dvänts gschichteA
Ernst Hunziker
Yleitig
Emene erwachsene Göttichind macht me eigetlech kener Gschänk meh. Aber me chönnti. I Form vo Gschichte zum Bispiel. Wil me Gschänk vor allem uf d Wiehnachte häre macht, würde sech Adväntsgschichte aabiete. Für jede Tag eini? Also vierezwänzg Gschichte? Das wäri sicher es speziells Gschänk. I ha d Fantasie e chli la weide u ha du gspürt, dass das Gschänk nid für nes real existierends Göttichind darf sy, sondern für eis, wo nume i myre Gedankewält läbt. Du bin i drahi. Es sy nid nume wiehnächtlechi Gschichte worde. Nei, es hei o anderi dörfe e Platz ha. Gschichte, wie se ds Läbe äbe schrybt.
U du isch ds Radio derzuecho. Während der Adväntszyt sändet nämlech Radio SRF Musigwälle jede Tag e Adväntsgschicht. Gschribe u gläse vomene Schwyzer Outor. Im Dezember 2024 han ig d Ehr, myner Göttichindgschichte de Hörerinne und Hörer dörfe neecherzbringe.
I ha du ddänkt, dass d Hörerinne u Hörer ja o Läserinne u Läser sy, wo vilich Interesse dranne chönnte ha, die Gschichte nid nume z ghöre, sondern o z läse. Drum han i mi entschlosse, es Büechli mit dene Gschichte usezgä. Der Weber Verlag het mi mit syre Erfahrig tatchräftig understützt u so isch die Idee zu däm Buech worde, wo dir jetze i der Hand heit. Damit, dass es nid eso buechstabelaschtig derhär chunnt, het my Cousin, der Martin Mostosi, füfezwänzg herrlechi Bleistiftzeichnige gmacht. Me gseht, dass dä Künschtler nid nume surrealistischi Bilder oder Bärgmalereie, sondern äbe o fyni, warmi u ydrücklechi Bleistiftzeichnige cha mache. E wunderbari Ergänzig zum myne Gschichte.
Mir hoffe, dass öich das Büechli gfallt, u wünsche nech vil Läse- u Aaluegevergnüege.
Ernst Hunziker, Martin Mostosi
A – Advänt
Mys Göttichind. Du hesch der vo mir e Adväntskaländer gwünscht. Nid e gwöhnleche. Nei, e gschribne. Eine mit 24 Gschichte sölls sy, hesch du mer bbrichtet. U wes göngi, de sötte die Gschichte em Alphabet na gschribe sy. Also vo A bis Z. Als Götti probiert me d Wünsch vom Göttichind ufznäh, o we das us em Alter use isch, wo der Götti Wiehnachtsgschänk macht. Drum bin i häreghocket u ha probiert, dir dä Wunsch z erfülle. Wil ds Alphabet 26 Buechstabe het, wirden i de zwöimal e chli müesse bschysse, damit i am 24. Dezember bim Buechstabe Z lande. Aber i dänke, das macht der nüüt.
I faa also jetze mit em A aa. Advänt bietet sech a. Das Wort chunnt ja vom Latynische här u bedütet «Aakunft». Also bereite mir üs während de nächschte 24 Tag uf d Geburt vom Jesus vor.
Für mii bedütet Advänt aber no e chli öppis anders, als sech vorzbereite. Es isch für mii o d Zyt vom Bsinne. Vom Zrugglähne, Nachedänke u o vom Gniesse. Jaja, ds Gniesse isch e schöne Teil vo dere Adväntszyt. Zu däm Gniesse ghört zum Bispiel d Musig. Es git ja sehr vil underschidlechi Wiehnachtsmusig. Settegi, wos eim fasch d Träne füredrückt oder settegi, wo me chönnti Rock ‘n’ Roll derzue tanze. I gniesse vor allem die ganz harmonischi, lieblechi Wiehnachtsmusig. Bim einte oder andere Lied chan i sogar derzue singe. Vilmals losen ig aber eifach nume zue. Zum Gniesse ghöre o Cherzli. Nid elektrischi. Nei, ächti. Nume die hei das warme Liecht. Nume die flackere natürlech u nume die lüchte mir u begleite mi uf em Adväntswäg der Wiehnachte entgäge. Mängisch lisen i no e Wiehnachtsgschicht. Eini vo der Elisabeth Müller zum Bispiel. Kennsch du se no, die Gschichte? Dys Mueti het se öich o vorgläse. Am Wiehnachtsaabe. So wie sii se o vo ihrem Mueti het vorgläse übercho. E Tradition, wo mit de hüttige elektronische Mittel, mit der hüttige schnällläbige Zyt e chli i Hindergrund grückt isch. Un i schrybe nid «leider» derzue. Wil i ja die Gschichte sälber no cha läse u mi sälber i d Chinderzyt cha zruggversetze, wen i d Adväntszyt am Gniesse bi. I hoffe jetze, dass du, liebs Göttichind, die Gschichte, myner Gedanke chasch gniesse. Dass si dii zum Dänke aarege, aber o zum Lache bringe. Es söll ja e schöni u spannendi Zyt wärde, bis mer d Gwüssheit hei, dass er aacho isch. Dä, uf däm sy Aakunft mer warte.
2. Dezember
B – Buech
Bim Buechstabe B würdi sech älwä ds Wort Bibel für ne Adväntsgschicht aabiete. I wäri aber zimlech sicher e gnietige Götti, wen i dir jetze öppis über das dicke u mängisch o komplizierte Buech würdi brichte. Über nes Buech, wo ganz u gar nid uf die Art gschribe isch, wie dir junge Lüt das hütt gwanet syt. Drum will i di nid mit der Bibel quäle, sondern es anders Wort für di B-Gschicht sueche.
Balthasar, eine vo de drei Könige, wäri e Müglechkeit. Aber zu dene drei chumen i de bimene spätere Buechstabe. Bethlehem wäri o ne Variante. I ha mi aber jetze für nes anders B-Wort entschide. Nämlech B wie Buech. Aber nid Buech wie Bibel. Nei, eifach Buech. Wo du chly bisch gsy un i öppe zu öich z Bsuech bi cho, hesch du geng grad sofort es Büechli i d Hand gno, mers häre gstreckt u mit emene umwärfende Lächle gseit: «Üechli zelle!» U de hets gar nüüt anders meh ggä, als das i abghocket bi u dir «zellt» ha. Bi de erschte Mal han i nid gnau gwüsst, was du eigetlech lieber möchtisch, blettere oder dryluege. Oder hesch äch denn eifach Underhaltig bbrucht? Eifach öpper, wo di ufe Schoss nimmt u bi der isch? Du hesch denn Syte für Syte bbletteret u mängisch, wen i bi derzue cho, öppis zunere Doppelsyte z säge, sogar zueglost. Aber nid lang. De hets wider müesse wytergah. Später du, wo du älwä gmerkt hesch, dass blettere zwar scho luschtig isch, dass es Buech aber no meh z biete hätti als das, hesch du gspannt zueglost u zuegluegt. Bsunders interessiert hei di d Büecher, wo uf jeder Doppelsyte ganz vil Mönsche, Tier u Sache dargstellt sy worde, wo me uf de nächschte Doppelsyte – ganz anders dargstellt – widergfunde het. Du hesch scho nach churzer Zyt einzelni Tier uf jeder Syte chönne zeige. We de aber e chli müed bisch gsy, hesch der de vo mir Gschichte zu dene Bilder la verzelle, u de han i de albe us em Volle chönne schöpfe. Später du, wo d Bilder i Hindergrund sy u ds gschribnige Wort i Vordergrund grückt isch, hesch eifach zueglost. U da mag i mi no guet dra bsinne, wie du zwüschyne, mitts inere Gschicht, ufggumpet bisch, dr Atlas oder d Schwyzercharte uf d Chnöi gno hesch u ne Ortschaft, wo i dere Gschicht vorcho isch, gsuecht hesch. Geografie het di scho als Chind enorm interessiert un i fröie mi, dass du das Interesse sogar i dys jetzige Bruefsläbe hesch chönne überenäh. Was doch das «Üechli zelle» imene Mönscheläbe alls cha uslöse.
3. Dezember
C – «Carpe diem»
Natürlech würdi sech für ne Adväntsgschicht mit em Buechstabe C ds Wort Chrischtus aabiete. Oder i chönnti dir öppis zu de Chrischte oder zur chrischtleche Gschicht probiere z erkläre. Es gluschtet mi aber grad nid, der öppis da drüber z verzelle. I mache mer nämlech lieber Gedanke zu zwöi andere Wörter. Zu «carpe diem». Der Spruch «carpe diem» isch öppis wenigs elter als d Geburt vo däm, wo mir i der Adväntszyt uf ne warte. Un gschribe het ne der römisch Dichter Horaz. Han ig dir äch, wo du no Chind bisch gsy, o einisch «carpe diem» uf ene Geburtstags- oder uf ene Wiehnachtscharte gschribe? Älwä scho. I ha die zwöi Wörter während mängem Jahr geng wider bbrucht für öpperem öppis z wünsche. «Carpe diem». «Geniesse den Tag». Frei übersetzt. Aber was heisst das eigetlech, der Tag gniesse? Am Sunntig mit em Outo oder mit em Töff über d Päss freese? Für die, wos mache, älwä scho. Für mii wäris Stress u nid Gnuss. I Usgang gah? Ga feschte u fyre – u de am nächschte Tag bis gäge Mittag usschlafe. I dänke, das chönnti zu dir passe. Am Waldrand ufenes Bänkli hocke u derzue em Plätschere vom Wasser un em Liede vo de Vögel zuelose? Das chönnti de für mii stimme. So gseh cha äbe ds «carpe diem», ds «Geniesse den Tag», ganz underschidlechi Bedürfnis wecke u Reaktione uslöse. Me cha underschidlech gniesse. U das isch o guet eso. I ha obe gschribe, «carpe diem» heissi, frei übersetzt, «geniesse den Tag». Ja, frei übersetzt. Richtig übersetzt heisst «carpe diem» eigetlech «pflücke den Tag». Es gieb also der Underschid z mache zwüsche gniesse u pflücke. Zwüsche härehocke u tue. Zwüsche passiv u aktiv sy. I frage mi, öb das «carpe diem» würklech uf die zwöi Wörter, passiv oder aktiv, darf reduziert wärde. Oder öbs vilich sogar e vil wyteri, e grösseri Ussag hätti. Giengs vilich drum, dass me mit däm Tag, wo vor eim ligt, das macht, wo für eim sälber, aber o für d Lüt, wo um eim ume sy, stimmt? De spilti aktiv oder passiv gar ke Rolle. Wils um ds Stimme gieng. Da drum, dass es söll guet tue. Mir u de andere. Grad i däm Momänt jetze. «Carpe diem». «Geniesse oder pflücke den Tag». Mach öppis us em. O grad während der Adväntszyt.
D – Dankbarkeit
Adväntszyt u der Buechstabe D. Was ligt da neecher als ds Wort Dankbarkeit. I d Dankbarkeit cha me vil ypacke. Wil me ja für gar mängs chönnti oder mängisch o sötti dankbar sy. Dankbar, dass mer imene Land dörfe läbe, wo mer wäder Chrieg no Hungersnot, no Süüche oder anderi Plage hei. Dankbar, dass mer so vil Freiheite hei wie mer hei. U dass ds System i üsem Land funktioniert. All das cha d Mehrheit vo de Lüt uf dere Ärdchugle nid vo sech säge. Wils dert äbe nid eso isch.
Mir chöi aber o wäge üs sälber dankbar sy. Dass mer läbe. Das tönt zwar fasch e chli banal. Aber es isch nid sälbverständlech, dass üses Härz Tag für Tag, Nacht für Nacht, Jahr für Jahr eifach tuet. Un es isch o nid sälbverständlech, dass mer dörfe gsund sy. Vili under üs hei das Glück nid. Dankbarkeit wäri also öppis Zentrals. Eigetlech.
Aber vilich frischtet si äbe mängisch es Schattedasy, wil mer nes desse normalerwys gar nid bewusst sy. Ussert we de öppis grad nümme eso louft, wies geng gloffe isch. Wes holperet oder we mer stogle. De überleit me, dass me de würdi dankbar sy, wes de wider besser, oder ömel zmindscht anders würdi.
U de stuunen i mängisch, wen i so Kommentare vo Zytigsläser lise. Wie gaaanz wyt hindere bi dene d Dankbarkeit grütscht isch. I stuune, über was für Quatsch die sech chöi ergere, ergelschtere u usla, u über was für Chlynigkeite si meine sech müesse z üssere. I wage z bhoupte, dass vier Füftel vo dene Kommentare nümme gschribe würde, we di Schryberlinge ds Wort Dankbarkeit obe a ihre Bildschirm würde chläbe, damit si geng wider dra erinneret würde, dass vor em Meckere eigetlech zersch ds Danke chiem. U zwar nid nume ds Danke, dass me e Meckeri-Kommentar darf i d Taschte houe, sondern d Dankbarkeit für all das, wo mir i üsem wunderbare Land hei. Vilich würde vili merke, dass ihres Meckere eigetlech e Frächheit isch. E Stupf a ds Schinbei vo der Dankbarkeit, wo die ganz sicher nid verdienet het.
Übrigens giebs de no es anders Wort mit D, wo sechs der Wärt wäri, drüber z schrybe oder drüber nachezdänke: Demuet. Aber über d Demuet, liebs Göttichind, über die rede mer de, we mer üs wider einisch gseh, gäll?
E – Esel-Erläbnis
Morn isch Chlousetag. U hütt steit der Buechstabe E uf em Schrybprogramm. E wie Engel? Erzengel? Ja, das wäri für ne Adväntsgschicht sicher passend. Aber bi E chunnt mer – im Zämehang mit dir, mys Göttichind – äbe no öppis anders i Sinn. E wie Erläbnis. Oder äbe E wie Esel. Ds Esel-Erläbnis. U Esel passti ja de o no grad zum mornderige Tag. Bsinnsch di no a üse Bsuech im Dählhölzli? Wahrschynlech würdisch du mi jetze frage: a wele? Du bisch ja o mit dyne Eltere fasch unändlechi Mal i däm Tierpark gsy. Dir syt nid wyt wägg dervo gwohnt u so wie anderi Familie uf e Spielplatz sy, syt dir i ds Dählhölzli ggange. Denn, bi däm Bsuech, won i meine, hesch du mir dy Tierpark zeigt. Du hesch bim Ygang my Hand gno u mi zersch zu de Geisse, de Söili u de Hüener gfüehrt. U geng wider hesch du plapperet. Mängisch han i verstande, was du hesch wölle säge, u mängisch han i o eifach dyne Tön zueglost. Du hesch aber nid nume mit mir gredt. Nei, bi jedem Gheg bisch blybe stah u hesch mit de Tier gläferlet. U de sy mer zu de Esle cho. Zum Grittli un em Aschi. Es isch ja scho luschtig, dass si im Dählhölzli däm Esel Aschi gseit hei. Dert, won ig deheime bi, seit me mir nämlech nid Ärnscht, sondern Aschi. Wie däm Esel im Dählhölzli. Item. Du hesch di bi däm Eselgheg a Zuun gwagt u hesch gwartet. Du isch ds Grittli gäge dii trappet. Der Aschi het sech im Hindergrund es Plätzli gsuecht, für öich zwöi, also gnau gno älwä üs drü, z beobachte. Du hesch mit em Grittli aafa schäkere. Dys Plappermüüli het mit däm Eseli glaferet. Du wirsch jetze, wo du das lisisch, dänke, i heigi myre Fantasie doch grad e chli e grosse Mupf ggä. Mit emene Esel lafere! E härzegi Gschicht. Aber doch de e grad e chli wyt här gholti. Aber nobis! Du hesch denn mit em Grittli glaferet. Un es het dir sogar gantwortet. Wo du nämlech gnue plapperet hesch gha, bisch du vom Zuun e Schritt zruggträtte u hesch so lut du hesch chönne grüeft: «Iiiiii aaaaaa iiiiiii aaaaa!». U du het das Grittli sy Chopf e chli glüpft, der Hals gstreckt u der mit syre unverwächselbare Eselstimm gantwortet: «Iiiiiii aaaaa iiiiii aaaaa!». So isch das es paarmal hin- u härggange. U nach jeder Eselantwort hesch du glachet. Wie nume es Chind cha lache. Das Gspräch zwüsche dir un em Grittli isch so lang ggange, bis der Aschi füre a ds Gheg trappet isch u däm spezielle Gspräch es Ändi gmacht het. Isch er äch yfersüchtig gsy, dass ds Grittli mit dir bbrichtet het? Wär chas wüsse?
6. Dezember
F – Fescht
Hütt wirds kompliziert. Hütt isch ja Chlousetag. Also müessti e C oder e K ha. U we nid, chönnte me o der S für Samichlousetag ysetze. Der C han i aber scho bbrucht u der K u der S chöme de ersch no. Aber der F chunnt mer glych grad kumod. Du hesch nämlech morn Geburtstag. Wo du no Chind bisch gsy, hei mer dy Geburi fasch geng am Chlousetag gfyret. U drum bruuchen i der Buechstabe F für Fescht. Das Fescht het sy Höhepunkt albe mit em Bsuech vom Samichlous erreicht. Du hesch no lang a ihn gloubt. Vilich o, wil dä geng lieb isch gsy zue der. Du hesch ke angschtyflössende Samichlous kennt. Hesch du äch wäge däm geng gärn Värsli glehrt u ufgseit? Wär weis? A eis Värsli bsinnen ig mi no sehr guet. Du bisch älwä no nid i d Schuel, wo du das glehrt un em Samichlous vortreit hesch. Es Värsli, wo o ig als chlyne Pfüderi ufgseit ha. U wo dys Mueti a dii wyterggä het. Kennsch es no? Chönntisch es no? Es geit eso:
Dür ds Tal y geit es Scheseli s isch scho im Dörfli inn. Es zieht es wysses Eseli der Samichlous sitzt drinn.
E bruuni Chutte treit er, het ds Leitseili i der Hang. «Hü, hü, mys Eseli», seit er, «der Wäg isch wyt, gang, gang!» Si göh dür Tür u Gatter zum alleriletschte Huus. «Gäll Müeterli, gwüss ladt er für üs o öppis us.»
I chönnti mer vorstelle, dass es dir jetze grad e chli komisch vorchunnt, wil du dra erinneret wirsch, was du da als Chind für nes gspässigs Värsli ufgseit hesch. Muesch aber nid. Der Bewys derfür bin i. Zwar ghören i nid zu dene Lüt, wo meine, me müessi ds Rad zruggdrääje. Bi wytem nid. Das heisst aber o nid, dass me nid Züüg vo früecher zwüschyne wider einisch söll fürenäh. Es erinneret eim de nämlech dra, wies früecher isch gsy. U dass es hütt äbe anders isch. U ds Wichtigschte bi all dene Erinnerige isch: Denn isch es guet gsy. U hütt isch es o guet. Anders guet. Aber guet.