Zuid-Holland Rondreis (PDF) by W247.BE

Deze gratis reisgids bevat 3 stadswandelingen (Leiden, Den Haag en Rotterdam) van onze volledig uitgewerkte reisgids in de provincie Zuid-Holland.

Bespaar jezelf uren opzoekingswerk en mis geen enkele bezienswaardigheid. Koop nu de digitale (pdf – 195 blz A4) reisgids met alle highlights en meer dan 120 beschreven bezienswaardigheden, boordevol praktische info, bijzondere plekjes en tips van locals + 8 wandelingen en fietsroutes.

 Koop de volledige gids op shop.themediabay.be

INLEIDING Zuid-Holland is een provincie in het westen van Nederland, aan de Noordzee. Zuid-Holland is onderverdeeld in 60 gemeenten: in deze reisgids voorzien we dan ook 8 compleet uitgestippelde stadswandelingen, maar ook een uitgebreid overzicht van te bezoeken hoogtepunten in kleinere stadjes. De provincie heeft een oppervlakte van 3.419 km² en ruim 3,7 miljoen inwoners. De economie van Zuid-Holland is sterk geïndustrialiseerd en gericht op de havenactiviteiten in Rotterdam en omgeving. Tegelijk bevinden we ons ook in en rond het Groene Hart, een gebied met veel natuur en (water)recreatiemogelijkheden. Natuur, cultuur en landbouw gaan hier dus hand in hand. We bewegen ons over de plassen en rivieren met veerpontjes en de waterbus. De rijke geschiedenis van de streek gaat terug tot de Romeinse tijd, waarin de Rijn een belangrijke handelsroute was. Tijdens de Gouden Eeuw waren de Vereenigde Oostindische Compagnie en de West-Indische Compagnie hier gevestigd.

•

Met de camper door Zuid-Holland? Huur je camper bij Goboony

•

Je rondreis door Zuid-Holland voorbereiden? Bekijk hier onze selectie bijzondere overnachtingen in Zuid-Holland

•

De leukste vakantieparken in Zuid-Holland: Bekijk hier onze selectie

De provincie is in te delen in 10 regio’s:

1. Duin- en bollenstreek We geven een overzicht van recreatiemogelijkheden op de Noordzee, maar ook op de binnenlandse plassen. Het wereldberoemde Keukenhof met kleurrijke bollenvelden vind je hier, rijke gemeenten, lange stranden en universiteitsstad Leiden. Er zijn uitgebreide mogelijkheden om te fietsen en wandelen. Maar vergeet je regenlaarzen niet!

2. Haaglanden We kiezen in deze regio voor een mix van steden en natuur. Een bezoek aan het Binnenhof in Den Haag, het politieke centrum van Nederland, wisselen we af met varen op de grachtjes van Delft, en vertier op de pier in Scheveningen of ontspannen in het Nationaal Park Hollandse Duinen. Duik in de geschiedenis van de Duitse verdedigingslinie langs de bezette Europese westkust aan de Atlantikwall.

3. Rijnstreek In en rond Alphen aan den Rijn vind je sporen van de Romeinen. Stad en natuur liggen hier dicht bijeen, en van het themapark Archeon, waar we alles leren over de geschiedenis van Nederland, belanden we snel weer tussen weilanden, polders, de Nieuwkoopse plassen en molens.

4. Gouwestreek Hier vinden we het laagste punt van Nederland, heel wat historische molens, maar ook de stad Gouda - bekend om zijn kaas, stroopwafels en historische binnenstad, met onder andere de Sint-Janskerk met de Goudse Glazen. De streek heeft een gevarieerd landschap, met vele polders, natuurgebieden en waterwegen. Je kan er heerlijk fietsen en wandelen, bijvoorbeeld door het plassengebied van Reeuwijk.

5. Krimpenerwaard De Krimpenerwaard is een uitgestrekt polderlandschap met veel waterwegen, molens en dijken. Je bezoekt er zilverateliers in Schoonhoven, musea in Haastrecht en Krimpen aan de Ijssel, of gaat er vogelspotten. Een verrekijker kan dus niet mankeren in jouw reiskoffer.

6. Alblasserwaard UNESCO Werelderfgoed ontdek je in de unieke vestingstad Gorinchem en aan de molens van Kinderdijk - die symbool staan voor de Nederlandse cultuur en vindingrijkheid. Nog meer cultuur vinden we in de talloze melkveeboerderijen, vaak familiebedrijven die van generatie op generatie zijn doorgegeven.

7. Drechtstreek Dordrecht is een historische stad met een oude binnenstad, maar met de Biesbosch en vele polders zitten we midden in het groen. De Biesbosch is een groot natuur- en recreatiegebied, met onder andere wandelen fietsroutes, kanoroutes en bezoekerscentra.

8. Rijnmond De Rijnmond heeft een rijke geschiedenis als belangrijk handels- en scheepvaartgebied. Rotterdam is de grootste stad van de regio, met een indrukwekkende skyline en de grootste haven van Europa. Maar ook het charmante Schiedam en het strand Hoek van Holland vinden we hier.

9. Hoeksche Waard De regio is erkend als één van de 20 Nederlandse Nationale Landschappen omwille van de open polders, dijken en kreekruggen. We ontdekken er kleine dorpjes, vogelkijkhutten, een middeleeuws fort en prachtige slikken.

10. Zuid-Hollandse eilanden Bestaande uit Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee hebben de eilanden een rijke geschiedenis, met monumenten zoals de Brielse vesting. Er zijn heel wat natuurgebieden en mooie stranden. Hierdoor bieden ze diverse watersportmogelijkheden, zoals zeilen, surfen en kitesurfen.

1. DUIN- EN BOLLENSTREEK Bloemen, stranden en kastelen

De Duin- en bollenstreek ligt in de noordwestelijke punt van Zuid-Holland. Deze veelzijdige regio staat bekend om zijn weidse natuurlandschappen, lange stranden, historische landgoederen en kleurrijke bollenvelden. Aan de kust loopt het Nationaal Park Hollandse Duinen dwars door deze streek. Sinds 2019 is dit nationaal park van meer dan 40 km² de perfecte plaats om te wandelen, fietsen, vogelspotten en te sporten op of rond het water.

In het binnenland loopt een weg tussen de bollenvelden waar je pluktuinen vindt, eigenhandig een boeket samenstelt, of in speciale kraampjes kleurrijke bossen bloemen koopt. De weg passeert langs de wereldberoemde bloementuinen, en er vertrekken meerdere fietsroutes en wandelingen langs de velden. Naast de universiteitsstad Leiden vind je in de Duin- en bollenstreek ook heel wat charmante kleinere stadjes en dorpjes, polders en plassen.

De Kagerplassen De Kagerplassen zijn een eeuwenoud veenweidengebied: verbonden meren en eilandjes zijn nu een natuurgebied van meer dan 1800 hectare. De eilandjes zijn polders die worden drooggelegd door 18 gerestaureerde en werkende poldermolens. Varen, zeilen, vissen en vogel spotten is er populair.

Kaag Ervaar het eilandleven in Kaag: een dijkdorpje midden in het Groene Hart van Nederland. Omgeven door molens, eilandjes, pittoreske dorpjes en vergezichten komen zowel wandelaars als watersporters hier aan hun trekken. In de Julianalaan van Kaag staan heel wat huizen met oer-Hollandse geschiedenis: het is de moeite om hier eens door te wandelen. Op de gemeentelijke website lees je wat achter elke gevel schuilt: www.kaag.nl/over-kaag.

Bereikbaarheid en parkeren Het dorpje Kaag ligt op een eiland en is alleen te bereiken met de autoveerpont in het noorden, of de fietsveerpont in het zuiden van het eiland. 1. Voor meer info over het autoveer tussen Kaag en Buitenkaag: www.blueamigo.com/veerdienstkaag. Parkeren kan in Buitenkaag ter hoogte van de Leidsemeerstraat 61 // GPS: 52.219323, 4.563434. 2. Fiets- en voetveer tussen Kaag en Zevenhuizen: www.fietspontkaag.nl Oversteken tussen de andere eilandjes kan als volgt: 3. Voetpontje Sweilandveer tussen Warmond Zijldijk en de Zweilandpolder: www.sweilandveer.nl 4. Voet- en fietspontje van Warmond Broek- en Simontjespolder naar Warmond Zijldijk 5. Salonboot de Heere Schouten tussen Koudenhoorn, de Zwanburgerpolder en Tengnagel: www.zwanburgerroute.nl

Varen rond Kaag De omgeving ademt rust en natuur, maar je hebt dus ook keuze genoeg om het water op te gaan. De 10 plassen ontdek je op alles wat drijft, te huur bij Jachthaven ’T Fissertje. Je krijgt een kaartje van de omgeving en gaat zelf aan de slag met een SUP-board of sloep. Adres: Jachthaven ’t Fissertje, Beatrixlaan 42-46, 2159 LJ Kaag // GPS: 52.212328, 4.556272

 Laat je rondvaren over de Kagerplassen met een begeleide boottocht vanuit Leiden. Klik hier voor speciale aanbiedingen.

Zeilen op de Kagerplassen - © Shutterstock

Fietsen ten oosten van de plassen Met deze fietsroute starten we aan de oostelijke kant van de plassen in Roelofarendsveen. Je fietst door de uitgestrekte polders in de richting van Leiderdorp, en passeert de dorpjes Warmond en Buitenkaag. Je neemt het veer aan de Zijldijk (nummer 4 op voorgaande kaart).

• •

Afstand: 40 km Begin- en eindpunt: Parking Toeristisch Overstappunt Roelofarendsveen, Noorderhem 2, 2371 EC Roelofarendsveen // GPS: 52.196060, 4.638219

Volgorde van fietsknooppunten: Start > 14 > 29 > 32 > 33 > 44 > 45 > 46 > 47 > 48 > 38 > 43 > 72 > 81 > 05 > 36 > 01 > 76 > 51 > 25 > 08 > 09 > 10 > 21 > 14

Wandelen ten zuiden van de plassen Met de Zwanburgerroute wandel je over de Zwanburgerpolderdijk en de eilanden Koudenhoorn en Tengnagel, met mooie uitzichten op water en de molens. Je neemt twee keer de salonboot de Heere Schouten: alle info over deze historische boot vind je via www.zwanburgerroute.nl. De salonboot vaart van april tot oktober, vooral in het weekend. Voor de juiste vaartijden en het boeken van de boot contacteer je best de schipper: +31 6-23375662

• •

Afstand: 7 km Begin- en eindpunt: Parking VVV Warmond, Gemeentehaven 3, 2361 CM Warmond // GPS: 52.194818, 4.502128

Starten en eindigen doe je op de gratis parking aan de VVV in Warmond. Vervolgens loop je over de brug naar het eiland Koudenhoorn. Op het eiland ga je links en volg je de zeshoekige bordjes die de wandeling aangeven, tot aan het volgende veer.

Huys te Warmont Aan de zuidkant van de Kagerplassen vind je het dorpje Warmond, met zijn Huys te Warmont. Het kasteel stamt uit de 13e eeuw en is privé. Maar de historische tuinen, het Bos van Krantz, kan je bezoeken. In de bomen woont de grootste kolonie rosse vleermuizen van Nederland. Adres: Huys te Warmont, Herenweg 139, 2361 EV, Warmond // GPS: 52.203011, 4.507108

Lisse Bloeiend bloemendorp Lisse wordt omringd door de zee, duingebied, en het wereldberoemde Keukenhof.

Keukenhof Met een omvang van 32 hectare is Keukenhof één van de grootste bloementuinen ter wereld. Je vindt er meer dan zeven miljoen tulpen, hyacinten, lelies en narcissen. De tuinen zijn geopend van maart tot mei en zijn een niet te missen attractie in de regio. Het thema van de tuinen verandert jaarlijks, waardoor het park er bij elk bezoek anders uit ziet. Er is ook een speurtocht met puzzelboekje, een kinderboerderij en een doolhof dat leidt naar een uitkijktoren. Keukenhof is een wandelpark met meer dan 15km aan paden. Vanaf het landgoed vertrekken ook 6 verschillende fietsroutes naar plekjes in de buurt, tussen de 5 à 40 kilometer. Je huurt je fietsen op het parkeerterrein bij hoofdingang, toert met een elektrische Twizy door de bollenvelden, of gaat mee met een begeleide tour. • • • • •

Boek je ticket online en sla de wachtrij over: boek hier je ticket online Maak een Lenterondvaart Cruise van 1u30 + toegang Keukenhof: boek je cruise Fietstour + tickets voor Keukenhof: boek je fietstour Maak een tour met een elektrische Twizy door de bollenvelden: boek je tour Helikoptervlucht boven de Hollandse bloemenvelden bij Keukenhof: boek je helivlucht hier online

Adres: Keukenhof, Stationsweg 166A, 2161 AM Lisse // Betaalde toegang // Openingsuren: www.keukenhof.nl // GPS: 52.268254, 4.543201

Bollenvelden - © Shutterstock

Kastelen, sprookjesachtige landhuizen, bollenvilla’s en heel wat historisch erfgoed: deze streek kent letterlijk een rijke geschiedenis. Het Keukenhofbosch maakte vroeger ook deel uit van het landgoed Keukenhof. Het aanpalende landgoed Wassergeest ontstond in de 17e eeuw.

Wandelen Een laarzenwandeling (7,5km) doorsteekt deze landgoederen. Het beginpunt is aan de parkeerplaats aan de hoek van de Spekkelaan en LoosterwegZuid in Lisse. Volg de blauw-geel gemarkeerde paden, en draag zeker je rubberlaarzen! Adres: Parking ter hoogte van Loosterweg Zuid 4, 2161 DT Lisse // GPS: 52.260505, 4.533149

Museum De Zwarte Tulp Waar Keukenhof nu te vinden is, lag meer dan 500 jaar geleden ook al een groenten- en fruittuin, aan het Teylingen kasteel. Wil je graag meer te weten komen over de geschiedenis van de Duin- en Bollenstreek? Breng dan een bezoek aan Museum de Zwarte Tulp.

Adres: Museum De Zwarte Tulp, Heereweg 219, 2161 BG Lisse // Betaalde toegang // Openingsuren: dinsdag tot zondag, 13u tot 17u. Gesloten op maandag // www.museumdezwartetulp.nl

Noordwijk aan Zee en Katwijk aan Zee Terug aan de kust beland je tussen stranden, duinen en twee populaire badplaatsen: Noordwijk aan Zee en Katwijk aan Zee.

De Vuurbaak, Katwijk aan Zee - © Shutterstock

Noordwijk aan Zee Noordwijk aan Zee is de derde badplaats van Nederland en staat al ruim honderd jaar bekend als een wat meer luxueuze plek – het is de enige badplaats in Nederland met een officiële kuuroord-status. Langs de boulevard vind je dan ook heel wat grote hotels, zoals het Palace Hotel en het Grand Hotel Huis ter Duin. Aan het strand vind je de vuurtoren en het oorlogsmuseum Engelandvaarders. Ga shoppen in de Hoofdstraat of ga het water op: het is de ideale plek om te suppen, golfsurfen, kiten, kanoën, zeilen of raften. Hiervoor kan je terecht bij watersportcentrum Beach Break. Parking: Parkeerplaats Koningin Astrid Boulevard, 2202 BK Noordwijk // GPS: 52.236753, 4.422997 Adres: Watersportcentrum Beach Break, Zeereep 106, 2202 NW Noordwijk // GPS: 52.255532, 4.437871

Katwijk aan Zee Katwijk aan Zee is een kustplaats met karakter, met een breed zandstrand en gezellige strandpaviljoens. We zijn in de buurt van Leiden en in de zomer of op warme weekenddagen vind je dan ook heel wat studenten op het strand. Het eerste bellenscherm in de monding van een rivier ter wereld bevindt zich in Katwijk: zo komt er minder plastic in de Noordzee terecht. Het dorpje werd in 2022 met de QualityCoast Award voor groene en duurzame recreatie bekroond. Aan de Boulevard staat de Vuurbaak – een witgepleisterde vierkante vuurtoren uit de 17e eeuw. Het Katwijks Museum in het centrum is gewijd aan het lokale vissersleven. In het centrum zijn er verder heel wat cafeetjes en winkeltjes om een middag door te brengen. Katwijk ligt midden in het Nationaal Park Hollandse Duinen – de perfecte startplek voor heel wat wandelen fietstochten. Hiervan starten er heel wat aan het Toeristische Overstap Punt van Katwijk: scan de QR-code op de paal voor alle info. Parking: Parkeerterrein de Zuidduinen, Zuidduinseweg 7, 2225 JM Katwijk aan Zee // GPS: 52.194441, 4.391112 Adres: Katwijks museum, Voorstraat 46, 2225 ER Katwijk aan Zee // www.katwijksmuseum.nl // GPS: 52.203866, 4.397490 Adres: TOP Katwijk, Sportlaan 3, 2225 JM Katwijk aan Zee // GPS: 52.195860, 4.386942

Stadswandeling in Leiden Leiden is een stad van ontdekkingen. Achter elke hoek krijg je een ander beeld dat je zal verrassen en doen hunkeren naar meer. De stad van de 17de eeuw, de stad van Rembrandt, is nagenoeg nog volledig intact. Met zijn vele grachten, idyllische brugjes, kleine pleinen, drijvende terrassen en niet in het minst zijn tientallen binnenhofjes is dit een ideale stad om te wandelen. Meer dan 10 musea, waaronder zeer waardevolle, zorgen voor de culturele noot. Bootje varen, shoppen in autovrije straten, genieten in een parkje of van een etentje in een van de vele horecazaken, dat is Leiden. Bovendien is Leiden zowel vanuit Nederland als België snel en goedkoop bereikbaar met de trein.

Leidse grachten - © The Media Bay

Reis met de trein naar Leiden De wandelroute start aan het treinstation Leiden Centraal. Dit station heeft zeer goede verbindingen met andere grote steden in Nederland en België. Ook vanuit België is Leiden snel bereikbaar én goedkoop. Je kan immers met de IC-trein reizen (de 'Amsterdammer'). Neem de IC-trein vanuit Brussel of Antwerpen naar Rotterdam. Daar kan je dan overstappen voor de IC naar Leiden. Totale reistijd ca. 2u50 vanuit Brussel, ca. 2u. vanuit Antwerpen. Tickets kan je online kopen op de site van NS Internationaal. Wie het sneller wil kan met de Thalys reizen tot Rotterdam en daar de IC nemen naar Leiden, totale reistijd minder dan 2 uur vanuit Brussel, 1u10 vanuit Antwerpen. Meer info via deze link.

Voordelig parkeren in Leiden Het goedkoopst in de stad parkeren kan op de P+R Haagwegterrein op 5 minuten wandelen van het stadscentrum en op 3 minuten van onze wandelroute. Je krijgt er een gratis shuttledienst bij naar het centrum. Op de kaart kan je zien waar de parking gelegen is. Ga naar punt 4 in onze routebeschrijving en je ziet meteen hoe de wandeling te starten. Adres: Haagweg 8, 2311 Leiden // GPS: 52.159255, 4.478569 // www.parkingleiden.com

Excursies vanuit Leiden De bekende tulpententoonstelling Keukenhof ligt op slechts 15 km van Leiden. Elk uur zijn er 4 rechtstreekse busverbindingen naar Keukenhof vanaf het Centraal Station van Leiden. Er zijn voordelige combi-tickets (bus + entree) te verkrijgen op hun website. Alle info en tickets zijn te vinden op www.reisroutes.nl/blog/nederland/keukenhof-bollenvelden-bezoeken/ Leiden ligt middenin de bollenstreek met een ruim aanbod aan fietsroutes. Uitstappen met de trein kan naar Den Haag (20 minuten), Rotterdam (35 minuten), Amsterdam (35 minuten), Delft (20 minuten). Meer info via deze link waar je ook een kaartje online kan aankopen.

Bootje varen op de Leidse grachten Wil je de charme ontdekken vanop het water? Dan kunnen we alleen maar aanraden om te kiezen voor een rondvaart met een klein bootje. Dit zijn de enigen die onder de kleine bruggetjes kunnen varen en je zo elk mooi hoekje van Leiden laten zien. Bijna alle rondvaartboten vertrekken vanop de Beestenmarkt. Wij kozen voor 'Bootjes & Broodjes' omdat zij over elektrische bootjes beschikken met gids en dak voor als het zou regenen. Het dak gaat elektrisch omlaag bij lage bruggen, dan is het wel even bukken. Meer info op www.bootjesenbroodjes.nl of bestel je tickets hier online.

Een goed bewaarde oude stad De charme van Leiden is zijn oude stad, doorspekt met vele grachten, mooie bruggetjes en romantische binnenhofjes. De oude binnenstad is er nog steeds zoals Rembrandt die gekend heeft. Dat is te danken aan de grote terugval na de Gouden Eeuw. Niemand had nog interesse in Leiden en daardoor werd er weinig verbouwd.

Wandelroute door Leiden • •

Afstand: 4,3 km Begin- en eindpunt: Stationsplein, Leiden // GPS: 52.165497, 4.482955

Je kan deze route ook wandelen met GPS, installeer de app Google Maps op je smartphone en klik dan op deze link of scan de QR code rechts. Zo kan je je smartphone als GPS gebruiken.

Je start aan het treinstation van Leiden Centraal. Je staat met je rug naar dit moderne gebouw en stapt

eenvoudig rechtdoor in de Stationsweg (zie ligging hier). Meteen zie je rechts het infokantoor van Toerisme Leiden, VVV Leiden (zie ligging hier). Daar kan je onder meer het boekje 'Discover Leiden' krijgen met thematische wandelroutes. Je kan er eveneens een stadsplan bekomen. Wandel dan verder door de Stationsweg en aan de singel stap je rechtdoor, over de brug van de Morssingel. Meteen zie je aan je rechterhand het grote Rijksmuseum Volkskunde.

Rijksmuseum Volkenkunde Reeds in 1837 begon men in Leiden met het

verzamelen van kunst waaronder oude kunstschatten, beelden, schilderijen maar eveneens wapens, klederen, eetgerei, gebruiksvoorwerpen enz. Zo is dit museum het oudste museum ter wereld dat handelt over de volkenkunde. Vandaag telt het museum al bijna 250 000 voorwerpen over uiteenlopende niet-westerse culturen uit alle continenten: beelden van Inca’s en Azteken, Chinese schilderingen, boeddha’s, Afrikaanse bronzen beelden ... In acht zalen zijn 4000 van die kunstobjecten opgesteld. Er is steeds een tijdelijke tentoonstelling naast de vaste collecties. Sinds april 2014 is het Museum Volkenkunde van Leiden een fusie aangegaan met het Afrika Museum in Berg en Dal en het Amsterdamse Tropenmuseum. Onder de naam van Nationaal Museum van Wereldculturen bundelen zij alzo de krachten op gebied van o.a. educatie, wetenschappelijk onderzoek met gezamenlijke ondersteuning van maatschappelijke en commerciële partners. Adres: Steenstraat 1, 2312 BS Leiden // Meer info op www.volkenkunde.nl // GPS: 52.163443, 4.482928

We vervolgen de weg en komen algauw aan een driehoekig plein: de Beestenmarkt.

De Beestenmarkt Zoals de naam al doet vermoeden

werden hier vroeger dieren verhandeld. Er stonden toen wel meer bomen om de dieren wat schaduw te geven. De start van de markt werd aangegeven door een bel die er nu nog steeds hangt, namelijk tussen huisnummer 9 en 10. Die bel noemen ze ook wel de Schapenbel omdat schapen hier het meest werden verkocht. Wist je dat dit plein het grootste is van Leiden? Eigenlijk heeft Leiden geen grote pleinen waar markten of feesten kunnen op gegeven worden. Daarom creëren ze soms een kunstmatig plein door pontons naast elkaar op het water te leggen. Zo gaat de kerstmarkt door op zo'n kunstmatig plein op het water en dat is ook het geval voor

het grote 3 oktoberfeest (Leidens Ontzet). Dit is uniek in Nederland. Vanop dit plein zie je al de Lakenhal, het gebouw met de vazen op het dak. Dat is nu een museum, daar komen we straks nog langs. GPS: 52.162827 4.485174

Vanop de Beestenmarkt vervolg je de route door rechtdoor te wandelen, dus niet de hoofdweg naar links volgen. Je wandelt nu in het Kort Galgewater. Na de bocht kom je in de historische haven terecht. Hier was de haven van Leiden en die doet men nu een beetje herleven door oude binnenschepen, nu omgebouwd tot woonboten, hier te laten aanmeren. Aan de rechterkant zie je een groot gebouw, Leidse Stadstimmerwerf.

Leidse Stadstimmerwerf Dit was de werkplaats met magazijnen en woningen

voor de stadstimmerman, metselaar en steenhouwer. Het huis vooraan werd bewoond door de stadsarchitect, daarachter was zijn atelier en dat van de bouwlieden. De voorgevel in Hollandse renaissance dateert van 1612. De natuursteen die uitsteekt onder de ramen moest ervoor zorgen dat de bakstenen grotendeels droog bleef. Het was het eerste huis dat gebouwd werd in de uitbreidingszone van Leiden in de 17de eeuw. Via het poortje kan je naar de binnenhof. Daar zie je een groot pakhuis, nu omgebouwd tot woningen. In het midden konden de ramen eruit om goederen naar binnen te hijsen. Leiden heeft meer dan 30 binnenhofjes. Straks komen we nog langs prachtige en romantische binnenhofjes met kleine huisjes. Adres: Kort Galgewater 22, 2312 BR Leiden // GPS: 52.161432, 4.483367

Wandel nu verder tot aan de brug en de molen. Dan ben je aan punt 2 op de kaart. Ga nu even naar rechts en na goed honderd meter kom je bij de Morspoort.

Dan keer je terug tot bij deze bijzondere brug.

Morspoort Van de tien stadspoorten die Leiden ooit had, zijn er nog

twee bewaard gebleven: de Zijlpoort en de Morspoort. Deze laatste heette vroeger de Galgpoort omdat deze plek de toegang gaf naar het Galgeveld. In de 17de eeuw kreeg de poort haar huidige naam, afgeleid van het moerasgebied de Morsch aan de westelijke rand van de stad. Opvallend is de grote achtkantige koepel. Lange tijd werden in de poort gevangenen vastgehouden. Adres: Morsstraat 66, 2312 BN Leiden // GPS: 52.162065, 4.482171

Molen De Put en de Rembrandtbrug Molen De Put (17de eeuw) is een nagebouwde

standaardmolen (1997), zelfs de Rembrandtbrug (17de eeuw) is een recente reconstructie. Het ziet er oud uit maar dat is het dus niet. De molen die werkt nog en er is zelfs een winkeltje van zelfgemalen

producten.

Sommigen

beweren

wel

dat

Rembrandt's ouders hier hun molen hadden, maar dat is niet juist. Hun molen stond buiten de stad. Vanop de brug heb je een prachtig zicht op de historische haven. Als je nu even naar de andere kant van de brug kijkt dan zie je rechts op de gevel een gedicht. Muurgedichten Dit muurgedicht is geschreven in het Fries en er zijn nog meer dan honderd op de gevels te lezen in niet minder dan 103 verschillende talen. Het initiatief werd opgestart in 1992 met als doel de vreemdelingen te verwelkomen. Adres: Park de Put 11, 2312 BR Leiden // GPS: 52.161339, 4.481991

Stap over de brug van het Galgewater en ga nu rechtdoor. De naam Galgewater komt doordat er hier veel galgen stonden waar misdadigers werden opgehangen. Dit deel lag immers net buiten de stadsmuren tot begin de 17de eeuw. Eenmaal over het water kom je aan pleintje, de Rembrandtplaats.

Molen De Put en de Rembrandtbrug - © The Media Bay

Links in het gebouw zie je een kleine plaat die ons doet herinneren dat op deze plaats het geboortehuis van Rembrandt moet gestaan hebben. Rembrandt heeft hier gewoond van bij zijn geboorte in 1606 tot 1631. Het huis werd afgebroken in het begin van de vorige eeuw. Op het pleintje zie je de kleine Rembrandt afgebeeld die een zelfportret aan het schilderen is. 'De jonge Rembrandt' is een bronzen kunstwerk van Stephan Balkenhol. Het kwam er naar aanleiding van het 400ste geboortejaar van de schilder in 2006.

Rembrandt De beroemde kunstschilder werd als zoon van een molenaar en bakkersdochter op 15 juli 1606 in Leiden geboren. Zijn volledige naam was Rembrandt Harmensz van Rijn. Hij was nog geen veertien toen zijn ouders hem inschreven aan de universiteit van Leiden. Hij zou er nauwelijks studeren want de schilderkunst trok hem te veel aan. Samen met een vriend Jan Lievens richtte Rembrandt in Leiden een atelier op waar hij leerlingen opleidde. Vanaf 1631 verhuisde hij naar Amsterdam. Het was de start van een productieve reeks werken. In 1634 huwde Rembrandt met Saskia van Uylenburgh. Driemaal op rij stierf een pasgeboren kind maar in 1641 kregen ze een zoon, Titus. Datzelfde jaar sterft echter Saskia. Hij vond troost bij zijn verzorgster Geertje Dircx maar kende met haar weinig huwelijksgeluk. Met haar opvolgster Hendrickje Stoffels kreeg Rembrandt een dochter Cornelia (1654). Hij krijgt vanaf dan minder opdrachten, leeft iets te veel boven zijn stand waardoor zijn schulden snel oplopen. Zijn huis en bezittingen moet hij verkopen in 1658. Tijdens zijn laatste jaren leverde hij, ondanks zijn armtierig bestaan, nog prachtige werken af. Zijn vrouw Hendrickje sterft in 1663. Zijn zoon Titus in 1668. Een jaar later blaast de grootmeester op 4 oktober zijn laatste adem uit en wordt begraven in een gehuurd graf. Zijn kleindochter Titia (uit huwelijk van Cornelia met de schilder Cornelis Suythof) was de enige erfgenaam en kreeg in 1671 een bedrag uitgekeerd van 3150 gulden uit de verkoop van schilderijen en etsen. Wist je dat het gezegde bij een belangrijke aankoop 'ik ga er een nachtje over slapen' afkomstig is van de periode van Rembrandt? In zijn woning in Amsterdam had hij een logeerkamer waar een potentiële klant een nachtje kon blijven slapen met het gevraagde schilderij aan de muur, vooraleer hij moest beslissen.

Wandel door het parkje naar het water toe en ga dan wat verder voorbij het gebouw naar links. Het grote gebouw is nu een advocatenkantoor en was in de 19de eeuw de zeevaartschool. In het gebouw waren er geen grote trappen maar wel typische smalle trappen zoals in een schip. De studenten sliepen trouwens in hangmatten zodat ze zich al volledig konden inleven voor een verblijf op zee. De smalle trappen zijn nu allemaal verdwenen. Bij de rijweg, aan het zebrapad, ben je aan punt 3 op de kaart.

Wie naar de P+R parking wil, moet hier naar rechts.

Wie de wandeling verderzet kruist de weg en gaat rechtdoor via de passerelle onder een groot gebouw in het parkje. Kom je van de P+R parking? Vanop de parking kom je in de Haagweg en ga daar naar rechts. Je stapt over twee bruggen. Daarna zie je links een gebouw met opschrift 'Kweekschool voor zeevaart'. Aan dat zebrapad ga je rechts via de passerelle onder een groot gebouw. Je bent dan op het traject van de wandeling. Ga door het parkje en langs het water en je komt automatisch aan een rijweg, ook daar ga je rechtdoor langs het water: Groenhazegracht. Bij de volgende brug rechts ben je aan de Doelenpoort. Hier ga je echter eerst even naar links, wandel in de Oude Varkenmarkt, daar kan je op het einde van de straat ter hoogte van nummer 1, links het Pieter Loridanshof bezoeken. Het hofje werd gesticht in 1655 door Pieter Loridan en bestaat uit een ingangspaviljoen met regentenkamer en 12 woningen. Na je bezoek aan het hofje wandel nu terug in de Oude Varkenmarkt richting de Doelenpoort, stap erdoor en zo kom je in de Sebastiaandoelen. Aan het eerst brugje ga je naar links door de moderne poort, de Doelensteeg in. Adres: Oude Varkenmarkt 1, 2311 VN Leiden // GPS: 52.159858, 4.483125

Doelenpoort In 1645 ontwierp de Leidense stadsarchitect Arent van

’s Gravesande deze poort in zandsteen. Ze gaf toegang tot een oefenterrein van twee schuttersverenigingen. De leden van deze schuttersgilden verdedigden de stad in tijden van oorlog en het handhaven van de openbare orde in vredige tijden. De beeldengroep bovenaan stelt St.-Joris voor, de beschermheilige van de schutters, die een draak verslaat. Als je in de Doelensteeg loopt heb je wat verder aan je linkerhand een poortje dat toegang geeft tot het binnenhofje van Eva Hoogeveen. Bovenaan de poort staat in het Latijn vermeld dat Eva van Hoogeveen een kuise maagd was. Opgelet, de poort van het hofje is niet altijd open. Adres: Doelenpoort, Groenhazengracht, 2311 VT Leiden // GPS: 52.159149 4.483499

Binnenhofjes Er zijn meer dan 30 binnenhofjes in Leiden. We brengen je met deze wandeling langs een paar mooie zoals deze van Eva Hoogeveen. Net zoals de andere is dit binnenhofje tot stand gekomen door een rijke familie die hun hemel wilden verdienen. Daarom bouwden ze kleine woningen binnen een ommuring met centraal een gemeenschappelijke tuin of binnenhof. De huisjes waren voorzien van het standaardcomfort voor die tijd. Arme mensen mochten er komen wonen in ruil voor een dagelijks gebed voor de weldoener. Ze waren bovendien verplicht zich éénmaal per maand te wassen! 's Nachts werden de poorten gesloten. Vandaag zijn het nog steeds huurwoningen voor senioren aan een voordelige prijs: ca. 400 à 500€ per maand. Eva Hoogeveen heeft dit binnenhofje laten bouwen na haar dood (1654) met haar erfenis. Bezoekers hou het rustig. De bewoners zijn niet gesteld op toeristen die veel lawaai maken. Gewoon even kijken tot bij het bord en dan terug.

Op het einde van de Doelensteeg, net voor de brug, ga je naar rechts (Rapenburg). Wat verder zie je rechts de toegang tot de Hortus Botanicus.

Rijksmuseum van Oudheden Collecties met heel wat waardevolle kunstschatten en voorwerpen uit de oudheid. In

totaal zijn ruim 6000 objecten opgesteld uit Egypte, het nabije Oosten, Griekenland en Rome. Liefhebbers van archeologie komen hier dus zeker aan hun trekken. Er is eveneens over Nederland een permanente overzichtscollectie van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen. Alles wordt getoond op een boeiende interactieve manier voor zowel jong als oud. Adres: Rapenburg 28, 2311 EW Leiden // Meer info op www.rmo.nl // GPS: 52.158481, 4.485943

Hortus Botanicus Deze botanische tuin is vooral interessant om te

bezoeken van mei tot en met september. De tuin ligt tussen de universiteitsgebouwen. Opvallend is de grote glazen kast waar ook de entree is. Maar je bent dan wel de oudste plant van de tuin voorbij gelopen. Die staat bij de ingang en is van 1601. De tuin werd gesticht in 1594 door Clusius en een kopie van zijn eerste tuin zie je op het centrale plein. Maar wist je dat diezelfde Clusius de eerste tulp meebracht uit Wenen? Het was toen 1594 en hij was de eerste die op grote schaal tulpen kweekte. In België was de eerste tulp te zien in 1562 maar men slaagde er niet in die te kweken. Clusius deed het wel met succes. Tulpen waren en zijn nog steeds zeer gevoelig voor allerlei ziektes. In de Hortus Botanicus is er een Japanse tuin die Siebold heeft gemaakt. Wat verder in de straat heeft hij zelfs een museum (Rapenburg 19). Toen in 1829 Siebold uit Japan terugkwam had hij veel planten mee. Er zijn nu nog steeds 15 planten over uit die periode. In de Victoriakast zie je de reuzewaterlelie, een plant uit de Amazone. In de zomer zijn de bladen reuzegroot en kan je er een kind tot 1 jaar op leggen. In deze kast zijn er ook vlinders te zien naast orchideeën. Bij het wandelen door de tuin zal je merken dat sommige kasten gesloten zijn voor bezoekers. Het is immers nog steeds een universitaire hortus waar er wetenschappelijk onderzoek gebeurt. Het is een Belg die hier directeur is, professor Smets. Adres: Rapenburg 73, 2311 GJ Leiden // Meer info op www.hortusleiden.nl // GPS: 52.157131, 4.484911

 Op zoek naar een hotel in Leiden? Klik hier voor onze favoriete verblijven.

Als je uit de tuin komt ga je naar rechts. Je staat nu aan de gevel van de kapel van het

Witte Nonnenklooster. Hier werd de eerste universiteit van Nederland opgericht, in

1575. Het gebouw stond toen leeg en lag aan de rand van de stad. De kapel werd verbouwd. Zo zijn de grote ramen onderbroken om een tussenverdiep in de kapel te maken. Nog steeds is dit gebouw in gebruik van de universiteit voor ceremoniële functies. De universiteit heeft zo'n 30.000 studenten. Ook de meeste leden van koninklijke familie studeerden aan de universiteit van Leiden. Neem nu de brug links en ga rechtdoor in de Kloksteeg. Zo kom je bij de Pieterskerk. Maar eerst heb je rechts nog een poortje tot een van de mooiere binnenhofjes van Leiden: Jean Pesijnshofje (1655). Ook vrij toegankelijk als je de privacy van de bewoners en de stilte weet te bewaren. De kerk is nu een evenementenhal en toegankelijk mits entree van 11 tot 18 uur via het huisnummer 16 op het einde van de Kloksteeg.

Pieterskerk De

bouwwerken

van

deze

laatgotische

kerk,

opgetrokken in zandsteen, begonnen in 1390 en pas in 1565 werden ze beëindigd. Oorspronkelijk stond hier een kapel uit 1121. Later werd de kapel vervangen door een kerk gewijd aan Sint Pieter. Daarmee is het de oudste kerk van Leiden. Zowel het binnen interieur als de gevel zijn monumentaal van grote waarde.

Tussen

2000

2010

werden

grondige

restauratiewerken uitgevoerd. In de kerk bevinden zich een dertigtal grafstenen en gedenkplaten van bekende kunstenaars, vooraanstaande figuren en 'rijke stinkerds'. Weet je van waar het gezegde 'rijke stinkerds' komt? Rijke mensen konden zich veroorloven om in de kerk begraven te worden. Als die begonnen te rotten dan kwamen er toch nog altijd geurtjes vrij van onder de grafsteen. Zo kon het nogal stinken in de kerk een paar weken na de begrafenis. In deze kerk liggen er ook een paar protestantse Vlamingen begraven toen die op de vlucht moesten voor Alva. Die Vlamingen, met al hun rijkdom, hebben geholpen om van Leiden en omgeving een bloeiende handelsregio te maken. Adres: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden // Meer info op www.pieterskerk.com // GPS: 52.157344, 4.487987

Op het einde van die Kloksteeg, voorbij de kerk, kom je op een klein pleintje waar je rechts in de hoek, onder een boom, een klein poortje ziet. Stap daar binnen en je komt op een ander binnenhofje. Stap

het hofje door en je komt op een groter en moderner binnenhof waar je naar links afslaat. Bij de straat ga je rechtdoor in de Wolsteeg. Op het einde kom je aan de Breestraat met links voor je het stadhuis.

Stadhuis In 1574 werd Leiden tot tweemaal toe aangevallen door

de Spanjaarden. Nadat het eerste beleg mislukte, moesten de Spaanse troepen ook bij de tweede poging afdruipen nadat Willem De Zwijger de dijken rond de stad liet doorsteken. Een datum die sindsdien bekend is als het Beleg en Ontzet van 3 oktober 1574 en elk jaar tijdens een historische optocht wordt herdacht. Er brak een nieuwe bloeiperiode aan. Iets wat het stadsbestuur door middel van een groots monumentaal stadhuis graag wou etaleren. Stadssteenhouwer Claes Cornelisz van Es en architect Lieven de Key zorgden voor de plannen. Hun resultaat is enkel nog te bewonderen met de sierlijke renaissance voorgevel. De hele binnenruimte inclusief alle kunstschatten ging immers verloren door een verwoestende brand op 12 februari 1929. Geduldig begon de heropbouw en verrees een geheel nieuw stadhuis. Het interieur telt enkele pareltjes waaronder het meubilair van de raadzaal, de trouwzaal en de burgemeesterskamer. Aan beide zijden van het bordes hangen plaquettes met daarop een verwijzing naar het Beleg en Ontzet van de stad (gouden letters vormen opgeteld het Romeinse cijfer 1574). Adres: Stadhuisplein 1, 2311 EJ Leiden // GPS: 52.158281, 4.490894

Komende uit de Wolsteeg moet je naar rechts en direct naar links. Je komt nu aan de Vismarkt en een brug met

galerijen die je moet overstappen. Vanop deze plaats heb je een mooi zicht op de modernere achtergevel van het stadhuis. Deze brug, de Koornbrug, is een mooi voorbeeld van hoe vroeger handel werd gedreven. Op deze brug werd graan verhandeld en zelfs opgeslagen onder het dak. Markten waren er niet en dus werd de koopwaar verkocht op bruggen en pontons. Hier zie je nu ook nog pontons aangemeerd en gebruikt als terras van een horecazaak. Veel bruggen dragen daarom ook namen van koopwaar. Als je op deze brug naar links kijkt dan zie je in de verte de Visbrug (zie foto verder). Dat is de oudste brug en daar is ook het oudste

stadsdeel. Die brug heeft een hoge doorgang om grotere boten er onderdoor te laten varen tot hier. Straks komen we op die plaats. Nu eerst naar de burcht van Leiden. Als je op de brug staat is het rechtdoor (Burgsteeg) en op het einde naar links door de poort van de burcht. Vanop het kleine pleintje kan je naar boven op de burcht. Opvallend is het stadswapen met de twee sleutels dat is aangebracht op het smeedijzeren hekken. In het begin van de 12de eeuw werd op de plaats van de Pieterskerk een kapel gebouwd ter ere van Petrus en Paulus, twee apostelen van Jezus. Petrus heeft de sleutel van de hemel en die heilige kwam ook steeds voor op officiële documenten als beschermheilige van de stad. Omdat in het evangelie gesproken is over de 'sleutels' staan er twee in het stadswapen. De wapenschilden naast het stadswapen zijn van voormalige burgemeesters van Leiden.

De Burcht De eerste aanwijzingen van een heuvel op deze plek

dateren uit eind 9de eeuw. Tot 1150 werd de heuvel minstens drie keer verhoogd en stond er een houten versterking. Die werd vervangen door een ringmuur met kantelen en schietgaten. Het was een typisch mottekasteel (motte=verhoging) waartoe ook een toren behoorde, maar die is verdwenen. De Burcht lag waar twee zijarmen van de Rijn en de rivier de Mare samenvloeien, ideaal gelegen dus voor scheepvaart en controle. Na verschillende bezitters kwam het complex in 1651 in handen van de stad en kreeg het een functie als watertoren (water werd omhoog gepompt naar twee reservoirs in de burcht) en stadspark. Dat is het vandaag nog steeds. Adres: Van der Sterrepad 5, 2312 EK Leiden // GPS: 52.158982, 4.492399

Als je van de burcht komt ga je naar links, op het einde naar links (Oude Rijn), op het einde nog eens naar links (Hoogstraat) en zo kom je bij die beroemde brug, de Visbrug, de oudste van Leiden. Zoals de naam al doet vermoeden, werd er op deze brug vis verkocht.

De Visbrug - © Shutterstock

Ga naar rechts en je komt langs de Waag, naast een groot warenhuis. Je bent nu in het oude hart van de stad en ziet het beroemdste drijvend terras van Leiden.

De Waag Op deze plaats stond vanaf eind 15de eeuw een houten waag: een gebouw waar

goederen gewogen werden. In 1657 kwam er een stenen versie in classicistische stijl. Bemerk boven de ingang en in het timpaan afbeeldingen van het wegen en het verpakken. Omdat Leiden omringd is door water, werden veel goederen aangeleverd over het water. Die moesten gewogen worden. Om gesjoemel in te dijken werden gewichten officieel geijkt. Zo kon vermeden worden dat de koper erin geluisd werd. De kraan om goederen te lossen en te laden is er niet meer. Vandaag wordt er niet meer gewogen maar is er een restaurant in ondergebracht. 3 oktoberfeesten Dit is het hart van de festiviteiten van 3 oktober. Die datum is heilig voor de inwoners van Leiden want dan vieren ze 'Leiden Ontzet'. Op 3 oktober 1574 werden de Spanjaarden verdreven

uit Leiden na een maandenlange belegering van de stad. De watergeuzen hebben de dijken nabij Rotterdam doorgestoken en de Spanjaarden moesten vluchten door de overstromingen. De watergeuzen kwamen de bewoners van Leiden tegemoet met haring en wittebrood. Tijdens de 3 oktoberfeesten staat bij de Leidenaars nog steeds hutsepot, haring en witbrood op het menu. Waarom hutsepot? Omdat het verhaal de ronde doet dat de Spanjaarden hals over kop moesten vertrekken en zelfs een pot warme hutsepot achterlieten. Die werd gevonden door een jongetje. De originele ketel staat in het museum Lakenhal, tenminste voor wie het wil geloven. Adres: Aalmarkt 21, 2311 EC Leiden // GPS: 52.159374, 4.490509

Bij punt 6 ga je naar rechts (neem er even de kaart bij) en neem je die modernere brug rechts. Je wandelt rechtdoor tot bij de Hartebrugkerk (1835). Je gaat daar naar links (Haarlemmerstraat) tot aan de tweede straat rechts (Vrouwenkerkkoorstraat). Het hoeft niet gezegd dat de Haarlemmerstraat dé winkelstraat is van Leiden. Je komt op het einde van de Vrouwenkerkkoorstraat op een pleintje: Koning Boloplein met een kerkruïne. Dat is punt 7 op de kaart.

Ga je daar naar links dan kom je bij het Museum Boerhaave. De wandeling gaat echter naar rechts en bij het volgende kruispunt naar links (Lange Mare). Je wandelt nog langs de Mare kerk. Bij het volgende kruispunt ga je de brug over en naar links (Oude Singel). Aan je linkerhand zie je de Leidse Schouwburg en aan je rechterhand heb je het museum Lakenhal.

M Museum Boerhaave

Dit museum is vooral opgebouwd rond het thema

geneeskunde,

maar

ook

over

Natuurwetenschappen.

Boerhaave was een beroemd arts uit de 18de eeuw waar de groten der aarde op consultatie kwamen ... en ook in de wachtzaal moesten wachten zoals de anderen. Hij had in dit gebouw zijn ziekenhuis of wat je zich daar moet van voorstellen. Hij was zo beroemd dat er iemand uit een ver oosters land een brief schreef naar Boerhaave met als adres: 'Europa'. Via Marseille kwam de brief toch terecht bij de arts. De tentoonstelling verloopt chronologisch. Je start met anatomische tekeningen uit de 16de eeuw, vol met fouten want het was toen verboden om mensen te ontleden. In diezelfde ruimte

hangen vier schilderijen die de arts afbeelden, eerst als Jezus en dan als duivel. Patiënten die genazen moesten immers een hoge rekening betalen. Wie niet genas betaalde niets. Omdat er weinig mensen genazen was de rekening hoog. Daarna loop je doorheen de wondere wereld van natuur- en geneeskunde. En daar hoort ook een lugubere ruimte bij met levensechte lichaamsdelen op sterk water. Zoek even het 'olifantje' op. Het is geen olifantje maar wel een embryo van een varken met een afwijking. Trouwens het museum heeft ook een anatomisch theater met geraamten. Adres: Lange Sint Agnietenstraat 10, 2312 WC Leiden // Meer info op www.museumboerhaave.nl // GPS: 52.161398, 4.489123

Leidse Schouwburg Op 1 oktober 1705 opende de Leidse Schouwburg zijn deuren. Daarmee is dit theater de

oudste schouwburg van Nederland. Er werden door het grote succes geregeld uitbreidingen doorgevoerd. Even werd gevreesd voor het voortbestaan omdat men de schouwburg wou slopen en op een andere plek een nieuwe optrekken. Maar het stadsbestuur koos uiteindelijk voor een restauratie en renovatie die tussen 1974 en 1976 gebeurde. Nadien volgden nog twee verbouwingen (1997 en 2009). Sindsdien straalt de Leidse Schouwburg opnieuw de pracht uit van weleer want men kopieerde de inrichting zoals die bestond in 1865. Adres: Oude Vest 43, 2312 XS Leiden // Meer info op www.stadspodia.nl // GPS: 52.162389, 4.489388

Museum Lakenhal Het gebouw dateert van 1640 en was een keurhal voor het Leidse laken. Uiteraard is

hierover een afdeling in het museum. Trouwens de productie van het laken is te zien bij de ingang op vijf natuurstenen panelen in de gevel. Daarnaast is het ook een stadsmuseum. Zo zie je er een prachtig drieluik van Lucas van Leyden (1526) 'Het Laatste Oordeel'. Het was een altaarstuk in de Pieterskerk. Het doel was het verhaal te vertellen van hemel en hel aan analfabeten. Dit schilderij zal tijdens de verbouwingen verhuizen naar het Rijksmuseum in Amsterdam en zal in dezelfde zaal hangen als de Nachtwacht.

Er hangt in het museum zelfs een piepklein schilderijtje van Rembrandt, één van zijn eerste werkjes, naast een groter schilderwerk van deze meester. Uiteraard is er een afdeling over het Leidse Beleg (16de eeuw) en daar is die befaamde ketel te zien waar de hutsepot in stak die de Spanjaarden hals over kop achterlieten. Adres: Oude Singel 32, 2312 RA Leiden // Meer info op www.lakenhal.nl // GPS: 52.162905, 4.487583

Museum Lakenhal - © Shutterstock

Vervolg je weg langs de Oude Singel om bij het volgende kruispunt, net voor de Beestenmarkt, naar rechts te stappen in de Nieuwe Beestenmarkt. Op het einde bij een

groot kruispunt zie je recht voor je de Molen De Valk. Recht voor je, links van de molen, is er een wandelen fietspad. Dat pad neem je en volg je langs het water. Bij de rijweg naar links en blijf deze volgen tot je terug naar links kan naar het station, het eindpunt van deze wandeling. Wie gestart is vanaf punt 3 (via de P+R parking) leest nu gewoon vanaf punt 1 bij de beschrijving.

Stedelijk Molenmuseum De Valk Ooit stonden er op de wallen van Leiden 19

windmolens. Vandaag rest er nog slechts één originele, De Valk. De molen is een authentieke stellingkorenmolen (29m hoog) uit 1743, telt zeven verdiepingen en werd in amper 3 maanden gebouwd. Tot 1925 werd er graan gemalen. Sinds 1966 is de molen omgebouwd tot een museum. Tijdens een bezoek maak je niet alleen kennis met de geschiedenis van de molen maar ook met het ambacht van de molenaar. Je ziet hoe die te werk ging, hoe hij en zijn familie leefden op het gelijkvloers. Sinds 2000 is de molen opnieuw maalvaardig gemaakt. Adres: 2e Binnenvestgracht 1, 2312 BZ Leiden // Meer info op www.molendevalk.leiden.nl // GPS: 52.164433, 4.486265

Wassenaar Het Nederlandse vorstenpaar woont er, en het staat te boek als de op twee na rijkste gemeente van Nederland: Wassenaar kent vele grote landhuizen, maar ook een attractiepark, natuurgebied en mooie stranden.

Attractiepark Duinrell In attractiepark Duinrell vind je meer dan 40 attracties en het grootste waterpark van de Benelux, het tropische Tikibad. Avontuurlijk glijden, duikvluchten, spelen in overdekte speelparadijzen of roetsjen op familieachtbanen: het kan er allemaal. Adres: Duinrell 1, 2242 JP Wassenaar // Betaalde toegang // Openingsuren & tickets: www.duinrell.nl // GPS: 52.146978, 4.387797

Museum Voorlinden - © Shutterstock

Museum Voorlinden Je loopt er door een wereld van illusies. Ieder kunstwerk is wel een Instagram-foto waard. In het Museum Voorlinden zie je hoe het is om droog in een zwembad te blijven, je bekijkt er een hyperrealistisch maar uitvergroot ouder stel op het strand en je stapt er in een levensgrote installatie met spiegels en lampen waardoor het lijkt alsof je in een caleidoscoop zit. Adres: Museum Voorlinden, Buurtweg 90, 2244 AG Wassenaar // Betaalde toegang // Openingsuren & tickets: www.voorlinden.nl // GPS: 52.116865, 4.346017

Natuurgebied Meijendel - © Shutterstock

Natuurgebied Meijendel Het natuurgebied Meijendel is onderdeel van Nationaal Park Hollandse Duinen. Dit grote aaneengesloten duingebied loopt tot aan Scheveningen, met een fietspad dwars er doorheen. Onderweg kan je uitblazen in het Monkeybos. In de duinen, bossen en op de stranden zie je reeën, vossen, Gallowayrunderen of Konikpaarden. Er zijn heel wat wandelroutes, voorzien van gekleurde paaltjes, met uitzichtpunten op de Meijendelse Berg, Abelentop of Ganzenhoek.

Bezoekerscentrum De Tapuit is het ideale vertrekpunt voor je bezoek aan Meijendel. De blauwe route (3,2 km) en de gele route (4,5 km) starten hier. Parkeerplaats Meijendel is de grootste parking, en van daar volg je voor 1,5 kilometer de witte paaltjes naar De Tapuit. Bij het bezoekerscentrum zelf is er geen parkeerplaats voorzien. Adres: Bezoekerscentrum De Tapuit, Meijendelseweg 40-42, 2243 GN Wassenaar // Info: www.dunea.nl/duinen/bezoekerscentrum Parking: P1 parkeerplaats Meijendel (Kievietsduin), Meijendelseweg 30, 2243 GN Wassenaar // GPS: 52.131656, 4.355944

De Wassenaarse Slag Aan de noordzijde van Meijendel ligt het strand de Wassenaarse Slag. Deze kustlijn van Wassenaar is ruim 8 kilometer lang. Afgezet door de duinen is het er rustig, maar je vindt er wel een aantal strandpaviljoens. Adres: Parkeerterrein Zeelust, De Wassenaarse Slag 13, 2242 PG Wassenaar // GPS: 52.161748, 4.351350

Overnachten in de Duin- en bollenstreek Onze top 3 locaties om te overnachten, en zo jouw trip onvergetelijk te maken:

•

Duinresort Dunimar in Noordwijkerhout: meer info en boeken.

•

Eigentijds hotel aan de rand van het centrum van Leiden, boutique hotel d’Oude Morsch: meer info en boeken.

•

Stel het je voor… ’s Ochtends wakker worden door het ruisen van de zee in een beach bungalow vlak aan het strand van Katwijk. Lekker ontspannen met een kopje koffie met uitzicht over de Noordzee met de rust van het verlaten strand op de achtergrond. De beach bungalows van Willy Zuid zijn knus en naar alle comfort ingericht. Meer info en boeken.

2. HAAGLANDEN Voor stedentrippers en foodies In de streek Haaglanden kies je voor een mix van steden en natuur. Den Haag heeft de meeste bezienswaardigheden per km² in Nederland, en ook in Prinsenstad Delft snuif je kunst, cultuur en geschiedenis op. En Scheveningen is een heerlijke plek om uit te waaien in de herfst, te wandelen in de winter, de eerste zonnestralen op te pikken in de lente of te genieten op het strand en de vele terrasjes in de zomer. Buitenactiviteiten onderneem je in het zuidelijke deel van Nationaal Park Hollandse Duinen, rond het Westduinpark.

Stadswandeling in Den Haag Na Amsterdam en Rotterdam is Den Haag de op twee na grootste stad van het land. De stad is het bestuurscentrum van Nederland. Den Haag heeft ook een rijk cultureel erfgoed en herbergt vele musea, waaronder het Mauritshuis, met het beroemde schilderij "Meisje met de parel" van Johannes Vermeer. Met onze wandelroute krijg je het complete aanbod. Zo ga je 3x shoppen (Vlamingstraat met de passage, Fr. Hendriklaan in het Statenkwartier, Haagsche Entree), kom je langs veel musea met als bekendste het Gemeentemuseum, Panorama Mesdag en het Mauritshuis. Veel oude historische gebouwen zijn er niet maar we brengen je langs prachtige herenhuizen en grote villa’s. Dus geen kasteel als residentie voor de koninklijke familie: Paleis Noordeinde. Den Haag is het bestuurscentrum van Nederland. Zo kom je langs de gebouwen van de Eerste Kamer in het Binnenhof en het kabinet van de koning. En er is ook nog het Vredespaleis waar het Internationaal Gerechtshof is gehuisvest. Het belooft dus een veelzijdige wandeling te worden. Alles bezoeken en wandelen in één dag is niet mogelijk vandaar splitsen we het op in twee dagen. Bovendien kan je een extra dag gebruiken voor een bezoek aan Scheveningen met zijn beroemde Pier, het Kurhaus, de Beeldententoonstelling, Sealife, strandbars …En dan is er nog de Haagse Markt, de grootste van Nederland en niet onbelangrijk Madurodam of Nederland in miniatuur.

Leidraad voor een 3-daagse citytrip naar Den Haag •

De korte wandeling (4,6 km) in het oude stadscentrum met shopping en 5 musea die je kan bezoeken waaronder het Mauritshuis maar ook het ‘leukere’ gevangenismuseum.

•

De langere wandeling (7,9 km) die je naar het gedeelte brengt tussen de oude stad en Scheveningen. Te bezoeken: Bezoekerscentrum Vredespaleis (evt. rondleiding), 5 musea waaronder het Gemeentemuseum en Panorama Mesdag, shopping in het Statenkwartier, op adem komen in de Scheveningse bossen.

•

Scheveningen: strand, Sealife, Pier, Beelden aan Zee en turen naar het beroemde Kurhaus. Het is allemaal gelegen op een paar honderd meter afstand. Meer info in deze pdf na de routekaarten van de wandelingen. Andere mogelijkheden zijn Madurodam, de miniatuurstad en de beroemde Haagse Markt.

Openbare toiletten (indien vermeld ‘gratis’ dan is dit onder voorbehoud): •

Shoppingcenter New Babylon (start wandeling): zeer proper, frequent gereinigd en gratis

•

Centraal Station (start wandeling): betalend

•

Bezoekerscentrum Vredespaleis: gratis en proper

Met de trein Dit is natuurlijk ideaal als vervoermiddel voor een bezoek aan Den Haag. We starten immers de wandeling in het gebouw van het Centraal Station van Den Haag. Zie de wegwijzer bij nummer 1 hoe te starten met de wandeling.

Met de auto parkeren: duur of betaalbaar Wil je parkeren in de binnenstad, dan raden we de parking aan bij het Centraal Station, het startpunt van de wandeling. Dat is de Q-Park New Babylon, onder het gelijknamige shoppingcomplex. Bovendien ligt die op een paar honderd meter van de ringweg. Je hoeft dus niet een eind in het centrum te rijden en bent maar op iets meer dan een kilometer van de snelweg af. Parkings in de binnenstad zijn duur, ca. 4 € per uur. Adres: parking New Babylon, Prinses Irenestraat 1, Den Haag // GPS: 52.082889, 4.325521 // Raadpleeg de tarieven op www.q-park.nl TIP: veel goedkoper zijn de P+R parkings aan de rand van de stad. Een aanrader is de P+R Hoornwijck, die is aangegeven op de snelweg. Het ticket van de parkeerautomaat is geldig als vervoerbewijs voor 4 personen (h/t naar het centrum). Zo’n ticket kost max. 10 € voor 24u. Er is om de 10 à 15 minuten een tram die je op minder dan 15 minuten naar het centrum brengt. Let op, die tram rijdt wel geen 24/24u: raadpleeg de uren. Adres: P+R Hoornwijck, Laan van Hoornwijck 55, 2289 Rijswijk // GPS: 52.049809, 4.349386 // Meer info op www.q-park.nl/nl-nl/parkeren/rijswijk/p-r-hoornwijck/

Geschiedenis Den Haag Een jachtgoed in de bossen dat tot de graaf Floris IV van Holland toebehoorde. Méér was die Haghe niet tot in de 13de eeuw. Er kwam een kasteel, waar nu het Binnenhof ligt, en later werd een ridderzaal bijgebouwd. Een andere graaf en zijn gevolg kwam vanuit Haarlem naar die Haghe, dat vanaf dan uitgroeide tot een heus dorp. Door een gebrek aan verdedigingsmuren leed het dorp wel fel onder heel wat plunderingen. Maar vanaf de 17de eeuw keerde het tij. Omdat de zetel van de Staten-Generaal van de Verenigde Provinciën in ’s-Gravenhage kwam, kreeg de stad steeds meer aanzien. Fraaie herenhuizen werden opgetrokken. In 1795 moet Den Haag de eer van hoofdstad aan Amsterdam laten maar in 1814 komen zowel de regering als het hof terug naar Den Haag doch Amsterdam blijft hoofdstad. Vanaf dan gaat het snel vooruit in de hoofdstad van de provincie Zuid-Holland. Vandaag is het na Amsterdam en Rotterdam de op twee na grootste stad van Nederland qua inwonersaantallen.

Wandelroute door Den Haag • •

Afstand: 12,5 km opsplitsbaar in twee delen van resp. 4,6 km en 7,9 km Begin- en eindpunt: Centraal Station, Koningin Julianaplein, Den Haag

Je kan deze route ook wandelen met GPS, installeer de app Google Maps op je smartphone en klik dan op deze link of scan de QR code rechts. Zo kan je je smartphone als GPS gebruiken.

Heb je je auto geparkeerd in de parking New Babylon? Bij de uitgang van de parking kom je op een

plein met het stationsgebouw voor je. Stap in het station binnen en volg er de pijlen naar de Turfmarkt. Kom je met de trein? Volg dan in het station de pijlen naar de Turfmarkt. Als je uit het stationsgebouw komt moet je rechtdoor. Dat zal niet direct lukken, afhankelijk van de uitgang zullen de meesten eerst nog wat naar links moeten om de overkant van de straat te bereiken.

Dan

moet

rechtdoor

onder

een

nieuw

kantoorgebouw (Turfmarkt).

Het is niet meteen een aangename start: nogal wat bouwwerken en hoge torengebouwen. Maar dat duurt niet lang. Je stapt steeds rechtdoor en dan zie je aan je rechterhand een lang gerekt wit kantoorgebouw. Dat is het nieuwe stadhuis. Het heeft zijn weerspiegeling in de theaterzaal. Op het plein ga je rechtdoor en je komt bij de Nieuwe Kerk. Via de tuin van de kerk stap je naar de achterkant. Dan kom je terug op een plein: Rabijn Maarsenplein. Dan ben je bij punt 2 op de kaart.

Nieuw Stadhuis Wat meteen opvalt is de felle witte kleur. De

Amerikaanse architect Richard Meyer ontwierp het moderne stadhuis dat in 1995 in gebruik werd genomen. Voorheen telde Den Haag al drie andere stadhuizen. Behalve de raadzaal is hier de stadsbibliotheek gevestigd,

het

Haags

Archief

zijn

tentoonstellingsruimtes, cafés, winkels en restaurants. Galerijen, de liften met glazen wanden en het grootste atrium van Nederland zijn de andere blikvangers van dit groot bouwcomplex. Adres: Spui 70, 2511 BT Den Haag // GPS: 52.078065, 4.317005

Nieuwe kerk Deze kerk kwam er omdat de Grote Kerk te klein werd.

Ze werd voltooid in 1656. Van een kerkelijke functie is vandaag al lang geen sprake meer. Hier komen mensen bij elkaar voor een gezellige babbel, is de ruimte het decor voor feesten en galadiners. Er zijn geregeld culturele evenementen en omwille van de zeer goede akoestiek worden er in de Nieuwe Kerk een groot aantal concerten gehouden. Adres: Spui 175, 2511 BM Den Haag // Meer info: www.nieuwekerkdenhaag.nl // GPS: 52.076799, 4.318134

Op dit plein ga je rechtdoor naar de linkerhoek en stap je de Sint-Jacobsstraat in. Het is meteen duidelijk dat je zich in China Town bevindt. Op het einde van de straat zie je

de minaret van een moskee. Jij moet op dat kruispunt naar links en onmiddellijk naar rechts (Nieuwe Molstraat).

China Town Ook in Den Haag is er een Chinese buurt met dus veel Chinese restaurants en winkels. Na de Tweede Wereldoorlog stond deze wijk te verkommeren maar vanaf de jaren zeventig begon men

de buurt op te knappen. Er kwamen steeds meer Chinezen zich hier vestigen en zo ontstond China Town in Den Haag. Bij het volgende kruispunt naar rechts en steeds rechtdoor, zo kom je op de Grote Markt. Het is een groot terras maar toch wel eerder klein in vergelijking met zijn naam. Je moet aan het andere eind van de Grote Markt rechtdoor in de Schoolstraat. Laat je niet verleiden door de winkelstraat, je komt er straks in. Op het einde van de Schoolstraat heb je recht voor je de Grote Kerk. De ingang bevindt zich links, maar het is een evenementenzaal, je kan er dus niet zomaar in. Je moet naar rechts tot bij het oude gebouw: dat is het oude stadhuis of Raadhuis en daar ligt punt 3 op de kaart.

China Town - © Shutterstock

Grote kerk Ze wordt ook de St-Jacobskerk genoemd. Eén van de

oudste gebouwen in Den Haag. Ze werd voltooid halfweg 15de eeuw als een typische hallenkerk in de stijl van Brabantse late gotiek. Het opvallendste van buitenaf is de zeshoekige toren met daarin een beiaard (51 klokken). Binnenin zie je een fraai houten gewelf, een preekstoel uit 1550, een praalgraf van admiraal van Wassenaer Obdam, … De Van Assendelftkapel is nog één van de oudst overgebleven gedeelten. Sinds 1987, na de laatste restauratie, wordt de kerk in gebruik genomen voor tal van culturele evenementen met bv. concerten, en is het tevens een locatie voor congressen, beurzen, diners. In deze kerk vonden verschillende huwelijken plaats van het Nederlandse koningshuis o.a. van prinses Juliana en prins Bernard en werden zowel koningin Beatrix en koning WillemAlexander gedoopt. Adres: Rond de Grote Kerk 12, 2513 AM Den Haag // Meer info: www.grotekerkdenhaag.nl // GPS: 52.077819, 4.305608

Oude Raadhuis Er was geld ingezameld om rond Den Haag een stadsmuur als verdediging te bouwen, maar de plannen wijzigden en er werd beslist om met de opgehaalde som een stadhuis op te trekken dat er kwam tussen 1561 en 1565. Opmerkelijk is de verschillende bouwstijl van de renaissance trapgevel, de eind 16de eeuw toegevoegde hoge toren en de vleugel uit 1733 in Lodewijk XIV stijl. Vier eeuwen lang kwamen hier de stadsbestuursleden bijeen.

Bij het Oude Raadhuis ga je de Nieuwstraat in maar niet voor lang. Ongeveer halfweg ga je linksaf en kom je op een gezellig pleintje met

terras en winkeltjes. Op dat pleintje moet je naar rechts en zie je aan je rechterhand een art nouveau gebouw. Wat verder kom je op het kruispunt met de Vlamingstraat en daar ga je linksaf.

Na een paar honderd meter zie je links de Passage (www.depassage.nl). Een oude winkelgalerij en architecturaal pareltje. Neem deze Passage en volg de hoofdweg. Zo kom je op een hoofdweg terecht en daar ga je naar rechts. Je wandelt nu recht op het Buitenhof af, het epicentrum van de regering van Nederland. Wandel het poortje met het opschrift 1899 door en je komt op het Binnenhof.

Binnenhof en Ridderzaal Absoluut één van de topattracties van Den Haag. Er

staan op het Binnenhof meerdere gebouwen, beter bekend als de Grafelijke Zalen en is dé plek van waaruit de Nederlandse politiek wordt gevoerd. De oudste en tevens bekendste zaal is de Ridderzaal, in het midden van het Binnenhof. Ze dateert uit de 13de eeuw en heeft gotische kenmerken. Aanvankelijk gold de Ridderzaal als feestzaal voor graaf Willem II. Het is in deze zaal dat de jaarlijkse troonrede op Prinsjesdag (3de dinsdag september) wordt uitgesproken door de koning(in). In de andere gebouwen van het Binnenhof huizen de Eerste Kamer (Senaat) en het Ministerie van Algemene Zaken in de noordvleugel op nummer 22 en de Tweede Kamer in de zuidelijke vleugel en eveneens in een nieuwbouwcomplex uit 1992. Adres: Binnenhof, 2513 AA Den Haag // Voor rondleidingen op het Binnenhof: www.prodemos.nl // GPS: 52.079639, 4.313490

Wij keren even op onze stappen terug en gaan terug naar het Buitenhof en vervolgens naar rechts. Op de brug krijg je een mooi zicht over de regeringsgebouwen. Aan het andere eind zie je het Torentje, de werkplek van de minister-president. We komen er straks langs. Aan de linkerkant zie je het Museum Gevangenpoort.

Binnenhof - © Shutterstock

Museum Gevangenenpoort Vanaf de 13de eeuw was dit de toegangshoofdpoort tot het Binnenhof. Vanaf 1428 kreeg

de poort de functie als gevangenis, niet om een straf uit te zitten maar in afwachting van het vonnis. Later werden het aantal cellen uitgebreid en kwam er een verhoorruimte. Ruim 400 jaar werden hier mensen opgesloten. Vanaf 1883 gingen de deuren open van dit museum waar je naar folter- en strafwerktuigen kan gaan kijken met o.a. de pijnbank met duimschroeven, een rekpaal, brandijzers, enz. Ook over de geschiedenis van misdaad en straffen kom je flink wat te weten. De veroordeelden werden een bordje om de nek gehangen met daarop de reden van hun terechtstelling. Een unieke collectie van deze borden kan je hier zien. Hou er rekening mee dat het museum minder geschikt is voor gevoelige zielen en erg jonge kinderen. Adres: Buitenhof 33, 2513 AH Den Haag // Meer info: www.gevangenpoort.nl // GPS: 52.079679, 4.310480

Wat verder kom je aan een scherpe bocht naar rechts. Dit is het punt waar je de wandel kan splitsen.

Wandelroute opsplitsen in twee delen Dan stap je in deze bocht mee naar rechts en zo kom je bij punt J op de kaart en in de tekst, nl. het Pageshuis.

Wandelroute in één stuk wandelen Dan ga je bij die scherpe bocht naar links (opgepast bij het kruisen van de weg): Heulstraat. En dan direct de eerste rechts: Noordeinde. Wellicht komt die straatnaam je wel bekend voor. Wat verder heb je links het Paleis Noordeinde.

Paleis Noordeinde Dit paleis, ook Oude Hof genoemd in de

volksmond, dateert uit de 16de eeuw en ligt in de straat

Noordeinde.

Een

straat

waar

vroeger

voornamelijk ambachtslui woonden die voor het hof werkten maar nu is het een drukke winkelstraat met aanzien met heel wat kunst- en antiekzaken, boetieks, juweliers. In het paleis hebben altijd leden van het Huis van Oranje-Nassau gewoond en het is nog steeds het werkpaleis. Je kan het paleis niet bezichtigen. Je kan niet naast het bronzen ruiterstandbeeld, uit 1845, kijken van Willem van Oranje. De kastanjeboom met de zware kruin voor het Paleis kreeg de naam ‘Postzegelboom’ omdat postzegelverzamelaars onder deze boom samenkwamen en ruilden. Adres: Noordeinde 68, 2514 GL Den Haag // GPS: 52.081112, 4.307637 Wandel nu verder rechtdoor en bij een groot kruispunt kruis je de weg en ga je rechtdoor naar het Hilton Hotel. Net voorbij dit hotel ligt rechts het kleine museum ‘Panorama Mesdag’, één van de topattracties van de stad. Dat is punt 4 op de kaart.

Panorama Mesdag Met zijn indrukwekkende afmetingen (120 m omtrek, 14 m hoog) is dit panoramadoek het grootste schilderij van Nederland. In opdracht van een Belgische firma werd het doek geschilderd waar

de kunstenaar Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) samen met zijn vrouw Sientje en vele assistenten ruim 4 maanden aan werkten. Het doek geeft het beeld van Scheveningen in het jaar 1881 met de Noordzee, het strand, de vissersboten, de duinen, de vuurtoren. Uiteraard kan je ook Den Haag zien liggen. Je staat als toeschouwer écht op duinzand te kijken wat het panorama nog realistischer maakt. In andere zalen zijn nog andere werken van Mesdag en zijn vrouw Sientje van Houten te zien. Adres: Zeestraat 65, 2518 AA Den Haag // Meer info: www.panorama-mesdag.nl // GPS: 52.084755, 4.303694

Bij het verlaten van het museum ga je naar

4 je

rechts. Ben je niet binnen gegaan dan stap gewoon

rechtdoor.

Bij

het

eerstvolgende

kruispunt ga je linksaf, bij de verkeerslichten heb je wat verder Museum Mesdag. De wandelroute gaat bij de verkeerslichten rechtsaf en dan links meevolgen. Zo kom je bij de ingang van het Vredespaleis.

Museum Mesdag Om zijn vele werken te kunnen blijven plaats bieden, liet de schilder Hendrik Willem

Mesdag naast zijn eigen woonst een gebouw optrekken om er zijn collectie in onder te brengen. In 1903 liet de schilder zijn ganse oeuvre over aan de Nederlandse Staat. Mesdag schilderde voornamelijk zeezichten. Zijn bekendste werk is het Panorama, een cirkelvormig indrukwekkend groot doek dat te bezichtigen is in het Panorama Mesdag. Adres: Laan van Meerdervoort 7F, 2517 AB Den Haag // Meer info: www.demesdagcollectie.nl // GPS: 52.086031, 4.297922

Vredespaleis

Het gebouw werd opgetrokken in de neo-

renaissancestijl. Het huisvest zowel het bekende Internationaal Gerechtshof, het Permanent Hof van Arbitrage alsook de Academie voor Internationaal Recht.

Het

paleis

kwam

een

vredesconferentie te houden in 1899. Den Haag stelde een park ter beschikking en de Franse architect L.M. Cordonnier ontwierp de plannen. Vele landen uit de hele wereld hebben bijgedragen met materialen of voorwerpen voor de inrichting van het paleis. Er

een

bezoekerscentrum

met

een

tentoonstellingsruimte en waar je een 45’- durende film kan bekijken over het ontstaan van het paleis, zijn instellingen. Toegang en audiotour zijn gratis. Een aantal weekends in het jaar worden de deuren wagenwijd opengesteld voor het grote publiek (reserveren verplicht).

Adres: Carnegieplein 2, 2517 KJ Den Haag // Meer info: www.vredespaleis.nl // GPS: 52.086950, 4.295539

Op het pleintje voor het Vredespaleis zie je de ‘World Peace Flame’ of de vlam van de wereldvrede. Het is

geen open vlam maar brandt in het monumentje. Rond de vlam liggen allemaal steentjes van de deelnemende landen. Achteraan die blauwe zuil ligt een stukje beton van de Berlijnse Muur. Het is duidelijk herkenbaar (graffiti). Voorbij deze vlam vervolg je de weg naar links en blijft de rand van de tuin volgen. Je komt terug op de rijbaan en neem dan de eerste rechts: Rustenburgweg. Op het einde naar links. Je wandelt nu langs de tuinmuur van het Catshuis, de woning van de minister-president gedurende zijn regeerperiode. Blijf de muur volgen - ook rechtsaf - tot de verkeerslichten.

Bij de verkeerslichten ga je linksaf naar het Omniversum. Daar staat Nelson Mandela met de tekst: ‘Long walk to Freedom’ en hij stapt figuurlijk richting Vredespaleis. Je bent nu op punt 6 op de kaart.

Ga nu in de richting van het Museon. Blijf daarna rechts meevolgen aan het kruispunt en zo kom je bij

de ingang van het Kunstmuseum Den Haag.

Museon Het Museon is een wetenschappelijk museum dat een uitgebreide verzameling aanbiedt over onderwerpen als geologie, wetenschap, techniek, archeologie, biologie, natuurkunde en de evolutie van het mensdom. Er zijn zowel permanente (‘Jouw Wereld, Mijn Wereld’) als een tiental tijdelijke collecties per jaar. Op een interactieve en multimediale wijze krijg je een brede kijk op onze wereld. Meer info: www.museon.nl

Kunstmuseum Den Haag Hier wordt een brede waaier van kunstverzamelingen

aan het publiek getoond. Werken van van Monet, Courbet, Sisley, Van Gogh, Picasso, Jongkind, … Ook een collectie van het

Duits

Kandinski),

expressionisme een

mooi

(Kirchner,

overzicht

van

Von

Jawlensky,

Nederlandse

schilderkunst vanaf de 19de eeuw tot heden (Haagse School, Amsterdamse School, …). Ook heel wat werk van Piet Mondriaan. Voorts recentere kunst van Appel, Van der Heyden, Visser, Vasarely, Ernst, Bacon … Maar er is nog veel meer. Het blauwe aardewerk uit Delft bijvoorbeeld maar ook Spaans en Italiaans aardewerk, glas uit Venetië, en zilver, porselein en aardewerk uit Den Haag zelf. Mode komt aan bod met kostuums uit Nederland en Europa. Meer dan 800 muziekinstrumenten uit de ganse wereld, gravures, tekeningen, affiches, … Speciaal voor zij die niet vaak een museum

binnenlopen zijn er de wonderkamers waarin kunst wordt aangeboden om op een interactieve manier te ‘ondergaan’. Een aanrader. Adres: Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag // Meer info: www.kunstmuseum.nl // GPS: 52.089939, 4.281011

Wil je wat mooie huizen zien en een leuke winkelbuurt? Volg dan de volgende beschrijving. Liever niet? Vervolg dan je weg langs het Kunstmuseum Den Haag en je komt zo bij het Fotomuseum en punt 7 op de kaart. De anderen gaan net voorbij de passerelle (ingang Kunstmuseum Den Haag) linksaf (pas op voor de tram!). Je gaat de Antonie Hensiusstraat in (foto hoekhuis links). De eerstvolgende straat rechts is de mooiste van deze wijk die door het leven gaat als het Statenkwartier. Maar je blijft rechtdoor gaan tot bij een groen plein. Dwars het plein en je komt bij de Frederik Hendriklaan met het standbeeld van Indische tantes. Je wandelt de Frederik Hendriklaan door, bij een groot kruispunt nog steeds rechtdoor, maar daarna de eerste rechts: Antonie Duyckstraat. Bij de grote weg naar links (Statenplein). Op de hoek zie je Villa Duinrust. Ga rechtdoor (gevaarlijke kruising) en bij het Fotomuseum ben je bij punt 7 op de kaart.

Kom je uit het Statenkwartier ga dan rechtdoor in de Eisenhowerlaan. Wie van het Kunstmuseum Den Haag komt moet bij het Fotomuseum rechtsaf.

Fotomuseum Ligt naast het Kunstmuseum Den Haag. Het museum toont de fotografische kunstgeschiedenis in een breed aspect: verschillende genres en tijdsperiodes. Werken van bekende en minder bekende fotografen zowel nationaal als internationaal. Vaak staat het mensbeeld centraal in de getoonde foto’s maar ook komen fotoprojecten aan bod, gerelateerd aan de maatschappij. Meer info: www.fotomuseumdenhaag.nl Een ander bijzonder kunstwerk op de Eisenhowerlaan is de telefooncel met buste van Stalin, de buste wordt verlicht door een lampje en een dode vis je kan deze hier vinden op de kaart: https://goo.gl/maps/D7Y9LpF7y6qppyoC6

Je wandelt nu in de brede Eisenhowerlaan langs het zwaar beveiligd gebouw van Europol en daarna moet je rechtsaf. Zo kom je op het Churchillplein met het congrescentrum en een grote waterpartij. Ga rechtdoor. Deze weg maakt een paar scherpe kronkels en zo kom je langs de Chinese ambassade. De volgende straat rechtsaf (Verlengde tolweg). Op het einde naar links.

Eisenhowerlaan Den Haag - © The Media Bay

Op het einde van die rustige weg moet je rechtdoor het bos in (opgepast voor de tram!). Je ziet voor je 3 paden die de bossen in gaan. Neem de rechtse en volg direct rechts mee en dan is het steeds rechtdoor. Zo kom je uit op de Kerkhoflaan waar je naar links stapt. Neem de eerste rechts: Prinsenvinkenpark en je volgt links mee. Steeds rechtdoor door deze minder dure wijk met toch wel mooie gevels zoals die van de fietswinkel (Vliegende Fietser). Je komt nu aan een grote rijbaan en ga naar links en na 50 meter naar rechts. Je komt nu op een mooi binnenplein met moderne appartementsgebouwen. Stap over het brugje en op het einde naar rechts. Op het Alexanderplein naar links en bij de verkeerslichten naar rechts: Alexanderstraat.

We komen nu langs een plein met een groot standbeeld. Het is ter herinnering van de verwelkoming

van prins Willem Frederik, prins van Oranje-Nassau, op 30 november 1813 op het strand van Scheveningen. Na een bezetting van 18 jaren door de Fransen was Nederland opnieuw vrij en onafhankelijk. Op 2 december 1813 aanvaardde Willem I (1772-1843) de soevereiniteit en werd hij uitgeroepen tot koning van Nederland. Nog leuk om meegeven dat exact 200 jaar later, op 30 november 2013, op de Scheveningse boulevard koning Willem Alexander als koning werd verwelkomd. Dit plein is omgeven door 64 paardenkastanjes van meer dan honderd jaar oud.

Vervolg je weg en zo kom je op het einde bij het Pageshuis. Ga daar naar links en neem de middenstrook. Deze brengt je recht naar het Museum Escher. Deze strook is dikwijls in gebruik als buitententoonstellingsruimte. Voor het Museum Escher moet je naar rechts.

Pageshuis De plek waar het Pageshuis (renaissancestijl,

voltooid in 1625) staat op de Lange Voorhout, maakte deel uit van een middeleeuws klooster (15de eeuw). Het enige restant van toen is de Kloosterkerk. Het is slechts één van de weinig overgebleven herenhuizen uit de 17de eeuw met een trapgevel. Waarom het pageshuis? Jonge knapen uit vooraanstaande families werden hier opgeleid tot pages voor de prins van Oranje. Eenmaal klaar voor het werk mochten ze gaan dienen op het hof. Nu doet het Pageshuis dienst als kantoorruimte. Adres: Lange Voorhout 6, 2514 ED Den Haag // GPS: 52.082133, 4.310741

Museum Escher In dit museum vind je het volledige werk van de

Nederlandse graficus Maurits Cornelius Escher (18981972). Het zijn voornamelijk litho’s en houtgravures. Werken die getuigen van pure fantasie. Voorstellingen van dieren en mensen worden geprojecteerd in onmogelijke landschappen. Het museum is ondergebracht in een 18de-eeuws paleis dat verbouwd werd voor koningin Emma die er tot haar dood in 1934 woonde. Nadien zouden koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix het gebruiken al werkpaleis. Ga vooral ook eens tot op de tweede verdieping en treedt er binnen in de virtuele wereld van Escher. Adres: Lange Voorhout 74, 2514 EH Den Haag // Meer info: www.escherinhetpaleis.nl // GPS: 52.083478, 4.314522

Op het einde van de weg kan je even naar rechts voor het Museum Bredius. Wij gaan evenwel rechtdoor in de Korte Vijverberg. Als je de straat in wandelt zie je rechts voor je het Torentje en de achterzijde van het Mauritshuis en direct links het Haags Historisch Museum.

Museum Bredius Dit 18de-eeuwse herenhuis toont een deel van de privé-

verzameling schilderijen van de Amsterdamse kunsthistoricus Abraham Bredius (1855-1946). Hij liet zijn collectie na aan de stad. Meer dan 150 kunstenaars zijn in dit museum vertegenwoordigd. Je vindt hier werken van o.a. Rembrandt, Jan Steen, van Ruysdael, Antoon Van Dyck, Albert Cuyp maar ook Chinees porselein, zilver en tekeningen zijn er te zien. Adres: Lange Vijverberg 14, 2513 AC Den Haag // Meer info: www.museumbredius.nl // GPS: 52.081356, 4.313263

M Haags Historisch Museum

Hier wordt aan de hand van voorwerpen en schilderijen

het verhaal verteld van de Nederlandse geschiedenis vanaf het begin tot vandaag. Ergens logisch dat daarbij véél aandacht gaat naar Den Haag met de rol als centrum van de Nederlandse politiek. Er is een vaste collectie ‘Typisch Haags’ en er zijn steeds afwisselende tentoonstellingen. Voorts is er een uniek poppenhuis te zien en een nagebouwd salon uit de 19de eeuw, leuk voor de kinderen omdat ze er spelend kunnen ontdekken hoe het er toen aan toeging, wel enkel tijdens weekends open. Adres: Korte Vijverberg 7, 2513 AB Den Haag // Meer info: www.haagshistorischmuseum.nl // GPS: 52.081326, 4.314066

Net voor je aan de ingang van het Mauritshuis en ook het Binnenhof komt heb je links een minder opvallend gebouw: het Kabinet van de Koning. Dat is huisnummer 3. Je vervolgt je weg en zo kom je op een groot plein met de toepasselijke naam ‘Plein’. Dat is punt 9 op de kaart.

Mauritshuis Mocht je slechts één museum willen

uitpikken uit het grote aanbod, dan raden we je aan het Mauritshuis te bezoeken, genoemd naar een graaf die het huis liet bouwen. Je komt binnen via de Mauritspoort en die is al de moeite om zien. Het Mauritshuis huisvest het Koninklijk Kabinet van Schilderijen en wordt omschreven als een van de mooiste collecties in de wereld. De meest bekende werken uit de Gouden Eeuw van de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst worden hier getoond. Het gebouw zelf is overigens ook méér dan de moeite waard met de plafondschilderingen, de kroonluchters. Hier hangen in een permanente collectie meesterwerken van Nederlandse kunstenaars zoals Johannes Vermeer ‘het Meisje met de parel’, Carel Fabritius ‘Het puttertje’, Rembrandt ‘de Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp’, ‘Suzanne’, … Je vindt er ook schilderijen van Vlaamse kunstschilders als Rubens en Brueghel. Er worden ook wisselende tentoonstellingen gehouden. Adres: Plein 29, 2511 CS Den Haag // Meer info: www.mauritshuis.nl // GPS: 52.080441, 4.314416

Het Torentje Het gebouw naast het Mauritshuis is de werkplaats van de minister-president sinds het beleid van Ruud Lubbers, vanaf 1982. Het is ook bekend onder de naam het Torentje.

Dwars het plein naar links, wandel langs het standbeeld van Willem van Oranje I met op de

achtergrond de skyline van de buildings rond het Centraal Station. Via de Korte Poten wandel je naar het treinstation. Je bent nu in het derde shoppingdeel van de stad, nl. de ‘Haagsche Entree’. Die straat eindigt aan het stationsplein. Daar heb je nog een nieuw shoppingcenter ‘New Babylon’. Wie zijn auto geparkeerd heeft in de gelijknamige ondergrondse parking zal in dit shoppingcenter pijlen vinden naar de parking.

Buiten de wandeling

Madurodam Een van de trekpleisters van Den Haag. Je ziet er Nederland in miniatuur op een schaal van 1 op 25. De bekendste (historische) gebouwen, monumenten, de typische landschappen met de molens, bloembollen, … Je vindt het allemaal terug in Madurodam en bovendien zijn de auto’s, vliegtuigen, treinen, trams en boten écht in beweging. Trek er toch maar een halve dag voor uit indien je werkelijk alles wil gezien hebben. Deze miniatuurwereld is genoemd naar George Maduro, een legerofficier uit Curaçao die in 1945 omkwam in Dachau. Adres: George Maduroplein 1, 2584 RZ Den Haag // Meer info: www.madurodam.nl // GPS: 52.099614, 4.297520

Haagse Markt Zowel op maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag kan je naar de Haagse Markt met ruim 500 standplaatsen. Voor vele Hagenezen is het een vaste koopuitstap. Sinds 1938 bestaat de markt al. Hij is gelegen tussen de wijk Transvaal en de Schilderswijk, waar heel wat multiculturele bewoners te vinden zijn wat ook zich vertaalt in het marktaanbod. Vandaag mag het de grootste markt van Nederland genoemd worden. Vanuit het centrum zijn er vlotte verbindingen met tram (lijn 11 en 12) of bus (lijn 130). Herman Costerstraat, 2525 EP Den Haag // GPS: 52.065031, 4.299302

 Op zoek naar een hotel in Den Haag? Bekijk hier onze favoriete verblijven.

Overnachten in de Haaglanden Onze top vijf locaties om te overnachten, en zo jouw trip onvergetelijk te maken: -

Roompot Beach Houses Den Haag in Kijkduin: meer info en boeken. In Katwijk kan je overnachten bij het Hotel Noordzee, een driesterrenhotel aan het strand en op de hoek van het winkelcentrum, met een bushalte tegenover het hotel waar je op de bus naar Leiden kan stappen: meer info en boeken. Of overnacht bij Sleeping by Van Beelen dat op maar een paar minuten lopen van het strand ligt: meer info en boeken. In het centrum vind je onder meer het Hotel Bridges House Delft in het voormalige grachtenpand van de Nederlandse schilder Jan Steen. Het hotel ligt naast diverse winkels en musea: meer info en boeken. Ook Hotel Johannes Vermeer Delft is een absolute aanrader om te verblijven. Het is een karakteristiek hotel, gevestigd in een oude sigarenfabriek in het centrum. Je kan je verheugen op ruime kamers en genieten van een overheerlijk ontbijt. Meer info en boeken.

8. RIJNMOND Historische steden en jenever Rijnmond omvat het gebied rond de Rijn en de Rotterdamse haven. Verwacht je hier aan een mix van moderniteit en traditie. Rotterdam is de grootste stad in de regio, en staat bekend om zijn innovatieve architectuur, levendige nachtleven en musea en galeries. De stad kent ook de grootste haven van Europa, die je kan verkennen met boottochten. Naast Rotterdam vind je er ook verschillende charmante steden en dorpen zoals Schiedam, bekend om zijn historische windmolens en jenever.

Stadswandeling in Rotterdam Wie Rotterdam zegt denkt meteen aan de haven, de Erasmusbrug, de skyline, Euromast, de kubuswoningen. Inderdaad, stuk voor stuk troeven die menig bezoeker zal bekoren. Maar deze dynamische stad biedt zoveel méér. Zo telt Rotterdam een indrukwekkende schat aan moderne gebouwen. Echte schoonheidspareltjes van architectuur waarvan je een groot deel kan bewonderen tijdens deze wandeling.

Parkeren Je auto achterlaten in de binnenstad is duur. Daarom raden we aan om de P+R parkings te gebruiken. Kom je vanuit Breda dan kan je de P+R Noorderhelling nemen (Stadionweg 1, 3077 Rotterdam): afrit 24 Feyenoord. Op 15 minuten sta je in het centrum met de tram. Er mogen wel geen evenementen zijn in De Kuip (voetbalstadion Feyenoord). Iets moeilijker te vinden en op 25 minuten van het centrum met de tram is P+R Beverwaard (Edo Bergsmaweg 1, 3077 Rotterdam). Meer P+R op www.rotterdam.nl Parkeer je toch in het centrum, dan raden we de Parking 2 van het Groothandelsgebouw aan. Deze ligt naast het station en is aangegeven op de routekaart. Kies voor P2 want die is goedkoper en hanteert de tarieven van de openbare parkings. Adres: Schaatsbaan (kruispunt Conradstraat), Rotterdam// GPS: N 051°55’25.02” E 004°27’58.03” // Tarieven op www.ghg.nl

Shopping Elke shopper zal hier in de wolken zijn. De Lijnbaan vormt het hart van Rotterdam shopping, samen met de vele zijstraten. Goed om weten: de winkels zijn 7 dagen op 7 open, dus ook op zondag (vanaf 12u.). Pas in het laatste deel van onze wandelroute kom je langs de winkelstraten. Zo kan je de resterende tijd spenderen aan de vele honderden winkels of op de markt. De wandeling komt immers langs de nieuwe markthal.

Architectuur Na het verwoestende Duitse bombardement in 1940 brandde bijna de hele oude stadskern uit. Zo moest de stad wel met een totaal nieuw urbanisatieplan op de proppen komen met daarin aandacht voor ruimtelijk wonen, werken en infrastructuur allerhande. Het maakte eveneens dat Rotterdam zo gedurig kon uitgroeien tot dé architectuurstad van Nederland. De oorspronkelijke architectuur van het industriële erfgoed probeert men in ere te houden door oude pakhuizen en fabrieksgebouwen een nieuwe bestemming te geven. De kubuswoningen, de Laurenskerk, het Groothandelsgebouw en het Witte Huis gelden als klassiekers van de moderne stedenbouw. Je komt ze allemaal tijdens de wandeling tegen. Recentere voorbeelden van moderne architectuur zijn dan weer de Erasmusbrug, de Montevideo en de Maastoren (met 161 m het hoogste kantoorgebouw in de Benelux). Wegens de jonge ‘leeftijd’ lijkt het alsof de stad zich voortdurend vernieuwt. Altijd maar nieuwe wolkenkrabbers staan in de steigers. Het Centraal Station werd recent op magnifieke manier omgebouwd in een hypermoderne terminal. Feit is, na de wederopbouw is Rotterdam een bruisende en moderne stad geworden die zich onderscheidt door de rijkdom aan moderne architectuur, als culturele bakermat, als icoon van een dynamisch

woongebied

levendige

winkelstad.

Website

architectuur

Rotterdam:

www.architectuurinrotterdam.nl

Geschiedenis Rotterdam is ontstaan als een vissersdorp op aanslibbingen van het riviertje de Rotte. Het oudste gevonden document waarin de stad wordt vermeld, dateert uit 1293. Na afdamming van het riviertje en het bouwen van dijken aan de Maas, kwam de stedelijke nederzetting geleidelijk op gang. Gestage groei van de bevolking verplichtte tot meer huisvesting en ruimtelijke ontwikkeling. Pas met de verbinding van de Maas naar de Noordzee via de Nieuwe Waterweg (voltooiing 1872) zal Rotterdam een steeds belangrijkere rol gaan spelen als havenstad. De economische groei wordt gekenmerkt door

een nieuwe havenvergroting en verdere uitbreiding als stedelijk woongebied. De bouw van de Waalhaven, voltooid in 1931, destijds de grootste kunstmatige haven ter wereld, betekende een grote impuls voor het havencomplex. Tijdens het bombardement op 14 mei 1940 werd vrijwel de volledige oude binnenstad verwoest. Alleen het stadhuis, het hoofdpostkantoor en het Erasmusstandbeeld bleven gespaard. Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog begon men aan de wederopbouw. Daarbij werd in het begin aandacht gegeven aan de ontwikkeling van de haven. Begin de jaren vijftig verlegde men de focus op functionele woningbouwprojecten. Architecten kregen zo goed als een vrijgeleide en konden naar hartenlust experimenteren met vernieuwende bouwtrends. Ook de verkeersstroom moest uiteraard worden aangepakt en geregeld bijgestuurd. Nieuwe wijken verrezen als paddenstoelen uit de grond. Oudere woongebieden kregen een grondige facelift met inpassing van duurzaam en energiezuinig bouwen.

Wandelroute door Rotterdam • •

Afstand: 9,8 km Begin- en eindpunt: Centraal Station, Rotterdam

Je kan deze route ook wandelen met GPS, installeer de app Google Maps op je smartphone en klik dan op deze link of scan de QR code rechts. Zo kan je je smartphone als GPS gebruiken.

Als je uit het station stapt zie je rechts het Groothandelsgebouw, gebouwd vlak na de Tweede Wereldoorlog is dit het symbool van de wederopbouw van Rotterdam. Aan de

linkerzijde heel andere hoogbouw: de Delftse Poort waarvan de hoogste toren 150 meter boven de grond uitsteekt.

Centraal Station Pas in maart 2014 werd het vernieuwde Rotterdam Centraal geopend na ruim vier jaar

bouwwerken. Het spel van licht en ruimte, de ‘puntzak’-constructie maken het tot een toonaangevend voorbeeld van moderne architectuur. Dagelijkse trafiek van 110.000 reizigers wat evenveel is wat op een dag op luchthaven Schiphol passeert.

Hoogbouw in Rotterdam De skyline van Rotterdam raakt steeds meer ‘gevuld’. Met voorsprong is het dan ook dé hoogbouwstad van Nederland. Het Witte Huis geldt als de eerste Nederlandse wolkenkrabber ooit. Met zijn 42m hoogte nu een klein duimpje tussen zijn grotere broers als de Euromast (185m), Montevideo (152m) en de Maastoren (165m). Onze wandeling gaat rechtdoor richting groene boulevard. Bij het monument van het verzet ‘Ongebroken verzet’ (herdenkt het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog) loop je langs het water

heen. Onderweg zie je links het moderne bouwwerk van de Pauluskerk. Geopend in 2013 staat het vooral bekend voor de opvang van daklozen, vluchtelingen en drugsverslaafden. Tijdens dat je langs het water wandelt kom je langs heel wat beelden van de Internationale Beeldencollectie van Rotterdam. Op het einde van deze waterpartij ga je rechtdoor over het Eendrachtsplein tot bij de gevel van het Bilderberg Parkhotel. Daar ga je naar rechts. Zowat 150 meter verder neem je bij het Huis Sonneveld de eerste straat linksaf: Jongkindstraat. Aan de rechterhand ligt Het Nieuwe Instituut en op het volgende kruispunt links het Chabot museum. Daar ligt meteen ook punt 2 op de kaart.

Huis Sonneveld Deze museumwoning is een mooi voorbeeld van de bouwstijl het Nieuwe Bouwen

(1920-1940). De bezoeker krijgt een goed idee hoe een hypermodern huis er in die tijd uitzag. Eenvoud in constructie, aandacht voor functionaliteit en behoeften van de bewoner binnenin. Website: www.hetnieuweinstituut.nl/sonneveld

Het Nieuwe Instituut (voormalig NAi) Immense schat aan archieven en collecties (tekeningen, maquettes,

foto’s)

van

bijna

alle

belangrijke

Nederlandse architecten (na 1800) vind je hier terug. Eveneens

tijdelijke

tentoonstellingen

over

o.a.

duurzame industriële en stedelijke ontwikkeling. Bibliotheek met meer dan 35.000 boeken, tijdschriften over architectuur en verwante vakgebieden. Website: www.hetnieuweinstituut.nl

Chabot museum Een ander voorbeeld van het Nieuwe Bouwen. In de villa zijn werken te bezichtigen van Rotterdammer Henk Chabot (1894-1949), expressionistische kunstenaar die ook als graficus en beeldhouwer werkte. Website: www.chabotmuseum.nl

Recht voor je ligt het Museumpark en links voor je het Museum Boijmans – Van Beuningen, het meest bekende museum van Rotterdam. De wandelroute gaat

rechtdoor in het park en maak meteen van de gelegenheid gebruik om links even in de achtertuin van het museum te stappen (het hekken is meestal geopend). Je krijgt daar een mooier zicht op het museumgebouw en de beeldentuin.

Museum Boijmans – Van Beuningen Bevatte een bonte mengeling van oude en moderne kunst. Werken van grote Nederlandse namen als Rembrandt, Van Eyck, Van Gogh, Mondriaan maar ook Europese kunstenaars als Dali, Monet, Magritte. Tevens heel wat werken van moderne kunst. Behalve schilderijen,

ook

beelden,

prenten,

tekeningen.

Sieraden en gebruiksvoorwerpen uit de middeleeuwen tot heden. Uitzicht op een beeldentuin. Website: www.boijmans.nl Omwille van grote renovatiewerken is het museum dicht tot wellicht 2026. Sinds 2021 is de vaste collectie wel te zien in het Depot Boijmans Van Beuningen. Het Depot is een nieuw gebouw in het Museumpark, naast Museum Boijmans Van Beuningen. Het is het eerste publiek toegankelijk kunstdepot in de wereld – maar is enkel toegankelijk met een online ticket. Het depot is dus geen museum, en heeft een andere dynamiek: verwacht dus geen tentoonstellingen. Boek je bezoek hier online Aan het einde van het Museumpark liggen nog eens drie bezienswaardigheden: links een Grieks kerkje, recht voor je de Kunsthal en rechts van je het Natuurhistorisch Museum.

Kunsthal Rotterdam Geen permanente collecties. Telkens wisselende meerdere exposities tegelijk waardoor

zowel alle kunsttijdperken uit vroeger en heden, repertoires, culturen aan bod komen. Website: www.kunsthal.nl

Natuurhistorisch Museum Rotterdam (NMR) Opgedeeld in oud (villa Dijkzigt) en recent glazen paviljoen. Fossielen, opgezette zoogdieren en vogels, schedels, vlinders, … Je vindt ze in allerlei soorten. Het 15m lange skelet van een

potvis en het geraamte van Ramon, een Aziatische olifant die tot zijn dood in Diergaarde Blijdorp verbleef, horen tot de blikvangers van dit natuur-educatief museum. Website: www.hetnatuurhistorisch.nl

Je moet nu naar de grote rijbaan die grenst aan beide musea of het kerkje. Op de rijbaan naar rechts richting het grote gebouw ‘Erasmus MC’, het ziekenhuis en medische faculteit van Rotterdam. Meest opvallend is het laboratoriumgebouw van 117 meter hoog. Aan de verkeerslichten kruis je de rijbaan en wandel je binnen in Het Park. Inderdaad met hoofdletters geschreven want dat is de naam van deze groene zone. In Het Park stap je direct naar rechts (pijltje Euromast). Op het einde kom je aan een Noors kerkje, zeker eens binnen gaan als er geen eredienst is en het geopend is.

Het Park Het grootste park van Rotterdam sinds de 19de

eeuw. Doch dit gebied was voorbestemd om een slachthuis te bouwen halfweg de 19de eeuw. Ook toen al liet de bevolking van zich horen en de bouwplannen werden afgevoerd. Ontworpen op basis van Engelse landschapsstijl. Het houten Noorse Zeemanskerkje (geschenk

van

het

onafhankelijk

geworden

Noorwegen) moet je absoluut gezien hebben.

Bij het Noors kerkje ga je naar links en blijf je rechts volgen. Na een honderdtal meter zal je water aan je linkerkant hebben. Op het einde van die waterplas moet je linksaf. Je wandelt nu langs gebouwen en als je daar voorbij bent ga je naar rechts. Tot bij het standbeeld van Tollens, bij een brugje over het water. Nu ben je aan punt 3 aangekomen op de kaart.

Ben je verloren gelopen? Geen nood. Ons routekaartje 2 moet je verder helpen. Wil je Euromast bezoeken? Dan moet je bij het einde van de waterplas nog verder door en dan de eerste linksaf.

Euromast Gebouwd ter gelegenheid van de Floriade. In 1960 werd de ‘scheepsmast’ geopend. Met zijn hoogte van 185 m is de Euromast het hoogste gebouw van Rotterdam. Bij helder weer zichtbaar vanop 30 km. In minder dan 30 seconden brengt een lift je tot op 96 m hoogte. Uit metingen is gebleken dat de top tot 1 meter kan uitzwenken bij windkracht 11. Website: www.euromast.nl

Je stapt nu over het brugje heen (pijltje Voormalige officierssociëteit) en blijft steeds rechtdoor wandelen. Je zal het park verlaten en komt dan rechtdoor in de Parklaan

terecht. Hier zal je links heel wat grote villa’s zien, nu meestal in gebruik als kantoor. Zo kom je bij de Veerhaven, een jachthaven omgeven door historische gebouwen. Vele eeuwen terug was dit een haven voor de veerboten naar de andere oever van de Nieuwe Maas, vandaar de naam ‘Veerhaven’.

Aan het huisje van de jachthaven moet je naar rechts (Veerkade). Je blijft deze weg volgen die naar links afbuigt en je zo tot bij het Wereldmuseum brengt. Blijf rechtdoor stappen. Rechts zie je de Wilhelminakade waar oude pakhuizen verbouwd werden. Daar is ook het Fotomuseum gehuisvest (meer info na de wandelkaarten). Op de kade waar je zich nu bevindt (Willemskade) lag de brandgrens in 1940. Tot hier stond Rotterdam in brand. Vanop deze kade krijg je een mooi zicht over de Erasmusbrug. Die stap je onderdoor en volg je de kade mee naar links. Aan je rechterhand, bij de overzijde van het water, zie je het Monument De Boeg.

Het Wereldmuseum Gebouw dat opgetrokken werd als clubgebouw

voor de Kon. Ned. Yachtclub einde 19de eeuw. Vanaf 1882 doet het dienst als museum. Opmerkelijk aan de gevel zijn de vensters voorzien van rondbogen en de balkons met gietijzeren hekken. Binnenin is er een permanente tentoonstelling met een collectie van ca. 2.000 voorwerpen uit de kunst- en cultuurwereld. Missionarissen en zeelieden brachten deze voorwerpen mee

van

over

ganse

wereld.

Website:

www.wereldmuseum.nl

De brandgrens Op 14 mei 1940 werd op een kwartier tijd het hart van de stad weggeveegd door een bombardementsregen met als trieste balans: 800 doden, 25.000 woningen, 14.000 gebouwen vernield en een brand die dagenlang na smeulde. In 2006 besliste het gemeentebestuur om dit gebied, de ‘brandgrens’ genoemd, permanent te markeren. In 2010 was de 12km lange ‘brandgrens’ voltooid. 128 lampen die ’s avonds rood oplichten zijn verwerkt in het plaveisel. In de lamp kan je de contouren herkennen van de brandende stad, een Duitse bommenwerper en het beeld ‘De Verwoeste Stad’.

Erasmusbrug Brug over de Nieuwe Maas (802 meter lang). Rotterdammers noemen de brug ‘De Zwaan’, omdat de witte pyloon (139 meter hoog) doet denken aan een zwanenhals. Werd pas in 1996 officieel geopend.

Spido, rondvaartboten Een rondvaart in de haven wat je toelaat een uniek zicht te krijgen over de dokken, werven, overslag, het stoomschip Rotterdam. Een daguitstap naar Maasvlakte2 (nieuw havengebied) of naar het sfeervolle vestingstadje Willemstad. Spido biedt het allemaal aan in een goedvullend programma. Website: www.spido.nl

Monument De Boeg Het 46m hoge oorlogsmonument van Fred Carasso is een eerbetoon aan de 3.500 zeelieden die het leven verloren in de Tweede Wereldoorlog. In 1957 werd het monument, dat een boeg in de golven voorstelt, onthuld. Er werd een bronzen beeldengroep aan bijgevoegd in 1965.

Je stapt nu rechtdoor en komt bij een brug: de Nieuwe Leuvebrug en een donkerblauw gebouw dat nu een luxueus hotel is. Het vervolg van de wandelroute gaat rechtdoor tussen de brug en het hotel, via de trappen. Je komt nu in een historische haven met oude schepen, kranen en werktuigen. Hier liggen er twee musea. Het Havenmuseum ligt links, het Maritiem museum bij de vuurtoren op het einde. Bij die vuurtoren ben je aangekomen bij punt 4 op de kaart.

Havenmuseum en Maritiem museum Vanaf september 2014 zijn beide musea verenigd in één

museumgebouw. In het Havenmuseum zie je oude boten die dermate onderhouden zijn dat ze zo klaar zijn om te varen en je krijgt een beeld over het leven van vroeger in de haven. Je leert er hoe je zeeknopen kan leggen en komt meer te weten over het restaureren van schepen. Website: www.havenmuseum.nl Het Maritiem Museum is een educatief en interactief museum. Zo tonen dia’s hoe een schip doorheen de haven komt. Kinderen kunnen mee op ontdekkingstocht via spelletjes. Uiteraard komt ook de werking van de haven vroeger en nu aan bod. Daarnaast ook heel wat maquettes van passagiersschepen van rederijen als de Holland Amerika Lijn en de Koninklijke Nedloyd. Website: www.maritiemmuseum.nl

Bij de rode vuurtoren neem je rechts de loopbrug over het water naar de overkant. Daar ga je rechtdoor langs het water (Wijnhaven, gegraven in 1613), kruist nog een grote

straat en komt zo uit op de Oude Haven. Rechts van je zie je de Willemsbrug, een belangrijke verkeersader. Net voor de Oude Haven zie je links het Mariniersmuseum. Mis ook het gebouw niet op de hoek, je moet een beetje verder stappen om het volledig te zien. Dit is het Witte Huis, zie verder voor meer informatie. Je bent nog maar net de hoek om en je ogen vallen op de kubuswoningen.

Mariniersmuseum De ontstaansgeschiedenis en werking van het Korps Mariniers

(een elite-eenheid van de zeestrijdkrachten) wordt hier belicht. Het korps werd opgericht in 1665 en zou later een bepalende rol innemen in Nederlands-Indië en tijdens WO II. Bijzondere verhalen en beeldmateriaal bieden een persoonlijke inkijk in het dagelijks leven van de marinier. Hoe is het om te werken in de jungle of sneeuw? Hoe kan je overleven in de meest bijzondere en extreme omstandigheden? De mariniers vertellen het je zelf. Website: www.mariniersmuseumrotterdam.nl

Het Witte Huis Eerste wolkenkrabber van Nederland (42m hoog), gebouwd eind 19de eeuw in de art nouveau stijl. Ooit het hoogste kantoorgebouw in Europa. Overleefde het bombardement in 1940, telt elf verdiepingen. Op het platte dak is een uitkijkplatform.

De Kubuswoningen Icoon van de stad als combinatie van sociale woningbouw en verfraaiing. Een idee van de Amsterdamse architect Piet Blom, die de kubuswoning zag als een boom en het geheel als een bos. Er zijn in totaal 38 woningen waarvan één te bezichtigen is. De kubus rust met één punt op een betonnen zeshoekige onderbouw. De aparte vorm vraagt inventiviteit qua gebruik en inrichting van de bewoner. Website: www.kubuswoning.nl

De wandelroute gaat verder onder de kubuswoningen door. Ga dan naar rechts en bij de verkeerslichten kruis je de drukke weg en wandelt naar links tot net voor het moderne station Blaak. Daar ga je naar rechts. Je bevindt zich nu op de Centrale Marktplaats met links de nieuwe Markthal. Nu moet je naar de kerk toe. Wandel langs de gevel van de Laurenskerk tot aan de voorzijde. Op dit kerkplein zie je het standbeeld van Erasmus. Nu ben je op punt 5 op de kaart.

Markthal Aan de buitenkant een grote boog, wel 40 meter hoog, waarin woonappartementen zijn

gebouwd en binnenin een indrukwekkende hal waarin kraampjes, winkels, cafés en restaurantjes zijn ondergebracht. Klinkt vreemd, maar dat is wel degelijk het ingenieuze concept van de Markthal, een zoveelste architecturaal kunstwerk in Rotterdam. Inkopen en socializen tegelijk in een foodwalhalla en dat 7 dagen op 7. Bovendien kan je tegelijkertijd nog vol bewondering naar de kunstige wanden kijken. Ruim 4000 platen in aluminium werden door de Nederlandse kunstenaar Arno Coenen van tekeningen en afbeeldingen voorzien. Wonen boven een markthal die alle dagen geopend is, je zou kunnen denken dat dit voor overlast móet zorgen. Maar buffers en driedubbele ramen werden ingebouwd om dat te voorkomen. Aanvoer van de producten gebeurt ondergronds. We zeiden het al, ingenieus is de Markthal wel.

Centrale Markt Zowel op dinsdag, zaterdag en tijdens de zomer ’s zondags kan je hier terecht voor inkopen doen en je onderdompelen in het bruisende marktleven met liefst 400 kraampjes.

Laurenskerk en standbeeld Erasmus De laatgotische Laurenskerk is het enige

monument uit de middeleeuwen van Rotterdam. Voltooid in 1646, maar na het bombardement van mei 1940 volledig heropgebouwd. Een multifunctionele kerk: concert, symposium, beurs, bedrijfsfeest, congres, …

het

kan

Laurenskerk.

Website:

www.laurenskerkrotterdam.nl Op dit Grotekerkplein bevindt zich het standbeeld van Erasmus (humanist, 1469-1536 geboren in Rotterdam waarnaar de universiteit van Rotterdam is genoemd).

Met je rug naar de kerk ga je bij het water naar links en bij de brug naar rechts (Hoogstraat). En zo ben je in het shoppingdeel van deze wandelroute gekomen. We

verlaten wel nog even de winkelstraten om het stadhuis en postgebouw te bezichtigen. Je komt bij een plein (Beursplein) met het World Trade Center. Ga naar rechts en wandel verder door tot je tussen twee grote gebouwen links de Stadhuisstraat kunt nemen. Je wandelt nu tussen het stadhuis (rechts) en het postgebouw (links).

Stadhuis en Postgebouw Beide gebouwen stammen uit de art deco periode. Het

stadhuis is één van de weinige gebouwen dat de bommenregen van mei 1940 overleefde. Bevat een beiaard met 63 klokken. Voor het stadhuis bevindt zich het standbeeld van Hugo de Groot (1583-1645), rechtsgeleerde en schrijver. In een nis van het stadhuis staat het bronzen standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619). Hij was een belangrijk politiek figuur tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Met je rug naar het stadhuis of postgebouw moet je naar links, neem wel de overkant van de straat. Na een paar honderd meter zie je rechts de boekhandel Donner en recht voor je het gebouwtje van Rotterdam Info (Dienst Toerisme). Daar ben je op punt 6 aangekomen en moet je naar rechts.

Donner, de grootste boekhandel De zaak bestaat al meer dan honderd jaar. Recent verhuisd naar de Coolsingel. Boeken over de meest diverse onderwerpen, tijdschriften, muziek, … Website: www.donner.nl

Je duikt nu de winkelstraten in door naar de Binnenwegplein te stappen en het gebouw van de Rotterdam Info achter je te laten. Net bij het plein ga je rechts de Lijnbaan in,

dé winkelstraat van Rotterdam.

Lijnbaan, dé shoppingstraat Moderne multifunctionele winkelstraat. Naast shops, ook ruimte voor woongebied, groen. De Lijnbaan ‘leeft’ want altijd is er wel een nieuw project in uitvoering of in voorbereiding. Website: www.rotterdam.nl/lijnbaan Zin in een lekker ijsje? In de Lijnbaan moet je linksaf in de Van Oldenbarneveltstraat. Bij het volgend kruispunt ligt het ijssalon Capri.

Capri, het lekkerste ijs van Rotterdam Meer dan 40 soorten coupes op de kaart! Elke dag vers en ambachtelijk bereid Italiaans ijs. IJsliefhebbers vinden er vast en zeker hun ding. Website: www.capri.nl De wandelroute gaat verder door langs de Lijnbaan tot je bij het Stadhuisplein komt. Daar moet je naar links (Korte Lijnbaan) die brengt je naar het Schouwburgplein. Ook daar ga je rechtdoor en zo kom je bij de boulevard waar je gestart bent. Ga naar rechts richting station.

Buiten de wandelroute

Miniworld Rotterdam Binnen attractie waar een dag maar 24 minuten duurt. Dan wordt het nacht en schijnen er duizenden lampjes. Na het ontwaken, komen de ruim 27.000 bewoners opnieuw op gang net als het bruisende leven in de stad. De haven, het verkeer, bezienswaardigheden. Werkelijk bijna alles van Rotterdam ‘big’ is hier in het klein te zien. Een indrukwekkend schouwspel waar je ogen tekort komt. Miniworld ligt op 5 minuten wandelen van het station (richting Groothandelsgebouw). Website: www.miniworldrotterdam.com

Diergaarde Blijdorp, de zoo van Rotterdam Meer dan 2.000 dieren, 700 verschillende diersoorten kan je er bewonderen. Ook bij minder goed weer een aanrader want indoor een tropische tuin, vlindertuin, zelfs een mini-regenwoud, gigantisch aquarium met o.a. haaien, zeeschildpadden. Website: www.rotterdamzoo.nl

Arboretum Trompenburg Botanische tuin naar Engels landschapsmodel. Ligt in de wijk Kralingen. Een oase van rust even buiten de drukte van de stad. Onnoemlijk veel bomen, struiken, planten, bloemen. Eveneens een rosarium, heidetuin, cactussen, …Een weldaad voor tuinliefhebbers en wandelaars. Website: www.trompenburg.nl

Nederlands Fotomuseum Een schat aan informatie over fotografie, historisch en hedendaags. Zowel van Nederlandse fotografen als internationaal. Niet enkel en alleen maar massa’s foto’s maar ook verhalen achter foto’s en de fotograaf. Permanente en tijdelijke tentoonstellingen. Website: www.nederlandsfotomuseum.nl

Haven van Rotterdam In de rij van wereldhavens bezet Rotterdam de 5de plek na vier Aziatische havens. Het havengebied vormt een logistiek knooppunt voor aan- en afvoer van goederen allerhande, bedrijven, overslagruimte, distributiecentra. Totale oppervlakte van ca. 12.500 ha waarvan 6.000 ha bedrijfsterreinen. Expansie werd steeds verder gezocht in de gangsluis naar de Noordzee toe met eerst het Botlekgebied en daarna de Europoort. Verdere uitbreiding werd gecreëerd in de Noordzee met de Maasvlakte en recent de Maasvlakte 2. Met deze laatste vergrootte de totale opp. van het havengebied met liefst 20 %. Hierdoor strekt het gebied van het hart van de stad tot de Noordzee zich uit tot 42 km! Dagelijks vinden ruim 90.000 mensen werkgelegenheid in de haven. Website: www.portofrotterdam.com

Hoek van Holland

Hoek van Holland is een stad gelegen aan de westkust van Nederland, aan de monding van de Nieuwe Waterweg.

Strand Hoek van Holland Het strand van Hoek van Holland vind je letterlijk op de hoek van Zuid-Holland, tegenover de Maasvlakte van Rotterdam. Vanaf het strand kan je dan ook de grote schepen die van en naar de haven van Rotterdam varen zien. Daarnaast is het strand geliefd bij surfers, zowel kite- als wind- en golfsurfers, en je vindt dan ook verschillende surfscholen op het strand waar je trainingen kan krijgen of een surfboard en wetsuit kan huren. Adres: Stationsweg 94, 3151 HR Hoek van Holland // GPS: 51.988559, 4.104954

Maritieme geschiedenis De stad kent ook een rijke maritieme geschiedenis: het Nederlands Militair Kustverdedigingsmuseum in Bunker Bremen, en het Atlantikwall Museum geven de veelzijdige geschiedenis van de plek weer vanaf de Eerste Wereldoorlog. Adres: Museum Bunker Bremen, Strandweg 21, 3151 HV Hoek van Holland // Openingsuren: zaterdag van 13u – 16u; reserveren via bunkerbremen@forthvh.nl of +31 6 20 99 01 92. Meer info: www.forthvh.nl // GPS: 51.985919, 4.118542 Adres: Atlantikwall-Museum, Noorderhoofd (de pier), 3151 HG Hoek van Holland // www.atlantikwall-museum.nl // GPS: 51.981533, 4.110124

Overnachten in de Rijnmond Onze top vijf locaties om te overnachten in de regio Rijnmond, en zo jouw trip onvergetelijk te maken: -

Roompot Beach Villa's Hoek van Holland, Hoek van Holland: meer info en boeken. Verblijf in Hoek van Holland op het Strandpark Vlugtenburg , een vakantiepark met verschillende accommodatiemogelijkheden en campingplaatsen aan het strand: meer info en prijzen. Ook kan je verblijven bij het driesterrenhotel Kuiperduin, op een kwartier lopen van het strand vandaan in het centrum van Hoek van Holland. Meer info en prijzen. Bungalows in het Duynparc De Heeren van ’s-Gravensande, ’s-Gravenzande: meer info en boeken. Ben je nog op zoek naar een aangename verblijfplaats in Schiedam? Wij hebben alvast onze favoriete verblijven voor je opgelijst. Of bekijk meteen het volledige aanbod hotels en B&B ‘s in Schiedam.  In een statig half vrijstaand herenhuis uit 1918 bevindt zich de Schiedamse Suite. De Suite beschikt over een ruime en luxueuze slaapkamer met een eet-werktafel en een apart zitgedeelte, comfortabele slaapkamers en een gezellige woonruimte. Meer info en boeken.  Room Lange Haven zit gevestigd in een gerenoveerde kanaalvilla uit 1850 met een unieke, individuele inrichting. De sfeervolle B&B biedt uitzicht op de gracht en een stadstuin in het oude centrum van Schiedam. Meer info en boeken.  Stadsvilla Mout Rotterdam-Schiedam biedt 4-sterrenaccommodatie met een aangename tuin en een gemeenschappelijke lounge, een gezellige ontbijtruimte en een aantal kamers met uitzicht op de haven. Meer info en boeken.

Deze gratis reisgids bevat 3 stadswandelingen (Leiden, Den Haag en Rotterdam) van onze volledig uitgewerkte reisgids in de provincie Zuid-Holland.

 Koop de volledige gids op shop.themediabay.be

Disclaimer We krijgen onze informatie van betrouwbare en zorgvuldig geselecteerde bronnen. Niettegenstaande kunnen we niet verantwoordelijk worden gehouden voor mogelijk niet-accurate informatie noch voor het gebruik van deze informatie en mogelijke negatieve gevolgen. We waarderen het erg als je opmerkingen, toevoegingen of fouten aan ons zou kunnen doorgeven via info@themediabay.be. Ontdek meer reisgidsen op www.reisroutes.be en www.reisroutes.nl. Alle kaarten © OpenStreetMap.org

Adverteren in deze reisgids? Neem contact op met The Media Bay via info@themediabay.be.

Laatste update: mei 2023 © Alle rechten voorbehouden. Deze reisgids is een uitgave van The Media Bay. Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.

Geniet van vele voordelen en boek je hotel, tickets of huurauto online!

Het kost jou niets extra, maar wij ontvangen een kleine commissie die we kunnen gebruiken om nieuwe routes te maken, en bestaande routes up-to-date te houden.