Meester Visserplein Ontwerp
Wesley Verhoeven & Malou Speets Afstudeeratelier ‘Urban Voids’
Colofon Afstudeer atelier Begeleider Tweede lezer Werkveld deskundige
Urban Voids Abram de Boer Peter Dautzenberg Marc Prosman architecten
Studiejaar 2012/2013 Studenten Malou Speets (500623865) Malou_104@hotmail.com Wesley Verhoeven (500600458) Wesley_Verhoeven@hotmail.com School Hogeschool van Amsterdam Opleiding Bouwkunde (domein Techniek) Studierichting Architectuur
Inhoudsopgave Inleiding Urban Voids
05
Conclusie analyse Inleiding Meester Visserplein Probleemstelling en opgave Doelgroepen Programma van Eisen Schaalniveaus
08 15 18 21 22
Concept
26 34 38 47
Ontwerp uitgangspunten Samenvatting ontwerp Stedenbouwkundige uitgangspunten Toekomst visie
Ontwerp Situatie Plattegronden Gevels Doorsneden Toelichting Afwerkstaat
51 52 60 67 71 83
Constructie Plattegronden Hoofddraagconstructie Ruimtelijk vakwerk
89 92 95
Flexibiliteit Atrium Tunnel Box
99 101 104
Brandveiligheid Brandcompartimenten Vluchtwegen
110 113
Installatie principe Zomer/ Winter Ventilatie
116 120
Maquette
124
Nawoord
135
3
Bron: www.maps.google.nl
Inleiding Urban Voids Een urban void is een ruimte in een stad die niet naar zijn capaciteit functioneert. Zo kan het gaan over een leegstaand pand, een leeg kavel of een openbare ruimte rondom infrastructuur. De ruimte beschikt over voldoende potentie, maar door verschillende factoren kan het zijn dat de ruimte nog niet eerder is ingevuld. Urban Voids, als binnenstedelijke leegte, zijn alle ruimten die onbenut blijven voor verdere private of publieke invulling. Oorzaak van deze Urban Voids zijn de beperkingen zoals regelgeving, toekomstige ruimtelijke reservering, technische en/ of financiĂŤle (on)haalbaarheid en sociaal-culturele tegenstand. Urban Voids spelen juist een cruciale rol bij stedelijke vernieuwing van metropolitane gebieden. Door het benutten van Urban Voids leveren ze een fysiek-ruimtelijke, sociaalmaatschappelijke en economische bijdrage aan de vitaliteit en duurzaamheid. In het afstudeeratelier Urban Voids onderscheiden we braakliggende terreinen, restruimten nabij infrastructuur en leegstaande gebouwen in de bestaande stad. Deze lege ruimten, leegstaande en verouderde gebouwen zorgen voor een devaluatie van de gebouwde omgeving, maar hebben de potentie om (her)ontwikkeld te worden tot een functionerend onderdeel van de stad. Voor dit afstudeeratelier hebben wij gekozen voor een Urban Void binnen infrastructuur.
5
Conclusie analyse Inleiding Probleemstelling en opgave Doelgroepen Programma van eisen Schaalniveaus
North
Mr. Visserplein
Inleiding Meester Visserplein In de jaren vijftig is het ‘Plan 5 verkeersplan’ goedgekeurd door de gemeenteraad van Amsterdam. Dit ambitieuze plan paste in de jaren van de wederopbouw. Het tijdens de oorlog gebombardeerde Rotterdam werd in die tijd ingrijpend vernieuwd en maakte een grote economische bloei door. Amsterdam dreigde een achtergebleven openluchtmuseum te worden. Dat wilde de gemeente voorkomen. Amsterdam moest ook grootschalige, moderne nieuwbouw krijgen in nieuwe stadsdelen in Noord en de Bijlmermeer. Daarbij hoorde een netwerk van moderne verkeerswegen: de metro, de IJtunnel, de Coentunnel en de Schellingwouderbrug. In dit plan wordt de toegang tot de IJ-tunnel mogelijk gemaakt. Na deze goedkeurig, hebben er grote sloopacties rondom de Mozes en Aäronkerk plaatsgevonden, waardoor gehele bouwblokken zijn verdwenen. Op de ontstane vlakte is vervolgens een innoverend kruispunt gemaakt wat de verschillende verkeersstromen op verschillende niveaus moest rondleiden. Zo werd er een autotunnel gemaakt op -8 meter onder het maaiveld en een voetgangerstunnel op -3 meter. Al snel werd er geconcludeerd dat er onvoldoende rekening gehouden was met het fietsverkeer. Ook werden de voetgangertunnels gezien als een donker doolhof, waar je je liever niet doorheen waande. De tunnels werden al snel overgenomen door graffiti artiesten en door junks. Om deze reden zijn de tunnels in 1985 dicht gemetseld. Nadat er voor Amsterdam een referendum wordt gehouden over een autoluwe binnenstad, was de autotunnel al snel de niet meer noodzakelijk. In 1996 werd deze definitief afgesloten. In 2002 komt er een nieuw masterplan voor de Wibautas. Het Mr. Visserplein wordt in dit plan opgenomen en krijgt uitsluitend de functie verkeer. In 2009 wordt de rotonde verbouwd tot een
dubbele T-Splitsing. Waar de bouwblokken vroeger in het stratenpatroon zijn opgenomen, is op het ontstane Mr. Visserplein nu een onoverzichtelijk en ‘raar’ verkeersknooppunt. Alles komt hier samen, maar de openbare ruimte op het plein is nauwelijks bereikbaar. “Het verkeersplein is bekend komen te staan als één van de grootste architectonische blunders van die tijd.” Sinds de opening van de tunnels en de bouw van de metrotunnels is er al kritiek over het ontstane Mr. Visserplein. Tientallen bureaus hebben plannen gemaakt om het plein weer zijn oude charme terug te geven. Er zijn verscheidene plannen gemaakt met verschillende functies op het plein te situeren en vanuit de gemeente is er een haalbaarheidsstudie gedaan, om erachter te komen wat het beste zou functioneren op het plein. Verder is er grote belangstelling om het plein te bebouwen volgens het historische stratenpatroon. Het feit dat het plein is ontstaan door een ‘mislukt’ modern verkeerskruispunt, vinden wij erg interessant. Er zijn vaak restruimtes in en rondom infrastructuur die naar onze visie een grote potentie hebben. De plekken zijn goed bereikbaar, maar worden alleen gebruikt voor verkeer. De ruimtes bieden vaak veel meer mogelijkheden. De geschiedenis van dit plein zorgt ervoor dat de ontwerpopgave complex is, maar ook heel uitdagend. De autotunnel die sinds de jaren negentig niet meer in gebruik is, is nooit gesloopt en de voetgangerstunnel is ook in tact gebleven. Deze bestaande constructies kunnen voor een nieuw ontwerp voor een hoge complexiteit zorgen, maar eveneens kunnen deze een grote meerwaarde bieden.
9
1925
Bron: www.beeldbank.amsterdam.nl
1967
11 Bron: www.beeldbank.amsterdam.nl
1983
Bron: www.beeldbank.amsterdam.nl
1983
13 Bron: www.beeldbank.amsterdam.nl
2013
Samenvatting Probleemstelling Het Meester Visserplein is ontstaan door een moderne visie op de infrastructuur in Amsterdam in de jaren zestig. De historische structuur is verloren gegaan. Het nieuwe verkeerspunt heeft echter nooit optimaal gefunctioneerd en is sinds de jaren tachtig een ‘black spot’ in het centrum van Amsterdam geworden. Het plein is momenteel geen plein waar bezoekers graag naar toe gaan of verblijven. Het plein heeft geen directe functies die direct aan het plein georienteerd zijn. Het plein is met uitzondering van de Portugese Synagoge volledig omsloten door dichte gevels. Dit samen met de moeilijke bereikbaarheid zorgt ervoor dat het niet de moeite waard is om op dit plein te verblijven.
Deze opgave is op zichzelf al complex genoeg. Wij zullen daarom een uitspraak doen over de bestaande infrastructuur en omliggende bebouwing. Wij zullen dit behandelen, maar niet verder uitwerken. De tram zullen wij om de planlocatie heen leggen, waardoor deze niet dwars over het plein loopt. Onze focus zal liggen op het nieuwe ontwerp van de locatie.
Uitganspunten / Wat willen wij bereiken? - Het Meester Visserplein als schakel tussen het Centrum en Oost (de Plantage) - De toonaangevende historische bebouwing in zijn waarde laten Opgave - Interactie tussen verschillende disciplines Het Meester Visserplein heeft nu uitsluitend de functie verkeer. De ontstane ‘lege’ ruimte heeft echter Binnen - buiten naar ons idee veel potentie. Wij zien het plein als een ontmoetingsplek voor verschillende doelgroepen. Bezoekers - gebruikers Vanwege de positie in de stad met betrekking tot culturele- en de educatieve instellingen zien wij het plein Omliggende bebouwing als een verzamelplaats van deze groepen. Onderlinge ruimtes - Toegankelijkheid van het plein bevorderen Visie - Openbare ruimte maakt deel uit van het ontwerp De essentie van onze opgave zal bestaan uit het ontwerpen van een fijne verblijfplaats voor het publiek. De uitdaging hierin is de te ontwerpen openbare ruimte, rondom een nieuw te bouwen kunstcentrum. Dit kunstcentrum zal ondersteund worden door een horeca functie die voor iedereen toegankelijk is. De bestaande autotunnel en voetgangerstunnel willen wij opnemen in het ontwerp. Hier zal grotendeels het programma worden ondergebracht. Tevens willen wij het plein toegankelijk maken voor het publiek. Om dit te bereiken zien wij een nieuw te bouwen kunstcentrum wat de openbare ruimte van het publieke plein versterkt.
15
17
Centraal station OBA
Nieuwmarkt
Nemo
Zuiderkerk Theaterschool
Gassan Diamonds
Rembrandthuis
Mozes en A채ron kerk
Film academie
Waterlooplein
Academie van Bouwkunst
Stopera
Wertheimpark
Portugese synagoge
Plantage Artis
Joods Historisch museum Hortus Botanicus
Rembrandtplein
Hermitage
Amstel campus UVA complex
AHK Beeldende vorming
Doelgroepen Wij willen inspelen op de geschiedenis van het gebied en de historische footprint. Het plein willen wij deels gaan bebouwen. Vanuit het onderzoek, zijn wij het erover eens, dat het programma dat op het plein dient te komen moet inspelen op de studenten rondom het plein. Tevens zal het gebouw ten dienste worden gesteld aan de verschillende instanties rondom het plein. Hiermee spelen wij onder andere in op het haalbaarheidsplan van de gemeente. Het mr. Visserplein ligt centraal ten opzichte van verschillende culturele instellingen en opleidingen. Vanuit de Amsterdamse Hogeschool der Kunsten zijn er verschillende afdelingen rondom dit plein gevestigd. De Academie van bouwkunst, Filmacademie, de Theaterschool en Beeldende vorming zijn lopend binnen vijf minuten te bereiken en zijn hierdoor een belangrijke doelgroep. Dit wordt mede versterkt door de nieuwe Amstel Campus aan de Wibautstraat en het bestaande Universiteiten complex. Wij zien mogelijke potentie om diverse ruimtes beschikbaar te stellen. De nieuwe ruimtes worden vrijgegeven voor exposities, tentoonstelling en/of voorstellingen ten behoeve van culturele instanties en ‘kunst’ opleidingen. Het mr. Visserplein zien wij als een ‘stepping stone’ naar Amsterdam Oost. Waar velen bezoekers vanuit het Centrum de rug toekeren bij dit plein, zien wij deze locatie als een tussenstop naar de verschillende schatten van Amsterdam Oost. Hierin speelt de Plantage, met cultuur in het groen een belangrijke rol om deze connectie te versterken. De Plantage biedt interresante bezienswaardigheden aan voor bezoekers: zoals de Hortus Botanicus, Artis, Hermitage en het verzetsmuseum. De bestaande voetgangerstunnel breiden wij uit, waardoor het mogelijk is om het Meester Visserplein zonder barrière over te steken. Tevens zal er bij de entree informatie worden verstrekt over de verschillende instanties in de buurt. Op deze manier zal het Meester Visserplein geen barrière meer zijn, maar een schakel tussen het centrum en Amsterdam Oost.
19
Programma De doelgroepen die gebruik gaan maken van het gebouw zijn hoofdzakelijk studenten en toeristen. Vanuit de doelgroepen is het programma ontstaan. Voor de bezoekers komt er een expositie ruimte en horeca. Voor de studenten zijn er werkplekken. Wij willen de twee verschillende doelgroepen van elkaar scheiden doormiddel van verschillende verkeersstromen. Mede door de potentie tot levendigheid van deze locatie zien wij kansen voor een exclusieve horeca gelegenheid. In het haalbaarheidsplan is naar voren is gekomen dat dit één van de meest succesvolle mogelijke functies op deze locatie is. Op deze manier wordt de doelgroep die wij naar dit cultuurcentrum willen trekken vergroot. De bestaande tunnels nemen wij mee in het ontwerp. Het plein is een openbare ruimte. Deze ruimte moet inspelen op het nieuwe bouwwerk, op de nieuwe functies, maar ook op de bestaande bebouwing rondom het plein. Historische gebouwen zoals de Portugese synagoge, Academie van Bouwkunst en de Mozes en Aäron kerk moeten in hun waarde gelaten worden. Door deze commerciële functies op het plein te plaatsen zorgen wij ervoor dat de connectie van het centrum en het oosten van Amsterdam wordt hersteld en de potentie van het plein tot zijn recht kan komen.
Expositie Toerist Openbare ruimte commerciële functies
Openbare ruimte Fietsenstalling Entree Informatie balie Expositieruimte Expositie Toiletten Garderobe Opslag Technische ruimte Boekshop Horeca Keuken Bar Toiletten Opslag Personeelsruimte Werkplekken Toiletten Studentshop
Visuele verbinding
Werkplekken Student
21
Stedelijke aanpak Nieuwsgierig Uitwisselen Ervaren Stedelijke ruimte
Openbare ruimte
Sociale ruimte
Commerciele ruimte
Uitvoeren Studie ruimte Dans/Film/Kunst
?
Horeca Winkel Expositie
Pleinen
Centrum Oost
Amsterdam
€
&
!
(x)
(x) : Positieve of negatieve variabel van de ligging in de stad (stedelijke ruimte) ! : Nieuwsgierigheid die wordt opgewekt wanneer de locatie te zien is (openbare ruimte) & : Functie van de voorruimte naar het gebouw € : Winstgevende functie van het gebouw ? : Gebruik van het gebouw
Schaalniveaus Het Meester Visserplein heeft momenteel zowel op stedelijk niveau als op de locatie ingezoomd verschillende mankementen en functioneert hierdoor niet juist in de stad. Om het plein te transformeren naar een succesvol plein, dat in het huidige stedelijk weefsel past, moet er op grotere schaal naar de locatie gekeken worden. Vroeger, voordat de bebouwing op het Meester Visserplein verdween, was dit stuk grond een positieve variabel op stedelijk niveau. Momenteel is deze positieve variabel veranderd in een negatieve variabel. Op stedelijk niveau moet deze locatie in het stedelijk weefsel worden geïntegreerd. (De witte schil).
De stad
Openbare ruimte
De locatie moet toeristen en gebruikers van de omliggende openbare ruimte zoals het Waterlooplein nieuwsgierig maken. Door deze nieuwsgierigheid te creëren, zullen de gebruikers de stap maken naar het plein en mogelijk verder richting Amsterdam Oost. (De blauwe schil).
Commercieel Centrum
Studie
Oost
Vanuit deze openbare ruimte betreden gebruikers de sociale ruimtes. Deze sociale ruimtes dienen als loopverkeersruimte en verblijfsruimte. In deze ruimte kunnen exposities van diverse culturele instellingen van Amsterdam Oost bekeken worden. De ruimtes zijn tevens vrij indeelbaar waardoor hier verschillende exposities gehouden kunnen worden. De ruimtes dienen voor uitwisseling van kennis, ideeën en ervaringen. (De groene schil). Het programma bevat verschillende commerciële functies wat het plein momenteel mist. Een ruimte waar zowel de toerist als de student van de kunstopleidingen invloed op heeft, is de tunnel. De tunnel wordt gebruikt voor het exposeren van kunstwerken, afstudeerprojecten en ander gerelateerd werk van de kunstopleidingen. Hier kunnen toeristen de kunststromingen van het hedendaagse Amsterdam bewonderen. Eveneens bevinden er diverse horeca functies en een boekenwinkel. (De gele schil). Het werk dat in de ruimtes bovenin het gebouw wordt gemaakt, wordt in de tunnels geëxposeerd. Alle kennis en ideeën komen hier vandaan en uiteindelijk aan de bezoeker tentoongesteld. (De oranje schil).
23
‘Nu is de put afgesloten, de toegangen zijn dichtgemetseld, alleen graffitiboys weten zich een weg te verschaffen in deze catacomben van Amsterdam, om muurschilderingen na muurschilderingen te maken. Daarom alleen moeten ze niet dichtgestort worden, maar stevig dichtgemetseld. Aan het nageslacht de eer om ze te gaan koesteren als de Romeinse thermen naast de Keulse kathedraal met zijn kleurige mozaïek’’. (Amsterdams stadsblad 1986)
Concept Ontwerp uitgangspunten Samenvatting ontwerp Stedenbouwkundige uitgangspunten Toekomst visie
Ney + Partners. Fochplein, Leuven
Als eerste verlagen wij een deel van het maaiveld naar -3 meter. Op deze manier creëren wij een continue beweging voor het voetgangersverkeer. De bezoekers hoeven niet te wachten voor het stoplicht en zij gaan in plaats van over de weg, onder de drukke verkeersweg door. Naast de Mozes en Aäron kerk maken wij trappen naar beneden. Aan de rechter zijde is een grote glazen pui, waar het gebouw betreden kan worden. Vervolgens komt de bezoeker in een grote open ruimte waar een directe zichtlijn aanwezig is richting het openbare plein aan de zijde van de Portugese Synagoge. In de hal zullen tijdelijke en vaste exposities aanwezig zijn. Hier kan de bezoeker de geschiedenis van de omgeving waarnemen en informatie verschaffen over de verschillende culturele mogelijkheden in de buurt. Op dit punt heeft de bezoeker de keuze om de expositie in de tunnel te bezoeken of om door te steken naar het plein aan de zijde van de Portugese Synagoge. Aan dit plein zullen commerciële functies gevestigd zijn. Via een trap wordt het plein omsloten. Deze trap is tevens ontworpen als verblijfsruimte en kan gebruikt worden als tribune.
De box zal een herkenningspunt worden voor dit plein. De plaatsing speelt in op de stedenbouwkundige context. Een belangrijk uitgangspunt is de historische voetprint van het bouwblok dat in de jaren zestig is gesloopt. Vervolgens snijden wij de box open doormiddel van een groot atrium. Op deze manier kan daglicht doordringen naar de donkere tunnels. Door deze opening ontstaat er een directe verbinding tussen de tunnels en de verdere ruimtes boven het maaiveld.
Pantheon, Rome
27
De zichtlijnen zijn een volgend belangrijk uitgangspunt. Het is belangrijk dat de Portugese Synagoge te zien blijft. Wij hebben daarom het volume aan de onderkant open gesneden. Verder is het van belang dat er zoveel mogelijk daglicht in de tunnels komt.
De bovenste laag van het gebouw willen wij een open karakter geven. Wij hebben daarom ook hier de box open gesneden. Op deze manier zal er een panorama view ontstaan over de omgeving.
29
PALEIS OP DE DAM
WAAG
ZUIDERKERK
MOZES EN AARON KERK
De overgebleven box willen wij zo transparant mogelijk vormgeven. De twee ‘zwevende’ boxen zullen een translucent karakter krijgen. De boxen zijn aan de uiteinden opgetild. Op deze manier blijven de belangrijkste zichtassen intact en ontstaat er een spiraalvormige beweging omhoog.
MEESTER VISSERPLEIN
PORTUGESE SYNAGOGE
HORTUS BOTANICUS
TROPENMUSEUM
31
33
Samenvatting ontwerp
De bestaande voetgangertunnel wordt uitgebreid. Hierdoor ontstaat er een continue beweging vanuit het centrum richting Oost. Naast de Mozes en A채ron kerk kan de tunnel worden betreden.
Vervolgens plaatsen wij een transparante box boven de bestaande tunnel. Op deze manier wordt het mogelijk grote vides te maken om zoveel mogelijk daglicht in de tunnels te krijgen.
In de box hangen wij twee ‘zwevende’ boxen. Deze boxen hebben een translucente schil wat leidt tot meer privacy. De uiteinden tillen wij op, om de belangrijke zichtlijnen intact te houden.
35
Visserplein
‘Kunstcentrum als verbindend element’
37
Routing De toestroom van verschillende doelgroepen naar het Meester Visserplein gebeurt vooral vanuit het centrum. Toeristen die vanuit de Nieuwmarkt naar het Waterlooplein komen, lopen voornamelijk via de Jodenbreestraat. De Weesperstraat die overgaat in de Valkenburgerstraat is voor deze doelgroep een gevaarlijke barrière die niet wordt overgestoken. Door deze barrière weg te halen en een directe verbinding te creëren naar het Meester Visserplein zal de locatie beter toegankelijk zijn. Een brede trap naast de Mozes en Aäronkerk brengt de bezoeker in een ondergrondse ruimte (-3000). Vanuit deze ondergrondse ruimte is het vele licht van het gebouw te ervaren. In de verte is het verdiepte plein met de activiteit op het plein te zien. De toerist beweegt zich in een ondoorbroken beweging naar Amsterdam Oost.
North
Een andere belangrijke doelgroep is de student. De student komt voornamelijk met de fiets of met het openbaar vervoer. Om de doelgroepen te scheiden en om een duidelijke logistiek in het gebouw aan te brengen, hebben wij een aparte entree voor de studenten.
Toerist Student
Stedenbouwkundige assen Het Meester Visserplein is een complexe locatie met vele belangrijke stedenbouwkundige assen. Op het plein monden diverse straten uit. Een belangrijke straat is de Jodenbreestraat, die de Nieuwmarkt verbindt met het Meester Visserplein. De historische bebouwing volgde deze lijn en maakt dit een belangrijke as.
North
Jod
enb
ree
str
aat
Als reactie op de complexe locatie kiezen we voor een duidelijke vormentaal: een transparante kubus, welke bovenop de bestaande tunnel wordt gezet. Deze kubus volgt de as van de Jodenbreestraat en staat parallel aan de Mozes en A채ronkerk.
Ra
Waterloopleinmarkt
Plein
Terras
aa
str
Shared space
Terras Trap/tribune
pe
nb
e urg
t
De as vanuit de Waterloopleinmarkt wordt doorgezet in de openbare ruimte voor de kubus. De rede dat deze gevel terug gelegd wordt is vanwege de zichtlijnen naar de Portugese Synagoge. Mede hierdoor wordt het Jonas Daniel Meijerplein meer betrokken bij het Meester Visserplein. De Rapenburgerstraat wordt in ere hersteld doormiddel van groen en materialisatie van de openbare ruimte.
Jonas Daniel Meijerplein
39
Zichtlijnen Portugese Synagoge
North
De Portugese synagoge aan het Meester Visserplein is een gebouw dat een rijke geschiedenis kent. Het is één van de weinig overgebleven Joodse gebouwen in deze buurt. Eveneens staat het sinds 2003 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het gebouw vertelt een verhaal over de locatie en dat beeld moet behouden worden. Vanaf het Waterlooplein is het belangrijk dat de Portugese Synagoge in het zicht is. Door een diagonaal te trekken vanaf de hoek van de Mozes en Aäronkerk naar de Synagoge kan de plot van het gebouw bepaald worden. De Portugese Synagoge bestaat uit een lager en een hoger gedeelte. Het hogere gedeelte is altijd te zien vanaf het Waterlooplein. Het lagere gedeelte is eveneens volledig zichtbaar door de hoek van het gebouw transparant te maken en de binnenbox op deze hoek op te tillen.
Zichtlijnen Het plein mist momenteel activiteit en functies waardoor bezoekers niet de stap nemen naar het Meester Visserplein. Door het gebruik van een transparante box wordt er openheid gecreëerd. In de transparante box bevinden zich twee ‘zwevende’ boxen vol met activiteit.
North
Beide boxen hebben een andere oriëntatie. Box A richt zich vooral op bezoekers van de waterloopleinmarkt en vanaf het Rembrandtplein. Deze box is bedoeld voor studenten van de Theaterschool of van een dans/theater-opleiding. Deze box is als het ware een kijkdoos waar bezoekers naar binnen kunnen kijken en de studenten bezig zien zijn.
A
B
Box B richt zich op de Filmacademie. Deze box is bedoeld voor studenten van de Filmacademie. De studenten kunnen ‘film’ projecties op hun eigen gebouw projecteren. Vanaf het maaiveld kan er vanaf het Waterlooplein onder Box A doorgekeken worden naar de Filmacademie. Aan de zijde van de Portugese Synagoge bevindt zich een verlaagd plein met een grote trap/tribune. Deze trap kan eveneens gebruikt worden als tribune voor een ‘openlucht bioscoop’. Hierdoor wordt er activiteit rondom het plein gecreëerd.
41
Infrastructuur
North
Al meer dan veertig jaar is het Meester Visserplein een verkeersknooppunt. In de stedelijke visies van Amsterdam zal dit niet veranderd worden en zal de locatie met deze ‘ongewenste’ gebruiker rekening moeten houden. In ons plan blijven de autowegen zoals in de huidige situatie bestaan. De enige infrastructurele aanpassing die wij maken is het omleggen van de tram. Deze zal niet meer diagonaal het plein oversteken maar met een bocht om de locatie. Door het verplaatsen van de trambaan zien wij potentie om eveneens de tramhalte te verplaatsen en direct voor het gebouw te leggen. Hierdoor kunnen studenten die met het openbaar vervoer reizen direct het gebouw betreden.
Groen Stadsdeel Amsterdam Centrum heeft reeds in een visie aangegeven hoe de groenstructuur rondom het plein moet worden. De hoofdlijnen van deze visie worden gevolgd in het plan.
North
Jod
enb
ree
Een uniforme (kleinere) bomenrij vanuit de rapenburgerstraat wordt doorgezet in de Nieuwe Amstelstraat.
str
aat
aa
str
e urg
nb
e ap
R
Mu
ide
rstr
aat
t
In de Jodenbreestraat worden eveneens uniforme bomenrijen geplaatst die doorlopen naar de Muiderstraat. Deze bomenrij willen wij onderbreken voor de filmacademie. Hierdoor wordt het zicht voor filmprojecties op de gevel niet belemmerd. Eveneens moet de Muiderstraat de entree worden van de Plantage / Amsterdam Oost. De Plantage staat bekend om zijn cultuur in het groen en hier moet dan ook de nadruk op gelegd worden door een groene ‘poort’ te creëren. Het Jonas Daniel Meijerplein bevat reeds bomen maar zou een groener uiterlijk kunnen krijgen.
Jonas Daniel Meijerplein
43
45 Concept maquette
Toekomst visie Het Meester Visserplein dient op verschillende niveau’s aangepakt te worden om zo beter te functioneren in de stad. Hiervoor is een korte toekomstvisie omschreven.
North
Jod
enb
ree
Allereest is het belangrijk dat de Jodenbreestraat aantrekkelijker moet worden qua functies. Deze functies moeten worden doorgevoerd richting de Plantage. De Plantage moet een duidelijke groene poort krijgen, als visitekaartje van Amsterdam Oost. Hierin kan de Hortus Botanicus een belangrijke rol spelen.
str
aat
Een grote ingreep is dat de Waterloopleinmarkt weer de ruimte moet krijgen die het vroeger had.
R
Waterloopleinmarkt
Mu
t
e
urg
nb
e ap
aa str
ide
rstr
aat
In de toekomst zou het mogelijk zijn om de tunnel te verbinden aan de binnentuin van de Academie van bouwkunst en aan de Filmacademie. Zowel voor de studenten als toeristen is dit een interresante verbinding. Naast de Mozes en Aäronkerk bevindt zich een ondergrondse verbinding naar het Meester Visserplein. Deze wand is een transparante gevel. De gevel van de Mozes en Aäronkerk is vrij gesloten en dient eveneens transparant te worden. De Mozes en Aäronkerk kan in de toekomst dienen als gebouw waar kunstlezingen gegeven worden en de kelder kan hiervoor gebruikt worden voor studio’s voor studenten. Toeristen kunnen hierdoor gemakkelijker een kijk nemen in deze kerk.
Jonas Daniel Meijerplein
47
Ontwerp Situatie Plattegronden Gevels Doorsneden Toelichting Afwerkstaat
Jodenbreestraat
Jonas Daniel Meijerplein
rth
No
Waterlooplein
51
Tunnel -8000
C
A
3034,6
4
60 X X
19250
26000
3
X X
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
B
C
D
C 0
rth
No
1
2
5 meter
E
A
F
Tunnel -3000
C
A
3034
4
19250
26000
3
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
B
C
D
C 0
1
2
5 meter
E
A
F
53
Maaiveld
C
A
3034
4
3
KK
X X 60
19250
26000
X X
KK
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
rth
No
A
B
C
D
C 0
1
2
5 meter
E
A
F
Laag 1
C
A
3034
4
X X 60
X X
3
X X
19250
26000
X60X 60
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
rth
No
B
C
D
C 0
1
2
E
F
A
5 meter
55
Laag 2
C
A
3034
4
19250
X X
X60X 60
B
X 30
X
X
B
X 30
26000
3
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
rth
No
B
C
D
C 0
1
2
5 meter
E
A
F
Laag 3
C
A
3034
4
X X 60
19250
26000
X X
X X 60
X X
3
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
rth
No
B
C
D
C 0
1
2
E
F
A
5 meter
57
Laag 4
C
A
3034
4
19250
26000
3
B
B
3022
2
1
10300
7000
12900 32000
A
rth
No
B
C
D
C 0
1
2
5 meter
E
A
F
Laag 5
C
A
4
Afschot 103 mm
3
X X 60
X X
Afschot goot 47mm
Afschot 104 mm
Afschot 104 mm
B
B Afschot goot 46,8 mm
2
Afschot 97 mm
1
A
0
rth
No
B
1
C
2
D
E
F
5 meter
C
A
59
Noord gevel
KUNSTCENTRUM
Oost gevel
61
Zuid gevel
KUNSTCENTRUM
KUNSTCENTRUM
West gevel
63
65
Doorsnede A-A
1
2
3
4
18.800+
11.200+
4.800+ 3.000+
p=0
3.300-
8.300-
3020
19250
3020 .
26000
67
Doorsnede B-B A
B
C
D
E
F
18.800+
14.400+
11.200+
7.500+
7.500+
KUNSTCENTRUM
8.300-
550
10300
7000
12900 32000
550
Doorsnede C-C 1
2
3
4
18.800+
14.400+
11.200+
7.500+
p=0
3.300-
8.300-
3020
19250
3020
26000
69
Zichtlijnen
De zichtlijnen spelen een belangrijke rol in het ontwerp, maar het is tevens noodzaak dat de nieuwe zichtlijnen de bezoeker zal moeten overhalen om het Meester Visserplein over te steken. Wij hebben daarom een gebouw ontworpen waar de bezoeker naartoe wordt getrokken. Het gebouw bestaat uit een transparante buitenbox met daarin twee ‘zwevende’ translucente binnen boxen. De nieuwe boxen zullen doormiddel van een groot atrium worden verbonden aan de bestaande tunnel. Het atrium zorgt niet alleen voor de toetreding van daglicht, maar zal ook dienen als een directe connectie tussen de nieuwe en de oude bebouwing. De verkeersruimtes zijn in en rond het atrium ondergebracht, waardoor er spannende uitkijkpunten ontstaan. De translucente boxen hebben een ingetogen karakter. De boxen zijn richting de Waterloopleinmarkt of richting de Filmacademie geopend. Op deze manier is het mogelijk de omgeving te betrekken bij de desbetreffende activiteiten die in de boxen plaats vinden.
71
Geluid
De locatie is gesitueerd naast een drukke verkeersweg. Eveneens passeert de tram het gebouw. Deze verkeers invloeden produceren veel geluid op de locatie. De ruimtes bedoeld voor studenten van de Filmacademie en Theaterschool verkiezen een stille ruimte. Doordat de twee boxen in het gebouw apart gefundeerd zijn en los gekoppeld zijn van de buitenste gevel, fungeert de transparante box als geluidswerende schil voor de binnenboxen.
73
rth
No
Logistiek
Om de doelgroepen te scheiden, zijn er twee verschillende hoofdroutes in het gebouw aanwezig. Het maaiveld hebben wij verlaagd naar -3 meter. Op dit niveau zijn twee ingangen geplaatst. Één ingang aan de zijde van de Mozes en Aäron kerk en één aan de zijde van het nieuwe verlaagde plein, ter plaatse van de Portugese Synagoge. Op deze manier ontstaat er een ondoorbroken beweging. De bezoeker kan zonder over te steken of te wachten voor het stoplicht het gebouw betreden. In de entreehal kan de bezoeker ervoor kiezen om direct door te steken naar het plein met de omliggende horeca of om een kaartje te kopen en de expositie in de tunnel te bekijken. De tweede route door het gebouw is de route van de student. De student zal aankomen met het openbaar vervoer of met de fiets. De tramhalte hebben wij verplaatst naar de Noordzijde van het gebouw. Hierdoor kan de student direct het gebouw betreden. Vervolgens zal hij bij de balie van de studentenshop een pas aanvragen om vervolgens een werkplek in één van de boxen te gebruiken. Doordat de routes onafhankelijk van elkaar functioneren is het mogelijk de tunnel te sluiten zonder het gehele gebouw af te sluiten. Op deze manier zorgen wij ervoor dat er ‘s nachts geen mensen in de tunnels kunnen hangen, terwijl de boxen en de horeca tot een later tijdstip in gebruik kunnen blijven. Met dit systeem kan de sociale veiligheid van het gebouw onder controle blijven.
75
Dwarsdoorsnede loopbrug, Atrium Schaal 1:10
Langsdoorsnede loopbrug Schaal 1:10
- Polycarbonaat vloer - Stalen T-proďŹ el - Installatie kanalen, 300 mm voorzien van brandklep
- Glazen balustrade ingeklemd met glasadaper aan UNP 200 proďŹ el - Pendelstaaf tbv hangconstructie brug 50mm afgewerkt met brandwerende coating (systeem S605 Basecoat) 90 minuten
50
200
4500 + P
1250
Langsdoorsnede loopbrug, Atrium Schaal 1:10
Belangrijke elementen in het atrium zijn de loopbruggen en trappen. Wij willen niet dat de aandacht van de boxen wordt weggetrokken, daarom hebben we de trappen minimaal gedetailleerd. De stalen constructie overspant van box tot box. Omdat dit een overspanning is van zo’n negen meter en we de profielen zo minimaal mogelijk willen hebben, hangen we de bruggen aan de dakconstructie. Dit doen we doormiddel van stalen pendelstaven. Deze staven worden bevestigd aan de UNP profielen van de brug. De vloerplaten zijn van polycarbonaat. Deze zijn zo verdeeld dat het stalen T profiel ten behoeve van de installatie kanalen hier precies onder zit. De installaties laten wij in het zicht en hangen onder de brug. De glazen balustrade wordt met glasadapters aan het stalen UNP profiel bevestigd.
4500 + P
200
50
77
g
in
w
k er
Be
g
in
Ui
tv
r oe
De twee boxen fungeren voor de openbare ruimte als ‘kijkdozen’’ om de bezoekers nieuwsgierig te maken. Overdag kan er naar binnen gekeken worden en s’ nachts zullen de boxen oplichten doormiddel van LED verlichting in de translucente gevel. De boxen zijn van binnen aan te passen op gebruik van de ruimte. De box is door middel van een trap/tribune verdeeld in twee delen. De laagst gelegen ruimte dient voor uitvoering van theater/dans of film. Vanaf de tribune is het mogelijk dit waar te nemen. Het is eveneens mogelijk om de box te sluiten door middel van een scherm dat naar beneden kan voor het glas. Het scherm kan gedeeltelijk of helemaal naar beneden gezet worden. Hierdoor kan ongewenst zonlicht tegen gegaan worden. Het is eveneens mogelijk de achtergrond setting te veranderen. Wanneer het scherm naar beneden is, kunnen er beelden geprojecteerd worden. De aanwezige constructie speelt hierin een belangrijke rol. Licht en andere installaties worden aan de raatliggers en vakwerken bevestigd doormiddel van een rail systeem. De bovenste ruimte wordt gebruikt voor het bewerken van beelden. Deze ruimte is vrij indeelbaar. Het is een huiskamer voor de student, waar tafels, stoelen en banken staan waar achter computers en laptops gewerkt wordt. Deze ruimte is eveneens af te sluiten doormiddel van een scherm wanneer een scheiding gewenst is tussen de uitvoering en bewerkingsruimte. De ruimte op de boxen is bedoeld voor studenten van de kunstopleidingen. Hier staan tafels waar gewerkt kan worden aan verschillende kunstprojecten. Dit kan in de vorm van maquettes, beelden of mode gerelateerd werk. Waar de ruimtes in de box meer ingetogen zijn, is de ruimte op de box open. Hier is directe interactie tussen de verschillende studenten en omgeving mogelijk.
Trap / tribune
OMA, Cornell University 79
AFWERKSTAAT TUNNEL -8000 Ruimte nr. Plaats - 2.01 Expositie ruimte
Bouwdeel Wanden Vloer Plafond Trap
Materiaal/ afwerking Bestaande wanden onaangetast laten Bestaande asvalt vloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag Beton prefab trap. Glazen balustrade
Kleur
Opmerking
RAL 9010 http://www.pglas.be/glazen-leuningen.php
-2.02
Garderobe
Wanden Vloer Plafond
In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
-2.03
Toiletruimte
Wanden Vloer Plafond
In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
-2.04
Opslag
Wanden Vloer Plafond
In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
-2.05
Technische ruimte
Wanden Vloer Plafond
In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
Geluidsisolatie waarde
TUNNEL -3000 Ruimte nr. Plaats Bouwdeel -1.01 Entree / expositieruimte Wanden Vloer Plafond
Materiaal/ afwerking Bestaande wanden onaangetast laten In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
Kleur
RAL 9010
-1.02
Fietsenstalling
Wanden Vloer Plafond
Bestaande wanden onaangetast laten Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
-1.03
Boekshop
Wanden Vloer Plafond
Bestaande wanden onaangetast laten Glazen wand voorzien van glazen schuifdeur Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
RAL 9010
-1.04
Opslag
Wanden Vloer Plafond
In het werk gestorte beton wanden, onafgewerkt Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
-1.05 -1.06 -1.07 -1.08
Horeca 02 Horeca 03 Horeca 04 Horeca 05
Wanden Vloer Plafond
Nader te bepalen Nader te bepalen Nader te bepalen
Overig
Plein
Wanden Vloer
Buitenwand glad afwerken Klinkers
Tribune / trap
Betontegels
Opmerking
Plaatselijke kunstenaars kunnen muur gebruiken voor graďŹ tti kunst Gelijk aan bestrating Portugese Synagoge
MAAIVELD Ruimte nr. Plaats 0.01 Entree / Atrium
0.03
0.03.1
Wanden Vloer Plafond
Metal stud wand afgewerkt met staalplaten Zandcement dekvloer afgewerkt met vloermat Staalplaat
Trappen
Trapboom Borstwering Vloer
Staal, voorzien van brandwerende coating Glas Polycarbonaat
Loopbrug
Borstwering Vloer
Glas Polycarbonaat
Studentshop
Wanden Vloer Plafond
Metal stud wanden tot 1.2 m afgewerkt met stuclaag Vanaf 1.2 m tot 2.0m glas Zandcement dekvloer nvt
Horeca 01
Wanden Vloer Plafond
nvt Zandcement dekvloer nvt
Keuken
Wanden
Metal stud wand, tegelafwerking Aan de zijde van atrium melkglas Tegelafwerking, mat Roestvrijstalen afdekroosters Akoestische plafondplaten, naadloos afgewerkt
RAL 9010
150 x 150 mm
RAL 9006 RAL 9023 RAL 9010
http://www.sto.nl/86479_NL-Akoestische_plafondsystemen_en_-
Metal stud wand, afgewerkt met stuclaag Aan de zijde van atrium melkglas Zandcement dekvloer Akoestische plafondplaten, naadloos afgewerkt
RAL 9010
Vloer Plafond
Vloer Plafond 0.03.2
Opmerking
Materiaal/ afwerking Glazen buitengevel, spider constructie Zandcement dekvloer Akoestische plafondplaten, naadloos afgewerkt
Tochtportaal
0.02
Kleur
Bouwdeel Wanden Vloer Plafond
Bar
Wanden
RAL 9010
http://www.sto.nl/86479_NL-Akoestische_plafondsystemen_en_-
RAL 9023
http://www.colorcoat-online.nl
RAL 9023
http://www.colorcoat-online.nl
RAL 9023
http://www.multiďŹ re.nl/systeem_s.html http://www.jomaro.nl/producten/glazen-balustrade.php
http://www.jomaro.nl/producten/glazen-balustrade.php
RAL 9010
300 x 300 mm
RAL 9010
http://www.sto.nl/86479_NL-Akoestische_plafondsystemen_en_-
0.03.3
Opslag / koeling
Wanden Vloer Plafond
Metal stud wand, tegelafwerking Tegelafwerking, mat Akoestische plafondplaten, naadloos afgewerkt
RAL 9010 RAL 9006 RAL 9010
150 x 150 mm Extra hoge isolatie waarde 300 x 300 mm
0.04
Personeelsruimte
Wanden
Metal stud wand, afgewerkt met stuclaag Aan de zijde van atrium melkglas Zandcement dekvloer Akoestische plafondplaten, naadloos afgewerkt
RAL 9010
Vloer Plafond Wanden Vloer Plafond
Metal stud wand, afgewerkt met stuclaag Zandcement dekvloer Gipsplaten afgewerkt met stuclaag
RAL 9010
0.05
Toiletruimte
RAL 9010
RAL 9010
81
LAAG 1 Ruimte nr. Plaats 1.01 Film ruimte
Bouwdeel Wanden Vloer Plafond
Trap / Tribune
Materiaal/ afwerking Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout Stucwerk
Kleur
Opmerking
RAL 9010
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/mistyInstallatie kanalen in zicht
Eikenhout afwerking
Algemeen Hoofddraagconstructie
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/misty-
Afgewerkt met brandwerende coating
RAL 9023
http://www.multiďŹ re.nl/systeem_s.html
Bouwdeel Wanden Vloer Plafond
Materiaal/ afwerking Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout Stucwerk
Kleur
Opmerking
RAL 9010
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/mistyInstallatie kanalen in zicht
Wanden Vloer Plafond
Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout Stucwerk
RAL 9010
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/mistyInstallatie kanalen in zicht
LAAG 2 Ruimte nr. Plaats 2.01 Film werkruimte
2.02
Dans performance
Trap / tribune
Eikenhout afwerking
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/misty-
LAAG 3 Ruimte nr. Plaats 3.01 Dans werkruimte
3.02
3.03
Kunst werkruimte
Toiletruimte
Bouwdeel Wanden Vloer Plafond
Materiaal/ afwerking Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout Stucwerk
Borstwering Vloer Plafond
Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout nvt
Wanden Vloer Plafond
Metal stud wand afgewerkt met stucwerk Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout Stucwerk
RAL 9010
Bouwdeel Borstwering Vloer Plafond
Materiaal/ afwerking Polycarbonaat op stalen frame Zwevende dekvloer afgewerkt met eikenhout nvt
Kleur
Bouwdeel Borstwering Vloer
Materiaal/ afwerking Glas Natuursteen tegels op tegeldragers
Kleur
Opmerking
Kleur
RAL 9010
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/mistyInstallatie kanalen in zicht
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/misty-
http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/mistyRAL 9010
LAAG 4 Ruimte nr. Plaats 4.01 Kunst werkruimte
Opmerking http://www.uipkesvloeren.nl/houten-vloeren/lamelparket/misty/misty-
LAAG 5 DAK Ruimte nr. Plaats 5.01 Dakterras
Opmerking http://www.jomaro.nl/producten/glazen-balustrade.php 600 x 600 mm
83
85
Constructie Plattegronden Hoofddraagconstructie en stabiliteit Ruimtelijk vakwerk
600
Fundering
4600
3020
4
4500
19250
600
26000
600
4500
600
3
600
4500
P= 8.000-
SUR 4500
2
3020
Studio
By Malou Speets
600
1
NL- Amste 550
10300
7000
12900
Meester
550
32000
Studenten
Malou S Wesley datum A
0
B
1
C
2
D
E
F
12-06-2
5 meter
89
Maaiveld constructie
4
3020
HEB 400
3
HEB 400
HEB 400
HEB 400
HEB 400
HEB 400
19250
26000
HEB 300
HEB 300
HEB 300
Peil = 0
HEB 300
SURe
2 HEB 400
3020
Studio Ur
By Malou Speets & Wesley
1 HEB 400
550
10300
7000
NL- Amsterdam 12900
550
32000
Meester Viss Studenten
Malou Speet
Wesley Verh datum A
0
B
1
C
2
5 meter
D
E
F
12-06-2013
Dak constructie
4
3020
HEB 400
3
HEB 400
HEB 400
HEB 400
HEB 400
HEB 400
19250
26000
HEB 300
HEB 300
HEB 300
P=18800+
HEB 300
SUR
2 HEB 400
3020
Studio
By Malou Speets
1 HEB 400
550
10300
7000
NL- Amste 12900
Meester
550
32000
Studenten
Malou S Wesley datum A
0
B
1
C
2
D
E
F
12-06-2
5 meter
91
De hoofddraagconstructie van het nieuwe gebouw bestaat uit acht ruimtelijke vakwerken. Deze vakwerken zullen op poeren worden gefundeerd. Tussen deze vakwerken zullen liggers worden geplaatst. Deze liggers dragen gedeeltelijk de vloeren van de begane grond. De nieuwe wanden ter plaatse van de uitbreiding van de tunnel zullen tevens dienen als dragende wanden van de begane grondvloer. Ook zullen deze wanden de gevel gaan dragen. De gevel heeft een op zichzelf staande constructie en behoort niet tot de hoofddraagconstructie. De constructie van de gevel kan op de bestaande autoweg worden gefundeerd. Tussen de acht vakwerken worden een viertal raatliggers geplaatst.
De raatliggers dienen als hoofdconstructie van de twee binnen boxen. Deze boxen bestaan uit twee hoofdvakwerken. Deze zullen over de gehele lengte van de box gesitueerd zijn. In de dwarslengte zullen stalen profielen de vakwerken met elkaar verbinden. Deze profielen zorgen voor de stabiliteit van de box.
Voordat het vakwerk van de boxen wordt gemonteerd zal de betonnen kern worden gestort. Deze wordt later gekoppeld aan de box en zorgt onder meer voor de stabiliteit van de boxen. Om de andere box stabiel te krijgen zullen de twee boxen aan elkaar worden gekoppeld doormiddel van de loopbruggen. Deze bruggen zullen momentvast aan de boxen worden gemonteerd.
Vervolgens wordt de dakconstructie geplaatst. Deze bestaat uit stalen liggers. De stalen liggers worden onderling aan elkaar gekoppeld doormiddel van kruisverbanden en vervolgens wordt deze constructie gekoppeld aan de kern. Op deze manier zorgen wij ervoor dat het dak gaat functioneren als een schijf en het gehele gebouw stabiel wordt. Tenslotte zorgen wij ervoor dat de box wordt gekoppeld aan het dak. Dit doen wij doormiddel van een trap. Deze wordt momentvast aangesloten aan de constructie van het dak, om zo een stijve verbinding te krijgen. Met deze laatste verbinding zorgen wij ervoor dat de gehele constructie stabiel is.
93
Berekening ruimtelijk vakwerk Aanname belasting: Veranderlijke belasting 1000 kN * 1,5 = 1500 kN Permanente belasting 100 kN * 1,2 = 120 kN 500 kN / kolom Knik: π² ( E * I ) F = ℓ²
500
E = elasticiteitmodulus = 210000 MPa Iz = kwadratisch oppervlakte moment t.o.v. z-as = 78162055 mm4 ℓ = kniklengte Buis diameter 114 * 7 mm 345*10^4 mm4 Om het gebouw flexibel te houden hebben we ervoor gekozen om de hoofddraagconstructie over te dimensioneren. Op deze manier is het in de toekomst mogelijk om het gebouw uit te breiden, bijvoorbeeld doormiddel van een optopping. We hebben daarom gekozen voor een buis diameter van 152 * 8 mm 949*10^4 mm4 500
95
Flexibiliteit Atrium Tunnel Box
Het atrium is een centraal element in het gebouw. Via het atrium wordt er licht de tunnel in geleid. Tevens zijn de verkeersruimtes in en rondom het atrium gesitueerd. Het is mogelijk om van de boxen naar de tunnel te kijken en andersom. Het gemaakte werk van de verschillende kunstopleidingen wordt via het atrium naar de tunnel vervoerd. Eveneens kunnen kunstwerken aan een constructie in het atrium opgehangen worden. De visuele relatie tussen student en toerist is hierdoor sterk aanwezig. De studenten kunnen vanaf boven zien of de exposities succesvol zijn terwijl de toeristen omhoog kunnen kijken naar waar het werk wordt gemaakt. Het is eveneens mogelijk om filmprojecten in de ontworpen boxen in de tunnel te presenteren. Hierdoor zijn er verschillende soorten kunst te ervaren in de tunnel. De installatiebuizen die onder de bruggen hangen, zijn eveneens kunstprojecten op zich. Het idee om ruimte voor studenten van verschillende kunstopleidingen in het gebouw te plaatsen samen met toeristen zorgt voor een constante nieuwe ontwikkeling van kunst. Doordat er elk jaar nieuwe studenten deelnemen aan de kunstopleidingen verandert daarmee elk jaar de expositie.
!
!
!
99
De bestaande ondergrondse tunnel willen wij zoveel mogelijk intact houden om het karakter te behouden. Een centraal punt in de tunnel is de ruimte die in het verlengde van de trap naar de tunnel ligt. Boven deze centrale ruimte bevindt zich het atrium dat dient voor daglicht toetreding in de tunnel. Eveneens is het atrium een visuele connectie met de ondergrondse en bovengrondse wereld. Vanaf verschillende niveau’s zijn er relaties, waar het atrium een verbindendend element is. In de tunnel staan verschillende semi-transparante boxen, deze boxen zijn van hetzelfde materiaal gemaakt als de twee grote zwevende boxen. In de tunnel zelf staan kunstwerken en in de lichtgevende witte boxen kunnen kunstwerken geÍxposeerd worden die een bepaalde achtergrond of lichtinval nodig hebben. De toerist waagt zich als het ware door verschillende kunstruimtes met steeds een andere ervaring. De boxen zijn zo ontworpen dat ze gemakkelijk aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Op deze manier kan elke gewenste opstelling gerealiseerd worden. Tevens zijn de boxen licht van gewicht, waardoor ze gemakkelijk te verplaatsen zijn. Het contrast tussen de witte lichtgevende boxen en de industriÍle graffiti met asfalt is een prachtige setting voor veelzijdigheid aan kunstwerken.
101
Door het toepassen van verplaatsbare boxen in de tunnel, is de tunnel multifunctioneel. Het is mogelijk om de boxen aan de kant te schuiven in de tunnel, waardoor er een centraal gelegen ruimte ontsaat. Deze ruimte ligt in het verlengde van het atrium en heeft hierdoor daglicht. Vanuit het gebouw is het mogelijk om van verschillende niveau’s naar deze centrale ruimte te kijken. De ruimte is geschikt voor expositieruimtes maar door de flexibiliteit van de tunnel eveneens geschikt voor verschillende andere functies zoals: - Feesten - Lezingen / congres - Evenementen - Catwalk - Voorstellingen - Workshops OMA, Venice Biennale ‘13
103
Binnen box detail Schaal 1:10
LED verlichting aan stalen frame gemonteerd
- Polycarbonaat gevelpanelen bevestigt op stalen framewerk (In onderprofiel ruimte gereserveerd voor uitzetting materiaal)
4500 + P
85
1040
200
- Eikenhouten afwerkvloer, 20 mm - Noppenplaatvloer voorzien van vloerwerwarming, totaal 51 mm - Isolatie (zwevende dekvloer), 30 mm - Staalplaat betonvloer, 155mm - Installatie kanaal, 300 mm - HEA 280 profiel - Stalen frame werk - Akoestiekplaat, 30mm - Verlijming - Geluidsdoorlatende tussenlaag - Geluidsdoorlatende afwerklaag
- Polycarbonaat vloer - Stalen UNP 200 profiel afgewerkt met brandwerende coating (systeem S605 Basecoat) 90 minuten - Installatie kanalen, 300 mm Variabel voorzien van brandklep
Het is mogelijk dat de locatie over een aantal jaren niet naar onze aanname functioneert. Het kan zijn dat het weer een urban void wordt. Om hier rekening mee te houden hebben wij het bouwwerk zo flexibel mogelijk ontworpen. Mochten de werkplekken niet benut worden door studenten, is het mogelijk om de boxen een andere functie te geven. De gevelpanelen zijn makkelijk demontabel, waardoor er voor elk gewenst materiaal gekozen kan worden. Ook de ondergrondse ruimtes zouden gemakkelijk een nieuwe functie kunnen krijgen. Ook is het mogelijk dat het gebouw zo goed loopt, dat er te weinig werkplekken zijn. In dit geval is het mogelijk om extra vloeren in de boxen te plaatsen. Tevens hebben wij de hoofddraagconstructie overgedimensioneerd. Mocht het nodig zijn de box uit te breiden, is dit mogelijk doormiddel van een optopping of door extra vloeren te plaatsen. In de boxen is de constructie voor de eventuele vloeren al aanwezig. De gevel heeft een op zichzelf staande constructie. Hierdoor wordt het mogelijk om bij een eventuele uitbreiding de gevel te verwijderen ten behoeve van de verbouwing.
105
107
Brandveiligheid Brandcompartimenten Vluchtwegen
Het gehele bouwwerk is opgedeeld in brandcompartimenten. In het ontwerp verbindt het atrium de box met de ondergrondse ruimtes. Het oppervlakte van deze aaneengesloten ruimtes is echter groter dan duizend vierkante meter. Om deze reden hebben wij de tunnels onderbroken doormiddel van een automatisch rolgordijn. Deze zal de tunnel kunnen afsluiten van de box. Ook zal de tunnel op -8000 kunnen worden afgesloten van de tunnel van -3000. Het bouwbesluit stelt eisen aan de brandwerendheid van de hoofddraagconstructie van gebouwen. In ons geval is het noodzaak dat de hoofddraagconstructie een brandwerendheid heeft van negentig minuten. Om dit te bereiken hebben wij de stalen hoofddraagconstructie voorzien van een brandwerende coating. Deze basecoat wordt in de fabriek aangebracht en kan tot een brandwerendheid van honderdtwintig minuten zorgen.
Compartiment 4
Compartiment 5
Compartiment 1
Compartiment 2
Compartiment 3
Detail brandwerend rolgordijn Schaal 1:10 1200 + P
- Zand cement dekvloer - Noppenplaatvloer voorzien van vloerwerwarming - Isolatie (zwevende dekvloer), 60 mm - Staalplaat, 10 mm - Brandwerend rolgordijn - HEA 200 proďŹ el - Stijl en regelwerk, 22x50 mm - Akoestiekplaat, 30mm - Verlijming - Geluidsdoorlatende tussenlaag - Geluidsdoorlatende afwerklaag
De brandwerende rolgordijnen die automatisch sluiten wanneer er brand uitbreekt, hebben wij zo weggewerkt, dat deze nauwelijks opvallen. De brandwerendheid van het gordijn bedraagt maximaal 120 minuten, waarbij elk rolgordijn voldoet aan het bouwbesluit. Alle rolgordijnen zijn getest door TNO volgens de Europese NEN-EN 1634-1 en NEN 6069. Het doek is van onbrandbaar materiaal op glasvezel basis met daarin verwerkte baleinen. Hierdoor blijft het rolgordijn bij overdruk altijd in de geleiding zitten. Brandwerende rolgordijnen worden uitgevoerd met speciale 230 volt buismotoren, die bij een mogelijke brand automatisch sluiten.
680
Peil = 0
680 - P 300
111
Het gebruik van een bouwwerk is zodanig ontworpen dat bij brand veilig kan worden gevlucht. Het bouwwerk is voorzien van een vluchttrappenhuis. Dit is een brand- en rookvrije route, waardoor tijdens brand veilig het gebouw vertaten kan worden. Het trappenhuis komt uit op het maaiveld. Alle ruimtes zijn altijd via minimaal twee vluchtwegen te verlaten. Voor brandpreventie hebben wij op elke verdieping een brandslanghaspel, een brandmelder en nooduitgang aanduidingen geplaatst.
113
Installatie Zomer/ winter Ventilatie
Stadsdeel Centrum is een grote voorstander van het toepassen van een WKO (warmte-koude opslag). In een kansenkaart van de gemeente Amsterdam staat het Joods historisch museum weergegeven als potentieel gebruiker van een WKO. Hierdoor zou het gebouw op het Meester Visserplein samen met het Joods historisch museum en mogelijk andere gebouwen rondom het plein een gemeenschappelijke WKO kunnen gebruiken. Door samenwerking kan tussen gebouwen onderling warmte of koude uitgewisseld worden. Dit zorgt voor een maximaal rendement voor de gebruikers. Door de locatie in het centrum gaat de voorkeur uit naar een open systeem. Warmte koude opslag in stadsdeel Centrum ‘ Stadsdeel Centrum stimuleert en faciliteert het gebruik van Warmte Koude Opslag (WKO). WKO is een techniek om energie in de vorm van warmte en koude in de bodem op te slaan. Deze energie wordt gebruikt om gebouwen te verwarmen of af te koelen. De opslag van warmte en koude vindt plaats in het grondwater in de diepe ondergrond (150 á 200 meter). Door middel van één of twee pompen wordt de energie opgepompt om het gebouw te verwarmen of af te koelen. Op dit moment maken inmiddels meerdere individuele grote gebouwen in de binnenstad van Amsterdam gebruik van warmte koude opslag. Door het gebruik van WKO kan de gebruiker fors besparen op energiekosten. Tevens wordt de uitstoot van CO2 geminimaliseerd. Dit heeft een positief effect op het energielabel van een gebouw. Met WKO ziet het stadsdeel uitstekende mogelijkheden de ambitie om in 2025 40% reductie op CO2 uitstoot te behalen ten opzichte van 1990.’’ Open systeem: bodemenergiesysteem waarmee uitwisseling van warmte of koude met de bodem plaatsvindt door grondwater uit de bodem te onttrekken en daar weer in terug te brengen. Bron: http://www.centrum.amsterdam.nl/wonen-en/wonen/warmte-koude-opslag
Zomer scenario
In de zomer worden de boxen en het atrium geventileerd en gekoeld door middel van airsocks. Dit zijn “sokken� die aan de onderkant van de bruggen (binnen de box aan de liggers) bevestigd worden en welke worden gefabriceerd met een technisch, brandwerend garen. Deze airsocks worden in het zicht gelaten en kunnen bepaalde perioden bekleed worden met kunstprojecten. Het grote voordeel van deze manier van lucht inblazen is dat de luchtsnelheden door het grote oppervlak van de luchtzakken zeer laag en diffuus zijn. Dit zorgt voor een zeer hoog comfortgehalte in de ruimte welke geconditioneerd dient te worden. De warme lucht stijgt op naar het hoogste punt in het gebouw wat de het atrium is. Op dit punt verzamelt alle warme lucht zich en wordt hier afgezogen door een warmte-terugwinst systeem (WTW), deze is aangesloten aan een WKO die de warmte in de grond opslaat. Het is mogelijk om het gebouw natuurlijk te ventileren. Dit gebeurt doormiddel van gevelstroken die te openen zijn. Hier wordt later dieper op in gegaan. De tunnel bevindt zich ondergronds en is hierdoor koel. Hier bevinden zich alleen installaties ten behoeve van ventilatie. De koude lucht zou gebruikt kunnen worden om het gebouw te verkoelen.
WTW
WKO Technische ruimte
117
Winter scenario
In de winter wordt er gebruik gemaakt van vloerverwarming. Deze vloerverwarming bevindt zich in een noppenplaatvloer. Hierdoor is het mogelijk de temperatuur van de boxen te regelen. De hoge ruimtes bovenop de boxen worden verwarmd doordat de warmte in het gebouw opstijgt en bovenin blijft hangen. Het ventilatie principe blijft hetzelfde in de winter. Door middel van airsocks die aan het vakwerk en onder de bruggen gekoppeld zijn, wordt er frisse lucht in het gebouw geblazen. Eveneens wordt de lucht boven in het atrium afgezogen. Wanneer het regent wordt dit opgevangen op het dak en naar het WKO systeem afgevoerd.
WTW
WKO Technische ruimte
119
Natuurlijke ventilatie
Naast een mechanisch ventilatie systeem hebben wij ervoor gekozen om de gevel te kunnen openen, om natuurlijke ventilatie mogelijk te maken. Omdat wij te maken hebben met een spider constructie in de gevel, hebben wij een nieuw systeem bedacht om de gevel te kunnen openen. Wij laten de buitenbox geheel bestaan uit een spiderconstructie, maar in plaats van spiders die elk vier glasplaten op de hoek vast pakt, hebben wij spiders die alleen een eigen glasplaat vast houdt. Op deze manier kunnen de glasplaten om de as van de kolom roteren. De gevelkolommen ter plaatse van de te openen delen zijn dan ook ronde buisprofielen. Deze profielen zijn voorzien van een stappenmotor die op een stalen plaat aan de onderzijde van de kolom is vastgelast. Deze stappenmotor is mechanisch te besturen. De gevel hebben wij op verticale wijze in tweeĂŤn gedeeld. Op deze manier wordt het mogelijk de gevel in fragmenten open te zetten. Zo kan de gevel ter plaatse van de horeca geheel open gezet worden, terwijl ter plaatse van de werkplekken de gevel op een kier open staat. Om de gevel wind- en waterdicht te krijgen hebben wij aan de onderzijde van de glasplaten een aluminium profiel geplaatst. Deze is voorzien van een valdorpel, het zogenoemde ‘Ellen Matic’ systeem. Deze dorpel zal automatisch worden ingetrokken wanneer het gevelelement wordt geopend. In het horizontale detail hebben wij de glasplaten zo vormgegeven dat in een dichte stand de naad wordt gedicht door een dubbele rubber strip.
rth
No
121
Horizontaal detail glas aansluiting Schaal 1:2
Dubbele rubber afdichting Draairichting 152mm * 8mm stalen kokerpfoďŹ el Stappenmotor gemonteerd op stalen grondplaat
Horizontaal gevel detail, schaal 1:10
Rotatie as
Rotatie as Ellen Matic valdorpel systeem Verticaal, schaal 1:2
47
Stappenmotor gemonteerd op stalen grondplaat 152mm * 8mm stalen kokerpfoďŹ el
Peil = 0 13
Verticaal gevel detail, schaal 1:10 123
Maquette
127
129
131
Nawoord
Het Meester Visserplein heeft de potentie om uit te groeien tot een belangrijke schakel tussen Amsterdam Centrum en Amsterdam Oost. Het plein vraagt vanwege zijn ligging om een culturele invulling. Eveneens spelen de historische kwaliteiten van de locatie een belangrijke rol in een oplossing voor dit plein. Het gebouw moet een fijn gevoel overbrengen. Het is belangrijk dat het gebouw een trekpleister wordt zonder de bestaande historische bebouwing te belemmeren. Een reactie op de complexiteit van deze locatie beantwoorden wij met een duidelijke vormentaal. Een transparante box die relaties aangaat met zijn omgeving. Het gebouw maakt gebruik van zijn omgeving door de activiteit van de student bloot te leggen voor de bezoeker. Het plein nodigt de bezoeker uit om een kijk te nemen in de kunstwereld van de Amsterdamse student en om vervolgens de stap naar Amsterdam Oost te nemen. Een plein waar bezoeker en student elkaar ontmoeten en kennis uitwisselen. Momenteel wordt het plein als een rand van de stad ervaren. Dit vanwege zijn gevaarlijke verkeersbarrière. Hiervoor dient een verbinding gerealiseerd te worden, waardoor de bezoeker zonder barrière het plein kan berijken. Naast de Mozes en Aaronkerk wordt de bestaande tunnel uitgebreid en betreedt de bezoeker het gebouw zonder zich druk te maken om voorbij rijdende auto’s. Eenmaal aangekomen in het centrale punt, het atrium van het gebouw, kunnen de bezoekers de keuze maken om de exposities in vroegere auto-tunnel te bezichtigen, of om de horeca aan het plein aan de kant van de Portugese Synagoge te bezoeken. Het plein dat bruist van de activiteiten waar zowel horeca als kunst samen komen. De gesprekken met architectenbureau Benthem Crouwel en de Gemeente Amsterdam Centrum heben ons geholpen tot een heldere visie te komen voor deze locatie. Wij willen daarvoor deze externe partijen bedanken. Malou Speets & Wesley Verhoeven
135