon is steeds een uitdaging voor mij. De voldoening die je achteraf hebt na het trainen is ongelofelijk. Samen met de andere diensten in het PLC (Penitentiair Landbouw Centrum) (PSD, JWW, VDAB, en CGG) wordt er zeer actief aan een realiseerbaar reclasseringsplan gewerkt. In mijn geval is het transitiehuis in Gentbrugge de volgende stap om een clean en drugvrij leven uit te bouwen. De oprechte betrokkenheid van de mensen in het PLC (de B.leave-medewerkers en de PSD) versterkt mijn overtuiging om het verleden los te laten en hoopvol naar de toekomst te kijken.

Mohammed, 48 jaar, gedetineerde te Ruiselede

ERVAREN IN HERSTEL

De Kiem biedt hulp aan personen die problemen ervaren door het gebruik van drugs en aan mensen uit hun omgeving.

Het residentiële luik van het programma te Gavere omvat een onthaalafdeling, een therapeutische gemeenschap (T.G.), een woonhuis voor moeders / vaders met kinderen en verschillende halfweghuizen.

Het ambulante luik omvat ambulante centra te Gent, Ronse, Geraardsbergen, Ninove en Dendermonde een gevangeniswerking en vier regionale preventiediensten.

Colofon

Redactie

Dirk Calle, Jo Thienpont, Dirk Vandevelde

Eindredactie en Directie

Dirk Vandevelde

Fotografie

Dirk Calle, Jo Thienpont, Krista De planter

Vormgeving

dotplus

Abonnement

Abonnementen kosten 15,- euro voor vier nummers, te storten op rekeningnummer BIC GEBABEBB / IBAN BE 270012 1652 3173 van v.z.w. De Kiem, 9890 Gavere.

Voor giften vanaf 40,00 euro kan u een attest voor fiscale vrijstelling bekomen.

Adressen

Contactadres voor opname of begeleiding (elke werkdag te bereiken van 8u30 tot 17u00)

Ambulant Centrum Gent

Kortrijksesteenweg 185, 9000 Gent

Tel. 09/245.38.98

Fax 09/245.41.71 ambulant.gent@dekiem.be

Ambulant Centrum Ronse

Oswald Ponettestraat 31

9600 Ronse

Tel. 055/21.87.00 ambulant.ronse@dekiem.be

Ambulant Centrum Geraardsbergen

Abdijstraat 2, 9500 Geraardsbergen

Tel. 055/21.87.00 ambulant.geraardsbergen@dekiem.be

Ambulant Centrum Ninove

Brusselsesteenweg 3

9400 Ninove

Tel. 054/33.31.65 ambulant.ninove@dekiem.be

Ambulant Centrum Dendermonde

Noordlaan 19

9200 Dendermonde

Tel. 052/46.63.32 ambulant.dendermonde@dekiem.be

ZONDER MEER

Contactadres voor

Administratie – Directie (sociale dienst, familiebegeleiding, stages)

Vluchtenboerstraat 7A

9890 Gavere

Tel. 09/389.66.66

Fax 09/384.83.07 admin@dekiem.be

Stages ambulante werkingen anne.dekkers@dekiem.be

Stages residentiële werkingen dirk.calle@dekiem.be

Inhoud

2 Voorwoord

3 Drugs en Detentie

8 B.leave en DRUGS de baas?!

13 Detentiehuis Kortrijk

14 Transitiehuis Gentbrugge

16 Jaarverslag TANDEM

18 Familie aan het woord

19 Gedetineerden aan het woord