Welcome to Poland - październik 2014

ISSN 1234-4427 10/253 October 2014

www.welcometopoland.net.pl

MiEdzyrzeckie bunkry,

The bunkers of MiEdzyrzecz continue do dzis budza podziw to amaze and attract i przyciagaja turystow tourist from all around z calego swiata the world

Jeśli chcemy poznać jedną z największych europejskich budowli obronnych, to koniecznie trzeba odwiedzić Międzyrzecki Rejon Umocniony, stanowiący szczytowe osiągnięcie europejskiej sztuki fortyfikacyjnej lat 30. XX wieku. Do dziś budzą podziw zaawansowane, jak na tamte czasy rozwiązania konstrukcyjne. Tutejsze bunkry przetrwały do dziś w całkiem dobrym stanie. Budowano je wykorzystując unikatowe pancerze forteczne oraz naturalne warunki terenowe.

W okolicy, pośród pól i lasów rozrzucone są żelbetowe bunkry, wielkie stalowe kopuły i rzędy betonowych słupów, stanowiących zapory przeciwczołgowe. Wszystkie te konstrukcje robią wrażenie swym rozmachem, wielkością i inżynieryjną finezją.

Niemcy stawiali je w latach międzywojennych oraz w okresie II wojny światowej. Miały bronić III Rzeszy i być nie do zdobycia.

Głównym elementem Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego jest Odcinek Centralny z bezcennym podziemnym systemem komunikacyjnym o długości ponad 30 km. System ten wyposażono w niezbędną infrastrukturę - oświetlenie, wentylację, kanalizację i łączność, którą między poszczególnymi obiektami zapewniała również akumulatorowa kolejka wąskotorowa kursująca w korytarzach.

Najlepiej zachowane obiekty znajdują się w gminie Międzyrzecz na terenie Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie. Od 2011 roku obiekty MRU znajdują się w rejestrze zabytków i są częścią całorocznych podziemnych tras turystycznych. Tutaj znajduje się utworzony w 1980 r. największy rezerwat nietoperzy w Europie – jest to zimowa kryjówka dla ponad 35 tys. tych skrzydlatych ssaków.

Bunkry można zwiedzać indywidualnie, jak również w zorganizowanych grupach. Do dyspozycji turystów jest wykwalifikowana kadra oprowadzająca w j. polskim, j. niemieckim, angielskim i rosyjskim a także zaplecze: parkingi, gastronomia, wieża widokowa, wystawa sprzętu militarnego, stoisko z pamiątkami oraz strzelnica.

Zapraszamy nie tylko hobbystów i miłośników starych fortyfikacji, którzy corocznie przybywają tu z całego świata, ale również zwykłych turystów zainteresowanych historią.

Siedziba Muzeum znajduje się w Pniewie pomiędzy Międzyrzeczem a Świebodzinem, 2 km od Drogi Krajowej nr 3.

If you want to see one of Europe’s largest defence structures, you should definitely visit the Międzyrzecz Fortified Region, a 1930s fortification masterpiece. Its design and construction are still amazing to this day.

The local bunkers survived in quite a good condition to the present day. Unique fortification shields and natural terrain qualities were used in their construction.

Reinforced concrete bunkers, huge steel domes and rows of concrete pillars serving as anti-tank obstacles are scattered around the local forests and fields. They will impress you with their extent, size and engineering brilliance.

They were built by the Germans in the Interwar Period and during World War II. They were supposed to protect the Third Reich and to be invulnerable. The main component of the Międzyrzecz Fortified Region is its Central Section with a priceless underground communication system that is more than thirty kilometres long. The system was fitted with the necessary infrastructure: lighting, ventilation, sewage network and connectivity which was also provided by a narrow-gauge train running along the corridors.

The best-preserved facilities can be found in the Museum of Fortifications and Bats in Pniewo in the municipality of Międzyrzecz. Since 2011, the facilities making up the Międzyrzecz Fortified Region have been included in the list of historic places of interest and form part of allyear-round underground tourist routes. They are home to the largest bat reserve in Europe, established in 1980. It provides a winter habitat for over 35,000 of those winged mammals.

The bunkers can be visited individually and in organised groups. Tourists can choose from qualified guides speaking Polish, German, English and Russian. There are also car parks, places to eat, an observation deck, an exhibition of military equipment, a souvenir store and a shooting range.

We would like to welcome not only hobbyists and enthusiast of old fortifications, who travel here from all over the world every year, but also all the tourists interested in history.

The Museum is located in Pniewo, between Międzyrzecz and Świebodzin, 2 km away from National Route No. 3.

Kontakt i rezerwacje/ Contact and reservations/ Kontakt und Reservierungen:

biuro@bunkry.pl +48 95 741 99 99 www.bunkry.pl

Zachodniopomorskie na jesień

4-5

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu

6-7

Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego

8-9

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Poznaniu

10

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu

11

Nadleśnictwo Grodzisk

12-13

Zakład Zagospodarowania Odpadów Nowe-Toniszewo-Kopaszyn

14-15

VOLKSWAGEN Poznań

16-17

Stowarzyszenie Wielkopolski Dom Pasywny

18-19

Związek Międzygminny Gospodarki Odpadami Aglomeracji Poznańskiej

21

Gmina Lubasz

23

Gmina Mosina

24-25

Kórnik

26

Gmina Łagów

29

Welcome to Poland... ul. Wieniawskiego 5/9, 61-712 Poznań, tel./fax +48 61 852 10 06, tel. +48 61 861 70 00, e-mail: miesiecznik@welcometo.poznan.pl Editor-in-chief: Bożena Prusakowska, bprusakowska@post.pl Director of Marketing: Renata Piątkowska-Ratajczak – mobile 600 45 32 16 Marketing managers: Ewa Stasiak – mobile 698 805 992 Translation: Kacper Kozicki Associates: Adam Kaliński, Ewa Stasiak, Lidia Wejman, Romuald Ferens, Renata Piątkowska-Ratajczak Correction of text: Lidia Wejman DTP & Prepress: Elżbieta Zawadzka, Agrys

Wydawnictwo BESSA 04-687 Warsaw, 243 Mrówcza Welcome to Cracow and Małopolska – franczyza 31-503 Cracow, 25A Lubicz St. tel./fax +48 12 421 89 77 Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów sponsorowanych.

We do not take responsibility for the kontent of the advertisements and the sponsored articles.

Cena zakupu jednego egzemplarza: 10,58 zł brutto

Na okładce zdjęcia z archiwum: Urzędu Miasta Legnicy, Urzędu Gminy Stare Miasto, Urzędu Gminy Komorniki.

3

Zdjęcia: Archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego

Pomorze Zachodnie dobre na jesień

Western Pomerania – good for the autumn

W województwie zachodniopomorskim nie ma czasu na nudę. Różnorodność atrakcji sprawia, że każdy nawet najbardziej wymagający turysta znajdzie tu coś dla siebie – na każdą porę roku. Pomorze Zachodnie oferuje wiele atrakcji także na jesienne wyjazdy. To gwarancja wspaniałego wypoczynku i niezapomnianych wrażeń.

There are no boring moments in the province of Western Pomerania. The diversity of attractions results in the fact that even the most demanding of tourists will find something for themselves, regardless of the time of the year. Western Pomerania offers plenty of attractions also for autumn trips.

Great rest and unforgettable memories are guaranteed.

Chwila wytchnienia...

Cudowna natura i wspaniała architektura wprost zachęcają do spacerów. Ten niezwykły krajobraz powoduje, iż każda chwila spędzona w regionie jest niesamowitym przeżyciem pozwalającym na beztroski odpoczynek. Znajdą tu Państwo idealne miejsca, które pozwolą oderwać się od zgiełku codzienności i zapomnieć o problemach. Spacer po szerokich piaszczystych plażach to nie tylko idealna dawka jodu, ale także wspaniały relaks.

Zdrowo...

Zachodniopomorskie uzdrowiska oraz obiekty spa&wellness przyciągają turystów z całej Europy niezależnie od aury. Wizyta w uzdrowiskach jest idealna dla osób, które pragną poprawić swoje zdrowie i samopoczucie. Morska nasycona jodem bryza, złoża borowiny i solanki w połączeniu z profesjonalną kadrą i nowoczesną bazą zabiegową gwarantują wysokiej jakości usługi. Masaże gorącymi kamieniami, aromatyczne terapie czy odprężające kąpiele zapewnią niezwykły wypoczynek i odprężenie. To wszystko sprawia, że zachodniopomorskie uzdrowiska tj.: Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, Świnoujście i Dąbki są od lat ulubionymi kierunkami podróży wśród turystów z Polski i Europy. Zapraszamy zatem po zdrowie, regenerację sił fizycznych i psychicznych. Oferta SPA & Wellness pozwala na relaks i odpoczynek od codziennych obowiązków.

Aktywnie...

Świetną alternatywą jest wyprawa na jedno z pojezierzy 4

Zachodniopomorskich, które dają możliwości do aktywnego wypoczynku, także poza sezonem letnim. W ostatnich latach bardzo popularną formą rekreacji stał się nordic walking. Trasy można znaleźć praktycznie w całym województwie, np. w Barlinku – Europejskiej Stolicy Nordic Walking.

Nie trudno również o trasy rowerowe oraz liczne stadniny koni. Możliwość podziwiania przepięknych widoków mają kajakarze podczas spływów wiodących przez malownicze parki krajobrazowe oraz park narodowy, szczególnie zachwycające jesienią. Bogactwo lasów w całym regionie to prawdziwy raj dla grzybiarzy. Dzięki dużej ilości akwenów wodnych pole do popisu mają także wędkarze. Jeziora, rzeki oraz wody morskie dają możliwość złowienia dorodnych okazów m. in. okonia, leszcza, sandacza, węgorza, szczupaka czy dorsza.

Kulturalnie...

Niezwykłą historię oraz zwyczaje regionu można poznawać o każdej porze roku. Region zachwyca również piękną architekturą, której podziwianie w jesiennej scenerii dodaje tajemniczości i uroku. Odrębność i wyjątkowość województwa ukazują liczne zamki i fortyfikacje, zabudowania poklasztorne i kościoły. Na terenie regionu jest ich wiele, jednak każdy z nich posiada swoją historię i coś co sprawia, że wizyta w tych obiektach pozwala na fascynującą „podróż w przeszłość”. Dodatkowo smak kultury można poczuć na jednym z wielu organizowanych w regionie wydarzeń. Pomorze Zachodnie zaprasza na wystawy, koncerty, pokazy.

Po bogatym w atrakcje wyczerpującym dniu chwile wytchnienia znajdą Państwo w hotelach, motelach, pensjonatach oraz gospodarstwach agroturystycznych, oferujących usługi wysokiej jakości. Zróżnicowanie Bazy noclegowej umożliwia udany wypoczynek niezależnie od upodobań i środków finansowych. Jeśli zatem poszukują Państwo miejsca na wspaniały wypoczynek zapraszamy na Pomorze Zachodnie.

A little break...

Wonderful nature and magnificent architecture encourage walking. Unusual landscape makes every moment spent in the region an incredible experience which provides carefree rest. You will find here ideal places which will enable you to take a break from everyday hassles and forget about your problems. A walk across wide, sandy beaches will not only give you the right dose of iodine, but is also a great way to unwind.

Healthy...

Western Pomeranian spa & wellness centres attract tourists from all over Europe, regardless of the weather. Such a visit is great for those who wish to enhance their health and well-being. Iodine-rich sea breeze, peloid and saline water resources, professional staff and modern accommodation facilities all contribute to the high standard of services.

Hot stone massages, aromatic therapies and relaxing baths will provide you with excellent refreshment and rest. All that has turned Western Pomeranian spas, such as Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, Świnoujście and Dąbki into favourite destinations for Polish and European tourists.

We will therefore tempt you with health benefits and the regeneration of physical and mental resources. The offer of SPA & Wellness provides enjoyment and time off from everyday duties.

Active...

A trip to one of the Western Pomeranian lakelands is a

great alternative; they provide an opportunity for active leisure, also outside the summer season. Recently, Nordic Walking has become a popular form of recreation. Routes can be found virtually everywhere across the province, for example in Barlinek, the European Nordic Walking Capital.

Cycling routes and horse riding centres are also widely available. Kayakers can admire beautiful views during trips across scenic landscape parks and national parks, which become particularly breathtaking in the autumn months. The wealth of forests throughout the region is a true paradise for mushroom pickers. Fishing enthusiasts have a number of reservoirs to choose from. Lakes, rivers and sea waters enable fishing for sizeable perches, breams, pike-perches, eels, pikes and cods.

Cultural...

The incredible history and customs of this region can be studied at any time of the year. The region will also enchant you with its beautiful architecture, full of mysteriousness and charm amplified by the autumn scenery. The province’s separate identity and uniqueness is visible in numerous castles and strongholds, postmonastery buildings and churches. The region is home to many of those, though each of them has its own story and enables you to take a fascinating „journey in time”.

In addition, a taste of culture can be enjoyed during one of many cultural events that are held in the region.

Western Pomerania invites you to exhibitions, concerts and shows.

After an intensive day’s programme, you will find accommodation in hotels, motels, guesthouses and tourist farms, which offer high quality of services. The diverse range of accommodation will guarantee a satisfying stay regardless of your preferences and financial capability. If you are looking for a place for a wonderful holiday, we invite you to Western Pomerania.

5

ty szaty roślinnej. Na terenie Wielkopolski pierwszym rezerwatem był ustanowiony w 1907 r. z inicjatywy Fritza Pfuhla rezerwat koło Czeszewa, obejmujący niewielki fragment lasów łęgowych w dolinie Warty.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego staraniem poznańskich przyrodników, wśród których ważną rolę odegrał prof. Adam Wodziczko, na terenach lasów państwowych utworzono między innymi rezerwaty: „Durowo” koło Wągrowca w 1923 r., „Sieraków” w 1929 r. i „Promno” w 1936 r.

Od 1949 r. organem, który ustanawiał rezerwaty był minister właściwy ds. ochrony przyrody. W 1998 r. kompetencja ta przeszła w ręce wojewodów, a obecnie rezerwaty wyznaczane są przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze zarządzenia.

Wśród 98 wielkopolskich rezerwatów przyrody możemy wyróżnić 17 florystycznych, 8 faunistycznych, 15 torfowiskowych i wodny, 14 krajobrazowych oraz aż 43 leśne.

Takiej kategoryzacji dokonuje się na podstawie cech przedmiotów ochrony. Dlatego w rezerwatach florystycznych znajdziemy stanowiska śnieżycy wiosennej, żywca dziewięciolistnego, długosza królewskiego, skrzypu olbrzymiego czy rzadkich gatunków roślin leśnych, zaroślowych, łąkowych, bagiennych, źródliskowych. W rezerwatach faunistycznych chronione są zróżnicowane populacje zwierząt bezkręgowych, szczególnie rzadkich i chronionych gatunków mięczaków, ryb, ptaków wodnych i błotnych.

Rezerwaty torfowiskowe utworzono dla utrzymania siedlisk oraz roślinności torfowisk, a jedyny rezerwat wodny

– aby zachować w stanie naturalnym fragment rzeki włosiennicznikowej o podgórskim charakterze z florą i fauną.

Przedmiotami ochrony w rezerwatach krajobrazowych są fragmenty wiekowych drzewostanów zróżnicowanych pod względem siedliskowym wraz z otaczającą roślinnością i gatunkami zwierząt, ekosystemy szuwarowe i źródliskowe. Natomiast w rezerwatach leśnych znajdziemy fragmenty lasów reprezentujące różnorodne zbiorowiska, jak: świetliste dąbrowy, buczyny, grądy środkowoeuropejskie, łęgi jesionowo-olszowe, łęgi wiązowo-jesionowe, olsy porzeczkowe czy kompleksy leśne na terenie zalewowym Warty.

Powstanie rezerwatu przyrody poprzedzone jest wykonaniem niezbędnej dokumentacji projektowej, która stanowi

podstawę wydania aktu prawnego tworzącego tę formę ochrony. – Dla każdego rezerwatu sporządza się również plan jego ochrony. Plan ten reguluje wszelkie sprawy związane z ochroną przyrody i użytkowaniem terenu na obszarze rezerwatu w ciągu 20 lat, może też zawierać ustalenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin – wyjaśnia dyrektor Ratajczak.

W hierarchii form ochrony rezerwaty przyrody obok parków narodowych zajmują najwyższą pozycję. Pociąga to za sobą konieczność szczególnej dbałości o ich walory przyrodnicze, które należy zachować dla przyszłych pokoleń. Zakazane są więc te działania, które mogą pogorszyć stan chronionych zasobów, np. zakłócanie ciszy, zabijanie zwierząt, ich umyślne płoszenie, niszczenie lub uszkadzanie roślin i grzybów, ruch pieszy czy rowerowy poza wyznaczonymi szlakami.

Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bogaty przyrodniczo jest nasz region. Dlatego w trosce o popularyzację wielkopolskiego dziedzictwa naturalnego Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu, przy wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wydała publikację o leśnych rezerwatach w naszym województwie, a obecnie przygotowuje jej dalszy ciąg – tym razem o rezerwatach nieleśnych. – Cieszmy się, że posiadamy prawdziwe skarby natury i dbajmy o nie, bowiem wielu miejscach Europy zostały już bezpowrotnie utracone – podsumowuje dyr. Ratajczak.

Rezerwat „Śnieżycowy Jar”, Śnieżycowy Jar Reserve, M. Lamentowicz

Rezerwat „Śnieżycowy Jar”, Śnieżycowy Jar Reserve M. Lamentowicz

Rezerwat „Czeszewski Las”, Czeszewski Las Reserve Ł. Lamentowicz

Rezerwat „Wielkopolska Dolina Rurzycy”, Wielkopolska Dolina Rurzycy Reserve, Ł. Lamentowicz

prof. Adam Wodziczko led to the establishment of the following reserves: Durowo near Wągrowiec in 1923, Sieraków in 1929, and Promno in 1936. Since 1949, the body which was responsible for establishing reserves was a minister of environmental protection. In 1998 the competence was transferred to province governors (voivodes) and the reserves are designated by the regional director of environmental care by means of a regulation.

Among 98 reserves of Wielkopolska, one can find 17 flora reserves, 8 fauna reserves, 15 water and peat reserves, 14 landscape reserves and 43 forest reserves. Such categorisation is made based on the qualities of the subjects of protection. For this reason in flora reserves we will find the spring snowflake,

the showy toothwort, the royal fern, the great horsetail, along with rare species of forest, meadow and bog plants. The fauna reserves comprise rare species of invertebrates, such as fish, as well as water and mud birds. Peat reserves were created in order to protects the habitats of plants and peatlands, and the only water reserve - to protect a fragment of a mountain river together with its flora and fauna. The subjects of protection in nature reserves are parts of centuries-old trees of various habitats, along with the plants surrounding them, as well as a variety of ecosystems. Forest reserves include fragments of forests representing various groups, such as oaks, beeches, hornbeams, ashes, elms, alders as well as the forest complexes in the Warta valley.

Setting up a reserve is preceded by completing necessary documents which then become the basis for issuing a legal act establishing this form of protection.

‘A protection plan is drafted for each reserve. The plan governs all the issues related to nature protection and the use of land inside the reserve during the next 20 years; it can also include arrangements for zoning plans and studies of spatial determinants of municipalities’, Ms Ratajczak explains. In the hierarchy of environmental protection forms, those parks are at the top, along with national parks. As a result, great care should be taken of their natural qualities, which should be preserved for future generations. Prohibited activities include making

noise, killing and scaring wild animals, damaging plants and mushrooms, walking, cycling and horse riding (except for designated routes).

Many of us do not realise how naturally diverse our region is. This is why out of care for popularisation of Wielkopolska’s natural treasures, the Regional Directorate of Environmental Protection in Poznań, with the support of the Regional Fund of Environmental Protection and Water Management, issued a publication about the reserves in our province, and is preparing a follow-up, this time about non-forest reserves.

‘Let us be glad that we have true natural treasures and let us look after them, because they have been inadvertently lost in many places in Europe’, sums up Ms Ratajczak.

Rezerwaty przyrody – nasze wielkopolskie dziedzictwo

ul. 28 Czerwca 1956 r. nr 223/229 61-485 Poznań tel. +48 61-831-11-77 faks +48 61-831-11-99

sekretariat.poznan@rdos.gov.pl www.poznan.rdos.gov.pl Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu Jolanta Ratajczak Rezerwaty przyrody to obszarowe formy ochrony przyrody, które występują na całym świecie. Słowo rezerwat wywodzi się od łacińskiego reservatus i oznacza „ocalony”, „zachowany”. Stąd też nazwa ta niezwykle trafnie używana jest w odniesieniu do terenów o szczególnych wartościach przyrodniczych, będących pod ochroną dla zachowania ich stanu pierwotnego i utrzymania rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy grzybów. Zazwyczaj rezerwaty mają powierzchnię mniejszą niż 500 ha, choć zdarzają się również obiekty znacznie większe, o powierzchni nawet powyżej 1000 hektarów, dorównujące wielkością niektórym parkom narodowym czy krajobrazowym. Jako tereny o na ogół niedużej powierzchni rezerwaty chronią najczęściej jedynie fragmenty zespołów

przyrodniczych lub ich określone elementy. – Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody rezerwaty obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje, siedliska przyrodnicze, a także twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi – mówi Jolanta Ratajczak, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu, który nadzoruje te formy ochrony w województwie wielkopolskim.

Historia ochrony rezerwatowej na ziemiach polskich sięga XIX w. Mimo że rezerwaty jako forma ochrony przyrody zyskały podstawy prawne dopiero w 1949 r., to już wcześniej tego rodzaju ochroną obejmowano najcenniejsze fragmen-

Nature reserves – the heritage of Wielkopolska Nature reserves are a form of environmental care which can be found all around the world. The word reserve comes from Latin reservatus, which means “saved, preserved”. Hence the use of this word in relation to areas of particular natural qualities, which are under protection in order to retain their initial condition along with rare species of plants, animals and mushrooms.

Reserves usually have an area of less then 500 ha, though larger ones can be found, whose area exceeds 1,000 ha and which are almost as big as some national and landscape parks.

Having usually a small area, reserves tend to protect only part of natural resources or their specific elements. ‘According to the Act on environmental protection, reserves comprise naturally conserved areas and areas with few changes, ecosystems,

6

habitats, natural habitats, as well as creations and elements of non-moving fauna with exceptional natural, cultural and scientific qualities as well as landscape assets’, says Jolanta Ratajczak, Regional Director for Environmental Care in Poznań, who is in charge of these protection forms in the province of Wielkopolska.

The history of reserves in Poland goes back to the 19th century.

Despite the fact that reserves as a form of environmental care gained legal basis only in 1949, the most valuable flora was protected earlier than that. In Wielkopolska, the first reserve was set up near Czeszew in 1907 on the initiative of Fritz Pfuhl, and it comprised a small fragment of the Warta valley forests.

In the pre-war period, a group of Poznań’s botanists led by

Rezerwat „Bytyńskie Brzęki”, Brytyńskie Brzęki Reserve, Ł. Lamentowicz

Rezerwat „Torfowisko Lis”, Torfowisko Lis Reserve, Ł. Lamentowicz

7

Trzeba chronić życie w całej jego różnorodności www.zpkww.pl

Rozmowa z Januszem Łakomcem, dyrektorem Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego Parki krajobrazowe, chroniąc cenne przyrodniczo obszary, organizują, prowadzą i promują działania służące ochronie różnorodności biologicznej. Co kryje się pojęciem bioróżnorodności i dlaczego musimy dbać o jej zachowanie?

Różnorodność biologiczna to w najogólniejszym ujęciu wszystkie formy życia na Ziemi. Rzecz w tym, że gatunki roślin i zwierząt giną obecnie w tempie nie spotykanym dotąd w historii naszej planety. Kiedy wymiera jeden gatunek, pociąga za sobą następne, choćby te które się nim dotychczas żywiły, czy te które zapylał. Bioróżnorodność stanowi skomplikowaną sieć powiązań, a jej integralną częścią jest człowiek. Paradoksalnie, właśnie ów człowiek – najinteligentniejszy z gatunków – poprzez swoją niepohamowaną ekspansję zabiera wielu gatunkom ich naturalne siedliska, co powoduje ich ograniczanie, pośrednio niszczy samego siebie. Bez różnorodności biologicznej nie ma życia, więc by uniknąć zagłady, trzeba ją chronić, nauczyć się funkcjonować w harmonii z naturą i rozwijać się w sposób zrównoważony.

Wszyscy zatem powinniśmy mieć świadomość zagrożeń wynikających ze spadku bioróżnorodności.

Działalność Parków sprzyja jej podnoszeniu poprzez edukację oraz takie działania, jak na przykład sadze-

nie drzew. Jakie jest ich znaczenie dla środowiska i zachowania bioróżnorodności?

Drzewa pełnią wiele niezwykle istotnych funkcji, począwszy od kształtowania jakości środowiska przyrodniczego, na estetyce krajobrazu kończąc. Pochłaniając dwutlenek węgla z atmosfery, przyczyniają się do ochrony klimatu, zwiększają produkcję tlenu, chronią gleby przed erozją, retencjonują wodę, chronią przed wiatrem, hałasem, zanieczyszczeniami, zapewniają warunki do życia wielu gatunkom roślin i zwierząt. Wartość tych korzyści nie sposób przecenić.

W naszych parkach akcje sadzenia drzew prowadzimy od dawna, angażując w nie jak najwięcej ludzi, reprezentujących różne środowiska, różne grupy wiekowe i instytucje.

Realizowaliśmy na przykład projekt „Jabłoniowy szlak”, polegający na odtwarzaniu starych alei drzew owocowych w Sierakowskim Parku Krajobrazowym. Wysadziliśmy kilka tysięcy drzew w formie zadrzewień śródpolnych w Rogalińskim Parku Krajobrazowym. W ramach akcji „drzewko za makulaturę”, rozdaliśmy tysiące drzew mieszkańcom Wielkopolski. Śródpolne zadrzewienia, aleje przydrożne czy nawet pojedyncze drzewa to przecież ostoje życia, które są ważnym elementem kurczącej się na naszych oczach bioróżnorodności. Zmniejszanie jej utraty to główny cel naszych przedsięwzięć.

W tym roku, kontynuując swoją misję ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej, Parki zainicjowały dwa kolejne projekty. Do kogo są one skierowane i jaki przyświeca im cel?

Pierwszy z nich to „Drogi do Natury”- ogólnopolski projekt prowadzony przez wrocławską Fundację EkoRozwoju, realizowany we współpracy z samorządami i zarządami dróg.

Przyświeca mu idea ochrony drzew w otwartym krajobrazie i odwrócenia trendu zanikania starych drzew przy drogach.

W tym roku, jako partner, do tego projektu przystąpił nasz zespół. Projekt finansowany jest przez biorące w nim udział samorządy, WFOŚiGW w Poznaniu, Parki Krajobrazowe oraz zaaplikowane przez Fundację EkoRozwoju środki z funduszu Life + i z NFOŚiGW. Projekt w naszym regionie kierujemy głównie do samorządowców, którzy zajmują się administrowaniem dróg i typują drzewa do wycinki, a także do nauczycieli i uczniów. Jego uczestnikom chcemy uzmysłowić rolę, znaczenie i niezbędność drzew w krajobrazie i tym samym w kształtowaniu różnorodności biologicznej.

warunki pozwolą, piękne drzewa alejowe w wyznaczonym przez każdą gminę miejscu. Wcześniej jednak uczestnicy projektu muszą nauczyć się poprawnego sadzenia drzew, ponieważ projekt realizowany jest dwufazowo. Pierwsza faza - merytoryczna - obejmuje wykłady i prezentacje, podczas których przekazujemy wiedzę o drzewach i ich funkcjonowaniu, o znaczeniu drzew dla człowieka i korzyściach, jakie niosą dla środowiska. Prezentujemy gatunki drzew, pokazujemy jak je sadzić i dobrze pielęgnować.

Uczymy jak postępować z drzewami, aby nie zagrażały bezpieczeństwu, szczególnie przy drogach. Natomiast podczas drugiej - praktycznej fazy, zapoznajemy uczestników z kartą oceny drzewa pojedynczego i uczymy jak ją wypełniać.

Karta jest swoistym narzędziem, szczególnie przydatnym tym służbom, które zajmują się weryfikacją drzew do wycinki. Zawiera ona wnikliwą ocenę poszczególnych elementów drzewa, dzięki czemu można dokładnie zdiagnozować jego kondycję i podjąć odpowiedzialną decyzję, co do dalszego jego losu.

Którędy prowadzą „Drogi do Natury” w Wielkopolsce?

Do kogo jest skierowany drugi projekt? W jaki sposób jest realizowany?

W tym roku poprowadziły nas do trzech wielkopolskich gmin: Odolanowa, Mosiny i Kościana, gdzie posadzimy, jak

W działania na rzecz drzew i bioróżnorodności postanowiliśmy zaangażować odbywających kary więźniów.

Zwróciliśmy się do Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Poznaniu z propozycją nawiązania współpracy w ramach pilotażowego projektu „Zwiększanie bioróżnorodności Polski w procesie ekoresocjalizacji osadzonych”. Projekt przewiduje szkolenia i wykłady na temat znaczenia drzew w procesie zachowania różnorodności, gatunków drzew, metod ich rozmnażania, form ochrony przyrody w Polsce. Uczestnicy zapoznają się z czynną ochroną przyrody, w ramach której odbędą praktyczną naukę sadzenia i pielęgnacji drzew. Pilotaż odbędzie się w Pobiedziskach, gdzie po cyklu wykładów, więźniowie wysadzą 500 drzew przy wyznaczonej przez gminę drodze. Szczególnie ważne jest to, że osadzeni zaopiekują się drzewami, które sami wysadzą, przez pierwsze lata ich wzrostu. Zyska na tym i przyroda i sami osadzeni. Z jednej strony bowiem zwiększy się liczba drzew, a wokół nich rozwinie się życie, z drugiej natomiast, obcujący z przyrodą i „wyposażeni” w niezbędną wiedzę więźniowie poczują się potrzebni, nauczą się pracy w grupie, wychodząc poza mury zakładu, lepiej zniosą trudny czas pozbawienia wolności. Ponadto otrzymają zaświadczenie o zdobytej wiedzy i umiejętnościach, dzięki któremu będą mogli szukać pracy w zakładach zieleni czy w szkółkarstwie. Projekt finansowany jest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz Zespół

Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego.

Jaka jest szansa na to, że projekt po pilotażu, będzie kontynuowany?

Mam nadzieję, że duża. Planujemy spotkanie w naszym Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Chalinie ze wszystkimi dyrektorami Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej.

Chcemy zaprezentować im efekty pilotażu i dowiedzieć się jak oni, a także sami uczestnicy, oceniają przydatność tego typu działań. Zamierzamy także wyjść z tym projektem do szkół, by rozszerzyć akcję sadzenia drzew. Pomysłem naszym jest skupienie zainteresowanych szkół na przykład w klubie przyjaciół drzew. My opowiemy uczniom o drzewach, o bioróżnorodności, zakupimy drzewka, a szkoła wytypuje grupę uczniów, której zadaniem będzie nie tylko posadzenie drzew, ale też zadbanie o nie przez kilka kolejnych lat po posadzeniu i systematyczna ich obserwacja.

W efekcie, młodzi przyrodnicy sami przekonają się o tym, jak ważne jest drzewo w tworzeniu życia na Ziemi, i że każde drzewo – choć w skali mikro - to wielki ekosystem, w którym tysiące gatunków znajduje sobie miejsce do życia.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Ewa Stasiak

Life is to be protected in all its diversity Landscape parks, apart from protecting valuable areas, organise, run and promote activities aimed at protecting biodiversity, i.e. all the life forms on Earth. Biodiversity is a complicated network of relationships, and humans form its integral part. Paradoxically, it is human – the most intelligent of species – who takes away natural habitats from many species through unrestricted expansion, which makes them extinct at an unprecedented rate.

An important element of biodiversity are trees growing in fields or on roadside, as well as single trees growing separately. Their significance and benefits for the environment, humans and biodiversity cannot be overestimated. For a long time we have been planting trees in our parks, trying to get the greatest possible number of people involved, who represent different circles, age groups and institutions.

This year the Parks have initiated two projects: „Roads to Nature” and „Increasing Poland’s biodiversity in the process of eco-resocialisation of prisoners” which were designed to raise awareness of the role, significance and indispensability of trees for landscape and for shaping biodiversity. „Roads to nature” was a nationwide project run by Wrocław’s Fundacja EkoRozwoju and implemented in cooperation with local governments and road authorities. The main idea is to 8

Zdjęcia: Archiwum ZPKWW

protect trees in an open landscape and to reverse the trend of disappearance of old trees by roadsides. It is funded by participating local governments, the Regional Fund of Environmental Protection and Water Management (WFOŚiGW), Landscape Parks and from funding managed by Fundacja EkoRozwoju, provided by the Life+ fund and the National Fund of Environmental Protection and Water Management (NFOŚiGW). The second project is carried out in collaboration with the Regional Inspectorate of Prison Service in Poznań, and the participants are prisoners from local jails. The project is funded by the Regional Fund of Environmental Protection and Water Management in Poznań and the Landscape Park Complex of the Wielkopolska Region.

Both projects envisage training courses and lectures as well as active protection of natural environment, during which the participants are taught how to plant and look after trees in practice. As a result, they learn how important trees are in creating life on Earth, and that every tree – even on a micro-scale – is a great eco-system in which thousands of species can find their place to live.

Janusz Łakomiec Director of the Landscape Park Complex of the Wielkopolska Region 9

WFOŚiGW

w Poznaniu na rzecz wielkopolskiego środowiska

WFOŚiGW

in Poznań for the benefit of Wielkopolska’s environment

Wsparcie udzielane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony The assistance provided by the Regional Fund of EnviŚrodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu uwzględnia ronmental Care and Water Management in Poznań takes zarówno charakter regionu, potrzeby inwestycyjne wielinto account the region’s character, the investment needs kopolskich samorządów, jak i skalę zaniedbań, które wpłyof Wielkopolska’s local governments, and the scale of newają niekorzystnie na tutejsze środowisko – mówi Prezes glect which has had negative impact on our environment Zarządu Hanna Grunt. says Hanna Grunt, Chairman of the Board Do finansowych priorytetów Funduszu należy ochrona i zrówThe Fund’s financial priorities include the protection and susnoważone gospodarowanie zasobami wodnymi w tym wsparcie tainable management of water resources including assistance dla zadań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej (budowa sieci in research related to water and waste management (the develkanalizacyjnych i urządzeń oczyszczających ścieki). Poznański WFOopment of sewerage networks and waste treatment facilities). ŚiGW objął pomocą projekty służące ochronie przeciwpowodziowej Poznań’s WFOŚiGW has been supporting projects aimed at flood i ograniczeniu potencjalnie negatywnych skutków powodzi dla życia protection and limiting potentially negative effects of floods on the i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz gospolife and health of people, the environment, the cultural heritage Hanna Grunt, darki. Wspierane są np. projekty zwiększające naturalną pojemność and the economy. Projects for which assistance is provided increase Prezes Zarządu WFOŚiGW w Poznaniu retencyjną zlewni, służące odtwarzaniu polderów, renaturalizacji the storage capacity of drainage basins, facilitate the redevelopcieków, przywracaniu możliwości naturalnego meandrowania rzek, ment of polders, provide rivers with the natural ability to meander jak również zakładaniu pasów zieleni wzdłuż rzek i jezior zabezpieczających przed spływem do and establish green belts alongside rivers and lakes protecting surface water against conwód powierzchniowych substancji biogennych pochodzenia rolniczego. tact with bioactive substances of agricultural origin.

Kolejnym ważnym obszarem jest dokończenie budowy systemów gospodarki odThe completion of waste management system development is another important area padami, ich uzupełnienie i wzmocnienie oraz realizacja polityki odpadowej (m.in. including the strengthening and the implementation of a waste policy (including the develbudowa i rozbudowa instalacji unieszkodliwiania odpadów komunalnych i innych, sys- opment and extension of installations for neutralising municipal waste along with other setemów selektywnej zbiórki i odzysku, segregacji i recyklingu). Rekultywacje zamknię- lective collection, segregation and recycling systems. Re-cultivation of unused and closedtych i zamykanych składowisk będą wspierane finansowo przez Fundusz, jako zadania down landfills will obtain the financial support of the Fund as a supplementary measure for uzupełniające dla realizowanych i wzmacnianych systemów gospodarki odpadami. the developed waste management systems.

Następnym priorytetowym polem działalności poznańskiego Funduszu jest ochrona atThe next priority is atmosphere protection. The WFOŚiGW provides financial assistance mosfery. WFOŚiGW wspiera finansowo projekty związane z ograniczeniem niskiej i ponad- for projects related to reducing excessive emissions of substances into the air, in particular standardowej emisji substancji do powietrza, w szczególności polegające na zamianie źródła those consisting in energy source replacement (including the use of renewables), enhancenergii (m.in. z wykorzystaniem OZE), poprawie ich efektywności jak i wykorzystaniu końco- ing their effectiveness and their end use, eliminating „low emissions” and limiting the emiswym, eliminacji „niskiej emisji”, czy też zmniejszeniu emisyjności transportu publicznego. Słu- sions from public transport. This aims to limit and reduce the emissions of CO2, CO, NOx, żyć ma to ograniczeniu i zmniejszeniu emisji CO2, CO, NOx, SOx i pyłów w ramach aglomeracji SOx and particulates in agglomerations which have Air Protection Programmes in order to objętych POP oraz termomodernizację obiektów użyteczności publicznej i finansowanie OZE. ensure thermal modernisation of public use buildings and to provide funding for renewable Kolejne działania obejmują ochronę różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów. sources of energy.

Fundusz wspomaga projekty realizowane na obszarach cennych przyrodniczo. PrzedmioFurther measures include the protection of biodiversity and ecosystem functions. The tem wsparcia są m.in. zintegrowane projekty dotyczące kompleksowej ochrony środowiska Fund supports projects implemented in areas of natural value. Integrated projects related na terenach o najwyższych walorach przyrodniczych oraz rozwoju społeczno-gospodar- to comprehensive environmental care in areas of the highest natural value and the socioczego obszarów chronionych w oparciu o zasoby przyrodnicze. WFOŚiGW finansuje przed- economic development of protected areas based on natural resources are the targets of assięwzięcia zwiększające potencjał przyrodniczy obszarów chronionych – w tym działania sistance. The WFOŚiGW provides funding for undertakings which boost the environmental bezpośrednio związane z ochroną siedlisk, jak również projekty dotyczące rozwoju zielonej potential of protected areas, including measures directly linked to the protection of habitats infrastruktury służącej ochronie obszarów przyrodniczo cennych, czy w sposób kontrolowa- along with projects relating to the development of green infrastructure aimed at protecting ny wprowadzające lub ukierunkowujące ruch turystyczny. areas of natural value as well as routing and managing the tourist flow.

Ważną sferą działalności Funduszu jest edukacja ekologiczna. W ramach tego priorytetu Environmental education is an important sphere of the Fund’s activities. This priority enwspierane są zajęcia i warsztaty terenowe, kampanie medialne, programy promujące bio- compasses assistance for classes and field workshops, media campaigns, programmes proróżnorodność i wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych na potrzeby szkoleń i edu- moting biodiversity and the use of local natural resources for the needs of training courses kacji prowadzonej na wszystkich szczeblach nauczania i edukacji pozaszkolnej. and education provided at all school and non-school education levels.

W latach 2004-2013 całkowita wartość zadań współfinansowanych przez In 2004-2013 the total value of measures co-funded by the EU and UE, a obsługiwanych przez WFOŚiGW wyniosła 1,928,87 mln zł, natoprocessed by the WFOŚiGW was PLN 192,887,000,000, while the miast wartość wsparcia unijnego obsługiwanego przez WFOŚiGW value of EU assistance processed by the WFOŚiGW was PLN 1,034,46 mln zł. Liczba zadań dofinansowanych przez UE i wspie103,446,000,000. The number of measures co-funded by the EU ranych przez poznański Fundusz wyniosła 262. Niektóre wymierand supported by the Poznań Fund was 262. Some of the tanne efekty blisko 20-letniej działalności poznańskiego Funduszu gible results of almost 20 years of the Poznań Fund’s operaw latach 1993-2012 to m.in. - 9,920 km sieci kanalizacyjnych tion in 1993-2012 include 9,920 km of sewerage networks, i 60 km sieci wodociągowych, 110 nowych i zmodernizowanych 60 km of water supply networks, 110 new and modernised oczyszczalni ścieków oraz 255 km odbudowanych i remontowawaste water treatment plants and 255 km of redeveloped and nych koryt rzek, potoków i wałów przeciwpowodziowych. restored river beds, streams and levees.

10

www.wfosgw.poznan.pl

W tym roku Lasy Państwowe obchodzą swoje 90-lecie, ale historia RDLP w Poznaniu ma jeszcze starszą tradycję, ponieważ odpowiednik obecnej Regionalnej Dyrekcji – Poznański Okręg Lasów Państwowych – powstał w 1920 r. Dzisiaj swoim zasięgiem wykracza poza granice Wielkopolski.

Czy dzisiejsze lasy podlegające RDLP w Poznaniu wyróżniają się czymś wyjątkowym?

Obecny kształt wielkopolskich lasów jest wynikiem długoletniej pracy leśników, doskonalenia metod zarządzania lasami na zasadach prowadzenia trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Z jednej strony przyczyniamy się do powiększenia zasobów leśnych kraju, z drugiej, musimy sprostać wymaganiom i potrzebom społeczeństwa i rozwoju współczesnej cywilizacji.

Każda z 17 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych jest inna, charakteryzuje się innymi warunkami przyrodniczosiedliskowymi. Na przykład obszar poznańskiej Dyrekcji w porównaniu z innymi obszarami Polski uchodzi za najmniej zasobny w wodę. Jest to głównie wynikiem względnie małych opadów atmosferycznych. Na większości obszarów średnia roczna suma opadów nie przekracza 550 mm. Z tego też względu na uwagę zasługują siedliska lasów podmokłych: olsów i łęgów. Posiadamy ich mało, gdyż zaledwie 3,6%, jednak są to lasy o wybitnych walorach przyrodniczych.

Do takich siedlisk należą lasy łęgowe uroczyska Czeszewo (Nadleśnictwo Jarocin), które wraz z lasami rozciągającymi się wzdłuż Warty stanowią największy i najlepiej zachowany kompleks lasów łęgowych w Wielkopolsce i prawdopodobnie również w Europie.

Lite drzewostany dębowe to kolejna wizytówka wielkopolskich lasów. Ich udział w powierzchni leśnej wynosi blisko 12%. Część z nich objęto obszarami Natura 2000, z których unikalnym na skalę Europy jest obszar zwany „Uroczyskami Płyty Krotoszyńskiej” o powierzchni ponad 34 tys. ha (nadleśnictwa Krotoszyn, Taczanów). Jego głównym siedliskiem są kwaśne dąbrowy, tworzone przez lite dębowe drzewostany liściaste z udziałem grabu. Z wiekowymi dębami z kolei związany jest wyjątkowy gatunek ptaka – bocian czarny. W naszej Dyrekcji gniazduje najliczniejsza populacja w kraju. Wśród blisko 235 stworzonych przez nas stref ochronnych ptaków ponad 100 utworzonych jest właśnie dla bociana.

Cechą charakterystyczną naszego krajobrazu leśnego jest również duża liczba rozdrobnionych kompleksów leśnych i rozmaita struktura rodzajowa. Udział kompleksów dużych, o przeciętnej powierzchni około 940 ha wynosi pod względem zajmowanej powierzchni około 87%. Do największych z nich należą: Puszcza Notecka oraz Puszcza Zielonka. Przez wzgląd na skład gatunkowy i pochodzenie wielkopolskich lasów, gdzie przeważają powierzchniowo gatunki iglaste (ponad 78%) oraz niskie opady i poziom wód gruntowych, nasze drzewostany możemy zaliczyć do zagrożonych ze strony czynników abiotycznych i biotycznych takich jak pożary, wiatry a zwłaszcza gradacje szkodliwych owadów.

Polskie lasy dostępne są prawie od zawsze i dla każdego. Mamy świadomość, że należy je chronić, a jednak nierzadko się słyszy, że program Natura 2000 to problem, bariera w rozwoju. Na terenie RDLP w Poznaniu działa największy Kompleks Promocji w Polsce objęty w całości programem Natura 2000. Jakie są jego zadania?

Leśne Kompleksy Promocyjne stanowią swoiste „poligony doświadczalne”, na których wdraża się nowe metody i technologie związane z gospodarką leśną (hodowlą lasu, ochroną lasu) i ochroną przyrody. Wszystko po to, by wciąż udoskonalać i rozwijać metody gospodarowania lasami zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju przy jednoczesnym zaspakajaniu licznych potrzeb społeczeństwa. To łączenie elementów gospodarki leśnej z ochroną przyrody, edukacją przyrodniczo-leśną oraz turystycznym udostępnianiem lasu. Ważnym zadaniem LKP jest zatem promocja regionu, piękna przyrody i różnych form aktywnego wypoczynku. W tym promocji drewna, jako surowca w pełni odnawialnego i ekologicznego.

Puszcza Notecka jest miejscem wyjątkowym w skali kraju. W latach międzywojennych, 1922 -1924, masowy pojaw szkodnika drzew – strzygoni choinówki zniszczył blisko 80% drzewostanów. Dzięki wysiłkom leśników od tamtej

Rozmawiamy z dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu Piotrem Grygierem pory Puszcza jest przebudowywana, stanowiąc obecnie jeden z największych i najbardziej zwartych kompleksów leśnych w kraju o powierzchni wynoszącej blisko 137 tys. ha. Obszar Leśnego Kompleksu Promocyjnego, ustanowiony w 2004 roku jest obszarem transgranicznym, w skład którego wchodzą nadleśnictwa 3 regionalnych dyrekcji, w Poznaniu, Szczecinie i Pile. Po stronie poznańskiej reprezentują je Nadleśnictwo Sieraków oraz Nadleśnictwo Oborniki.

Tak duży kompleks leśny posiada liczne walory przyrodnicze. Z tego względu Komisja Europejska zatwierdziła zgłoszony przez Polskę obszar Puszczy do Programu Natura 2000, czyli Europejskiej Sieci Ekologicznej.

Celem stworzenia takiej sieci jest zachowanie siedlisk przyrodniczych i gatunków, które mają znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej. Do tej pory w Polsce utworzono ponad 500 takich obszarów, na terenie samej Wielkopolski aż 47. Obszar „Puszcza Notecka” wyznaczono jako ostoje dla zagrożonych gatunków ptaków. Bytuje tu m.in. największa populacja w regionie bielika, puchacza czy kani rudej. Do Puszczy powróciły również duże drapieżniki: wilki i rysie.

Nie tylko ptaki podlegają specjalnej ochronie. Z terenu Nadleśnictwa Sieraków wyodrębniono dodatkowy obszar Natury 2000 – Jezioro Kubek. Powołano go w celu zachowania siedlisk lasów bagienno-łęgowych oraz związanych z nimi gatunków roślin. To taka „natura w naturze”. W chwili obecnej trwa wdrażanie Planów Zadań Ochronnych tych obszarów. Również plan urządzenia lasu, jako dokument wykonawczy nadleśnictw dostosowywany jest odpowiednio do wymogów zadań ochronnych.

Bynajmniej nie stanowi to bariery, co więcej sprzyja dalszemu rozwojowi w kształtowaniu wśród mieszkańców postaw proekologicznych wobec współczesnych problemów cywilizacyjnych lasów.

Lubimy spacerować po lesie, zbierać grzyby, jagody.

Jaka jest propozycja dla wypoczynku aktywnego?

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społeczeństwa Lasy Państwowe promują i wspierają aktywny wypoczynek na łonie natury. Najbardziej popularną w ostatnim czasie formą prowadzenia zdrowego trybu życia są oczywiście biegi. W ciągu roku na terenie RDLP w Poznaniu odbywa się szereg wydarzeń popularyzujących bieganie, jako najprostszej formy aktywności ruchowej. Niedawno zakończona ogólnopolska akcja „Wolność jest w naturze” zaowocowała wytyczeniem i powstaniem dwóch kolejnych tras biegowych z małymi i dużymi pętlami (ok. 7-8 km), na terenie nadleśnictw: Karczma Borowa oraz Łopuchówko. Trasy wytyczane są przez tereny przyrodniczo i kulturalnie ciekawe, często w pobliżu rzek, jezior, prowadząc alejami pomników przyrody czy leśnymi duktami wokół cennych siedlisk.

Do takich miejsc również łatwo dojechać. Idea wytyczania tras biegowych oparta jest o istniejącą infrastrukturę turystyczną. Stąd punkty początkowe tras lokalizowane są przy parkingach leśnych i miejscach postoju pojazdów, które stworzyliśmy w ramach specjalnego programu „Aktywnego udostępniania lasu”. Miejsca te odznaczają się rozbudowaną infrastrukturą, którą tworzą wiaty, stoły i ławki a także bardzo popularne w ostatnim czasie urządzenia „ścieżki zdrowia”, na których można przeprowadzić np. rozgrzewkę i przygotować się do biegu.

Urządzenia odznaczają się wysoką jakością wykonania i estetyką. W 2014 roku przewiduje się budowę kolejnych 185 takich miejsc w skali kraju.

Nasza regionalna oferta turystyczna jest bardzo szeroka, skierowana praktycznie dla odbiorców w każdym wieku. Poznańska Dyrekcja jest organizatorem lub współorganizatorem kilkudziesięciu takich wydarzeń rocznie.

Od pikników rodzinnych, połączonych z festynami „nordic walking” po zorganizowane specjalistyczne biegi na orientację, nad którymi czuwają doświadczeni specjaliści, zdobywający medale na arenie krajowej. Bardzo dużym zainteresowaniem co roku cieszą się biegi na orientację w Łęknie, organizowane przez Nadleśnictwo Babki. Bliskość aglomeracji sprawia, że czynnie uczestniczą w nich szkoły, nie tylko sportowe.

Dodatkowym atutem jest obecność celebryty, zazwyczaj znanego sportowca, patrona wydarzenia.

Najbardziej rozwijającą się formą aktywnego wypoczynku, związaną z terenami leśnymi jest jednak

turystyka konna. I w tej dziedzinie Lasy Państwowe starają się sprostać wymaganiom odbiorców. W chwili obecnej opracowywane są wytyczne, dotyczące tworzenia i udostępniania tras konnych przez Lasy Państwowe, tak by pogodzić ze sobą różne formy aktywnego udostępniania lasu. Na 25 nadleśnictw przynależnych do RDLP w Poznaniu 18 jest czynnie zaangażowanych w zakresie realizacji turystyki konnej, to aż 72%. Łącznie wytyczonych jest 77 szlaków konnych o długości blisko 780 km. Do końca tego roku planujemy wytyczyć kolejnych 240 km tras.

W zakresie turystyki pieszej współpracujemy z wieloma lokalnymi organizacjami, z samorządami oraz z PTTK. Nie należy pomijać również ścieżek przyrodniczo-leśnych.

To doskonała forma aktywnego wypoczynku dla rodzin z dziećmi. Spacer w lesie połączony jest z treściami edukacyjnymi, przekazywanymi za pośrednictwem tablic dydaktycznych, umieszczonych w najciekawszych miejscach trasy. To swoiste przystanki, będące skarbnicą wiedzy o florze i faunie naszych lasów. Dzięki tej wiedzy możemy łatwo nauczyć się rozróżniać leśne rośliny i zwierzęta, zrozumieć prawa rządzące leśną przyrodą oraz odpowiedzieć na ważne pytania np. jaką rolę w życiu człowieka spełnia drewno i gospodarka leśna. Na terenie naszej Dyrekcji zlokalizowanych jest 57 takich ścieżek.

Czy turyści są mile widziani w wielkopolskich lasach?

Co Pana zdaniem należy koniecznie zobaczyć?

Z pewnością mogę polecić ośrodki edukacyjne: Ośrodek Edukacji Leśnej „Centrum Zarządzania Łęgami” w Czeszewie oraz „Centrum Ochrony Pachnicy Dębowej” w Łysym Młynie. Przez cały rok odbywają się tam zajęcia przygotowane przez leśników dla różnych grup wiekowych.

Ponadto zapraszamy również do naszego Ośrodka Edukacyjnego w Nadleśnictwie Grodziec, w którym została wybudowana specjalna zagroda pokazowa dzikich zwierząt. Wyjątkowym miejscem wartym zobaczenia jest również Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie, największy w Wielkopolsce zespół zamkowo-parkowy. To prawdziwa perełka Wielkopolski, raj dla artystów i wszystkich miłośników kulturotwórczej roli lasu.

Ponadto RDLP w Poznaniu posiada wiele cennych przyrodniczo obszarów, objętych różnymi formami ochrony przyrody, gdzie dobrze zorganizowana infrastruktura turystyczna i bogate walory przyrodnicze sprawiają, że są one wymarzonym miejscem na wypoczynek na łonie natury. Najstarszym i zdecydowanie wartym zobaczenia rezerwatem jest „Czeszewski Las”, zlokalizowany w Nadleśnictwie Jarocin. Przez wzgląd na niezwykłą w skali kraju bioróżnorodność, czyli bogactwo gatunków fauny i flory, nazwany jest „Małą Białowieżą”. Do największych florystycznych atrakcji przedwiośnia, które możemy obserwować w wielkopolskich lasach z pewnością należy masowy zakwit śnieżycy wiosennej w rezerwacie „Śnieżycowy Jar”, przyciągający corocznie tysiące turystów.

Miejscem wyjątkowym w skali Wielkopolski, wartym zobaczenia jest Góra Moraska wznosząca się nad Poznaniem 154 m n.p.m. Ze względu na rozmiar i ilość kraterów oraz masę odnalezionych na tym terenie meteorytów jest to obiekt unikalny w skali Europy oraz jedno z największych na Ziemi skupisk tego rodzaju obiektów.

Gospodarzem tego terenu są leśnicy z Nadleśnictwa Łopuchówko, którzy oprowadzają turystów po specjalnej ścieżce dydaktycznej.

Piękne krajobrazy można podziwiać również z wież widokowych. Widok na Puszcze Zielonkę roztacza się z wieży na Dziewiczej Górze znajdującej się w Nadleśnictwie Łopuchówko, natomiast krajobraz Puszczy Noteckiej z wieży widokowej w Nadleśnictwie Sieraków.

Na całodniową wycieczkę warto wybrać się także do Arboretum im. prof. Stefana Białoboka w Stradomi Dolnej.

Niezwykłe kolekcje drzew, alpinarium wraz ze zbiorem roślin wodnych i chronionych, szkółka, plantacje nasienne, archiwum klonów cennych gatunków oraz „zielona szkoła” to niewątpliwe atrakcje tego miejsca. Obecnie w Arboretum rośnie około 1500 gatunków drzew i krzewów, w tym największa w Polsce kolekcja sosen.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Renata Ratajczak 15

Przyroda w pełnej krasie - zapraszamy do Nadleśnictwa Grodzisk Malowniczo ukształtowane tereny, sosnowe lasy oraz nietypowy mikroklimat - wszystko to czeka na nas w Nadleśnictwie Grodzisk zarządzającym ponad 22 tysiącami ha lasów.

Obszar Nadleśnictwa charakteryzuje się najniższymi w Polsce opadami i wysoką średnią roczną temperaturą wynosząca około 10 stopni C. Turyści i wędrowcy znajdą tutaj wiele atrakcji. Koniecznie trzeba np. zobaczyć Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy w Pałacu w Porażynie, który leży ok. 50 km od Poznania.

Ośrodek prowadzi m.in. działalność szkoleniową dla pracowników Lasów Państwowych oraz innych podmiotów gospodarczych. Obiekt znajduje się w malowniczym parku stanowiącym znakomite miejsce wypoczynku. Pałac powstał w 1882 r. i warto przy okazji poznać jego bogatą historię. Sezon w Ośrodku trwa przez okrągły rok.

Nieopodal biegnie ścieżka dydaktyczna prezentująca na różnych przykładach mechanizmy rządzące leśnym ekosystemem. Bez problemu obejdziemy ją bez przewodnika, bowiem w wyznaczonych na szlaku punktach znajdziemy

dokładne opisy tego, co mijamy po drodze. Na dobrze zagospodarowanych leśnych parkingach można zostawić samochód i spokojnie wyruszyć na wędrówkę po oznakowanym szlaku.

W Nadleśnictwie istnieją 2 parki wpisane do rejestru zabytków. Wspomniany w Porażynie oraz park w Ujeździe.

Miłośnicy przyrody mogą spotkać w nich wiele pomników przyrody - np. 63 dęby, 16 wiązów, 4 lipy i wiele innych odmian i gatunków drzew.

Letni wypad do Nadleśnictwa Grodzisk będzie świetną okazją do relaksu i wypoczynku, jak również poznania tego, co oferuje las - tak miłośnikom przyrody, jak i zwykłym turystom chcącym trochę lepiej go poznać.

Tych, którzy zamierzają odpocząć od miejskiego zgiełku, cenią ciszę, spokój i piękno przyrody - zapraszamy do urokliwego Nadleśnictwa Grodzisk. Warto zabrać ze sobą dobrą mapę terenu, wsiąść np. na rower i ruszyć przez leśne knieje zapominając, choćby przez krótki czas o przyziemnych sprawach.

Zapraszamy!

www.grodzisk.poznan.lasy.gov.pl Nadleśnictwo GRODZISK Lasówki 62-065 Grodzisk Wlkp. tel. +48 61 44 45 301 fax: +48 61 44 45 301 grodzisk@poznan.lasy.gov.pl

Nature in full bloom – welcome to the Forest District of Grodzisk Picturesque landscapes, pine forests and an unusual microclimate – all that is waiting for you in the Forest District of Grodzisk, which comprises over 22,000 hectares of forests.

The area of the Forest District has the lowest rainfall in Poland and high average temperatures of around 10C. Tourists and explorers will find a wealth of attractions here. The Training and Leisure Centre in the Palace of Porażyn, about 50 km from Poznań, is a must-see.

The centre runs training courses for the staff of the State Forests and other businesses. It is located in a delightful park which is also a great place for rest. It was built in 1882 and has a rich history. The high season here lasts all year round.

There is an educational trail nearby, which shows the mechanisms governing the forest ecosystem on a variety of examples. It can be easily completed without a guide, as information points will provide you with comprehensive descriptions of the items you will be passing by. Forest car 12

parks are available so that you can leave your car and set off on a trek along the signposted route.

The Forest District is home to two parks registered as natural historic sites: Porażyn and Ujazd. Nature lovers will find here numerous natural monuments: 63 oaks, 16 elms, 4 lime trees and many other species of trees.

A summer day out in the Forest District of Grodzisk will reward you with relaxation and rest, and will give you an opportunity to find out about what forests have to offer to those who love nature and to tourists who just want to enjoy them.

Those wishing for a break from the city hustle and bustle, as well as those who value peace, quiet and natural beauty, will feel welcome in the charming Forest District of Grodzisk. You might want to take a good map of the area with you, get on a bicycle, and set off on a trip across the forests, forgetting all the serious stuff for a brief moment.

Welcome!

13

Zakład Zagospodarowania Odpadów Nowe –Toniszewo – Kopaszyn Jeszcze do niedawna główną metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych w naszym kraju było ich składowanie. Na składowiska trafiało ponad 70 procent wszystkich odpadów bez jakiegokolwiek przetwarzania, podczas gdy w innych krajach Unii Europejskiej – dzięki poddawaniu ich procesom spalania, recyklingu i odzysku – ponad połowa mniej. Rosnące góry śmieci i mnożące się, w lasach i przy drogach, dzikie wysypiska, stanowiły ogromny problem ekologiczny. Rozwój gospodarczy, bardziej rygorystyczne wymagania będące też konsekwencją akcesji Polski do Unii Europejskiej, wymusiły podjęcie zdecydowanych działań na rzecz ochrony środowiska, w tym nowoczesnych rozwiązań w gospodarce odpadami komunalnymi.

Odpowiedzią na nowe standardy jest nowoczesny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Toniszewie, o którym rozmawiamy z Waldemarem Szygendą, Prezesem Zarządu Międzygminnego Składowiska Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. (MSOK) w Wągrowcu

Po latach intensywnej pracy MSOK wielkimi krokami zmierza do ukończenia budowy Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Toniszewie. Jak wygląda sytuacja na finiszu?

Optymistycznie. Nasz generalny wykonawca – firma AtaTechnik z Budzynia zapewnia, że wszystkie prace realizowane są zgodnie z planem. Na terenie zakładu praca wre, zamontowane zostało sito bębnowe do sortowni firmy Horstmann, przy kompostowni pracuje firma Grajan – obie z terenu gminy Wągrowiec. Na przełomie roku zatem powinniśmy odebrać nowoczesną i przyjazną środowisku instalację, która na wiele lat rozwiąże problem zagospodarowania odpadów komunalnych z terenu 15 gmin, będących udziałowcami spółki: miasta Wągrowiec, gminy Wągrowiec,. Skoków, Mieleszyna, Szamocina, miasta Chodzież, gminy Chodzież, Budzynia, Damasławka, Margonina, Gołańczy, Wapna, Ryczywoła, Mieściska oraz Rogoźna. Do zakładu trafi strumień odpadów komunalnych od około 150 tysięcy osób zamieszkujących ten obszar. ...a jak sytuacja wyglądała na starcie?

Wszystko zaczęło się w 2000 roku, od założenia przez trzy gminy: miasto Wągrowiec, gminę Wągrowiec oraz gminę Skoki, spółki Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych. Spółka zajęła się uporządkowaniem problemu odpadów komunalnych, które wcześniej trafiały na teren miejscowej pożwirowni. Otrzymane dofinansowanie z WFOŚiGW oraz NFOŚiGW pomogło wybudować składo-

14

wisko, które ulokowano na styku trzech sołeckich miejscowości Nowe, Toniszewo i Kopaszyn, w gminie Wągrowiec.

W niecce, na powierzchni dwóch hektarów, od połowy 2000 roku składowano odpady komunalne zmieszane, których do dzisiaj skumulowano około ćwierć miliona ton!

Kiedy zakiełkował pomysł wybudowania zakładu, który nie tylko będzie składował odpady, ale także je przetwarzał?

Koncepcja taka zrodziła się w 2009 roku. Kiedy do spółki przystąpiły kolejne gminy, a liczba obsługiwanych mieszkańców wzrosła do około 150 tysięcy, pojawiła się szansa na pozyskanie unijnych środków z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Złożono więc wniosek aplikacyjny, a Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, jako instytucja zarządzająca, podjął decyzję o przydzieleniu środków na realizację projektu na poziomie 60,3 procent wartości inwestycji, tj. na kwotę ponad 28 milionów złotych. Gminy ze swoich budżetów dołożyły ponad 4 miliony złotych, a resztę spółka ze środków własnych i pozyskanej pożyczki w kwocie 14 milionów złotych. Podpisana umowa z WFOŚiGW w Poznaniu, ostatecznie przypieczętowała realizację planowanego przedsięwzięcia i w 2011 roku przystąpiono do realizacji projektu „Budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów Nowe-Toniszewo-Kopaszyn”.

Wartość tej inwestycji to ponad 57 milionów złotych.

Od 1 lipca 2013 roku weszły w życie nowe uregulowania prawne, mające na celu stworzenie racjonal-

nego, spełniającego unijne normy, systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Jak w tę nową „śmieciową” rzeczywistość wpisała się realizowana inwestycja?

Niestety, naszą sprawnie postępującą inwestycję trzeba było przerwać. Okazało się bowiem, że rozwiązania technologiczne zaproponowane w projekcie nie do końca spełniają wymogi nowej ustawy. Dostosowanie jej do aktualnie obowiązującego prawa wymagało od nas przeprojektowania instalacji i dodatkowych wielu procedur. Musieliśmy wstrzymać inwestycję, rozwiązać umowę z generalnym wykonawcą, ofertować projekt zamienny, rozpocząć nową procedurę przetargową na kontynuację budowy. Uporaliśmy się z tym dopiero w tym roku i 28 czerwca podpisaliśmy umowę z nowym wykonawcą generalnym – firmą Ata Technik z Budzynia. Od lipca budowa ponownie ruszyła pełną parą.

Jaka jest pozycja ZZO Toniszewo na mapie podobnych instalacji w województwie wielkopolskim?

Wojewódzki plan gospodarki odpadami, tworząc cały system zbiórki odpadów funkcjonujący w województwie, podzielił Wielkopolskę na regiony odbioru odpadów. Nasz zakład jest w regionie Pierwszym – Północna Wielkopolska.

Został też wpisany do planu wojewódzkiego jako planowana rejonowa instalacja przetwarzania odpadów tzw. RIPOK. ZZO w Toniszewie to klasyczny przykład zakładu, który ma odbierać i przetwarzać odpady jako MBP, czyli metodą me-

chaniczno-biologiczną. Składać się będzie z trzech podstawowych elementów: sortowni, o wydajności 35 tysięcy ton odpadów komunalnych zmieszanych rocznie, kompostowni, czyli reaktorów biostabilizujących, przekształcających frakcję organiczną, w ilości 17 tysięcy ton rocznie oraz niecki – kwatery nowego składowiska o powierzchni 2,4 hektara, służącej do składowania balastu przez najbliższe 15 lat.

Przy założeniu, że strumień odpadów wyniesie 35 tys. ton na rok, a składowany balast nie przekroczy 30 procent tej wartości, okres ten może znacznie się wydłużyć. W efekcie powstanie nowoczesny obiekt, doskonale wpisujący się w koncepcję funkcjonowania tego typu zakładów w całym województwie i w kraju. Istotą tej koncepcji jest minimalizowanie strumienia odpadów – balastu, przeznaczanego na składowisko.

Wielkim atutem nowego zakładu jest bezpieczny ekologicznie system przetwarzania odpadów. To ogromna wartość nie tylko dla mieszkających tu ludzi, lecz także dla turystów.

Oczywiście, ziemia wągrowiecka to przecież miejsce o wspaniałych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, z licznymi jeziorami i lasami, wymarzone nie tylko dla mieszkańców, lecz także dla turystów oczekujących wypoczynku i bliskiego kontaktu z naturą w czystym i zadbanym środowisku.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Ewa Stasiak

At the beginning of the new year, a modern and eco-friendly Waste Treatment Plant in Toniszewo will be launched. It will solve the problem of municipal waste management for years to come for 15 municipalities which are the stakeholders in Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. (Inter-municipal Landfill plc). The company will receive a stream of municipal waste from about 150,000 people living in the following localities: the town of Wągrowiec, the municipality of Wągrowiec, Skoków, Mieleszyn, Szamocin, the town of Chodzież, the municipality of Chodzież, Damasławko, Margonin, Gołańcz, Wapno, Ryczywół, Mieścisko and Rogożno.

The Waste Treatment Plant in Toniszewo is a classic example of a plant designed to receive and process waste using the biomechanical method. It will comprise three basic elements: sorting (with the capacity of 35,000 tons of mixed municipal waste a year), composting (biostabilising reactors which convert organic fraction, with the capacity of 17,000 tons a year) and a waste reservoir (2,4 ha in area, designed to store waste for the next 15 years). With the assumption that the waste stream will be 35,000 tons a year, and the stored waste will not exceed 30% of that value, that period may extend significantly.

As a result, a modern facility will be opened in our country, which will perfectly fit into the concept of the functioning of this kind plants in the entire province as well as nationwide. The heart of the concept is to minimalise the waste stream aimed for storage.

www.msok.pl

15

www.volkswagen-poznan.pl

stawia na Volkswagen bets on Think Blue. Factory.

We know the winners of this year’s edition of the Blue Grants programme, organised by Volkswagen Poznań Sp. z o.o. in cooperation with the Nasza Ziemia Foundation. The aim of the competition is to design and implement measures, a project, or an installation, which would broaden the knowledge of environmental care, shape attitudes and ecological awareness and spread active eco-education in the province of Wielkopolska. The prize was a one-year lease of VW Caddy and 24,000 zloty.

This year most of the ideas concerned the role and the meaning of bees in human life, which found its reflection in the results of the current edition. An example of such a project was the “Heaven for bees” project which consisted in the students of the elementary school in Sokolniki making a kind of a hotel for bees with their own hands. There were other innovative ideas, but among those most satisfied were the representatives of the Polish Association for People with Mental Disabilities in Poznań - “Przyjaciele” Therapy Workshop and those under their charge, whose project “Save the Bees” won a subsidy of 6,000 zloty and a free-of-charge one-year lease of VW Caddy. Congratulations!

This was already the 3rd edition of this inspiring contest, and the experiences from the two previous ones show that there is a great demand for such initiatives.

Not only does Volkswagen corporation manufacture ecofriendly cars, it also applies modern manufacturing technologies and is world-famous for its innovativeness. It is also about interesting ideas, initiatives and involvement in environmental care 18

through supporting relevant behaviours and attitudes. The concept was called “Think Blue”, and the “Blue Grants” programme perfectly fits its philosophy, targeting local communities which are experts when it comes to the needs of the regions, especially in terms of environment protection.

The participants of the programme prepare and implement projects which broaden the knowledge of environmental care, shape awareness and eco-friendly attitudes of the society. The projects have educational qualities and support local environmental initiatives. The program – primarily aimed at schools, organisations, associations and foundations – is an initiative which makes it possible to obtain funding for the implementation of the best ecofriendly ideas.

Let us take the opportunity to present the whole idea of “Think Blue”, promoted by Volkswagen. This is an attitude and response of the corporation to the question of how to combine mobility with the principle of sustainable development. As a result, the company managed to become the leader in manufacturing of high-quality, eco-friendly cars, which stand out with the characteristic Blue Motion logo.

The modern programme “Think Blue. Factory” implemented in many plants of VW corporation, sets new standards for eco-friendly manufacturing, at the same time including sustainable management in factories, according to the principle that environmental care starts at the production line. During the manufacturing process in Volkswagen corporation the use of energy, water, as well as CO2 and volatile compounds emissions are significantly reduced along with the amount of produced waste. Such solutions are also successfully applied in the Volkswagen Poznań car manufacturing plant.

Designed and implemented in collaboration with other plants, the concept of “Think Blue. Factory” makes it possible to work out new eco-friendly solutions.

This makes up the company’s capital according to the adopted motto and objective: more resource efficiency and less energy.

Through its own operations, Volkswagen has proved that you can successfully combine increased efficiency with a reduced impact on the environment.

Znamy już zwycięzców tegorocznej edycji programu Niebieskie Granty organizowanego przez Volkswagen Poznań Sp. z o.o. we współpracy z Fundacją Nasza Ziemia. Konkurs promował postawy proekologiczne wśród lokalnych społeczności województwa wielkopolskiego, a nagrodą było bezpłatne roczne użyczenie samochodu VW Caddy i 24 tys. złotych.

W tym roku najwięcej pomysłów dotyczyło roli i znaczenia pszczół w życiu człowieka, co znalazło odzwierciedlenie w wynikach obecnej edycji programu.

Przykładem takiego właśnie projektu był projekt zatytułowany „Przychylmy pszczołom nieba”, w ramach którego uczniowie Szkoły Podstawowej w Sokolnikach wykonali własnoręcznie swego rodzaju hotel dla pszczół. Były także i inne nowatorskie pomysły, ale najbardziej usatysfakcjonowani wynikami konkursu mogą być przedstawiciele i podopieczni Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Poznaniu – Warsztat Terapii Zajęciowej Przyjaciele, których projekt „Ratujmy Pszczoły” uzyskał dofinansowanie w wysokości 6 tys. zł oraz samochód VW Caddy na bezpłatne roczne użyczenie. Gratulujemy!

Była to już III edycja tego inspirującego konkursu a doświadczenia dwóch poprzednich edycji pokazują, że istnieje ogromne zainteresowanie takimi inicjatywami.

Koncern Volkswagen produkuje nie tylko ekologiczne auta, stosuje również nowoczesne technologie produkcyjne i jest znany na całym świecie ze swej innowacyjności. To także ciekawe pomysły, inicjatywy i zaangażowanie w ochronę środowiska naturalnego poprzez wspieranie odpowiednich zachowań i postaw. Koncepcję tę nazwano „Think Blue”, zaś program „Niebieskie Granty” świetnie wpisuje się w jego filozofię, wychodząc naprzeciw społecznościom lokalnym najlepiej zorientowanym w potrzebach danego regionu dotyczących – zwłaszcza – ochrony środowiska.

Uczestnicy programu przygotowują oraz realizują projekty poszerzające wiedzę o ochronie przyrody, kształtujące świadomość i postawy ekologiczne społeczeństwa. Projekty te posiadają walory edukacyjne i wspierają lokalne inicjatywy na rzecz ochrony środowiska. Program – skierowany przede wszystkim do szkół, organizacji, stowarzyszeń i fundacji – jest inicjatywą, która umożliwia zdobycie środków na realizację najlepszych ekologicznych pomysłów.

Przy okazji warto przedstawić nieco szerzej całą ideę „Think Blue” promowaną przez VW. To postawa i odpowiedź koncernu na pytanie, jak pogodzić indywidualną mobilność z zasadą zrównoważonego rozwoju. Firmie udało się dzięki temu osiągnąć wiodącą pozycję w dziedzinie produkcji

wysokiej jakości i zarazem ekologicznych samochodów, które wyróżniają się charakterystycznym logo Blue Motion.

Nowatorski program „Think Blue. Factory” wdrażany w wielu zakładach koncernu VW wyznacza nowe standardy produkcji przyjaznej środowisku, dbając przy tym o zrównoważoną gospodarkę w fabrykach, zgodnie z zasadą, iż ochrona środowiska zaczyna się już w hali produkcyjnej. Podczas procesu produkcyjnego w Koncernie Volkswagen udaje się znacząco ograniczyć zużycie energii, wody, emisję CO2 i lotnych związków organicznych a także zredukować ilość powstających odpadów. Rozwiązania takie stosowane są również z powodzeniem w zakładach Volkswagen Poznań produkujących samochody.

Opracowana wspólnie z innymi zakładami i razem z nimi wdrażana koncepcja „Think Blue. Factory” pozwala, dzięki wymianie doświadczeń wypracowywać nowe rozwiązania, coraz bardziej przyjazne środowisku.

Stanowi to wspólny kapitał firmy zgodnie z przyjętą dewizą i celem: więcej wydajności w obszarze zasobów i mniej energii.

Volkswagen udowodnia na przykładzie własnej działalności, że można z powodzeniem pogodzić wzrost wydajności ze zmniejszeniem oddziaływania na środowisko.

VOLKSWAGEN POZNAŃ SP. Z O.O. ul. Warszawska 349, Poznań tel. +48 61 876 17 81, fax +48 61 876 14 73

19

Wielkopolska. Budownictwo pasywne, a rozwój naszego regionu Pierwszy budynek w standardzie pasywnym został wybudowany zaledwie 23 lata temu w Darmstadt, w Niemczech.

Od tego czasu standard ten zdobył ogromną popularność i udowodnił, że jest niezawodnym sposobem budowy domów, praktycznie we wszystkich strefach klimatycznych.

Bardzo wysoka energooszczędność, komfort cieplny i jakość powietrza, a także ekonomiczność tej filozofii budowania sprawiły, że obecnie na całym świecie powstało już ponad 50 tysięcy tego rodzaju obiektów. W standardzie tym budowane są budynki mieszkalne (jedno i wielorodzinne), biurowce oraz także różnego rodzaju budynki użyteczności publicznej: szkoły, szpitale, przedszkola, a nawet kościoły i więzienia.

To nie przypadek, że ten standard budowania staje się tak popularny wśród naszych zachodnich sąsiadów. Strategia Europa 2020 zakłada zrównoważony rozwój energetyczny naszego kontynentu, a jako nadrzędny swój cel stawia poprawę efektywności energetycznej. Głównym z działań proponowanym w tej strategii jest wykorzystanie potencjału płynącego z oszczędności energii uzyskiwanych w budownictwie. Dlaczego jest to ważne? Dlatego, że budynki odpowiadają za 40% łącznego zużycia energii w Unii. Jeśli chcemy więc uniezależnić nasz kraj energetycznie, najłatwiejszym rozwiązaniem jest uczynienie naszej infrastruktury bardziej energooszczędną. Bo najczystsza i najtańsza energia to ta, którą oszczędzamy i nie zużywamy.

Jednocześnie inwestycje w budynki w standardzie pasywnym są narzędziem służącym do skutecznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, będących przyczyną globalnych zmian klimatycznych. Zmiany klimatyczne to zjawisko ogólnoświatowe, którego skutki doświadczamy w Polsce już teraz, w postaci niespotykanych do tej pory anomalii pogodowych. Nasze kolejne rządy nie poczyniły, jak dotąd, żadnych kroków by przeciwdziałać temu zjawisku. Wręcz przeciwnie, kolejne ekipy rządzące jak mantrę powtarzają hasło o „strategicznym znaczeniu węgla” dla polskiej gospodarki. Trzeba podkreślić, że takie nastawienie stoi w całkowitej sprzeczności ze strategicznymi celami Europy, ale i w sprzeczności z długookresowym interesem naszego kraju i obywateli.

Rozwijanie nowoczesnych technologii energetycznych opartych na lokalnych, czystych i niewyczerpywalnych źródłach energii odnawialnej, a także stawianie na technologie ograniczające zużycie energii, jest szansą na rozwój innowacyjnej gospodarki i tworzenie tysięcy nowych, dobrych miejsc pracy w naszym regionie. To nie przez przypadek ten właśnie sektor gospodarki notował 20-30 procentowy roczny wzrost na całym świecie (i to biorąc pod uwagę światowy kryzys gospodarczy w ostatnich latach).

Projekty związane z poprawą efektywności energetycznej budynków (tych nowo budowanych i tych już istniejących), w szczególności kreują dobre, lokalne miejsca pracy, których nie da się transferować za granicę. To nasi architekci, projektanci, wykonawcy oraz producenci materiałów i komponentów będą zarabiać na tych projektach. Projektach, dzięki którym zmniejszą się comiesięczne rachunki za ogrzewanie naszych mieszkań, naszych biur i naszych biznesów. Korzyść jest więc tu wspólna.

Co więcej, Unia Europejska nakładając na kraje członkowskie nowe wymagania dotyczące zarówno redukcji gazów

18

cieplarnianych, jak i zwiększające efektywność energetyczną, jednocześnie przeznaczyła na ten cel niemałe środki.

W nowym rozdaniu finansowym na lata 2014-2020, duża część priorytetów konkursowych dotyczy właśnie poprawy efektywności energetycznej budynków. Dzięki temu, stawiając na budownictwo pasywne, nasz region może unowocześnić infrastrukturę za pieniądze unijne.

W naszym kraju są gminy, które rozpoznają korzyści płynące z budownictwa pasywnego i odważnie korzystają ze środków unijnych na ten cel. Przykładem takiej gminy są choćby Słomniki pod Krakowem, której władze już w 2010 roku postanowiły, że wszystkie budynki użyteczności publicznej, od tej pory będą budowane w standardzie pasywnym i cel ten konsekwentnie realizują. Zresztą Małopolska może być wzorem dla innych regionów, jeśli chodzi o inwestycje w obiekty pasywne. Powstało tam i nadal powstaje wiele „pierwszych” w Polsce budynków pasywnych: • pierwsza w Polsce pasywna hala sportowa w Słomnikach (będąca pierwszym obiektem użyteczności publicznej w tym standardzie w Polsce), • pierwszy w Polsce budynek biurowo-produkcyjny zero-energetyczny w Kotowie pod Krakowem, • pierwszy, stosujący zasady budownictwa pasywnego, kościół na Równi Szaflarskiej koło Nowego Targu.

Bardzo ważne jest, by samorządy w Wielkopolsce również postawiły na budowę nowych i termomodernizację istniejących obiektów do tego standardu. Samorządy mają szczególną rolę w propagowaniu technologii i rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Na szczęście, również w Wielkopolsce mamy już pierwsze tego rodzaju przykłady. Otwarty w tym roku obiekt CzyToGruszka w Poznaniu, czy hala sportowa w Turku, która ma być otwarta tej jesieni, pokazują, że również w naszym regionie dostrzega się korzyści płynące ze standardu pasywnego. Im tych przykładów będzie więcej, tym lepiej dla nas wszystkich.

Bartosz Królczyk Prezes Stowarzyszenia Wielkopolski Dom Pasywny

Artykuł współfinansowany przez

Projekt i foto: Tomasz Pyszczek, widok od zachodu-Słomniki

Wnętrze Sali ZST-Turek

Projekt i foto: Tomasz Pyszczek, wnętrze -Słomniki

Sala ZST-Turek-wizualizacja

Autorem wizualizacji jest studio Warsztat Mikołaj Wower, zdjęcie: Starostwo Powiatowe w Turku

The passive house standard and the development of our region It is not by accident that the passive house standard is becoming popular among our Western neighbours.

The Europe 2020 strategy envisages sustainable development of our continent, with increased energy efficiency as its main goal. The fundamental measure proposed in that strategy is to seize the potential coming from energy savings obtained in construction. Why is this so important? Because buildings are responsible for 40% of EU’s total energy consumption.

Therefore, if we want to make our country energy independent, the easiest solution is to turn our infrastructure into a more energy-efficient one. This is the cleanest and the cheapest energy: the one that we save and not use.

Developing modern energy technologies based on local, clean and sustainable sources of renewable energy, as well as betting on technologies limiting the use of energy is a chance to grow an innovative economy and create thousands new jobs in our region. It is not a coincidence that this sector of the economy noted 20-30-percent growth worldwide (even considering the international economic crisis in recent years).

Projects related to enhancing the energy efficiency of buildings (those under construction and the existing ones) usually created good, local jobs which cannot be transferred abroad. Our architects, designers and manufacturers of materials and components will make money on these projects. As a result, monthly bills for heating our apartments, offices and businesses will become lower. The benefit is therefore mutual.

There are municipalities in our country, which recognize the benefits coming from the passive house standard and courageously use EU funding to implement it in public utility buildings. Słomniki near Krakow is a good example: in 2010 its authorities decided that all the public utility buildings would from now on be built according to the passive house standards; they have been consistent in implementing this strategy since. Then again Małopolska (Lesser Poland) can serve as an example for other regions when it comes to investments in the passive house standard.

It is very important that the local governments in Wielkopolska also bet on the construction of new facilities and energy refurbishment of existing ones according to the passive house standard. Local governments have a specific role to play in spreading technologies and solutions which increase energy efficiency. Fortunately, also in Wielkopolska we have witnessed early examples of this kind: CzyToGruszka building, which opened in Poznań this year, or the sports hall in Turek, due this autumn, show that also our region has noticed the benefits of the passive house standard. The more examples like these, the better for all of us.

Bartosz Królczyk Chairman of the Wielkopolska Passive House Association

19

Uroczysta gala zwieńczyła 50-lecie służb melioracyjnych w Wielkopolsce Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu obchodzi w tym roku rocznicę 50-lecia służb melioracyjnych w regionie. Podczas uroczystej gali, zwieńczającej jubileuszowe obchody, podsumowano półwiecze działalności, przypomniano historię melioracji w regionie oraz ludzi, którzy ją tworzyli, zaprezentowano najważniejsze osiągnięcia i plany na przyszłość. Jubileuszowa gala, z udziałem władz regionu, parlamentarzystów, przedstawicieli rządu, kościoła, szefów organizacji wojewódzkich, dyrektorów zarządów i pracowników WZMiUW, stała się wyjątkowym spotkaniem grona osób zaangażowanych w gospodarkę wodną w naszym regionie i w kraju.

Mijające 50 lat to czas wielu reform wynikających między innymi ze zmian prawnych i administracyjnych województw oraz powstania samorządów. Przez cały ten okres melioracja i gospodarka wodna były i są nadal istotnym elementem naszej gospodarki. Rozwijające

Sprawniej, taniej i lepiej

- gospodarowanie odpadami komunalnymi po przetargach Marek Woźniak, marszałek Województwa Wielkopolskiego

Arkadiusz Błochowiak, dyrektor WZMiUW w Poznaniu

się rolnictwo i przemysł, wymagają coraz większej ilości wody. Z drugiej strony nawiedzające nasz region susze i powodzie nakładały na służby melioracyjne i gospodarki wodnej konieczność podejmowania działań interwencyjnych, organizacyjnych, konserwacyjnych, zmierzających do racjonalnego gospodarowania wodą, a przede wszystkim zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom regionu – mówił podczas jubileuszowego spotkania Arkadiusz Błochowiak, dyrektor Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, podkreślając też ogromną wartość jaką była i jest w służbach melioracyjnych dobrze przygotowana kadra.

Dorobkiem WZMiUW jest między innymi ogromna powierzchnia zmeliorowanych terenów rolnych, trzydzieści trzy wybudowane zbiorniki retencyjne, setki kilometrów zmodernizowanych wałów przeciwpowodziowych oraz wiele innych działań, których znaczenie dla regulacji stosunków wodnych, efektywności upraw czy ochrony pól i domostw przed powodziami, trudno przecenić.

N

Od 1 stycznia 2015 r. odbiór i zagospodarowanie odpadów we wszystkich 22 sektorach Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej” przejmą firmy wyłonione w prawomocnie rozstrzygniętym przetargu i będą je prowadzić przez 36 miesięcy.

Związek podpisał umowy z konsorcjum firm FB Serwis S.A. i Cespa Espaniola na odbiór i zagospodarowanie odpadów w 4 sektorach: I Poznań Grunwald, III Poznań Piątkowo, VI Poznań Rataje, VIII Poznań Winogrady.

Obszarowo stanowią one niespełna 4 proc. powierzchni Związku a mieszka w nich ok.

280 tys. osób, czyli ok. 39 proc. wszystkich mieszkańców Związku.

Związek podpisał także umowy z konsorcjum firm Remondis Sanitech Poznań, Alkom, PUK Zys, EKO-TOM, Hemar, Ordo, Sita Zachód i VIKOM na obsługę 18 sektorów: II Poznań Jeżyce, IV Poznań Nowe Miasto Północ, V Poznań Nowe Miasto Południe, VII Poznań Morasko-Umultowo-Kiekrz-Strzeszyn, IX Poznań Stare Miasto, X Poznań Wilda-Dębiec, XI Poznań Spółdzielnia Grunwald, XII Buk, XIII Oborniki, XV Murowana Goślina – Spółdzielnia, XVI Murowana Goślina – Gmina, XVII CzerwonakKoziegłowy, XVIII Czerwonak – Gmina, XIX Swarzędz – Spółdzielnia, XX Swarzędz – Gmina, XXI Pobiedziska, XXII Kleszczewo i XXIII Kostrzyn. Obejmują one prawie 96 proc. obszaru Związku a zamieszkuje w nich ponad 440 tys. osób.

– Zaoferowane przez wykonawców w przetargu ceny są niższe od obowiązujących w okresie przejściowym i gwarantują utrzymanie stawek opłat dla mieszkańców na dotychczasowym poziomie oraz podjęcie niezbędnych przedsięwzięć inwestycyjnych zapewniających właściwe funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na obszarze Związku Międzygminnego – mówi Przemysław Gonera, Dyrektor Biura ZM GOAP. Pozytywne skutki działań ZM GOAP, które doprowadziły do rozstrzygnięcia przetargów i zachowania konkurencji na poznańskim rynku odpadów komunalnych przedstawia poniższy wykres: Zgodnie z podpisanymi umowami obaj wykonawcy zobowiązali się do sprawnego przejęcia obsługi w sektorach i dostarczenia mieszkańcom w wyznaczonym terminie właściwie oznakowanych pojemników oraz opracowania dogodnych harmonogramów ich odbioru. Przygotowania do tej wielkiej operacji logistycznej już trwają.

Związek przedstawił wykonawcom „mapę drogową” przygotowań, która jest obecnie systematycznie i konsekwentnie realizowana.

Związek Międzygminny „Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej” skupiający Poznań i 8 sąsiednich gmin, osiągnął w minionym roku wszystkie wymagane poziomy odzysku i recyklingu odpadów. Blisko 95 proc. mieszkańców Związku zadeklarowało selektywne zbieranie odpadów i prowadzi je należycie.

Podejmowane będą dalsze działania usprawniające funkcjonowanie nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Podjęto przygotowania do budowy w gminach Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, a od lipca br. działają w nich filie PSZOK. Przewidywane jest zwiększenie częstotliwości odbioru odpadów wielkogabarytowych. Realizacji tych zamierzeń sprzyjać będzie terminowe wnoszenie przez mieszkańców opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W tym roku kolejne terminy płatności przypadają 15 października – za wrzesień i październik oraz 15 grudnia – za listopad i grudzień.

ajwięcej zawsze zależy od ludzi. To przecież my wszyscy wytwarzamy odpady i wszyscy powinniśmy jednakowo uczestniczyć w ich odzyskiwaniu i przetwarzaniu. Świadomość tej wspólnej odpowiedzialności budujemy poprzez szeroką działalność edukacyjną oraz promowanie proekologicznych postaw.

Przewodnim motywem naszych działań w Poznaniu jest nawiązujące do popularnej dziecięcej wyliczanki hasło „Kocham, lubię, segreguję!”. Kocham – przyrodę, lubię – nowy system, segreguję – odpady.

Przemysław Gonera Dyrektor Biura ZM GOAP

PSZOK

Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych • Poznań, ul. 28 Czerwca 1956r. nr 284 • Poznań, ul. Wrzesińska 12 • Poznań – składowisko ZZO w Suchym Lesie ul. Meteorytowa 1 • FILIE PSZOK Buk – Baza Zakładu Gospodarki Komunalnej, ul. Przemysłowa 10 Murowana Goślina – Składowisko Odpadów Komunalnych, Białęgi 15 Oborniki – Baza Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, ul. Lipowa 19 Pobiedziska – Składowisko Odpadów Komunalnych, Borówko Swarzędz – Składowisko Odpadów Komunalnych, ul. Świerkowa 17, Rabowice

Związek Międzygminny Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej ul. Św. Michała 43, 61-119 Poznań, tel. +48 61 624 22 22, fax +48 61 646 74 01, e-mail: bok@goap.org.pl

www.goap.org.pl

21

Lubasz – miejscem

na wczasy rodzinne, i nie tylko...

AGROMECH Sp. z o. o. ul. Fabryczna 7, 64-610 Rogoźno tel.+48 672 617 773 firma@agromech.info.pl

• • • •

Suszarnie i linie do przetwarzania biomasy Instalacje dla ochrony środowiska Systemy transportu bliskiego Prasy belujące dwuramowe IPS

• • • •

Driers and biomass processing lines Environmental care installations Short-distance transport systems IPS two ram balers

Linie segregacji odpadów

Waste segregation lines

komunalnych zmieszanych

for mixed municipal waste

pochodzących z selektywnej segregacji

for selective segregation waste

elektronicznych i elektrycznych

for electronic and electric waste

Linie dla biomasy

Biomass lines

linie suszenia biomasy

biomass drying lines

linie produkcji pelletu

pellet production lines

linie produkcji brykietu

briquette production lines

linie suszenia RDF-u

RDF drying lines

Systemy transportu bliskiego

Short-distance transport systems

przenośniki taśmowe

belt conveyors

przenośniki łańcuchowe

chain conveyors

przenośniki ślimakowe

screw conveyors

przenośniki łamane

flexible conveyors

www.agromech.lnfo.pl

22

Gmina Lubasz położona na skraju Puszczy Noteckiej, z dala od centrów przemysłowych, ale tylko 55 km od lotniska „Ławica” w Poznaniu. Należy do najbardziej malowniczych regionów Wielkopolski. Jej atuty to: przyrodnicza różnorodność, zabytkowe obiekty, czyste środowisko, a także przyjaźni ludzie.

Głównymi atrakcjami są: Sanktuarium NNMP Królowej Rodzin, zabytkowa dzwonnica, kompleks zamkowy w Goraju, Nadleśnictwo Krucz wraz z ścieżkami dydaktycznymi, pałac klasycystyczny, nowo odrestaurowany wiatrak „koźlak” w Dębem, ścieżka rowerowo-piesza wzdłuż jeziora i wiele innych.

Istniejąca baza turystyczna pozwala na realizację wielu form wypoczynku: począwszy od tradycyjnego wygrzewania się na piaszczystej plaży, poprzez piesze wędrówki, wypady rowerowe, jazdę konną, wędkowanie, grzybobranie, sporty drużynowe i indywidualne, tenis, jazdę na rolkach i desce, na ścianie wspinaczkowej kończąc.

Pięknie położone Jezioro Duże z plażą strzeżoną, wypożyczalnią nowoczesnego i atrakcyjnego sprzętu wodnego,

Gminny Ośrodek Kultury/Ośrodek Wypoczynku ul. Kościelna 4 64-720 LUBASZ, Powiat Czarnkowsko-Trzcianecki www.gok-lubasz.pl tel. +48 67 2557317

www.lubasz.pl

pole kempingowe (Camping nr 214), domki drewniane i holenderskie, boiska sportowe „Orlik”, skatepark i amfiteatr, są do dyspozycji wczasowiczów i turystów przybywających do Lubasza. Ośrodek wypoczynkowy szczególnie gorąco zachęca rodziny z dziećmi, bowiem wspaniały plac zabaw oraz zamknięty dla ruchu pojazdów teren ośrodka, stwarzają doskonałe, i przede wszystkim bezpieczne (monitoring) warunki dla ich wypoczynku. Ośrodek dysponuje obecnie ok. 60 miejscami noclegowymi (czynione są działania w kierunku poszerzenia tej bazy o kolejne miejsca), stołówką serwującą smaczne, domowe obiady, kawiarnią z widokiem na jezioro, miejscem na ognisko i grillowanie.

Kemping uzbrojony w media jest świetnym miejscem dla właścicieli kamperów.

Lubasz, to miejsce wypoczynku zarówno biernego, jak i czynnego. Baza noclegowa ośrodka wypoczynkowego należącego do Gminnego Ośrodka Kultury, prywatna baza hotelowa, baza agroturystyczna i internaty szkolne, stwarzają doskonałe warunki dla grup sportowych i artystycznych, mogących przebywać w Lubaszu na obozach „kondycyjnych”. Przybywające do Lubasza grupy korzystają z pięknej i funkcjonalnej hali sportowej, kompleksu boisk sportowych „Orlika”, stadionu, urozmaiconego terenu do biegów, tras rowerowych, a także z całej infrastruktury ośrodka.

Jezioro, systematycznie zarybiane, jest rajem dla wędkarzy.

Dzięki staraniom władz samorządowych, jego woda jest bardzo czysta, głównie za sprawą specjalnych zabiegów oraz ustawionego na jeziorze aeratora do natleniania wody.

W amfiteatrze położonym na terenie ośrodka odbywają się najważniejsze imprezy kulturalne. Rokrocznie, podczas Dni Lubasza, występują tu znane w całej Polsce gwiazdy, które przyciągają ogromną publiczność. W amfiteatrze występują również kabarety i mniejsze zespoły, odbywają się festyny, dożynki, turnieje, przeglądy oraz zabawy taneczne.

Dzięki takiej atrakcyjnej bazie, przy szerokiej działalności promocyjnej, Lubasz odwiedza coraz więcej turystów z całej Polski oraz goście z zagranicy.

Jeśli chcesz spędzić urlop lub weekend wśród lasów, nad czystą wodą, z dala od zgiełku miejskiego, to zapraszamy do Lubasza!

Lubasz - a place for family holidays (and more...)

The Municipality of Lubasz is located at the edge of Notecka Forest, far away from industrial centres, but only 55 km away from Poznań’s Ławica airport. It is located in one of the most picturesque regions of Wielkopolska. Magnificent natural assets, historic sites, clean environment and friendly people are among its advantages.

Lubasz’s main attractions are: the Sanctuary of Holy Mary, the Queen of Families; a historic bell tower; the castle complex in Goraj; the Forest District of Krucz with its educational trails; a neoclassical palace; the newly restored Koźlak windmill in Dębe; a walking and cycling route around the lake.

You can play team sports and individual sports here; you can pursue many forms of leisure, e.g. lay on a sandy beach, do hiking, cycling, horse riding, skateboarding, fishing, mushroom picking, tennis and climbing...

Visitors can enjoy themselves at the beautifully located

Lake Duże with a guarded beach and water equipment rentals, a campsite (No. 214), holiday houses, sports pitches, a skate park and an amphitheatre. The centre specially welcomes families with children. A wonderful playground, and the fact that the centre grounds are monitored and closed for traffic, creates excellent and safe conditions for rest. The centre can accommodate 60 visitors and is being continuously expanded. It features a cafeteria, a cafe overlooking the lake, bonfire and barbecue sites, as well as special sites for camper vans.

The wealth of accommodation offer and the sports facilities (sports hall, pitches, running trails) make it possible to organise training camps for sports and art groups. The lake, where fish is bred systematically, is a paradise for fishing enthusiasts, while the amphitheatre hosts concerts.

If you would like to spend your holiday among forests and clear waters, far away from the city hustle and bustle, we will welcome you in Lubasz 23

MUNICIPALITY OF Szukasz wytchnienia od zgiełku dużego miasta, marzysz o wypoczynku na łonie natury, o przyrodzie, której walory znane są w kraju i zagranicą, o zabytkach architektury, które sprawiają, że każda wycieczka pozostawia niezapomniane wrażenia?

Koniecznie odwiedź podpoznańską Gminę Mosina – położoną zaledwie 18 kilometrów na południe od stolicy Wielkopolski – Poznania, w malowniczej dolinie rzeki Warty, otoczoną terenami o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych.

MOSINA

Are you looking to take a break from the hustle and bustle of a big city? Are you dreaming about recharging in the countryside, about nature which is famous at home and abroad, about historical buildings which make every trip an unforgettable one?

Then you should definitely visit the municipality of Mosina near Poznań, located just 18 kilometres south of Wielkopolska’s main city, which lies among areas of natural beauty in the picturesque Warta valley.

Jak najkrócej określić Gminę Mosina? Jako naturalnie piękne miejsce.

The enthusiasts of walking, cycling, sailing, fishing and horse riding surely will not walk away disappointed. How can one briefly describe the municipality of Mosina? It is a naturally beautiful place. Let us take, for example, the extensive areas of the Rogaliński Landscape Park and the Wielkopolski National Park as well as the Natura-2000 areas.

Świadczą o tym rozległe tereny Rogalińskiego Parku Krajobrazowego oraz Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz obszary Natura 2000. Uwagę turystów na pewno zwróci kompleks pałacowo – parkowy w Rogalinie - Rezydencja Rodu Raczyńskich. To jedno z najcenniejszych późnobarokowych założeń rezydencjonalnych w Polsce ze świetnymi zbiorami malarstwa, rokokowym ogrodem, parkiem krajobrazowym i wiekowymi dębami. W przypałacowym parku rosną najbardziej znane dęby, noszące imiona trzech legendarnych braci słowiańskich – Czecha, Lecha i Rusa. Wraz z pozostałymi okazami rosnącymi w Rogalińskim Parku Krajobrazowym stanowią jedno z największych w Europie skupisk wielowiekowych dębów szypułkowych. Na uwagę zasługuje także Kościół św. Marcelina w Rogalinie wybudowany w 1820 r. z inicjatywy ówczesnego właściciela Rogalina Edwarda Raczyńskiego jako kaplica - mauzoleum wzorowana na rzymskiej świątyni Maison Carree z Nimes.

The park and palace complex in Rogalin, the residence of the Raczyński family, is unlikely to escape tourists’ attention. It is one of the most valuable late-Baroque manors in Poland, with an excellent collection of paintings, a rococo garden, a landscape park and centuries-old oaks. Its attractiveness in terms of tourism is even greater if you consider its picturesque location in the Warta valley. The park surrounding the palace features three famous oaks named after the three legendary Slavic brothers: Lech, Czech and Rus. Along with other trees growing in the Landscape Park of Rogalin, they make up one of the largest and the oldest colonies of English oaks in Poland. Also worth a visit is St Marcel’s Church in Rogalin, built in 1820, on the initiative of Edward Raczyński, the then owner of Rogalin, as a chapel and a museum inspired by the Maison Carree temple in Nimes near Marseilles. In the times of the Raczyńskis, it used to be the palace chapel.

Nie mniejszych wrażeń dostarczy odwiedzającym Gminę Mosina Wielkopolski Park Narodowy z malowniczo położonymi jeziorami, takimi jak Jezioro Góreckie z wyspą, na której znajdują się ruiny zameczku myśliwskiego zbudowanego w 1827 roku przez hr. Tytusa Działyńskiego dla swojej siostry Klaudyny Potockiej.

The Wielkopolski National Park is also a great attraction, with its scenically situated lakes, such as Lake Góreckie – the home to an island comprising the ruins of a small hunters’ castle built in 1827 by count Tytus Działyński for his sister Klaudyna Potocka.

Pasjonaci wycieczek pieszych i rowerowych, żeglarstwa, wędkowania czy jazdy konnej z pewnością znajdą tutaj coś dla siebie.

Faunę i florę tych terenów oraz panoramę Poznania można zobaczyć z blisko 17-metrowej drewnianej wieży widokowej położonej w Mosinie na Pożegowie.

Dla turystów przygotowano parking i kładkę spacerową łączącą parking z wieżą, dwie wiaty biwakowe, gdzie można usiąść, odpocząć, podziwiać niesamowity krajobraz oraz poczytać o walorach przyrodniczych terenu na tablicach edukacyjno-informacyjnych.

Warta polecenia jest trasa piesza im. Cyryla Ratajskiego prowadząca z Mosiny przez Osową Górę w pobliżu studni Napoleona -źródełka, z którego według legendy pił sam cesarz zwiedzający okolice po zwycięstwie nad Prusami w 1809 roku.

The local wildlife and a panorama of Poznań that can be admired from the 17-metre-tall wooden watchtower located in Pożegów in Mosina.

There is a car park and a walking bridge for tourists, the latter connecting the car park with the tower. There are also two roofed rest areas where you can sit down, take a rest and enjoy the magnificent landscape while reading about the natural qualities of this area from the information boards. An interesting option is also to take the Cyryl Ratajski route, leading from Mosina through Osowa Góra near the well of Napoleon: a spring which, according to legends, was used by Napoleon himself when he visited the area after defeating Prussia in 1809.

To tylko wybrane miejsca, które warto zobaczyć po przyjeździe do Gminy Mosina. Zapraszamy do zapoznania się z wieloma atrakcjami turystycznymi, których opis znajduje się na stronie www.mosina.pl w zakładce dla turysty oraz do obserwowania profilu Facebook: Mosin@ turystycznie i Elegant z Mosiny.

These are only a few of all the places which are worth visiting in the municipality of Mosina. We would like to encourage you to find out more about the numerous tourist attractions whose details can be found at www.mosina.pl in the Dla turysty (“For tourists”) section.

Please also visit our Facebook pages: Mosin@ turystycznie and Elegant z Mosiny.

ZAPRASZAMY!

WELCOME!

24

25

Urząd Miejski w Kórniku Pl. Niepodległości 1 62-035 Kórnik tel. +48 61 8 170 411

www.kornik.pl

G

mina Kórnik leży w środkowej części Wielkopolski w sąsiedztwie aglomeracji poznańskiej, przy ważnych szlakach komunikacyjnych oraz autostradzie A2. Atrakcyjne położenie gminy Kórnik, a zwłaszcza jej południowo-zachodniej części, wśród lasów, jezior i starorzecza Warty, sprawia, że gmina Kórnik jest miejscem chętnie odwiedzanym przez osoby lubiące aktywny wypoczynek. ielką atrakcją turystyczną, a zarazem symbolem miasta jest niewątpliwie Zamek Kórnicki, siedziba rodu Działyńskich.

Wielokrotnie przebudowywany ma obecnie charakter XIX-wiecznej rezydencji w stylu neogotyku angielskiego. Wewnątrz zamku znajduje się muzeum z wieloma unikatowymi eksponatami oraz siedziba jednej z pięciu największych bibliotek w Polsce – Biblioteki Kórnickiej PAN. Zamek tętni życiem przez cały rok, tu bowiem organizowana jest większość wydarzeń kulturalnych miasta.

Romantyczny Zamek otoczony jest pięknym parkiem, który warto odwiedzić szczególnie w maju podczas kwitnienia magnolii, azalii i różaneczników oraz jesienią, gdy złocą się i czerwienią liście. Park w Kórniku należy do najstarszych w Polsce i najbogatszych pod względem liczby gatunków i odmian parków dendrologicznych w Europie Środkowej.

Kórnik przyciąga turystów także pięknymi terenami rekreacyjnymi. Dzięki swym szczególnym walorom krajobrazowym i przyrodniczym, stanowi teren niezwykle atrakcyjny zwłaszcza dla miłośników turystyki pieszej i rowerowej oraz wędkarzy. la tych, którzy preferują aktywny wypoczynek połączony z rozrywką i edukacją polecamy ścieżkę edukacyjno-przyrodniczą „Bobrowy Szlak”, która biegnie przez kompleksy leśne, obszar łąk nadrzecznych, skąd

W

D

26

roztacza się niepowtarzalny widok na starorzecze Warty oraz jej naturalne rozlewisko.

Dobrą propozycją aktywnego wypoczynku zarówno dla mieszkańców gminy Kórnik, jak i turystów są wycieczki piesze, bądź rowerowe Promenadą imienia Wisławy Szymborskiej, wzdłuż Jeziora Kórnickiego, gdzie można przysiąść na ławeczce obok noblistki Wisławy Szymborskiej, która urodziła się na tzw. Prowencie. iłą formą spędzenia czasu są także organizowane na Jeziorze Kórnickim rejsy stateczkami: „Anna Maria” i „Biała Dama”, podczas których turyści oprócz podziwiania widoków mogą wysłuchać ciekawostek o gminie. ołożony zalewie 10 m od brzegu jeziora i plaży Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kórniku stanowi idealne miejsce dla tych, którzy preferują wypoczynek z dala od miejskiego zgiełku, ale lubiących aktywnie spędzać czas na świeżym powietrzu w otoczeniu pięknej natury. edną z wielu możliwości aktywnego spędzania czasu w gminie Kórnik oferuje Hotel Rodan w Skrzynkach, położony przy trasie S11, zaledwie 15 minut od Poznania, wyposażony w sześć kortów tenisowych, z czego trzy korty tenisowe są kryte, a trzy na świeżym powietrzu. Pod okiem profesjonalnego trenera można przygotować się do organizowanych w hotelu turniejów towarzyskich. ogatą ofertą aktywnego spędzania czasu zarówno dla mieszkańców, jak i turystów oferuje Kórnickie Centrum Rekreacji i Sportu „OAZA”. Obiekt składający się z hali widowiskowo-sportowej i krytego basenu, poza pływaniem, oferuje szereg dodatkowych atrakcji i możliwość przyjemnego spędzenia czasu.

M P

ZAPRASZAMY DO KÓRNIKA!

ATATECHNIK

J

B

27

Łagów

66-220 Łagów, ul. 1 Lutego 7, tel. +48 68 34 12 186 e-mail: sekretariat@lagow.pl

www.lagow.pl

Pearl of Lubuskie

Perła Ziemi Lubuskiej

Łagów is situated in the central part of the province of Lubuskie, near the A2 motorway, in the Łagów Lakeland. Nature endowed vast local forests with a dozen or so eyecatching lakes. The captivating town of Łagów lies on the strip between the two largest ones, Lake Trześniowskie and Lake Łagowskie. Everyone who will visit it once, will want to return. You will be enchanted by the wealth of natural forms, the microclimate with a spa-town potential, the architectural historical heritage and the extensive cultural and entertainment offer, as well as the range of accommodation and leisure facilities adjusted to modern standards. Łagów has an appeal of its own, and provides an excellent starting point for the exploration of the region’s tourist attractions.

Łagów położony jest w centralnej części województwa lubuskiego, w pobliżu autostrady A2, na Pojezierzu Łagowskim. Przyroda wśród rozległych lasów umiejscowiła tu kilkanaście urokliwych jezior. Na przesmyku pomiędzy dwoma największymi z nich Trześniowskim i Łagowskim znajduje się Łagów – miejscowość urzekająca. Każdy, kto odwiedzi go choć raz, chętnie tu wróci. Kusi on turystów bogactwem form przyrody, mikroklimatem o potencjale uzdrowiskowym, architektonicznym dziedzictwem historii, bogatą ofertą rozrywkowo-kulturalną oraz dostosowaną do współczesnych standardów bazą noclegową oraz rekreacyjną. Łagów – sam w sobie atrakcyjny, stanowi doskonałą bazę wypadową do odkrywania turystycznych atrakcji regionu.

The area of Łagów was shaped by prehistoric masses of glacier ice. Its impact largely determined the diverse terrain. The clean, deep, fish-rich ribbon lakes (such as Trześniowskie, 58.8 m) have been a magnet for water sports and fishing enthusiasts. These lakes are surrounded by areas of centuries-old, majestic (usually beech) forests which cover the steep slopes of moraine hills.

The tallest one is Bukowiec (227 metres above sea level). It is the tallest peak in the region of Lubuskie. The Łagowsko-Sulęciński Landscape Park was established in order to protect local natural qualities. The reserves of Buczyna Łagowska and Lake Trześniowskie as well as the Pawski Ług quagmire are the most fascinating in terms of nature. Numerous cycling and hiking routes will encourage you to discover the local reserves and places of natural beauty.

Powierzchnię okolic Łagowa ukształtował pradawny lądolód. Jego działalności zawdzięczamy urozmaiconą rzeźbę terenu. Czyste, rynnowe, głębokie (Trześniowskie 58,8 m) i bogate w rybostan jeziora przyciągają wędkarzy oraz wodniaków. Jeziora te okolone są połaciami leciwych, majestatycznych lasów przeważnie bukowych, które porastają strome zbocza morenowych wzgórz. Wśród nich najwyżej piętrzy się Bukowiec (227 m. n.p.m.). Jest on najwyższym szczytem Ziemi Lubuskiej. Dla ochrony walorów przyrodniczych utworzono tu Łagowsko-Sulęciński Park Krajobrazowy. Za najciekawsze przyrodniczo obszary uznać należy rezerwaty „Buczyna Łagowska”, „Nad Jeziorem Trześniowskim” oraz torfowiskowy „Pawski Ług”. Liczne szlaki piesze i rowerowe zachęcają do odkrywania przyrody tutejszych rezerwatów i uroczysk.

Natural heritage

Dziedzictwo przyrody

Mysterious history

Tajemnicza historia

Culture and entertainment

Kultura i rozrywka

In the mid-14th century, the knights of the Order of Saint John erected the seat of their commandry in Łagów. The castle which they built proudly stands out from the old settlement which surrounds it, hiding plenty of mysteries from the medieval times. Every self-respecting tourist should aim to conquer the castle tower. The local panorama seen from its top will be a memorable one. Several centuries ago, the old settlement at the base of the castle was the smallest town of the then Brandenburg. Łagów was the birthplace of prof. Johannes Paul Domagk, the Nobel Prize laureate credited with the discovery of sulphonamides. Łagów is home to a number of entertainment and cultural events. Everyone will find here something to suit their taste. The calendar of events is filled to the brim not only in the tourist season. Some of our main suggestions for the bodies and souls of visitors to Łagów include the oldest film festival in Poland (Lubuskie Film Summer), meetings of motorbike enthusiasts (Rock&Blues&Motocykle), the Fair of the Order of Saint John, which is rooted in medieval traditions, blues and classical music concerts, as well as runs and races.

Informacja turystyczna (sezonowa) / Tourist information (seasonal) Łagów, ul. Kościuszki, tel. +48 68 34 12 062, e-mail: promocja@lagow.pl

W połowie XIV w. Joannici wznieśli w Łagowie siedzibę swojej komandorii. Dziś zbudowany przez nich zamek dumnie dominuje nad zabytkowym podgrodziem skrywając wiele tajemnic zamierzchłych czasów. Każdy turysta powinien wspiąć się na zamkową basztę. Panorama okolic ujrzana z jej szczytu na długo zapada w pamięci. U stóp zamku mieści się zabytkowe podgrodzie. W zamierzchłych wiekach było to najmniejsze miasto ówczesnej Brandenburgii.

W Łagowie urodził się laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny prof. Johannes Paul Domagk. Był on odkrywcą sulfonamidów. Łagów oferuje swoim gościom szereg wydarzeń rozrywkowych i kulturalnych. Każdy z pewnością wybierze dla siebie propozycje odpowiadające własnym preferencjom. Kalendarz wydarzeń wypełniony jest po brzegi, nie tylko w sezonie turystycznym. Najstarszy festiwal filmowy w Polsce – Lubuskie Lato Filmowe, zlot miłośników motocykli – Rock&Blues&Motocykle, nawiązujący do średniowiecznych tradycji Jarmark Joannitów, koncerty klasyki i bluesa, sportowe biegi i rajdy to nasze główne propozycje dla ducha i ciała odwiedzających Łagów gości.

W W

 OCHRONA ŚRODOWISKA

 BHP

 GEOLOGIA

Muzeum Socrealizmu

Where to go Where to go

welcome_kwiecien2012.qxd AM AMPage 1 1 welcome_kwiecien2012.qxd7/20/2012 7/20/20129:48 9:48 Page

Where to go

Muzeum Socrealizmu Muzeum Socrealizmu

PUB’S & CLUBS

TESTED PARTNER IN ENVIRONMENTAL RESEARCH

GIRASOLE

Muzeum Socrealizmu Muzeum Socrealizmu

ALCATRAZ Klub Muzyczny 13/15 Nowowiejskiego St. tel. +48 61 853 28 81 Co wieczór gramy inn¹ muzykê www.alcatraz.pl PUB’S PUB’S& &CLUBS CLUBS

27 ¯ydowska St. tel. +48 61 851 37 29 www.girasole.com.pl e-mail: trattoria�girasole.com.pl Otwarte od 12 do ostatniego goœcia. Polecamy kuchniê w³osk¹ GIRGI ASRO LEOLE AS i œródziemnomorsk¹

ALCAL ATCRA ATZRAZ

27 27 ¯ydowska St. St. ¯ydowska

tel. tel. +48+48 61 61 851851 37 37 29 29 ROOM 55 RESTAUwww.girasole.com.pl RA CJA HOTEL Klub Muzyczny Klub Muzyczny www.girasole.com.pl 80/82 Stary Rynek 13/15 Nowowiejskiego St. St. NHOTEL-RESTAURACJA 13/15 Nowowiejskiego H Poze-mail: nae-mail: ñ trattoria�girasole.com.pl trattoria�girasole.com.pl DON PRESTIGE tel. +48 61 855 32+48 24 tel. tel. +48 61 61 853853 28 28 81 81 Otwarte od od 12 12do doostatniego Otwarte ostatniego 67 Œwiêty Marcin St. RESIDENCE DELICJUSZ Co Co wieczór gramy inn¹inn¹ muzykê wieczór gramy muzykê www.room55.pl goœcia.

Polecamy kuchniê w³osk¹ goœcia.

Polecamy kuchniê w³osk¹ 2 Św. Marcin St. Trzebaw-Rosnówko tel. +48 61 624 88 00 www.alcatraz.pl www.alcatraz.pl i œródziemnomorsk¹ i œródziemnomorsk¹ tel. +48 61 8590 590 1 Poznańska St. fax +48 61 624 88 01 fax. +48 61 8590 591 tel. +48 61 810 81 08, +48 61 819 52 60 RORO OM& 55CLUBS OM 55 ASO LE nhpoznan�nh-hotels.com RES TA UTA RA JACJA HOTHEOT L EL UC RA PUB’S e-mail: RESTAURANTS reception@donprestige.com fax +48GIR 61RES 819 52 55 80/82 Stary Rynek 80/82 Stary Rynek HN¯ydowska NHOTEL-RESTAURACJA Po nañ H zPo znañ St. www.nh-hotels.com www.donprestige.com www.delicjusz.pl 27 HOTEL-RESTAURACJA DON PRESTIGE DON PRESTIGE

tel.TRA +48 61 61 855855 32 32 24 24 tel.

ALCA Z+48

67DELICJUSZ Œwiêty Marcin St. 67 Œwiêty Marcin RESIDENCE RESIDENCE tel. +48 61 851 37St.29 DELICJUSZ RESTAURA CJA GRECKA www.room55.pl www.room55.pl Św.

Marcin St. St. 2 Św.

Marcin PIANO BAR Muzyczny RESTAURACJA GRECKA2 Klub MYKONOS Trzebaw-Rosnówko Trzebaw-Rosnówko tel. +48 61 61 624624 88 88 00 00 tel. +48 www.girasole.com.pl AN O BA PI R S13/15 +48+48 61 8590 590590 tel.

61 8590 1 Poznańska St. 1&Poznańska Restaurant Cafe fax +48 61 61 624St. 88 88 01 01 fax +48 624 Nowowiejskiego St. 14 WolnościMY Sq.KONOtel. e-mail: trattoria�girasole.com.pl fax.fax. +48+48 61 8590 591591 61 8590 tel. +48 61 810 81 08, 61 819 52 60 tel. +48 61 810 81 +48 08, +48 61 819 52 60 BROWAR Słodownia ASO LE Restaura nhpoznan�nh-hotels.com nPUB t+48 &GIR CGIR af eASO nhpoznan�nh-hotels.com tel. +48 6114853Wolnoœci 34 36e-mail: RESTAURANTS RESTAURANTS Sq. tel.e-mail: +48 61 853 28 81 PUB’S && CLUBS PUB’S CLUBS reception@donprestige.com reception@donprestige.com fax 61 819 52LE55 fax +48 61 52 Otwarte od819 1255 do ostatniego otw. pn.-pt.tel.

11-23 www.nh-hotels.com www.donprestige.com www.nh-hotels.com www.delicjusz.pl www.delicjusz.pl ¯ydowska St. St. 27 ¯ydowska Cowww.donprestige.com wieczór gramy inn¹ muzykê42 +48 61 853 34 36 w³osk¹ BRPó³wiejska OWAgoœcia.

R PSt. U27BPolecamy S³od own iakuchniê ALCATRA Z Z ALCATRA sob.-niedz. 12-23 +48 61 851851 37 37 29 29 859tel.

65+48 70 61 RESRE TA RAC JA JA GR12-23 ECKEA SUTA URAC GR CKA tel./fax +48 61tel. www.alcatraz.pl otw. pn.-pt.

11-23, sob.-niedz. iPIœródziemnomorsk¹ PIANO BAR PIANO BAR Klub Muzyczny Klub Muzyczny www.pianobar.poznan.pl RESTAURACJA GRECKA MYKONOS RESTAURACJA GRECKA MYKONOS www.tawerna-mykonos.com.pl www.girasole.com.pl www.girasole.com.pl AN R ANBA OSt. BAR PIO MY KON OS13/15 OS13/15 42 Pó³wiejska Restaurant & Cafe Restaurant & Cafe Nowowiejskiego St. St. Nowowiejskiego Indian Restaurant www.tawerna-mykonos.com.pl 14 Wolności Sq.MY 14 Wolności Sq.KON e-mail: trattoria�girasole.com.pl e-mail: trattoria�girasole.com.pl www.slodownia.com GIRASOLE BROWAR PUB BROWAR Słodownia Res ta u ra n t &nPUB Caf e ode70 Res ta u ra t Słodownia & od Caf tel. tel. +48 61 34Wolnoœci 36 6114 853 34tel.

36tel.

14853 Wolnoœci Sq. +48Sq. 61 61 853853 28 28 81Lokalizacja: +48 81 RO+48 OM 55 tel./fax RE +48 61 859 65 Otwarte Otwarte 12 ostatniego STA URA CJA HOTE L do doostatniego Stary Browar wejście z12 Dziedziñca Sztuki 27 ¯ydowska St. otw. pn.-pt.

11-23 otw. pn.-pt.

11-23 42 Pó³wiejska St. 42 Pó³wiejska St. Co61 wieczór gramy inn¹inn¹ muzykê Co wieczór gramy muzykê CAFE BOR DOtel.Stary +48+48 61 853 34 34 36 tel.

853 36 80/82 Rynek goœcia.

Polecamy w³osk¹ goœcia.

Polecamy w³osk¹ B R OW A R P U B S³ od wnoiwn akuchniê B R OW A R P U B S³ood iakuchniê www.pianobar.poznan.pl lub od ul. tel./fax Kościuszki NH Pozn añ 12-23 12-23 Prawdziwe indyjskie jedzenie tel. +48 61 851 37sob.-niedz.

29sob.-niedz. +48+48 61 859 65 70 tel./fax 61 859 65 70 www.alcatraz.pl www.alcatraz.pl otw.otw. pn.-pt.

11-23, sob.-niedz.

12-23 pn.-pt.

11-23, sob.-niedz.

12-23 listopad i œródziemnomorsk¹ i œródziemnomorsk¹ www.tawerna-mykonos.com.pl www.tawerna-mykonos.com.pl tel. +48 61 855 32 24 2011 www.pianobar.poznan.pl www.pianobar.poznan.pl www.slodownia.com Restauracja-Kawiarnia www.girasole.com.pl w samym sercu Poznania 42 42 Pó³wiejska St. St. St. Pó³wiejska 67 Œwiêty Marcin www.tawerna-mykonos.com.pl www.tawerna-mykonos.com.pl www.slodownia.com www.slodownia.com www.room55.pl GIRASOLE GIRASOLE trattoria@girasole.com.pl CHIÑSKA RESTAURACJA 28 ¯ydowska St. ROOM 55 55 ROOM tel./fax +48 61 859 tel./fax +48 61 859 65 tel. +48 61 624 8865 RE STA URACJA H00 OTE RE STA URACJA HDziedziñca OTE L Sztuki Lokalizacja: Stary Browar wejœcie Authentic Indiane-mail: food Lokalizacja: Stary Browar wejście z70 Lokalizacja: Stary Browar wejście zL70 Dziedziñca Sztuki 27 ¯ydowska 27 ¯ydowska St. Otwarte od 12 do ostatniego gościa.

Polecamy CASt. FE BOR D80/82 ODStary C00 A FE BOR O Stary 80/82 Rynek RynekAZALIAlub www.pianobar.poznan.pl www.pianobar.poznan.pl od ul.odNH Kościuszki lub ul. 61 Kościuszki tel. +48 61 851 81 Pozn añlub NH Pozn añ tel. +48 61 851 37 29 tel. +48 61 851 37 29 fax +48 624 88 01 z Dziedziñca Sztuki od in the heart of Poznań kuchniê w³osk¹ i śródziemnomorsk¹ tel. tel. +48+48 61 61 855855 32 32 243424Św. Marcin St.67 67 www.slodownia.com www.slodownia.com Restauracja-Kawiarnia Restauracja-Kawiarnia www.girasole.com.pl www.girasole.com.pl Œwiêty Marcin St. St. Œwiêty Marcin www.cafebordo.com nhpoznan�nh-hotels.com RESTAURANTS ul. +48 Koœciuszki www.room55.pl www.room55.pl e-mail: trattoria@girasole.com.pl e-mail: trattoria@girasole.com.pl CHIÑSKA RESTAURACJA CHIÑSKA RESTAURACJA tel.

61 853tel.

24tel.

42Stary 28 ¯ydowska St. St. 28 ¯ydowska THE MEXICAN +48 61 624 88 88 00 +48 61 624 00 Lokalizacja: Browar wejœcie Lokalizacja: Stary Browar wejœcie www.nh-hotels.com Uniesienia dla podniebienia w naj61-815 Poznań 19 Kramarska Otwarte od 12oddo12ostatniego gościa.

Polecamy Otwarte do ostatniego Polecamy open 12 AZALIA AZALIA pm 10.30 pm tel. +48 61 61 851gościa.

00 81 81 tel. +48 851 00 St. (od ul.Wielkiej) fax fax +48 61Sztuki 624lub 88lub 01od +48 61 624 88 01 z Dziedziñca Sztuki od z–Dziedziñca kuchniê w³osk¹ i śródziemnomorsk¹ kuchniê w³osk¹ i śródziemnomorsk¹ piêkniejszym ogrodzie Starówki C HI Ñ SK A RE S TA 34 Św.

Marcin St. U RA C JA 34 Św.

Marcin St. ul. Ratajczaka 30tel. +48 61 851 05 36RESwww.cafebordo.com www.azalia.poznan.pl TAU RACJRESTAURANTS A RESTAURANTS GRECKA www.cafebordo.com nhpoznan�nh-hotels.com nhpoznan�nh-hotels.com ul. tel.

Koœciuszki ul.

Koœciuszki tel. +48 61BAR 853 24 42 61 853 24 42 THETHE MEXICAN MEXICAN O+48 PIAN www.nh-hotels.com Uniesienia dla dla podniebienia w chiñski najwww.nh-hotels.com Uniesienia podniebienia w naj-masa¿ +48Page 61 22 146www.mexican.pl 961 MYK ONO S _kwiecien2012.qxd 7/20/2012 9:48tel.AM open 12 pm – 10.30 pm pm open 12 pm – 10.30 19 Kramarska St. (od ul.Wielkiej) 19 Kramarska St. (od ul.Wielkiej) A ZA L IA THE Mtel.

EXtel.

ICA Npiêkniejszym ogrodzie Starówki Starówki CHIwww.azalia.poznan.pl Ñtau SKÑrant ASKRE TA CJACJA CHI A &SRE SURA TA TAUogrodzie RACJA GR ECK A A www.azalia.poznan.pl TAU RACJA GRECK +48 61Wolnoœci 851 05 36 +48 61piêkniejszym 851 05RES 36RES tel. +48 61 22 46 962 Res Ca feURA 14 Sq. Wydawnictwo BESSA chiñski masa¿ chiñski IAN O BAR Pmasa¿ IAN O BAR PSt. www.mexican.pl www.mexican.pl 34 Œw.

Marcin MYK ONO S MYK ONO S 19 Kramarska St. biuro@tavaa.pl AZA IALIA ALZA tel. +48 61EXM853 tel./fax +48 22 877 33 71 THETHE M IC EXAN IC34 AN 36 ROWA RRes PU Brant S³odo wnia Res tau rant & Ca tau & feCa tel. +48BEwa 61Stasiak 853 24 42 14 14 Wolnoœci Sq.Sq. managers: Wolnoœci Marketing –Marcin mobile 698 805fe992 Wydawnictwo BESSA Wydawnictwo BESSA (od ul.Wielkiej) Welcome to Poland otw. pn.-pt.

11-23, sob.-niedz.

12-23 34 34 Œw.Œw.

Marcin St. St. President: Elżbieta Swatowska 19 Kramarska St. 19 Kramarska St. www.tavaa.pl tel. +48 61 853 34 36 tel. +48 61 853 34 36 tel./fax +48 22 877 33 71 tel./fax +48 22 877 33 71 open 12 pm-10.30 pm Translation: Kacper Kozicki ROWA R853 PUB S³odo wniawnia BROWA R PUB odo 42 Pó³wiejska ul. Wieniawskiego 5/9, 61-712 Poznań, +48 61 851 05 36 tel.managers: +48B+48 853 24 42 tel.

61 42S³698 www.tawerna-mykonos.com.pl Vice-President: Bożena Prusakowska Marketing managers: Ewa61 Stasiak –St. mobile 698 805 805 992 992 Marketing Ewa Stasiak –24 mobile (od(od ul.Wielkiej) ul.Wielkiej) Welcome totel.

Poland Welcome to Poland otw.otw. pn.-pt.

11-23, sob.-niedz.

12-23 pn.-pt.

11-23, sob.-niedz.

12-23 President: Elżbieta Swatowska President: Elżbieta Swatowska Associates: Adam Kaliński, Ewa Stasiak, Lidia Wejman, tel./fax +48 61 852 10 06, tel. +48 61www.mexican.pl 8617 000, www.azalia.poznan.pl tel./fax +48 61 859 65 70 open 12 pm-10.30 pm open 12 pm-10.30 pm Translation: Kacper Kozicki Translation: Kacper Kozicki THE PUBLISHER OF: 42 Pó³wiejska St. 42 Pó³wiejska St. ul.

Wieniawskiego 5/9, 61-712 Poznań, ul.

Wieniawskiego 5/9, 61-712 Poznań, tel. +48 61 851 05 36 tel. +48 61 851 05 36 www.tawerna-mykonos.com.pl www.tawerna-mykonos.com.pl Vice-President: Bożena Prusakowska

Restauracja Indyjska

Where to go

Vice-President: Bożena Prusakowska Romuald Ferens, Renata CA+48 FE8617 RDO Associates: Adam Kaliński, Ewapiątkowska-Ratajczak Stasiak, Wejman, Associates: Adam Kaliński, Ewa Lidia Wejman, tel./fax +48+48 61 852 10 06, 61 000, tel./fax 61 852 10 tel.

06, +48 tel.

61BO 8617 000, www.azalia.poznan.pl www.azalia.poznan.pl Welcome to Warsaw tel./fax +48Stasiak, 61Lidia 859 65 70 70 tel./fax +48 61 859 65 www.pianobar.poznan.pl chiñski masa¿ THE THE PUBLISHER OF: OF:e-mail: miesiecznik@welcometo.poznan.pl PUBLISHER www.mexican.pl www.mexican.pl Romuald Ferens, Renata piątkowska-Ratajczak Romuald Ferens, Renata piątkowska-Ratajczak Correction Wejman CAFE BORDO CAFE BO RDO of text: Lidia e-mail: miesiecznik@welcometo.poznan.pl e-mail: miesiecznik@welcometo.poznan.pl bprusakowska@post.pl to Warsaw Welcome to WarsawEditor-in-chief: Bożena Prusakowska, 04- 697 Warsaw, 243 Mrówcza St. Welcome www.pianobar.poznan.pl www.pianobar.poznan.pl chiñski masa¿ chiñski masa¿ www.slodownia.com Restauracja-Kawiarnia Correction of text: Lidia Wejman Correction of text: Lidia Wejman Editor-in-chief: Bożena Prusakowska, bprusakowska@post.pl Editor-in-chief: Bożena Prusakowska, bprusakowska@post.pl DTP & Prepress: Agnieszka Jankowska 04- 697 Warsaw, 243 243 Mrówcza St.ofSt.Marketing: Renata 04- 697 Warsaw, Mrówcza Director Piątkowska-Ratajczak – mobile 600 45Restauracja-Kawiarnia 32Restauracja-Kawiarnia www.slodownia.com www.slodownia.com tel./fax +48 22 877 33 71 28 ¯ydowska St.16mobile DTP DTP & Prepress: Agnieszka Jankowska & Prepress: Agnieszka Jankowska Director of Marketing: Renata Piątkowska-Ratajczak – mobile 600 600 45 32 Director of Marketing: Renata Piątkowska-Ratajczak 4516 +48+48 22 877 33 71 22 877 33 71 Lokalizacja: Stary Browar wejœcie 28 –28 ¯ydowska St.32St.16 ¯ydowska Welcome to Cracow and Małopolskatel./fax – tel./fax franczyza Lokalizacja: Stary Browar wejœcie Lokalizacja: Stary Browar wejœcie Welcome to Cracow and and Małopolska – franczyza Welcome to Cracow Małopolska – franczyza tel. +48 61 851 00 81 z Dziedziñca Sztuki lub odlub tel. sponsorowanych. +48+48 61 61 851851 00 00 81 81 tel.

Redakcja treść reklam i artykułów sponsorowanych.

Cena zakupu jednego egzemplarza: 31-503 Cracow, 25A Lubicz St. 31-503 z Dziedziñca lub od 10,58 z Dziedziñca Sztuki od10,58zł10,58 Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów sponsorowanych.

Cena zakupu jednego egzemplarza: zł zł Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów CenaSztuki zakupu jednego egzemplarza: Cracow, 25A 25A Lubicz St. St. nie odpowiada za 31-503 Cracow, Lubicz www.cafebordo.com www.cafebordo.com www.cafebordo.com tel./fax +48 12 421 89 77 fornot of theforadvertisements the sponsored articles. ul. Koœciuszki tel./fax +48+48 12 421 89We 77 tel./fax 12 421 89 do 77 not take responsibility We do take responsibility the of the advertisements and and the sponsored articles.

We dothe notkontent take responsibility for kontent the kontent ofand the advertisements the sponsored articles. ul. ul.

Koœciuszki Koœciuszki Muzeum Socrealizmu dla dla podniebienia Uniesienia podniebienia w najUniesienia dlaUniesienia podniebienia w naj- w naj-

SPRAWDZONY PARTNER W BADANIACH ŚRODOWISKOWYCH

In an ongoing effort to meet our clients’ expectations, EKOLAB has implemented a management system compliant with the PN-EN ISO/IEC -17025: 2005 standard as well as PCA requirements. We have been awarded Accreditation Certificate No. AB 869 that will enable us to expand the range of the offered laboratory services.

Spełniając oczekiwania naszych klientów wdrożyliśmy system zarządzania, zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC -17025: 2005 oraz obowiązującymi dokumentami PCA i otrzymaliśmy certyfikat akredytacji nr AB 869. Uzyskany certyfikat akredytacji pozwala na dynamiczny rozwój oferowanych usług badawczych.

The EKOLAB Laboratory offers the following analytical services:  physical and chemical analyses of water, sewage, sediment, soil, waste, air samples,  tests inspecting the working environment,  air pollution measurements,  measurements of industrial, traffic and railway noise,  tests investigating the purity of industrial plants, ventilation systems and compressed air systems in pharmaceutical plants.

Laboratorium EKOLAB oferuje następujące badania i pomiary:  analizy fizyczno-chemiczne wody, ścieków, osadów, gleby, odpadów, próbek powietrza,  pomiary środowiska pracy,  pomiary emisji zanieczyszczeń do powietrza,  pomiary hałasu przemysłowego, drogowego, kolejowego,  pomiary czystości pomieszczeń, układów wentylacyjnych oraz sprężonego powietrza w zakładach farmaceutycznych.

EKOLAB is also a provider of CONSULTING services in the area of environmental protection, including:  monitoring business clients’ conformance to environmental protection regulations,  assisting business clients in acquiring environmental permits, including integrated permits,  monitoring the observance of environmental protection requirements during investment projects,  acoustic analyses, designing technologies for reducing noise emissions.

Poza tym świadczymy kompleksowe usługi KONSULTINGOWE z zakresu ochrony środowiska obejmujące:  doradztwo w zakresie zgodnego z prawem ochrony środowiska funkcjonowania firm,  prowadzenie postępowań w sprawie wydania pozwoleń środowiskowych, w tym pozwoleń zintegrowanych,  prowadzenie procesu inwestycyjnego z punktu widzenia ochrony środowiska,  analizy akustyczne i projekty technologii ograniczenia emisji hałasu.

Our GEOLOGY and HYDROGEOLOGY department develops and performs:  geological and hydrogeological documentation,  soil tests,  rigging services.

Nasza pracownia GEOLOGII I HYDROGEOLOGII oferuje wykonanie:  dokumentacji geologicznych i hydrogeologicznych,  badań gruntu,  prac wiertniczych.

Our services meet the highest quality standards

Gwarantujemy usługi na najwyższym poziomie

ogrodzie Starówki CHI ÑSK A TAU RES TAURAC piêkniejszym ogrodzie Starówki ÑSK A RES TAURAC piêkniejszym piêkniejszym ogrodzie Starówki CHIÑSK ACHI RES RAC JAJA JA

19 19 Kramarska St. St. Kramarska 19 Kramarska(odSt. ul.Wielkiej) (od ul.Wielkiej) tel. tel. +48+48 61 61 851851 05 05 36 36 (od ul.Wielkiej) www.mexican.pl www.mexican.pl tel. +48 61 851 05 36

welcome_kwiecien2012.qxd

30

7/20/2012

9:48 AM

Page 1

www.mexican.pl

AZALI AZA ALIA

AZALIA

34 34 Œw.Œw.

Marcin St. St. Marcin 34 Œw.tel.Marcin +48+48 61St. 853853 24 24 42 42 tel.

61 tel. +48 61 24 42pm pm open 12853 pm-10.30 open 12 pm-10.30 www.azalia.poznan.pl www.azalia.poznan.pl open 12 pm-10.30 pm

EKOLAB Sp. z o.o. : Kobylnica , ul. Południowa 5, tel. +48 61 651 01 01 e-mail: ekolab@ekolab.pl

chiñski masa¿ chiñski masa¿

www.azalia.poznan.pl chiñski masa¿

to go

THETHE MEXI CANCAN MEXI

THE MEXICAN

2

www.ekolab.pl

CIEPŁO Z WNĘTRZA ZIEMI DLA TWOJEGO BIZNESU

POMPY CIEPŁA PROGTERM ul. Nadgoplańska 16B, 88 -150 Kruszwica tel. +48 663 50 60 66 www.progterm.pl

BEZPIECZNE PLACE ZABAW SAFE PLAYGROUNDS

NAWIERZCHNIA POLIURETANOWA POLYURETHANE SURFACES

KOMPLEKSOWE WYKONANIE COMPREHENSIVE INSTALLATION

OFERUJEMY:  Produkty najwyższej jakości,  Certyfikaty na potwierdzenie zgodności z obowiązującymi normami,  Kompleksowe wykonanie, w tym również indywidualnych projektów,  Konkurencyjne ceny OUR OFFER INCLUDES:  Highest quality products,  Certificates confirming compliance with the norms,  Comprehensive installation including individual projects,  Competitive prices

Z.R.B. „INSTAL-KRAN” Jarosław Zbierski ul. Pogodna 30, Krągola k/Konina, 62-571 Stare Miasto tel.: +48 63 241 57 84, fax: +48 63 244 51 55 www.instal-kran.com.pl www.instal-kran.pl www.superplac.pl