E grossi Familie

Dä Fuchs het z Gümlige es nöis Yse übercho. Gly sy si glücklech dehiime aacho. Hans het abgschiret, het sym Draguner Höi ggä, derwyle dass d Rosette d Röschti mit de Stierenuuge druff het la sprätzle. Ja, u wi isch es mit däm Eheglück wyterggange? Das hi si natürlech nid gwüsst. Ds Läbe isch ja no vor ne gläge.

E grossi Familie Si hi viu erläbt, Fröid u Schmärz. Si sy glücklech u fröhlech gsy, aber o truurig u unglücklech. Si hi enangere gärn gha, sy für enangere ygstange, hi zäme gstritte u sech wider versöhnt, sy zäme dür dick u dünn. Aber ds Glück u d Liebi hi gäng Oberhang gha. D Rosette het zwöuf Schwangerschafte erläbt, het em Hans zwe Sühn u sächs Töchtere gebore. Aui gsung u guet grate. Um jedi Fäugeburt u um ds totgeborene Buebli het si schwär truuret. Aafangs vom zwänzgischte Jahrhundert isch o i der Schwiiz d Chinderstärblechkiit no höch gsy. Es isch nid säubstverständlech gsy, dass jedes Nöigeborene di drü erschte Läbesjahr gsung überläbt het. Ihri grossi Chinderschar isch er Rosette ihri schönschti Läbesfröid gsy. Der Hans het gwärchet u gschäftet nach sym beschte Wüsse u Chönne. Het der Betriib vergrösseret u rationalisiert. Het Rückschleg erlitte u sech wider ufgfange. Het gsorget u ghuset. Im Uugschte 1914 isch der Erscht Wäutchrieg usbbroche. D Sturmglogge hi glütet u di ganzi Armee isch mobilisiert worde, zwühundertfüfzgtuusig Maa u föifevierzgtuusig Ross. O Hans mit sym Draguner u aui junge aagsteute Manne, der Mäucher, der Charer u der Müuerbursch, rücke zur Gränzbsetzig i Jura y. Wo

der Vatter yrückt, isch ds Martheli, sys sibete Ching, grad vier Monet aut. Es isch nid eifach für d Rosette, däm grosse Hushaut, em Mülibetriib u der Landwirtschaft, ohni Hans a der Syte, vorzstah u au di Arbiit z meischtere mit däm reduzierte Pärsonaubestang. Si isch aber e starchi, resoluti Frou, het tapfer aagriffe. Ihres güetige Härz u ihre Gluube hi se dür di ugwüsse Wuchene u Monet düretriit. Ändlech isch Hans entla worde, är isch froh drüber. D Geburt vo sym achte Ching stiit bevor. U wi scho mängisch vorhär gschiret er der Draguner, spannet ne vor z Bregg u fahrt i flottem Trab gäge Obergoldbach zue, d Hebamme, d Frou Wüeterich, ga riiche. Si isch vorbereitet, d Rosette het ere gschribe, vo Mitti Monet aa müess si de parat sy. Am Tag druuf het d Mathilde mit eme lute Brüeu di Wäut begrüesst. Bis sächzäh Pärsone vüue jetz d Ässstube. Der Vatter Hans oben am Tisch, rächts von ihm d Mueter Rosette, ds Chlynschte im Chinderstüeli zwüsche de Eutere, de aui angere Ching, der Rube-Grossätti, d Chöchi u ds Dienschtmiitschi, der Mäucher, der Charer, Chnächt, Müuer u der Müuerlehrling. Am Tisch wird nid gredt. Wär sech vo de Ching nid aaständig uffüert, mues i Egge a ds Schämditischli elini ga ässe. Uf zwene Füürherde wird ds Ässe gchochet. Der iint Herd hiizt der Trittofe ir Stube, der anger dä ir Ässstube. Es isch Samschtig, Badtag für d Ching. Da wird uf beidne Herde heisses Wasser gmacht. Im Luubestübli stöh zwe gross Wöschzüber parat, si diene aus Badwanne. Zersch chöme d Miitscheni dra, das Mau isch o d Haarwösch dranne, nachhär chöme no d Buebe. Das isch gäng es Fescht, es wird gsprützt u

gschwaderet u glachet. Trotz dene Hygienemassnahme chunnt ds Hanneli iis Tags vo der Schueu hi mit em Bricht, d Lehrere hig mit zwene Griffle d Haar kontrolliert u bi aune Miitschene Lüüs u Nisse gfunge. D Lüthi Lise vo der Riedhoue hig am meischte gha. Da het natürlech d Mueter Rosette ke Fröid u verpasst ihrer ganze Chinderschar Petrouchappe, u der Lüüsesträu chunnt zümftig zum Zug. Dennzumau hi d Miitscheni längi Haar u Züpfe gha. Dert hi sech d Lüüs gar guet chönne ynischte u d Nisse a de länge Haar aachläbe. Bi de Buebe isch das weniger strub gsy, die hi d Haar mutz über d Rüebe ewägg gschore gha. Am Samschtig am Aabe nam Znacht stopft der RubeGrossätti es Tubakpfyffly u macht sechs uf em Ofetritt gmüetlech. Er blybt nid lang eliini. Scho chlätteret di ganzi Chinderschar zuen ihm, der Hermann u ds Hanneli lige büchlige uf em obere Ofe, so hi si d Übersicht. «Grossätti, erzeusch is e Gschicht vo früecher?» U wi chan er verzeue, der Grossätti, us früeche Zyte, wo no Riise u Zwärge, Eufe u Geischter i de hiesige Wäuder, uf de Höger, i de Chräche, de Bachlüüf naa, i Höline ghuset hi. Si hi de arme Lüt ghuuffe oder hi di böse mängisch plaget oder erchlüpft. Gruusig schön isch es zuezlose, we ime der chaut Tschuder der Rügge uf u ab gramselet vor Spannig u me gäng neecher zum Grossätti het chönne schlüüffe. Nume ungärn isch me us däm himelige Egge ggraagget, für ändlech em Mahne vo der Mueter z fouge. Es syg jetz Zyt, i ds Bett z gah. Wi froh isch jedes, i de grosse Bett iis vo syne Gschwischterte z gspüüre, kes het eliini müesse yschlafe, mit au dene Märli- u Zouberfigure im Chopf. U jede Aabe löse sech di letschte Ängscht vo dene Schreckgspänschter i

Dunscht uuf, we d Mueter mit ihrer ruehige Stimm mit ne bättet, danket für e guet Tag u ihrer Ching Gottes Obhuet übergit. I der Söischüür äne isch o d Bhusig vo de Hüener, Gäns, Truthüener u de Pfaue. Em Bach naa u i der Hoschtet het das Fäderviih e wunderbare Usluuf. Ds Pfauepärli isch e Aaziehigspunkt für d Ching im Dorf, für di Erwachsnige ender es Ärgernis, we di Pfaue aune Orte desume vagante, ihre Dräck lö la gheie u zu jeder Tages- u Nachtzyt ihres Gschrei über ds Dorf gäuet. D Lehrer wyse d Ching de aa, d Fäischter vor Schueustube zue z tue, we d Pfaue ir Müli nide wider fö aafa päägge. Über em Hüenerstau het der Hermann für syner Tube e Schlag ygrichtet. Scho früech üebt er sech im Händele, Chuuffe, Verchuuffe u Gäudverdiene. Exakt füert er Buech über syner Gschäfti. Er handlet mit Tube, Fische us em Biglebach, Chüngle u Autmetau. Zwüschyche verdient er o mit Wärche u Botegäng für Gschäftslüt im Dorf. Sogar gfungnigs Gäud regischtriert er i sym Kassebuech. Da het er em Bärewirt für zwe Franke füfzg Tube verchuuft oder Fische für ne Franke. Gfunge het er zwänzg Rappe, vo unbekannt übercho o zwänzg Rappe. Usgabe macht er vor auem bi Kaiser und Co. z Bärn, für Hefte, Tinte, Tusche und Federn, Skonto abgezogen, cha me i sym Kassebuech läse. Aus vierzähjärige Bueb amtet er aus Sekretär u Kassier vo der Buebehurnussergseuschaft Bigle. Nach em Erschte Wäutchrieg chöme Krisejahr, d Läbesmittu wärde knapp. Brotcharte u Läbesmittucharte wärde useggää. Für jedi Pärson sy d Ratione gnau berächnet. Viu Familie müesse schmau düre, es längt mängisch chuum, e Zylete hungeregi Müüler z