Elisabeth Leonskaja Debuut op 76-jarige leeftijd

ELISABETH LEONSKAJA

DEBUUT OP 76-JARIGE LEEFTIJD

Door Eddie Vetter

Elisabeth Leonskaja (76) heeft een exclusief contract getekend bij Warner. De samenwerking begint meteen al bijzonder: een box met zes cd’s waarop zij alle achttien pianosonates van Mozart speelt. Een leven zonder muziek? Ze vindt het ondenkbaar.

Ze wordt tot vervelens toe de ‘grande dame’ van de piano genoemd. Dat doet haar weinig, vertelde Elisabeth Leonskaja onlangs in een interview. “Voor mij is dat net zoiets als wanneer een taxichauffeur “madame” tegen me zegt. Ik ga er echt niet beter van spelen.”

Haar ouders waren Russen, maar ze werd geboren in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Reeds als tiener trad ze voor het eerst in het openbaar op. Ze had zoveel talent dat ze werd toegelaten tot het conservatorium van Moskou. Daar trok ze de aandacht van de befaamde pianist Svjatoslav Richter. Ze assisteerde hem als hij thuis zijn concerten instudeerde. Hij werd haar mentor. Twee jaar voor zijn dood in 1997 heeft ze nog met hem sonates van Mozart opgenomen in Griegs bewerking voor twee piano’s.

Tegen het einde van de jaren zeventig was het antisemitisme in de Sovjet-Unie zo virulent dat veel Joodse musici besloten te emigreren. In 1978 week Elisabeth Leonskaja uit naar Wenen, waar ze nog steeds woont. Kort na haar emigratie zei ze in een interview: “Gelooft u mij, het was geen lichtzinnig besluit om Moskou de rug toe te keren. Het was werkelijk zeer zwaar. Maar met muziek en boeken kun je overal gelukkig zijn.”

Ze vertelde hoe ze in de Sovjet-Unie werd tegengewerkt door de autoriteiten. Dat het beruchte staatsimpresariaat haar maar zelden liet optreden en dat ze dan vaak in de provincie moest spelen op gammele vleugels, en soms niet eens op vleugels maar op slecht gestemde piano’s. Dat een interessante platenproductie in het buitenland aan haar neus voorbijging doordat ze geen uitreisvisum kreeg. En toch bleef ze ook dankbaar aan het land van herkomst, aan de geweldige opleiding die ze er had genoten, waar musici als Heinrich Neuhaus en natuurlijk Svjatoslav Richter het artistiek klimaat hadden gevormd.

In het Westen bloeide Leonskaja op. Kort na haar aankomst trad ze op in de Salzburger Festspiele. Dat was haar internationale doorbraak. Haar faam bereikte ook Nederland. Toen ze in 1985 in de VARA-matinee samen met het Alban Berg Kwartet het Forellenkwintet van Schubert uitvoerde, schreef de recensent van Het Parool: “Indien kabbelende beekjes piano konden spelen, zouden ze ongetwijfeld klinken als Elisabeth Leonskaja.”

Nu, vele jaren later, treedt ze nog steeds op. Met de laatste drie pianosonates van Schubert. Of de laatste drie van Beethoven. Bij Warner debuteert de 76-jarige met alle achttien pianosonates van Mozart. Als zij de Sonata facile speelt, die de componist zelf ‘voor beginners’ heeft genoemd, gaan de gedachten onwillekeurig uit naar de uitspraak van de legendarische pianist Artur Schnabel: “Mozart is voor kinderen te makkelijk en voor volwassenen te moeilijk.” Onder de schijnbaar eenvoudige oppervlakte gaat een geheimzinnige wereld schuil die rijk is als het leven zelf. Laat het maar aan Elisabeth Leonskaja over om die te openbaren.

Foto: Marco Borggreve

‘Mozart is voor kinderen te makkelijk en voor volwassenen te moeilijk’

MOZART COMPLETE PIANO SONATAS

ELISABETH LEONSKAJA WARNER 0190296457821 (6CD) VKZ.NL/22143 € 43,99