DIEP PERSOONLIJK

We zouden het bijna vergeten dezer dagen, maar Rusland heeft zoveel mooie, fantastische en wonderlijke dingen te bieden. Modest Moessorgski bijvoorbeeld. Misschien wel de meest Russische componist van allemaal.

Modest Moessorgski (1839-1881) was een Russische componist. Daar is geen woord te veel aan gezegd. Alles wat wij in het westen, maar ook in Rusland zelf, typisch Russisch vinden, zit in zijn muziek.

Van braaf wonderkind naar buitenissig zonder regels

Moessorgski groeide op als pianospelend wonderkind in een aristocratisch milieu. Alles leek erop te wijzen dat hij een groot, maar ook braaf musicus zou worden. Totdat hij in zijn diensttijd

Aleksander Borodin trof. Daarna ging het hard. Tussen zijn diensturen door kon Moessorgski aan het conservatorium studeren en de komende twee jaren trof hij de ene na de andere musicus.

In dit Petersburgse kunstenaarsmilieu leerde Modest de modernste muziek uit

Typisch Russisch

binnen- en buitenland kennen. Een wereld ging voor hem open. Ook op een ander gebied werden zijn ogen geopend. De Russische muziek, die was volgens hem veel te westers georiënteerd. Er moest maar eens een heel eigen Russische stijl komen: rouw, oorspronkelijk, geworteld in de eigen folklore. Zijn vrienden waren het met hem eens: met zijn vijven – Moessorgski, Borodin, Nikolaj Rimski-Korsakov, Mili Balakirev en César Cui – vormden ze Het machtige hoopje.

In de decennia die kwamen werd deze droom verwezenlijkt. Partituur na partituur vloeide er uit hun pennen, de een nog buitenissiger dan de andere. Het

Van voetnoot tot wereldberoemd hoopje verdeelde de geesten en bleef ook in het westen niet onopgemerkt. Wat Moessorgski betreft: het leek wel of hij zijn vier collega’s in alles wilde overtreffen. Alles wat de klassieke muziek aan regeltjes kende, leek hij te negeren. Dissonanten die niet oplossen, melodieën met onverwachte sprongen, ruwe effecten in het orkest... Het werd zelfs zijn medestanders een beetje te gortig. Rimski-Korsakov paste veel van zijn partituren aan om ze toch maar gespeeld te krijgen.

Ook in zijn privéleven zocht Moessorgski de extremen op. Helaas ging dat steeds meer tegen hem werken. Hij raakte zwaar aan de drank en vervreemdde van zijn vrienden. Kort na zijn 42e verjaardag stierf hij.

Even leek het erop dat Moessorgski als een excentrieke voetnoot in de geschiedenis zou worden bijgeschreven. Maar zijn opera Boris Godoenov werd razend populair. Ook Een nacht op de kale berg werd steeds vaker gespeeld, en Maurice Ravel maakte een weergaloze orkestratie van het pianowerk Schilderijen van een tentoonstelling, met de overbekende ‘Grote poort van Kiev’.

Bij de Concertzender staat Moessorgski een maand lang in de schijnwerper. Natuurlijk draaien we Een nacht op de kale berg en Schilderijen van een tentoonstelling, in beide versies. Maar wist u dat Moessorgski aan wel zes andere opera’s begon? En dat hij ook tientallen liederen schreef? En natuurlijk veel pianowerken, deels nog uit zijn jeugd als pianovirtuoos. Altijd machtig origineel, altijd diep persoonlijk. Altijd de moeite waard, maar zelden gehoord. Dat is de muziek die wij het liefste draaien.