Tech40101 ch6

บทที่ 6 โครงสรางของโปรแกรมภาษาซี

http://www2.binghamton.edu/images/creativewriting.jpg

เนื้อหา 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9

เริ่มตนกับภาษาซี การคอมไพลและลิงคโปรแกรมในภาษาซี องคประกอบพื้นฐานของภาษาซี คําสงวน ชนิดขอมูลพื้นฐาน ตัวแปร คาคงที่ ตัวดําเนินการ นิพจน

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง 1. บอกความหมายของขอมูลและชนิดของขอมูลที่ใชในการเขียนโปรแกรมได 2. อธิบายและเปรียบเทียบตัวแปรและคาคงที่ที่ใชในการเขียนโปรแกรมได 3. บอกความหมายของนิพจนและสามารถเขียนนิพจนเพือ่ ใชงานได 4. อธิบายตัวดําเนินการที่ใชในการเขียนโปรแกรมและสามารถใชตัวดําเนินการตางๆ ไดตามความ เหมาะสม

-2-

6.1 เริ่มตนกับภาษาซี ภาษาซีเปนภาษาโปรแกรมระดับสูง ที่ใชสําหรับเขียนโปรแกรมประยุกตตางๆ เชนเดียวกันกับภาษาปาสคาล ภาษาเบสิก เปนตน นอกจากนี้ภาษาซียังใชสําหรับเขียนโปรแกรมระบบ และโปรแกรมสําหรับควบคุมฮารดแวร บางสวนที่ภาษาโปรแกรมระดับสูงหลายภาษาไมสามารถทําได ดังนั้นภาษาซีจึงจัดเปนภาษาโปรแกรมในระดับกลาง ดวย กอนที่โปรแกรมภาษาซีจะถูกรัน1 (run) จะตองถูกแปลงใหอยูในรูปของออบเจกตโคด2 (object code) โดยการ คอมไพล3 (compile) โปรแกรมภาษาซีที่เขียนโดยใชคําสั่งตามมาตรฐานของ ANSI C สามารถนําไปคอมไพล และรันที่ เครื่องคอมพิวเตอรตางระบบกันได โปรแกรมที่เขียนขึ้นโดยใชภาษาโปรแกรมตางๆ นั้นเราเรียกวา รหัสตนฉบับ(source code) ซึ่งอยูในรูปของ ขอความตามหลักการเขียนโปรแกรมของภาษาโปรแกรมที่สามารถอาน และทําความเขาใจไดโดยมนุษยเทานั้น ดังนั้น เพื่อใหเครื่องคอมพิวเตอรสามารถเขาใจโปรแกรมและปฏิบัติได จึงตองนํารหัสตนฉบับมาผานกระบวนการแปลงใหอยู ในรูปของอ็อบเจกตโคดที่ประกอบดวยรหัสตัวเลข 0 และ 1 กอน เราเรียกกระบวนการแปลงดังกลาววา การคอมไพล โปรแกรม

6.2 การคอมไพลและลิงคโปรแกรมในภาษาซี การสรางโปรแกรมที่สามารถใชงานไดขึ้นมาโปรแกรมหนึง่ ในภาษาซีมีขั้นตอนดังนี้ 1) สรางตัวโปรแกรมที่เปนตัวอักษรหรือเรียกวา ซอรสไฟล (Source file) โดยมีนามสกุลเปน .c หรือ .cpp ขึ้นมากอน โดยใชโปรแกรมที่สามารถเขียนไฟลที่เก็บอักขระ (Editor) ใดๆ ก็ได อักษรหรืออักขระใดๆ นั้น จะตองอยู ในรูปแบบของการโปรแกรมภาษา (ขั้นตอนนี้คือการสรางโปรแกรมที่เปนภาษามนุษยนั่นเอง) 2) คอมไพลเลอรของภาษาซี (C Compiler) จะทําการแปลงซอรสไฟล จากอักขระใดๆ ใหเปนรหัสที่เครื่อง คอมพิวเตอรสามารถเขาใจไดเก็บไวในอีกไฟลหนึ่งเรียกวาไฟลวัตถุประสงค (Object file) ที่มีนามสกุล .obj (ขั้นตอนนี้ เรียกวา การคอมไพล เปนการแปลงภาษามนุษยเปนภาษาเครื่องนั่นเอง) 3) ตัวเชื่อม (Linker) จะทําการตรวจสอบวาในโปรแกรมที่เขียนขึ้นนั้น มีการเรียกใชงานฟงกชันมาตรฐานใด จากหองสมุดของภาษาซี (C Library) บางหรือไม ถามี ตัวเชื่อมจะทําการรวมเอาฟงกชันเหลานั้นเขากับไฟล วัตถุประสงค แลวจะไดไฟลที่สามารถทํางานได โดยมีนามสกุลเปน .exe (ขั้นตอนนี้เรียกวา การลิงค เปนการรวม ฟงกชันสําเร็จรูปเขาไป แลวสรางไฟลที่ทํางานได)

1

รัน หมายถึง

2

อ็อบเจกตโคด หมายถึง รหัสเครื่อง(machine code) ที่ถูกสรางขึ้นจากโปรแกรมรหัสตนฉบับ ซึ่งอาจสามารถรันไดทันทีหรือตองเชื่อมโยงกับอ็ อบเจกตโคดอื่น เชน ไลบรารี กอนจึงจะสามารถรันได

3

คอมไพล หมายถึง กระบวนการในการแปลงโปรแกรมรหัสตนฉบับเปนรหัสเครื่อง โดยมีคอมไพลของภาษาโปรแกรมเปนตัวดําเนินการ

-3C Compiler

Source file

Computer

Linker

Object file

Computer

Library

Execute file

รูปที่ 1 แสดงขัน้ ตอนการคอมไพลและลิงคโปรแกรมภาษาซี

6.3 องคประกอบพื้นฐานของภาษาซี ภาษาซี (C Language) เกิดขึ้นจากการดัดแปลงภาษาบี (B Language) ภาษาซีเปนภาษาที่คิดคนโดย เดน นิส รินชี่(Dennis Ritchie) ที่ศูนยวิจัยเบล(Bell Laboratories) ในสหรัฐอเมริการาวป ค.ศ. 1972 และเปนภาษาที่ ใชเขียนระบบปฏิบัติการยูนิกส(UNIX Operating System) ซึ่งเปนระบบปฏิบัติการในระบบเครือขายคอมพิวเตอรที่ แพรหลายในปจจุบัน องคประกอบพื้นฐานของภาษาซีมีดังนี้ Comments ………………………………………… (1) Preprocessor directives …………………………… (2) Global declaration ………………………………… (3) main ( ) ……………………………………………. (4) { declaration statement; assignment statement; user-defined function call( ); ………………. (5) }

รูปที่ 2 องคประกอบพื้นฐานของภาษาซี 1) สวนอธิบายโปรแกรม (Comments) ใชสําหรับเขียนอธิบายการทํางานของโปรแกรม ซึ่งขอความในสวนนี้ เมื่อผานการแปลคําสั่ง ตัวแปร คําสั่งจะไมสนใจวาเปนสวนหนึ่งของโปรแกรม เพื่อใหเขาใจและอานโปรแกรมงายขึ้น การเขียนสวนอธิบายโปรแกรม จะใชเครื่องหมาย // หรือ /* และ */ ครอมขอความที่ตองการอธิบาย ดังนี้ // ……. ขอความที่ตองการอธิบาย แตถาตองการเขียนอธิบายหลายๆบรรทัดจะเขียนไดดังนี้ /* …………………………………………… ………. ขอความที่ตองการอธิบาย……. ……………………………………………..*/ การเขียนสวนคําอธิบายโปรแกรมจะเขียนไวที่ไหนในโปรแกรมก็ได โดยมากจะนิยมเขียนอธิบาย ขั้นตอนการทํางานกอนเขียนคําสั่ง หรือ อธิบายความหมายของคําสั่งไวขางคําสั่งนั้นก็ได

-4-

2) พรีโปรเซสเซอรไดเรกทีฟ (Preprocessor directives) เปนสวนที่ทุกโปรแกรมตองมี ใชสําหรับเรียกไฟลที่โปรแกรมตองการ และกําหนดคาตางๆ ซึ่งจะตอง เริ่มตนดวยเครือ่ งหมายไดเรกทีฟ (#) และตามดวยชื่อที่ตองการกําหนดคา ตัวอยางไดเรกทีฟที่ใชบอย #include เปนการบอกใหตัวแปลคําสั่ง (compiler) อานไฟลอื่นเขามารวมในการคอมไพลมี รูปแบบดังนี้ #include<filename> หรือ #include″filename″ เชน

#include<dos.h> อานไฟล dos.h จากไดเร็คทรอรีที่กําหนด #include″sample.h″ อานไฟล sample.h จากไดเร็คทรอรีปจจุบนั หรือที่กําหนด

o การใชเครื่องหมาย <…> ครอมชื่อ เพื่อบอกใหคอมไพเลอรคนหาไฟลจากไดเร็คทรอรี ที่กําหนดใน Option directory แตถาใชเครื่องหมาย ″…″ จะเปนการกําหนดใหคนหาจากไดเร็คทรอรีปจจุบัน และ ไดเร็คทรอรีที่กําหนดเสนทางไว o ชื่อฟงกชันการทํางานพื้นฐานของภาษาซี ตัวแปร คาคงที่ และมาโครพื้นฐาน โดยปกติ จะรวมกันเปนกลุมในไฟลที่เรียกวาไฟลหัว (Header Files) คือไฟล ที่มีนามสกุล .h ไฟลหัวแตละไฟลจะเก็บโมดูล แยกกันเปนสวนการทํางานแตละสวนเพื่อใหผูเขียนโปรแกรมสามารถเรียกใชงานได เชน ในตัวอยางที่ 1 จะเห็นวามี การเรียกใชไฟล stdio.h ซึ่งในไฟลดังกลาวมีการกําหนดคําสั่ง printf ซึ่งถูกเรียกใชในฟงกชัน main() และ ฟงกชัน process แตถาเราตองการเรียกใชฟงกชัน clrscr() ซึ่งไมมีในไฟลนี้ แตมีในไฟล conio.h เราก็จะตอง include ไฟล conio.h เขามาดวย ตัวอยางไดเรกทีฟการใชงาน #include Include text from a file #define Define a macro #undef Undefined a macro #if Test if a compile-time condition holed. #ifdef Test if a symbol is defined #ifndef Test if a symbol is not defined #else Indicate alternative if a test file fail. #line Give a line number for compiler message.

-5-

#define ทําหนาที่ใชกําหนดคาคงที่ ที่เปนชื่อแทน คํา นิพจน คําสั่ง หรือคําสั่งหลายคําสั่ง มี รูปแบบการใชงานดังนี้ #define ชื่อตัวแปร (ชื่อที่ใชแทน) คาที่ตองการกําหนด เชน

#define TEN 10 กําหนดตัวแปร TEN แทนคา 10 #define PI 3.141592654 กําหนดตัวแปร PI แทนคา 3.141592654

3) สวนประกาศ (Global Declaration) ใชในการประกาศชื่อตัวแปร หรือฟงกชันทีต่ องใชในโปรแกรม โดยทุกๆ สวนของโปรแกรม สามารถจะเรียกใชขอมูลสวนนี้ได #include<stdio.h> int x; void main(){ x = 7; printf(“%d”,x); }

//global declaration

4) สวนฟงกชันหลัก (main program) เปนสวนที่โปรแกรมภาษาซีทุกโปรแกรมตองมี ในฟงกชัน main จะประกอบดวยคําสั่งตางๆ ที่ใชในการสั่งงานโปรแกรมเรียงตอๆ กัน โดยแตละประโยคคําสั่งจะจบลงดวยเครื่องหมาย semi colon (;) #include<stdio.h> void main(){ int a,b; scanf(“%d”,&a); scanf(“%d”,&b); printf(“%d”,a+b); }

// main program

-6-

5) สวนของการเรียกใชฟงกชันที่ผูใชสรางขึ้นเอง (User defined function call) เปนสวนของการเรียกใชฟงกชันที่ผูใชสรางขึ้นเอง ซึ่งนอกเหนือจากฟงกชันโปรแกรม ภาษาซีมีไวให #include<stdio.h> int sum(int a,int b){ return(a+b); } void main(){ printf(“%d”,sum(5,9)); }

// user defined function call

6.4 คําสงวน คําสงวน หมายถึง คําที่สงวนไวสําหรับเรียกใชตามวัตถุประสงคที่กําหนดไวเฉพาะ เชน คําที่ใชในคําสั่ง ควบคุม และชนิดของขอมูล เปนตน คําสงวนของภาษาซีเชน auto default float register struct volatile break do far return switch while case double goto short typedef char else if signed union const enum int sizeof unsigned continue extern long static void

6.5 ชนิดขอมูลพืน้ ฐาน ชนิดขอมูลพื้นฐานมีดวยกัน 5 ประเภทคือ 1) char (1 ไบต) 2) int (2 ไบต) 3) float (4 ไบต) ชนิดขอมูล char Int float double void

4) double (8 ไบต) 5) void (0 ไบต)

ความหมาย ไบต (bytes) พิสัย (range) อักษรหรืออักขระ 1 -128 ถึง 127 จํานวนเต็ม 2 -32,768 ถึง 32,767 จํานวนจริง (เลขทศนิยม) 4 3.4E + 38 (7 ตําแหนง) จํานวนจริงละเอียด 2 เทา 8 1.7E + 308 (15 ตําแหนง) ไมใหคาใด ๆ 0 ไมใหคา ตารางที่ 1 ชนิดขอมูลพื้นฐานของ C

-7-

ชนิดขอมูลในตารางที่ 1 ที่ไดกลาวมาแลวนั้น ตัวแปรจะมี 4 ประเภทเทานั้นที่สามารถเก็บขอมูลเหลานี้เพื่อ ความคลองตัว และสามารถเก็บขอมูลนอกเหนือจากนี้ได ในภาษาซีจึงไดสรางตัวแปรชนิดขอมูลแบบ คิดเครื่องหมาย (signed) ไมคิดเครื่องหมาย (unsigned), ยาว (long) และสั้น (short) เพิ่มเติมขึ้นมา ดังตารางที่ 2 ชนิดขอมูล char int short short int long

ความหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย

ไบต (bytes) 1 2 2 2 4

long int

คิดเครื่องหมาย

4

Unsigned Char unsigned unsigned int Unsigned short Unsigned Long signed Char signed signed int signed short signed Long

ไมคิดเครื่องหมาย ไมคิดเครื่องหมาย ไมคิดเครื่องหมาย ไมคิดเครื่องหมาย ไมคิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย คิดเครื่องหมาย

1 2 2 2 4 1 2 2 2 4

พิสัย (range) -128 ถึง 127 -32,768 ถึง 32,767 -32,768 ถึง 32,767 -32,768 ถึง 32,767 -2,147,483,648 ถึง 2,147,483,647 -2,147,483,648 ถึง 2,147,483,647 0 ถึง 255 0 ถึง 65,535 0 ถึง 65,535 0 ถึง 65,535 0 ถึง 4,294,967,295 -128 ถึง 127 -32,768 ถึง 32,767 -32,768 ถึง 32,767 -32,768 ถึง 32,767 -2,147,483,648 ถึง 2,147,483,647

ตารางที่ 2 : ชนิดของตัวแปรใน C

6.6 ตัวแปร ตัวแปร (Variables) คือชื่อเรียกแทนพื้นทีเ่ ก็บขอมูลในหนวยความจํา การกําหนดตัวแปรทําได 2 แบบ คือ 1) กําหนดไวนอกกลุมคําสั่ง หรือฟงกชัน เรียกตัวแปรนี้วา Global Variable กําหนดไวนอกฟงกชันใชงานได ทั้งโปรแกรม มีคาเริ่มตนเปน 0 (กรณีไมไดกาํ หนดคาเริ่มตน) 2) กําหนดไวในกลุมคําสั่ง หรือฟงกชัน เรียกตัวแปรนี้วา Local Variable กําหนดไวภายในฟงกชันใชงานได ภายในฟงกชันนั้น และไมถูกกําหนดคาเริ่มตนโดยอัตโนมัติ

-8-

การประกาศตัวแปร มีลักษณะดังนี้

ชนิดขอมูล ชื่อตัวแปร[,ชื่อตัวแปร]; กฎในการตั้งชื่อ มีดังนี้ 1. ประกอบดวยตัวอักษร ตัวอักษรปนตัวเลข หรือปนเครื่องหมาย underscore ( _ ) ได 2. ตัวแรกจะตองเปนตัวอักษรหรือเครือ่ งหมาย underscore ( _ ) เทานั้น 3. ถาใช underscore เปนสวนของชื่อจะตองอยูระหวางตัวอักษรหรือตัวเลขเสมอ 4. มีความยาวไดตั้งแต 1 ตัวอักขระ ไปจนถึง 32 ตัวอักขระ (เฉพาะเทอรโบซีแตบางเครื่อง อาจไดนอยหรือมากกกวานี้) 5. หามตั้งชื่อซ้ํากับคําสงวน (Reserved word) 6. ชื่อที่ตั้งขึ้นแลวเขียนเปนตัวเล็ก ตัวใหญหรือตัวใหญปนตัวเล็กจะถือวาเปนคนละชื่อกันหมด เชน count, COUNT, Count จะถือเปน 3 ชื่อตัวแปรที่แตกตางกัน ชื่อตัวแปรที่ถกู Count Num12 m_mum

ชื่อตัวแปรที่ผดิ 1count num ! m…mun

ขอสังเกต การกําหนดชนิดของตัวแปร มีสิ่งที่ควรพิจารณาอยู 2 ประการคือ ตัวแปรนั้น จะตอง สามารถรับคาไดทุกคาโดยไมเกินขอบเขตของขอมูลชนิดนัน้ และตัวแปรจะตองไมใช หนวยความจํามากเกินความจําเปน เชน ถาขอมูลไมเกินขอบเขตของ int ก็ไมควรกําหนดตัว แปรใหเปน float

6.7 คาคงที่ คาคงที่ (Constant) คือคาของขอมูลที่มีจาํ นวนแนนอน เปนคาที่ไมสามารถเปลี่ยนแปลงไดขณะรัน โปรแกรม การประกาศคาคงที่ มีลักษณะดังนี้ const ชนิดของขอมูล ชือ่ คาคงที่ = คา;

ตัวอยาง const float Pi = 3.1415; หมายความวา Pi เปนคาคงที่ชนิด float ซึ่งมีคาเทากับ 3.1415

-9-

การประกาศคาคงที่แบงตามชนิดตางๆ ไดดังนี้ 1) คาคงที่ชนิดจํานวนเต็ม คาคงที่ชนิดจํานวนเต็ม (integer constant) เปนคาคงที่ชนิดตัวเลขซึ่งอาจจะเปนคาบวก 0 หรือ คาลบ คาคงที่ชนิดนี้มี 3 ประเภท คือ คาคงที่อินทีเจอรฐานสิบ ฐานแปดและฐานสิบหก ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้ คาคงที่ชนิดจํานวนเต็มฐานสิบ (decimal integer constant) หมายถึงชุดของ เลขฐานสิบ ( 0 ถึง 9 ) ซึ่งเลขตัวแรกไมเปน 0 ดังตัวอยางตอไปนี้ const int price = 1000; const int WeekDay = 7; คาคงที่ชนิดจํานวนเต็มฐานแปด (octal integer constant) หมายถึงชุดของ เลขฐานแปด (0 ถึง 7) ซึง่ เลขตัวแรกเปน 0 ดังตัวอยางตอไปนี้ const int Oct1 = 01000; const int Oct2 =03 7; คาคงที่ชนิดจํานวนเต็มสิบหก (hexadecimal integer constant) หมายถึงชุด ของเลขฐานสิบหก ( 0 ถึง 9 และ A ถึง F) ซึ่งนําหนาดวย 0X หรือ 0x ดังตัวอยางตอไปนี้ const int Hex1 = 0xF78; const int Hex2 =0xFF; 2) คาคงที่ชนิดจํานวนจริง คาคงที่ชนิดจํานวนจริง (floating point constant) เปนคาคงที่ชนิดตัวเลขที่มีทศนิยม คาคงที่ชนิดนีม้ ี 2 รูปแบบดังนี้ เปนชุดของตัวเลขที่ประกอบดวยเลข 0 ถึง 9 และจุดทศนิยม ดังตัวอยาง ตอไปนี้ const float Pi = 3.1415; const float InterestRate =0.65; เปนเลขยกกําลังซึ่งมีสวนประกอบ 2 สวนคือ สวนหนึ่งเปนอินทีเจอรหรือ float อีกสวนหนึ่งเปนตัวคูณสิบยกกําลังซึ่งแสดงดวยอักษร E (หรือ e) ตามดวยเลขยกกําลังซึ่งเปนอินทีเจอรบวกหรือลบ ดังตัวอยางตอไปนี้ const float A = 1.0E2; // หมายถึง 1.0 * 102 ซึ่ง = 100.0 const float A = 1E+3; // หมายถึง 1 * 103 ซึ่ง = 1000.0 -2 ซึ่ง = 0.01 const float A = 1E-2; // หมายถึง 1 * 10

- 10 -

3) คาคงที่ชนิดอักษร คาคงที่ชนิดอักษร(character constant) เปนคาคงที่ที่ประกอบดวยอักษรหนึ่งตัวอยูภายใน เครื่องหมาย ( ‘ ‘ ) ดังตัวอยางตอไปนี้ const char A = ‘a’; const char B =’b’; คาคงที่ชนิดอักษรมีชนิดเปน char คาของคาคงที่จะเปนตัวเลขซึ่งมีคาเทากับรหัส ASCII ของอักษร นั้น เชน ‘A’ = 65, ‘B’ = 66 คาคงที่ชนิดอักษรอีกประเภทหนึ่งมีชอื่ วา เอสเคปซีเควนซ (escape sequence) ซึ่งเปนคาคงที่ที่ ประกอบดวยเครื่องหมาย \ และอักษรอยูภ ายในเครื่องหมาย ( ‘ ‘ ) เชน ‘ \n ’ , ‘ \t ’ คาคงที่ประเภทนี้มีจํานวน จํากัดและมีความหมายเฉพาะดังแสดงในตารางที่ 3 เอสเคปซีเควนซ \a \b \f \n \r \t \\ \’ \” \?

ชื่อ

ความหมาย Alarm bell เตรียมพรอม (เสียงระฆัง) Backspace เลื่อนกลับ Formfeed ขึ้นหนาใหม Newline ขึ้นบรรทัดใหม Return เคอเซอรกลับไปอยูที่ตนบรรทัด Tab เวนระยะในแนวระดับ Backslash การกดเครื่องหมาย \\ Single quote การกดเครื่องหมาย \ Double quote การกดเครื่องหมาย “ Question mark การกดเครื่องหมาย ? ตารางที่ 3 แสดงคาคงที่แบบตาง ๆ

6.8 ตัวดําเนินการ ตัวดําเนินการ (Operator) คือการใชในการกําหนดคาใหตัวแปร มีตัวดําเนินการ 3 ประเภทใหญ ๆ ดังนี้ 1) ตัวดําเนินการเลขคณิต (arithmetic operators) 2) ตัวดําเนินการเปรียบเทียบและ (relational operators) 3) ตัวดําเนินการตรรกะ ( logical operators)

- 11 -

1) ตัวดําเนินการเลขคณิต (arithmetic operators) เปนตัวดําเนินการทางดานคณิตศาสตร ไดแก เครื่องหมายที่ใชในการบวก ลบ คูณ หาร ตัวเลข และอืน่ ๆ ดังในตารางที่ 4 ตัว ความหมาย ตัวอยาง ดําเนินการ การลบ X–Y + การบวก X+Y * การคูณ X*Y / การหาร X/Y % การหารจะเอาเฉพาะเศษไว 11%3 = 3 เศษ 2 ดังนั้น 2 เปนผลลัพธ -การลดคาลงครั้งละ 1 X- -หรือ - -X เหมือนกับ X=X-1 ++ การเพิ่มคาครั้งละ1 X+ +หรือ + +X เหมือนกับ X=X+1 ตารางที่ 4 แสดงตัวดําเนินการของ C นอกจากตัวดําเนินการบวก ลบ คูณ หาร ธรรมดาแลว ยังมีโมดูลัส (modulas) คือการหารเอาเฉพาะ เศษดังในตารางที่ 4 และใน C มีวิธีการรวบรัดการใชตัวดําเนินการเลขคณิตดังนี้ เชน รวมสัญลักษณ (+) และ (=) เขาดวยกันกลายเปน (+=) หรือรวมสัญลักษณ (-) และ(=) เขาดวยกันกลายเปน (-=) ดังตารางที่ 5 นิพจน

y = x + a ++; y = x + ++ a; y += x ; y += x ++ ; y -= 9 ; y *= 7 * x++ ;

ขั้นตอนการประมวลผล

1.

2.

1.

2.

1.

y = x+a a = a+1 a = a+1 y = x+a y=y+x

1. y = y + x 2. x = x + 1 1. y = y - 9

y /= x ;

1. y = y * 7 * x 2. x = x + 1 1. y = y / x

y %= x ;

1. y = y % x ตารางที่ 5 แสดงตัวอยางตัวดําเนินการของ C

- 12 -

ขั้นตอนการทํางานของตัวดําเนินการใน C ในบางครั้งนิพจนประกอบดวยตัวดําเนินการมากมาย ทําใหเกิดความยุงยากในการพิจารณาขั้นตอน การทํางานของตัวดําเนินการ จึงไดตั้งกฏเกี่ยวกับลําดับการทํางานกอนหลังของตัวดําเนินการ (Operator) ดัง ตารางที่ 6 ตัวดําเนินการ ลําดับที่ () + + - - unary * / % + += -= *= = /= %=

1 (สูงสุด) 2 3 4 5 (ต่ําสุด)

ตารางที่ 6 แสดงลําดับการทํางานของตัวดําเนินการ ตัวดําเนินการที่มีความสําคัญอยูในระดับเดียวกัน ใหทํางานตามขั้นตอนจากซายไปขวาเปนหลัก ตอไปนี้ เปนตัวอยางพอสังเขป ดังตารางที่ 7 ตัวอยาง 5+6*2 2 * 3 – 14 / 7 + 5

♣ ตัวดําเนินการ * อยูลําดับสูงกวา + จึง ตองคูณเลขกอนแลวบวกเลข 5 ภายหลัง ♣ ตัวดําเนินการ * และ / อยูลําดับเดียวกัน ให ทํ าจากซา ยไปขวา คื อ คู ณเลข แลว หาร เลข ♣ ตั ว ดํ า เนิ น การ – และ + อยู ใ นลํ า ดั บ เดียวกันทําจากซายมือกอนคือ ลบเลข แลว จึงบวกเลขในภายหลัง ตารางที่ 7 แสดงลําดับการทํางานของตัวดําเนินการ

2) ตัวดําเนินการเปรียบเทียบและ (relational operators) หมายถึง เครือ่ งหมายที่ใชในการ เปรียบเทียบและตัดสินใจ ผลการเปรียบเทียบจะใหคาเปน 1 และ เท็จจะใหคาเปน 0 เครื่องหมายที่ใชมีดังตารางที่ 8 เครื่องหมาย ความหมาย ตัวอยาง > มากกวา A > B (A มากกวา B) >= มากกวาหรือเทากับ A >= B (A มากกวาหรือเทากับ B) < นอยกวา A < B (A กวา B) <= นอยกวาหรือเทากับ A <= B (A กวาหรือเทากับ B) == เทากับ A = = B (A กับ B) != ไมเทากับ A ! = B (A ไมกับ B) ตารางที่ 8 แสดงตัวดําเนินการเปรียบเทียบ

- 13 -

3) ตัวดําเนินการตรรกะ ( logical operators) เครือ่ งหมายตรรกะมีจุดประสงคใชในการ เปรียบเทียบเพื่อตัดสินใจซึ่งผลที่ไดจากการเปรียบเทียบจะไดผลลัพธ 2 อยาง คือ ถาไดผลลัพธเปนจริงจะมีคาเปน 1 และถาไดผลลัพธเปนเท็จจะมีคา 0 เปนเครือ่ งหมายตรรกะที่ใชในภาษา C มีดังนี้ คําสั่ง && (AND) เปนการนําเงื่อนไข 2 เงือ่ นไขมาเปรียบเทียบกันซึ่งผลลัพธที่ไดจะเปนดังนี้ X Y X && Y 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1 คําสั่ง | | (OR) เปนการนําเงื่อนไข 2 เงื่อนไขมาเปรียบเทียบกันซึ่งผลลัพธที่ไดจะเปนดังนี้ X Y X||Y 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 1 คําสั่ง ! (NOT) เปนการทํานิเสธซึ่งผลลัพธที่ไดจะเปนดังนี้ X !X 0 1 1 0

6.9 นิพจน นิพจน (Expression) คือการนําตัวแปร คาคงที่ มาสัมพันธกันโดยใชเครือ่ งหมายอยางใดอยางหนึ่งเปน ตัวเชื่อมโดยมีกฎเกณฑทั่ว ๆ ไปในการเขียนนิพจนของภาษา C มีดังนี้ 1) เขียนตัวอักษรหลายตัวติดกันไดโดยไมมีเครือ่ งหมายคั่น เชน XY ถือเปน 1 ตัวแปร 2) กรณีนิพจนมีคา ของตัวแปรหรือคาคงที่ตางชนิดกันในนิพจนเดียวกัน กลไกของภาษา C จะเปลี่ยนชนิด ของขอมูลที่มีขนาดเล็กใหเปนชนิดของขอมูลที่ใหญขึ้น ดังนัน้ จึงควรระวังในการตั้งตัวแปรเพื่อเก็บผลลัพธที่ไดจากการ ดําเนินการของนิพจนมีคาของตัวแปรหรือคาคงที่ตางชนิดกัน ซึง่ ตัวแปรทีต่ ั้งขึ้นควรเปนชนิดของขอมูลที่ใหญที่สุดใน นิพจนนั้น ดังตัวอยาง หากนิพจนมี int กับ long กลไกของภาษา C จะเปลี่ยนชนิดของขอมูลเปน long หากนิพจนมี int กับ double กลไกของภาษา C จะเปลี่ยนชนิดของขอมูลเปน double

- 14 -

นิพจนคณิตศาสตร

นิพจนภาษา C

2X2

2*(X*X)

10X + 3XY + 10Y2

10*X-3*X*Y+10*Y*Y

ตารางที่ 9 แสดงตัวอยางของนิพจนในภาษา C นิพจนแบงออกเปนนิพจนตา งๆ ดังนี้ 1) นิพจนคณิตศาสตร (Arithmetic Expression) หมายถึงการนําตัวแปร คาคงที่ มาสัมพันธกันโดยใชเครื่องหมายคณิตศาตรเปนตัวเชื่อมผลที่ไดจาก นิพจนแบบนี้จะเปนตัวเลข ดังตารางที่ 10 นิพจนคณิตศาสตรในภาษา C 3*X + 5*Y 3X + 5Y X*X - Y*Y X2 - Y2 ตารางที่ 10 แสดงนิพจนคณิตศาสตร 2) นิพจนตรรกะ (Logical Expression) หมายถึง การนําตัวแปร คาคงที่ หรือ นิพ จน มาสัมพั นธกั นโดยใชเ ครื่อ งหมายเปรียบเทีย บและ เครื่องหมายตรรกเปนตัวเชื่อมผลที่ไดจะเปนจริง หรือเท็จ คือจะใหคาเปน 1 หรือ 0 ออกมาเปนผลลัพธซึ่ง สามารถนําไปคํานวณตอไดดังตารางที่ 11 โจทยÆ ถา I มีคาเปน 3 J มีคาเปน 5 A มีคาเปน 3 ถาเขียนนิพจนดังนี้ I==J

ผลลัพธไมจริง (0)

I==A

ผลลัพธจริง (1)

I > J*5

ผลลัพธไมจริง (0)

I+3 > J –2 && a*2 > 10

ผลลัพธไมจริง (0)

ตารางที่ 11 แสดงนิพจนตรรกะ

แหลงที่มา หนังสือเรียนสาระการเรียนรูพื้นฐานเทคโนโลยีสารสนเทศ ชวงชั้นที่ 4 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4-6 ตามหลักสูตรการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544