Wat_Book55 by WatPa Tukula

หลวงปูบรมครูเทพโลกอุดร

หลวงปูสิงขร

คำปรารภ

หลวงปูตนบ ุญ

งานดานศาสนกิจ ป พ.ศ. ๒๕๕๕

๑๒๗

บารมีทาน

๑๔๗

๔๗ ๕๑ ๕๖ ๖๓ ๖๕ ๗๑

การเผยแผพระธรรม

๑๕๙

๘๗

ตามเสนทางพระธรรมฑูต ที่ประเทศพมา

๑๙๘

ศาสนกิจป ระจำป

๒๑๒

กำหนดการเขาน ิโรธ

๒๑๔

เรื่องจริงผ านศิษย

๒๒๐

คณะผูดำเนินการ และเจาภาพหนังสือ

๒๔๒

แผนที่ไปวัดปาทุงกุลาเฉลิมราช

๒๕๐

(๗)

คำอนุโมทนาบุญ

พระธรรมฐิติญาณ

(๙)

คำอนุโมทนาบุญ

พระครูศรีวิริยโสภณ

(๑๑)

คำนำ

๑๒

พระบรมสารีริกธาตุ และพระธาตุ

๑๕

โพธิญาณแหงการรูแจง

๔๗

ประเภทและ คุณลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุ พระบรมสารีริกธาตุตางๆ พระธาตุพุทธสาวก พระธาตุของพระอริยสงฆที่เกิดขณะยังมีชีวิตอยู พระบรมสารีริกธาตุ ที่วัดปาทุงกุลาเฉลิมราช

วิถีการบำเพ็ญเพื่อโพธิญาณ การรูแจง ของพระพุทธเจา พุทธกาลกธรรม (ธรรมสำหรับบมโพธิ) คุณสมบัติและอัธยาศัยของพระโพธิสัตว พุทธประวัติสมเด็จองคปฐม ประวัติพระปจเจกพุทธเจาองคปฐมตน ประวัติพระพุทธเจา ๒๘ พระองค

ตามรอยโพธิญาณ

การบำเพ็ญกอนตรัสรู ยอนรอยอดีตชาติของพระศรีอริยเมตไตรย ประวัติพระศรีอริยเมตไตรยสัมมาสัมพุทธเจา การหลอพระศรีอริยเมตไตรย ที่วัดปาทุงกุลาเฉลิมราช เรื่องเลาจากงานหลอพระศรีอริยเมตไตรย

งานดานศาสนกิจ ระหวาง ป ๒๕๕๐ – ๒๕๕๓ พระพุทธศิริราชนาคพันธปริวัตร (หลวงพอทันใจ) พระมหาธาตุเจดียศรีนาคพันธปริวัตร พระพุทธศรีสัตตนาคราช องคทาวนาคพันธปริวัตร

๑๖ ๑๗ ๑๘ ๒๘ ๓๔

๘๗ ๘๘ ๙๒ ๑๐๓ ๑๑๓

๑๑๘ ๑๑๘ ๑๑๙ ๑๒๐ ๑๒๓

พระมหาธาตุเจดียศรีทศพลญาณเฉลิมราชชัยมงคล วิหาร “วิสุทธิมรรค” หอระฆัง กุฎินิโรธ และกุฎิพระสงฆ การสรางถนนคอนกรีต โรงน้ำประปาขนาดใหญ

กฐิน ป ๒๕๕๐ – ๒๕๕๔ กฐิน ป ๒๕๕๕ • กองบุญสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา ๒๘ พระองค • กองบุญพระมหาโพธิสัตว ๕๐ พระองค • กองบุญพระอสีติมหาสาวก ๘๐ พระองค • กองบุญเศรษฐีธรรม ๒๕๕๕ กอง ธรรมปรับจิต • เทศนาธรรม “โพธิญาณ เบิกบาน รูแจง” • ขันธ ๕ • สหชาติปจฺจโย ปัจจัยที่เกิดพร้อมกัน • ปัจจัยเป็นเครื่องทำให้ใหญ่

• ประสบการณพระธาตุเสด็จ • พระบรมสารีริกธาตุ และพระอัฐิธาตุ ที่ฉันไดพบ • พระธาตุเปลี่ยนสัณฐาน • การธุดงคปาชา

๑๒๗ ๑๓๓ ๑๔๒ ๑๔๓ ๑๔๔ ๑๔๕

๑๔๘ ๑๕๒ ๑๕๒ ๑๕๓ ๑๕๔ ๑๕๖ ๑๕๙ ๑๖๐ ๑๗๔ ๑๘๐ ๑๙๑

๒๒๐ ๒๒๓ ๒๒๙ ๒๓๒

คำปรารภ ตลอดระยะเวลา ๕ ป ที่อาตมาไดเขามาพัฒนาวัดปาทุงกุลาเฉลิมราช ตามทีไ่ดรับมอบหมายจาก พระธรรมฐิติญาณ เจาคณะภาค ๑๐ (ธ) ตั้งแตป  พ.ศ. ๒๕๕๐ นั้น อาตมาไมเคยหยุดคิด หยุดทำ หยุดพัฒนา คน และศาสนสถานแหงนี้ จากพื้นดินที่รกราง มีเพียงศาลาการเปรียญเพียงหลังเดียว จวบจน ปจจุบัน เกิดโครงการตางๆมากมาย เชน การ สร า งพ ระพุ ท ธปฏิ ม ากร พระมหาธาตุ เจดี ย  ๒ องค เพื่อเปนการสืบสานพระพุทธศาสนา สรางถนน ไฟฟา อาคารสำนักงาน อาคาร สำหรับผูมาปฏิบัติธรรม กุฎิสำหรับพระสงฆ และแมชี เพื่อใหผูมาแสวงโมกขธรรมที่วัดไดรับ ความสะดวกสบายตามสมควร สิ่งหนึ่งที่ทำใหเกิดความสำเร็จตางๆ ขึ้น คือ ศรัทธา ศรัทธาดว ยปญ  ญา ทำใหร ปู ระจักษ แจงตอทุกสิ่ง ทั้งเพื่อกาวขามปญหาตางๆ จวบจนยืนหยัดไดบนความสำเร็จ ศรัทธาใน พระรัตนตรัย...ดวยใจที่แนวแน ศรัทธาในพระ สัจธรรมแหงพระตถาคต แรงศรัทธาที่ยิ่งใหญ และใจที่มุมานะหลอมละลายรวมเปนหนึ่ง... ยอมสรางความสำเร็จ... อาตมาไดแนะนำ แนวทาง สั่งสอน อบรม ธรรมะ เพียงเพื่อชี้ทาง...ใหเห็นโอกาส ให 6

สรรพชีวติ ไดม โี อกาสทจี่ ะเลือก มีโอกาสทจี่ ะเห็น เพือ่ ใหท กุ สิง่ ห มุนไปตามครรลองแหงโอกาสกบั วันเวลา การชนี้ ำใหก บั ช าวบานโพนตมู และพทุ ธ ศานิกชนทั้งหลายที่อยูใกลและไกล เพื่อปลูก ศรัทธาลงไปในหวั ใจแหงพ ทุ ธศานิกช นทงั้ หลาย ใหบ งั เกิดค วามตนื่ ร ู วาแ ททจี่ ริงแ ลว...ทุกคน...มี ศักยภาพมากมาย หากจะเปลีย่ นแปลงทกุ ๆ สิง่ เพียงเติม...ศรัทธาลงไปในใจ...ของทุกทาน สิ่งทั้งมวลเกิดขึ้นจากปาฎิหาริย...จากแรง พลังความศรัทธาของพุทธศานิกชนทุกๆ ทาน ที่ไดรวมแรงรวมใจกัน จึงถือไดวาเปน “บารมี ปาฏิหาริยแหงความศรัทธา” ขออนุโมทนาบุญกับทุกทานที่ไดรวมกัน สรางวดั ป า ท งุ ก ลุ าเฉลิมร าช ใหเจริญ สมกบั เปน สถานทีป่ ฎิบตั ธิ รรม เปนศ นู ยรวมจติ ใจของพทุ ธ ศานิกชน ขอความเปนม หามงคลอนั ส งู สุดจ งเกิดม แี ก ทานทั้งหลายดวยเดชแหงบุญนี้เทอญ

หลวงปูตนบุญ ติกขปญโญ 7

อนุโมทนา ในสภาพสังคมปจจุบัน โลกหมุนไปอยางรวดเร็ว ยุคสมัยกเ็ปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา กระแสสังคมก็เปลี่ยนไปดวย หรือที่เราเรียกวายุคโลกาภิวัฒน และในมุมๆหนึ่งของทองทุงกุลารองไห ก็ไดมีการเปลี่ยนแปลงเชนกัน เปลี่ยนจากทองทุงอันรอนระอุ หางไกลจากสาธารณูปโภค ไกลจากการพัฒนา เปลี่ยนแปลงไปในทางที่เจริญขึ้นอยางรวดเร็ว เจริญทั้งทางวัตถุและเจริญทั้งจิตใจของ ทุกๆคนทนี่ ี่ เจริญท งั้ ท างโลกและทางธรรม นับตัง้ แตห ลวงปตู น บ ญ ุ ติก ขปญโญ ไดเขามา พัฒนา วัดปาทุงกุลาเฉลิมราช ในระยะเวลาเพียงไมกี่ป ทานไดพลิกฟนพื้นที่แหงทุงกุลา รองไหนี้ใหมีความเจริญ เหมาะสมที่จะเปนศูนยรวม จรรโลงพระพุทธศาสนา ฝากไวใน แผนดินไทย ความวิริยะ ความมุงมั่น ความเด็ดเดี่ยว พรอมดวยสติปญญา ของหลวงปูตน บุญ ติกขปญโญ ไดนำพาสาธุชนหมูเหลาสรางมหาทานบารมี ไมวาจะเปน...การสราง พระมหาธาตุเจดียศรีทศพลญาณเฉลิมราชชัยมงคล การสรางมหาวิหาร หรือแมแตการ ปลูกศ รัทธา ความเชือ่ มัน่ ในคำสงั่ สอนขององคพ ระสมั มาสัมพ ทุ ธเจา ซึง่ ก ารบำเพ็ญบ ารมี ในการดับทุกข ไปสูความหลุดพน หรือพระนิพพานนั้น ตองอาศัยความเพียรพยายาม ความมุงมั่น และความศรัทธาที่มั่นคง จึงจะบรรลุได สำเร็จได ขออนุโมทนาในบุญบารมีที่ทุกทานไดบำเพ็ญมา และจงสงผลใหไดมนุษยสมบัติ สวรรคสมบัติ ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข ตลอดถึง มรรค ผล นิพพานสมบัติ ทุกประการ

พระธรรมฐิติญาณ

เจาคณะภาค ๑๐ (ธ) เจาอาวาสวัดบึงพระลานชัย พระอารามหลวง จังหวัดรอยเอ็ด 9

อนุโมทนา นับตั้งแตหลวงปูตนบ ุญ ติกขปญโญไดเดินทางเหยียบยางเขามา ณ วัดปาทุงกุลาเฉลิมราช ตามคำอาราธนานิมนตข องคณะสงฆ ความเปลี่ยนแปลงทั้งหลายไดเกิดขึ้นท ี่ทุงกุลารองไห แหงนี้ ความเปลี่ยนแปลงที่เปลี่ยนไปอยางเห็นไดชัด จนเรียกไดวาเปนสิ่งมหัศจรรย หรือ ปาฏิหาริยก ว็ า ได ดวยแรงแหงค วามมงุ มัน่ ความวริ ยิ ะ อุตสาหะ ดวยบารมีแ ละกระแสแหง ความเมตตา ไดกอใหเกิด ความศรัทธาที่เต็มเปยมสรางความมั่นใจ ความดีงาม ไดสถิตย ในใจแหงพ ทุ ธบริษทั ท งั้ หลาย และหยัง่ ร ากฐานแหงบ วรพทุ ธศาสนาลงทนี่ ี่ และดว ยปญ  ญา แหงความรูแจงในคำสอนขององคพระสัมมาสัมพุทธเจา ซึ่งหลวงปูตนบุญ ติกขปญโญได ดำเนินร อยตามแหงพ ทุ ธองค จะนำมหาชนทงั้ หลายพน ข า มความทกุ ข นำไปสูค วามรแู จง สูพระนิพพาน ขออนุโมทนาบุญกับทานทั้งหลายไดบำเพ็ญมาแลว และขออาราธนาคุณพระ ศ รีร ตั นตรัย โปรดอำนวยพรใหท กุ ทาน เจริญในอายุ วรรณะ สุขะ พละ ปฏิภาณ ธนสารสมบัติ ประสบแตความสุข ความเจริญ ความสำเร็จในสิ่งอันพึงปรารถนาทุกประการเทอญ

พระครูศรีวิริยโสภณ 10

พระครูศรีวิริยโสภณ

เจาคณะอำเภอเมืองรอยเอ็ด (ธ) วัดบึงพระลานชัย พระอารามหลวง จังหวัดรอยเอ็ด 11

คำนำ ดวยป ๒๕๕๕ นี้ เปนปพุทธชยันตี ครบ ๒๖๐๐ ป แหงการตรัสรูของพระสัมมาสัมพ ุทธเจา ทางวัดปาทุงกุลาเฉลิมราช จึงไดประมวลภาพพระ บรมสารีริกธาตุ พระอัฐิธาตุ สัณฐานตางๆ เพื่อให พุ ท ธบริ ษั ท ทั้ ง หลาย ได มี ค วามรู  ค วามเข า ใจใ น เรื่องพระบรมสารีริกธาตุ และพระอัฐิธาตุ รวมทั้ง รายละเอียดของ วิถีการบำเพ็ญเพื่อโพธิญาณของ พระพุทธเจา ไวในหนังสือ บารมี ปาฏิหาริยแหง ศรัทธา เลมนี้ อีกทั้งนำเสนอคำสอนของพระเดช พระคุณหลวงปูตนบุญ ติกขปญโญ ปฏิปทาและจริยวัตรของหลวงปูตนบุญ ติกขปญโญ ไมเพียงแตเปนผูนำทางศาสนา ทางจิตวิญญาณ แตทาน ยังพัฒนาในทุ กๆ ดาน ดานขนบธรรมเนียมป ระเพณี ดาน ศาสนกิจ และศาสนสถานตางๆ รวมทั้งสรางพระพุทธปฏิมากร ซึ่งเปนการ สืบสานพระพุทธศาสนาใหเจริญกาวหนา มั่นคง หยั่งรากฐานลงลึก ในทุงกุลา รองไหแหงนี้ โดยทานทั้งเทศนาธรรม และจัดอบรมคุณธรรม จริยธรรม ใหกับ เยาวชน และพุทธบริษทั ท วั่ ไป เพือ่ ส รางศรัทธาใหพ ทุ ธศาสนิกชน มีส งิ่ ย ดึ เหนีย่ ว ในพระรัตนตรัยอยางมั่นคงยั่งยืน และเพื่อประโยชนตอสังคมสวนรวม ตอการ

พัฒนาประเทศชาติบานเมืองอยางแทจริง ดังนั้น หนังสือเลมนี้ จึง ไดนำเรื่องราวดานศาสนกิจบางสวนที่ หลวงปูตนบุญ ติกขปญโญ ไดพัฒนามาเสนอใหทราบวา บารมีจากแรงศรัทธาไดเกิดปาฎิหาริย อะไรขนึ้ บ า ง ณ วัดป า ท งุ ก ลุ าเฉลิมร าช นี้ และหากมขี อ ผ ดิ พลาด ประการใด คณะผูเรียบเรียงกราบขออภัยมา ณ ที่นี้ ดวยอานิสงสแ หงบ ญ ุ บารมีข องการพมิ พห นังสือ บารมี ปาฏิหาริยแหงศรัทธา เปนธรรมทานนี้ ขออุทิศบุญกุศล นอมถวายแดพระพุทธเจาท กุ พ ระองค ในอดีต ปจจุบนั และ อนาคต พระปจ เจกพทุ ธเจาท กุ อ งค พระอริยเจาท กุ พ ระองค พระมหาโพธิสัตว และพระโพธิสัตวทุกองค เทพพรหม เทวดา ๑๖ ชั้นฟา ๑๕ ชั้นดิน หมื่นแดนโลกธาตุแสนโกฏิ มหาอนันตจกั รวาล ขอถวายแดค รูบาอาจารย หลวงปู บรมครูเทพโลกอุดร หลวงปสู งิ ขร และหลวงปตู น บ ญ ุ ติกขปญโญ และถวายเปนพระราชกุศลแดบูรพมหา กษตั ริย าธิร าชเจาท กุ ๆ พระองค พระบรมวงศานุวงศ ทุกๆ พระองค ตลอดจนสงผลใหพุทธบริษัททุกทาน ได มีดวงตาเห็นธรรม สำเร็จธรรม ไดพบพระพุทธศาสนา ไดฟงธรรมจาก พระศาสดา ทุกภพทุกชาติ จนกวาจะเขาสูแดนนิพพานเทอญ คณะศิษยานุศิษยผ ูเรียบเรียง

พระบรมสารีริกธาตุ ปฐมเหตุแหงการเรียบเรียง ใสประดุจเพชร

พระหทัยธาตุ

สืบเนือ่ งจากหลวงปตู น บ ญ ุ ท า นไดด ำเนิน การสบื สานพระพุทธศาสนา และ ดำเนินตามรอยพระบาทแหงองคพระศาสดา ออกเทศนาสั่งสอนพุทธบริษัท พุทธศาสนิกชนทั้งหลาย ทานกไ็ ดพ ระบรมสารีรกิ ธาตุ และพระธาตุ มาอยางมากมาย หลายสณ ั ฐาน ทั้งพระโลหิตธาตุ พระธาตุจากน้ำดี น้ำเหลือง จากหลายประเทศ ทั้งที่ประเทศ พมา อินเดีย ศรีลังกา และ ประเทศไทย เปนตน มีทั้งผูนำมาถวาย หรือองค พระธาตุไดเสด็จมาเอง ดวยปนี้เปนปพุทธชยันตี จึงไดนำภาพพระบรมสารีกธาตุ และพระธาตุที่มี อยูในปจจุบันมาเผยแผในครั้งนี้ บางทานอาจจะยงั ไมเคยศกึ ษา คนควา ในเรือ่ งพระบรมสารีรกิ ธาตุม ากอ น จึงถือโอกาสนี้ขอนำเสนอเรื่องพระบรมสารีริกธาตุ ที่หลายทานไดเรียบเรียงไว ในหนังสือ ในเวปไซด หรือสื่อตางๆ เพื่อเพิ่มพูนปญญา และไดรับทราบขอมูล ที่ถูกตอง “พระธาตุ” คือ กระดูก หรือสวนของรางกายตางๆ เชน ผม ขน เล็บ ฟน หนัง โลหิต ฯลฯ ที่มีคุณลักษณะแตกตางจากสามัญชนทั่วไป โดยมีลักษณะ คลาย ‘ธาตุ’ ซึ่งหากมองโดยไมสังเกตใหดีแลว ก็คลาย กรวด หิน แกว เพชร ฯลฯ “พระบรมสารีรกิ ธาตุ” คือ พระธาตุส ว น ยอยขององคส มเด็จพระสมั มาสัม พุทธเจาโดยเฉพาะ จะไมใชเรียกพระธาตุข องพระอรหันตสาวก (บางทีอ าจใชค ำ วา “พระบรมธาตุ” หรือ “พระสารีริกธาตุ” แทนได) คำวา พระบรมธาตุ และ พระธาตุ ยังอ าจใชห มายถึงพ ระสถูปเจดียต า งๆ ไดอีกดวย เชน พระบรมธาตุไชยา พระธาตุดอยสุเทพ พระธาตุพนม ฯลฯ

ประเภทของพระบรมสารีริกธาตุ เนื่องจากพระบรมสารีริกธาตุที่พบเกือบทั้งหมดในปจจุบัน มีความแตกตางจากอัฐิของบุคคล ธรรมดาทั่วไปอยางมาก แตอยางไรก็ตามยังพบลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุที่มีลักษณะเหมือน กระดูกคนเชนกัน เทาที่พบเห็นไดตามพระธาตุเจดียทั่วไป หรือตามพิพิธภัณฑสถานตางๆ ทั่วโลก สามารถแบงไดเปน ๒ ประเภทใหญๆ ไดแก พระบรมสารีริกธาตุ ลักษณะ ‘พระธาตุ’ พระบรมสารีรกิ ธาตุล กั ษณะนี้ พบมากในประเทศ ศรีลงั กา ไทย จีน พมา ฯลฯ มีล กั ษณะตรงหรือใกลเคียง ตามลักษณะที่ปรากฏใน อรรถกถาสุมังคลวิลาสินี ในประเทศไทยมีประดิษฐานอยูที่พระธาตุเจดีย ตาม วัดตางๆทั่วไป

สามารถเสด็จมาเพิ่มจำนวนขึ้นหรือลดลงไดเอง ซึ่งเปนลักษณะเฉพาะของพระธาตุ เปลี่ยนขนาดและสีสันเองได สวนมากมักมีน้ำหนักคอนขางเบา เมื่อเทียบกับขนาด

พระบรมสารีริกธาตุลักษณะตางๆ

อรรถกถาสุมังคลวิลาสินี ซึ่งเปนคัมภีรอธิบายความพระสูตรทีฆนิกาย ในพระสุตตันตปฎกนั้น พระอรรถกถาจารยไดแบงลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุออกเปน ๒ ลักษณะใหญๆ คือ ๑. นวิปฺปกิณฺณา ธาตุ คือ พระบรมสารีริกธาตุที่ยังคงรูปรางเดิมอยูเปนชิ้นเปนอัน มิไดแตก ยอยลงไป มีทั้งหมด ๗ องค ไดแก พระนลาฏ (กระดูกหนาผาก) ๑องค พระเขี้ยวแกว ๔ องค และ พระรากขวัญ (กระดูกไหปลารา) ๒ องค ๒. วิปฺปกิณณ ฺ า ธาตุ คือ พระบรมสารีริกธาตุสวนตางๆ ขององคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา ที่มิไดคงรูปรางอยูเปนชิ้น แตแตกยอยลงเปนเปนจำนวนมาก กระจายไปประดิษฐานตามสถานที่ ตางๆ

พระบรมสารีริกธาตุ ลักษณะ ‘กระดูกคน’ พระบรมสารีรกิ ธาตุล กั ษณะนี้ พบเฉพาะเขตโบราณสถานในประเทศ อินเดีย สำหรับในประเทศไทย รัฐบาลอังกฤษไดมอบใหแกประเทศไทย ๒ ครั้ง ครั้งแรกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหประดิษฐานอยู ณ เจดียภูเขาทอง วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร และ ครั้งที่ ๒ รัฐบาลไดอัญเชิญไปประดิษฐาน ณ เจดียวัดพระศรีมหาธาตุฯ บางเขน

คุณลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุ

คุณลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุและพระธาตุ ทีพ่ บเห็นไดท วั่ ไปในปจ จุบนั และไดรบั ก ารยอมรับจ าก พุทธศาสนิกชนและพระภิกษุสงฆโดยทั่วไป พบวามี ลักษณะดังนี้ มีห ลายสี ตัง้ แตใสดงั่ แ กวจ นกระทัง่ ข นุ สีขาวดจุ สีสังข สีทอง สีดำ สีชมพู สีแดง ฯลฯ มีหลากหลายรูปแบบ ไดแก ลักษณะเมล็ด ขาวสาร พันธุผักกาด เมล็ดถั่วแตก แกวใส ฯลฯ หากมขี นาดเล็กม กั ส ามารถลอยน้ำได เมือ่ ล อย ดวยกันจะสามารถดึงดูดเขาหากันได และลอยติดกัน เปนแพ 16

เมื่อพิจารณาจากขนาด แบงไดเปน ๓ ขนาด (ดูเปรียบเทียบขนาดไดจากภาพประกอบ) ไดแก ๑. ขนาดเล็ก ประมาณเมล็ดพันธุผักกาด * บางตำราระบุวาพระบรมสารีริกธาตุขนาดนี้จะมีสีดั่งมะลิตูม ๒. ขนาดเขื่อง คือมีขนาดใหญขึ้นมา ประมาณเมล็ดขาวสารหักกึ่ง * บางตำราระบุวาพระบรมสารีริกธาตุขนาดนี้จะมีสีดั่งแกวมุกดา ๓. ขนาดใหญ คือมีขนาดใหญที่สุด ประมาณเมล็ดถั่วเขียวผากลาง* * บางตำราระบุวาพระบรมสารีริกธาตุขนาดนี้จะมีสีดั่งทองอุไร *หมายเหตุ ๑ บางตำราที่ระบุขนาด ไดแก คำนมัสการพระบรมสารีริกธาตุของโบราณ ; ตำนานพระเจาเลียบโลก *หมายเหตุ ๒ ในอรรถกถาบาลีกลาววาเปนถั่วมุคคะ โดยปาลี-สยามอภิธาน ของนาคะประทีป ใหความหมายคำวา ถั่วมุคคะ คือ ถั่วเขียว เชนเดียวกับที่พบในเอกสารทางพุทธศาสนาตางประเทศบางฉบับ ซึ่งถั่วชนิดนี้มีชื่อที่เรียกกันโดย ทั่วไปวา ถั่วเขียวผิวดำ หรือ ถั่วดำเมล็ดเล็ก ซึ่งเปนถั่วคนละชนิดกับถั่วเขียวที่พบทั่วไป อยางไรก็ดีถั่วทั้ง ๒ ชนิดที่กลาวมา มีความยาวใกลเคียงกันคือประมาณ ๐.๕๐ ซม.

พระธาตุล อยน้ำ

ตามโบราณาจารยต า งๆ ท า นกลาววา พระ บรมสารีรกิ ธาตุแ ละพระธาตุ ที่มีขนาดไมใหญนักนั้น สามารถที่จะลอยน้ำได สวนการลอยน้ำของ พระบรมสารีริกธาตุและพระธาตุนั้น จะลอยน้ำโดยที่น้ำจะเปนแองบุมลง ไปรองรับพ ระบรมสารีรกิ ธาตุไว นอกจากนีอ้ าจปรากฏรศั มีข องนำ้ ร อบๆ พระบรมสารีริกธาตุอีกดวย ทั้งนี้หากทำการลอยพรอมๆ กันหลายๆ องค พระบรมสารีริกธาตุจะคอยๆ ลอยเขาหากันและติดกันในที่สุด ไมวาจะ ลอยหางกันสักเพียงใด นีเ่ องจงึ เปนเหตุใหม ผี กู ลาววา หากมพี ระบรมสารีรกิ ธาตุป ระดิษฐานอยู ณ ที่ใดแลว หากมีการถวายความเคารพเปนอยางดีและเหมาะสมแลว ทาน ก็สามารถที่จะดึงดูดองคอื่นๆใหเสด็จมาประทับรวมกันได อยางไรก็ตาม ครูบาอาจารยทั้งหลายไดหามมิใหทำการทดสอบ พระบรมสารีริกธาตุดวยการลอยน้ำ โดยถือวาเปนการดูหมิ่นคุณของ องคพระสัมมาสัมพุทธเจา ซึ่งเหตุการณนี้ คุณหญิงสุรีพันธุ มณีวัต ไดเลา ไวในงานเขียนของทา นทเี่ กีย่ วกับพ ระบรมสารีรกิ ธาตุ และภายหลังท า นจงึ ได ทำการขอขมาตอสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา ดวยเหตุนี้

พระธาตุพ ุทธสาวก

นับตัง้ แตส มัยพ ทุ ธกาลเปนตนมา จนถึงป จ จุบนั มีพ ระอริยสงฆม ากมาย ที่สามารถปฏิบัติธรรมตามแนวทางขององคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา จนกระทั่งอัฐิกลายเปน “พระธาตุ” และมีลักษณะแตกตางกันมากมาย ซึ่ง สามารถแยกออกไดเปน ๒ กลุม ดังนี้ ๑. พระสาวกสมัยพุทธกาลและสมัยโบราณ โดยพระสาวกสมัย พุทธกาลนั้น คือ พระสาวกที่ดำรงขันธอยูในชวงสมัยพุทธกาล จนกระทั่งถึง ภายหลังพุทธกาลไมนาน สวนพระสาวกสมัยโบราณ คือ พระสาวกที่ดำรง ขันธในชวงภายหลังพุทธปรินิพพานจนถึงประมาณพุทธศตวรรษที่ ๒๔ พระ สาวกในกลุมนี้จึงมีเปนจำนวนมาก ทั้งที่ปรากฏนามและไมปรากฏนามใน ตำรา พระสาวกสมัยพุทธกาลที่เปนที่รูจักกันโดยทั่วไป เชน พระโมคคัลลาน พระสารีบุตร เปนตน และพระสาวกสมัยโบราณที่เปนที่รูจักกันดีโดยทั่วไป เชน พระอุปคุต เปนตน ๒. พระสาวกสมัยป จ จุบนั พระสาวกสมัยป จ จุบนั น นั้ คือช ว งตงั้ แ ตกอ น พ.ศ.๒๕๐๐ เล็กนอย จนกระทัง่ ถึงป จ จุบนั ซึง่ ม มี ากมายหลายองค และแตละ องคก็มีพระธาตุลักษณะตางๆ มากมาย ทำใหไดสามารถศึกษาลักษณะและ วิธกี ารแปรเปนพ ระธาตุจ ากสว นตา งๆของรา งกาย ซึง่ น ำไปเปรียบเทียบกับ 18

ลักษณะการเกิดของพระบรมสารีริกธาตุ และพระธาตุพระสาวกสมัยโบราณได ดังเชน หลวงปูมั่น ภูริทัตโต เปนตน

๑. พระสาวกธาตุสมัยพุทธกาลและสมัยโบราณ

ตามตำราพระธาตุของโบราณ ไดกลาวถึงลักษณะพระธาตุของพระอรหันตผูซึ่งทรงขันธอยูใน สมัยพ ทุ ธกาล และหลังพ ทุ ธปรินพิ พานไมนาน มีร ะบุล กั ษณะของพระธาตุพ ระอรหันตเหลานีไ้ ว ๔๗ องค และ ในอรรถกถา* ระบุลักษณะพระธาตุของพระอรหันตในสมัยพุทธกาลไวอีก ๓ องค ซึ่งซ้ำ กับในตำราพระธาตุข องโบราณ ๒ องค รวมปรากฏลกั ษณะพระธาตุข องพระอรหันตท งั้ สิน้ ๔๘ องค ไดแก ๑. พระสารีบุตร พระสารีบุตร “สัณฐานกลมเปนปริมณฑลบาง รีเปนไขจิ้งจกบาง เปนดังรูปบาตรคว่ำบาง พรรณขาวดังสีสังข สีพิกุลแหง สีหวายตะคา” ๒. พระโมคคัลลานะ “พระโมคคัลลานะ สัณฐานกลมเปนปริมณฑลอยางหนึ่ง รีเปนผล มะตูม แลเมล็ดท องหลางกม็ ี แลเมล็ดส วาทกม็ ี เปนเมล็ดค ำกม็ ี สีเหลือง เหมือนหวายตะคาบ า ง สีขาวบา ง เขียวชำ้ ในและลายไขน กบา ง ราวเปน สายเลือดบาง” ๓. พระสีวลี “พระสวี ลี มีส ณ ั ฐานดงั เมล็ดในพทุ ราอยางหนึง่ ผลยอปา อ ยางหนึง่ เมล็ดม ะละกออยางหนึง่ วรรณเขียวดงั ด อกผกั ต บบา ง แดงดงั ส หี มอใหม บาง สีพิกุลแหงบาง เหลืองดังหวายตะคาบาง แลขาวดังสีสังขบาง” ๔. พระองคุลิมาละ “พระองคุล มิ าละ สัณฐานคอดดงั ค อสากบา ง ทีม่ รี โู ปรงต ลอดเสนผม ลอดไดก็มี พรรณขาวดังสีสังข เหลืองดังดอกจำปา สีฟาหมอก” ๕. พระอัญญาโกณฑัญญะ “พระอัญญาโกณฑัญญะ สัณฐานงอนชอยดังงาชาง พรรณขาวดัง ดอกมะลิตูมอยางหนึ่ง เหลืองอยางหนึ่ง ดำอยางหนึ่ง”

๖. พระอนุรุทธะ “พระอนุรุทธะ สัณฐานเปนสามเหลี่ยม พรรณแดงดังสี เลือดนก” ๗. พระกัจจายะนะ พระกัจจายะนะ สัณฐานดังศีรษะชาง ดังเบี้ยจั่น พรรณขาว ดังสีสังขก็มี เหลืองก็มี” ๘. พระพิมพาเถรี “พระพิมพาเถรี สัณฐานแปงหยด เปนจั่วสามเหลี่ยม เปน เล็บมือ เปนแผนกระแจะ พรรณขาวบาง เหลืองดังสีลานบาง ดำ ก็ม บี า ง สีด อกพิกลุ แ หงบ า ง บางทีม รี ทู ะลุก ลาง บางทีไมท ะลุเปน แตสะดือก็มี” ๙. พระสันตติมหาอำมาตย “พระสนั ตติม หาอำมาตย สัณฐานดงั ด อกมะลิต มู พรรณขาว ดังสีสังข ๑๐. พระภัททิยะ “พระภัททิยะ สัณฐานดังกลอง ที่สุดทั้งสองขางเรียวเล็ก พรรณดังสีดอกพุดตาน” ๑๑. พระอานนท “พระอานนท สัณฐานดังใบบัวเผื่อน พรรณดำดังน้ำรักอยาง หนึ่ง สีขาวสะอาดดังสีเงินอยางหนึ่ง” ๑๒. พระอุปปะคุต “พระอุป ปะคุต สัณฐานหวั คอดทา ยคอด พรรณดงั ส ดี อกพิกลุ แหง สีเปลือกหอม” ๑๓. พระอุทายี “พระอุทายี สัณฐานยาวแลคดดังกริช พรรณดังสีดอกบัวโรย สีดอกบานไมรูโรย สีดังดอกหงอนไก สีดังดอกคำ” 20

๑๔. พระอุตตะรายีเถรี “พระอุต ตะรายีเถรี สัณฐานดงั ร ปู พ ระควัมปะติ พรรณดงั เมฆ สี หมอกฟา สีแดงเขม”

ฟา”

๑๕. พระกาฬุทายีเถระ “พระกาฬุทายีเถระ สัณฐานดังลูกหินบด พรรณดังเมฆเกล็ด

๑๖. พระปุณณะเถระ “พระปุณ ณ ะเถระ สัณฐานสเี่ หลีย่ มจตั รุ สั พรรณสขี าว สีด อกพิกลุ แหง” ๑๗. พระอุปะนันทะ “พระอุปะนันทะ สัณฐานกลมเปนปริมณฑล พรรณสีเขียว” ๑๘. พระสัมปะฑัญญะ “พระสัมปะฑัญญะ สัณฐานเทาหมากสงปอกแลว พรรณสีแดง สีขาว” ๑๙. พระจุลลินะเถระ “พระจลุ ลิน ะเถระ มีส ณ ั ฐานตา งๆ หากำหนดมไิ ด พรรณสดี อก จำปา สีกลวยครั่ง” ๒๐. พระจุลนาคะ “พระจุลนาคะ มีสัณฐานดังดอกดีปลี เปนปุมยาวทบไปทบมา ทั่วทั้งองค พรรณขาวดังสีสังข ๒๑. พระมหากปนะ “พระมหากปนะ สัณฐานดังผลชะเอม พรรณขาวแดงขางอยาง หนึ่ง เขียวขางแดงขางอยางหนึ่ง เหลืองขางเขียวขางอีกอยางหนึ่ง”

๒๒. พระยังคิกะเถระ “พระยังคิกะเถระ สัณฐานสี่เหลี่ยมแบนเปนหนากระดาน มีรูกลาง พรรณดังสีทองแดง”

๓๐. พระเวณุหาสะ “พระเวณุหาสะ สัณฐานดังตาออย พรรณแดงดังสีฝาง สีมะเดื่อสุก”

๒๓. พระสุมณะเถระ “พระสุมณะเถระ สัณฐานดังหอยโขง พรรณแดงดังสีชาด ดังสีเสน สีกำมะถัน”

๓๑. พระอุคคาเรวะ “พระอุคคาเรวะ สัณฐานดังผลกระจับ พรรณดังเมล็ดใน ทับทิมสุก”

๒๔. พระกังขาเรวัตตะ “พระกงั ขาเรวัตตะ สัณฐานกลม งอกกระปุม กระป่ำด งั ภ เู ขา พรรณเขียวดังสีลูกปด สีปกแมลงทับ สีลูกจันทนออน”

๓๒. พระอุบลวรรณาเถรี “พระอบุ ลวรรณาเถรี สัณฐานงอนดงั ก ระดูกส นั หลังง ู มีร ู ทะลุกลาง พรรณเหลืองดังเกสรบัว”

๒๕. พระโมฬียะวาทะ “พระโมฬียะวาทะ สัณฐานดังฟองมัน พรรณสีเมฆหมอก สีดำเทา”

๓๓. พระโลหะนามะเถระ “พระโลหะนามะเถระ สัณฐานดังผลฝาย พรรณสีเขียว เหลืองแดง เหมือนฟา ทับทิม เหมือนดอกลั่นทมอยางหนึ่ง เหมือนปูนแดงอยางหนึ่ง”

๒๖. พระอุตระ “พระอุตระ สัณฐานดังเมล็ดแตงโม พรรณแดงดังสีเปลือก กรู ดังผลหวา”

๓๔. พระคันธะทายี “พระคันธะทายี สัณฐานดังวงพระจันทรขางแรม”

๒๗. พระคิริมานันทะ “พระคริ มิ านนั ทะ สัณฐานดงั ด อกพิกลุ พรรณเหลืองแก ดัง สีขมิ้น สีดอกการะเกด”

๓๕. พระโคธิก ะ “พระโคธิกะ สัณฐานดังลูกขาง”

๒๘. พระสปากะ “พระสปากะ สัณฐานดังผลมะมวง กลางทะลุเปนรูตลอด พรรณแดง เหลืองขาว”

๓๖. พระปณฑะปาติยะ “พระปณฑะปาติยะ สัณฐานเปนกลีบกนก”

๒๙. พระวิมะละ “พระวมิ ะละ สัณฐานกลมยาว มีร ทู ะลุต ลอดหวั ท า ย พรรณ สีเขียวสีขาว”

๓๗. พระกุมาระกัสสะปะ “พระกุมาระกัสสะปะ สัณฐานดังคอนนกเขา” 23

๓๘. พระภัทธะคู “พระภัทธะคู สัณฐานดังตัว ๒/๑”

๔๖. พระเวยยากัปปะ “พระเวยยากัปปะ สัณฐานดังทองนั่งเบา”

๓๙. พระโคทะฑัตตะ “พระโคทะฑัตตะ สัณฐานดังผลมะระ”

๔๗. พระกุณฑะละติสสะ “พระกุณฑะละติสสะ สัณฐานดังจาวเมล็ดลูกจันทน”

๔๐. พระอนาคาระกัสสะปะ “พระอนาคาระกัสสะปะ สัณฐานเหมือนหอยสังข”

๔๑. พระคะวัมปะติ “พระคะวัมปะติ สัณฐานเหมือนใบบัวออน”

๔๒. พระมาลียะเทวะ “พระมาลียะเทวะ สัณฐานเหมือนขันครอบ”

๔๓. พระกิมิละเถระ “พระกิมิละเถระ สัณฐานเหมือนบัณเฑาะว”

๔๔. พระวังค ิสะเถระ “พระวังคิสะเถระ สัณฐานดังเมล็ดนอยหนาตัด”

๔๕. พระโชติยะเถระ “พระโชติยะเถระ สัณฐานดังผลลูกจันทน” 24

ลักษณะการเกิด

การบังเกิดขึ้นของพระธาตุจากสวนตางๆนั้น คุณหญิงสุรีพันธุ มณีวัต ไดสังเกตและจดบันทึกเปนขั้นตอน ดังนี้ การแปรเปนพ ระธาตุจากผงอังคาร ๑. ผงอังคาร (ถาน) ๒. มีจุดเล็กเหมือนไขปลา สีขาวเทาเกิดขึ้น ๓. ไขปลานั้นเริ่มโตขึ้น สีเทาดำ ๔. สีเทาดำ เริ่มขาวขึ้น พระธาตุมีขนาดใหญขึ้น ๕. องคพระธาตุสมบูรณขึ้น ซึ่งจะเขาลักษณะเมล็ดขาวโพด การแปรเปนพ ระธาตุจากอัฐิ ๑. กระดูกตามธรรมชาติ ๒. กระดูกเริ่มแปรเปนพระธาตุแยกเปน ๒ ลักษณะ ๒.๑ กระดูกที่มีลักษณะเปนฟองกระดูกเปนรูพรุน ฟองกระดูก เริ่มหดตัว รวมตัวเขาเปนผลึก ฟองกระดูกบางสวนจะยัง คงสภาพอยู ๒.๒ กระดูกที่เปนขิ้นยาว แนวเยื่อกระดูกที่เห็นเปนเสนบางๆ ตอไปจะแปรเปลี่ยนเปนพระธาตุตามแนวเสน จะเกิดผลึก ขยายขึ้นจนเต็มองค ๓. สภาพใกลเปนพระธาตุมากขึ้น ๓.๑ พระธาตุลักษณะนี้แปรสภาพจาก ๒.๑ สวนที่เปนผลึก หินปูนจะมากขึ้น สวนที่เห็นเปนฟองกระดูกจะนอยลง ลักษณะเริ่มมน มีสัณฐานกลม รี เมล็ดขาวโพด เห็นสวน ฟองกระดูกติดเพียงเล็กนอย

พระธาตุหลวงปูกอง จันทวังโส วัดสระมณฑล จ.อยุธยา

ชิ้นอัฐิที่กำลังแปรเปนพระธาตุ

พระธาตุที่แปรสภาพจากอัฐิ หลวงปูเขง โฆษธัมโม วัดปาสีหพนม จ.สกลนคร

เกศาหลวงปูตนบุญ ติกขปญโญ

ลักษณะการเกิดพระธาตุขณะฌาปนกิจ ๑. สภาพศพตามธรรมชาติ เมื่อทำการเผา ๒. เกิ ด วั ต ถุ ธ าตุ ส  อ งแสงเ ป น ป ระกายห ยดอ อกม าจาก รางกาย ๓. เมื่อกระทบกับสิ่งที่รองรับก็กลิ้งกระจายออกเปนขนาด ตางๆ ๔. กลายเปนพระธาตุโดยสมบูรณ

พระธาตุพระสิทธิสารโสภณ วัดอาวุธวิกสิตาราม จ.กรุงเทพฯ

หมายเหตุ การเกิดพระธาตุลักษณะนี้ มีผูบันทึกไวเพียง ๒ ทาน ไดแก พระสิทธิสารโสภณ (สงวน โฆสโก) และอุบาสิกาบุญเรือน โตงบุญเติม

๓.๒ พระธาตุลักษณะนี้ มักจะคงรูปกระดูกเดิมไว โดยแปร จาก ๒.๒ เยื่อกระดูกที่เกาะเปนผลึกหินปูนจะขยายตื้นขึ้นจน เกือบเต็มร พู รุนก ระดูก ประมาณเห็นส ว นกระดูกเหลือเพียง ๑๐๒๐% ๔. เปนพระธาตุโดยสมบูรณ

สวนการเกิดพระธาตุอีกลักษณะหนึ่ง เปนการเกิดขึ้นของ พระธาตุที่เกิดจากพระธาตุดวยกันเอง คือการแบงหรือแตก ออกจากพระธาตุอ งคเดิม จำแนกตามคำบอกเลาข องผทู พี่ บเห็น ออกเปน ๓ ลักษณะ คือ ลักษณะงอกจากพระธาตุองคเดิม ๑. พระธาตุลักษณะปกติ ๒. เกิดองคพระธาตุผุดขึ้นมาจากผิวพระธาตุองคเดิม ๓. พระธาตุองคใหมมีขนาดใหญขึ้น ๔. หลุดออกมาเปนพระธาตุอีกองคโดยสมบูรณ

ลักษณะการแปรเปนพระธาตุจ ากเกศา ๑. เสนเกศาตามธรรมชาติ ๒. เสนเกศาหยงตัวขึ้นและมารวมตัวกันเขา ติดกันเปนแพ เล็กๆ ๓. แพเหลานั้นจะรวมเปนกอน ๔. เริ่มลักษณะเปนพระธาตุ สีน้ำตาลออนคลายพิกุล ๕. เปนพระธาตุโดยสมบูรณ สีพิกุลแหง หรือ นวล

ลักษณะแบงจากพระธาตุองคเดิม ๑. พระธาตุลักษณะปกติ ๒. องคพระธาตุเดิมมีลักษณะคอดเขาขององคพระธาตุ ๓. รอยคอดหดเขามาใกลกันมากขึ้น ๔. หลุดออกมาเปนพระธาตุ ๒ องคโดยสมบูรณ

นอกจากนี้ การเกิดพ ระธาตุจ ากอฐั ิ นอกเหนือจ ากทีค่ ณ ุ หญิง สุรีพันธุบันทึกไวนั้น ยังมีอีก ๒ ลักษณะ ที่มีผูสังเกตไวดังนี้ ลักษณะการแปรเปนพระธาตุจ ากอัฐิ ๑. อัฐิตามธรรมชาติ ๒. เกิดองคพระธาตุผุดขึ้นมาจากชิ้นอัฐิ ๓. องคพระธาตุมีขนาดใหญขึ้น ๔. หลุดออกมาเปนพระธาตุโดยสมบูรณ 26

เดิม

พระบรมสารีริกธาตุ ที่มียังคงมีลักษณะติดกันอยู

พระบรมสารีริกธาตุ วัดถ้ำแสงแกว จ.สระแกว

ลักษณะแตกออกจากพระธาตุองคเดิม ๑. พระธาตุลักษณะปกติ ๒. พระธาตุแตกหรือหักออกจากบางสวนขององคพระธาตุ

๓. พระธาตุองคใหมมีขนาดใหญขึ้น หรือรอยแตกมีลักษณะ กลมมน * มักพบการเกิดพระธาตุลักษณะนี้ในพระธาตุพระสีวลี

พระธาตุพระสีวลี

พระธาตุของพระอริยสงฆท ี่เกิดขณะยังมีชีวิตอยู

สำหรับพระสงฆที่ยังไมดับขันธก็สามารถพบวาเกิดพระธาตุไดเชนกัน ที่มีประจักษพยานชัดเจน เชน กรณีข องหลวงปแู หวน สุจณ ิ โณ ทีไ่ ดท ำการผา ตัดก ระดูกส ะบาห วั เขา พบวา กระดูกส ะบาห วั เขา ทานกลายเปนพระธาตุแลว

พระธาตุแปรสภาพจากชานหมาก หลวงพอฤาษีลิงดำ วัดทาซุง จ.อุทัยธานี

ลักษณะการพบพระธาตุข ณะทานยังมีชีวิตอยู ๑. การผาตัดเปลี่ยนกระดูก แลวกระดูกที่ออกมาพบวาเปน พระธาตุ ๒. เกศาที่ปลงไว แปรเปลี่ยนเปนพระธาตุ ๓. เล็บที่ตัดแปรเปนพระธาตุ ๔. ฟนที่หลุด หรือ ถอน กลายเปนพระธาตุ ๕. ชานหมากหรือน้ำหมากที่ทานเคี้ยว ตกผลึกเปนพระธาตุ ๖. มีพระธาตุเสด็จไปประทับรวมกับรูป ลอกเก็ต หรือรูป เหมือนของทานเอง

การบูชาพระบรมสารีริกธาตุ

พระบรมสารีริกธาตุ เปนปูชนียวัตถุที่ทรงไวดวยคุณคา ทั้งทางดานประวัติศาสตร และศาสนา อีกทั้งยังเปนสิ่งที่สูงคา ควรแกการเคารพบูชาอยางสูงสุด หากทานผูใดมีโอกาสไดเก็บรักษาไว ขอ ทานจงบูชาดวยความเคารพ เนื่องจากพระบรมสารีริกธาตุนั้นหาไดยาก และยังเปนสิ่งที่ประเสริฐ สุดในไตรภพที่มนุษยและเทวดาพึงสักการะ

วิธีบูชาพระบรมสารีริกธาตุ

การจะบชู าพระบรมสารีรกิ ธาตุน นั้ ก อ นอนื่ ต อ งชำระลางรา งกาย ทำจติ ใจ ใหสะอาดผอ งใส จัดหา ดอกมะลิใสภาชนะบูชา ตั้งสักการะ ณ ที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ แลวจุดธูปและเทียน ตั้งใจ ใหเปนสมาธิ กราบ ๓ครั้ง แลวจึงตั้งนะโม ๓ จบ กลาวคำบูชาพระบรมสารีริกธาตุ คำกลาวบูชาพระบรมสารีริกธาตุ มีอยูมากมายทั้งภาษาบาลี และภาษาไทย แตที่พบเห็นกัน อยูโดยทั่วไป และกระทำไดโดยงายนั้นคือ คำกลาวพรรณนาพระบรมสารีริกธาตุ อ ะหัง วันทามิ ทูระโต อะหัง วันทามิ ธาตุโย

การบชู าพระธาตุน นั้ นอกเหนือจ ากการบชู าดว ย “อามิสบ ชู า” เชน การบชู า ดวยดอกไม ธูปเทียน และ เครือ่ งหอมตา งๆแลว การบชู าดว ยการ “ปฏิบตั บิ ชู า” ซึง่ เปนว ธิ ที อี่ งคส มเด็จพระสมั มาสัมพ ทุ ธเจาท รงสรรเสริญ เปนอ กี ว ธิ กี ารหนึง่ ทีน่ ยิ มปฏิบตั คิ วบคูไ ปดว ย ในการบชู าซงึ่ พ ระบรมสารีรกิ ธาตุ และพระธาตุ ทั้งหลาย โดยทั่วไปนิยมปฏิบัติตามแนวอริยมรรค ๘ ประการ สรุป โดยยอไดแก ๑. การบชู าดว ยศลี ซึง่ ศ ลี เปนพ นื้ ฐานและเปนทีต่ งั้ มัน่ แ หง การทำความดี เปนเกราะปองกันความชั่วทั้งปวง ไมทำให จิตใจเศราหมอง ทำใหเกิดความพรอมตอการปฏิบัติ สมาธิ (สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ) ๒. การบู ช าด  ว ยส มาธิ ซึ่ ง ก ารส วดมนต ภาวนา นั่งสมาธิ ดูลมหายใจเขา-ออก เปนการ ฝ ก ค วามเข ม แข็ ง ข องจิ ต ให มี ก ำลั ง ใ นก าร พิจารณาหลักธรรมตางๆไดตามความเปนจริง (สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ) ๓. การบู ช าด  ว ยป  ญ ญา คื อ ก ารใช ป  ญ ญา พิจารณาหลักความเปนจริง ตามหลักไตรลักษณ (สัมมา ทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ)

บทสวดบูชาพระบรมสารีริกธาตุ (ที่มา: วัดปาทะเมนชัย)

อุกาสะ วันทามิ ภันเต เจติยัง สัพพัง สัพพัตถะฐาเน ส ุปะติฏฐิตัง ขาแ ตพ ระองคผ เู จริญ ดังข า พเจาข อถอื โอกาส ขาพเจาข อไหวซ งึ่ พ ระเจดียท งั้ หมดอนั ต งั้ ไวด แี ลว ในที่ทั้งปวง พุทธะสารีรังคะธาตุง มะหาโพธิง พุทธะรูปง คันธะกุฏิง จะตุราสีตสิ ะหัสเส ธัมมักขันเธ คือซึ่งพระสารีรังคะธาตุของพระพุทธเจา ซึ่งตนพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งพระพุทธรูป ซึ่งพระคันธุกุฏิ ของพระพุทธเจา และซึ่งพระธรรมขันธทั้งหลาย มีแปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ สัพเพตัง ปาทะเจตยิ ัง สักการัตถัง เพื่อสักการะซึ่งพระเจดีย คือรอยพระบาทเหลานั้นทั้งหมดทั้งสิ้น อะหังวันทามิธาตุโย ขาพเจาขอไหวพระธาตุทั้งหลาย อะหังวันทามิสัพพะโส ขาพเจาขอไหวโดยประการทั้งปวง อิจเจตัง ระตะนัตตะยัง อะหัง วันทามิ สัพพะทา ขาพเจาขอไหวซึ่งพระรัตนตรัยเหลานั้นในกาลทุกเมื่อ ดวยอาการดังนี้แลฯ 29

การสรงน้ำพ ระธาตุ

การสรงน้ำพระบรมสารีริกธาตุ และพระธาตุ เปนประเพณี ความเชื่อดั้งเดิมมาแตโบราณ ที่นิยมกระทำเปนประจำทุกป เปรียบเสมือนการไดส รงน้ำพ ระพุทธเจาห รือพ ระอรหันตท งั้ หลาย โดยทวั่ ไปจะกระทำในวนั สำคัญท างพระพุทธศาสนา หรือวันง าน เทศกาลประจำป เชน สงกรานต เปนตน และวิธีปฏิบัติในการ สรงน้ำ ก็จ ะแตกตางกันไป แลวแตค วามเชือ่ แ ละความศรัทธาของ แตละทองที่นั้นๆ หรือ แลวแตบุคคล

เมือ่ ไ ดป ระมวลวธิ กี ารตา งๆ ตามทีไ่ ดพ บเห็นม า มีด ว ยกัน ๒ ลักษณะ ดังนี้ ๑. สรงน้ำองคพระบรมสารีริกธาตุหรือพระธาตุโดยตรง วิธีนี้ แบงออกไดเปน ๒ วิธีการ คือ ๑.๑ อัญเชิญองคพระธาตุลงบนผาขาวบาง ซึ่งขึงอยูบนปาก ภาชนะรองรับน ำ้ ทำการสรงน้ำโดยคอ ยๆ ร ดสรงลงบน องคพ ระธาตุ วิธกี ารนนี้ ำ้ จ ะไหลผานองคพ ระธาตุ ซึมล ง สูผาขาวและไหลรวมสูภาชนะที่รองรับดานลาง ๑.๒ ใสน ำ้ ท จี่ ะใชส ำหรับสรงองคพ ระธาตุ ลงในภาชนะ คอยๆ ชอนองคพระธาตุลงในภาชนะ เมื่อสรงเสร็จแลวจึง อัญเชิญขึ้นจากน้ำ (*สำหรับวิธีนี้ ไมใหสนใจวาองค พระธาตุจ ะลอยหรือจ ม เพราะไมใชก ารลอยน้ำท ดสอบ พระธาตุ ซึ่งอาจเขาขายปรามาสองคสมเด็จพระสัมมา สัมพ ทุ ธเจา หรือพ ระสาวกองคน นั้ ๆ ได) ทัง้ นี้ เมือ่ ท ำการ สรงน้ำเปนที่เรียบรอยแลว พึงอัญเชิญองคพระธาตุ ขึ้น แลวซับใหแหง กอนจะอัญเชิญบรรจุลงในภาชนะ ตามเดิม ๒. สรงน้ำภาชนะหรือสถานที่บรรจุองคพระบรมสารีริกธาตุ หรือพระธาตุ วิธีการนี้นิยมใชสำหรับสรงน้ำพระบรมธาตุเจดียโดยทั่วไป, เจดียบรรจุพระธาตุที่ปดสนิท หรือ ตองการความสะดวกรวดเร็ว ในกรณีที่มีผูรวมสรงน้ำเปนจำนวนมาก โดยการตักน้ำที่ใช สำหรับสรง ราดไปบนพระเจดีย 30

น้ำที่ใชใ นการสรง

น้ำที่นำมาใชในการสรงพระบรมสารีริกธาตุ และ พระธาตุนั้น มีวิธีการเตรียมคลายกับการ เตรียมน้ำ เพื่อใชสำหรับสรงน้ำพระพุทธรูป ซึ่งการจะเลือกใชแบบใดนั้น ก็ขึ้นอยูกับความเชื่อ และเหตุผลของแตละบุคคล รวมถึงความสะดวกในการจัดหาดวย เมื่อทำการสรงเสร็จแลว น้ำ ที่ผานการสรงองคพระธาตุ นิยมนำมาประพรมเพื่อเปนสิริมงคล เสมือนหนึ่งน้ำพระพุทธมนต ซึ่งน้ำที่ใชในการสรงพระบรมสารีริกธาตุ และ พระธาตุนั้น แบงออกเปน ๒ แบบ ดังนี้ ๑. น้ำสะอาดบริสุทธิ์ มีผูอธิบายวา สาเหตุที่ตองใชน้ำบริสุทธิ์ในการสรงน้ำองคพระธาตุนั้น เนื่องจากวา องค พระธาตุน นั้ เกิดม าแตผ บู ริสทุ ธิ์ ธาตุเหลานัน้ จ งึ เปนของบริสทุ ธิ์ ไมส มควรจะเอาสงิ่ ใดๆก็ตาม เจือปนลงไปแปดเปอนองคพระธาตุ แตอีกเหตุผลกลาววา ในน้ำหอมหรือดอกไม อาจมีสาร ใดๆก็ตามเจือปน จนอาจทำใหองคพระธาตุหมองลงได ๒. น้ำสะอาดเจือดวยสิ่งบูชา น้ำ ลักษณะนี้นิยมใชสรงน้ำพระธาตุโดยทั่วไป นัยวาไดถวายเปนอามิสบูชาตอองค สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา หรือ พระอรหันตสาวกทั้งปวง ซึ่งสิ่งบูชาที่เจือลง ในน้ำก็แลวแตความชอบ และความเชื่อในแตละทองถิ่น ยกตัวอยางเชน น้ำหอม น้ำอบ ดอกไม กลีบดอกไม ฝกสมปอย หรือ แกนไมจันทน ฝน เปนตน

คำอาราธนาพระธาตุออกสรงน้ำ โย ส นฺนิสินโน วรโพธิมูเล มารํ ส เสนํ ส ุชิตํ วิเชยฺย สมฺโพติมาคจฺฉิ อนนฺตญาโณ โ ลกุตฺตโม ตํ ปณมามิ พุทธํ สาธุ โอกาสะ ขาแ ตอ งคพ ระมหาชนิ ธ าตุเจา วันนีก้ เ็ ปนว นั ดีด ถิ อี นั ว เิ ศษ เหตุวาสมณะศรัทธาและมูละศรัทธาผูขาทั้งหลาย ทั้งภายในและภายนอก ภายในอนั ม ี .................. ภายนอก มี..................... (ถาจ ะออกชือ่ ป ระธาน ในที่นั้นก็ใหเติมเขา ภายในหมายถึงบรรพชิต ภายนอกคือคฤหัสถ) ก็ได ขวนขวายตกแตงนอมนำมา ยังทีปบุปผาลาชาดวงดอก ขาวตอกดอกไม และลำเทียน เพื่อจักวาขอนิมันตนายังองคพระมหาชินธาตุเจา เสด็จ ออกไปอาบองคสรงสระ วันสันนี้แทดีหลี (ถานิมนตไปดวยเหตุใดที่ไหน ก็ใหเปลี่ยนไปตามเรื่องที่นิมนตไป) ขอองคพระมหาชินธาตุเจา จงมี ธรรมเมตตาเอ็นดูกรุณา ปฏิคคหะรับเอายังทีปบุปผาลาชาดวงดอก ขาวตอกดอกไมและลำเทียนแหงสมณะศรัทธา และมูลศรัทธา ผูขา ทั้งหลายวาวันสันนี้แทดีหลี อิทํ โน ทีป ปุปผ าลาชทานํ น ิมตฺตนํ น ิพฺพานปจฺจโย น ิจฺจํฯ 31

คำขอโอกาสสรงน้ำพ ระธาตุ

(กอนจะสรงน้ำพระธาตุใหยกขันน้ำหอมขึ้นใสหัว แลวผูเปน หัวหนาวาคำขอโอกาสดังนี้) โย สนฺนิสินโน วรโพธิมูเล มารํ ส เสนํ สุชิตํ วิเชยฺย สมฺโพติมาคจฺฉิ อนนฺตญาโณ โลกุตฺตโม ตํ ปณม ามิ พุทธํ สาธุ โอกาสะ ขาแตองคพระมหาชินธาตุเจา วันนี้ก็เปนวันดี ดิถีอันวิเศษ เหตุวาสมณะศรัทธาและมูลศรัทธาผูขาทั้งหลาย ก็ได ขวนขวายตกแตงนอมนำมา ยังทีปบุปผาลาชาดวงดอก ขาวตอก ดอกไม ลำเทียนและนำ้ ส นุ โธทกะ เพือ่ ว า จ ะมาขออาบองคส ระสรงยงั อ งคพ ระมหาชนิ ธ าตุเจาว า สัน นี้แทดีหลี โดยดั่งผูขาจักเวนตามปาฐะ สาธุ โอกาส มยํ ภ นฺเต ทีปปุผาลาชทานํ อเภขฺขอสาธารณ สพฺพโลกิยโลกุตฺตร มคฺคผล นิพฺพานปจฺจโยโหตุ โน นิจฺจํ ฯ

ตำนานธาตุปรินิพพาน

คัมภีรอ รรถกถาหลายเลม ไดแก ส มุ งั คลวลิ าสินี ป ปญจสทู นี มโนรถปรู ณี และ สัมโมหวิโนทนี ปรากฏตำนานที่เลาขานสืบมาแตครั้งโบราณวา การ ปรินิพพานจะปรากฏดวยกัน ๓ ครั้ง ครั้งแรกคือ กิเลสปรินิพพาน ปรากฏ ณ โพธิบัลลังกเมื่อครั้งตรัสรู ครั้งที่ ๒ คือ ขันธปรินิพพาน ปรากฏ ณ เมืองกุสิ นารา และครั้งสุดทายจะเกิดขึ้นในอนาคต คือ ธาตุปรินิพพาน เนื้อหาโดย รวมในแตละคัมภีรมีความคลายคลึงกัน จะแตกตางกันเพียงรายละเอียด เล็กนอย ดังนี้ กลาวกันวา เมื่อถึงเวลาที่พระศาสนาเสื่อมถอยลง พระบรม สารีริกธาตุทุกพระองคไมวาจะประดิษฐานอยูที่ใดก็ตาม จะเสด็จ ไปประชุมกันยังเกาะลังกา แลวจึงเสด็จไปยังมหาเจดีย (กลาวกัน วา พระมหาเจดียอ งคน คี้ อื พระสวุ รรณมาลิกเจดีย) จากมหาเจดีย เสด็จต อ ไปยังราชายตนเจดียใ นนาคทวีป จากนัน้ จ งึ เสด็จต อ ไปยัง มหาโพธิ์บัลลังกสถานที่ตรัสรู (พุทธคยา) ในคั ม ภี ร  อ รรถกถาก ล า วต  อ ไปว  า องค พ ระบรมสารี ริ ก ธาตุ ที่ เ คย ประดิษฐานยังนาคพิภพ เทวโลก และพรหมโลก เมื่อเสด็จไปรวมกันยัง มหาโพธิบลั ลังกท ตี่ รัสรู ก็ร วมกันเปนแ ทงเดียวกันด จุ แ ทงท องคำหรือก อง ทองคำ เปลงพระฉัพพรรณรังสี ไปทั่วหมื่นโลกธาตุ ยกเวนแตค มั ภีรม โนรถปรู ณี ทีก่ ลาวตา งไปวา พระบรมสารีรกิ ธาตุท มี่ า ประชุมก นั จะแสดงเปนอ งคพ ระพุทธรูปน งั่ ข ดั สมาธิ พระสรีระครบถวน

ดวยมหาปุริสลักษณะและอนุพยัญชนะ จากนั้นจึงกระทำยมกปาฏิหาริยแสดง ในตำนานกลาวไววา ไมมมี นุษยค นใดเขาไปในสถานทีแ่ หงนัน้ แตเทวดาทงั้ หลายในหมืน่ จ กั รวาฬจะมาประชุมก นั ท งั้ หมด คร่ำครวญวา พระศาสดาจะปรินิพพานวันนี้ พระศาสนาจะเสื่อมถอย การเห็นของพวกเรานี้ เปนการเห็นครั้ง สุดทาย เมือ่ ถ งึ เวลาสนิ้ สุดพ ระศาสนา เตโชธาตุล งุ โพลงขนึ้ จ ากพระสรีรธาตุ เปลวเพลิงพ วยพุง ไปถึงพ รหม โลก และดับลงเมื่อพระบรมสารีริกธาตุหมดสิ้นไปไมเหลือแมเทาเมล็ดผักกาด หลังจากนั้นหมูเทพ ทำการสักการะดวยของหอม ดอกไมและดนตรีทิพย ดังเชนในวันปรินิพพาน กระทำประทักษิณ ๓ รอบ ถวายบังคม แลวจึงกลับสูวิมานของตน ** ตำนานนี้ปรากฏในคำนมัสการพระบรมสารีริกธาตุของโบราณดวยเชนกัน แตตางกันตรงที่การกลาวเพิ่มเติม วา องคพระบรมสารีริกธาตุที่ประชุมกันขึ้นเปนรูปองคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา จะทรงตรัสพระธรรมเทศนาอีกเจ็ด วันกอนสิ้นอายุพระศาสนา ซึ่งไมปรากฏความนี้ในอรรถกถาฉบับใดเลย

เกร็ดความรูเกี่ยวกับตำราพระธาตุ และการจำแนกพระธาตุ

“ตำราพระธาตุ” เปนต ำราเกาแกโบราณ บันทึกล กั ษณะสณ ั ฐาน ของพระอรหันตสาวกธาตุ ทั้งกอนและหลังพุทธปรินิพพาน ไมนาน ไมท ราบประวัตผิ บู นั ทึกแ ละความเปนมา โดยทวั่ ไป มักใชลักษณะสัณฐานที่มีการบันทึกภายในตำรา ในการ จัดจำแนกพระธาตุ ซึ่งตำรานี้นิยมเรียกสั้นๆวา “ตำรา พระธาตุข องโบราณ” ในเมืองไทยปรากฏหลักฐานวา พ บ ดวยกัน ๔ ฉบับ โดยจะเรียกชือ่ ต ำราตามผทู เี่ ปนเจาของ ตำรา ไดแก ๑. ตำราพระธาตุของพระเจาบ รมวงศเธอ กรมหมืน่ ว วิ ธิ วรรณปรีชา ๒. ตำราพระธาตุของคุณบุญชวย สมพงษ อดีตอธิบดีกรมศาสนา (*แพรหลายมากที่สุด) ๓. ตำราพระธาตุของนายแพทยเกิด บุญปลูก ๔. ตำราพระธาตุของนางเสรษฐสมิธ (ผอบ นรเสรษฐสมิธ) การจดั จ ำแนกวา พ ระธาตุอ งคน นั้ ๆ เปนขององคใด มีว ธิ กี ารจำแนกอยู ๒ วิธี คือ การจำแนกตาม ลักษณะที่มีบันทึกในตำราพระธาตุของโบราณ และการตรวจดูดวยสมาธิ ซึ่งทั้ง ๒ วิธีมีขอดีขอเสียที่ แตกตางกัน จึงทำใหบางทานใชทั้ง ๒ วิธีการรวมกัน มีผ ใู หข อ ส งั เกตและสนั นิษฐานวา พระธาตุท ไี่ ดรบั ก ารจดั จ ำแนกชอื่ แ ลว อาจจะไมใชข ององคน นั้ ๆ ก็ได เนื่องจากพระอริยสาวกที่มีเปนจำนวนมากนั่นเอง ทำใหมีลักษณะของพระธาตุที่หลากหลาย เหมือนหรือแตกตางกันไป แตอยางไรก็ดี ถึงแมจะไมใชพระธาตุของทานนั้นๆ ก็่อาจเปนพระธาตุ ของพระสาวกที่มีคุณสมบัติโดดเดนใกลเคียงกัน หรือเปนลูกศิษยของทาน ในสายนั้นๆ ก็เปนได ขอขอบคุณข้อมูลจาก www.relicsofbuddha.com

พระบรมสารีริกธาตุ ณ วัดปาทุงกุลาเฉลิมราช

ใสประดุจเพชร

๕ พระมุนีธาตุของพระศรีอาริยเมตไตรย

๓ พระบรมสารีริกธาตุของพระกัสสปพุทธเจ้า

๑ พระบรมสารีริกธาตุของพระกกุสันธพุทธเจ้า

๔ พระบรมสารีริกธาตุของพระสมณโคดมพุทธเจ้า

๒ พระบรมสารีริกธาตุของพระโกนาคมนพุทธเจ้า

ใสประดุจอัญมณี

พระธาตุน้ำเหลือง

ใสดุจทับทิมสยาม

ใสดุจอำพัน

พระโลหิตธาตุ

พระธาตุน้ำดี

ใสดุจอัญชัน

ใสดุจมรกต ใสดั่งน้ำทะเล

พระอรหันตธาตุ

พระปญจวัคคียทั้ง ๕

พระกิมิละ

พระโชตินะเถระ

พระติสสเมตเตยยเถระ

พระกุลฑะละติสสะ

พระขทิราวนิยเรวตะเถระ

พระโตเทยยเถระ

พระทัพพมัลบุตรเถระ

พระคยากัสสปเถระ

พระควัมปติ

พระนายะกะ

พระนาศิตะเถระ

พระจุนทเถระ

พระนาลกเถระ

พระปลันทวัจฉเถระ

พระปุณณกะ

พระจุลนาคะ

พระจูฬปนถกเถระ

พระปุณณมันตานีบุตรเถระ

พระโปสาลเถระ 41

พระภัทรคู

พระภัทรวุธเถระ

พระยังคิกะเถระ

พระรัฏฐปาลเถระ

พระมหากัปปนะ

พระมหากัสสปะ

พระราธเถระ

พระวัปปเถระ

พระมหานามเถระ

พระมหาโมคคัลลีบุตรติสสเถระ

พระวิมละ

พระสปากะเถระ

พระมหินทเถระ

พระเมฆิยเถระ

พระสภิยเถระ

พระสันตติมหาอำมาตย

พระเมตตคูเถระ

พระโมฆราชเถระ

พระสีวลี

พระโสณโกฬีวิสเถระ 43

พระโสณกุฏิกัณณะเถระ

พระอนาคารกัสสปะ

พระอัญญาโกณฑัญญะ

พระอุคคาเรวะ

การวางจิต

พระอุปคุต

พระมหาโมคคัลลีบุตรติสสเถระ

พระอุรุเวลกัสสปเถระ

พระมหาโสภิตเถระ

พระอุปปะนันทะ

พระนทีกัสสปเถระ

การวางจิตให้เป็นปรกติเป็นเรื่องสำคัญ ไม่มีใครเป็นครูอาจารย์เราได้ นอกจากตัวของเราเอง สิ่งที่เราทำได้ดีที่สุด คือระลึกถึงไตรลักษณ์เป็นสรณะ เพราะไตรลักษณ์เป็นเรื่องสำคัญ เมื่อระลึกถึงไตรลักษณ์อยู่เป็นนิจ เราก็จะเข้าใจความจริง ว่าไม่มีสิ่งใดเที่ยงแท้แน่นอน มีเกิดขึ้น มีตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป